Турецкий шутя (99 анекдотов о дервишах)

Турецкий шутя (99 анекдотов о дервишах) Книгу адаптировала Алла Кельменчук Метод чтения Ильи Франка

NAMAZ НАМАЗ 1. Hocanın mesleği (профессия ходжи) Hocanın biri, namaz esnasında (один ходжа во время намаза; esna — промежуток

времени;

hóca

—

ходжа,

духовное

лицо,

получившее

образование в медресе; учитель /духовный наставник/) "Esselâmünaleyküm ve rahmet-ullah!" diye başını sağa sola çevirip selâm verirken («мир вам и милосердие Аллаха /араб./»! — говоря, голову направо, налево поворачивая, приветствия раздавал когда), yanındaki Bektaşi (рядом с ним находящийся бекташи /т.е. дервиш — член суфийского братства Бекташи/), selâmın kendisine verildiğini zannederek (/то, что/ приветствие ему было дано, подумав): "Ve aleykümüsselâm!" diye yanıt vermiş (вэ алейкумусселям: «и вам мир»! — /говоря/, ответ дал; diye — «говоря» — слово, вводящее прямую речь, обычно не переводится). Hoca (ходжа): "Ne yaptın be adam, sen de kimsin (что сделал ты, эй, человек, ты-то кто /таков/; be — да ... же!, ей, ты!, ведь ... же!)? Namazımı bozdun (намаз мой испортил)!" Bektaşi (бекташи): Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

1

"Sen selam verdin, ben de aldım", demiş (ты приветствовал, я же ответил: «ты дал приветствие, я же взял», — сказал). Hoca (ходжа): "Yahu ben sana değil, meleklere selam verdim (эй, ты! я не тебе, ангелам приветствия раздавал)!" Bektaşi (бекташи): "İyi ya Erenler! (хорошо же, Божий человек; eren — посвященный в таинства познания божества: «достигший»; ermek — достигать; /религ./ постигать таинство познания божества) Ben de bir meleğim (я тоже ангел)", deyince, Hoca küplere binmiş (сказал как только, ходжа пришел в ярость: «на кувшины сел»; küp — большой глиняный кувшин с узким горлом). "Defol git surdan, be zındık herif (убирайся, уходи отсюда, эй, безбожный тип)! Senden melek mi olur (из тебя ангел ли получится)?" Bektaşi gayet sakin (бекташи очень спокойно): "Neden kızıyorsun be imanım?" demiş (почему сердишься, эй, дружище? — сказал; imanım — /обращение/ мой милый, любезный, дружище; iman — вера) "senin gibi hocanın benim gibi meleği olur (у тебе подобного ходжи мне подобный ангел бывает)!" (Суфийское братство Бекташи сложилось в Малой Азии в конце XIII — XIV в. Название братства возводят к Хаджжи Бекташу Руми, который традиционно считался святым покровителем братства. Основные положения учения Бекташи таковы: соблюдение норм шариата обязательно только для людей, не посвященных в тайны мистического пути; скрытый смысл Корана понятен лишь посвященным; отрицание ежедневной пятикратной молитвы; ритуальное омовение отправляется членом братства Бекташи только однажды, во время обряда инициации; пост длится первые десять дней мухаррама («запретный» — первый месяц мусульманского календаря, 10-го числа этого месяца шииты отмечают день ‘ашура’ — день убиения ал-Хусайна — младшего сына Али) в течение которых они не пьют воду, но утоляют жажду овощами и фруктами и употребляют нескоромную пищу; в эти же дни они по ночам справляют Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

2

траур по шиитским мученикам; почитание алидских мучеников, погибших в младенчестве; Али есть воплощение Бога. Тех, кто, вступив в братство, жил в обителях, называли «Посвященными». Они, пройдя церемонию клятвы-обета, получали право на ношение (обычно белого) конусообразного головного убора (тадж), хирки (рубище — дырявый и залатанный плащ), подвешиваемого на грудь санги-таслим (камня покорности).) (Под конец мусульманской молитвы (намаза) голову поворачивают сначала направо, затем налево, при этом говорят приветственную формулу "Selamünaleyküm", на которую обычно при встрече с человеком отвечают "Aleykümüsselâm".

При

молитве

приветствуются

ангелы,

которых

предполагают присутствующими.) 1. Hocanın mesleği Hocanın biri, namaz esnasında "Esselâmünaleyküm ve rahmet-ullah!" diye başını sağa sola çevirip selâm verirken, yanındaki Bektaşi, selâmın kendisine verildiğini zannederek: "Ve aleykümüsselâm!" diye yanıt vermiş. Hoca: "Ne yaptın be adam, sen de kimsin? Namazımı bozdun!" Bektaşi: "Sen selam verdin, ben de aldım", demiş. Hoca: "Yahu ben sana değil, meleklere selam verdim!" Bektaşi: "İyi ya Erenler! Ben de bir meleğim", deyince, Hoca küplere binmiş. "Defol git surdan, be zındık herif! Senden melek mi olur?" Bektaşi gayet sakin: "Neden kızıyorsun be imanım?" demiş "senin gibi hocanın benim gibi meleği olur!"

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

3

2. Sulu namaz (водный намаз) Softanın biri, Bektaşi'yi namaz kılmaya alıştırmak gayesiyle (один софта /религиозный человек, начетчик/: «один из начетчиков» бекташи намаз совершать приучить с намерением; softa — учащийся медресе; унизительная кличка духовным лицам; слепой приверженец, фанатик; gaye — цель; стремление, намерение): "Erenler sana günde 5 lira vereceğim (Божий человек, тебе в день пять лир давать буду; eren — посвященный в таинства познания божества; святой человек: erenler — святые; удостоенные почётного титула /обращение среди дервишей/), fakat her gün namaz kılacaksın", demiş (однако каждый день намаз совершать будешь, — сказал). Bektaşi, bu pazarlığa razı olmuş (бекташи на этот торг согласился; razı — согласный). Her gün beş lira alıp (каждый день пять лир забирая), başlamış namaz kılmaya (начал намаз совершать). Parayı ödeyen softa (деньги выплачивающий софта), erenleri takip etmiş (за дервишем: «Божим человеком» наблюдал; takip — наблюдение) ve abdest almadan camiye gidip namaz kıldığını anlayınca (/то, что он/ омовения не совершая, в мечеть отправляясь, намаз совершает, понял как только), Bektaşi'ye sormuş (у бекташи спросил): "Erenler, neden abdest almadan namazı kılıyorsun

(Божий

человек,

почему

омовения

не

совершив,

намаз

совершаешь)?" Bektaşi (бекташи): "İmanım, o senin dediğin sulu namazdır (дружище, тот тобой сказанный — водный намаз); o 10 liraya bile kılınmaz", demiş (его и за десять лир даже не совершают, — сказал; kılmak — делать, совершать: namaz kılmak — совершать намаз; kılınmak — быть совершаемым, совершаться). 2. Sulu namaz

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

4

Softanın biri, Bektaşi'yi namaz kılmaya alıştırmak gayesiyle: "Erenler sana günde 5 lira vereceğim, fakat her gün namaz kılacaksın", demiş. Bektaşi, bu pazarlığa razı olmuş. Her gün beş lira alıp, başlamış namaz kılmaya. Parayı ödeyen softa, erenleri takip etmiş ve abdest almadan camiye gidip namaz kıldığını anlayınca, Bektaşi'ye sormuş: "Erenler, neden abdest almadan namazı kılıyorsun?" Bektaşi: "İmanım, o senin dediğin sulu namazdır; o 10 liraya bile kılınmaz", demiş.

3. Bizden sana gelen olmaz (из нас к тебе никто не придет) Bir kaç Alevi, kente inmiş (несколько алавитов /«крайних» шиитов/ в город спустились; Alevi — алавит — последователь/сторонник Али /зятя Мухаммеда/). Dolaşırlarken öğlen ezanı okunmaya başlamış (когда они бродили, полуденный эзан читать начали; ezan — эзан, призыв к молитве /оглашаемый с минарета/). Bir camide bitmeden, diğerinden başlıyor (в одной мечети не закончившись, в другой начинался); ezan uzadıkça uzuyormuş (эзан постепенно растягивался). Aynı sözleri duymaktan bıkan bir Alevi (одинаковые слова слушать уставший алавит), başını minareye doğru çevirerek bağırmış (голову к минарету по направлению поворачивая, прокричал): "Değil bir, bin kere bile seslensen (не один, тысячу раз даже обратишься если), bizden sana gelen olmaz!" demiş (из нас к тебе никто не придет: «приходящим не станет», — сказал). 3. Bizden sana gelen olmaz

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

5

Bir kaç Alevi, kente inmiş. Dolaşırlarken öğlen ezanı okunmaya başlamış. Bir camide bitmeden, diğerinden başlıyor; ezan uzadıkça uzuyormuş. Aynı sözleri duymaktan bıkan bir Alevi, başını minareye doğru çevirerek bağırmış: "Değil bir, bin kere bile seslensen, bizden sana gelen olmaz!" demiş.

4. Namaza yaklaşmayın (к намазу не приближайтесь) Bektaşi'nin birine sormuşlar (у бекташи одного спросили): "Neden namaz kılmıyorsun (почему намаз не совершаешь)?" Bektaşi cevap vermiş (бекташи ответ дал): "Kur'an-ı Kerim'de "... namaza yaklaşmayın (в Коране Милостивом к намазу не приближайтесь)" buyuruyor da ondan (приказывается, вот поэтому)." "Fakat ondan sonra şöyle bir kayıt var (однако этой после такая запись есть): "... sarhoş olduğun zaman (когда ты пьян)." Derviş sakalını sıvazlıyarak (дервиш, бороду свою поглаживая): "Ben Mekke hafızı değilim ya (я не меккийский хафыз ведь /т.е. я ведь не ученый из Мекки, знающий Коран наизусть/)? O kadarcığını bilirim", demiş (вот настолько/вот столечко лишь знаю, — сказал). 4. Namaza yaklaşmayın Bektaşi'nin birine sormuşlar: "Neden namaz kılmıyorsun?" Bektaşi cevap vermiş: "Kur'an-ı Kerim'de "... namaza yaklaşmayın" buyuruyor da ondan." "Fakat ondan sonra şöyle bir kayıt var: "... sarhoş olduğun zaman." Derviş sakalını sıvazlıyarak: "Ben Mekke hafızı değilim ya? O kadarcığını bilirim", demiş. Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

6

5. Abdestsiz namaz (без омовения намаз) Softanın biri, Bektaşi'ye sormuş (один из софт спросил бекташи): "Abdestsiz namaz kılınır mı (без омовения намаз совершается ли)?" Bektaşi gülmüş (бекташи рассмеялся): "Hem de nasıl be imanım!" demiş (и еще как, эй, дружище! — сказал), "ben kıldım pekâlâ oldu (я совершал, прекрасно получилось)!” 5. Abdestsiz namaz Softanın biri, Bektaşi'ye sormuş: "Abdestsiz namaz kılınır mı?" Bektaşi gülmüş: "Hem de nasıl be imanım!" demiş, "ben kıldım pekâlâ oldu!”

6. Ne de güzel kılıyor (как же прекрасно молится: «делает, совершает») Bektaşi'nin biri, bir gün camide namaz kılmaya gitmiş (из бекташи один = один бекташи однажды в мечеть намаз совершать отправился). Bunu gören softalardan bazıları (это увидевшие из софт некоторые): "Bak bak!" demişler (смотри, смотри, — сказали), "bir de bunlar namaz bilmez derlerdi (и еще /то, что/ они намаза не знают, поговаривали). Maşallah, ne de güzel kılıyor (молодец, как же прекрасно молится; maşallah — вот это да!, отлично!, браво!)!" Bektaşi, daha fazla dayanamamış (бекташи больше не смог выдержать; dayanmak — опираться; терпеть, выносить, выдерживать), namazı bırakıp başlamış konuşmaya (намаз оставив/бросив, начал разговаривать): Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

7

"Erenler!" demiş (Божьи люди, — сказал), "ben bunu abdestsiz kılıyorum (я его без омовения совершаю). Siz bir de abdest alarak kıldığım namazı görün bakalım (вы еще же, омовение совершив: «взяв» /т.е. если я еще и предписанное перед намазом омовение сделаю/, совершаемый мной намаз увидьте-ка; bakalım — «давайте

посмотрим»,

здесь

просто

выражает

побуждение,

соответствует русской частице -ка)!" 6. Ne de güzel kılıyor Bektaşi'nin biri, bir gün camide namaz kılmaya gitmiş. Bunu gören softalardan bazıları: "Bak bak!" demişler, "bir de bunlar namaz bilmez derlerdi. Maşallah, ne de güzel kılıyor!" Bektaşi, daha fazla dayanamamış, namazı bırakıp başlamış konuşmaya: "Erenler!" demiş, "ben bunu abdestsiz kılıyorum. Siz bir de abdest alarak kıldığım namazı görün bakalım!"

7. Farz ve sünnet (фарз и сунна /т.е. предписанное и добровольное/) Bir Bektaşi Babası ile bir hoca yolculuğa çıkmışlar (один бекташи-баба и один ходжа в путешествие отправились; baba — отец, папа; шейх /титул главы текке — обители дервишей/). Yolda otobüsü beklerlerken (в дороге автобус ждали они когда) ikindi zamanı olmuş (третьей ежедневной молитвы время наступило; ikindi — [третья] молитва /совершаемая во второй половине дня/), hoca namaz kılmak istemiş (ходжа намаз совершить захотел). Bektaşi (бекташи): "Aman hocam, geç kalırsan otobüsü kaçırırız (Боже, ходжа, опоздаешь если, автобус пропустим; aman — араб. «безопасность; пощада» — выражает Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

8

мольбу, просьбу; предостережение; удивление; досаду). Onun için sünneti bırak da (поэтому сунну /добровольную, необязательную часть намаза/ оставь и), sadece farzı kılıver!" demiş (только обязательную часть /намаза/ соверши! — сказал; farz — обязательное религиозное предписание, долг). Hoca, Bektaşi'nin sözüne uymuş (ходжа словам бекташи последовал). Akşam bir otelde konaklamışlar (вечером в отеле заночевали). Ertesi sabah hoca, Bektaşi'ye sitem etmiş (следующим утром ходжа бекташи упрекнул; sitem — упрек): "Dün bırakmadın ki sünneti de kılayım (вчера не разрешил, чтобы и сунну совершил я), onun için gece rüyama Peygamber efendimiz girdi (поэтому ночью мне приснился Пророк: «в сон мой Пророк-господин наш вошел»). Bunun üzerine Bektaşi (на это бекташи): "Daha ne istiyorsun be imanım?.." demiş (еще чего хочешь /т.е. чего же еще большего желать/, дружище? — сказал; iman — вера; imanım! /обращение/ дружище!; братан!), "farzı da bırak, bu kez rüyana Tanrı girsin (обязательный /намаз/ тоже не совершай: «оставь/брось», на этот раз тебе Бог пусть приснится: «на этот раз в твой сон Бог пусть войдет»)!" 7. Farz ve sünnet Bir Bektaşi Babası ile bir hoca yolculuğa çıkmışlar. Yolda otobüsü beklerlerken ikindi zamanı olmuş, hoca namaz kılmak istemiş. Bektaşi: "Aman hocam, geç kalırsan otobüsü kaçırırız. Onun için sünneti bırak da, sadece farzı kılıver!" demiş. Hoca, Bektaşi'nin sözüne uymuş. Akşam bir otelde konaklamışlar. Ertesi sabah hoca, Bektaşi'ye sitem etmiş: "Dün bırakmadın ki sünneti de kılayım, onun için gece rüyama Peygamber efendimiz girdi." Bunun üzerine Bektaşi: "Daha ne istiyorsun be imanım?.." demiş, "farzı da bırak, bu kez rüyana Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

9

Tanrı girsin!"

8. Sen hele üç gün bırakıver (ты, по крайней мере, на три дня брось) Hocanın biri, tanıdık bir Bektaşi'ye takılmış (один ходжа к знакомому одному бекташи прицепился): "Yahu Erenler, hadi oruç tutmuyorsun (эй, Божий человек, вот, пост не соблюдаешь; oruç — пост, oruç tutmak — поститься: «пост держать»), peki neden namaz kılmıyorsun (ладно, почему намаз не совершаешь); onu da mı unuttun yoksa (о нем тоже позабыл, что ли)?" Bektaşi: "Ağaç yaş iken eğilir, hoca efendi (дерево, старое когда, гнется = можно ли гнуть старое дерево, ходжа эфенди; eğmek — сгибать, гнуть; eğilmek /страдательная форма от eğmek/ — наклоняться, клониться, гнуться)!.. Küçükken bizi alıştırmadılar (маленькими когда были мы, нас не приучили; alışmak — привыкать, приучаться; alıştırmak — «заставлять привыкнуть» /побудительная форма от alışmak/ = приучать), şimdi artık zor geliyor (сейчас уже с трудом дается: «трудно приходит»)." Hoca (ходжа): "Erenler (Божий человек)! Hele 40 gün bir katlanıver (по крайней мере, сорок дней помолись-ка: «потерпи-ка, покорись-ка»; katlamak — складывать; katlanmak — быть сложенным, складываться; терпеть, переносить; покоряться чему-л., примиряться с чем-л.), bak bir daha bırakabilir misin (посмотри, еще раз бросить сможешь ли)?" Bektaşi kıs kıs gülerek (бекташи, ехидно смеясь; kıs kıs — подражание хихиканью: хи-хи!): "Bre imanım!" demiş (эй, дружище, — сказал; bre — эй!, эй ты! /неодобрит., Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

10

презрит./), "bırak 40 günü (брось/оставь сорок дней = что говорить о сорока днях), sen hele üç gün bırakıver (ты по крайней мере/хотя бы на три дня брось; héle — пусть только, только; bırakmak — бросать, оставлять; bırakıvermek — быстро бросать, решительно оставлять), bak bir daha kılabilir misin (посмотри, еще раз совершить сможешь ли; kılmak — делать, совершать: namaz kılmak — совершать намаз; kılabilmek — мочь совершить)?"

8. Sen hele üç gün bırakıver Hocanın biri, tanıdık bir Bektaşi'ye takılmış: "Yahu Erenler, hadi oruç tutmuyorsun, peki neden namaz kılmıyorsun; onu da mı unuttun yoksa?" Bektaşi: "Ağaç yaş iken eğilir, hoca efendi!.. Küçükken bizi alıştırmadılar, şimdi artık zor geliyor." Hoca: "Erenler! Hele 40 gün bir katlanıver, bak bir daha bırakabilir misin?" Bektaşi kıs kıs gülerek: "Bre imanım!" demiş, "bırak 40 günü, sen hele üç gün bırakıver, bak bir daha kılabilir misin?"

9. Veresiye (в кредит; veresiye — в кредит, взаимообразно) Hoca ile Bektaşi arkadaş olmuşlar (ходжа и бекташи друзьями стали). Namaz vakti gelince (намаза время наступило /как/ только: «пришло») hoca namaza durmuş ve namazı bir hayli uzun sürmüş (ходжа к намазу приступил: «встал», и намаз его очень долго длился; háyli — изрядно; весьма, очень, Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

11

значительно). Namaz sona erdikten sonra Bektaşi sormuş (/после того, как/ намаз к концу подошел, бекташи спросил; ermek — достигать, доходить): "Hocam!" demiş, "namazın oldukça uzun sürdü (ходжа мой! — сказал он, — намаз твой довольно долго длился); sebebini sorabilir miyim acaba (о причине спросить могу ли, интересно; ácaba — интересно /было бы знать/; разве, неужели)?" Hoca (ходжа): "Geçmiş kazalarımı da kıldım", diye yanıt vermiş (прошлые пропущенные намазы я также совершил, — говоря, ответ дал; kaza — каза /перенос намаза, поста/: kaza etmek — совершать пропущенный намаз). Bu kez de Bektaşi namaza durmuş (на этот раз и бекташи к намазу приступил). Hocanınki örneğin 45 dakika sürmüşse (/намаз/ ходжи, например, 45 минут длился если; örnek — образец; подобие; пример), Bektaşi'ninki iki saati geçmiş (/намаз/ бекташи два часа превысил). Bu kez de hoca sormuş (на этот раз и ходжа спросил = теперь уже ходжа спросил): "Sen niye bu kadar uzun kıldın (ты почему настолько долго совершал)?" "Gelecek namazlarımı da kıldım ondan (будущие намазы свои тоже совершил, поэтому)." Hoca (ходжа): "Hiç öyle şey olur mu (вообще такое: «такая вещь» бывает ли)? Kitabımızda da böyle bir şey yazmıyor (в книге нашей такого не написано). Allah kabul eder mi?" deyince (Аллах примет ли? — сказал только), Bektaşi şu karşılığı vermiş (бекташи такой ответ дал; karşılık — соответствие; ответ): "Niye olmasın ki, be imanım (почему не быть, а, дружище)! Senin veresiyen kabul oluyor da (твоя рассрочка принимается, а; kabul — принятие), benim peşinatım mı kabul edilmeyecek (моя оплата вперед не принята будет; kabul etmek — принимать; kabul edilmek — приниматься)?"

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

12

9. Veresiye Hoca ile Bektaşi arkadaş olmuşlar. Namaz vakti gelince hoca namaza durmuş ve namazı bir hayli uzun sürmüş. Namaz sona erdikten sonra Bektaşi sormuş: "Hocam!" demiş, "namazın oldukça uzun sürdü; sebebini sorabilir miyim acaba?" Hoca: "Geçmiş kazalarımı da kıldım", diye yanıt vermiş. Bu kez de Bektaşi namaza durmuş. Hocanınki örneğin 45 dakika sürmüşse, Bektaşi'ninki iki saati geçmiş. Bu kez de hoca sormuş: "Sen niye bu kadar uzun kıldın?" "Gelecek namazlarımı da kıldım ondan." Hoca: "Hiç öyle şey olur mu? Kitabımızda da böyle bir şey yazmıyor. Allah kabul eder mi?" deyince, Bektaşi şu karşılığı vermiş: "Niye olmasın ki, be imanım! Senin veresiyen kabul oluyor da, benim peşinatım mı kabul edilmeyecek?"

ORUÇ ПОСТ 10. Hoşgörü (терпимость) Baba erenlere sormuşlar (шейха дервишей спросили; baba — шейх, глава некоторых дервишеских орденов): "Ramazanı mı seversin, bayramı mı (/сам/ рамазан /пост ли любишь, праздник /после рамазана = разговение/ ли /рамазан —девятый месяц лунного Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

13

календаря, во время которого мусульмане постятся/)?" Bunun üzerine Baba (на это шейх): "Biz" demiş, "ikisini de hoşgörenlerdeniz (мы, — сказал, — к обоим терпимо относимся: «к обоим — из терпимо относящихся мы»). Ne Ramazan geldi diye düşünürüz (мы не огорчаемся/заботимся: «не думаем», что вот, рамазан наступил;

düşünmek

—

мыслить,

думать,

размышлять;

быть

озабоченным/удрученным; огорчаться, печалиться, горевать), ne de bayram geldi diye seviniriz (и не радуемся, что вот, праздник пришел)." 10. Hoşgörü Baba erenlere sormuşlar: "Ramazanı mı seversin, bayramı mı?" Bunun üzerine Baba: "Biz" demiş, "ikisini de hoşgörenlerdeniz. Ne Ramazan geldi diye düşünürüz, ne de bayram geldi diye seviniriz."

11. Yıkık köprü (сломанный мост) Adamın biri, Ramazan ayında yolculuğu sırasında (человек один в рамазанмесяц, во время поездки) bir Alevi köyüne uğramış (в одну алавитскую деревню заехал). Dere kenarında oturup, sigara içerek koyunlarını otlatan bir ihtiyara sormuş (на берегу речки сидящего, сигарету покуривая, баранов своих пасущего старика спросил): "Baba, bu köye daha Ramazan gelmedi mi (отец, в эту деревню еще рамазан не пришел разве)?" İhtiyar, derenin üstündeki yıkık tahta köprüyü göstererek (старик, над речкой сломанный деревянный мост показывая): Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

14

"İmanım!" demiş, "bu yıkık köprüden köyün davarları bile geçmiyor (дружище! — сказал, — по этому сломанному мосту деревенский мелкий скот даже не переходит; davar — мелкий рогатый скот), mübarek Ramazan nasıl geçebilir ki (священный рамазан как пройти сможет)?" (Алавиты и бекташи обычно не постятся в рамазан. Курение во время поста также запрещено). 11. Yıkık köprü Adamın biri, Ramazan ayında yolculuğu sırasında bir Alevi köyüne uğramış. Dere kenarında oturup, sigara içerek koyunlarını otlatan bir ihtiyara sormuş: "Baba, bu köye daha Ramazan gelmedi mi?" İhtiyar, derenin üstündeki yıkık tahta köprüyü göstererek: "İmanım!" demiş, "bu yıkık köprüden köyün davarları bile geçmiyor, mübarek Ramazan nasıl geçebilir ki?"

12. Âhiret yolcusu (путник в загробный мир) Bektaşi canlarından birini (одного из бекташи; can —душа; здесь: человек), Ramazanda oruç yediği için (в рамазан пост нарушил: «ел» так как), yakalayıp kadının huzuruna çıkarmışlar (схватив, к кадию привели; kadı — кадий, /духовный/ судья; huzur — /личное/ присутствие; huzuruna çıkmak — получить аудиенцию; предстать перед высокопоставленным лицом). Kadı sormuş (кадий спросил): "Niçin oruç tutmuyorsun (почему пост не соблюдаешь)?" Baba erenler (/дервишский/ шейх): "Seferiyim de ondan", demiş (я путник = я в путешествии нахожусь, поэтому, Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

15

— сказал). Mahkemeye şahit olarak çağrılan bir kaç kişi (в суд свидетелей в качестве призванные несколько человек; şahit — свидетель; çağırmak — звать, приглашать; вызывать): "Otuz yıldır bizim mahallede oturuyor (тридцать лет в нашем квартале живет), seferi falan değildir, yalan söylüyor", deyince, Bektaşi (никакой он не путник: «не путник и ничего подобного», он лжет, — сказали только, бекташи; falan — и тому подобное; и прочее; yalan — ложь): "Dünyada, 24 saat bile kalacağıma dair elimde senedim yok ya (у меня ведь нет доказательства касательно /того/, останусь ли я в мире даже на 24 часа; dair — послелог: касательно чего-л., senet — доказательство; elimde — у меня: в моей руке»)! Ben âhirete seferiyim", demiş (я в потусторонний мир путник). (Коран освобождает от поста на время путешествия.) 12. Âhiret yolcusu Bektaşi canlarından birini, Ramazanda oruç yediği için, yakalayıp kadının huzuruna çıkarmışlar. Kadı sormuş: "Niçin oruç tutmuyorsun?" Baba erenler: "Seferiyim de ondan", demiş. Mahkemeye şahit olarak çağrılan bir kaç kişi: "Otuz yıldır bizim mahallede oturuyor, seferi falan değildir, yalan söylüyor", deyince, Bektaşi: "Dünyada, 24 saat bile kalacağıma dair elimde senedim yok ya! Ben âhirete seferiyim", demiş.

13. Yarın Ramazan (завтра рамазан)

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

16

Bektaşi'nin biri, kendisine ertesi gün Ramazanın başlayacağını hatırlatan, bir tanıdığıyla karşılaşmış (один бекташи со знакомым, ему /о том, что/ на следующий день рамазан начинается напомнившем, встретился; tanıdık — знакомый). Bektaşi (бекташи): "Bir dakika, şunu hemen yazıvereyim" demiş (минуточку, это сразу быстренько запишу; yazmak — писать, написать; yazıvermek — быстро записать) ve bir kâğıt bulup üstüne, "yarın Ramazandır", diye yazıvermiş (и, бумагу найдя, на ней «завтра рамазан» быстро записал). Bütün Ramazan boyunca Bektaşi kâğıdı cebinden çıkartıp okumuş: "Yarın Ramazandır!" (всего рамазана в течение бекташи, бумажку из кармана вытаскивая, читал: «Завтра рамазан») Böylece bayram yaklaşmış ve bayram günü toplar patlayınca, Bektaşi (так праздник /разговение после рамадана/ приблизился, и в день праздника пушки выстрелили как только, бекташи): "Heydigi mübarek gün hey (о благословенный день)! Haberimiz bile olmadan (мы об этом и не знали = вестей наших даже не было), geldiğin gibi nasıl da çarçabuk gittin!" demiş (не успев наступить, как быстро ты прошел! — сказал; gibi — как только ..., лишь только ..., едва... /в сочетании с глаголом в форме ...diği/). 13. Yarın Ramazan Bektaşi'nin biri, kendisine ertesi gün Ramazanın başlayacağını hatırlatan, bir tanıdığıyla karşılaşmış. Bektaşi: "Bir dakika, şunu hemen yazıvereyim" demiş ve bir kâğıt bulup üstüne, "yarın Ramazandır", diye yazıvermiş. Bütün Ramazan boyunca Bektaşi kâğıdı cebinden çıkartıp okumuş: "Yarın Ramazandır!" Böylece bayram yaklaşmış ve bayram günü toplar patlayınca, Bektaşi: "Heydigi mübarek gün hey! Haberimiz bile olmadan, geldiğin gibi nasıl da Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

17

çarçabuk gittin!" demiş.

14. Bir günde çıkarıverdik (в один день быстро провели) Bektaşi'nin birine sormuşlar (одного бекташи спросили): "Ramazanı nasıl çıkardın (/священный месяц/ рамазан как провел ты)?" Bektaşi gülümsüyerek (бекташи, улыбаясь): "Otuz kişi toplandık, bir günde çıkardık", demiş (/нас/ тридцать человек собралось, в один день быстро провели = управились, — сказал). 14. Bir günde çıkarıverdik Bektaşi'nin birine sormuşlar: "Ramazanı nasıl çıkardın?" Bektaşi gülümsüyerek: "Otuz kişi toplandık, bir günde çıkardık", demiş.

15. Onbir ay aç (одиннадцать месяцев голодный) Bektaşi'nin başı, hep Ramazan ayında derde girer (глава бекташи постоянно в месяц рамазан в беду попадает: «входит»; dert — страдание; мучение; горе, несчастье; беда). "Neden oruç yiyorsun?" diye, yakalayıp apar topar kadının huzuruna götürürler («Почему пост нарушаешь?» — говоря, /его/ поймав спешно в присутствие кадия = к кадию привели; apar topar — торопливо, спешно). Kadı suçunu sorunca, Bektaşi durumu anlatır (кадий о вине его спросил как только, бекташи о положении /дел/ рассказывает): Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

18

"On bir ay aç, susuz gezerim, kimse sormaz halimi; aç mıyım, susuz muyum (одиннадцать месяцев не евши, не пивши хожу, никто не спрашивает о моем состоянии, голоден ли я, без воды ли я; aç — голодный; susuz — без воды; gezmek — ходить, расхаживать; бродить)? Bir gün karnımı doyuracak olsam, yapışırlar yakama bu zorbalar!" der (один день наесться стоит мне, цепляются эти деспоты! — говорит; karnını doyurmak — насытиться: «живот свой насытить»; yapışmak — приклеиваться, yaka — ворот; zorba — тиран, деспот; притеснитель). 15. Onbir ay aç Bektaşi'nin başı, hep Ramazan ayında derde girer. "Neden oruç yiyorsun?" diye, yakalayıp apar topar kadının huzuruna götürürler. Kadı suçunu sorunca, Bektaşi durumu anlatır: "On bir ay aç, susuz gezerim, kimse sormaz halimi; aç mıyım, susuz muyum? Bir gün karnımı doyuracak olsam, yapışırlar yakama bu zorbalar!" der.

16. Oruç hesabı (счет за пост) Bir toplantıda kimin kaç gün oruç tuttuğu sorulmuş (на собрании кто сколько дней пост соблюдал, спросили; sormak — спросить; sorulmak — быть спрошенным). Birisi 30 gün, diğeri, hepsini tuttuğunu, yalnız bir gününü kaçırdığını söylemiş (один 30 дней, второй /то, что/ все /дни/ соблюдал, только один день пропустил, сказал). Bektaşi Babasına "kaç gün oruç tuttuğu" sorulunca, Baba (шейха бекташи «сколько дней пост соблюдал» спросили когда, дервиш): "Onun kaçırdığı bir günü de ben tuttum", demiş (в пропущенный им день же я соблюдал, — сказал). Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

19

16. Oruç hesabı Bir toplantıda kimin kaç gün oruç tuttuğu sorulmuş. Birisi 30 gün, diğeri, hepsini tuttuğunu, yalnız bir gününü kaçırdığını söylemiş. Bektaşi Babasına "kaç gün oruç tuttuğu" sorulunca, Baba: "Onun kaçırdığı bir günü de ben tuttum", demiş.

17. O mübarek yine gelir (тот благословенный снова придет) Bektaşi'nin biri, her nasılsa, bir gün oruç tutmuş (один бекташи, как бы то ни было = Бог знает почему, один день пост соблюдал). Gün öğlen olup güneş tepesine dikilince, dili damağı kurumuş (день полднем стал, солнце в зените стало когда, язык его, нёбо его пересохли; tepe — вершина; верхушка; dikmek — ставить, устанавливать, вбивать /столбы, шесты и т. п./). Bir sabretmiş, iki sabretmiş, sonunda kalaylı maşrapayı küpe daldırıp kana kana su içmiş (раз потерпел, два потерпел, в конце концов оловянную кружку в кувшин погрузив, вдоволь воды напился; kana kana — вдоволь, досыта; kalay — олово; sabır — терпение). Görenlerden biri (один из увидевших): "Ne yaptın erenler? Oruç gitti!" diyecek olmuş (что ты сделал, Божий человек? Пост нарушен: «пост ушел», — сказать намеревался = едва успел сказать). Bektaşi'de cevap hazır (у бекташи ответ готов): "O mübarek gider, seneye yine gelir (тот благословенный /т.е. месяц рамазан/ уходит, в следующем году снова придет); ama bu can dünyaya bir kere gelir!" demiş (но эта душа в мир один раз приходит! — сказал). 17. O mübarek yine gelir

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

20

Bektaşi'nin biri, her nasılsa, bir gün oruç tutmuş. Gün öğlen olup güneş tepesine dikilince, dili damağı kurumuş. Bir sabretmiş, iki sabretmiş, sonunda kalaylı maşrapayı küpe daldırıp kana kana su içmiş. Görenlerden biri: "Ne yaptın erenler? Oruç gitti!" diyecek olmuş. Bektaşi'de cevap hazır: "O mübarek gider, seneye yine gelir; ama bu can dünyaya bir kere gelir!" demiş.

18. Görmeden gördüm derler (не увидев, ‘я видел’, скажут) Softanın biri, Bektaşi'ye neden oruç tutmadığını sormuş (один софта /т.е. набожный человек/ бекташи почему /тот/ пост не соблюдает, спросил). Bektaşi: "Yaşlandım artık, gözlerim iyi görmüyor da ondan", demiş (бекташи: «Постарел я уже, глаза мои хорошо не видят, вот поэтому», — сказал). Softa: "Yahu, gözlerin görüp görmemenin oruçla ne ilgisi var (софта: «эй, /то, что/ глаза твои видят или не видят, к посту какое отношение имеет; ilgi — отношение, ilgisi olmak — иметь отношение)?" Bektaşi: "Olmaz olur mu? Gözlerim görmezse, Ramazan hilâlini göremem ki (бекташи: «Не иметь /отношения/ может ли? Глаза мои не видят если, рамазана полумесяц увидеть не смогу ведь»; hilâl — молодой месяц)?" "Erenler, birine sorarsın, söylerler sana (Божий человек, кого-нибудь спросишь, скажут тебе)." "Olur mu be imanım?" demiş (можно ли, эй, дружище? — сказал), "bu devirde kime inanacaksın (в это время кому поверишь; devir — эпоха, пора; период)? Görmeden 'gördüm' derler ve adama körü körüne oruç tuttururlar (не увидев ‘я видел’ скажут, и человека слепо пост соблюдать заставят; kör — слепой, körü körüne — слепо)!" 18. Görmeden gördüm derler Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

21

Softanın biri, Bektaşi'ye neden oruç tutmadığını sormuş. Bektaşi: "Yaşlandım artık, gözlerim iyi görmüyor da ondan", demiş. Softa: "Yahu, gözlerin görüp görmemenin oruçla ne ilgisi var?" Bektaşi: "Olmaz olur mu? Gözlerim görmezse, Ramazan hilâlini göremem ki?" "Erenler, birine sorarsın, söylerler sana." "Olur mu be imanım?" demiş, "bu devirde kime inanacaksın? Görmeden 'gördüm' derler ve adama körü körüne oruç tuttururlar!"

19. Çok memnun kaldı (очень довольным остался) Bektaşi’ye sormuşlar (у бекташи спросили): "Erenler, mübarek Ramazan geldi geçti (Божий человек, благословенный рамазан наступил: «пришел», прошел); acaba onu memnun edebildin mi (интересно, его довольным сделать = его удовлетворить смог ли)?" Bektaşi gülmüş (бекташи рассмеялся): "Mübarek öyle memnun kaldı ki, hem de gelecek yıl on gün daha erken gelecekmiş (благословенный таким довольным остался, что еще и в следующем году на десять дней раньше наступит)." 19. Çok memnun kaldı Bektaşiye sormuşlar: "Erenler, mübarek Ramazan geldi geçti; acaba onu memnun edebildin mi?" Bektaşi gülmüş: "Mübarek öyle memnun kaldı ki, hem de gelecek yıl on gün daha erken gelecekmiş." Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

22

20. Yemek molası (перерыв на обед) Bir Alevi dedesi, Ramazanda kasabaya giderken (один алавитский деде в рамазан в городок направляясь; dede — дед; зд. шейх /= baba/), kentte yemek yiyemeyeceğini düşünerek (/о том, что/ в городе поесть не сможет он, думая), yol kenarındaki bir gölgeliğe çekilip (с краю дороги в тенистое место отойдя; gölgelik — тенистое место; gölge — тень), dağarcığından çıkardığı ekmek ve peyniri yemeye başlamış (из кожаной сумки вытащенный хлеб и сыр есть начал; dağarcık — кожаная сумка). O sırada yoldan geçenlerden birisi, görüp takılmış (в то время по дороге из проходящих один, увидев, пристал): "Hele bak" demiş, "Dede, bu mübarek günde ekmek yiyor (ты только посмотри, — сказал, — шейх в этот благословенный день хлеб ест)!.." Bunun üzerine dede, kaşlarını çatarak (на это шейх, брови нахмурив; çatmak — складывать, соединять концами; нахмурить): "Sen ekmek değil de ot mu yersin, be çocuğum?" demiş (ты не хлеб, а траву ли ешь, эй, дитя мое? — сказал). 20. Yemek molası Bir

Alevi

dedesi,

yiyemeyeceğini

Ramazanda

düşünerek,

yol

kasabaya kenarındaki

giderken, bir

kentte

gölgeliğe

yemek çekilip,

dağarcığından çıkardığı ekmek ve peyniri yemeye başlamış. O sırada yoldan geçenlerden birisi, görüp takılmış: "Hele bak" demiş, "Dede, bu mübarek günde ekmek yiyor!.." Bunun üzerine dede, kaşlarını çatarak: "Sen ekmek değil de ot mu yersin, be çocuğum?" demiş.

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

23

DÜNYA GÖRÜŞÜ МИРОВОЗЗРЕНИЕ 21. Üstü ve altı (верх и низ) Bir mecliste, umumi ahlâkın bozukluğundan bahsediliyorumuş (на одном собрании о всеобщей нравственной испорченности говорили: «говорилось»). İçlerinden biri (один из находящихся там: «внутри»): "Böyle giderse, dünya yıkılacak, altüst olacak!" demiş (так пойдет если, мир разрушится, перевернутым вверх дном станет! — сказал; altüst — в большом беспорядке). Aralarında bulunan bir Bektaşi (среди них находящийся один бекташи): "Ne biliyorsun, be yahu!" demiş (откуда знаешь, эй ты! — сказал), "bırakın olsun, belki altı üstünden daha iyi çıkar (оставьте, пусть будет, может, /мира/ низ верха лучше будет: «выйдет»)..." 21. Üstü ve altı Bir mecliste, umumi ahlâkın bozukluğundan bahsediliyorumuş. İçlerinden biri: "Böyle giderse, dünya yıkılacak, altüst olacak!" demiş. Aralarında bulunan bir Bektaşi: "Ne biliyorsun, be yahu!" demiş, "bırakın olsun, belki altı üstünden daha iyi çıkar..."

22. Gömlek yıkama (стирка рубашки) Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

24

Bektaşi'nin gömleği kirlenmiş (бекташи рубашка загрязнилась). Görenler ayıplamış (увидевшие пристыдили): "Erenler, gömleğin çok kirli, yıkasana (Божий человек, рубашка твоя очень грязная, постирай-ка; yıkamak — мыть; стирать; купать)!" Bektaşi: "Neden yıkayacakmışım ki (бекташи: Зачем мне стирать-то)? Nasıl olsa yine kirlenecek (как бы то ни было, снова загрязнится)." "Sen de tekrar yıkarsın (а ты снова постираешь)." "Yine kirlenir (снова загрязнится)." "Yine yıkarsın (снова постираешь)." Bektaşi artık tahammül edemez (бекташи уже выдержать не сумел; tahammül — терпение, выдержка): "İmanım!" demiş, "biz bu dünyaya gömlek yıkamaya mı geldik (дружище! — сказал, — мы в этот мир рубашки стирать пришли, что ли)?" 22. Gömlek yıkama Bektaşi'nin gömleği kirlenmiş. Görenler ayıplamış: "Erenler, gömleğin çok kirli, yıkasana!" Bektaşi: "Neden yıkayacakmışım ki? Nasıl olsa yine kirlenecek." "Sen de tekrar yıkarsın." "Yine kirlenir." "Yine yıkarsın." Bektaşi artık tahammül edemez: "İmanım!" demiş, "biz bu dünyaya gömlek yıkamaya mı geldik?"

23. Allah yapısından (Божьего творения)

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

25

Bektaşi'nin biri, bahçede uğraşırken yanına birisi gelmiş (один бекташи в саду трудился когда, к нему один /человек/ подошел), kendisinden yemiş istemiş (у него фруктов попросил). Bektaşi: "Sana yemiş vereyim amma, Allah yapısından mı, yoksa kul yapısından mı olsun (бекташи: Тебе фруктов дам, но Божьего творения или раба Божьего творения пусть будут; kul — раб Божий, смертный)?.." "Tabii Allah yapısından", demiş (конечно, Божьего творения, — /тот/ сказал). Bektaşi, bir tane ham armut koparıp eline sunmuş (бекташи, одну незрелую грушу сорвав, в руку ему дал; sunmak — вручать, подавать). Adamcağız ağzına alıp ısırınca ham olduğunu görmüş (бедняга, в рот засунув, откусил только, /то, что она/ незрелая, понял; ısırmak — кусать) ve boğazı acıyarak yere tükürmüş (и, /так как/ горло его заболело, /грушу/ на землю выплюнул). Bu sefer de kul yapısından istemiş (на этот раз же /то, что/ раб Божий сотворил, попросил). Bektaşi, bir tane olgun aşlama armut koparıp vermiş (бекташи одну спелую привитую грушу сорвав, дал) ve armudu ağız tadıyla yiyen adama dönerek (и грушу с большим удовольствием к поедающему человеку повернувшись; ağız tadı — вкус, смак: «вкус рта»): "İşte böyle, Allah, her şeyi önce ham yaratır (вот так, Аллах всякую вещь сначала незрелой создает), onu insanlar terbiye edip olgunlaştırır", demiş (ее люди воспитывая, зрелой делают, — сказал; terbiye — воспитание). 23. Allah yapısından Bektaşi'nin biri, bahçede uğraşırken yanına birisi gelmiş, kendisinden yemiş istemiş. Bektaşi: "Sana yemiş vereyim amma, Allah yapısından mı, yoksa kul yapısından mı olsun?.." "Tabii Allah yapısından", demiş. Bektaşi, bir tane ham armut koparıp eline sunmuş. Adamcağız ağzına alıp ısırınca ham olduğunu görmüş ve boğazı acıyarak yere tükürmüş. Bu sefer de Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

26

kul yapısından istemiş. Bektaşi, bir tane olgun aşlama armut koparıp vermiş ve armudu ağız tadıyla yiyen adama dönerek: "İşte böyle, Allah, her şeyi önce ham yaratır, onu insanlar terbiye edip olgunlaştırır", demiş.

24. Allah taksimi (делёж по-божески) Cevizleri bölüşürken, aralarında bu yüzden kavga çıkan çocuklar (орехи деля, дети, между которыми по этой причине ссора возникла; kavga — ссора), oradan geçen bir ihtiyara (мимо проходящему старику): "Baba, şu cevizlerimizi sen taksim et!" deyince, ihtiyar Bektaşi (отец, эти орехи наши ты раздели! — сказали только, старый бекташи; taksim — деление; ср. kısım — часть): "Evlatlar, Allah taksimi mi, yoksa kul taksimi mi yapalım?" diye sorunca (дети, Божий делёж ли, человеческий делёж ли совершим, — спросил когда), çocuklar, daha haklı olur düşüncesiyle Allah taksimi istemişler (дети, /что/ более справедливым будет с мыслью, Божий делёж захотели). Bektaşi, kimine iki avuç, kimine üç avuç (бекташи кому две горсти, кому три горсти), kimine bir avuç, kimine bir iki tane (кому одну горсть, кому одну-две штуки) ve kimine de hiç vermeyince, çocuklar itiraz etmiş (а кому и вовсе не дал когда, дети возразили; itiraz — возражение). Bektaşi: "Çocuklar! Allah taksimi işte böyledir (бекташи: Дети! Божий делёж вот такой): Kimine çok, kimine az ve kimine de hiç vermez", demiş (кому много, кому мало, а кому и вовсе не дает, — сказал). 24. Allah taksimi Cevizleri bölüşürken, aralarında bu yüzden kavga çıkan çocuklar, oradan Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

27

geçen bir ihtiyara: "Baba, şu cevizlerimizi sen taksim et!" deyince, ihtiyar Bektaşi: "Evlatlar, Allah taksimi mi, yoksa kul taksimi mi yapalım?" diye sorunca, çocuklar, daha haklı olur düşüncesiyle Allah taksimi istemişler. Bektaşi, kimine iki avuç, kimine üç avuç, kimine bir avuç, kimine bir iki tane ve kimine de hiç vermeyince, çocuklar itiraz etmiş. Bektaşi: "Çocuklar! Allah taksimi işte böyledir: Kimine çok, kimine az ve kimine de hiç vermez", demiş.

25. Hülle (фиктивный брак) Evli barklı biri, her nedense karısını boşamak ister (один женатый почему-то с женой развестись хочет; evli barklı — семейный, женатый; замужняя; boşamak — разводиться с женой, давать развод жене). Ok yaydan çıkınca pişman olur (стрела из лука вылетела когда, раскаивается; pişman — раскаивающийся) ve nikâhı tazelemek için imama koşar (и брак восстановить чтобы, к имаму бежит; imam — имам, главный мулла; taze — свежий; tazelemek — заменить свежим, освежить; nikâh tazelemek — "обновить" брак /вновь сойтись о разведенных/), imam, olayı dinledikten sonra (имам, происшедшее выслушал после того как), islâm hukukuna göre nikahın tazelenebilmesi

için

(исламскому

законодательству

согласно

брака

восстановления ради) önce hülle yapılması (/то, что/ сначала фиктивный брак совершить), yani karısının başka bir erkekle evlenerek ondan ayrılması gerektiğini anlatır (то есть, жене его за другого мужчину выйдя, с ним разойтись нужно, объясняет). Bunun üzerine bir softa bulup girişirler pazarlığa (для этого одного софту найдя, принимаются за торг). Bunu duyan Bektaşi, bu haksızlığa pek tahammül edemez (об этом прослышавший бекташи такую несправедливость стерпеть не может): "Be imanım!" der, "bu boşanmada kadıncağızın hiç bir Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

28

kabahatı yoktur (эй, дружище! — говорит, — в этом разводе бедной женщины никакой вины нет). Asıl kocası olacak beyinsizi softayla yatırın ki (безмозглого, который настоящим мужем ее станет, с софтой уложите; beyinsiz — безмозглый, beyin — мозг), bir daha da böyle haltlar işlemesin (еще раз такие глупости не делал чтобы: «не делает пусть»; halt — смесь, соединение, смешение; вздор, бессмыслица; глупость, оплошность)!" 25. Hülle Evli barklı biri, her nedense karısını boşamak ister. Ok yaydan çıkınca pişman olur ve nikâhı tazelemek için imama koşar, imam, olayı dinledikten sonra, islâm hukukuna göre nikahın tazelenebilmesi için önce hülle yapılması, yani karısının başka bir erkekle evlenerek ondan ayrılması gerektiğini anlatır. Bunun üzerine bir softa bulup girişirler pazarlığa. Bunu duyan Bektaşi, bu haksızlığa pek tahammül edemez: "Be imanım!" der, "bu boşanmada kadıncağızın hiç bir kabahatı yoktur. Asıl kocası olacak beyinsizi softayla yatırın ki, bir daha da böyle haltlar işlemesin!"

26. Birinden al, diğerine ver (у одного возьми, другому дай)! Bir gün Bektaşi'nin eline 40 lira geçmiş (однажды к бекташи в руки 40 лир попало). Sevinçle fırıncının yolunu tutmuş (он радостно к пекарю отправился; fırın — печь; пекарня). 20 Liralık ekmek alıp parasını vermiş (за 20 лир хлеб купив, деньги заплатил). Paranın üstünü isteyince, Fırıncı (сдачу попросил когда, пекарь; paranın üstü — сдача; üst — верхняя часть, верх; излишек, остаток; сдача): "Üstünü verdim ya ", demiş (сдачу дал я ведь, — сказал). "Verdim — vermedim" diye, münakaşaya başlamışlar («отдал — не отдал» Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

29

говоря, спорить начали; münakaşa — спор, ссора). Bektaşi, başa çıkamıyacağını anlayınca, bırakıp, bir bakkala gitmiş (бекташи, /то, что/ сладить не сумеет, понял /как/ только, бросив, к бакалейщику пошел; başa çıkmak — справиться, сладить). Orada 20 Liralık peynir alıp yürüyüverince, Bakkal (там, за 20 лир сыр купив, быстро уходил когда, бакалейщик; yürümek — идти, двигаться, ходить; yürüyüvermek — быстро, сразу пойти): "Parayı vermedin, " diye peşinde bağırmış (денег ты не заплатил: «не дал», — вслед закричал). "Verdim — vermedim, " tekrar bir münakaşa («дал — не дал», снова ссора). Bakkal, "belki de vermiştir" diye, işi oluruna bırakmış (бакалейщик, «может, и заплатил», говоря, дело на самотек пустил: «дело на /пусть будет, что/ будет, оставил»). Bektaşi, sakin bir köşeye çekilip (бекташи, в тихое место отойдя; çekilmek — протянуться; быть вытянутым; удаляться) karnını bir iyice doyurduktan sonra (хорошенько наелся после того как: «после того, как насытил свой живот»; karın — живот), başını yukarıya kaldırıp (голову вверх подняв): "Allahım! Sen işin esasını biliyorsun; fırıncıdan al, bakkala ver" demiş (Аллах мой! Ты дела основу знаешь, у пекаря забери, бакалейщику отдай, — сказал). 26. Birinden al, diğerine ver! Bir gün Bektaşi'nin eline 40 lira geçmiş. Sevinçle fırıncının yolunu tutmuş. 20 Liralık ekmek alıp parasını vermiş. Paranın üstünü isteyince, Fırıncı: "Üstünü verdim ya", demiş. "Verdim — vermedim" diye, münakaşaya başlamışlar. Bektaşi, başa çıkamıyacağını anlayınca, bırakıp, bir bakkala gitmiş. Orada 20 Liralık peynir alıp yürüyüverince, Bakkal: "Parayı vermedin, " diye peşinde bağırmış. "Verdim — vermedim, " tekrar bir münakaşa. Bakkal, "belki de vermiştir" diye, işi oluruna bırakmış. Bektaşi, sakin bir köşeye çekilip karnını bir iyice Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

30

doyurduktan sonra, başını yukarıya kaldırıp: "Allahım! Sen işin esasını biliyorsun; fırıncıdan al, bakkala ver" demiş.

27. Cennette yemek (ужин в раю) Yaşlı bir Bektaşi, gemiyle yolculuğa çıkmış (пожилой бекташи на корабле в путь отправился; yolculuk — поездка, путешествие). Akşama doğru açık denizde bir fırtına kopmuş (к вечеру в открытом море буря поднялась). Gemi sallanmaya başlamış (корабль раскачиваться начал). Herkes can telaşına düşmüş (каждый за свою жизнь боялся; telaşa düşmek — встревожиться; telaş — беспокойство, паника; düşmek — падать; впадать); kimi ağlamış, kimi dua etmiş (некоторые плакали, некоторые молились; dua — молитва). Bu arada, dünya yıkılsa umrunda olmayan bir tıknefes (в это время, хриплое дыхание /человека, которому/ не было дела, если мир рухнет; tıknefes — хриплое дыхание; umur — важность, umur etmemek — не придавать значения) Bektaşi'ye

sokulmuş

(бекташи

коснулось;

sokulmak

—

проникнуть,

пробраться): "Erenler, sanırım bu akşam yemeğini cennette yiyeceksin (Божий человек, думаю, этот ужин в раю будешь есть)!" Baba karnını yoklamış, dolu testi su almaz (шейх живот свой потрогал, в полный кувшин воды не налить: «полный кувшин воду не берет» = в который больше ничего не вошло бы; yoklamak — осязать, проверять на ощупь): "İmanım, ben bu akşam pek tokum, başka akşama kalsın, o yemek bozulmaz", demiş (дружище, я этим вечером чрезвычайно сыт, на другой вечер останется пусть, та пища не портится, — сказал). 27. Cennette yemek

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

31

Yaşlı bir Bektaşi, gemiyle yolculuğa çıkmış. Akşama doğru açık denizde bir fırtına kopmuş. Gemi sallanmaya başlamış. Herkes can telaşına düşmüş; kimi ağlamış, kimi dua etmiş. Bu arada, dünya yıkılsa umrunda olmayan bir tıknefes, Bektaşi'ye sokulmuş: "Erenler, sanırım bu akşam yemeğini cennette yiyeceksin!" Baba karnını yoklamış, dolu testi su almaz: "İmanım, ben bu akşam pek tokum, başka akşama kalsın, o yemek bozulmaz", demiş.

28. Şeytana uymak (поддаться соблазну: «чёрту последовать») Bektaşi babalarından biri, her nasılsa kadı olmuş (один их шейхов бекташи, как бы то ни было = Бог знает как, кадием стал). Bir gün karşısına, bir kızın bikrini izale ettiği (kızlığını bozduğu) gerekçesiyle bir çapkını çıkarmışlar (однажды к нему, на основании лишения девственности девушки, одного распутника привели; bikrini izale etmek — лишать девственности; bikir (kızlık) — девственность; izale — удаление, устранение; bozmak — портить; gerekçe — основание). Baba sormuş (шейх спросил): "Anlat bakalım be adam, nasıl işledin bu haltı (расскажи-ка, эй, человек, как совершил эту глупость)?" Delikanlı ezilir büzülür gibi yapmış (юноша, стыдится словно, притворился: «сделал»; ezilip büzülmek — смутиться): "Vallahi, Kadı efendi (ей-богу, кадий эфенди)! Aslında böyle bir haltı işleyecek adam değilim (вообще такие глупости совершающим человеком я не являюсь). Ama şeytana uydum (но искушению поддался: «бесу последовал»; uymak — подходить; соответствовать; следовать чему-л.; соблюдать чтол.; поступать согласно чему-л.); o bana yol gösterdi ve oldu bir kere..." deyince, Baba gülmüş (он мне путь указал, и случилось один раз, — сказал /как/ Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

32

только, шейх рассмеялся): "Ne demek, 'şeytana uydum?' behey çapkın!" demiş (что значит ‘искушению поддался’, эй, распутник! — сказал), "şeytanın başka işi gücü yok da, tutup sana pezevenklik mi yapacak (у черта других дел/проблем нет разве, возьмет и для тебя сводничеством ли будет заниматься; güç — сила, мощь; трудность, затруднение; pezevenk — сводник)? Ya hapse girersin, ya da dünya evine (или в тюрьму оправишься, или же женишься; hapis — арест, заключение; тюрьма; dünya evine girmek — жениться, dünya evi — женитьба)!" 28. Şeytana uymak Bektaşi babalarından biri, her nasılsa kadı olmuş. Bir gün karşısına, bir kızın bikrini izale ettiği (kızlığını bozduğu) gerekçesiyle bir çapkını çıkarmışlar: Baba sormuş: "Anlat bakalım be adam, nasıl işledin bu haltı?" Delikanlı ezilir büzülür gibi yapmış: "Vallahi, Kadı efendi! Aslında böyle bir haltı işleyecek adam değilim. Ama şeytana uydum; o bana yol gösterdi ve oldu bir kere..." deyince, Baba gülmüş: "Ne demek, 'şeytana uydum?' behey çapkın!" demiş, "şeytanın başka işi gücü yok da, tutup sana pezevenklik mi yapacak? Ya hapse girersin, ya da dünya evine!"

29. Müzisyenlerin ölmesi (смерть музыкантов) Bektaşi, önünden geçen cenazeyi göstererek sormuş (бекташи перед ним проходящую похоронную процессию показывая, спросил): "Kim bu (кто это)?" "Udi Remzi Efendi (играющий на уде Ремзи эфенди; ut — уд /струнный Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

33

щипковый инструмент/)." Biraz sonra bir cenaze daha geçer (немного погодя еще одна процессия проходит): "Peki, bu kim (ладно, это кто)?" 'Tamburi Rasih Efendi (тамбурист Расих эфенди; tambur — турецкий шестиструнный музыкальный инструмент)." Ve üçüncü cenaze geçerken (и третья процессия проходила когда): "Ya bu kim (а это кто)?" "Gazelhan Hafız Recai Efendi (исполнитель газелей /песен о любви/ Хафыз Реджаи эфенди)." Çok geçmeden darbukacı Memduh'un da cenazesi geçince (не прошло много /времени/, и играющего на дарбуке Мемдуха тело пронесли когда; darbuka — ручной жестяной барабан, имеющий форму кубка), Baba erenler sakalını sıvazlamış (шейх бороду свою погладил): "Desene bu akşam ahirette cümbüş var (скажи-ка, этим вечером в загробном мире веселье будет; cümbüş — веселье с танцами и музыкой)!" 29. Müzisyenlerin ölmesi Bektaşi, önünden geçen cenazeyi göstererek sormuş: "Kim bu?" "Udi Remzi Efendi." Biraz sonra bir cenaze daha geçer: "Peki, bu kim?" 'Tamburi Rasih Efendi." Ve üçüncü cenaze geçerken: "Ya bu kim?" "Gazelhan Hafız Recai Efendi." Çok geçmeden darbukacı Memduh'un da cenazesi geçince, Baba erenler sakalını sıvazlamış: Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

34

"Desene bu akşam ahirette cümbüş var!"

30. Önce besmele (сначала «бисмиллах») Adamın biri, çocuğunu döverken önce besmele çekiyormuş (человек один ребенка своего бил когда, сначала ‘бисмиллах’ = ‘c Божьей помощью’ говорил; besmele — произнесение формулы: 'bismillâhirrahmanirrahim' — ‘во имя Аллаха милостивого и милосердного’; besmele çekmek — произносить формулу: 'bismillâhirrahmanirrahim' /приступая к какому-л. делу/). Bunu gören Bektaşi, nedenini sormuş (это увидевший бекташи о причине спросил). Adam: "Allah dayağı daha etkili kılsın diye (человек: «Аллах побои более действенными сделал чтобы»)." Bektaşi gülmüş (бекташи рассмеялся): "İmanım!" demiş, "sen bu besmeleyi, çocuğu yapmadan önce çekmeliydin (дружище! — сказал, — ты эту молитву прежде, чем ребенка делать, творить должен был)!" 30. Önce besmele Adamın biri, çocuğunu döverken önce besmele çekiyormuş. Bunu gören Bektaşi, nedenini sormuş. Adam: "Allah dayağı daha etkili kılsın diye." Bektaşi gülmüş: "İmanım!" demiş, "sen bu besmeleyi, çocuğu yapmadan önce çekmeliydin!"

31. Ahlak bozukluğu (моральное разложение; ahlâk — мораль; нравственные устои) Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

35

Bektaşi'nin biri, vali olmuş (один бекташи вали стал; vali — вали, губернатор, начальник иля/вилайета). Bir gün cezaevini denetlemeye gitmiş (однажды тюрьму проконтролировать пришел; ceza — наказание; denet — осмотр, освидетельствование; проверка; контроль). Cezaevi müdürüyle koğuşları dolaşırken mahkûmlara sormuş (с тюремным начальником камеры обходя, заключенных спросил): "Suçunuz nedir (вина ваша какова)?" Mahkûmların hepsi, suçsuz olduldarını, oraya bir iftira yüzünden veya bir yanlışlıktan dolayı düştüklerini söylemişler (заключенные все сказали, /что/ они невиновными являются, туда по оговору или ошибки вследствие попали; …tan dolayı — из-за, вследствие чего-либо). Aralarında yalnız bir Bektaşi (среди них только один бекташи): "Suç bende; elime sahip olamadım (вина на мне, с собой не смог совладать: «руки своей хозяином стать не смог»), onun için buralara düştüm", deyince (поэтому в эти места попал, — сказал /как/ только), Vali, hemen cezaevi müdürüne dönmüş (вали сразу к тюремному начальнику повернулся): "Çıkarın bu adamı buradan, yoksa diğerlerin de ahlakını bozar!" demiş (удалите этого человека отсюда, иначе у других тоже мораль разложит: «испортит», — сказал). 31. Ahlak bozukluğu Bektaşi'nin biri, vali olmuş. Bir gün cezaevini denetlemeye gitmiş. Cezaevi müdürüyle koğuşları dolaşırken mahkûmlara sormuş: "Suçunuz nedir?" Mahkûmların hepsi, suçsuz olduldarını, oraya bir iftira yüzünden veya bir yanlışlıktan dolayı düştüklerini söylemişler. Aralarında yalnız bir Bektaşi: "Suç bende; elime sahip olamadım, onun için buralara düştüm", deyince, Vali, hemen cezaevi müdürüne dönmüş: Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

36

"Çıkarın bu adamı buradan, yoksa diğerlerin de ahlakını bozar!" demiş.

32. Neden evlenmiyor? (почему не женится) 35-40 yaşına geldiği halde (несмотря на то, что он достиг возраста 35-40 лет), henüz evlenmemiş olan bir Bektaşi dervişine sormuşar (все еще неженатым являющегося дервиша-бекташи спросили): "Erenler, artık yaşınız geçiyor (Божий человек, уже возраст ваш проходит). Allah'a çok şükür, halin vaktin de yerinde (Аллаху благодарение, положение твое, время твое в порядке: «на месте» = у тебя все хорошо, благополучно). Böyle bekâr kalmanın sebebi ne (/того, что/ таким холостым остаешься, причина какая)? Neden evlenip çoluk çocuk sahibi olmuyorsun (почему, женившись, детей и домочадцев хозяином не становишься = почему не становишься отцом семейства; çoluk çocuk — чада и домочадцы, семейство; çoluk çocuk sahibi — отец семейства)?" Bektaşi'nin yanıtı (ответ бекташи): "Azizim!" demiş, "şöyle bir etrafıma bakıyorum da (дорогой мой! — сказал, — так по сторонам смотрю и), ne kocası olmayı arzu ettiğim bir kadın (ни женщины, мужем которой стать желал бы я; arzu — желание), ne de babası olmayı isteyeceğim bir evlat görebiliyorum (ни также ребенка, отцом которого стать захотел бы я, не могу увидеть; görmek — видеть; görebilmek — смочь увидеть); işte bundan evlenmiyorum (вот поэтому не женюсь)." 32. Neden evlenmiyor? 35-40 yaşına geldiği halde, henüz evlenmemiş olan bir Bektaşi dervişine sormuşar: "Erenler, artık yaşınız geçiyor. Allah'a çok şükür, halin vaktin de yerinde. Böyle bekâr kalmanın sebebi ne? Neden evlenip çoluk çocuk sahibi Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

37

olmuyorsun?" Bektaşi'nin yanıtı: "Azizim!" demiş, "şöyle bir etrafıma bakıyorum da, ne kocası olmayı arzu ettiğim bir kadın, ne de babası olmayı isteyeceğim bir evlat görebiliyorum; işte bundan evlenmiyorum."

33. Nasıl bir eş (какая жена) Evlenmek isteyen bir zat (жениться хотевший один человек; zat — личность, лицо; персона, особа), yakınen tanıdığı bir Bektaşi babasına başvurmuş (к одному шейху бекташи, которого он хорошо: «близко» знал, обратился), evleneceği kadının nasıl olması gerektiğini sormuş (женщина, на которой он женится, какой быть должна, спросил). Bektaşi (бекташи): "Eğer güzel bir kadınla evlenirsen (если на красивой женщине женишься), onu kıskanır rahatsız olursun (ее ревновать будешь, беспокойным станешь). Çirkin bir kadınla evlenirsen (на некрасивой женщине женишься если), sabah akşam yüzünü görür iğrenirsin (утром, вечером лицо ее видеть будешь, отвращение испытаешь). Fakir birini alırsan, beslemen zor (бедную возьмешь если, прокормить ее трудно; beslemek — питать, кормить). Zengin biriyle evlenirsen, servetine güvenir (на богатой женишься, в богатстве своем уверена будет она; güven — доверие; güvenmek — полагаться, надеяться, рассчитывать на кого-что; доверять, верить кому-чему), sana karşı koyar, işte, bunlardan başka birini bul ve evlen!" demiş (тебе противостоять будет, вот этих кроме одну найди и женись! — сказал; karşı koymak — сопротивляться; karşı — против; koymak — ставить, помещать). 33. Nasıl bir eş Evlenmek isteyen bir zat, yakınen tanıdığı bir Bektaşi babasına başvurmuş, Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

38

evleneceği kadının nasıl olması gerektiğini sormuş. Bektaşi: "Eğer güzel bir kadınla evlenirsen, onu kıskanır rahatsız olursun. Çirkin bir kadınla evlenirsen, sabah akşam yüzünü görür iğrenirsin. Fakir birini alırsan, beslemen zor. Zengin biriyle evlenirsen, servetine güvenir, sana karşı koyar, işte, bunlardan başka birini bul ve evlen!" demiş.

34. Kürk (мех) Sonradan görme biri, sırtına giydiği çok değerli bir kürkle kurulup dururmuş (один выскочка на спину его надетым очень дорогим мехом кичился постоянно; sonradan görme/görmüş — впоследствии неожиданно разбогатевший; giymek — надевать; değer — цена, стоимость; ценность; kurulmak — строиться, сооружаться, воздвигаться; заноситься, задаваться, важничать: bu adam amma da kuruluyor — ну и ну, как этот человек задирает нос; kurulup durmak — постоянно кичиться). Bu görüntüye fazla alışık olmayan bir Bektaşi Babası (к этому зрелищу очень привычным не являющийся один шейх бекташи), adama dönüp şunları söylemiş (к человеку повернувшись, это = такое сказал): "Sırtındaki kürkle öyle kurulup durma be imanım (мехом, что у тебя на спине, не кичись постоянно, дружище)! O, onca zamandır içinde taşıdığı ilk sahibini bile hayvanlıktan kurtarmadı (он первого хозяина своего, /которого/ столько времени внутри носил, от скотства не спас; hayvanlık — скотство, грубость; hayvan — животное; taşımak — переносить; перевозить; носить)…" 34. Kürk Sonradan görme biri, sırtına giydiği çok değerli bir kürkle kurulup dururmuş. Bu görüntüye fazla alışık olmayan bir Bektaşi Babası, adama dönüp şunları söylemiş: Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

39

"Sırtındaki kürkle öyle kurulup durma be imanım! O, onca zamandır içinde taşıdığı ilk sahibini bile hayvanlıktan kurtarmadı..."

35. Pezevenk (сводник) Bektaşi Babalarından biri, çarşıdan geçerken (один их шейхов бекташи по рынку проходил когда), çarşı esnafından bazıları onunla alay etmek için arkasında, "Baba!", diye çağırırlar (из рыночных торговцев некоторые над ним подшутить чтобы, вслед «шейх!» зовут; alay — злая шутка, насмешка, вышучивание). Bektaşi durup etrafına bakınca (бекташи, остановившись, вокруг оглядывается когда; etraf — окрестности), "Affedersiniz, birine benzettik!" derler («Извините, с одним /человеком/ спутали = одному уподобили», — говорят; -e benzemek — походить, быть похожим на кого-что; benzetmek — находить сходство с кем-чем; обознаться, принять одного за другого /по ошибке/). Çarşının sonuna kadar aynı olay bir kaç kere tekrarlanmış (до конца рынка тот же случай несколько раз повторился; tekrarlamak — повторять; tekrarlanmak — быть повторенным, повторяться /страдательная форма от tekrarlamak/). Kendisiyle alay edildiğini anlayan Bektaşi (/то, что/ над ним насмехаются понявший бекташи), çarşının sonunda durur, avazı çıktığı kadar (в конце рынка останавливается, во весь голос; avazı çıktığı kadar — во всю глотку, avaz — крик) "Ulan pezevenkler!" diye gürler («Эй, сводники!» — говоря, орёт; ulan — эй, ты!), Dükkanlardan bir çok kişi (из лавок многие люди): "Ne oluyor diye" başını çıkarınca, Bektaşi güler («Что происходит?», — говоря/думая, голову высунули /как/ только, бекташи смеется; diye — говоря, что ...; полагая, что ...; думая, что ...; под /тем/ предлогом, что ...): Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

40

"Yahu!" der, "bu çarşıda amma da çok pezevenk varmış ha (Ну и ну! — говорит, — на этом рынке поистине много сводников = мерзавцев есть, оказывается)!" 35. Pezevenk Bektaşi Babalarından biri, çarşıdan geçerken, çarşı esnafından bazıları onunla alay etmek için arkasında, "Baba!", diye çağırırlar. Bektaşi durup etrafına bakınca, "Affedersiniz, birine benzettik!" derler. Çarşının sonuna kadar aynı olay bir kaç kere tekrarlanmış. Kendisiyle alay edildiğini anlayan Bektaşi, çarşının sonunda durur, avazı çıktığı kadar, "Ulan pezevenkler!" diye gürler. Dükkanlardan bir çok kişi: "Ne oluyor diye" başını çıkarınca, Bektaşi güler: "Yahu!" der, "bu çarşıda amma da çok pezevenk varmış ha!"

36. Dağ gelemzse Abdal yürür (гора не идет если, Абдал шагает/идет) Bektaşi'nin biri, kerametten dem vuruyormuş (один бекташи о чудесах заливал; dem vurmak — говорить, что взбредет на ум, разглагольствовать: «дыхание бить = сотрясать воздух»): "Eğer biz taşa, toprağa, ağaca "gel!" dersek, ayağımıza gelir", demiş («Если камню, земле, дереву «приди!» скажем, к ногам нашим придет», — сказал). Bunu duyanlardan birisi (один из услышавших это): "Öyleyse, göster kerametini de görelim!" deyince (раз так, покажи чудо свое — и давай посмотрим! — сказал /как/ только), Bektaşi, fiyakayı bozmamak için (бекташи,

хвастовство

не

портить

чтобы;

fiyáka

—

хвастовство,

бахвальство), bir meşe ağacını göstererek, ayağına gelmesi için (один дуб Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

41

показав, к ногам его пришел чтобы), "Gel ya mübarek!" diye emir vermiş (приди, о благословенный! — приказание дал). Tabii ağaç yerinden kımıldamayınca, Bektaşi (конечно, дерево с места своего не двинулось когда, бекташи; kımıldamak — шевелиться): "Bizim mezhepte gönül gibisi yoktur, imanım (в нашем учении сердцу/желанию, охоте подобного нет = в нашем учении самое важное — добровольность, дружище; mezhep — вероисповедание; религия)! Dağ gelmezse, Abdal yürür (гора не идет если, Абдал шагает; abdal — абдал, бродячий дервиш)", demiş ve kendisi ağaca doğru yürümüş (сказал и сам к дереву прямо зашагал). 36. Dağ gelemzse Abdal yürür Bektaşi'nin biri, kerametten dem vuruyormuş: "Eğer biz taşa, toprağa, ağaca "gel!" dersek, ayağımıza gelir", demiş. Bunu duyanlardan birisi: "Öyleyse, göster kerametini de görelim!" deyince, Bektaşi, fiyakayı bozmamak için, bir meşe ağacını göstererek, ayağına gelmesi için, "Gel ya mübarek!" diye emir vermiş. Tabii ağaç yerinden kımıldamayınca, Bektaşi: "Bizim mezhepte gönül gibisi yoktur, imanım! Dağ gelmezse, Abdal yürür", demiş ve kendisi ağaca doğru yürümüş.

SOFTA СОФТА 37. Evliyalıktan dem vurmak (святостью бахвалиться)

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

42

Adamın biri, evliyalıktan dem vuruyor (человек один святостью бахвалится; evliya — святые угодники, праведники). Göklerde uçtuğundan falan bahsediyor (/о том, что/ по небесам летал и прочее рассказывает). Bir gün yine aynı martavalları atarken, Baba erenler sormuş (однажды /когда он/ снова такую же чепуху нес, шейх /дервишей/ спросил; martaval — выдумки; враки: martaval atmak/okumak — пороть чушь, нести чепуху, заливать): "Azizim!" demiş, "sen gökte uçarken altına serin bir şey dokunuyor muydu (дорогой мой! — сказал, — ты по небу летал когда, прохладное что-либо касалось ли)?" "Evet, dokunduğunu hissederdim (да, прикосновение чувствовал я)..." "İşte azizim, o benim eşeğimin kuyruğu idi!" demiş (вот, дорогой мой, то моего осла хвост был! — сказал). 37. Evliyalıktan dem vurmak Adamın biri, evliyalıktan dem vuruyor. Göklerde uçtuğundan falan bahsediyor. Bir gün yine aynı martavalları atarken, Baba erenler sormuş: "Azizim!" demiş, "sen gökte uçarken altına serin bir şey dokunuyor muydu?" "Evet, dokunduğunu hissederdim..." "İşte azizim, o benim eşeğimin kuyruğu idi!" demiş.

38. Cennetin kapısı (врата рая) Gayet şişman bir hoca, bir gün camide vâzederken (очень толстый ходжа, однажды в мечети проповедуя; vaaz — проповедь): "Cennetin kapısı dardır, oradan kolay geçilmez", deyince (райские врата узкие, сквозь них легко не пройти, — сказал /как/ только), arka sırada oturan Bektaşi, sesini yükseltmiş (в заднем ряду сидящий бекташи голос повысил): Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

43

"Allah aşkına hocam (ради Бога, ходжа)! Rica ederim, bari siz önce girmeye kalkmayınız (прошу, в таком случае, вы сначала войти не пытайтесь; bari — по крайней мере, хотя бы)! Sonra takılır kalırsınız, bizim de geçme imkânımız olmaz", demiş (потом застрянете: «застрянете, останетесь», у нас пройти возможности не будет, — сказал). 38. Cennetin kapısı Gayet şişman bir hoca, bir gün camide vâzederken: "Cennetin kapısı dardır, oradan kolay geçilmez", deyince, arka sırada oturan Bektaşi, sesini yükseltmiş: "Allah aşkına hocam! Rica ederim, bari siz önce girmeye kalkmayınız! Sonra takılır kalırsınız, bizim de geçme imkânımız olmaz", demiş.

39. Domuzun softası (софта свиньи) Baba erenler, caminin önünde geçerken (шейх, перед мечетью проходя), içerden gürültüler duymuş (внутри шум: «шумы» услышал). Orada bulunanlardan birine (одного из находящихся там): "Ne var, " demiş, "içerde ne oluyor (что случилось: «что есть», — сказал, — внутри что происходит)?" Sorduğu kişi (человек, /у которого/ он спросил): "Camiye bir domuz girmiş de, onu kovalıyorlar", deyince (в мечеть свинья зашла, и ее прогоняют, — сказал /как/ только), Erenler şaşkın bir vaziyette başını sallıyarak (дервиш удивленно: «удивленным образом» головой качая): "Allah Allah!" demiş (Боже, Боже! — сказал), "şimdiye kadar softanın domuzunu çok gördüm (до этого софт-свиней: «/из/ софт свиней» много видел я), ama domuzun softasını ilk defa görüyorum (но свинью-софту: «/из/ свиней софту» = набожную свинью первый раз вижу)..." Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

44

39. Domuzun softası Baba erenler, caminin önünde geçerken, içerden gürültüler duymuş. Orada bulunanlardan birine: "Ne var, " demiş, "içerde ne oluyor?" Sorduğu kişi: "Camiye bir domuz girmiş de, onu kovalıyorlar", deyince, Erenler şaşkın bir vaziyette başını sallıyarak: "Allah Allah!" demiş, "şimdiye kadar softanın domuzunu çok gördüm, ama domuzun softasını ilk defa görüyorum... "

40. ‘Yok’ diyeceksin de (‘не существует’ сказать ведь /хочешь/) Hocanın biri camide vâzederken (один ходжа, в мечети проповедуя): "Allah onsuz ve sonsuzdur (Аллах без начала и без конца); doğmamış ve doğurmamıştır (не родился и не родил), yemez, içmez, konuşmaz (не ест, не пьет, не говорит), elle tutulmaz, gözle görünmez..." diye anlatıyormuş (рукой не осязаем, глазом невидим, — рассказывал). Bunu duyan Bektaşi seslenmiş (это услышавший бекташи воскликнул): "İmanım!" demiş, "'yok' diyeceksin de, bir türlü dilin varmıyor (дружище! — сказал он, — ‘не существует’ сказать /намереваешься/, а никак язык не поворачивается; varmak — прибывать; доходить, доезжать; посметь /сделать что-л./: deli vardı — у него язык повернулся /сказать что-л./; bir türlü — /при отрицательном глаголе/ никак, никоим образом; ни за что)!" 40. ‘Yok’ diyeceksin de Hocanın biri camide vâzederken: Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

45

"Allah onsuz ve sonsuzdur; doğmamış ve doğurmamıştır, yemez, içmez, konuşmaz, elle tutulmaz, gözle görünmez..." diye anlatıyormuş. Bunu duyan Bektaşi seslenmiş: "İmanım!" demiş, "'yok' diyeceksin de, bir türlü dilin varmıyor!"

41. Ömer (Омер) Bektaşi'nin biri, namazdan sonra 99 kere Allah'ın ismini anarak teşbih çeken Ömer adındaki bir sofuya seslenir (один бекташи, после намаза 99 раз Аллаха имя поминая, четки перебирающего по имени Омер одного софту окликает). "Ömer!" "Ne var (что надо: «что есть»)?" "Ömer!" "Buyurun efendim ne diyorsun (пожалуйста, эфенди, что ты говоришь)?" "Ömer!" Ömer artık dayanamaz, kalkar, Bektaşi'nin yakasına yapışır (Омер больше не может выдержать, поднимается, бекташи за ворот хватает; yapışmak — приклеиваться, прилипать; прицепляться, цепляться): "Yeter be herif, ne diyeceksen de (хватит, эй, малый, что скажешь /говори/ = говори то, что хочешь сказать; herif — тип, субъект)!" Bektaşi gülerek (бекташи, смеясь): "Öyle celallenme be imanım!" der (так не раздражайся, эй, дружище! — говорит; celâllenmek — приходить в ярость, разгневаться; celâl — величие, величественность; /перен./ гнев, ярость), "bak, ben üç kere ismini çağırdım (смотри, я три раза имя твое назвал; çağırmak — звать; позвать, окликать), öfkelinip kalktın, nerdeyse beni dövecektin (разъярившись, ты поднялся, чуть меня не побил; öfke — гнев, ярость). Sen günde 99 defa Allah'in ismini çağırıyorsun (ты за день 99 раз Аллаха имя называешь), düşün bir kere, kim Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

46

bilir, O sana nasıl kızmıştır (подумай разок, кто знает, он на тебя как сердит)!" (Четки состоят из 33 или 99 бусинок и одной так называемой «минаретной бусинки». Они символизируют 99 имен Аллаха, сотое имя же является сокровенным). 41. Ömer Bektaşi'nin biri, namazdan sonra 99 kere Allah'ın ismini anarak teşbih çeken Ömer adındaki bir sofuya seslenir. "Ömer!" "Ne var?" "Ömer!" "Buyurun efendim ne diyorsun?" "Ömer!" Ömer artık dayanamaz, kalkar, Bektaşi'nin yakasına yapışır: "Yeter be herif, ne diyeceksen de!" Bektaşi gülerek: "Öyle celallenme be imanım!" der, "bak, ben üç kere ismini çağırdım, öfkelinip kalktın, nerdeyse beni dövecektin. Sen günde 99 defa Allah'in ismini çağırıyorsun, düşün bir kere, kim bilir, O sana nasıl kızmıştır!"

42. İşimiz orada da ya hey (дело наше там тоже «на ять») Hocanın biri, Ramazanda vâzediyormuş (один ходжа в рамазан проповедовал): "Ey ümmeti Muhammed (эй, мусульмане: «община Мухаммеда»; ümmet — религиозная община; единоверцы)! Rakı ile şarap içmek kesinlikle haramdır (ракы и вино пить категорически запрещено; kesinlik — категоричность; бесспорность); sakın içmeyiniz (смотрите, не пейте; sakın — смотри! Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

47

осторожно!, берегись!)! İçenlerin boyunlarına yarın âhirette, içtikleri şarap ve rakı şişeleri asılarak (на шеи пивших завтра в загробном мире выпитые ими винные и от ракы бутылки повесив; içen — пьющий, пивший, прич. от içmek — пить; boyun — шея; âhiret — потусторонний /загробный/ мир) mahşer halkına günlerce teşhir edileceklerdir (многочисленному народу многими днями показывать будут; teşhir — выставление /напоказ/, обнародование)!" Dinleyenler

arasında

bulunan

bir

Bektaşi

sormuş

(слушающих

среди

находящийся, один бекташи спросил): "Hoca efendi (ходжа эфенди)! Boyuna asılacak o şişeler, dolu mu, yoksa boş mu olacak (на шею повешенные те бутылки полные или пустые будут)?" Hoca şöyle bir düşünmüş (ходжа так подумал), "boş" dese, şişeler hafif düşecek, bu nedenle («пустые» скажет если, бутылки легкими будут, по этой причине; düşmek — в роли вспомогат. глагола быть, стать; neden — причина): "Hayır, dolu olacak" deyince (нет, полными будут, — сказал /как/ только), Bektaşi gülerek şu yanıtı vermiş (бекташи, смеясь, такой ответ дал): "Desene hocam, işimiz orada da kıyak (скажи-ка, ходжа, дело наше и там тоже «на ять»; kıyak — /арго/ мировой, отличный)!" 42. İşimiz orada da ya hey Hocanın biri, Ramazanda vâzediyormuş: "Ey ümmeti Muhammed! Rakı ile şarap içmek kesinlikle haramdır; sakın içmeyiniz! İçenlerin boyunlarına yarın âhirette, içtikleri şarap ve rakı şişeleri asılarak mahşer halkına günlerce teşhir edileceklerdir!" Dinleyenler arasında bulunan bir Bektaşi sormuş: "Hoca efendi! Boyuna asılacak o şişeler, dolu mu, yoksa boş mu olacak?" Hoca şöyle bir düşünmüş, "boş" dese, şişeler hafif düşecek, bu nedenle: "Hayır, dolu olacak" deyince, Bektaşi gülerek şu yanıtı vermiş: "Desene hocam, işimiz orada da kıyak!"

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

48

43. Yenge hanımın emeği (труд невестки) Alevi canlarından Erzurumlu Âşık Ahmet (один алавит из Эрзурума Ашик Ахмет), softa ile tartışıyor (с софтой спорит). Softa, Âşık Ahmet'i, dini vecibeleri yerine getirmediğini (софта Ашика Ахмета /в том, что тот/ религиозные обязанности не соблюдает; vecibe — обязательство), üstelikte sürekli rakı içtiği için "cehennemlik'le" itham ediyor (сверх того, постоянно ракы пьет так как, в /том, что он/ ада достоин, обвиняет; cehennemlik — заслуживающий гореть в аду человек, cehennem — ад: «геенна /огненная/»; /от ·др.-евр. Gehinnem, название местности около Иерусалима/; itham — обвинение). Tartışmanın sonunda aralarında şöyle bir konuşma geçer (в конце спора между ними такой разговор происходит): "Hocam, sen cennete gidersen (мой ходжа, ты в рай отправишься если), sana vaadedilen 40 huriyi alır kabul eder misin (тебе обещанные 40 гурий возьмешь, примешь ли; kabul — принятие; vaat — обещание)?" "Allah emrettikten sonra, ederim tabii (Аллах прикажет после того как, приму, конечно; emretmek — предписывать, приказывать; emir — приказ)." "Peki, yenge hanımın da inancı tam mıdır (хорошо, а госпожи-невестки = твоей жены вера полная ли; yenge — невестка; inanç — вера, вероисповедание)?" "Tamdır (полная). Beş vakit namazını kılar (пять раз свой намаз совершает), orucunu tutar, zekatını verir (свой пост соблюдает, закат раздает; zekat — закат, ежегодная милостыня, составляющая сороковую часть доходов), geçen yıl birlikte haccımızı da yaptık (в прошлом году вместе хадж наш также совершили мы; hac — хадж /паломничество в Мекку, совершаемое мусульманами

в

месяц

зильхидже/:

hacca

gitmek

—

совершать

паломничество в Мекку)." "Desene, cennet'in kapısı ona da açıktır (скажи-ка, рая врата для нее тоже открыты)." Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

49

"Onu Allah bilir (об этом Аллах знает)." "Diyelim ki, o da cennete gitti (скажем, что она тоже в рай оправилась)." "İnşallah (дай Бог: «/если/ пожелает Бог»)!" "Peki Allah ona huri vermeyeceğine göre, çünkü kadın kadınla olmaz (ладно, Аллах ей гурий не даст так как, потому что женщина с женщиной быть не может), 40 gılman verecek değil mi (40 юношей даст, не так ли; gılman — араб. мн. ч. от gulâm — мальчик, юноша, здесь: юноша, прислуживающий в раю)?" "Gılman nedir (гылман что /такое/)?" "Yakışıklı erkektir (красивый мужчина). Huri ne kadar güzelse, gılman da o kadar yakışıldıdır (гурия насколько прекрасна, гылман тоже настолько красив)." Bu sözleri duyan Softa, küplere biner (эти слова услышавший, софта приходит в ярость; küplere binmek — приходить в ярость: «подниматься/садиться на кувшины», küp — кувшин с узким горлом): "Tüh Allah belanı versin, be kâfir herif" diyerek kalkıp yürür (тьфу, Аллах наказание /тебе/ даст пусть, эй, неверующий негодяй, — говоря, встает /и/ уходит; herif — тип, субъект). Âşık Ahmet arkasından seslenir (Ашик Ахмет вслед ему кричит): "Hacı Efendi, neden kızıyorsun (хаджи эфенди, почему ты сердишься)? Yenge hanımın emeği boşa mı gitsin yani (госпожи-невестки труд впустую ли пусть пропадет, что ли)? O da mükâfatını alacak elbet (она тоже награду свою получит обязательно)!.." 43. Yenge hanımın emeği Alevi canlarından Erzurumlu Âşık Ahmet, softa ile tartışıyor. Softa, Âşık Ahmet'i, dini vecibeleri yerine getirmediğini, üstelikte sürekli rakı içtiği için "cehennemlik'le" itham ediyor. Tartışmanın sonunda aralarında şöyle bir konuşma geçer: "Hocam, sen cennete gidersen, sana vaadedilen 40 huriyi alır kabul eder Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

50

misin?" "Allah emrettikten sonra, ederim tabii." "Peki, yenge hanımın da inancı tam mıdır?" "Tamdır. Beş vakit namazını kılar, orucunu tutar, zekatını verir, geçen yıl birlikte haccımızı da yaptık." "Desene, cennet'in kapısı ona da açıktır." "Onu Allah bilir." "Diyelim ki, o da cennete gitti." "İnşallah!" "Peki Allah ona huri vermeyeceğine göre, çünkü kadın kadınla olmaz, 40 gılman verecek değil mi?" "Gılman nedir?" "Yakışıklı erkektir. Huri ne kadar güzelse, gılman da o kadar yakışıldıdır." Bu sözleri duyan Softa, küplere biner: "Tüh Allah belanı versin, be kâfir herif" diyerek kalkıp yürür. Âşık Ahmet arkasından seslenir: "Hacı Efendi, neden kızıyorsun? Yenge hanımın emeği boşa mı gitsin yani? O da mükâfatını alacak elbet!.."

İÇKİ ВЫПИВКА 44. Bir şişe dem (бутылка спиртного) Bir Bektaşi ile bir hoca, ellerini açıp Allah'a dua ediyorlarmış (один бекташи и один ходжа, руки воздев: «открыв», Аллаху молились; dua — молитва). Hoca: "Aman Yârabbi, bana din, iman nasib eyle (ходжа: «Прошу, создатель, мне Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

51

религию, веру дай»; eylemek — делать, совершать; nasip — доля, участь, удел; nasip etmek — предоставить возможность)!" Bektaşi: "Aman Yârabbi, bana da bir şişe dem ihsan eyle (бекташи: «Прошу, создатель, мне же бутылку спиртного пожалуй; ihsan — благодеяние, милость)!" deyince, Hocanın canı sıkılmış (сказал /как/ только, ходжа огорчился: «душа его затосковала»): "Be hey zındık herif (эй, безбожный тип)! Utanmıyor musun, Allah'tan şarap denilen zıkkımı istiyorsun (не стыдишься ли, у Аллаха вином называемый яд просишь; zıkkım — яд, отрава)? İman istesene (веру проси-ка)!" Bektaşi hiç istifini bozmadan (бекташи, ничуть не смутившись): "A hocam, niçin kızıyorsun!" demiş (эй, ходжа, почему сердишься, — сказал), "senin imanın yokmuş, Allah'tan iman istiyorsun (у тебя веры нет, у Аллаха веру просишь). Hamdolsun, benim dinim de, imanım da var, yalnız demim yok (слава Богу, у меня и религия, и вера есть, только выпивки нет; dem — алкогольные напитки: dem almak — пить, выпивать), ben de onu istiyorum, vermemek şanından mıdır (я же ее прошу, не дать достойно ли; şan — слава, честь)?" 44. Bir şişe dem Bir Bektaşi ile bir hoca, ellerini açıp Allah'a dua ediyorlarmış. Hoca: "Aman Yârabbi, bana din, iman nasib eyle!" Bektaşi: "Aman Yârabbi, bana da bir şişe dem ihsan eyle!" deyince, Hocanın canı sıkılmış: "Be hey zındık herif! Utanmıyor musun, Allah'tan şarap denilen zıkkımı istiyorsun? İman istesene!" Bektaşi hiç istifini bozmadan: "A hocam, niçin kızıyorsun!" demiş, "senin imanın yokmuş, Allah'tan iman istiyorsun. Hamdolsun, benim dinim de, imanım da var, yalnız demim yok, ben de onu istiyorum, vermemek şanından mıdır?"

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

52

45. Suyunu küplere doldurun (сок в кувшины налейте) Rumelihisarı'ndaki Bektaşi Tekkesi Postnişini Gani Baba'ya canlardan biri sormuş (у Гани-баба, настоятеля текке бекташи в Румелихисары, человек один спросил; postnişin — /перс./ восседающий на шкуре /эпитет шейханастоятеля/; can — человек, душа /при счете/): "Erenler (Божий человек)! Bu yıl üzüm bereketli oldu, ne yapalım (в этом году виноград изобильным стал, что делать; bereket — изобилие, обилие, обильный урожай: «благословение»)?" "Konu komşuya dağıtınız!" demiş (всем соседям раздайте! — сказал; konu komşu — все соседи, все близко живущие). Bir kaç gün sonra tekrar sormuş (несколько дней спустя снова спросил): "Konu komşuya dağıttık, bitmiyor ki (всем соседям раздали, не кончается ведь). Kütüklerden fışkırıyor (со стволов брызжет)." "Sokaktan geçenlere verin (по улицам идущим дайте)!" Aradan bir iki gün geçmiş (между тем один-два дня прошли): "Baba erenler (шейх)! Dağıttıkça bereketi artıyor (/по мере того, как/ раздается, изобилие его увеличивается)... Koyacak ne sepet kaldı, ne küfe, ne de kap kacak (складывать /чтобы/ ни корзины не осталось, ни кюфе, ни кухонной утвари; küfe — кюфе — большая корзина для переноски груза; kap kacak — кухонная утварь/посуда). Başka ne yapabiliriz (еще что сделать можем)?" Baba erenler, tacını çıkarmış, başını kaşıyarak (шейх, венец свой сняв, голову почесывая; taç — корона, венец): "Suyunu küplere doldurun" demiş, "bakalım Allah ne gösterir (сок в кувшины налейте: «наполните», — сказал, — посмотрим, Аллах что сотворит: «покажет»)!" 45. Suyunu küplere doldurun

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

53

Rumelihisarı'ndaki Bektaşi Tekkesi Postnişini Gani Baba'ya canlardan biri sormuş: "Erenler! Bu yıl üzüm bereketli oldu, ne yapalım?" "Konu komşuya dağıtınız!" demiş. Bir kaç gün sonra tekrar sormuş: "Konu komşuya dağıttık, bitmiyor ki. Kütüklerden fışkırıyor." "Sokaktan geçenlere verin!" Aradan bir iki gün geçmiş: "Baba erenler! Dağıttıkça bereketi artıyor... Koyacak ne sepet kaldı, ne küfe, ne de kap kacak. Başka ne yapabiliriz?" Baba erenler, tacını çıkarmış, başını kaşıyarak: "Suyunu küplere doldurun" demiş, "bakalım Allah ne gösterir!"

46. Biz de öyle başlamıştık (мы тоже так начинали) Bektaşi'nin biri, meyhanede demlenirken (один бекташи в кабаке выпивал когда), bir çocuk kapıdan kafasını uzatarak (один ребенок, в дверь голову просунув): "Meyhaneci amca, sirke var mı?", diye sormuş (дядя кабатчик, уксус есть ли, — спросил; amca — дядя, вежливое обращение к старшим). Bektaşi çocuğa seslenmiş (бекташи ребенку крикнул): "Ne istedin evladım (что ты хотел, детка)?" Çocuk (ребенок): "Sirke istedim baba!" deyince, Bektaşi şu yanıtı vermiş (уксус хотел, отец! — сказал /как/ только, бекташи такой ответ дал): "Evet evet, işte biz de öyle başlamıştık (да, да, вот мы тоже так начинали)!" 46. Biz de öyle başlamıştık Bektaşi'nin biri, meyhanede demlenirken, bir çocuk kapıdan kafasını Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

54

uzatarak: "Meyhaneci amca, sirke var mı?", diye sormuş. Bektaşi çocuğa seslenmiş: "Ne istedin evladım?" Çocuk: "Sirke istedim baba!" deyince, Bektaşi şu yanıtı vermiş: "Evet evet, işte biz de öyle başlamıştık!"

47. Ramazanda (в рамазан) İçkinin yasak edildiği dönemlerde (во времена, /когда/ выпивку запрещали; yasak — запретный) bir Bektaşi dervişi, bir meyhanenin köşesine sinip (один дервиш бекташи, в углу кабака спрятавшись; meyhane — кабак: «дом вина» /перс./), çekine çekine demleniyormuş (боязливо /вино/ потягивал; çekinmek — стесняться, робеть). Meyhaneci (кабатчик): "Yahu!" demiş, "senin elbette bir evin de var (эй! — сказал, — у тебя, конечно, дом есть). Bu mereti burada korka korka içeceğine (эту дрянь здесь в страхе пить вместо того чтобы; korkmak — бояться), evde daha rahat demlensen olmaz mı (дома более спокойно пить будешь если, нельзя ли)?" Bunun üzerine Derviş (на это дервиш): "O senin dediğin Ramazanda olur, be imanım!" demiş (то, сказанное тобой, в рамазан происходит, эй, дружище! — сказал). 47. Ramazanda İçkinin yasak edildiği dönemlerde bir Bektaşi dervişi, bir meyhanenin köşesine sinip, çekine çekine demleniyormuş. Meyhaneci: "Yahu!" demiş, "senin elbette bir evin de var. Bu mereti burada korka korka içeceğine, evde daha rahat demlensen olmaz mı?" Bunun üzerine Derviş: Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

55

"O senin dediğin Ramazanda olur, be imanım!" demiş.

48. Selamünaleyküm ey Fıçı Baba (здравствуй, эй, Бочонок-баба)! Bektaşi'nin biri, seyahat ederken bir kasabaya uğramış (один бекташи, путешествие совершая, в одну касабу /небольшой городок/ заехал). Çarşıyı dolaşırken sağı, solu koklayarak (по рынку бродил когда, справа, слева, принюхиваясь), meyhanenin neresi olduğunu öğrenmek istemiş (кабак где находится, узнать хотел). Bir yerde içki kokusu hissedince, hemen kapıdan içeri dalmış (в одном месте спиртного запах почувствовал /как/ только, сразу через дверь внутрь нырнул). O esnada hoca ile meyhaneci ayakta sohbet ediyorlarmış (в то время ходжа и кабатчик стоя: «на ногах», беседовали; ayak — нога; sohbet — беседа). Rakı varillerini gören Bektaşi (бочонки с ракы увидевший бекташи), onlara selâm vermeden, büyük bir fıçının yanına gelerek (их не поприветствовав, к большой бочке подойдя; selâm — мир, привет): "Selamünaleyküm ey Fıçı Baba!" demiş (здравствуй, эй, Бочонок-баба! — сказал) ve binliğini doldurmağa başlamış (и бутыль свою наполнять начал). Hocanın bu işe canı sıkılmış (ходжа из-за этого дела огорчился; -a canı sıkılmak — огорчаться, раздражаться из-за чего-л.; can — душа): "Be hey zındık herif!" demiş (эй, неверующий мерзавец: «тип»! — сказал), "bizim gibi Müslümanlara selam vermeyip de (нам подобных мусульман не поприветствовав, а), o zıkkım fıçısına selâm vermek revayı hak mıdır (ту ядовитую бочку приветствовать приличествует ли; reva — приличествующий, hak — право)?" Bektaşi (бекташи): "A hocam! Niçin darılıyorsun?" demiş (эй, ходжа! Почему ты обижаешься? — сказал), "bu fıçının içinde binlerce kilo rakı var (этой бочки внутри тысячи килограмм ракы есть), meskut bir halde bekliyor ve hiç sırrını faş etmiyor (молчаливым образом ждет и вовсе тайну свою не разглашает; faş — Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

56

разглашение) Maşallah (молодец)! Bundan sana yüz gram içirseler (из этого тебя 100 граммами напоят если), içindeki bütün şeytaneti dışarıya vurursun (/ту, что/ внутри тебя всю дьявольщину обнаружишь; dışarıya vurmak — показывать, демонстрировать; dışarı — снаружи)! İnsaf et bir kere (имей же совесть /хоть/ разок; insaf — справедливость, совесть)... Sana mı, yoksa Fıçı Babaya mı selâm yaraşır (тебе или Бочонку-бабе приветствие приличествует)?" 48. Selamünaleyküm ey Fıçı Baba! Bektaşi'nin biri, seyahat ederken bir kasabaya uğramış. Çarşıyı dolaşırken sağı, solu koklayarak, meyhanenin neresi olduğunu öğrenmek istemiş. Bir yerde içki kokusu hissedince, hemen kapıdan içeri dalmış. O esnada hoca ile meyhaneci ayakta sohbet ediyorlarmış. Rakı varillerini gören Bektaşi, onlara selâm vermeden, büyük bir fıçının yanına gelerek: "Selamünaleyküm ey Fıçı Baba!" demiş ve binliğini doldurmağa başlamış. Hocanın bu işe canı sıkılmış: "Be hey zındık herif!" demiş, "bizim gibi Müslümanlara selam vermeyip de, o zıkkım fıçısına selâm vermek revayı hak mıdır?" Bektaşi: "A hocam! Niçin darılıyorsun?" demiş, "bu fıçının içinde binlerce kilo rakı var, meskut bir halde bekliyor ve hiç sırrını faş etmiyor. Maşallah! Bundan sana yüz gram içirseler, içindeki bütün şeytaneti dışarıya vurursun! İnsaf et bir kere... Sana mı, yoksa Fıçı Babaya mı selâm yaraşır?"

49. Meyhaneye giden yol (в кабак ведущая дорога) Bektaşi'nin biri, seyahata çıkmış (один бекташи в путешествие отправился), uğradığı bir şehirde meyhanenin yerini öğrenmek için (в одном городе, /куда/ он заехал, кабака место узнать чтобы), ilk rastladığı bir şahısa sormuş (первого Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

57

встреченного человека спросил; rastlamak — встречаться, сталкиваться /неожиданно/; şahıs — лицо, личность): "Erenler, dergâh ne taraftadır, söyler misiniz (Божий человек, обитель дервишей в какой стороне, скажете ли)!" Adamcağız da (бедняга: «человечек» же): "Sağdan gider, sola saparsın... ", diye tarife başlamış (справа пройдешь, налево завернешь, — описание начал). Bektaşi sormuş (бекташи спросил): "Efendim, orası meyhaneye çıkmaz mı (эфенди, то место не к кабаку ли /дорога/; çıkmak — выходить)?" "Hayır, meyhane şu karşı yoldan yürüyüp sola sapınca karşına gelir" deyince (нет, кабак по этой противоположной дороге пройдя = как пройдешь, налево свернув = свернешь, напротив тебя окажется: «придет», — сказал /как/ только), Baba, esas öğrenmek istediğini duymuştu (шейх /то, что/ главным узнать хотел, услышал; esas — основание, основа; главный, основной). "Eyvallah!" deyip bir referans çektikten sonra (благодарю! — сказав, поблагодарил после того как; éyvallah — до свидания!, с Богом!; спасибо!, благодарю!; referans — рекомендация, рекомендательное письмо), tutar doğru meyhanenin yolunu (отправляется прямо в кабак: «держит прямо дорогу в кабак»). 49. Meyhaneye giden yol Bektaşi'nin biri, seyahata çıkmış, uğradığı bir şehirde meyhanenin yerini öğrenmek için, ilk rastladığı bir şahısa sormuş: "Erenler, dergâh ne taraftadır, söyler misiniz!" Adamcağız da: "Sağdan gider, sola saparsın... ", diye tarife başlamış. Bektaşi sormuş: "Efendim, orası meyhaneye çıkmaz mı?" "Hayır, meyhane şu karşı yoldan yürüyüp sola sayınca karşına gelir" deyince, Baba, esas öğrenmek istediğini duymuştu. "Eyvallah!" deyip bir referans çektikten sonra, tutar doğru meyhanenin yolunu. Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

58

50. Fazla demlenmek (много выпить) Bektaşi, bir gün demi fazla kaçırmış (бекташи однажды спиртного много пропустил). Evine dönerken, yürümekte bir hayli güçlük çekmiş (домой возвращался когда, при ходьбе много трудностей испытал). İki tarafa yalpa vurup (в обе стороны раскачиваясь; yalpa — качка), düşe kalka giderken, kendisini bu vaziyette gören canlardan biri (падая, вставая, шел когда, его в этом состоянии увидевший один человек; düşmek — падать; kalkmak — вставать, подниматься): "Görüyorsun ya Baba! Fazla içmek ne fena şey!" deyince (видишь, эй, шейх! Много пить какая плохая вещь! — сказал /как/ только), Bektaşi durup yüzüne bakmış (бекташи, остановившись, в лицо ему посмотрел): "Azizim!" demiş, "içmek değil, yürümek fena şey (дорогой мой! — сказал. — Не пить, /а/ ходить — плохая вещь)!" 50. Fazla demlenmek Bektaşi, bir gün demi fazla kaçırmış. Evine dönerken, yürümekte bir hayli güçlük çekmiş. İki tarafa yalpa vurup, düşe kalka giderken, kendisini bu vaziyette gören canlardan biri: "Görüyorsun ya Baba! Fazla içmek ne fena şey!" deyince, Bektaşi durup yüzüne bakmış: "Azizim!" demiş, "içmek değil, yürümek fena şey!"

51. Yüz parayla Hicaz’a mı (за сто монет в Хиджаз)? Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

59

Zenginlerden biri, Bektaşi fukaralarından birine yüz para vermiş (один из богачей одному бекташи-бедняку: «из бедняков одному» сто монет дал). Baba: "Eyvallah!" deyip yürüyünce, zengin adam, arkasından seslenmiş (шейх: «Спасибо!» — сказав, пошел /как/ только, богатый человек вслед ему крикнул): "Biliyorum Baba, bunu alınca doğru meyhaneye gidersin (знаю, Баба, их взяв, прямо в кабак пойдешь)!" Bektaşi: "Bre imanım!" demiş, "yüz parayla da Hicaz'a gidilmez ya (бекташи: «Эй, дружище! — сказал, — на сто монет в Хиджаз не поехать ведь /т.е. не совершить паломничество в Мекку/)!" 51. Yüz parayla Hicaz’a mı? Zenginlerden biri, Bektaşi fukaralarından birine yüz para vermiş. Baba: "Eyvallah!" deyip yürüyünce, zengin adam, arkasından seslenmiş: "Biliyorum Baba, bunu alınca doğru meyhaneye gidersin!" Bektaşi: "Bre imanım!" demiş, "yüz parayla da Hicaz'a gidilmez ya!"

52. Kefen parası (деньги на саван) Bektaşi, bir köye misafir olmuş (бекташи в одной деревне гостем стал); akşam olunca ev sahibine (вечер наступил когда, дома хозяину): "İmanım!" demiş, "şayet ben burada ölürsem ne yaparsın (дружище, — сказал, — если я здесь умру, что ты сделаешь)?" Ev sahibi (хозяин дома): Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

60

"Erenler, sizleri hürmetle kefenler, defnederim!" demiş (Божий человек, вас с почтением в саван заверну, похороню! — сказал; kefenlemek — заворачивать в саван, kefen — саван; defin — погребение; предание земле). Bektaşi: "Öyle ise beni ölmüş farzedip (бекташи: раз так, меня умершим посчитав), şu kefen parasını şimdiden himmet etseniz hiç te fena olmaz!" demiş (эти деньги на саван сейчас пожалуете если, вовсе плохо не будет! — сказал; himmet — благоволение, милость; te = de, da — и, тоже, также; да и, и). Kefen parasını almış, rakısını getirip demlendikten sonra, kendi kendine mırıldanıp (деньги на саван взял, ракы принеся, выпил после того как, сам себе пробормотав): "Şu kefen parası, amma da işe yaradı!" demiş (эти деньги на саван как же на дело сгодились! — сказал). 52. Kefen parası Bektaşi, bir köye misafir olmuş; akşam olunca ev sahibine: "İmanım!" demiş, "şayet ben burada ölürsem ne yaparsın?" Ev sahibi: "Erenler, sizleri hürmetle kefenler, defnederim!" demiş. Bektaşi: "Öyle ise beni ölmüş farzedip, şu kefen parasını şimdiden himmet etseniz hiç te fena olmaz!" demiş. Kefen parasını almış, rakısını getirip demlendikten sonra, kendi kendine mırıldanıp: "Şu kefen parası, amma da işe yaradı!" demiş.

53. Eşekliğinden (из-за своей глупости) Baba Erenler, sünni bazı arkadaşların ısrarı üzerine (святой шейх, суннитов Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

61

некоторых друзей по настоянию; ısrar — настояние), vaız dinlemek için, bir gün camiye gitmiş (проповедь послушать чтобы, однажды в мечеть пошел). Hoca, alkolün zararları üzerine bir hayli şeyler anlattıktan sonra (ходжа, о вреде алкоголя много вещей рассказал после того как), şöyle bir örnek vermiş (такой пример дал): "Bir eşeğin önüne bir kova su, bir kova da şarap koysanız (перед ослом одно ведро воды и одно ведро вина поставите если), acaba eşek hangisini içer (интересно, осел что будет пить; hángi — какой?, который?)? Elbette ki suyu (конечно же, воду)! Peki eşek neden şarabı içmez?" deyince (хорошо, осел почему вино не станет пить? — сказал /как/ только), Bektaşi taşı gediğine koymuş (бекташи высказался: «камень в расщелину положил»): "Neden olacak ki be imanım?" demiş, "eşekliğinden (почему не станет, а, дружище? — сказал, — из-за своей глупости: «ослиности»)!' 53. Eşekliğinden Baba Erenler, sünni bazı arkadaşların ısrarı üzerine, vaız dinlemek için, bir gün camiye gitmiş. Hoca, alkolün zararları üzerine bir hayli şeyler anlattıktan sonra, şöyle bir örnek vermiş: "Bir eşeğin önüne bir kova su, bir kova da şarap koysanız, acaba eşek hangisini içer? Elbette ki suyu! Peki eşek neden şarabı içmez?" deyince, Bektaşi taşı gediğine koymuş: "Neden olacak ki be imanım?" demiş, "eşekliğinden!'

54. Takke (ермолка) Bektaşi'nin biri, yolculuğu sırasında bir eve misafir olmuş (один бекташи во время поездки в одном доме гостем стал). Ev sahibi her akşam rakı içtiği halde Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

62

(несмотря на то, что дома хозяин каждый вечер ракы пил), o gün misafirden çekinerek içemez olmuş (в тот день гостя устыдившись, пить не смог). Bu nedenle içkisini gece yatağının yanına alıp, bardağına doldurarak içermiş (по этой причине, спиртное свое к кровати принеся, стакан наполняя, пил). Ev sahibi bir ara dışarı çıkmış (дома хозяин на какое-то время наружу вышел), işin farkına varan Bektaşi, karanlıkta yavaşça kalkmış (/в чем/ дело заметивший, бекташи в темноте тихонько встал); dolu bardağı alıp karaya dikmiş ve tekrar yatağına yatmış (полный стакан взяв, опрокинул в глотку и снова в кровать лег; kara — суша; dikmek — ставить, устанавливать, вбивать; /разг./ опрокинуть рюмку, выпить залпом). Dışardan dönen ev sahibi, yatağına girmiş (с улицы вернувшийся хозяин дома в кровать лег: «вошел»); bardağa el uzatıp boş olduğunu anlayınca (к стакану руку протянув, /то, что он/ пустым является, понял /как/ только), "acaba döküldü mü" diye, sağa sola elini sürmeye başlamış (интересно, пролилось ли, — говоря, направо, налево рукой водить начал). Farkına varan Bektaşi (заметивший бекташи; fark — разница, различие; farkına varmak — замечать, подмечать; распознавать; догадываться; varmak — прибывать; доходить, доезжать; чувствовать, ощущать, понимать): "Efendi, ne arıyorsun?" diye sormuş (эфенди, что ищешь? — спросил). Ev sahibi (хозяин дома): "Gecelik takkemi şuraya koymuştum da, arıyorum, bir türlü bulamıyorum" deyince, Bektaşi (ночной колпак сюда положил и ищу, никак найти не могу, — сказал /как/ только, бекташи): "İmanım, onu nafile arama (дружище, его впустую не ищи)! Başım üşüdü, ben giydim", demiş (у меня голова замерзла, я надел, — сказал). 54. Takke Bektaşi'nin biri, yolculuğu sırasında bir eve misafir olmuş. Ev sahibi her akşam rakı içtiği halde, o gün misafirden çekinerek içemez olmuş. Bu nedenle Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

63

içkisini gece yatağının yanına alıp, bardağına doldurarak içermiş. Ev sahibi bir ara dışarı çıkmış, işin farkına varan Bektaşi, karanlıkta yavaşça kalkmış; dolu bardağı alıp karaya dikmiş ve tekrar yatağına yatmış. Dışardan dönen ev sahibi, yatağına girmiş; bardağa el uzatıp boş olduğunu anlayınca, "acaba döküldü mü" diye, sağa sola elini sürmeye başlamış. Farkına varan Bektaşi: "Efendi, ne arıyorsun?" diye sormuş. Ev sahibi: "Gecelik takkemi şuraya koymuştum da, arıyorum, bir türlü bulamıyorum" deyince, Bektaşi: "İmanım, onu nafile arama! Başım üşüdü, ben giydim", demiş.

55. Kötü şarap (плохое вино) Bektaşi'ye iki testi şarap getirmişler (бекташи два кувшина вина принесли). "Erenler, bak bakalım, bu şarapların hangisi daha iyi (Божий человек, посмотрика, из этих вин какое лучше)?" Bektaşi, testinin birinden bir yudum almış (бекташи из одного кувшина один глоток сделал: «взял»): "Ötekisi daha iyi", demiş (другое лучше, — сказал). "İyi ama, ötekinin tadına bakmadın ki (хорошо, но другое на вкус не попробовал ведь: «на вкус его не посмотрел)?" Bektaşi: "İmanım!" demiş, "bundan daha kötüsü de olamaz ki (бекташи: дружище! — сказал, — более плохое, чем это, быть не может ведь)!" 55. Kötü şarap Bektaşi'ye iki testi şarap getirmişler. Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

64

"Erenler, bak bakalım, bu şarapların hangisi daha iyi?" Bektaşi, testinin birinden bir yudum almış: "Ötekisi daha iyi", demiş. "İyi ama, ötekinin tadına bakmadın ki?" Bektaşi: "İmanım!" demiş, "bundan daha kötüsü de olamaz ki!"

56. Ağıza göre değişir (меняется в зависимости от рта) Bektaşi Babasına sorumuşlar (шейха бекташи спросили): "Baba Erenler, rakı helâl mıdır, yoksa haram mıdır (святой шейх, ракы дозволено или запрещено)?" Baba: "Ağıza göre değişir!" demiş (шейх: в зависимости от рта меняется! — сказал; ağız — рот). 56. Ağıza göre değişir Bektaşi Babasına sorumuşlar: "Baba Erenler, rakı helâl mıdır, yoksa haram mıdır?" Baba: "Ağıza göre değişir!" demiş.

57. Ölürken (умирая)... İçkiye aşırı tutkun bir Bektaşi (к спиртному сильно пристрастившийся один бекташи), ölüm döşeğinde yatarken bir yudum su istemiş (на смертном ложе Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

65

лежал когда, глоток воды попросил). Niçin istediğini soranlara şöyle demiş (почему попросил, спрашивающим так сказал): "İnsan ölürken düşmanlarıyla bile barışmalı (человек, умирая, с врагами своими даже помириться должен; barış — мир; barışmak — мириться)!" 57. Ölürken... İçkiye aşırı tutkun bir Bektaşi, ölüm döşeğinde yatarken bir yudum su istemiş. Niçin istediğini soranlara şöyle demiş: "İnsan ölürken düşmanlarıyla bile barışmalı!"

58. Yersizlikten (из-за неуместности/отсутствия места) Bektaşi'nin biri, kem gözlerden uzak olmak için (один бекташи от дурных глаз подальше быть чтобы), tenha bir saatte boş bulduğu cami bahçesinin bir köşesine çekilip, başlamış demlenmeğe (в тихий час присев в уголке сада мечети, /которую/ он нашел пустой, начал потягивать /спиртное/; tenha — безлюдный, малолюдный; пустынный; boş — пустой). Kısa bir müdet sonra müezzin damlamış (короткое время спустя муэдзин неожиданно появился; müezzin — муэдзин /служитель мечети, призывающий с минарета к молитве/; ср. ezan — призыв к молитве): "Ulan be kâfir, senin bu yaptığın düpedüz dinsizliktir, imansızlıktır (эй, гяур /т.е. неверный/, это тобой совершаемое настоящее вероотступничество и безбожие; düz — гладкий, ровный, плоский; düpedüz — совершенно гладкий/ровный, простой; совершенно открыто, откровенно, напрямик; din — религия)!" Bektaşi boynunu bükmüş (бекташи голову склонил: «шею согнул»): "Yok be imanım!" demiş, "ne dinsizlik, ne de imansızlıktır; yersizliktir, yersizlik (нет, эй, дружище! — сказал, — не вероотступничество и не безбожие, Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

66

неуместность/отсутствие, нехватка места /это/)!" 58. Yersizlikten Bektaşi'nin biri, kem gözlerden uzak olmak için, tenha bir saatte boş bulduğu cami bahçesinin bir köşesine çekilip, başlamış demlenmeğe. Kısa bir müdet sonra müezzin damlamış: "Ulan be kâfir, senin bu yaptığın düpedüz dinsizliktir, imansızlıktır!" Bektaşi boynunu bükmüş: "Yok be imanım!" demiş, "ne dinsizlik, ne de imansızlıktır; yersizliktir, yersizlik!"

CAMİ МЕЧЕТЬ 59. Deve (верблюд) Bir gün başıboş sokakta dolaşan bir deve (однажды без присмотра по улице бродящий верблюд), cami kapısını açık görerek içeri dalmış (дверь мечети открытой увидев, внутрь проник); başını çarpıp kandilleri kırmış (головой ударившись, светильники разбил). Bunu gören kayyum, süpürgeyi alıp, hayvanı dövmeye başlamış (это увидевший служитель мечети метлу взяв, животное бить начал; kayyum, kayyım — служитель в мечети). Bu sırada yolda geçen bir Bektaşi Dervişi, kayyuma sormuş (в это время по дороге идущий дервишбекташи служителя спросил): "Hayvanı neden dövüyorsun imanım (животное почему бьешь, дружище)?" Kayyum cevap vermiş (служитель ответ дал): "Camiye girdiği için (в мечеть вошел он так как)!" Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

67

Bektaşi: "Vurma be kuzum!" demiş, "o bir hayvandır; aklı ermediği için girmiş. Bak ben hiç giriyor muyum (бекташи: не бей, эй, дорогой! — сказал, — он — животное, /из-за того, что/ ум его не постиг, вошел. Посмотри, я вообще вхожу ли; ermek — постигать)?" (Алавиты и бекташи не посещают мечетей. Молятся они обычно дома. Кроме того, у них есть ‘cemm’ — место собрания, а у бекташи также ‘tekke’ — обитель дервишей, монастырь.) 59. Deve Bir gün başıboş sokakta dolaşan bir deve, cami kapısını açık görerek içeri dalmış; başını çarpıp kandilleri kırmış. Bunu gören kayyum, süpürgeyi alıp, hayvanı dövmeye başlamış. Bu sırada yolda geçen bir Bektaşi Dervişi, kayyuma sormuş: "Hayvanı neden dövüyorsun imanım?" Kayyum cevap vermiş: "Camiye girdiği için!" Bektaşi: "Vurma be kuzum!" demiş, "o bir hayvandır; aklı ermediği için girmiş. Bak ben hiç giriyor muyum?"

60. Bu yaştan sonra camiye mi (в мечеть в этом возрасте)? Bektaşi'nin biri, yaramazlık yapan oğlunu kovalamış (один бекташи за шалившим сыном гнался; yaramazlık — шалость; yaramak — годиться, быть годным, подходить; yaramaz — негодный, неподходящий; шалун, проказник). Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

68

Oğlan önde, baba arkadan koşmuş (мальчик впереди, отец следом бежал). Bir caminin önünden geçerlerken, kapıyı açık gören oğlan içeri dalmış (перед мечетью пробегая, дверь ее открытой увидевший мальчик внутрь забежал: «проник»). Baba uzun bir süre kapıda beklemiş, sonra kafasını içeriye uzatıp seslenmiş (отец долгое время у входа ждал, потом голову внутрь просунув: «протянув», крикнул): "Haydi oğlum, çık dışarı (давай, сынок, выходи наружу; háydi — ну!, айда!, давай!)! Vallahi seni dövmeyeceğim (ей-богу, тебя бить на буду). Haydi yavrum, gel, bu yaştan sonra beni oraya sokma!" demiş (давай, детка, иди, после этого возраста меня туда не вталкивай! — сказал). 60. Bu yaştan sonra camiye mi? Bektaşi'nin biri, yaramazlık yapan oğlunu kovalamış. Oğlan önde, baba arkadan koşmuş. Bir caminin önünden geçerlerken, kapıyı açık gören oğlan içeri dalmış. Baba uzun bir süre kapıda beklemiş, sonra kafasını içeriye uzatıp seslenmiş: "Haydi oğlum, çık dışarı! Vallahi seni dövmeyeceğim. Haydi yavrum, gel, bu yaştan sonra beni oraya sokma!" demiş.

61. Kayınpederinin evi (твоего тестя дом) Fakir bir Bektaşi, küçük bir kulübede yarı aç, yarı tok bir halde yaşarmış (бедный бекташи в маленькой хижине наполовину в голодном, наполовину в сытом состоянии жил). Bir gün geç vakit kapı çalınmış (однажды в позднее время в дверь постучали; çalmak — бить, ударять, стучать; çalınmak — страдательно-безличная форма от çalmak). Bektaşi kapıyı açınca, hiç tanımadığı bir adamla karşılaşmış Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

69

(бекташи дверь открыл когда, с совсем незнакомым человеком встретился): "Kimsin?" diye sorduğunda, şu yanıtı almış (кто ты? — говоря, спросил когда, такой ответ получил): "Ben, Allah'ın damadıyım (я зять Аллаха; damat — зять). Bu gece sana misafir olacağım (этой ночью у тебя гостем буду)" deyince, Bektaşi'nin çehresini bir teessür kaplamış (сказал /как/ только, у бекташи на лице сожаление отразилось; kaplamak — покрывать что чем; охватывать /о каком-л./ чувстве/). Kulübesinin hazin haline bakmış (на убогое состоянии хижины посмотрел; hazin — печальный, унылый); eliyle işaret ederek, o sefil manzarayı misafire göstermiş (рукой показав, ту убогую картину гостю показал; işaret — знак; manzara — вид, пейзаж, панорама): "Bak Erenler (посмотри, Божий человек)! Böyle bir yerde Allah'ın damadını nasıl misafir edebilirim (в таком месте зятя Аллаха как гостем принять могу). Gel, seni lâyık olduğun bir yere götüreyim (иди, тебя в достойное тебя место отведу)," demiş ve misafirin önüne düşüp (сказал и, перед гостем идя), şehrin en büyük camisinin önüne getirmiş (к самой большой мечети города привел): "İşte Erenler, senin misafir olabileceğin yer ancak burası olabilir", demiş (вот, Божий человек, местом, где ты гостем остановиться сможешь, только это место может быть, — сказал). Misafir, birdenbire irkilmiş (гость внезапно вздрогнул): "Burası da neresi?" diye sorunca, Bektaşi, gayet sakin (и что это за место? — говоря, спросил когда, бекташи очень спокойно): "Canım tanıyamadın mı? Senin kayınpederinin evi (дорогой, не смог признать разве? Твоего тестя дом)." 61. Kayınpederinin evi Fakir bir Bektaşi, küçük bir kulübede yarı aç, yarı tok bir halde yaşarmış. Bir gün geç vakit kapı çalınmış. Bektaşi kapıyı açınca, hiç tanımadığı bir adamla karşılaşmış: Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

70

"Kimsin?" diye sorduğunda, şu yanıtı almış: "Ben, Allah'ın damadıyım. Bu gece sana misafir olacağım" deyince, Bektaşi'nin çehresini bir teessür kaplamış. Kulübesinin hazin haline bakmış; eliyle işaret ederek, o sefil manzarayı misafire göstermiş: "Bak Erenler! Böyle bir yerde Allah'ın damadını nasıl misafir edebilirim. Gel, seni lâyık olduğun bir yere götüreyim, " demiş ve misafirin önüne düşüp, şehrin en büyük camisinin önüne getirmiş: "İşte Erenler, senin misafir olabileceğin yer ancak burası olabilir", demiş. Misafir, birdenbire irkilmiş: "Burası da neresi?" diye sorunca, Bektaşi, gayet sakin: "Canım tanıyamadın mı? Senin kayınpederinin evi."

62. Her gün taciz etmem (каждый день надоедать не буду; taciz — надоедание, taciz etmek — надоедать, беспокоить, докучать; причинять беспокойство) "Ramazan ayı, dileklerin kabul edildiği bir aydır (рамазан месяц — месяц, /когда/ принимаются желания). Allah'tan ne istersen verir", demişler (у Аллаха что попросишь, даст, — поговаривали). Bunu duyan Bektaşi, çoktan beri veremediği borcunu ödemek için (это услышавший бекташи, давно невыплаченный долг оплатить чтобы), kalkmış camiye gitmiş (поднялся, в мечеть пошел). Namazını kılıp duaya başlamış (намаз совершив, молиться начал): "Yarabbi (о Создатель)! Evine ilk defa geldiğim gündür (/это/ первый день, /когда/ в дом твой я пришел). Ben, bunlar gibi günde beş defa gelip Seni taciz etmem (я, им подобно, в день пять раз приходя, тебя надоедать не буду; taciz — надоедание). Borcumu verecek kadar para ihsan eyle, bir daha da gelmem!" demiş (долг мой отдать чтобы, деньги подари, и еще раз не приду! — сказал; ihsan — благодеяние, милость; eylemek — /вспомогательный глагол/ делать; Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

71

совершать какое-л. действие). 62. Her gün taciz etmem "Ramazan ayı, dileklerin kabul edildiği bir aydır. Allah'tan ne istersen verir", demişler. Bunu duyan Bektaşi, çoktan beri veremediği borcunu ödemek için, kalkmış camiye gitmiş. Namazını kılıp duaya başlamış: "Yarabbi! Evine ilk defa geldiğim gündür. Ben, bunlar gibi günde beş defa gelip Seni taciz etmem. Borcumu verecek kadar para ihsan eyle, bir daha da gelmem!" demiş.

TANRI VE EVLİYA İLİŞKİLERİ ОТНОШЕНИЕ К БОГУ И СВЯТЫМ 63. Aksini yapıyor (противоположное делает) Adamın biri, hasta yatmakta olan çocuğuna okuyup dua etmesi için (один человек для своего больным лежащего ребенка почитал молитвы чтобы; yatmak — лежать, ложиться), bir Bektaşi babasını çağırmış (одного шейха бекташи позвал). Bektaşi gelip çocuğun başında elini sürüp, okuyup üfleyerek (бекташи, придя, по голове ребенка рукой водя, /молитвы/ читая, шептал; üflemek — дуть): "İnşallah bu çocuk ölür!" demiş (даст Бог, этот ребенок умрет! — сказал). Buna fena halde canı sıkılan ev sahibi (из-за этого плохим образом = крайне огорчившийся дома хозяин; -a canı sıkılmak —огорчаться, раздражаться изза чего-л.; can — душа), ses çıkarmadan Bektaşi'yi yolcu etmiş (голоса не подав, бекташи выпроводил/с бекташи попрощался: «путником сделал»). Aradan Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

72

birkaç gün geçince (между тем несколько дней прошло когда) hasta çocuk iyileşip kalkmış (больной ребенок выздоровев, поднялся) ve bir gün Bektaşi'ye rastlayan adam (и однажды бекташи встретивший человек): "Baba erenler, geçen gün seni götürüp hastamıza dua etmeni istemiştik (святой шейх, прошлым днем тебя приведя, за больного нашего помолиться тебя попросили). Siz aksine beddua ettiniz, fakat, Allah'a çok şükür (вы наоборот прокляли, однако, Аллаху большое благодарение; beddua — проклятие)! Çocuk iyileşti (ребенок выздоровел). Senin kötülüğün sana kaldı", deyince Bektaşi adama dönmüş (твое зло тебе осталось, — сказал /как/ только, бекташи к человек обернулся): "Bak oğlum!" demiş (смотри, сынок! — сказал), "o sıralar benim Allah ile aram pek iyi değildi (в то время мои с Аллахом отношения очень хорошими не были); dediklerimin hep aksini yapıyordu (сказанное мной постоянно наоборот делал он). Öyle istedim ki, çocuğa sıhhat versin (так я попросил, чтобы ребенку здоровье дал он)!" 63. Aksini yapıyor Adamın biri, hasta yatmakta olan çocuğuna okuyup dua etmesi için, bir Bektaşi babasını çağırmış. Bektaşi gelip çocuğun başında elini sürüp, okuyup üfleyerek: "İnşallah bu çocuk ölür!" demiş. Buna fena halde canı sıkılan ev sahibi, ses çıkarmadan Bektaşi'yi yolcu etmiş. Aradan birkaç gün geçince hasta çocuk iyileşip kalkmış ve bir gün Bektaşi'ye rastlayan adam: "Baba erenler, geçen gün seni götürüp hastamıza dua etmeni istemiştik. Siz aksine beddua ettiniz, fakat, Allah'a çok şükür! Çocuk iyileşti. Senin kötülüğün sana kaldı", deyince Bektaşi adama dönmüş: "Bak oğlum!" demiş, "o sıralar benim Allah ile aram pek iyi değildi; dediklerimin hep aksini yapıyordu. Öyle istedim ki, çocuğa sıhhat versin!" Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

73

64. Yağmur duası (молитва о дожде) Bir köyde yağmur duasına çıkmışlar (в одной деревне на молитву о дожде вышли). Bektaşi de bunlara katılmış (бекташи тоже к ним присоединился). Cemaatin arkasından giderken (за общиной вслед шел когда), eline geçirdiği bir ağaç dalını kendi tarlasına dikip (в руку ему попавшую ветку дерева на свое поле воткнув), başını yukarı kaldırmış (голову вверх поднял): "Bizim tarla da işte burası (наше поле же вот тут). Bari iyice bir yağmur yağdır da sulansın!" demiş (хотя бы хороший дождь пошли, чтобы оросилось! — сказал). Yağmur duası bitmiş (молитва о дожде закончилась); herkes evine dönmüş ve o akşam şiddetli bir yağmur ve dolu yağmış (все по домам разошлись, и в тот вечер сильный дождь и град пошел). Bektaşi sabahleyin tarlasını gezmeğe gitmiş, bir de ne görsün (бекташи утром поле свое осмотреть пошел, и что же видит; gezmek — ходить, расхаживать; бродить; осматривать /город, музей и т. п./)? Dolu, bilhassa kendi tarlasındaki ekini mahvedip toprağa katmış (град в особенности на его поле /находившиеся/ посевы уничтожив, с почвой смешался; mahvetmek — губить; уничтожать; истреблять). O vakit başını yukarı kaldırarak Allah'a şöyle seslenmiş (тогда, голову вверх подняв, Аллаху так крикнул): "Kabahat sende değil, sana tarlayı gösteren pezevenkte!" demiş (вина не на тебе, /вина на/ тебе поле показавшем мерзавце! — сказал; pezevenk — сводник). 64. Yağmur duası Bir köyde yağmur duasına çıkmışlar. Bektaşi de bunlara katılmış. Cemaatin arkasından giderken, eline geçirdiği bir ağaç dalını kendi tarlasına dikip, Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

74

başını yukarı kaldırmış: "Bizim tarla da işte burası. Bari iyice bir yağmur yağdır da sulansın!" demiş. Yağmur duası bitmiş; herkes evine dönmüş ve o akşam şiddetli bir yağmur ve dolu yağmış. Bektaşi sabahleyin tarlasını gezmeğe gitmiş, bir de ne görsün? Dolu, bilhassa kendi tarlasındaki ekini mahvedip toprağa katmış. O vakit başını yukarı kaldırarak Allah'a şöyle seslenmiş: "Kabahat sende değil, sana tarlayı gösteren pezevenkte!" demiş.

65. Ali Paşa’nın kulu (раб Али Паши) Bektaşi'nin

biri,

Mısır'a

gezmeye

gitmiş

(один

бекташи

в

Египет

путешествовать отправился). Sokakta geçerken (по улице шел когда) süslü, görkemli atlar üstünde (верхом на украшенных, великолепных лошадях), sırmalı, pırıl pırıl giyisli adamlar görünce (в шитых золотом блестящих одеждах людей увидел /как/ только; sırma — серебряная или позолоченная тонкая нить, канитель), yanındakilerine, bunların neyin nesi, kimin fesi oldukların sormuş (рядом стоящих /людей/ кем они и чьими слугами: чьей феской являются, спросил). Ali Paşa'nın kulları olduklarını öğrenince (/то, что они/ Али Паши рабами являются, узнал /как/ только), yoksul Bektaşi başını göğe kaldırmış (бедный бекташи голову к небу поднял): "Hey Allah'ım (о Аллах мой)! Bir senin kuluna, bir de Ali Paşa'nın kuluna bak (на своего раба и на раба Али Паши посмотри); şu benim perişan halimden utan!" demiş (этого моего жалкого состояния устыдись! — сказал; utanmak — стыдиться; стесняться). 65. Ali Paşa’nın kulu Bektaşi'nin biri, Mısır'a gezmeye gitmiş. Sokakta geçerken süslü, görkemli Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

75

atlar üstünde, sırmalı, pırıl pırıl giyisli adamlar görünce, yanındakilerine, bunların neyin nesi, kimin fesi oldukların sormuş. Ali Paşa'nın kulları olduklarını öğrenince, yoksul Bektaşi başını göğe kaldırmış: "Hey Allah'ım! Bir senin kuluna, bir de Ali Paşa'nın kuluna bak; şu benim perişan halimden utan!" demiş.

66. Alet (орудие) Bektaşi babalarından biri, karşılaştığı her olumsuzluğu 'Tanrı'dandır" deyip (один их шейхов бекташи, каждую неприятность, с которой он сталкивался: «от Бога», — говоря; olumsuzluk — неприятность), avunup dururmuş (себя утешал постоянно; avunmak — утешать себя, -ıp durmak — форма, выражающая длительность действия). Bunu bilen tanıdıklardan birisi, ders olsun diye (об этом знавший один из его знакомых, чтобы урок преподать: «уроком пусть будет, говоря»), Babanın ensesine zorlu bir sille yapıştırmış (по затылку шейха сильную оплеуху влепил; ense — затылок). Baba hızla geri dönüp bakmış (шейх быстро обернувшись, посмотрел). Adam: "Ne bakıyorsun Baba erenler, bu da Tanrı'dandı (человек: что смотришь, святой отец, это тоже от Бога было)." Bunun üzerine Bektaşi (на это бекташи): "Çok doğru be imanım (абсолютно верно, эй, дружище)! Bu da Tanrı'dandı; her şey Tanrı'dandır (это тоже от Бога было, все от Бога). Bunu biliyorum, yalnız, hangi pezevengin eliyle yaptı, işte ona bakıyordum!" demiş (это знаю, только какого мерзавца рукой сделал, вот на это смотрю! — сказал). 66. Alet Bektaşi babalarından biri, karşılaştığı her olumsuzluğu 'Tanrı'dandır" deyip, Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

76

avunup dururmuş. Bunu bilen tanıdıklardan birisi, ders olsun diye, Babanın ensesine zorlu bir sille yapıştırmış. Baba hızla geri dönüp bakmış. Adam: "Ne bakıyorsun Baba erenler, bu da Tanrı'dandı." Bunun üzerine Bektaşi: "Çok doğru be imanım! Bu da Tanrı'dandı; her şey Tanrı'dandır. Bunu biliyorum, yalnız, hangi pezevengin eliyle yaptı, işte ona bakıyordum!" demiş.

67. Bunu ben yapsaydım (если бы это сделал я) Bektaşi'nin biri, nehir kenarında otururken (один бекташи, на речном берегу сидел когда) yanına, biri elinde, biri kucağında, iki çocukla bir kadın gelmiş (к нему, одного за руку /держа/, /а/ с одним на руках, с двумя детьми женщина подошла). Kadın, babaya rica etmiş (женщина шейха попросила; rica — просьба): "çocuğun birini tut, ötekini karşıya geçireyim, gelip bunu da alırım", demiş (ребенка одного подержи, другого на противоположную сторону переведу, придя, этого тоже заберу, — сказала). Baba çocuğa bakmış (шейх за ребенком следил). Kadın küçük çocuğu karşıya geçirdikten sonra dönmüş (женщина, маленького ребенка на противоположный берег: «сторону» перевела после того как, вернулась) öteki çocuğu da alıp geçirmek isterken (другого ребенка тоже забрав, перейти хотела когда), tam nehrin ortasında ayağı kayarak düşmüş (прямо реки посередине нога ее соскользнула, /женщина/ упала); hem kadın, hem çocuk, ikisi de boğulmuş (и женщина, и ребенок, оба утонули). Bir yandan bu acıklı olayı izleyen (с одной стороны, за этим печальным происшествием наблюдающий; izlemek — следовать; смотреть, следить глазами, наблюдать), diğer taraftan karşıdaki çocuğun çığlığını duyan Bektaşi (с другой стороны, на противоположной стороне находящегося ребенка крики слышащий бекташи), daha fazla tahammül edemez, başını yukarı kaldırıp Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

77

(больше выдержать не смог, голову вверх подняв; tahammül — терпение): "Hey yüce Tanrım!" demiş (эй, верховный Бог! — сказал), "Senin bu yaptığını eğer ben yapsaydım, kim bilir canıma nasıl okurdun (тобой это сделанное я сделал если бы, кто знает, какую бы ты задал мне трепку; canına okumak — уничтожить; задать трепку)!" 67. Bunu ben yapsaydım Bektaşi'nin biri, nehir kenarında otururken yanına, biri elinde, biri kucağında, iki çocukla bir kadın gelmiş. Kadın, babaya rica etmiş: "çocuğun birini tut, ötekini karşıya geçireyim, gelip bunu da alırım", demiş. Baba çocuğa bakmış. Kadın küçük çocuğu karşıya geçirdikten sonra dönmüş, öteki çocuğu da alıp geçirmek isterken, tam nehrin ortasında ayağı kayarak düşmüş; hem kadın, hem çocuk, ikisi de boğulmuş. Bir yandan bu acıklı olayı izleyen, diğer taraftan karşıdaki çocuğun çığlığını duyan Bektaşi, daha fazla tahammül edemez, başını yukarı kaldırıp: "Hey yüce Tanrım!" demiş, "Senin bu yaptığını eğer ben yapsaydım, kim bilir canıma nasıl okurdun!"

68. Allah kerimdir (Бог милостив) Bektaşi Babalarından biri, bir yelken gemisinde yolculuk ederken (один из шейхов бекташи, на парусном судне путешествие совершал когда) fırtınaya tutulmuş ve korkusundan dua ediyormuş (в бурю попал и от страха молился). Bu sıra yolculardan birisi (в это время один из путников): "Baba, ne korkuyorsun, Allah kerimdir (шейх, почему ты боишься, Бог милостив)!" Bektaşi: Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

78

"Ben de, Allah kerim olduğu için korkuyorum ya (бекташи: я же, так как Бог милостивым является, боюсь ведь)!.. Bizi bekleyen balıkdar da Allah'a yalvarıyor (нас ожидающие рыбы тоже Бога молят); hangimizin duası kuvvetli gelirse o kazanacaktır!" demiş (чья /из нас/ молитва сильнее окажется: «придет», тот выиграет! — сказал). 68. Allah kerimdir Bektaşi Babalarından biri, bir yelken gemisinde yolculuk ederken fırtınaya tutulmuş ve korkusundan dua ediyormuş. Bu sıra yolculardan birisi: "Baba, ne korkuyorsun, Allah kerimdir!" Bektaşi: "Ben de, Allah kerim olduğu için korkuyorum ya!.. Bizi bekleyen balıkdar da Allah'a yalvarıyor; hangimizin duası kuvvetli gelirse o kazanacaktır!" demiş.

69. Allah var mı (Бог есть ли)? Bektaşi Babalarından birine, "Allah var mı?" diye sormuşlar (у одного из шейхов бекташи: «Бог есть ли?» — спросили). Baba şu yanıtı vermiş (шейх такой ответ дал): "Olmaz olur mu be yahu (разве его может не быть, эй, послушай)? Hem de tam seksen yıldır boğuşuyoruz, ama hep te onun dediği oluyor (к тому же ровно восемьдесят лет /с ним/ грыземся, но постоянно им сказанное получается; boğuşmak — сцепиться, ссориться)." 69. Allah var mı? Bektaşi Babalarından birine, "Allah var mı?" diye sormuşlar. Baba şu yanıtı Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

79

vermiş: "Olmaz olur mu be yahu? Hem de tam seksen yıldır boğuşuyoruz, ama hep te onun dediği oluyor."

70. Eli darda Hamam parasının bir kuruş olduğu dönemlerde (во времена, /когда/ баня стоила один куруш /копейку/; dönem — период), bir Bektaşi fakiri hamama gitmiş (один бекташи-бедняк в баню пошел). Yıkanıp elbisesini giydikten sonra elini cebine sokmuş (помывшись, одежду свою надел после того как, руку в карман засунул), bir de ne baksın, cebinde kuruşu yok (и что же видит, в кармане куруша нет). O kuruşu, bir akşam önce meyhanede verdiğini hemen hatırlamış ve elini açarak (/о том, что/ тот куруш, вечером ранее в кабаке отдал, сразу вспомнил и, руку раскрыв): "Allahım, ya bana bir kuruş ihsanda bulun, ya da şu kubbeyi yık!" diye yalvarmağa başlamış (Аллах, или мне один куруш подари, или этот купол разрушь! — говоря, молить начал). Tam bu sırada tesadüf ya, bir zelzele kopmuş (как раз в это время, вот случайность, землетрясение произошло); hamam yıkılmış, Bektaşi de o kalabalıkta kaçıp kurtulmuş (баня разрушилась, бекташи же в той толпе убежав, спасся). Biraz ilerde çayırlıkta namaz kılıp dua eden bir adam (немного впереди на лужайке намаз совершающий, молящийся человек): "Allahım bana yüz lira ver!" deyince, Bektaşi gülmüş (Аллах, мне сто лир дай! — сказал только, бекташи рассмеялся): "Yahu sen aklınımı kaçırdın (эй, ты разум растерял)! Bana bir kuruş bile vermemek için koskoca hamamı yıktı (мне одного куруша не давать чтобы, огромную баню разрушил). Sen şimdi yüz lira için dünyayı yıktıracağın (ты сейчас из-за сто лир землю разрушить заставишь; yıkmak — разрушать; Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

80

ломать; yıktırmak — заставить разрушить; побудить сломать). Bırak, O'nun bu günlerde eli dardadır!" demiş (брось, в эти дни Он не при деньгах: «Его рука в стеснении»! — сказал; dar — узкий; тесный; стесненное/затруднительное положение: darda bulunmak — испытывать денежные/материальные затруднения). 70. Eli darda Hamam parasının bir kuruş olduğu dönemlerde, bir Bektaşi fakiri hamama gitmiş. Yıkanıp elbisesini giydikten sonra elini cebine sokmuş, bir de ne baksın, cebinde kuruşu yok. O kuruşu, bir akşam önce meyhanede verdiğini hemen hatırlamış ve elini açarak: "Allahım, ya bana bir kuruş ihsanda bulun, ya da şu kubbeyi yık!" diye yalvarmağa başlamış. Tam bu sırada tesadüf ya, bir zelzele kopmuş; hamam yıkılmış, Bektaşi de o kalabalıkta kaçıp kurtulmuş. Biraz ilerde çayırlıkta namaz kılıp dua eden bir adam: "Allahım bana yüz lira ver!" deyince, Bektaşi gülmüş: "Yahu sen aklınımı kaçırdın! Bana bir kuruş bile vermemek için koskoca hamamı yıktı. Sen şimdi yüz lira için dünyayı yıktıracağın. Bırak, O'nun bu günlerde eli dardadır!" demiş.

71. İnekle eşek (корова и осел) Bektaşi'nin bir uyuz eşeği, bir de besili ineği varmış (у одного бекташи паршивый осел и жирная корова были). İneğin sütünden kazandığı paranın yarısıyla eşeğe arpa alıyormuş (на половину денег, заработанных на коровьем молоке, ослу ячмень покупал он; kazanmak — зарабатывать; yarı — Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

81

половина). Fakat, eşek artık hiç bir işe yaramıyormuş (однако осел уже ни на какое дело не годился). Bir gün dayanmayıp dua etmiş (однажды, не выдержав, взмолился): "Allahım, ne olur beni şu eşekten kurtar!" demiş (Бог мой, пожалуйста, меня от этого осла избавь! — сказал). Ertesi sabah ahırın kapısını açmış ki ne görsün (на следующее утро хлева дверь открыл и что же увидел): inek ölmüş, eşek kalmış (корова сдохла, осел остался). Bektaşi o hırsla sokağa fırlayıp halkı başına toplamış (бекташи в гневе на улицу выскочил, народ вокруг собрал; hırs — гнев, ярость, негодование): "Ey ahali, şu yerde yatan nedir (эй, жители, это, на земле лежащее что)?" "İnek (корова)!" "Ya şu ayakta duran uyuz (а этот на ногах стоящий паршивый)?" "Eşek (осел)!" Bektaşi ellerini yukarı kaldırıp (бекташи, руки вверх подняв): "Hey kudretine kurban olduğum Allah (эй, Бог, силы которого жертвой я стал; kudret — сила, мощь; kurban — жертва)! Sana kırk yılda bir ricada bulundum (тебя за сорок лет один раз лишь о чем-то попросил: «в одной просьбе находился»; rica — просьба). Onda da, eşekle ineği birbirine karıştırdın!" demiş (и в ней /в просьбе/ осла с коровой перепутал ты! — сказал). 71. İnekle eşek Bektaşi'nin bir uyuz eşeği, bir de besili ineği varmış. İneğin sütünden kazandığı paranın yarısıyla eşeğe arpa alıyormuş. Fakat, eşek artık hiç bir işe yaramıyormuş. Bir gün dayanmayıp dua etmiş: "Allahım, ne olur beni şu eşekten kurtar!" demiş. Ertesi sabah ahırın kapısını açmış ki ne görsün: inek ölmüş, eşek kalmış. Bektaşi o hırsla sokağa fırlayıp halkı başına toplamış: "Ey ahali, şu yerde yatan nedir?" "İnek!" Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

82

"Ya şu ayakta duran uyuz?" "Eşek!" Bektaşi ellerini yukarı kaldırıp: "Hey kudretine kurban olduğum Allah! Sana kırk yılda bir ricada bulundum. Onda da, eşekle ineği birbirine karıştırdın!" demiş.

72. Ben içiyorum, sen sarhoş oluyorsun (я пью, ты пьянеешь) Bektaşi'nin biri, pikniğe çıkmış (один бекташи на пикник отправился). Ateşi yakıp eti pişirmeye başlarken (огонь развел, мясо готовить начиная), bir yandan da demleniyormuş (одновременно также потягивал /спиртное/). Tam bu sırada bir fırtına kopmuş (как раз в тот момент буря началась; kopmak — разрываться, обрываться; разразиться, грянуть). Her şey darmadağın olmuş (все было разбросано; darmadağın — разбросанный, раскиданный). Yağmur ocağı söndürmüş (дождь очаг погасил), şişe devrilmiş (бутылка перевернулась; devir — вращение; кругооборот; devirmek — опрокидывать; devrilmek — быть опрокинутым, опрокидываться /страдательная форма от devirmek/). Her taraf karmakarışık (все в беспорядке; karmakarışık — беспорядочный, спутанный). Baba yüzünü göğe çevirmiş (шейх лицо к небу обратил; gök — небо, небосвод): "Ne oluyor, be imanım?" demiş (что происходит, эй, дружище? — сказал), "Ben içiyorum, sen sarhoş oluyorsun (я пью, ты пьянеешь; sarhoş — пьяный)!" 72. Ben içiyorum, sen sarhoş oluyorsun Bektaşi'nin biri, pikniğe çıkmış. Ateşi yakıp eti pişirmeye başlarken, bir yandan da demleniyormuş. Tam bu sırada bir fırtına kopmuş. Her şey darmadağın olmuş. Yağmur ocağı söndürmüş, şişe devrilmiş. Her taraf Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

83

karmakarışık. Baba yüzünü göğe çevirmiş: "Ne oluyor, be imanım?" demiş, "Ben içiyorum, sen sarhoş oluyorsun!"

73. Canımı da al (душу мою тоже забери) Fakir bir Bektaşi, dışarıda perperişan dolaşıyormuş (нищий бекташи по улице очень расстроенный бродил; dışarı — пространство вне чего-л.; снаружи, на дворе, на улице; вне, за пределами чего-л.; perişan — разбросанный; растрёпанный; в беспорядке; несчастный, жалкий). Soğuk ve açlık artık canına tak etmiş (холод и голод уже ему опостылели; canına tak etmek — опротиветь, стать нестерпимым, tak — подр. тук-тук), Allah'a yalvarmış (Бога умолял /он/): "Allahım! Bari şu canımı al da, kurtulayım", demiş (Бог мой! Хоть убей меня, и пусть спасусь я, — сказал; canını almak — лишать жизни, убить: «душу/жизнь забрать»). Bektaşi, henüz iki adım atmadan (бекташи еще и пары шагов не ступив: «не бросив»), bir binanın çatısından uçan bir kiremit ayaklarının önüne düşmüş (с крыши дома оторвавшаяся: «слетевшая» черепица перед ногами его упала; bina — здание; çatı — крыша). Hemen kenara atlamış ve ellerini yukarı kaldırmış (/он/ сразу в сторону отскочил и руки вверх поднял): "Yarabbi!" demiş (о Создатель! — сказал), "günlerdir bir lokma ekmek için yalvarıyorum (многие дни ради куска хлеба умоляю), ama hiç umursadığın yok (но /ты/ вовсе не придавал значения: «но никакого придавания тобой значения нет»; umursamak — придавать значение, интересоваться). Bir kere canımı alman için dua ettim (один раз душу мою забрал /ты/ чтобы, помолился), dakika bile sektirmedin (минуте даже не дал пройти; sektirmek — заставлять прыгать — понудительная форма от sekmek — скакать, прыгать, подпрыгивать). Can almaya amma da meraklıymışsın (а убивать /ты/ Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

84

любитель,

оказывается;

meraklı

—

любопытный,

любознательный,

интересующийся; любитель)!" 73. Canımı da al Fakir bir Bektaşi, dışarıda perperişan dolaşıyormuş. Soğuk ve açlık artık canına tak etmiş, Allah'a yalvarmış: "Allahım! Bari şu canımı al da, kurtulayım", demiş. Bektaşi, henüz iki adım atmadan, bir binanın çatısından uçan bir kiremit ayaklarının önüne düşmüş. Hemen kenara atlamış ve ellerini yukarı kaldırmış: "Yarabbi!" demiş, "günlerdir bir lokma ekmek için yalvarıyorum, ama hiç umursadığın yok. Bir kere canımı alman için dua ettim, dakika bile sektirmedin. Can almaya amma da meraklıymışsın!"

74. Adını bilmeyenler (имени твоего не знающие) Bir Alevi dedesi, zengin bir Kürt ağasına misafir olmuş (один алавитский деде /алавитское духовное лицо/ у богатого курдского аги загостил: «гостем стал»). Ağanın büyük mal varlığı karşısında hayrete düşen Dede, sormuş (старик, поразившийся большому имуществу аги, спросил; mal — богатство; varlık — достаток: hayrete düşmek — поразиться: «в удивление впасть», hayret — удивление): "Ağam, bu kadar malı sana kim verdi (ага, столько богатства тебе кто дал)?.." Ağa: "Xodeh daye (Allah verdi)", diye cevap verince (ага: «ходех дайе (Бог дал)» — ответ дал когда), Dede, daha fazla dayanamamış (старик больше выдержать не сумел): Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

85

"Ver, daha çok ver (дай, еще больше дай)! Adını bile doğru dürüst bilmeyenlere ver de, bizi unut bakalım!" demiş (имени твоего даже правильно не знающим дай и о нас позабудь-ка! — сказал; doğru — верный; dürüst — правильный, верный). (Бог по-персидски и по-курдски: Xodeh, турки же используют либо арабское слово Allah, либо тюркское слово Tanrı.) 74. Adını bilmeyenler Bir Alevi dedesi, zengin bir Kürt ağasına misafir olmuş. Ağanın büyük mal varlığı karşısında hayrete düşen Dede, sormuş: "Ağam, bu kadar malı sana kim verdi?.." Ağa: "Xodeh daye (Allah verdi)", diye cevap verince, Dede, daha fazla dayanamamış: "Ver, daha çok ver! Adını bile doğru dürüst bilmeyenlere ver de, bizi unut bakalım!" demiş.

75. Tanrı ile pazarlık (с Богом торг) Bir yolcu gemisi müthiş bir fırtınaya tutulmuş (один пассажирский корабль в страшную бурю попал). Gemi sallanmaya başlayınca (корабль раскачиваться начал когда), içini korku saran bir yolcu (страхом охваченный пассажир: «его внутреннюю часть/душу страх охватил»; sarmak — обвязывать, повязывать, бинтовать): "Aman Tanrım (о /помилуй/ Боже)! Beni selâmete kavuştur (меня спаси: «меня со спасением соедини»; selâmet — спасение), bir fakire sadaka vereceğim!" Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

86

demiş (бедняку милостыню подам! — сказал). Fırtına arttıkça (буря усиливалась по мере того как; -dıkça — дееприч. «по мере того как»): "Aman Tanrım, bir koç kurban keseceğim (о Боже, барана в жертву зарежу; kurban — жертва)!" Fırtına iyice şiddetlenince (буря изрядно усилилась когда; şiddet — сила, интенсивность; крепость; резкость): "Aman Tanrım, medet (о Боже, помоги; medet — помощь)!.. Yüz altın dağıtacağım (сто золотых раздам)!" Bu durumu izleyen Bektaşi, kıs kıs gülerek (за этой ситуацией наблюдавший бекташи, ехидно смеясь): "Aman Tanrım, gözünü seveyim, biraz daha dayan (о Боже, прошу тебя, еще немного потерпи; gözünü seveyim — мой милый, ради Бога /при настоятельной просьбе, также для выражения любви, одобрения/)!.. Herif daha da arttıracak", demiş (/этот/ тип еще набавит цену, — сказал; arttırmak — набавлять цену на торгах). 75. Tanrı ile pazarlık Bir yolcu gemisi müthiş bir fırtınaya tutulmuş. Gemi sallanmaya başlayınca, içini korku saran bir yolcu: "Aman Tanrım! Beni selâmete kavuştur, bir fakire sadaka vereceğim!" demiş. Fırtına arttıkça: "Aman Tanrım, bir koç kurban keseceğim!" Fırtına iyice şiddetlenince: "Aman Tanrım, medet!.. Yüz altın dağıtacağım!" Bu durumu izleyen Bektaşi, kıs kıs gülerek: "Aman Tanrım, gözünü seveyim, biraz daha dayan!.. Herif daha da arttıracak", demiş. Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

87

76. Allah’ın işi (Божье дело) Alevi canlarından biri, yaz sıcağında (один алавит в летнюю жару) bir ceviz ağacının gölgesinde dinlenirken (орехового дерева в тени отдыхал когда; gölge — тень), incecik saplarda yetişen koskoca balkabaklarının iriliğine (на тоненьких стеблях растущих огромных тыкв величину; sap — стебель; irilik — толщина, дородность; iri — крупный) ve bir de kocaman ağaçtaki ceviz tanelerinin küçüklüğüne bakarak demiş ki (а также на огромном дереве /растущих/ орехов маленький размер рассматривая, сказал, что; tane — штука; küçüklük — малость, мизерность): "Yarabbi (о Создатель)! Bu ince ot saplarından kocaman kabakları (на этих тонких травяных стеблях огромные тыквы; ot — трава), göklere uzanan koca ağaçta da ufacık cevizleri yaratmışsın (а на громадном дереве, до небес возвышающемся, крошечные орешки создал ты; uzanmak — простираться; ufak — маленький, небольшой)! Halbuki bu kabaklar ağaçta, cevizler de kabak teveklerinde bitmeliydi (тогда как эти тыквы на дереве, орехи же на тыквенных черенках расти должны были)." Tam o sırada, olacak ya, bir ceviz tanesi daldan kopup adamın başına düşmüş (как раз в то время, случится же /такое/, один орех с ветки оторвавшись, человеку на голову упал). Canı yanan Alevi, başını ovalıyarak söyle demiş (сильную боль испытавший алавит, голову потирая, так сказал; canı yanmak — испытывать сильную боль; can — душа; yanmak — гореть): "Yarabbi, tövbeler olsun (о Создатель, я раскаиваюсь; tövbe — раскаяние)! Bir daha da senin işine karışmam (еще раз = больше в твои дела вмешиваться не буду). Her ne yaratmışsan, hepsinden bir hikmet vardır (все, что ни создал Ты, во всем мудрость есть). Ya ağaçta ceviz yerine kabak olsaydı (а на дереве вместо ореха тыква была бы если), kim bilir, şimdi kafam tuzla buz olmuştu (кто знает, Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

88

сейчас голова моя /насколько/ была бы разбита вдребезги; tuzla buz olmak — быть разбитым вдребезги, tuz — соль; buz — лед)." 76. Allah’ın işi Alevi canlarından biri, yaz sıcağında bir ceviz ağacının gölgesinde dinlenirken, incecik saplarda yetişen koskoca balkabaklarının iriliğine ve bir de kocaman ağaçtaki ceviz tanelerinin küçüklüğüne bakarak demiş ki: "Yarabbi! Bu ince ot saplarından kocaman kabakları, göklere uzanan koca ağaçta da ufacık cevizleri yaratmışsın! Halbuki bu kabaklar ağaçta, cevizler de kabak teveklerinde bitmeliydi." Tam o sırada, olacak ya, bir ceviz tanesi daldan kopup adamın başına düşmüş. Canı yanan Alevi, başını ovalıyarak söyle demiş: "Yarabbi, tövbeler olsun! Bir daha da senin işine karışmam. Her ne yaratmışsan, hepsinden bir hikmet vardır. Ya ağaçta ceviz yerine kabak olsaydı, kim bilir, şimdi kafam tuzla buz olmuştu."

77. Tanrı’yla sorunu olmak (иметь проблемы с Богом) Şiddetli bir kuraklık ortalığı kasıp kavurmuş (сильная засуха окрестности терзала; kasmak — угнетать; kavurmak — жарить, зажаривать; калить; засушить, иссушить, сжечь; kasıp kavurmak — терзать); toprak çatlamış, ekinler kurumuş, ağaçlar ve bitkiler sararıp solmuş (почва растрескалась, посевы засохли, деревья и растения, пожелтев, завяли). Köylüler her şeyi denemiş, sonunda umudu Bektaşi dervişine bağlamışlar (крестьяне все перепробовали, в конце концов надежду на дервиша бекташи возложили: «связали»; denemek — испытывать; подвергать испытанию, проверять на опыте; umut — надежда). Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

89

Derviş gitmiş, gömleğini çıkartıp ıslatmış (дервиш пошел, рубашку свою сняв, намочил). Sonra bir çalıya asmış (потом на куст повесил). Raslantı bu ya, biraz sonra yağmur yağmaya başlamış (совпадение это, но немного погодя дождь идти начал). Köylüler sevinmiş, Bektaşi'ye koşmuşlar (крестьяне обрадовались, к бекташи побежали), gösterdiği bu kerametten ötürü elini sıkıp teşekkür etmişler (по причине показанного чуда руку ему пожимали, благодарили; ötürü — вследствие, по причине). Derviş gülmüş (дервиш рассмеялся): "Yahu Erenler!" demiş, "bu işin kerametle bir ilgisi yoktur (эй, Божьи люди! — сказал он. — Это дело к чуду отношения не имеет; ilgi — связь, отношение). Yukardakiyle bugünlerde aramız bozuktu (с тем, кто наверху, в эти дни отношения наши были плохими; ara — отношения). Bu yağmuru, sırf gömleğim kurumasın diye yağdırdı (этот дождь, только рубашка моя не высохла чтобы, он заставил пойти)." 77. Tanrı’yla sorunu olmak Şiddetli bir kuraklık ortalığı kasıp kavurmuş; toprak çatlamış, ekinler kurumuş, ağaçlar ve bitkiler sararıp solmuş. Köylüler her şeyi denemiş, sonunda umudu Bektaşi dervişine bağlamışlar. Derviş gitmiş, gömleğini çıkartıp ıslatmış. Sonra bir çalıya asmış. Raslantı bu ya, biraz sonra yağmur yağmaya başlamış. Köylüler sevinmiş, Bektaşi'ye koşmuşlar, gösterdiği bu kerametten ötürü elini sıkıp teşekkür etmişler. Derviş gülmüş: "Yahu Erenler!" demiş, "bu işin kerametle bir ilgisi yoktur. Yukardakiyle bugünlerde aramız bozuktu. Bu yağmuru, sırf gömleğim kurumasın diye yağdırdı."

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

90

78. Evliyalar ve pirler (святые и пúры) Bektaşi'nin biri, merkebi ile dağdan odun getirirken (один бекташи на осле с горы дрова вез когда; merkep — вьючное животное, осел), merkep tökezleyip düşmüş (осел, споткнувшись, упал). Tam uçurumdan yuvarlanacağı sırada (в тот момент, когда он с обрыва скатиться должен был; uçurum — пропасть, бездна), Bektaşi, eşeği kuyruğundan tutup çekerken (бекташи, осла за хвост схватив, тащил в то время как), bir yandan da ismini bildiği evliyaları ve pirleri birer birer imdada çağırmış (а с другой стороны, святых и пиров, имена которых он знал, по очереди на помощь призывал; imdat — помощь). Fakat, eşeğin elden gideceğini, üstelik kendisinin de birlikte yuvarlanacağını anlayınca (однако /то, что/ осел из рук его уйдет, кроме того /то, что/ сам тоже вместе /с ослом/ свалится, понял /как/ только), yardımına çağırdığı evliya ve pirlere tekrar seslenmiş (святым и пирам, /которых/ на помощь призывал, снова крикнул): "Ey kurban olduğum Ulular (эй, великие, жертвой которых я стал; kurban — жертва; ulu — великий)! Şayet merkebimi kurtarmak için buralara geldiyseniz (если скотину мою спасти чтобы, сюда пришли вы), artık iş işten geçti (уже поздно: «дело из дела вышло»). Oradan çekilin, bırakıyorum, bari sizlere zararı dokunmasın (оттуда отойдите, отпускаю, пусть вам вреда не причинит; zarar — вред)!" (Пир /персидское слово, часто как синоним тюркского «деде»/ — старшее духовное лицо у бекташитов или у алавитов). 78. Evliyalar ve pirler Bektaşi'nin biri, merkebi ile dağdan odun getirirken, merkep tökezleyip düşmüş. Tam uçurumdan yuvarlanacağı sırada, Bektaşi, eşeği kuyruğundan tutup çekerken, bir yandan da ismini bildiği evliyaları ve pirleri birer birer imdada çağırmış. Fakat, eşeğin elden gideceğini, üstelik kendisinin de birlikte Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

91

yuvarlanacağını anlayınca, yardımına çağırdığı evliya ve pirlere tekrar seslenmiş: "Ey kurban olduğum Ulular! Şayet merkebimi kurtarmak için buralara geldiyseniz, artık iş işten geçti. Oradan çekilin, bırakıyorum, bari sizlere zararı dokunmasın!"

79. Bir başka peygamber (другой пророк) Bir Bektaşi Babası, Ramazan ayında ara sıra camiye gidip (один шейх бекташи, в месяц рамазан иногда в мечеть заходя), "acaba yine ne cevherler yumurtlayacaklar" diye, hocaları dinlermiş (интересно, снова какие вещи проглотить заставят, — говоря, ходжей слушал; cevher — драгоценный камень; сущность, субстанция). Bir teravi namazı sırasında Hocanın biri: "Inna erselnâ Nûhan... (biz Nuh'u gönderdik)" ayetini okuyor (во время теравиха один ходжа: «Мы Ноя послали», — айат /стих, строфу Корана/ читает; teravi — теравих /молитва, читаемая в мечети во время рамазана после вечернего намаза/), ama bir türlü sonunu getiremiyor (но никак до конца не может довести). İki kez aynı şeyi tekrarlar (два раза те же вещи повторяет). Üçüncüsünde, arkada bulunan Bektaşi, sesini yükseltmiş (на третий раз позади находящийся бекташи голос повысил): "Ey yüce Tanrım (эй, великий Бог; yüce — высокий, высший; верховный)! Eğer Nuh gelmiyorsa, bir başka peygamber yolla da (раз Ной не приходит, другого пророка пошли и), şu zavallı kullarını bu güç durumdan kurtar!" demiş (этих несчастных рабов твоих от этого тяжкого положения избавь! — сказал). 79. Bir başka peygamber Bir Bektaşi Babası, Ramazan ayında ara sıra camiye gidip, "acaba yine ne Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

92

cevherler yumurtlayacaklar" diye, hocaları dinlermiş. Bir teravi namazı sırasında Hocanın biri: "Inna erselnâ Nûhan... (biz Nuh'u gönderdik)" ayetini okuyor, ama bir türlü sonunu getiremiyor. İki kez aynı şeyi tekrarlar. Üçüncüsünde, arkada bulunan Bektaşi, sesini yükseltmiş: "Ey yüce Tanrım! Eğer Nuh gelmiyorsa, bir başka peygamber yolla da, şu zavallı kullarını bu güç durumdan kurtar!" demiş.

80. Ali ile Osman (Али и Осман) Bir Alevi dedesinin eşeği çamura batmış (у одного алавитского деде осел в грязь провалился). Hayvanı yularından tutup çekerken (животное за повод держа, вытаскивал когда): "Yetiş yardıma ya Ali!" diye çağırıyormuş (подоспей на помощь, эй, Али! — звал), ama eşeğin yerinde kımıldadığı yok (но осел с места не сдвинулся: «но осла на месте движения нет»). Bu sırada oradan geçmekte olan bir Sünni hocası (в это время там проходящий ходжа-суннит), dedenin, "Ali, Ali!" sözlerine de iyice canı sıkılarak (шейха /шиитского/: «Али, Али!» — слова /услышав/, и сильно огорчившись), gidiyor yardım ediyor (идет, помогает; yardım — помощь). Eşeğe asılıp çekerken (на осла навалившись, тащит когда): "Yetiş ya Osman!" diyor (подоспей, эй, Осман! — говорит). Bu zorlu asılmayla hayvan bataktan çıkarıyor (/с помощью/ этого сильного напора животное из болота вытаскивает). Sonra Alevi dedesine dönüp, böbürlenerek şöyle diyor (потом к алавитскому шейху повернувшись, хвастаясь, так говорит): "Gördün mü be imanım (видел ли, эй, дружище)? Sabahtan beri çağırdığın Ali bir türlü yardımına gelmedi (Али, /которого/ с самого утра ты звал, никак на помощь тебе не пришел); ya bizim Osman Efendimiz (а наш Осман эфенди)?..." Dede gülerek (шейх, смеясь): Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

93

"Gözünü seveyim ben o Ali'nin!" der (мой Али — молодец! — говорит; gözünü seveyim — мой милый, ради Бога /при настоятельной просьбе, также для выражения любви, одобрения/: «его глаз приласкаю-ка»)," çok akıllıdır doğrusu (очень умен он, правда). İyi işler oldu mu kendi koşar (хорошим делам появиться стоит, сам бежит), ama böyle pis işler olunca da Osman’ı yollar (но такие скверные дела происходят /как/ только, Османа посылает)." (Осман был третьим халифом, Али — четвертым. Первые три халифа не особенно почитаются шиитами и алавитами («крайними» шиитами), в отличие от Али, с которого и началось разделение на суннитов и шиитов.) 80. Ali ile Osman Bir Alevi dedesinin eşeği çamura batmış. Hayvanı yularından tutup çekerken: "Yetiş yardıma ya Ali!" diye çağırıyormuş, ama eşeğin yerinde kımıldadığı yok. Bu sırada oradan geçmekte olan bir Sünni hocası, dedenin, "Ali, Ali!" sözlerine de iyice canı sıkılarak, gidiyor yardım ediyor. Eşeğe asılıp çekerken: "Yetiş ya Osman!" diyor. Bu zorlu asılmayla hayvan bataktan çıkarıyor. Sonra Alevi dedesine dönüp, böbürlenerek şöyle diyor: "Gördün mü be imanım? Sabahtan beri çağırdığın Ali bir türlü yardımına gelmedi; ya bizim Osman Efendimiz?..." Dede gülerek: "Gözünü seveyim ben o Ali'nin!" der, "çok akıllıdır doğrusu. İyi işler oldu mu kendi koşar, ama böyle pis işler olunca da Osman’ı yollar."

DİĞER TARİKATLARLA İLİŞKİLER ОТНОШЕНИЯ С ДРУГИМИ БРАТСТВАМИ Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

94

81. Hayırlı rüyalar (благословенные сны) Bir Mevlevi, bir Bektaşi ve bir Softa, biribirlikte misafirliğe gitmişler (один мевлеви = /дервиш из ордена Мевлеви/, один бекташи и один софта вместе в гости пошли). Sofraya yemekle birlikte küçük bir tepsi de baklava konulmuş (на стол с едой вместе маленький поднос с пахлавой поставили). Bunlar yemeği yedikten sonra Bektaşi demiş ki (они поели после того как, бекташи сказал, что): "Arkadaşlar (друзья)! Hepimiz nasibimizi aldık (все мы долю свою получили; nasip — доля; судьба)! Bu baklava üç kişiye yetmez (этой пахлавы на трех человек не хватит), mübareği çok az göndermişler (приятного очень мало послали). En iyisi bunu sabaha saklayalım (самое лучшее — ее до утра припрячем-ка); gidip huzurla yatalım, hangimiz hayırlı rüya görürse, ona nasip olsun (пойдем, спокойно поспим, кто из нас благословенный сон увидит, тому достанется пусть; hayırlı — делающий добро, совершающий доброе дело; приносящий счастье)!" Teklif kabul edilmiş (предложение принято было). Yatıp uyumuşlar (/они/ легли и уснули). Gece Bektaşi kalkıp, tepsiyi temizlemiş (ночью бекташи, поднявшись, поднос очистил; temiz — чистый). Sabahleyin berikiler uyanıp kalkınca, Bektaşi bunlara sormuş (утром эти, проснувшись, поднялись когда, бекташи их спросил): "Erenler (Божьи люди)! Anlatın bakalım, rüyanızda ne gördünüz (рассказывайтека, в своих снах что видели)?" Mevlevi, sikkesini başına geçirerek (мевлеви, сикке на голову надевая; sikke — сикке, высокий войлочный колпак): "Hayırdır inşallah, gece göklere çıktım", demiş (к добру, дай Бог, ночью на небеса поднялся я, — сказал; hayır — добро, благо). Hoca, bozulan sarığını düzelterek (ходжа, развязавшуюся чалму поправляя): "Ben de rüyada cennete gittim", demiş (я же во сне в рай отправился, — сказал). Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

95

Bunun üzerine Bektaşi (на это бекташи): "Erenler (Божьи люди)! Ben de, gece birinizin göklere uçtuğunu, birinizin cennete gittiğini anlayınca (я же, /то, что/ один из вас на небо взлетел, другой в рай оправился, понял когда), kendi kendime, "bunlar artık bu fani dünyaya bir daha dönmezler", diyerek (сам себе «они уже в этот бренный мир больше не вернутся», сказав), kalkıp baklavayı yedim bitirdim", demiş (поднявшись, пахлаву съел-прикончил, — сказал). 81. Hayırlı rüyalar Bir Mevlevi, bir Bektaşi ve bir Softa, biribirlikte misafirliğe gitmişler. Sofraya yemekle birlikte küçük bir tepsi de baklava konulmuş. Bunlar yemeği yedikten sonra Bektaşi demiş ki: "Arkadaşlar! Hepimiz nasibimizi aldık! Bu baklava üç kişiye yetmez, mübareği çok az göndermişler. En iyisi bunu sabaha saklayalım; gidip huzurla yatalım, hangimiz hayırlı rüya görürse, ona nasip olsun!" Teklif kabul edilmiş. Yatıp uyumuşlar. Gece Bektaşi kalkıp, tepsiyi temizlemiş. Sabahleyin berikiler uyanıp kalkınca, Bektaşi bunlara sormuş: "Erenler! Anlatın bakalım, rüyanızda ne gördünüz?" Mevlevi, sikkesini başına geçirerek: "Hayırdır inşallah, gece göklere çıktım", demiş. Hoca, bozulan sarığını düzelterek: "Ben de rüyada cennete gittim", demiş. Bunun üzerine Bektaşi: "Erenler! Ben de, gece birinizin göklere uçtuğunu, birinizin cennete gittiğini anlayınca, kendi kendime, "bunlar artık bu fani dünyaya bir daha dönmezler", diyerek, kalkıp baklavayı yedim bitirdim", demiş.

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

96

82. Rufailer ve ateş (рюфаи и огонь) Bektaşi canlarından biri, bir şişe rakı almış (один бекташи бутылку ракы купил); cübbesinin altına gizleyerek gidiyormuş (под мантию спрятав, шел; cübbe — джуббе, мантия). Yolda Yeniçeri ağasına rastlamış (по дороге янычарского командира встретил). Ağa şüphelenerek (командир, подозревая): "Cübbenin altında ne var?" diye sormuş (под твоей мантией что есть? — спросил). Bektaşi cübbeyi açınca, şişe meydana çıkmış (бекташи мантию распахнул когда, бутылка обнаружилась; meydan — площадь, meydana çıkamak — появляться, обнаруживаться). Ağa (командир): "Ayıp değil mi, sen rakının yasak olduğunu bilmez misin (не стыдно ли, ты /то, что/ ракы запрещенным является, не знаешь разве)? Haydi bakalım, düş önüme, doğru Kadı 'nın huzuruna!" demiş (давай-ка, ступай передо мной, прямо к кадию! — сказал). Bektaşi (бекташи): "Ağa, bu rakı değil, iyi bir su!" deyince, Ağa (командир, это не ракы, а хорошая вода! — сказал когда, командир): "Ver bakayım!" demiş, "su mu, yoksa rakı mı, görelim (дай, посмотрю! — сказал. — вода или ракы, посмотрим-ка)." Bektaşi şişeyi yukarı kaldırıp (бекташи бутылку вверх подняв): "Rakı oluver, ey mübarek!.." diye bağırmış (в ракы превратись, эй, благословенный! — воскликнул). Ağa, şişeyi alıp koklar ve rakı olduğunu anlayınca, Bektaşi'ye (командир бутылку взяв, нюхает, и когда понимает, /что это/ ракы, бекташи): "Ulan köftehor (ах ты мошенник)! Suyu rakı etmek hüner değil (из воды ракы сделать просто: «не мастерство»; hüner — умение, мастерство); şurada bir yangın var, nefes et de onu söndür!" deyince, Bektaşi (вот там пожар есть, дунь и потуши его! — сказал когда, бекташи; nefes — дыхание): "Yok be imanım!" demiş (ней, дружище! — сказал), "ateş ve yangın işlerine biz karışmayız, ona ancak Rufailer karışır (в огневые и пожарные дела мы не Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

97

вмешиваемся, в них только рюфаи вмешиваются; Rufai — рюфаи, дервишеский орден)." (При исполнении религиозных упражнений (zikir) рюфаи в состоянии транса проходят босиком по раскаленным углям и т.п.) 82. Rufailer ve ateş Bektaşi canlarından biri, bir şişe rakı almış; cübbesinin altına gizleyerek gidiyormuş. Yolda Yeniçeri ağasına rastlamış. Ağa şüphelenerek: "Cübbenin altında ne var?" diye sormuş. Bektaşi cübbeyi açınca, şişe meydana çıkmış. Ağa: "Ayıp değil mi, sen rakının yasak olduğunu bilmez misin? Haydi bakalım, düş önüme, doğru Kadı'nın huzuruna!" demiş. Bektaşi: "Ağa, bu rakı değil, iyi bir su!" deyince, Ağa: "Ver bakayım!" demiş, "su mu, yoksa rakı mı, görelim." Bektaşi şişeyi yukarı kaldırıp: "Rakı oluver, ey mübarek!.." diye bağırmış. Ağa, şişeyi alıp koklar ve rakı olduğunu anlayınca, Bektaşi'ye: "Ulan köftehor! Suyu rakı etmek hüner değil; şurada bir yangın var, nefes et de onu söndür!" deyince, Bektaşi: "Yok be imanım!" demiş, "ateş ve yangın işlerine biz karışmayız, ona ancak Rufailer karışır."

83. Daracık kollar (узенькие рукава) Bir Bektaşi dervişi ile bir Mevlevi sohbet ederlerken (один дервиш-бекташи и Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

98

один мевлеви беседовали когда; sohbet — беседа), Mevlevi'nin gayet geniş olan cübbe kolları, Bektaşi'nin dikkatini çekmiş (рукава мантии мевлеви, очень широкими являющимися, внимание бекташи привлекли; cübbe —мантия; kol — рукав; dikkat — внимание): "Erenler, yeniniz neden bu kadar geniş?" diye sormuş (Божий человек, рукава ваши почему такие широкие? — спросил). Mevlevi, geniş koluyla örtücü bir hareket yaparak (мевлеви, широким рукавом прикрывающее движение делая): "Erenler! Biz gördüğümüz günahları bu geniş yenimizle örteriz (Божий человек! Мы увиденные нами грехи этим широким нашим рукавом прикрываем); ya siz bu daracık kollarla ne yaparsınız?" deyince, Bektaşi (а вы этими узенькими рукавами что делаете? — сказал когда, бекташи): "İmanım!" demiş, "biz görmeyiz ki örtelim (дружище! — сказал, — мы не видим /ничего такого/, чтобы прикрывать: «что прикроем-ка»)!.." 83. Daracık kollar Bir Bektaşi dervişi ile bir Mevlevi sohbet ederlerken, Mevlevi'nin gayet geniş olan cübbe kolları, Bektaşi'nin dikkatini çekmiş: "Erenler, yeniniz neden bu kadar geniş?" diye sormuş. Mevlevi, geniş koluyla örtücü bir hareket yaparak: "Erenler! Biz gördüğümüz günahları bu geniş yenimizle örteriz; ya siz bu daracık kollarla ne yaparsınız?" deyince, Bektaşi: "İmanım!" demiş, "biz görmeyiz ki örtelim!.."

YÖNETİCİLER ВЛАСТЬ: «РУКОВОДИТЕЛИ» 84. Borçlar (долги) Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

99

Paşalardan biri, dostlarından bir Bektaşi ile sohbet ederken (один паша из друзей своих с одним бекташи беседовал когда), namazdan söz açılmış, Paşa sormuş (о намазе речь зашла, паша спросил; söz — речь; açılmak — открываться): "Erenler borcun var mı (Божий человек, долги у тебя есть ли)?" "Evet, Bakkal Ahmet ağaya on lira borcum var (да, бакалейщику Ахмету-аге десять лир долг у меня есть)." "Hayır öylesi değil, namaz borcun var mı?.." deyince, Bektaşi (нет, не такой, за намазы долг у тебя есть ли? — сказал когда, бекташи): "Paşam!" demiş, "onu Allah sorar (паша мой! — сказал, — об этом Аллах спрашивает). Sizin soracağınız ancak bakkal borcudur (вы можете спросить только о долге бакалейщику)." 84. Borçlar Paşalardan biri, dostlarından bir Bektaşi ile sohbet ederken, namazdan söz açılmış, Paşa sormuş: "Erenler borcun var mı?" "Evet, Bakkal Ahmet ağaya on lira borcum var." "Hayır öylesi değil, namaz borcun var mı?.." deyince, Bektaşi: "Paşam!" demiş, "onu Allah sorar. Sizin soracağınız ancak bakkal borcudur. "

85. Bektaşi ve sultan (бекташи и султан) IV. Murat, alkollü içkileri yasaklamış (Мурат IV алкогольные напитки запретил; yasak — запрет, запрещение). Bir gün veziriyle birlikte şehirde gezmeğe çıkmışlar (однажды с визирем вместе в город погулять вышли они). Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

100

Daha sonra bir kayığa binmişler (потом в лодку сели). Kayık sürücüsü Bektaşi, demini yudumlarken (лодочный гребец-бекташи, алкоголь потягивая; sürmek — гнать; sürücü — погонщик; водитель; лодочник), birer kadeh de onlara ikram etmiş (по стаканчику и им предложил; ikram — угощение). Onlar da kabul etmiş ve birlikte içmişler (они же согласились и вместе выпили). Bir ara Sultan, Bektaşiye, kendilerini tanıyıp tanımadıklarını sormuş (в один момент султан у бекташи, узнал он их или нет, спросил). Bektaşi: "tanımadığını" söyleyince (бекташи /то, что/ не узнал, сказал когда), IV. Murat "kendisinin Sultan, yanındakinin ise vezir olduğunu", söylemiş (Мурат IV сказал, что сам он султаном, а рядом с ним находящийся визирем является). Bektaşi gülmüş (бекташи рассмеялся): "Şunlara bak yahu!", demiş (на них посмотри только! — сказал), "birer kadeh içtiler, kendilerini sultan ve vezir olarak görmeğe başladılar (по одной рюмке выпили, себя султаном и визирем считать начали). Eğer birer kadeh daha alsalar, belki 'Allah olduklarını' da söyleyecekler (если по одной рюмке еще примут, может, /то, что/ Аллахом являются, скажут)." 85. Bektaşi ve sultan IV. Murat, alkollü içkileri yasaklamış. Bir gün veziriyle birlikte şehirde gezmeğe çıkmışlar. Daha sonra bir kayığa binmişler. Kayık sürücüsü Bektaşi, demini yudumlarken, birer kadeh de onlara ikram etmiş. Onlar da kabul etmiş ve birlikte içmişler. Bir ara Sultan, Bektaşiye, kendilerini tanıyıp tanımadıklarını sormuş. Bektaşi: "tanımadığını" söyleyince, IV. Murat "kendisinin Sultan, yanındakinin ise vezir olduğunu", söylemiş. Bektaşi gülmüş: "Şunlara bak yahu!", demiş, "birer kadeh içtiler, kendilerini sultan ve vezir olarak görmeğe başladılar. Eğer birer kadeh daha alsalar, belki 'Allah olduklarını' da söyleyecekler."

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

101

86. Veli’nin Akrabası (родственник вали /губернатора/) Bektaşi'nin biri, bir iş için memleket valisiyle görüşmek ister (один бекташи по делу одному с государственным вали встретиться хочет), ama odacı içeri bırakmaz (но служащий его внутрь не пускает; odacı — исполняющий мелкие поручения в учреждении). Bunun üzerine Bektaşi, odacıya (на это бекташи служащему): "İçeri gir söyle, ben valinin akrabasıyım, hem de ondan büyüğüm (внутрь войди, скажи, я родственник вали, и при этом старше него; hem de — и при этом)!" deyince, odacı izin alarak, Bektaşi'yi içeri alır (сказал когда, служащий разрешение получив, бекташи впускает: «внутрь берет»). Bektaşi içeri girip baş tarafa oturur (бекташи, внутрь войдя, в главной стороне садится). Selamlaştıktan sonra vali sorar (после приветствий вали спрашивает): "Akraba imişsiniz; söyleyin bakalım kimsiniz (родственник, оказывается, скажите-ка, кто вы)?" "Evet, ikimiz de Hazreti Adem'in evladıyız (да, мы оба святого Адама дети)." "Peki, benden nasıl büyüksünüz (хорошо, каким образом вы старше меня)?" "Sen şimdi nesin (ты сейчас кто: «что»)?" "Valiyim (вали)." "Sonra ne olacaksınız (потом кем станете)?" "Mesala Başbakan veya Cumhurbaşkanı (например, премьер-министром или президентом)." "Daha sonra (а потом)?" "Hiç!.. " deyince, Bektaşi gülerek şu yanıtı vermiş (ничем! — сказал /как/ только, бекташи, смеясь, вот такой ответ дал): "O halde, ben şimdiden hiçim (в таком случае, я /уже/ сейчас ничто)!" 86. Veli’nin Akrabası Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

102

Bektaşi'nin biri, bir iş için memleket valisiyle görüşmek ister, ama odacı içeri bırakmaz. Bunun üzerine Bektaşi, odacıya: "İçeri gir söyle, ben valinin akrabasıyım, hem de ondan büyüğüm!" deyince, odacı izin alarak, Bektaşi'yi içeri alır. Bektaşi içeri girip baş tarafa oturur. Selamlaştıktan sonra vali sorar: "Akraba imişsiniz; söyleyin bakalım kimsiniz?" "Evet, ikimiz de Hazreti Adem'in evladıyız." "Peki, benden nasıl büyüksünüz?" "Sen şimdi nesin?" "Valiyim." "Sonra ne olacaksınız?" "Mesala Başbakan veya Cumhurbaşkanı." "Daha sonra?" "Hiç!.." deyince, Bektaşi gülerek şu yanıtı vermiş: "O halde, ben şimdiden hiçim!"

87. Beşyüz Sopa (пятьсот палок) Bektaşi dervişlerinden birini, Ramazan günü demlenirken (из дервишей бекташи одного, в день рамазана выпивал тот когда), yakalayıp, apar-topar Yeniçeri Ağasının huzuruna çıkarmışlar (поймав, поспешно к янычарскому командиру привели; huzur — /личное/ присутствие). Ağa kükreyerek (командир, рассердившись): "Bre utanmaz (эй, бессовестный; utanmak — стыдиться)! Allah'tan da mı korkmuyorsun (Аллаха тоже не боишься)? Şu mübarek günde bu zıkkımı nasıl içiyorsun (в этот благословенный день эту отраву как пьешь)?" demiş ve sonra adamlarına dönüp (сказал и потом к людям своим обернулся): "Götürün bu Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

103

kâfiri, 500 sopa atın!" emrini vermiş (уведите этого безбожника, пятьсот палок всыпьте! — приказ отдал). Bektaşi, 500 sopayı duyunca gözleri faltaşı gibi açılmış (бекташи, о пятистах палках услышал когда, глаза его широко раскрылись; gözleri faltaşı gibi açmak — широко раскрыть глаза от удивления, faltaşı — камушки для гадания) ve Ağaya dönüp şöyle demiş (и, к командиру повернувшись, так сказал): "Ağa hazretleri (глубокочтимый командир)! Kusura bakma ama (не обижайся, но: «на недостаток не смотри, но»), ya sen ömründe hiç sopa yememişsin (или ты в своей жизни палок не получал: «не ел»; ömür — жизнь; ömründe — /никогда/ в жизни), ya da sayı nedir bilmiyorsun (или же, что такое счет, не знаешь)!" 87. Beşyüz Sopa Bektaşi dervişlerinden birini, Ramazan günü demlenirken, yakalayıp, apartopar Yeniçeri Ağasının huzuruna çıkarmışlar. Ağa kükreyerek: "Bre utanmaz! Allah'tan da mı korkmuyorsun? Şu mübarek günde bu zıkkımı nasıl içiyorsun?" demiş ve sonra adamlarına dönüp: "Götürün bu kâfiri, 500 sopa atın!" emrini vermiş. Bektaşi, 500 sopayı duyunca gözleri faltaşı gibi açılmış ve Ağaya dönüp şöyle demiş: "Ağa hazretleri! Kusura bakma ama, ya sen ömründe hiç sopa yememişsin, ya da sayı nedir bilmiyorsun!"

88. Av (охота) Tanınmış avcılardan Sultan Mehmet (4. Mehmet) (из известных охотников султан Мехмет (Мехмет IV), bir gün adamlarıyla birlikte ava çıkmış (однажды со своими людьми вместе на охоту вышел). Yolda bir Bektaşi'yle karşılaşmış Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

104

(по дороге с одним бекташи встретился). O gün akşama değin hiç bir şey vuramamış (в тот день до вечера никого подстрелить не смог; değin — послелог: до; vurmak — бить, ударить; сразить, убить, застрелить); ne bir keklik, ne tavşan, ne de güvercin (ни куропатку, ни зайца, ни голубя). Bunun sebebini de, sabahleyin karşılaştığı Bektaşi dervişinin uğursuzluğuna bağlamış (а причину этого со дурной приметой /встречи/ дервиша-бекташи, /которого/ он встретил утром, связал; sebep — причина, uğursuzluk — плохая примета; дурное

предзнаменование;

uğur

—

хорошая

примета;

доброе

предзнаменование). Bu duruma çok öfkelenen Sultan, adamlarını çağırıp (на это положение сильно рассердившийся султан): "Tez elde o uğursuz dervişi bulup bana getirin!" demiş (скорейшим образом того злосчастного дервиша найдите, ко мне приведите! — сказал). Bektaşi'yi bulup yaka paça sultanın huzuruna çıkarmışlar (бекташи обнаружив, силой к султану притащили; yaka paça — силой, yaka — воротник, paça — нижняя часть брюк). Sultan (султан): "Bre uğursuz, nabekâr (эй, злополучный бездельник; uğursuz — приносящий несчастье)! Sabahleyin karşıma çıktın (утром мне навстречу вышел), bu yüzden akşama kadar hiç bir şey vuramadım (поэтому до вечера ничего не смог подстрелить я)..." demiş ve adamlarına dönüp (сказал и, к людям своим повернувшись), "vurun şu uğursuzun kellesini!" diye emir vermiş (отрубите эту злополучную голову! — приказ отдал). Bektaşi bakmış ki kelle gidecek (бекташи увидел, что голова пропала: «уйдет»), son sözünü açıklamak için ricada bulunmuş (свои последние слова высказать чтобы, позволения попросил; rica — просьба): "İnsaf, bre Sultanım!" demiş (помилуй, эй, султан мой! — сказал; insaf — милосердие, сочувствие, сострадание), "siz bana rastladınız, sadece bir keklik vuramadınız (вы меня встретили, всего лишь куропатку не смогли подстрелить), ama ben size rastladım, şimdi kellem gidiyor (но я вас встретил, Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

105

/и/ сейчас голова моя пропадает). Söyleyin şimdi, hangimiz daha uğursuzuz (скажите теперь, кто из нас более приносящий несчастье)!" 88. Av Tanınmış avcılardan Sultan Mehmet (4. Mehmet), bir gün adamlarıyla birlikte ava çıkmış. Yolda bir Bektaşi'yle karşılaşmış. O gün akşama değin hiç bir şey vuramamış; ne bir keklik, ne tavşan, ne de güvercin. Bunun sebebini de, sabahleyin karşılaştığı Bektaşi dervişinin uğursuzluğuna bağlamış. Bu duruma çok öfkelenen Sultan, adamlarını çağırıp: "Tez elde o uğursuz dervişi bulup bana getirin!" demiş. Bektaşi'yi bulup yaka paça sultanın huzuruna çıkarmışlar. Sultan: "Bre uğursuz, nabekâr! Sabahleyin karşıma çıktın, bu yüzden akşama kadar hiç bir şey vuramadım..." demiş ve adamlarına dönüp, "vurun şu uğursuzun kellesini!" diye emir vermiş. Bektaşi bakmış ki kelle gidecek, son sözünü açıklamak için ricada bulunmuş: "İnsaf, bre Sultanım!" demiş, "siz bana rastladınız, sadece bir keklik vuramadınız, ama ben size rastladım, şimdi kellem gidiyor. Söyleyin şimdi, hangimiz daha uğursuzuz!"

89. Dönme (превращение) Bektaşi kullarından derviş Lütfü (из рабов Божьих дервиш-бекташи Лютфи; kul — раб), bir Ramazan akşamı dergâhın bahçesine çilingir sofrasını kurup tam demlenirken (однажды вечером в рамазан в саду текке на скорую руку угощение собрав, /алкоголь/ выпивал когда; çilingir sofrası — угощение /спиртное и еда/, собранное на скорую руку; sofra — накрытый стол; dergâh Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

106

— текке, обитель дервишей), mahalle imamı orada geçer (квартальный имам там проходит) "Ne yapıyorsun hazret?", diye sorar (что делаешь, почтеннейший? — спрашивает). "Ne yapacağım? Soframı kurdum, defigam ediyorum (sıkıntıyı gideriyorum) (что мне делать? На стол накрыл, тоску разгоняю; defigam — /перс./ развеивание тоски, печали; defi — удаление, отталкивание). Güzel mezeler de var, canın çektiyse sen de buyur!" der (прекрасные закуски также есть, душа твоя хочет если, ты тоже, пожалуйста! — говорит). İmam (имам): "Tövbe, tövbe!.. Hâşâ sümme hâşâ!.." der (прости, Господи! Боже упаси, никогда! — говорит; tövbe — раскаяние; hâşâ — ничего подобного!; ну что ты!; Боже упаси!), "güzel mezeler senin olsun, benim ihtiyacım yok (прекрасные закуски твоими будут пусть, у меня потребности нет)." Derviş Lütfü tekrar ısrar edince (дервиш Лютфи повторно настоял когда), imam sofraya oturur (имам за стол садится), bir o mezeden, bir bu mezeden derken (немного той закуски, немного этой /пробовал/ когда), sonunda kadehi de boşaltır (в конце концов и стаканчик опрокидывает: «опустошает»). Bu arada Yeniçeri devriyesi karşılarına dikilir ve bağırır (в это время янычарский патруль перед ними предстает и кричит; devir — вращение; кругооборот; обход): "Bre zındıklar (эй, безбожники)! Utanmıyor musunuz (не стыдитесь ли)? Yürüyün bakalım, doğru ağaya (ступайте-ка, прямо к командиру)!" Yeniçeri ağası, dervişe sert bir çıkışla (янычарский командир дервиша со строгим упреком): "Adın ne be herif?" diye sorar (как тебя зовут, эй, тип? — спрашивает). Derviş Lütfü, düzensiz bir şiveyle (дервиш Лютфи ломаным выговором): "Karabet kulunuz (Карабет, раб ваш)." "Ermenisin ha (ты армянин, а)?.. Şöyle dur öyleyse (вот так стой, раз так)!" İmama döner (к имаму поворачивается): "Ya senin adın (а тебя как зовут)?" Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

107

İmam, ismini söyledikten sonra, ağa (имам, имя свое назвал после того как, командир): "Yıkın zındığı falakaya, verin sopayı!" diye emir verir (повалите безбожника на фалаку, дайте палок! — приказ дает; faláka — фалака /деревяшка, к которой привязывали ноги и затем били палками по пяткам/). Derviş Lütfü, imamın çığlıklarını duyunca (дервиш Лютфи имама крики услышав), dayanmaz, ağaya dönerek (не выдерживает, к командиру поворачиваясь): "Ağa hazretleri, müslüman olmak istiyorum (почтеннейший командир, мусульманином стать хочу)." Ağanın gözleri parıldar (глаза командира сияют): "Çok güzel!" der (прекрасно! — говорит он). Bunun üzerine Bektaşi (на это бекташи): "Yalnız sizden bir ricam olacak (только к вам одна просьба будет). Bu adamı serbest bırakınız (этого человека освободите; serbest — свободный)!" Baba erenler derhal kelime-ı şehadet getirir (шейх сразу формулу исповедования веры приносит; kelime-ı şehadet — «слово свидетельства»), müslüman edilir; imam

serbest

bırakılır

(/дервиш/

мусульманином

делается,

имама

освобождают: «имам свободным оставляется = отпускается»; bırakmak — бросать, оставлять; пускать, отпускать). Sokağa fırlar fırlamaz, derviş Lütfü, imamın kulağına fısıldar (на улицу выскочили они когда, дервиш Лютфи на ухо имаму шепчет; kulak — ухо): "Gördün mü be imanım?" der (видел ли, дружище? — говорит он), "gâvur oldum kendimi, Müslüman oldum seni kurtardım (неверным стал — себя, мусульманином стал — тебя спас)." 89. Dönme Bektaşi kullarından derviş Lütfü, bir Ramazan akşamı dergâhın bahçesine çilingir sofrasını kurup tam demlenirken, mahalle imamı orada geçer Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

108

"Ne yapıyorsun hazret?", diye sorar. "Ne yapacağım? Soframı kurdum, defigam ediyorum (sıkıntıyı gideriyorum). Güzel mezeler de var, canın çektiyse sen de buyur!" der. İmam: "Tövbe, tövbe!.. Hâşâ sümme hâşâ!.." der, "güzel mezeler senin olsun, benim ihtiyacım yok." Derviş Lütfü tekrar ısrar edince, imam sofraya oturur, bir o mezeden, bir bu mezeden derken, sonunda kadehi de boşaltır. Bu arada Yeniçeri devriyesi karşılarına dikilir ve bağırır: "Bre zındıklar! Utanmıyor musunuz? Yürüyün bakalım, doğru ağaya!" Yeniçeri ağası, dervişe sert bir çıkışla: "Adın ne be herif?" diye sorar. Derviş Lütfü, düzensiz bir şiveyle: "Karabet kulunuz." "Ermenisin ha?.. Şöyle dur öyleyse!" İmama döner: "Ya senin adın?" İmam, ismini söyledikten sonra, ağa: "Yıkın zındığı falakaya, verin sopayı!" diye emir verir. Derviş Lütfü, imamın çığlıklarını duyunca, dayanmaz, ağaya dönerek: "Ağa hazretleri, müslüman olmak istiyorum." Ağanın gözleri parıldar: "Çok güzel!" der. Bunun üzerine Bektaşi: "Yalnız sizden bir ricam olacak. Bu adamı serbest bırakınız!" Baba erenler derhal kelime-ı şehadet getirir, müslüman edilir; imam serbest bırakılır. Sokağa fırlar fırlamaz, derviş Lütfü, imamın kulağına fısıldar: "Gördün mü be imanım?" der, "gâvur oldum kendimi, Müslüman oldum seni kurtardım."

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

109

90. Paşa haksız (паша неправ) Varlıklı bir paşa, evinde resmi bir ziyafet vermiş (состоятельный паша в доме своем официальный прием устроил). Yemekten sonra konuklarından biriyle oturup satranç oynamış (после ужина с одним из гостей сев, в шахматы сыграл). Bir ara anlaşmazlık çıkmış (в один момент недоразумение произошло; anlaşmak — договориться с кем, прийти к взаимопониманию). Paşa, etrafındakilerine sormuş (паша вокруг находящихся спросил): "Siz de izlediniz (вы тоже наблюдали). Kimin haklı, kimin haksız olduğunu, söyleyin!" demiş (кто прав, кто неправ, скажите! — сказал). Fakat hiç kimseden ses çıkmamış (однако никто звука не издал). Tam bu sırada içeriye giren bir Bektaşi Babası (как раз в это время внутрь вошедший шейх бекташи): "Paşam, siz haksızsınız!" demiş (паша, вы неправы! — сказал). Paşa şaşırmış (паша удивился): "Erenler, sen daha yeni içeri girdin (Божий человек, ты только что вошел). Kimin haklı, kimin haksız olduğunu nereden bileceksin (кто прав, кто неправ, как узнаешь)?" Baba kıs kıs gülmüş (шейх ехидно рассмеялся; kıs kıs gülmek — хихикать): "Paşam, eğer siz haklı olsaydınız (паша, если бы вы были правы), bu kadar insan, sorunuz karşısında suspus olmazdı (столько людей на ваш вопрос в ответ молчаливыми не были бы; suspus — замолчавший, притихший); "Paşam siz haklısınız" derlerdi (паша, вы правы! — сказали бы). Ama hiç kimseden ses çıkmadığına göre (но, судя по тому, что никто голоса не подал; göre — послелог: согласно, в соответствии), anladım ki, haksız olan sizsiniz (я понял, что неправы вы: «неправым являющийся — вы»)!" 90. Paşa haksız Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

110

Varlıklı bir paşa, evinde resmi bir ziyafet vermiş. Yemekten sonra konuklarından biriyle oturup satranç oynamış. Bir ara anlaşmazlık çıkmış. Paşa, etrafındakilerine sormuş: "Siz de izlediniz. Kimin haklı, kimin haksız olduğunu, söyleyin!" demiş. Fakat hiç kimseden ses çıkmamış. Tam bu sırada içeriye giren bir Bektaşi Babası: "Paşam, siz haksızsınız!" demiş. Paşa şaşırmış: "Erenler, sen daha yeni içeri girdin. Kimin haklı, kimin haksız olduğunu nereden bileceksin?" Baba kıs kıs gülmüş: "Paşam, eğer siz haklı olsaydınız, bu kadar insan, sorunuz karşısında suspus olmazdı; "Paşam siz haklısınız" derlerdi. Ama hiç kimseden ses çıkmadığına göre, anladım ki, haksız olan sizsiniz!"

91. Buyurun cenaze namazına (пожалуйте на заупокойный намаз; cenaze — похороны)! İçkinin yasak edildiği bir dönemde (во времена, когда выпивка была запрещена; dönem — период), Bektaşi zilzurna sarhoş sokakta yürürken (бекташи мертвецки пьяным по улице шел когда; zil — звонок; zurna — зурна /духовой музыкальный инструмент/), karşısına aşina bir yüz çıkmış (перед ним знакомое лицо появилось). Çilingir sofrası yarenlerinden biri sanarak, sormuş (подумав, /что это/ один из его друзей по застолью, он спросил; yaren — друг, товарищ; sanmak — думать): "Erenler, seni acaba nerede görmüştüm (Божий человек, тебя, интересно, где видел я)? Balıkpazarı'nda Koço'da mı (в Балыкпазары у Кочо ли)?" Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

111

"Hayır (нет)." "Samatya'da Apostol'da mı (в Саматье у Апостола ли)?" "Hayır (нет)." "Karagümrük'te Artin'de mi (в Карагюмрюке у Артина ли)?" "Hayır (нет)." "Allah Allah (Боже, Боже)! Peki nerede görmüş olabilirim (ладно, где видеть мог)?" "Belki bir kabul resminde görmüş olabilirsiniz (может, на приеме официальном видеть мог)." Bektaşi, bir iyice düşündükten sonra (бекташи хорошенько подумал после того как), karşısında duran kişinin Sultan olduğunu anlamış (/то, что/ напротив него стоящий человек султаном является, понял); beti benzi kül kesilmiş (сильно побледнел; bet beniz — цвет лица; kül — пепел; beti benzi kül kesilmek — сильно побледнеть от волнения) ve sırtüstü oraya uzanmış (и на спину там лег; sırt — спина): "Ey ahali, buyurun cenaze namazına!" demiş (эй, люди, пожалуйте на заупокойный намаз! — сказал; ahali — население, жители). (Здесь перечисляются кварталы Стамбула и, как совершенно очевидно, имена немусульманских трактирщиков — греков и армян). 91. Buyurun cenaze namazına! İçkinin yasak edildiği bir dönemde, Bektaşi zilzurna sarhoş sokakta yürürken, karşısına aşina bir yüz çıkmış. Çilingir sofrası yarenlerinden biri sanarak, sormuş: "Erenler, seni acaba nerede görmüştüm? Balıkpazarı'nda Koço'da mı?" "Hayır." "Samatya'da Apostol'da mı?" "Hayır." Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

112

"Karagümrük'te Artin'de mi?" "Hayır." "Allah Allah! Peki nerede görmüş olabilirim?" "Belki bir kabul resminde görmüş olabilirsiniz." Bektaşi, bir iyice düşündükten sonra, karşısında duran kişinin Sultan olduğunu anlamış; beti benzi kül kesilmiş ve sırtüstü oraya uzanmış: "Ey ahali, buyurun cenaze namazına!" demiş.

HAZIRCEVAPLIK VE ÖZELEŞTİRİ НАХОДЧИВОСТЬ И САМОКРИТИКА 92. Başın bağlandığı yer (место, к которому привязана голова) Bir mecliste dini konular konuşuluyormuş (на одном заседании религиозные темы обсуждались). Köy imamı görüşünü açıklamış (деревенский имам свой взгляд изложил): "Benim başım Kuran'a bağlı (моя голова к Корану привязана). Çünkü Müslümanız ve her Müslümanın başı Kuran'a bağlıdır (потому что мы мусульмане, и каждого мусульманина голова к Корану привязана)." Cemaatin büyük çoğunluğu da bu görüşü onaylamış (собрания подавляющее большинство тоже этот взгляд одобрило). Ancak, kenarda konuşulanları dinleyen Bektaşi dervişinden hiç ses çıkmamış (только в стороне говорящих слушающий дервиш бекташи вовсе голос не подал). Birisi sormuş (один спросил): "Erenler sen ne diyorsun (Божий человек, /а/ ты что скажешь)? Senin başın nereye bağlı (твоя голова к чему привязана)?" Bektaşi, hiç düşünmeden (бекташи, совсем не задумываясь): "Benim başım gövdeme bağlı, imanım!" demiş (моя голова к телу моему Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

113

привязана, дружище! — сказал; gövde — туловище). 92. Başın bağlandığı yer Bir mecliste dini konular konuşuluyormuş. Köy imamı görüşünü açıklamış: "Benim başım Kuran'a bağlı. Çünkü Müslümanız ve her Müslümanın başı Kuran'a bağlıdır." Cemaatin büyük çoğunluğu da bu görüşü onaylamış. Ancak, kenarda konuşulanları dinleyen Bektaşi dervişinden hiç ses çıkmamış. Birisi sormuş: "Erenler sen ne diyorsun? Senin başın nereye bağlı?" Bektaşi, hiç düşünmeden: "Benim başım gövdeme bağlı, imanım!" demiş.

93. Meçhul bir ölü (безвестный покойник) Bir cenaze alayı geçiyormuş (похоронная процессия проходила). Bektaşi Babası da durup bakıyormuş (шейх бекташи же стоял, смотрел). Yanına yaklaşan bir genç sormuş (к нему приблизившийся молодой человек спросил): "Baba, bu ölen kim acaba (отец, этот умерший кто, интересно)?" Bektaşi (бекташи): "Vallahi evlat, iyi bilmiyorum ama, herhalde tâbutun içindeki", demiş (ей-богу, сынок, точно не знаю, но, вероятно, /тот, кто находится/ внутри гроба, — сказал; tâbut — гроб). 93. Meçhul bir ölü Bir cenaze alayı geçiyormuş. Bektaşi Babası da durup bakıyormuş. Yanına yaklaşan bir genç sormuş: Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

114

"Baba, bu ölen kim acaba?" Bektaşi: "Vallahi evlat, iyi bilmiyorum ama, herhalde tâbutun içindeki", demiş.

94. Baskın (нападение) Eşkıyalar oteli basmışlar (бандиты на отель напали). Bektaşi de orada yatıyormuş (бекташи же там спал). Art arda tabancalar, tüfekler patlamış (друг за другом пистолеты, винтовки выстреливали). Bağrışıp, çağrışmalar ve imdat sesleri (гам: «крича», перекликивания и крики о помощи; imdat — помощь; çağrışmak — перекликаться, звать друг друга; шуметь, галдеть)... Bektaşi ise, yorganı kafasına çekmiş, hiç kımıldanmıyor (бекташи же одеяло на голову натянул, не шелохнется). Eşkıyanın biri seslenmiş (один из бандитов крикнул): "Hey yataktaki (эй, /находящийся/ на кровати)! Sen de kalk (ты тоже поднимайся)!" Bektaşi, hiç bozuntuya vermeden (бекташи, вовсе вида не подавая; bozuntu — растерянность, смущение) ve başını yorganın altından çıkarmadan şöyle seslenmiş (голову из-под одеяла не высовывая, так крикнул): "Erenler, müsaade ederseniz, ben hiç kalkmıyayım (Божьи люди, позволите если, я вовсе ставать не буду; müsaade — разрешение, позволение)! Kalkarsam sonra ölü sayısı artar!" demiş (поднимусь если, потом число погибших возрастет! — сказал; sayı — число; artmak — увеличиваться, возрастать). 94. Baskın Eşkıyalar oteli basmışlar. Bektaşi de orada yatıyormuş. Art arda tabancalar, tüfekler patlamış. Bağrışıp, çağrışmalar ve imdat sesleri... Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

115

Bektaşi ise, yorganı kafasına çekmiş, hiç kımıldanmıyor. Eşkıyanın biri seslenmiş: "Hey yataktaki! Sen de kalk!" Bektaşi, hiç bozuntuya vermeden ve başını yorganın altından çıkarmadan şöyle seslenmiş: "Erenler, müsaade ederseniz, ben hiç kalkmıyayım! Kalkarsam sonra ölü sayısı artar!" demiş.

95. Cennet ödülü (райская награда) Bir Alevi'yle bir Sünni, iki arkadaş sohbet ediyorlarmış (алавит и суннит, два друга беседовали). Alevi, Sünni arkadaşına sormuş (алавит друга-суннита спросил): "Cennete gittiğinizde nasıl ödüllendirileceksiniz (в рай оправитесь когда, как вознаграждены будете; ödüllendirmek — вознаграждать; ödüllendirilmek — быть вознагражденным; ödül — награда)?" Sünni (суннит): "Güllük, gülistanlık bahçe içerisinde (в полном роз райском саду; güllük — розарий; gülistanlık — розарий; güllük gülistanlık — райский уголок), kırk huri, kırk zemzem pınarı, çeşit çeşit meyveler ve saire (сорок гурий, сорок источников со сладкой водой, разнообразные фрукты и так далее; Zemzem — Земзем /название колодца у Каабы в Мекке/; святая вода; pınar — источник; çeşit — сорт, род, вид). Peki, olmaz ya, farz edelim ki sen de cennete gittin (ладно, /этого/ не будет = оставим это, но предположим, что ты тоже в рай отправился; farz — предположение); ya sen ne umuyorsun (а ты на что надеешься)?" Alevi (алавит): "Üzüm bağları, birbirinden nefis çeşit çeşit şaraplar..." deyince (виноградники, Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

116

разнообразные вина, одно другого вкуснее, — сказал /как/ только; bağ — виноградник; сад; nefis — прекрасный, редкий), Sünni öfkelenmiş (суннит разъярился): "Kardeşim," demiş, "orası meyhane mi (братец, — сказал, там кабак разве)?" Alevi (алавит): "Peki ya kerhane mi (ладно, а публичный дом разве)?" 95. Cennet ödülü Bir Alevi'yle bir Sünni, iki arkadaş sohbet ediyorlarmış. Alevi, Sünni arkadaşına sormuş: "Cennete gittiğinizde nasıl ödüllendirileceksiniz?" Sünni: "Güllük, gülistanlık bahçe içerisinde, kırk huri, kırk zemzem pınarı, çeşit çeşit meyveler ve saire. Peki, olmaz ya, farz edelim ki sen de cennete gittin; ya sen ne umuyorsun?" Alevi: "Üzüm bağları, birbirinden nefis çeşit çeşit şaraplar..." deyince, Sünni öfkelenmiş: "Kardeşim," demiş, "orası meyhane mi?" Alevi: "Peki ya kerhane mi?"

96. Yanıltı (ошибка/оплошность) Bektaşi'nin biri, hazır bulunduğu bir mecliste (один бекташи на одном собрании, где он присутствовал; hazır bulunmak — присутствовать; meclis — собрание, заседание),

orada

bulunmayan

birisini

başlamış

övmeye

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

(там

не 117

присутствующего одного /человека/ начал хвалить). Bunu işiten canlardan biri (это услышавший один человек): "Baba Erenler, siz onu öve öve göklere çıkardınız (святой шейх, вы его расхваливая, до небес вознесли), ama o geçenlerde hakkınızda yalnız kötü şeyler anlatıyordu" deyince Bektaşi (а он недавно о вас только плохие вещи рассказывал, — сказал когда, бекташи): "İhtimal ki, her ikimiz de yanılıyoruz!" demiş (возможно, что мы оба ошибаемся! — сказал). 96. Yanıltı Bektaşi'nin biri, hazır bulunduğu bir mecliste, orada bulunmayan birisini başlamış övmeye. Bunu işiten canlardan biri: "Baba Erenler, siz onu öve öve göklere çıkardınız, ama o geçenlerde hakkınızda yalnız kötü şeyler anlatıyordu" deyince Bektaşi: "İhtimal ki, her ikimiz de yanılıyoruz!" demiş.

97. Çalınmış mal gibi (украденный товар словно; çalmak — бить, ударять, стучать; красть, воровать; çalınmak — быть украденным) Bektaşi'nin biri, Ramazan günü evine gelen konukların görmemesi için (один бекташи, в день рамазана в дом его пришедшие гости не видели чтобы), mutfağın bir köşesine çekilmiş (в уголок кухни отошел); gizlice yemeğini yerken karısı içeri girmiş (тайком ел он когда, жена его внутрь вошла): "Ne yapıyorsun orda?" diye sorunca (что ты делаешь там? — спросила когда), Bektaşi, acındırır bir sesle şöyle yanıt vermiş (бекташи жалостливым голосом такой ответ дал): "Senin miskin kocan, kendi ekmeğini çalınmış mal gibi halktan gizli yemeye Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

118

mecbur oluyor (твой убогий муж собственную еду, словно украденный товар, от людей тайком есть вынужден; mecbur — принужденный, вынужденный; halk — народ)!" 97. Çalınmış mal gibi Bektaşi'nin biri, Ramazan günü evine gelen konukların görmemesi için, mutfağın bir köşesine çekilmiş; gizlice yemeğini yerken karısı içeri girmiş: "Ne yapıyorsun orda?" diye sorunca, Bektaşi, acındırır bir sesle şöyle yanıt vermiş: "Senin miskin kocan, kendi ekmeğini çalınmış mal gibi halktan gizli yemeye mecbur oluyor!"

98. Bilmece (загадка) Hoca'nın biri, camide vâzederken (один ходжа в мечети проповедовал когда), bir ara cemaate şöyle bir soru sormuş (к какой-то момент общине вопрос задал: «спросил»): "Ey cemaat-ı Müslimin (эй, община мусульманская)! Öyle bir yer vardır ki (такое одно место есть, что), zengin-fakir; genç-ihtiyar, içi buruk, benzi soluk (богатый — бедный, молодой — старый, удрученный, с лицом бледным; buruk — крученый, вывихнутый; обидчивый /о человеке/; içi buruk — с душой раненой: «вывихнутой»; iç — внутренняя часть; сердце, душа, духовный мир /человека/), her kim oraya girerse (кто бы туда ни вошел), gönlü ferahlar, yüzü güler, şen ve mutlu çıkar (душа его успокаивается, лицо смеется, радостным и счастливым становится он; gönül — душа, сердце). Bilin bakalım, burası neresidir (узнайте-ка, что это за место; burası — это место; neresi — какое место)? Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

119

Arka sıralarda oturan Bektaşi, hemen cevabı yapıştırmış (на задних рядах сидящий бекташи сразу ответ выдал: «приклеил»): "Meyhane (кабак)!" 98. Bilmece Hoca'nın biri, camide vâzederken, bir ara cemaate şöyle bir soru sormuş: "Ey cemaat-ı Müslimin! Öyle bir yer vardır ki, zengin-fakir; genç-ihtiyar, içi buruk, benzi soluk, her kim oraya girerse, gönlü ferahlar, yüzü güler, şen ve mutlu çıkar. Bilin bakalım, burası neresidir? Arka sıralarda oturan Bektaşi, hemen cevabı yapıştırmış: "Meyhane!"

99. Haydi bana eyvallah (ладно, с Богом; éyvallah — до свидания!, с Богом!; спасибо!, благодарю!; пусть будет так!; ладно!) Bir Alevi Dedesi, curasını tamir etmek için bir sazcıya gitmiş (один алавитский деде/шейх, джуру свою починить чтобы, к продавцу сазов отправился; cura — джура, струнный народный инструмент /маленький саз/). Selam verdikten sonra (поздоровался после того как): "Oğlum, şu benim saza bir bakar mısın (сынок, этот мой саз посмотришь ли)? Bazı perdeleri eksik, tamamlayıver," demiş (некоторых ладов не хватает, добавь побыстрей; vermek — здесь вспомогательный глагол, выражает быстроту действия; tamamlamak — дополнять; пополнять). Usta: "Peki amca!" demiş (уста: «Хорошо, дядя!» — сказал; usta — уста, мастер; amca — дядя /брат отца/; дядя /вежливое обращение к старшим/), Dedeyi oturtup, çırağına seslenmiş (деде усадив, подмастерью крикнул): "Oğlum Bekir, Osman'a git (сынок, Бекир, к Осману ступай)! 'Ömer Usta Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

120

gönderdi' de (Омер-уста послал, скажи); yirmibeşlik misina getir (леску на двадцать пять принеси; misina — леска), Dede'nin curasını saralım (на дедушкину джуру натянем)." Bunu işiten Dede, yerinden kalkmış (это услышавший дед с места своего поднялся), sazı ustanın elinden öfkeyle alıp şunları söyemiş (саз из рук усты гневно забрав, вот что сказал): "Demek ki, Bekir Osman'a gidecek (значит, Бекир к Осману пойдет), misina alıp gelecek (леску взяв, принесет), Ömer tamir edecek (Омер починит; tamir — починка, ремонт), soyka Dede de bunu çalacak ha (а несчастный деде на нем играть будет, а; soyka — одежда, снимаемая с убитых или пленных)!.. Yaptırmam daha iyi (чинить не стану — лучше /будет/). Haydi bana eyvallah (ладно, с Богом = я ухожу)!" (Бекир (Абу Бакр), Омер (Умар), Осман (Усман) — первые три халифа, особенно почитаемые суннитами.) 99. Haydi bana eyvallah Bir Alevi Dedesi, curasını tamir etmek için bir sazcıya gitmiş. Selam verdikten sonra: "Oğlum, şu benim saza bir bakar mısın? Bazı perdeleri eksik, tamamlayıver," demiş. Usta: "Peki amca!" demiş, Dedeyi oturtup, çırağına seslenmiş: "Oğlum Bekir, Osman'a git! 'Ömer Usta gönderdi' de; yirmibeşlik misina getir, Dede'nin curasını saralım." Bunu işiten Dede, yerinden kalkmış, sazı ustanın elinden öfkeyle alıp şunları söyemiş: "Demek ki, Bekir Osman'a gidecek, misina alıp gelecek, Ömer tamir edecek, soyka Dede de bunu çalacak ha!.. Yaptırmam daha iyi. Haydi bana eyvallah!"

Мультиязыковой проект Ильи Франка www.franklang.ru

121