°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA;
OÈ ¶·ÓÂÈÛÙËÌȷΤ˜ EΉfiÛÂȘ KÚ‹Ù˘ Â›Ó·È ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ I‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ T¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Î·È ãEÚ¢ӷ˜
MICHAEL SHERMER
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™ E ¶ A PA • E N A ¶ PA ° M A T A ; 梉ÔÂÈÛÙ‹ÌË, ÚÔÏ‹„ÂȘ Î·È ¿ÏϘ Ï¿Ó˜ ÙÔ˘ ηÈÚÔ‡ Ì·˜
¶ÚÔÏÔÁ›˙ÂÈ Ô Stephen Jay Gould Afi‰ÔÛË ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο:
Mȯ¿Ï˘ ¶·Ó·ÁȈٿ΢
2Ë ¤Î‰ÔÛË
¶ANE¶I™THMIAKE™ EK¢O™EI™ KPHTH™ I‰Ú˘ÙÈ΋ ‰ˆÚ¿ ¶·ÁÎÚËÙÈ΋˜ EÓÒÛˆ˜ AÌÂÚÈ΋˜ HPAK§EIO 2004
¶∞N∂¶π™∆∏ªπ∞∫∂™ E∫¢O™∂π™ Kƒ∏∆∏™ I¢ƒÀª∞ T∂ÃNO§O°π∞™
∫∞π
Eƒ∂ÀN∞™
Hƒ∞∫§∂πO Kƒ∏∆∏™: T.£. 1527, 711 10, TËÏ. 2810 394235, Fax: 2810 394236 A£∏N∞: M¿Ó˘ 5, 106 81, TËÏ. 210 3818372, Fax: 210 3301583 e-mail:
[email protected] www.cup.gr
™EIPA: E¶I™THMH KAI AN£Pø¶INO™ ¶O§ITI™MO™ ¢π∂À£À¡∆H™ ™∂πƒ∞™: ™∆∂º∞¡√™ Tƒ∞Ã∞¡∞™
T›ÙÏÔ˜ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘: Why people believe weird things (2nd edition) © 1997 by Michael Shermer © 1998, ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·: ¶·ÓÂÈÛÙËÌȷΤ˜ EΉfiÛÂȘ KÚ‹Ù˘ ¶ÚÒÙË ¤Î‰ÔÛË: ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ˜ 2003 Afi‰ÔÛË ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο: Mȯ¿Ï˘ ¶·Ó·ÁȈٿ΢ ∂È̤ÏÂÈ· ÎÂÈ̤ÓÔ˘: µ›ÎÙˆÚ ∞ı·Ó·ÛÈ¿‰Ë˜, ¡›ÎÔ˜ ∫Ô˘ÌÈ¿˜ ™ÙÔȯÂÈÔıÂÛ›· - ÛÂÏȉÔÔ›ËÛË: ¶·ÓÂÈÛÙËÌȷΤ˜ EΉfiÛÂȘ KÚ‹Ù˘ EÎÙ‡ˆÛË: °. ∞ƒ°Àƒ√¶√À§√™ ∂¶∂ ™¯Â‰›·ÛË Â͈ʇÏÏÔ˘:
B∞™ø Aµƒ∞ªO¶OÀ§OY
ISBN 960-524-153-6
™ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ K·ÚÏ ™¤ÈÁÎ·Ó (Carl Sagan, 1934-1996), Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘ Î·È ÂÌÓ¢ÛÙ‹ ÌÔ˘, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ë ‰È¿ÏÂÍË Ì ٛÙÏÔ «TÔ ÊÔÚÙ›Ô ÙÔ˘ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡», ÚÈÓ ·fi ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ·, ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÁÈ· ̤ӷ ʈÙÂÈÓfi ÔÚfiÛËÌÔ fiÙ·Ó ‚Ú¤ıËη ÓÂ˘Ì·ÙÈο Î·È Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈο ·Î˘‚¤ÚÓËÙÔ˜, Î·È Ô‰‹ÁËÛ ÂÓ Ù¤ÏÂÈ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ™ÎÂÙÈÎÈÛÙÈ΋˜ EÙ·ÈÚ›·˜, ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ Sceptic Î·È ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È ÂÓ¤Ó¢Û ÙË Ì‡ËÛ‹ ÌÔ˘ ÛÙÔÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi Î·È ÛÙȘ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈΤ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘.
MÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ÙÔ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ Â›Ó·È ÌÈ· ı·˘Ì·ÛÙ‹ ÈÛÔÚÚÔ›· ÌÂٷ͇ ‰‡Ô ·ÓÙÈÙÈı¤ÌÂÓˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ: Ù˘ ϤÔÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÈ΋˜ ‰ÈÂÚ‡ÓËÛ˘ fiÏˆÓ ÙˆÓ ˘Ôı¤ÛÂˆÓ Ô˘ Ì·˜ ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·È Î·È, Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ‰ÂÎÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙȘ ηÈÓÔ‡ÚÁȘ ȉ¤Â˜. AÓ Â›Û·È ·ÏÒ˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜, ÙfiÙ ηÌÈ¿ ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ȉ¤· ‰ÂÓ Û ·ÁÁ›˙ÂÈ. ¢ÂÓ Ì·ı·›ÓÂȘ ÔÙ¤ οÙÈ ÙÔ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ. °›ÓÂÛ·È ¤Ó·˜ ȉÈfiÙÚÔÔ˜ Á¤ÚÔ˜, ÂÂÈṲ̂ÓÔ˜ ˆ˜ Ë ·ÓÔËÛ›· ΢‚ÂÚÓ¿ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. (Y¿Ú¯Ô˘Ó, Ê˘ÛÈο, ÔÏÏ¿ ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ¿Ô„‹ ÛÔ˘ ·˘Ù‹.) AÓ, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, Â›Û·È ‰ÂÎÙÈÎfi˜ Û ‚·ıÌfi ¢‹ıÂÈ·˜ Î·È ‰ÂÓ ¤¯ÂȘ ‰Ú¿ÌÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÈÎÔ‡ ÎÔÈÓÔ‡ ÓÔ˘ ¿Óˆ ÛÔ˘, ÙfiÙ ‰ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂȘ ÙȘ ¯Ú‹ÛÈ̘ ȉ¤Â˜ ·fi ÙȘ ¿¯ÚËÛÙ˜. AÓ fiϘ ÔÈ È‰¤Â˜ Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ¤Á΢Ú˜, ¤¯ÂȘ ¯·ıÂ›Ø ‰ÈfiÙÈ ÙfiÙÂ, ÌÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ηÌÈ¿ ȉ¤· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÔÈ·‰‹ÔÙ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ·. — K·ÚÏ ™¤ÈÁηÓ, «TÔ ÊÔÚÙ›Ô ÙÔ˘ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡», ‰È¿ÏÂÍË ÛÙËÓ ¶·Û·ÓÙ‹Ó· Ù˘ K·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, 1987.
¶EPIEXOMENA
™∏ª∂πøª∞ ∆√À ª∂∆∞ºƒ∞™∆∏
ix
∏ ¢∏ªπ√Àƒ°π∫∏ ¢À¡∞ª∏ ∆√À ™∫∂¶∆π∫π™ª√À ÙÔ˘ Stephen Jay Gould
xi
¶PO§O°O™ – ™Â Ï›ÁÔ ÛÙËÓ ŸÚ·
1
M∂ƒ√™ ¶ƒø∆√: E¶π™∆∏ª∏ ∫∞π ™∫∂¶∆π∫π™ª√™ 1. 2. 3.
Y¿Ú¯ˆ, ¿Ú· ÛΤÙÔÌ·È. TÔ Ì·ÓÈʤÛÙÔ ÂÓfi˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹ Ÿ,ÙÈ ÔÏ˘ÙÈÌfiÙÂÚÔ ¤¯Ô˘ÌÂ. H ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È „¢‰ÔÂÈÛÙ‹Ì˘ ¶Ò˜ ·ÚÂÎÙÚ¤ÂÙ·È Ë ÛΤ„Ë. 25 ÏÔÁÈΤ˜ Ï¿Ó˜ Ô˘ Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙÔ Ó· ÈÛÙ‡ԢÌ Û ·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·
15 29 53
M∂ƒ√™ ¢∂À∆∂ƒ√: æ∂À¢√∂¶π™∆∏ª∏ ∫∞π ¢∂π™π¢∞πª√¡π∞ 4. 5. 6. 7.
AÔÎÏ›ÛÂȘ. T· Ê˘ÛÈο, Ù· ·Ú·Ê˘ÛÈο Î·È Ô ŒÓÙÁÎ·Ú K¤˘ÛÈ M¤Û· ·fi ÙÔ ∞fiÚ·ÙÔ. ¶ÂÚÈı·Ó¿ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜ A·ÁˆÁ‹! E·Ê¤˜ Ì Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜ ∂ȉË̛˜ ηÙËÁÔÚÈÒÓ. ªÂ۷ȈÓÈο Î·È Û‡Á¯ÚÔÓ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜»
77 87 105 119
M∂ƒ√™ Tƒπ∆√: E•∂§π•∏ ∫∞π ¢∏ªπ√Àƒ°π™ª√™ 8. 9.
EÓ ·Ú¯‹. MÈ· ‚Ú·‰È¿ Ì ÙÔÓ NÙÔ˘¤ÈÓ °ÎȘ AÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜. 25 ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÒÓ Î·È 25 ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÒÓ Ù˘ ÂͤÏÈ͢
141 155
M∂ƒ√™ T∂∆∞ƒ∆√: I™∆√ƒπ∞ ∫∞π æ∂À¢√´™∆√ƒπ∞ 10. ™ÙËÓ ÂÎÔÌ‹ ÙÔ˘ NÙfiÓ·¯ÈÔ˘. IÛÙÔÚ›·, ÏÔÁÔÎÚÈÛ›· Î·È ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ 11. ¶ÔÈÔÈ Ï¤Ó fiÙÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë ÔÙ¤ Î·È ÁÈ·Ù› ÙÔ Ï¤ÓÂ; EÈÛÎfiËÛË ÂÓfi˜ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜
181 197
viii
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
12. ¶Ò˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘Ó¤‚Ë; •ÂÛο˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ 13. ™˘Ó¯‹ Î·È ‰È¿ÎÚÈÙ· ÌÂÁ¤ıË. H ¿Ô„Ë ÂÓfi˜ AÊÚÔ-ÂÏÏËÓÔ-ÁÂÚÌ·ÓÔ·ÌÂÚÈηÓÔ‡ ÁÈ· ÙȘ Ê˘Ï¤˜
227 267
M∂ƒ√™ ¶∂ª¶∆√: H ∂§¶π¢∞ ∞¡∞µ§À∑∂π ∞πø¡π∞ 14. O ¢Ú T›ÏÂÚ Û˘Ó·ÓÙ¿ ÙÔÓ ¢Ú· ¶¿ÁÁψÛÛÔ. MÔÚ› Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ó· ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ‰˘Ó·ÙÔ‡˜ ÎfiÛÌÔ˘˜; 15. TÂÏÈο, ÁÈ·Ù› ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Û ·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·;
307
BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·
315
E˘ÚÂÙ‹ÚÈÔ
329
283
™HMEIøMA TOY METAºPA™TH
ŒÓ· ‚È‚Ï›Ô, fiˆ˜ ·˘Ùfi Ô˘ Îڷٿ٠ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Û·˜, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ë ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· ·ÏÒÓÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁ›· ÛÙÔ˘˜ ÈÙ¿ÌÂÓÔ˘˜ ‰›ÛÎÔ˘˜ Î·È ·fi ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ‚ÈÔÏÔÁ›· ÛÙ· ·ÌÂÚÈοÓÈη ÙÔÎ-ÛfiÔ˘, Â›Ó·È ÏÔÁÈÎfi Ó· ı¤ÙÂÈ ‰ÈÏ‹ÌÌ·Ù· ÛÙÔÓ ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ‹ Î·È Ó· ÙÔÓ ˆı› Û ·Ó·ÁηÛÙÈΤ˜ ·ÔÊ¿ÛÂȘ. £· ‹ıÂÏ· ÏÔÈfiÓ Ó· ‰È·Û·ÊËÓ›Ûˆ ÛÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ οÔȘ ·fi ÙȘ Û˘Ì‚¿ÛÂȘ Î·È ÂÈÏÔÁ¤˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ Â‰Ò. ™ÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ ‚È‚Ï›Ô˘ ·Ó·ÁοÛÙËη Ó· ηٷʇÁˆ Û χÛÂȘ ÔÈ Ôԛ˜ ÂÏ›˙ˆ fiÙÈ ‰ÂÓ ı· ÂÓԯϋÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜. ∆· «·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·» ÙÔ˘ Ù›ÙÏÔ˘, ‚ϤÂÙÂ, ¤¯Ô˘Ó Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Û ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙÈÎÔ‡˜ ÓÂÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ›Ù fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ϤÍÂȘ ÁÈ· ÙȘ Ôԛ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÔÚÔÏÔÁ›· ÛÙË ÁÏÒÛÛ· Ì·˜ ÂÂȉ‹ Â›Ó·È Ú·ÎÙÈο ¿ÁÓˆÛÙ˜ (.¯., «‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜»-«‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ‹˜» ÁÈ· Ó· ·Ô‰ÔıÔ‡Ó ÔÈ ·ÁÁÏÈΤ˜ «creationism» – «creationist») ›Ù ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ‰fiÎÈÌË ‹ ηıÈÂڈ̤ÓË Ï¤ÍË («ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙ‹˜» ÁÈ· ÙÔ «mentalist») ›Ù ÁÈ·Ù› ÔÈ ÂÓ ¯Ú‹ÛÂÈ Ï¤ÍÂȘ ‰ÂÓ ·Ô‰›‰Ô˘Ó ÛˆÛÙ¿ ÙÔÓ ˘fi ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË fiÚÔ (.¯., Ë Ï¤ÍË «psychic», Ë ÔÔ›· Û˘Ó‹ıˆ˜ ·Ô‰›‰ÂÙ·È —Ï·Óı·Ṳ̂ӷ— ˆ˜ «Ì¤ÓÙÈÔ˘Ì» Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ¤¯ˆ ÙÔÏÌ‹ÛÂÈ ÙÔ «·Ú·„˘¯ÈÛÙ‹˜»). ∏ ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ ·˘ÙÒÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ ·Ó·ÏfiÁˆÓ ÂÏ›˙ˆ ˆ˜ Á›ÓÂÙ·È Û·Ê‹˜ ·fi Ù· ¿ÌÂÛ· Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÙȘ Û˘Óԉ¢ÙÈΤ˜ ÂÂÍËÁ‹ÛÂȘ. ¶¤Ú· ·fi Ù· «·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·», ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ¿ÏÏÔÈ fiÚÔÈ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û ·˘Ùfi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ηıÈÂڈ̤ÓË ·fi‰ÔÛË (‹, ·Ó ˘¿Ú¯ÂÈ, ‰ÂÓ Î·Ù¿ÊÂÚ· Ó· ÙËÓ ÂÓÙÔ›Ûˆ). ™ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜, ·ÓÙ› Ó· ÂȯÂÈÚ‹Ûˆ ÌÈ· ·˘ı·›ÚÂÙË ÂÈÏÔÁ‹ ÌÂٷ͇ ÚÔ¸·Ú¯fiÓÙˆÓ fiÚˆÓ, ¤ÏÂÍ· ›Ù ӷ ÌÂÙ·ÁÚ¿„ˆ ÙÔÓ fiÚÔ ÂÍÂÏÏËÓ›˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔÓ (.¯. functionalist – ÊÔÓÍÈÔÓ·ÏÈÛÙ‹˜, ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ Û ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Û˘-
x
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÂÚÌËÓÂÈÒÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ∂‚Ú·˚ÎÔ‡ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜) ‹, fiÙ·Ó Ë Ï¤ÍË ‹Ù·Ó ·Ú¿ÁˆÁË ·fi fiÚÔ Â˘Ú›·˜ ¯Ú‹Û˘, ÙËÓ Î·Ù·Û··Û· Ì ÙÔÓ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓÔ ÙÚfiÔ (adaptation – adaptationism: ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ – ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÛÌfi˜). ∆¤ÏÔ˜, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ Ù· ͤӷ ÔÓfiÌ·Ù·, ¤¯ˆ ÂÈϤÍÂÈ Ó· Ù· ·Ô‰ÒÛˆ Ì ÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜, ‰È·ÙËÚÒÓÙ·˜ ÙË Ï·ÙÈÓÈ΋ ÁÚ·Ê‹ ‰›Ï·, Û ·Ú¤ÓıÂÛË, ÙËÓ ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ô˘ ÙÔ fiÓÔÌ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Û οı ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ — ∆˙ˆÓ ™ÌÈı (John Smith)— Î·È Î·ÙfiÈÓ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒ ÌfiÓÔ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÚ·Ê‹. ∞˘Ùfi Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÁÈ· Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÂΛӷ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó οÔÈ· ÛËÌ·Û›· ·Ó·ÊÔÚÈο Ì ÙÔ ı¤Ì· Ô˘ Û˘˙ËÙÂ›Ù·È ‹ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·. ªË Ô˘ÛÈÒ‰Ë ÔÓfiÌ·Ù· Ù· Áڿʈ ÌfiÓÔÓ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο, fiˆ˜ ÂÏÏËÓÈο Áڿʈ Î·È Ù· ÔÓfiÌ·Ù· Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÁÏÒÛÛ˜ Ô˘ ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Ï·ÙÈÓÈÎfi ·ÏÊ¿‚ËÙÔ. ∂Í·›ÚÂÛË Û ·˘Ùfi ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Î¿ÔȘ ÔÓÔ̷ۛ˜ ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ Î·È ‚È‚Ï›ˆÓ (.¯. Physics Review) Ô˘ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÌfiÓÔ Ì ϷÙÈÓÈÎÔ‡˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜. ∂Ï›˙ˆ ÔÈ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ Ó· ÙÔ ‚ÚÔ˘Ó ÂÍ›ÛÔ˘ Û˘Ó·Ú·ÛÙÈÎfi Î·È ÂӉȷʤÚÔÓ fiÛÔ Ô ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ‹˜ ÙÔ˘. ∫·Ïfi Ù·Í›‰È, ÏÔÈfiÓ, ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ «·Ú¿ÍÂÓˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ».
ªÈ¯¿Ï˘ ¶·Ó·ÁȈٿ΢ ∞ı‹Ó·, 12/2/2001
H ¢HMIOYP°IKH ¢YNAMH TOY ™KE¶TIKI™MOY Stephen Jay Gould
O ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ —ÛÙ· Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ηٿÚÚÈ„Ë ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓˆÓ ‰ÔÍ·ÛÈÒÓ Î·È ıˆÚÈÒÓ— ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È Û˘¯Ó¿ ηٿ ÙÚfiÔ ·Ó¿ÏÔÁÔ Ì ÂΛÓÔÓ Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ·ÔÎÔÌȉ‹ ÙˆÓ ÛÎÔ˘È‰ÈÒÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ··Ú·›ÙËÙ˜ ÁÈ· ÌÈ· ·ÛÊ·Ï‹ Î·È ÈÛÔÚÚÔË̤ÓË ˙ˆ‹, ·ÏÏ¿ fi¯È Î·È ÂÏ΢ÛÙÈΤ˜ ‹ ¿ÍȘ ȉȷ›ÙÂÚ˘ ÌÓ›·˜. øÛÙfiÛÔ, Ô ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ ›Ûˆ ÙÔ˘ ÌÈ· ·Ú¿‰ÔÛË Â˘ÁÂÓ‹, ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¤Ï·Û·Ó ÙÔÓ fiÚÔ «ÛÎÂÙÈÎfi˜», ̤¯ÚÈ ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ K¿ÚÏ ™¤ÈÁÎ·Ó O ÛÙÔȯÂȈ̤ÓÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜ (The Demon-Haunted World). [MÈ· Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ¤¯ˆ ÁÚ¿„ÂÈ ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˘ ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜, Ì ٛÙÏÔ O ηÎfi˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ (The Mismeasure of Man), ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÔÌÔÏÔÁ‹Ûˆ ÙË Û˘Ì¿ıÂÈ¿ ÌÔ˘ Û ٤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù·.] H ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡ —ÙfiÛÔ Û ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi fiÛÔ Î·È Û ËıÈÎfi ›‰ԗ ¤¯ÂÈ ÙȘ Ú›˙˜ Ù˘ ÛÙËÓ ÂÚ›ÊËÌË Ú‹ÛË ÙÔ˘ ¶·ÛÎ¿Ï ˆ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›Ó·È «ÛÎÂÙfiÌÂÓ˜ ηϷÌȤ˜», ‰ËÏ·‰‹ Î·È Ï·ÌÚ¿ ÌÔÓ·‰ÈÎÔ› Î·È ÌÔÓ·‰Èο ÙÚˆÙÔ›. H ·˘ÙÔÛ˘ÓÂȉËÛ›·, ¤Ó· ¯¿ÚÈÛÌ· Ô˘ Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ¿Óˆ ÛÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË Ì·˜ ··ÓÙ¿ ÌÔÓ¿¯· ÛÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Â›‰Ô˜, Â›Ó·È ÙÔ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô Ô˘ ÂÈÓfiËÛ ÔÙ¤ Ë ÂͤÏÈÍË. ¶·Ú’ fiÙÈ ·ÔÎÙ‹ıËÎÂ Ù˘¯·›· Î·È Ì ·Úfi‚ÏÂÙÔ ÙÚfiÔ, ¤¯ÂÈ ‰ÒÛÂÈ ÛÙÔÓ Homo sapiens ÌÈ· ¿Ó¢ ÚÔËÁÔ˘Ì¤ÓÔ˘ ÂÍÔ˘Û›· ¿Óˆ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ÙÔ‡ ›‰Ô˘˜, ·ÏÏ¿ Î·È ¿Óˆ Û οı ÌÔÚÊ‹ ˙ˆ‹˜ Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ‚ÈfiÛÊ·ÈÚ·. øÛÙfiÛÔ, ›·Ì ˆ˜ ›̷ÛÙ ÛÎÂÙfiÌÂÓ˜ ηϷÌȤ˜, fi¯È ÔÚıÔÏÔÁÈο fiÓÙ·. OÈ ÙÚfiÔÈ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÛÎÂÊÙfiÌ·ÛÙÂ Î·È ‰Úԇ̠ԉËÁÔ‡Ó ÙfiÛÔ ÛÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ Î·È ÙË ‚·Ú‚·ÚfiÙËÙ· fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ Î·ÏÔÛ‡ÓË Î·È ÙËÓ
xii
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ·Ó¿Ù·ÛË. ¢ÂÓ ı· ‹ıÂÏ· Ó· ‰È·Ù˘ÒÛˆ ·‚·Û¿ÓÈÛÙ· ÂÈηۛ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ Ù˘ ÛÎÔÙÂÈÓ‹˜ Ì·˜ ÏÂ˘Ú¿˜, ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ‰ËÏ·‰‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ÌÈ·˜ ʇÛ˘ «ÎfiÎÎÈÓ˘ ÛÙ· Ó‡¯È· Î·È ÛÙ· ‰fiÓÙÈ·» ‹ ·ÏÒ˜ ÁÈ· ÌÈ· ÌË ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈ΋ ÂÎÎÂÓÙÚÈÎfiÙËÙ· ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ÂÁÎÂÊ¿ÏÔ˘ Ô˘ ۯ‰ȿÛÙËΠӷ ÂÎÙÂÏ› ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·fi ÂΛӘ Ô˘ Ú˘ıÌ›˙Ô˘Ó Û‹ÌÂÚ· ÙË Û˘ÏÏÔÁÈ΋ Ì·˜ ˙ˆ‹. Ÿˆ˜ Î·È Ó· ¤¯ÂÈ ÙÔ ˙‹ÙËÌ·, ›̷ÛÙ ÈηÓÔ› ÁÈ· ÙȘ ÈÔ ·Î·ÙÔÓfiÌ·ÛÙ˜ ÊÚÈηÏÂfiÙËÙ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙȘ Û˘ÁÎÈÓËÙÈÎfiÙÂÚ˜ Ú¿ÍÂȘ ı¿ÚÚÔ˘˜ Î·È Â˘Á¤ÓÂÈ·˜, fiϘ ÛÙÔ fiÓÔÌ· οÔÈÔ˘ ȉ·ÓÈÎÔ‡, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ıÚËÛΛ·, ÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ, Ë ÂıÓÈ΋ ˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ· Î.Ù.Ù. K·Ó›˜ ‰ÂÓ ÊÒÙÈÛ ÔÙ¤ ηχÙÂÚ· ÙÔ ‰›ÏËÌÌ· ·˘Ùfi, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ ÂÁÎψ‚ÈÛÌfi ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ‰‡Ô fiÏÔ˘˜ Ù˘ ›‰È·˜ Ì·˜ Ù˘ ʇÛ˘, ·fi ÙÔÓ ∞ÏÂÍ¿ÓÙÂÚ ¶fiÔ˘ (Alexander Pope), ÙÔÓ ÕÁÁÏÔ ÔÈËÙ‹ Ô˘ ¤ÁÚ·Ê ÛÙ· ̤۷ ÙÔ˘ 18Ô˘ ·ÈÒÓ·: AÔıÂ̤ÓÔ ÛÙÔÓ ÈÛıÌfi ·˘ÙfiÓ ÌÈ·˜ ̤Û˘ ʇÛ˘ ŒÓ· Ï¿ÛÌ· ÛÎÔÙÂÈÓ¿ ÛÔÊfi Î·È ¯˘‰·›· ÛÔ˘‰·›Ô... KÚ¤ÌÂÙ·È ÛÙÔ ·Ó¿ÌÂÛÔØ ·Ì‹¯·ÓÔ Ó· Ú¿ÍÂÈ ‹ Ó· ¿„ÂÈØ AÌ‹¯·ÓÔ ÙÔ ÛÒÌ· ‹ ÙÔÓ ÓÔ˘ ÙÔ˘ Ó· ‰È·Ï¤ÍÂÈØ °ÂÓÓË̤ÓÔ ÁÈ· ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ, ÛÎÂÙfiÌÂÓÔ ÁÈ· Ó· ÛÊ¿ÏÏÂÈ.* Y¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô ÌfiÓÔ Ì¤Û· ‰È·Ê˘Á‹˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ì·˜ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó Ó· ÁÏ˘ÙÒÛÔ˘Ì ·fi ÙË ÛÎÔÙÂÈÓ‹ ÚÔ‹ Ì·˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ‚›· Î·È Î·Ù·ÛÙÚÔÊÈÎfiÙËÙ· — ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ Ì·˜ ÂΛÓË Ô˘ Á¤ÓÓËÛ ÙȘ ÛÙ·˘ÚÔÊÔڛ˜, Ù· ΢ӋÁÈ· ÙˆÓ Ì·ÁÈÛÛÒÓ, ÙË ‰Ô˘Ï›· Î·È Ù· ÔÏÔη˘ÙÒÌ·Ù·. H ËıÈ΋ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÚÒÙÔ ··Ú·›ÙËÙÔ ÂÚÁ·Ï›Ô, Ô˘ ·fi ÌfiÓÔ ÙÔ˘ fï˜ ‰ÂÓ ·ÚΛ. TÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ıÂÌÂÏÈ҉˜ ÛÙ‹ÚÈÁÌ¿ Ì·˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔ¤ÏıÂÈ ·fi ÙËÓ ¤ÏÏÔÁË ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÓfiËÛ˘. ¢ÈfiÙÈ ·Ó ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ì Ì ·˘ÛÙËÚfiÙËÙ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÏÔÁÈ΋ ÁÈ· Ó· ·Ó·Î·Ï‡„Ô˘ÌÂ Î·È Ó· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ÙË Ê˘ÛÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ηÈ, ηÙfiÈÓ, Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ÙȘ ÏÔÁÈΤ˜ Û˘Ó¤ÂȘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ·˘Ù‹˜, ÒÛÙ ÔÈ Ú¿ÍÂȘ Ì·˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, ÙfiÙ ı· ËÙÙËıԇ̠·fi ÙȘ ›ÊԂ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ ·Ú·ÏÔÁÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡, Ù˘ ·Ó˘Ô¯ÒÚËÙ˘ «·ÏËıÈÓ‹˜» ›ÛÙ˘ Î·È ·fi ÙËÓ Î·Ù¿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·Ó·fiÊ¢ÎÙË Û˘Ó¤ÂÈ¿ ÙÔ˘˜: ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ fi¯ÏÔ˘. H ÏÔÁÈ΋ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ·ÏÒ˜ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ ʇÛ˘ Ì·˜Ø ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ, Ë ÏÔÁÈ΋ ·ÔÙÂÏ› Î·È ÙË ÛˆÙËÚ›· Ì·˜ ·fi ÂΛÓË ÙË ‚›·ÈË Î·È ÂÈΛӉ˘ÓË ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ Ì·˙ÒÓ Ô˘ ¿ÓÙÔÙ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÙˆÓ Û˘Ó·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ. O ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô Ù˘ ÏÔ*
Placed on this isthmus of a middle state / A being darkly wise and rudely great... / He hangs between; in doubt to act or rest; / In doubt to deem himself a god, or beast; / In doubt his mind or body to prefer; / Born but to die, and reasoning but to err.
∏ ¢∏ªπ√Àƒ°π∫∏ ¢À¡∞ª∏ ∆√À ™∫∂¶∆π∫π™ª√À
xiii
ÁÈ΋˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ·ÓÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi Î·È ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ Â›Ó·È ¤Ó· ·fi Ù· ÎÏÂȉȿ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Î·È ÙË Û˘ÏÏÔÁÈ΋ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·. O M¿ÈÎÏ ™¤ÚÌÂÚ (Michael Shermer), ˆ˜ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÌÈ·˜ ·fi ÙȘ ÎÔÚ˘Ê·›Â˜ ·ÌÂÚÈηÓÈΤ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÒÓ Î·È ˆ˜ ‰˘Ó·ÌÈÎfi˜ ·ÎÙÈ‚ÈÛÙ‹˜ Î·È ‰ÔÎÈÌÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜ ÙÔ˘ ÔÚıÔ‡ ÏfiÁÔ˘, Â›Ó·È ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ‰ËÌfiÛÈ·˜ ˙ˆ‹˜. TÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙȘ ÌÂıfi‰Ô˘˜ Î·È ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ÙÔ˘, ηıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘Û‹ ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÏ΢ÛÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÓÔÚıÔÏÔÁÈÎÒÓ ‰ÔÍ·ÛÈÒÓ, ÚÔÛʤÚÂÈ ¤Ó·Ó ·ÍÈfiÏÔÁÔ ·ÔÏÔÁÈÛÌfi ÙÔ˘ ÙÈ ¤Ù˘¯Â Î·È ÙÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· οÓÂÈ ·ÎfiÌË Ô ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜. ™‡ÓıËÌ· ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ Ë ·Ï·È¿ Ú‹ÛË fiÙÈ ·ÓÙ›ÙÈÌÔ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Â›Ó·È Ë Û˘Ó¯‹˜ ·ÁÚ‡ÓËÛË. BϤÂÙÂ, ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÌÈ· ηٿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·ıÒ· «Ï·ÙÚ›·» ÌÔÚ› Ó· ÂÓۈ̷ÙÒÛÂÈ ÛÙË ‰ÔÌ‹ Î·È ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÂΛӷ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ «‰˘Ó·ÌÈÎÒÓ ·ÓÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÒÓ» ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ï.¯. ÙÔ Î˘Ó‹ÁÈ ÙˆÓ Ì·ÁÈÛÛÒÓ, ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ Û ÂÈÊ˘Ï·Î‹ Î·È Ó· ÂÈÎÚ›ÓÔ˘Ì ηıÂÙ› Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ Î·Ù·›ÂÛË Ù˘ ÛΤ„˘. TÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ™¤ÚÌÂÚ Ì·˜ ÌÂٷʤÚÂÈ, ·fi ‰È¿ÊÔÚ˜ ÔÚȷΤ˜ ·ÏÏ¿ ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ‰ÔÍ·ÛÈÒÓ ÛÙÔ˘˜ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈο ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ «Û˘ÁÎÚÔÙË̤ÓÔ˘˜» (·Ú¿ ÙËÓ ·Ô˘Û›· ÏÔÁÈÎÔ‡ Î·È ÂÌÂÈÚÈÎÔ‡ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘) ·ÓÔÚıÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡* Î·È Ù˘ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛ˘ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜** Î·È ·fi ÂΛ Û ÈÔ ÂÈΛӉ˘Ó˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ — ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ÙˆÓ ·ÏÈÒÓ ÛÙ·˘ÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È ÙÔ˘ ΢ÓËÁÈÔ‡ ÙˆÓ Ì·ÁÈÛÛÒÓ — fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ˘ÛÙÂÚÈ΋ ÊÔ‚›· ÁÈ· ÙȘ Û·Ù·ÓÈÛÙÈΤ˜ «Ï·ÙÚ›˜» Î·È ÁÈ· ÙË ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË ·È‰ÈÒÓ (Úfi‚ÏËÌ· ÔˆÛ‰‹ÔÙ ˘·ÚÎÙfi, Ì ÙÚ·ÁÈΤ˜ ÚÔÂÎÙ¿ÛÂȘ), Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Û Îϛ̷η ÙfiÛÔ Ì·˙È΋, ÒÛÙ ӷ ηٷÓÙ¿ ·‰È·ÓfiËÙË, Î·È ÙÔ fiÏÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ó· ·ÔÎÙ¿ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÌÈ·˜ ·ÎÔ‡ÛÈ·˜ Û˘ÓˆÌÔÛ›·˜ ·ÛÙ‹ÚÈÎÙˆÓ, ·Ó Î·È ·fi Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ¿Ô„Ë ‚·ı‡Ù·Ù· ÊÔÚÙÈṲ̂ӈÓ, ηÙËÁÔÚÈÒÓ. ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‰È·ı¤ÙÔ˘Ì ¤Ó· ÌfiÓÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi fiÏÔ ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ٤ÙÔÈÔ˘˜ ·Ú·ÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ — ÙËÓ ›‰È· ÙË ÏÔÁÈ΋. ™ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË AÌÂÚÈ΋, fï˜, ÔÈ Û˘Óı‹Î˜ ‰ÂÓ Ì·˜ ¢ÓÔÔ‡Ó, ·ÊÔ‡ ·ÎfiÌ· Î·È ÌÈ· ηÏÔÚÔ·›ÚÂÙË ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÛÙ· ‰ËÌÔÊÈÏ‹ ÙÔÎ-ÛfiÔ˘ Oprah Î·È Donahue (Ô ™¤ÚÌÂÚ ÙËÓ Âȯ›ÚËÛÂ Î·È ÛÙ· ‰‡Ô, Ì ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, fiˆ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ Îڷٿ٠ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Û·˜) ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÌfiÓÔÓ
* **
™.Ù.M.: AÓ·Ï˘ÙÈο ÁÈ· ÙÔÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi, ‚Ï. M¤ÚÔ˜ TÚ›ÙÔ. ™.Ù.M.: M ÙÔÓ fiÚÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· (Holocaust), Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÂÓÓÔ› ÙÔÓ ‰ˆ‰ÂηÂÙ‹ ‰ÈˆÁÌfi ÙˆÓ E‚Ú·›ˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ Ó·˙› ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· Î·È ÛÙȘ ÁÂÚÌ·ÓÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓ˜ ¯ÒÚ˜, ÌÂٷ͇ 1933 Î·È 1945, Ô˘ ÎÔÚ˘ÊÒıËΠ̠ÙË ÏÂÁfiÌÂÓË TÂÏÈ΋ §‡ÛË, Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÂȯÂÈÚ‹ıËÎÂ Ë Ï‹Ú˘ ÂÍÔÏfiıÚ¢ÛË ÙÔ˘ ‚ڷ˚ÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡.
xiv
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
«Â͢ӷΛÛÙÈΘ» ·Ù¿Î˜ Î·È fi¯È ÙËÓ ··Ú·›ÙËÙË ·Ó¿Ï˘ÛË. ŒÙÛÈ, ÏÔÈfiÓ, ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ. MÔÚԇ̠ӷ ÙÔ Î¿ÓÔ˘ÌÂ, Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ Î¿ÓÔ˘ÌÂ Î·È ı· ÙÔ Î¿ÓÔ˘ÌÂ. ÕÏψÛÙ ¤¯Ô˘Ì ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ӛΘ, ÌÈÎÚ¤˜ Î·È ÌÂÁ¿Ï˜ — ·fi ·ÔÊ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ AÓÒÙ·ÙÔ˘ ¢ÈηÛÙËÚ›Ô˘ ηٿ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡ Ò˜ ÙÔ ÍÂÌ·ÛοÚÂÌ·, Û ÙÔÈÎfi ›‰Ô, „¢ÙÔ-·Ú·„˘¯ÈÛÙÒÓ Î·È ı·˘Ì·ÙÔÔÈÒÓ. T· ηχÙÂÚ· fiÏ· Ì·˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ÔÏÔÛÙ¿ÛÈÔ ÙˆÓ ‚·ÛÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÌÂıfi‰ˆÓ — ‰ÈfiÙÈ Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÈÛÙÈÎfiÙÂÚÔ ·fi ÙËÓ Î·ıÈÂڈ̤ÓË ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ Ù¯ÓÈ΋ Ù˘ «‰ÈÏ¿ Ù˘ÊÏ‹˜»* ‰È·‰Èηۛ·˜ Î·È ·fi ÙȘ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂȘ ·Ú·ÙËÚËÛȷΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ Ù˘ ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋˜ ·Ó¿Ï˘Û˘. ™¯Â‰fiÓ Î¿ı ۇÁ¯ÚÔÓÔ˜ ·ÓÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÌÔÚ› Ó· ÓÈÎËı› Ì ·˘Ù¿ Ù· ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÂÚÁ·Ï›·, Â¿Ó ·˘Ù¿ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó Â‡ÛÙÔ¯·. £· ·Ó·Ê¤Úˆ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÌÈ· ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ Ì ·ÊÔÚ¿ ÚÔÛˆÈο (ηıÒ˜ Â›Ì·È ·Ù¤Ú·˜ ÂÓfi˜ ·˘ÙÈÛÙÈÎÔ‡ ·È‰ÈÔ‡): Ë Û·Ú·ÎÙÈ΋, ÏËÓ fï˜ ¤Ú·Ó οı ÏÔÁÈ΋˜, ÂÏ›‰· ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ì ٷ ·˘ÙÈÛÙÈο ÂΛӷ ¿ÙÔÌ· Ô˘ ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ÔÌÈÏ›·˜, ̤ۈ «‰È¢ÎÔÏ˘ÓÙÒÓ» (·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ηıÔ‰ËÁÔ‡Ó Ù· ‰¿ÎÙ˘Ï· Ù¤ÙÔÈˆÓ ·˘ÙÈÛÙÈÎÒÓ ·ÙfiÌˆÓ ¿Óˆ ÛÙÔ ÏËÎÙÚÔÏfiÁÈÔ ÂÓfi˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹, ÒÛÙ ӷ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ‰È¿ÊÔÚ· ÌËӇ̷ٷ), ‰ÂÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÙËΠ̠·Ú΋ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi (Â̤ӷ ¿ÓÙÔÙ ÌÔ˘ ı‡ÌÈ˙ ÎÏ·ÛÈÎfi Ù·¯˘‰·ÎÙ˘ÏÔ˘ÚÁÈÎfi ÎfiÏÔ) fiÛÔ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ‰È¢ÎÔÏ˘ÓÙ¤˜ ÏËÎÙÚÔÏÔÁÔ‡Û·Ó ÌËӇ̷ٷ Ô˘ ÔÈ ÁÔÓ›˜ ‹ıÂÏ·Ó Ó· ·ÎÔ‡ÛÔ˘Ó («M·Ì¿ Û' ·Á·Ò, Ï˘¿Ì·È Ô˘ ÔÙ¤ ‰ÂÓ Â›¯· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÛÔ˘ ÙÔ ˆ»). ŸÙ·Ó fï˜ οÔÈÔÈ ‰È¢ÎÔÏ˘ÓÙ¤˜, ·Ú·Û˘Ṳ́ÓÔÈ ·fi ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ Î˘Ó‹ÁÈ Ì·ÁÈÛÛÒÓ Ô˘ ıˆÚ› ËÁ‹ οı ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ ÙË ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË ÛÙËÓ ·È‰È΋ ËÏÈΛ·, ¤ÎÚÈÓ·Ó (Èı·ÓfiÓ ·Û˘Ó›‰ËÙ·) fiÙÈ Î·È Ô ·˘ÙÈÛÌfi˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ·ÚfiÌÔÈ· ·ÈÙÈÔÏÔÁ›·, ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÏËÎÙÚÔÏÔÁÔ‡Ó Î·ÙËÁÔڛ˜ ̤ۈ Ù˘ „¢ÙÔ-‰È¢ÎfiÏ˘ÓÛ‹˜ ÙÔ˘˜. ÙfiÙÂ, ·˘Ùfi ÙÔ «·ıÒÔ» ‰ÒÚÔ ÂÏ›‰·˜ ÌÂÙ·ÙÚ¿ËΠ۠ÂÊÈ¿ÏÙË, ηıÒ˜ ·ÚÎÂÙÔ› ÁÔÓ›˜ Ô˘ ·Á·Ô‡Û·Ó Î·È ÓÔÈ¿˙ÔÓÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ηÙËÁÔÚ‹ıËÎ·Ó ¿‰Èη Î·È Û‡ÚıËÎ·Ó ÛÙ· ‰ÈηÛÙ‹ÚÈ·. TÔ ˙‹ÙËÌ· χıËΠ̤ۈ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ «‰ÈÏ¿ Ù˘ÊÏÒÓ» ÂÈÚ·Ì¿ÙˆÓ (ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ÌfiÓÔ ÙÔ ·˘ÙÈÛÙÈÎfi ¿ÙÔÌÔ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ, Î·È fi¯È Ô ‰È¢ÎÔÏ˘ÓÙ‹˜, ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎ·Ó ÛÙ· «ÌËӇ̷ٷ», ÂÓÒ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ô ‰È¢ÎÔÏ˘ÓÙ‹˜, Î·È fi¯È ÙÔ ·˘ÙÈÛÙÈÎfi ¿ÙÔÌÔ, ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·Ó Û˘¯Ó¿ ÛÙ· «ÌËӇ̷ٷ» ·˘Ù¿), fi¯È fï˜ ÚÔÙÔ‡ Ë ˙ˆ‹ ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ —Ô˘ ›¯·Ó ‹‰Ë ˘ÔʤÚÂÈ ÙfiÛÔ, ÏfiÁˆ Ù˘ ηٿÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÙÔ˘˜— ÛËÌ·‰Â˘Ù› ÙÚ·ÁÈο, ›Ûˆ˜ Î·È ÁÈ· ¿ÓÙ· (·ÊÔ‡ ηÓ›˜ ‰ÂÓ ÌÔ*
™.Ù.M.: ¶ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ Ù¯ÓÈ΋ Ô˘ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È ÛÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›·, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ô‡ÙÂ Ô ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÙ‹˜ Ô‡Ù ٷ ˘Ô‚·ÏÏfiÌÂÓ· Û ÂͤٷÛË ¿ÙÔÌ· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÔÈÔÈ Î·È fiÙ ˘fiÎÂÈÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·.
∏ ¢∏ªπ√Àƒ°π∫∏ ¢À¡∞ª∏ ∆√À ™∫∂¶∆π∫π™ª√À
xv
Ú› Ó· ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ·fiÏ˘Ù· ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÊÚÈÎÙ‹ ηÙËÁÔÚ›·, ·ÎfiÌ· ÎÈ fiÙ·Ó ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ Ï‹Úˆ˜ ηٷÚÚ‡ÛÂÈ — οÙÈ Ô˘ fiÏÔÈ ÔÈ Û˘ÓÂȉËÙÔ› ΢ÓËÁÔ› Ì·ÁÈÛÛÒÓ Ôχ ηϿ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó). H ·ÚÓËÙÈ΋ ÂÈÎfiÓ· Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙÔÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ˆ˜, ¤Ú· ·fi ÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘, ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ÌÔÓ¿¯· ˆ˜ ¿ÚÓËÛË — ‰ËÏ·‰‹ ˆ˜ ÂÍÔ˘‰ÂÙ¤ÚˆÛË „¢‰ÒÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ. ¢ÂÓ Â›Ó·È, fï˜, ¤ÙÛÈ — fiˆ˜ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ÙfiÛÔ Î·Ï¿ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ. H ÎÚÈÙÈ΋ ·Ó·›ÚÂÛË Á›ÓÂÙ·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÓfi˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ ÂÚÌËÓ›·˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ÌÈ· ¿ÛÎËÛË ÌˉÂÓÈÛÌÔ‡. TÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Â›Ó·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÔÚıfi˜ ÏfiÁÔ˜, Û˘Ó‰˘·Ṳ̂ÓÔ˜ Ì ÙËÓ ËıÈ΋ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· — Ù· ‰‡Ô ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚ· fiÏ· ÙÔ˘ ∫·ÏÔ‡ Ô˘ ÁÓÒÚÈÛ ÔÙ¤ Ô Ï·Ó‹Ù˘ Ì·˜.
¶PO§O°O™
™E §I°O ™THN O¶PA
TË ¢Â˘Ù¤Ú·, 2 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1995, ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙË ‰ÂηÂÙ‹ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘, ÙÔ ÙÔÎ-ÛfiÔ˘ Ù˘ ŸÚ· °Ô˘›ÓÊÚ˘* (Oprah Winfrey) ›¯Â ˆ˜ ·ÚÈ· ÚÔÛÎÂÎÏË̤ÓË ÌÈ· ÂȉÈÎfi ÙÔ˘ «·Ú·„˘¯ÈÛÌÔ‡» (psychic). §ÂÁfiÙ·Ó Pfi˙Ì·Ú˘ AÏÙ¤· (Rosemary Altea, ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎfi „¢‰ÒÓ˘ÌÔ) Î·È ÈÛ¯˘ÚÈ˙fiÙ·Ó fiÙÈ ÂÈÎÔÈÓˆÓ› Ì ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜. TÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ›¯Â ÁÚ¿„ÂÈ Û¯ÂÙÈο Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi —O AÂÙfi˜ Î·È ÙÔ Pfi‰Ô: MÈ· ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ ·ÏËıÈÓ‹ ÈÛÙÔÚ›· (The Eagle and the Rose: A Remarkable True Story)— ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ‹‰Ë ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ηٷÏfiÁÔ˘ ˆÏ‹ÛÂˆÓ ÙˆÓ ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ New York Times Î·È Wall Street Journal ÁÈ· οÌÔÛ˜ ‚‰ÔÌ¿‰Â˜ (Ô «AÂÙfi˜» Â›Ó·È Î¿ÔÈÔ˜ IӉȿÓÔ˜ —ÙÔ «Ó‡̷-Ô‰ËÁfi˜» Ù˘ AÏÙ¤·— Î·È Ë ›‰È· Ë AÏÙ¤· Â›Ó·È ÙÔ «Pfi‰Ô»). H ŸÚ· ÍÂΛÓËÛ ÙËÓ ÂÎÔÌ‹ ‰ËÏÒÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÚÔÛοÏÂÛ ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂȉÈÎfi ÌfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔ ÂÂȉ‹ ·ÚÎÂÙÔ› ηÏÔ› Î·È ¤ÌÈÛÙÔÈ Ê›ÏÔÈ Ù˘ ›¯·Ó ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÂÈ ÙËÓ AÏÙ¤· ˆ˜ Ì›· ·fi ÙȘ ÛÔ‚·ÚfiÙÂÚ˜ ·ÚÔ˘Û›Â˜ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ·Ú·„˘¯ÈÛÌÔ‡. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÔÈ ·Ú·ÁˆÁÔ› ÙÔ˘ ÛfiÔ˘ Úfi‚·Ï·Ó ÌÂÚÈο ÏÂÙ¿ ·fi ¤Ó· ‚›ÓÙÂÔ Á˘ÚÈṲ̂ÓÔ ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Ì¤Ú·, Ô˘ ¤‰ÂȯÓ ÙËÓ AÏÙ¤· › Ù÷ˆ ¤ÚÁ÷ˆ ÌÚÔÛÙ¿ Û ¤Ó· ÌÈÎÚfi ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈÔ, Û˘ÁÎÂÓÙڈ̤ÓÔ Û οÔÈÔ ‰È·Ì¤ÚÈÛÌ· ÔÏ˘Î·ÙÔÈΛ·˜ ÛÙÔ ™ÈοÁÔ, Ó· οÓÂÈ ·Ó·Ú›ıÌËÙ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ, Ó· ÁÂÓÈÎÔÏÔÁ› ·Î·Ù¿Û¯ÂÙ· ηÈ, Ô‡ Î·È Ô‡, Ó· ‰›ÓÂÈ Î·È Î¿ÔȘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÔÏ˘·Á·Ë̤ÓÔ˘˜ ÂÎÏÈfiÓÙ˜ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙÔ˘ ·ÎÚÔ·ÙËÚ›Ô˘. MÂÙ¿ ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ‚›ÓÙÂÔ, Ë AÏÙ¤· ¿Ú¯ÈÛ ӷ «‰Ô˘Ï‡ÂÈ» Ì ÙÔ ÎÔÈÓfi Ù˘ ÛÙÔ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ. «M‹ˆ˜ ¤¯·Û ηÓ›˜ Â‰Ò Ì¤Û· οÔÈÔ ·Á·Ë̤ÓÔ ÙÔ˘ ÚfiÛˆÔ ·fi ÓÈÁÌfi;», «BϤˆ ¤Ó·Ó ¿ÓÙÚ· Ó· ÛÙ¤ÎÂÙ·È ›Ûˆ ÛÔ˘», «Y‹Ú¯Â Î·È Î¿ÔÈ· ‚¿Úη;» Î.Ô.Î.
*
™.Ù.M.: ŒÓ· ·fi Ù· ÌÂÁ¿Ï˘ ı·̷ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÚˆÈÓ¿ ÙÔÎ-ÛfiÔ˘ ÛÙȘ H¶A.
2
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
AÓÙ›ıÂÙ· Ì ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·Ú·„˘¯ÈÛÙ¤˜ Ô˘ ¤¯ˆ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ, Ë AÏÙ¤· ·ÔÙ‡Á¯·Ó ·Ù·Áˆ‰Ò˜. TÔ ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈÔ ‰ÂÓ Ù˘ ·Ú›¯Â Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó ÁÈ· Ó· «Ì·ÓÙ¤„ÂÈ» ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ‹ıÂÏÂ. TÂÏÈο, ÛÙÔ Ì¤ÛÔ Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜, ¤Ù˘¯Â ‰È¿Ó·. AÊÔ‡ οÏÂÛ ÌÈ· ÌÂÛ‹ÏÈÎË Á˘Ó·›Î·, ÌÈÛÔÎÚ˘Ì̤ÓË ›Ûˆ ·fi ÌÈ· οÌÂÚ·, Ë AÏÙ¤· ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ ˆ˜ Ë Á˘Ó·›Î· ·˘Ù‹ ›¯Â ¯¿ÛÂÈ ÙË ÌËÙ¤Ú· Ù˘ ·fi ηÚΛÓÔ. H Á˘Ó·›Î· ¿Ú¯ÈÛ ӷ ʈӿ˙ÂÈ Î·È Ó· ÎÏ·›ÂÈ. EÈϤÔÓ, ÚÔÛ¤ıÂÛÂ Ë AÏÙ¤·, Ô Ó·Úfi˜ ‰›Ï· ÛÙË Á˘Ó·›Î· ‹Ù·Ó ÁÈÔ˜ Ù˘ Î·È ÙÔÓ ··Û¯ÔÏÔ‡Û·Ó Î¿ÔȘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ Ô˘ ¤Ú ӷ ¿ÚÂÈ Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÛÔ˘‰¤˜ Î·È ÙËÓ Î·ÚȤڷ ÙÔ˘. EΛÓÔ˜ ·Ú·‰¤¯ıËΠˆ˜ fiÓÙˆ˜ ¤ÙÛÈ Â›¯·Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Î·È ÂÍÔÌÔÏÔÁ‹ıËΠÙË Ï˘ËÙÂÚ‹ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘. TÔ ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈÔ Â›¯Â Ì›ÓÂÈ ¿Ó·˘‰Ô, Ë ŸÚ· ‰ÂÓ ‹ÍÂÚ ÙÈ Ó· ÂÈ. H AÏÙ¤· ¤‰ˆÛ ÚfiÛıÂÙ˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Î·È ¤Î·Ó ÚԂϤ„ÂȘ. MÂÙ¿ ÙË Ì·ÁÓËÙÔÛÎfiËÛË, ÌÈ· Á˘Ó·›Î· ÛËÎÒıËÎÂ Î·È ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ ˆ˜ ›¯Â ¤ÏıÂÈ ÁÈ· Ó· ÍÂÛοÛÂÈ ÙËÓ AÏÙ¤·, ·ÏÏ¿ fiÙÈ Â›¯Â ϤÔÓ ÂÈÛı› ÁÈ· ÙȘ ÈηÓfiÙËÙ¤˜ Ù˘. E‰Ò οÓÂÈ ÙËÓ Â›ÛÔ‰fi ÙÔ˘ Ô ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜. TÚÂȘ ̤Ú˜ ÚÈÓ ÙË Ì·ÁÓËÙÔÛÎfiËÛË Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜, Ì ‹Ú ÙËϤʈÓÔ Ì›· ·fi ÙȘ ·Ú·ÁˆÁÔ‡˜ Ù˘ ŸÚ·. ŒÎÏËÎÙË Ô˘ Ô ÂΉfiÙ˘ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ Skeptic ‰ÂÓ Â›¯Â Î·Ó ·ÎÔ˘ÛÙ¿ ÙË Pfi˙Ì·Ú˘ AÏÙ¤·, Ë ÂÓ ÏfiÁˆ ·Ú·ÁˆÁfi˜ ÂÙÔÈÌ·˙fiÙ·Ó Ó· ‚ÚÂÈ Î¿ÔÈÔÓ ¿ÏÏÔÓ Ó· ηϤÛÂÈ ÛÙÔ ÛfiÔ˘. TfiÙÂ, ¯ˆÚ›˜ ÔÙ¤ Ó· ¤¯ˆ ‰ÂÈ ÙËÓ AÏÙ¤·, Ù˘ ÂÚȤÁÚ·„· ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô «ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È». H ·Ú·ÁˆÁfi˜ ÌÔ‡ ¤ÛÙÂÈÏ ·Ì¤Ûˆ˜ ÙÔ ·ÂÚÔÔÚÈÎfi ÂÈÛÈÙ‹ÚÈÔ. ™Ù· Ï›Á· ÏÂÙ¿ Ô˘ ÌÔ˘ ‰fiıËηÓ, ÂÍ‹ÁËÛ· fiÙÈ ·˘Ùfi Ô˘ ÙÔ ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈÔ Â›¯Â ÌfiÏȘ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÙÔ ‰ÂÈ Ï.¯. ÛÙÔ «K¿ÛÙÚÔ Ù˘ M·Á›·˜»*, ÛÙÔ XfiÏ˘ÁÔ˘ÓÙ, ÔÔÙ‰‹ÔÙ ÂÌÊ·ÓÈ˙fiÙ·Ó ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ·˘Ùfi οÔÈÔ˜ ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙ‹˜** Ô˘ ͤÚÂÈ Ó· «¯ÂÈÚ›˙ÂÙ·È» ηϿ ÙÔ ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈfi ÙÔ˘. §¤ÁÔÓÙ·˜ «¯ÂÈÚ›˙ÂÙ·È», ÂÓÓÔÒ ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ ‰ÔÎÈÌ·Ṳ̂Ó˘ Ù¯ÓÈ΋˜ Ù˘ «·Ó¿ÁÓˆÛ˘», ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ô ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙ‹˜ ı¤ÙÂÈ ÁÂÓÈΤ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ̤¯ÚÈ Ó· ‚ÚÂÈ Î¿ÔÈÔÓ Ô˘ ı· ··ÓÙ‹ÛÂÈ ·Ú¤¯ÔÓÙ·˜ ÁÂÓÓ·Èfi‰ˆÚ· ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ÙÔ˘ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó Ó· Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· «‰È·‚¿˙ÂÈ ÙË ÛΤ„Ë» ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ı·ً. AÓ ÂÈÌ›ÓÂÈ ÛÙȘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ, οÔÙ ı· ‚ÚÂÈ ¤Ó·Ó «ÛÙfi¯Ô». «M‹ˆ˜ ‹Ù·Ó ηÚΛÓÔ˜ ÙÔ˘ Ó‡ÌÔÓ·; ¢ÈfiÙÈ ÓÈÒıˆ ¤Ó·Ó fiÓÔ Â‰Ò ÛÙÔ ÛÙ‹ıÔ˜...». ∫·È Ô ı·ً˜ ··ÓÙ¿ÂÈ: «Î·Ú‰È·Î‹ ÚÔÛ‚ÔÏ‹». «K·Ú‰È·Î‹ ÚÔÛ‚ÔÏ‹; ·˘Ùfi ÂÍËÁ› ÙÔ˘˜ fiÓÔ˘˜ ÛÙÔ ÛÙ‹ıÔ˜». ◊, «·ÈÛı¿ÓÔÌ·È ÓÈÁÌfi, ˘‹Ú¯Â οÔÈ· ‚¿Úη ÂΛ Á‡-
*
**
™.Ù.M.: K¤ÓÙÚÔ fiÔ˘ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Ù·¯˘‰·ÎÙ˘ÏÔ˘ÚÁÒÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ «Ì¿ÁˆÓ». ™.Ù.M.: mentalist, «„˘¯ÔÏÔÁÔ-Ù·¯˘‰·ÎÙ˘ÏÔ˘ÚÁfi˜», Ô ÔÔ›Ô˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› „˘¯ÔÏÔÁÈο Î·È ¿ÏÏ· Ù¯ӿÛÌ·Ù· ÁÈ· Ó· Ì·ÓÙ‡ÂÈ ÙȘ ÛΤ„ÂȘ, Ó· ‰È·‚¿˙ÂÈ ÎÏÂÈÛÙ¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î.Ï.
¶PO§O°O™
3
Úˆ; BϤˆ οÙÈ Û·Ó ‚¿Úη ¿Óˆ Û ÓÂÚfi, ÔÙ¿ÌÈ ›Ûˆ˜ ‹ Ï›ÌÓË...» Î.Ô.Î. ™Â ¤Ó· ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈÔ 250 ·ÓıÚÒˆÓ, ÌÔÈÚ·›· ı· ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÙ·È Î¿ıÂ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓË ·ÈÙ›· ı·Ó¿ÙÔ˘. OÈ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ù˘ «·Ó¿ÁÓˆÛ˘» Â›Ó·È ·Ï¤˜: ·Ú¯›ÛÙ Ì ÁÂÓÈÎfiÙËÙ˜ (·˘ÙÔÎÈÓËÙÈο ·Ù˘¯‹Ì·Ù·, ÓÈÁÌÔ‡˜, ηډȷΤ˜ ÚÔÛ‚ÔϤ˜, ηÚΛÓÔ˘˜), ÎÚ·Ù‹ÛÙ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË Â˘¯¿ÚÈÛÙË («ı¤ÏÂÈ Ó· ͤÚÂȘ ˆ˜ Û ·Á·¿ÂÈ Ôχ», «ÌÔ˘ ϤÂÈ Ó· Û·˜ ˆ ˆ˜ ‰ÂÓ ˘ÔʤÚÂÈ È·», «‰ÂÓ ÔÓ¿ÂÈ Ï¤ÔÓ») Î·È ÌËÓ Í¯ӿÙ fiÙÈ ÙÔ ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈÔ ı· ı˘Ì¿Ù·È ÙȘ ÂÈÙ˘¯›Â˜ Î·È fi¯È ÙȘ ·ÔÙ˘¯›Â˜ Û·˜ («¶Ò˜ ‹ÍÂÚ fiÙÈ ‹Ù·Ó ηÚΛÓÔ˜;», «¶Ò˜ ‚ڋΠÙÔ fiÓÔÌ¿ Ù˘;»). ¶Ò˜ fï˜ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ë Pfi˙Ì·Ú˘ AÏÙ¤· Ó· ͤÚÂÈ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÚˆÙ‹ÛÂÈ, fiÙÈ Ë ÌËÙ¤Ú· Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ Á˘Ó·›Î·˜ ›¯Â Âı¿ÓÂÈ ·fi ηÚΛÓÔ Î·È fiÙÈ Ô ÁÈÔ˜ Ù˘ ·ÓËÛ˘¯Ô‡Û ÁÈ· ÙËÓ Î·ÚȤڷ ÙÔ˘; °È· ÙËÓ ŸÚ·, ÁÈ· ÙÔ˘˜ 250 ı·٤˜ ̤۷ ÛÙÔ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ Î·È ÁÈ· Ù· ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÙˆÓ ÙËÏÂı·ÙÒÓ, Ë AÏÙ¤· ¤ÌÔÈ·˙ ӷ ÂÈÎÔÈÓˆÓ› Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ÓÂ˘Ì¿ÙˆÓ. H ÂÍ‹ÁËÛË ¤¯ÂÈ ‚¤‚·È· Ó· οÓÂÈ Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ·˘Ùfi, fi¯È Ì ÙÔÓ «¿ÏÏÔ». NˆÚ›ÙÂÚ·, ÙËÓ ›‰È· ‹ÌÂÚ·, ηıÒ˜ ‹Á·ÈÓ· ·fi ÙÔ ÍÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô ÛÙÔ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ, ‚Ú¤ıËη ÛÙËÓ ›‰È· ÏÈÌÔ˘˙›Ó· Ì ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ·fi ÙÔ˘˜ ηÏÂṲ̂ÓÔ˘˜ Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‹Ù·Ó Ë Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Á˘Ó·›Î· Î·È Ô ÁÈÔ˜ Ù˘. K·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‰È·‰ÚÔÌ‹˜ ·Ó¤ÊÂÚ·Ó fiÙÈ Â›¯·Ó Û˘Ó·ÓÙËı› ·Ï·ÈfiÙÂÚ· Ì ÙËÓ AÏÙ¤· Î·È Â›¯·Ó ÎÏËı› ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú·ÁˆÁÔ‡˜ Ù˘ ŸÚ· ÁÈ· Ó· ÌÔÈÚ·ÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÙËÏÂı·٤˜. MÈ· Î·È Î·Ó¤Ó·˜ ۯ‰fiÓ ‰ÂÓ ‹ÍÂÚ ÙË ÌÈÎÚ‹ ·˘Ù‹ ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ·, Ë AÏÙ¤· ÌfiÚÂÛ ӷ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙË ÁÓˆÚÈÌ›· Ù˘ Ì ÙË Á˘Ó·›Î· Î·È Ù· fiÛ· ‹ÍÂÚ ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó, ÒÛÙ ӷ ÁÏ˘ÙÒÛÂÈ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÛÙÈÁÌ‹ ·fi ÙËÓ Î·Ù·ÎÚ·˘Á‹. º˘ÛÈο, Ì›ÏËÛ· ÛÙËÓ ÂÎÔÌ‹ ÁÈ· ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÂΛÓË, ·ÏÏ¿, ÚÔ˜ ηٿÏËÍ‹ ÌÔ˘, Ë Á˘Ó·›Î· ·ÚÓ‹ıËΠfiÙÈ Â›¯Â ÔÙ¤ Û˘Ó·ÓÙËı› Ì ÙËÓ AÏÙ¤· Î·È ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ·˘Ùfi Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜ ÎfiËÎÂ. ¢ÂÓ ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ Ë AÏÙ¤· ÂÍ··Ù¿ Û˘ÓÂȉËÙ¿ ÙÔ ÎÔÈÓfi Ù˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Ù¯ÓÈΤ˜ «·Ó¿ÁÓˆÛ˘». NÔÌ›˙ˆ fiÙÈ Ì¿ÏÏÔÓ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÈÛÙ‡ÂÈ ÂÈÏÈÎÚÈÓ¿ ÛÙȘ ›‰È˜ ÙȘ «·Ú·„˘¯ÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ» Ù˘ ηÈ, ·Ó˘ÛÙÂÚfi‚Ô˘Ï·, ¤Ì·ı ӷ «‰È·‚¿˙ÂÈ» ÌÂÙ¿ ·fi ÔÏϤ˜ ‰ÔÎÈ̤˜. H ›‰È· ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ù· ¿ÓÙ· ÍÂΛÓËÛ·Ó ÙÔÓ NԤ̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1981, fiÙ·Ó fiˆ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ: «•‡ÓËÛ· ÓˆÚ›˜ ¤Ó· Úˆ› Î·È ÙÔÓ Â›‰· Ó· ÛÙ¤ÎÂÙ·È Ï¿È ÛÙÔ ÎÚ‚¿ÙÈ Î·È Ó· Ì ÎÔÈÙ¿. ¶·Ú’ fiÙÈ ÌÈÛÔÎÔÈÌÈṲ̂ÓË, ηٿϷ‚· ·Ì¤Ûˆ˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó οÔÈÔ Ï¿ÛÌ· Ù˘ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ÌÔ˘, οÔÈ· ÔÓÂÈÚÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ̤۷ ÛÙË Ó‡¯Ù·» (1995, Û. 56). Afi ÂΛ Î·È ¤Ú·, fiˆ˜ ·ÔηχÙÂÈ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ù˘, ÍÂΛÓËÛ ÌÈ· Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ· ‰È·‰Èηۛ· «·ÓÔ›ÁÌ·ÙÔ˜» ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ù˘ ÛÙËÓ Èı·ÓfiÙËÙ· ‡·Ú͢ ÂÓfi˜ ÎfiÛÌÔ˘ ÙˆÓ ÓÂ˘Ì¿ÙˆÓ, ̤ۈ ˘ÓÔÔÌÈÎÒÓ ·Ú·ÈÛı‹ÛˆÓ, fiˆ˜ ÙȘ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ó ÔÈ „˘¯ÔÏfiÁÔÈ —‰ËÏ·‰‹ ÔÙ·ÛÈÒÓ Ì ʷÓÙ¿ÛÌ·Ù·, Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜ ‹ ·Á·Ë̤ӷ ÚfiÛˆ·, Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·ıÒ˜ Û˘Ó¤Ú¯ÂÙ·È Î·Ó›˜
4
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
·fi ‚·ı‡ ‡ÓÔ— Î·È Ù˘ ·fi‰ÔÛ˘ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈÎÒÓ ÂÚÌËÓÂÈÒÓ Û ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ˜ ÂÌÂÈڛ˜. øÛÙfiÛÔ, ›Ù ÌÈÏԇ̠ÁÈ· ÔÓÙ›ÎÈ· Ô˘ ÙÚ·‚Ô‡Ó ÌÔ¯ÏÔ‡˜ ÁÈ· Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÙÚÔÊ‹ ›Ù ÁÈ· ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ·›˙Ô˘Ó Ì ÙÔ˘˜ «ÎÔ˘ÏÔ¯¤Úˉ˜» ÛÙÔ Î·˙›ÓÔ, ·ÚΛ οÔÈ· ÂÚÈÛÙ·Ûȷ΋ ÂÈÙ˘¯›· ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ οÓÂÈ Ó· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó. H ›ÛÙË Î·È Ë Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Ù˘ AÏÙ¤· ‰È·ÌÔÚÊÒıËÎ·Ó Ì¤Ûˆ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÂÍ¿ÚÙËÛ˘ Ô˘ ‚·Û›ÛÙËΠ۠ÌÈ· ÌÂÙ·‚ÏËÙ‹˜ ·Ó·ÏÔÁ›·˜ ‰È·‰Èηۛ· ÂÓ›Û¯˘Û˘ — ÔÏϤ˜ ÔÈ ·ÔÙ˘¯›Â˜, ·ÏÏ¿ ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÈÙ˘¯›Â˜ ÒÛÙ ·˘Ù¤˜ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó Î·È Ó· ‰È·ÈˆÓ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋ Ù˘. H ıÂÙÈ΋ ·Ó¿‰Ú·ÛË, ˘fi ÙË ÌÔÚÊ‹ ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌ¤ÓˆÓ ÂÏ·ÙÒÓ, ‰È·ÙÂıÂÈÌ¤ÓˆÓ Ó· ÏËÚÒÛÔ˘Ó Ì¤¯ÚÈ Î·È 200 ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÁÈ· οıÂ Û˘Ó¿ÓÙËÛË, ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ ÈηÓfi˜ Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ ÙËÓ ›ÛÙË ÛÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ Î·È Ó· ÙËÓ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÛÙÔ Ó· «·ÎÔÓ›ÛÂÈ» ÙȘ ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙÈΤ˜ Ù˘ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜. TÔ ›‰ÈÔ Ì¿ÏÏÔÓ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÙÔÓ ÎÔÚ˘Ê·›Ô ·Ú·„˘¯ÈÛÙ‹, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ «·Ó¿ÁÓˆÛË» —ÙÔÓ T˙¤È̘ B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ (James Van Praagh)— Ô ÔÔ›Ô˜ › Ì‹Ó˜ ÔÏfiÎÏËÚÔ˘˜ ¿ÊËÓ ¿Ó·˘‰Ô ÙÔ ÎÔÈÓfi ÙÔ˘ ÛÙÔ ÓÂÔÂÔ¯ÈÎfi* ÙÔÎ-ÛfiÔ˘ ÙÔ˘ ·ÌÂÚÈηÓÈÎÔ‡ ÙËÏÂÔÙÈÎÔ‡ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ NBC H ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ (The Other Side), ÒÛÔ˘ ÙÔÓ ÍÂÛΤ·Û ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ù˘ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ÙËÏÂfiÚ·Û˘, Ù· ÕÏ˘Ù· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ· (Unsolved Mysteries). I‰Ô‡ Ò˜ ¤ÁÈÓ ·˘Ù‹ Ë ·ÔÎ¿Ï˘„Ë: M οÏÂÛ·Ó Ó· ηı›Ûˆ Û ¤Ó· ‰ˆÌ¿ÙÈÔ Ì ÂÓÓ¤· ¿ÏÏ· ¿ÙÔÌ·. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ˙ËÙ‹ıËΠ·fi ÙÔÓ B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔÓ Î·ı¤Ó· ·fi Ì·˜, ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ ˆ˜ fiÏÔÈ Â›¯·Ì ¯¿ÛÂÈ ¤Ó· ·Á·Ë̤ÓÔ Ì·˜ ÚfiÛˆÔ. E›¯· ÛÙÂÓ‹ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ˘˜ ·Ú·ÁˆÁÔ‡˜ ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È Û›ÁÔ˘ÚÔ fiÙÈ Ô B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ ‰ÂÓ ı· ÁÓÒÚÈ˙ ÂÎ ÙˆÓ ÚÔÙ¤ÚˆÓ Ù›ÔÙ· ÁÈ· Î·Ó¤Ó·Ó Ì·˜. (¶¤Ú·Ó ÙÔ˘ fiÙÈ Â›Ó·È Û˘Ó‰ÚÔÌËÙ¤˜ Û ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈο ÂÚÈÔ‰Èο ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ Ì¿ÚÎÂÙÈÓÁÎ, ÒÛÙ ӷ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÛÙ·ÙÈÛÙÈο ¤Á΢Ú˜ ÚԂϤ„ÂȘ Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ËÏÈΛ·, ÙÔ Ê‡ÏÔ, ÙËÓ ÂıÓfiÙËÙ· Î·È ÙÔÓ ÙfiÔ ‰È·ÌÔÓ‹˜, ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙ¤˜ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ó· ‰›ÓÔ˘Ó ÔÓfiÌ·Ù· Û ȉȈÙÈÎÔ‡˜ ÓÙÂÙ¤ÎÙÈ‚ ÁÈ· Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ˙ˆ‹ ÂÏ·ÙÒÓ ‹ ·ÎÚÔ·ÙÒÓ ÙÔ˘˜.) ∏ «·Ó¿ÁÓˆÛË» ÙÔ˘ µ·Ó ¶Ú¿·ÁÎ ı· ¤Ú ÏÔÈfiÓ Ó· Á›ÓÂÈ ¯ˆÚ›˜ η̛· ÂÎ ÙˆÓ ÚÔÙ¤ÚˆÓ ÏËÚÔÊÔÚ›·. H ‰È·‰Èηۛ· ‰È‹ÚÎÂÛ 11 ÒÚ˜ Î·È Û˘ÌÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó ·ÚÎÂÙ¿ ‰È·Ï›ÌÌ·Ù· ÁÈ· ηʤ Î·È ÁÈ· Ó· ÙÛÈÌ‹ÛÔ˘Ì οÙÈ, ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ‰È¿ÏÂÈÌÌ· ÁÈ· ÌÂÛËÌÂÚÈ·Ófi Ê·ÁËÙfi Î·È ·ÚÎÂÙ¤˜ ‰È·ÎÔ¤˜ ÛÙË Ì·ÁÓËÙÔÛÎfiËÛË ÁÈ· Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó ÔÈ Ù¯ÓÈÎÔ› ÙÔ ÊÈÏÌ. O B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ ¿ÓÔÈÍ ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ì ÌÈÛ‹ ÒÚ· «ÓÂÔÂÔ¯È΋˜» ÌÔ˘ÛÈ΋˜ Î·È ·ÛÙÚÔÏÔÁÈΤ˜ ·Û˘*
™.Ù.M.: N¤· ∂Ô¯‹ (New Age – ›ı. ÓÂÔÂÔ¯ÈÎfi˜, -‹, -fi): OÓÔÌ·Û›· ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ΛÓËÛ˘ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· ÛÙȘ H¶A, Ù˘ ÔÔ›·˜ —Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÏÂÍÈÎfi MerriamWebster— ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ Î·È ‚¿ÛË ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‰È¿ÊÔÚ˜ ¤ÓÓÔȘ Î·È È‰¤Â˜ ΢ڛˆ˜ ·fi ·Ó·ÙÔÏÈΤ˜ Î·È Èı·ÁÂÓ›˜ ·ÌÂÚÈηÓÈΤ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ Î·È Ù˘ ÔÔ›·˜ ÔÈ ÂÓ·Û¯ÔÏ‹ÛÂȘ ÂÎÙ›ÓÔÓÙ·È Û ‰È¿ÊÔÚ· ‰›· Î·È ı¤Ì·Ù·, fiˆ˜ Â›Ó·È Ô ÔÏÈÛÌfi˜, Ë ·ÓËÛ˘¯›· ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË, Ë ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È Ë ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋.
¶PO§O°O™
5
Ó·ÚÙËۛ˜, ÒÛÙ ӷ Ì·˜ ÚÔÂÙÔÈÌ¿ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ Ù·Í›‰È ÛÙËÓ «¿ÏÏË» ÏÂ˘Ú¿. OÈ ÙÚfiÔÈ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó οˆ˜ ıËÏ˘Ú›˜ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ê·ÈÓfiÙ·Ó Ó· Û˘Ì¿Û¯ÂÈ Ì·˙› Ì·˜, Û·Ó Ó· ÌÔÚÔ‡Û «Ó· ÓÈÒÛÂÈ ÙÔÓ fiÓÔ Ì·˜». Afi Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ̤ÏË Ù˘ ÔÌ¿‰·˜, Ô B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ ÂÎÌ·›Â˘Û ÙËÓ ·ÈÙÈÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ̤ۈ ÌÈ·˜ Ù¯ÓÈ΋˜ Ô˘ ¤‚Ï· ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿. ŒÙÚÈ‚Â ÙÔ ÛÙ‹ıÔ˜ ‹ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘ ϤÁÔÓÙ·˜ «ÓÈÒıˆ ¤Ó·Ó fiÓÔ Â‰Ò» Î·È ·Ú·ÙËÚÔ‡Û ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·Â˘ı˘ÓfiÙ·Ó. TËÓ ÙÚ›ÙË ÊÔÚ¿ Ô˘ ÙÔ ¤Î·ÓÂ, Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛ· ÙÔ ÁÈ·Ù›: ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Âı·›ÓÔ˘Ó ·fi ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ Î·Ú‰È¿, ÙÔ˘˜ Ó‡ÌÔÓ˜ ‹ ÙÔÓ ÂÁΤʷÏÔ, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ·ÈÙÈÔÏÔÁ›· (.¯. ηډȷ΋ ÚÔÛ‚ÔÏ‹, ÂÁÎÂÊ·ÏÈÎfi ÂÂÈÛfi‰ÈÔ, ηÚΛÓÔ ÙÔ˘ Ó‡ÌÔÓ·, ÓÈÁÌfi, ÙÒÛË ‹ ·˘ÙÔÎÈÓËÙÈÎfi ·Ù‡¯ËÌ·). OÚÈṲ̂ӷ ̤ÏË ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ ‰ÂÓ ·ÓÙ¤‰Ú·Û·Ó ηıfiÏÔ˘, ¤ÙÛÈ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ‚Á¿ÏÂÈ Ù›ÔÙ· Î·È ÙÔ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛÂ: «§˘¿Ì·È. ÕÌ· ‰ÂÓ ÛÔ˘ ¤Ú¯ÂÙ·È, ‰ÂÓ ÛÔ˘ ¤Ú¯ÂÙ·È» ∞fi ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi ÂÌ¿˜ fï˜ ÂÎÌ·›Â˘Û ·ÚÎÂÙ¤˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ, ηıÒ˜ Î·È ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ·ÈÙÈÔÏÔÁ›· ı·Ó¿ÙÔ˘ — fi¯È fï˜ ¯ˆÚ›˜ ¿ÌÔÏϘ ·ÔÙ˘¯›Â˜. TȘ ÚÒÙ˜ ‰‡Ô ÒÚ˜ η٤ÁÚ·Ê· ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ «fi¯È» Î·È ÙˆÓ ·ÚÓËÙÈÎÒÓ ÓÂ˘Ì¿ÙˆÓ Ô˘ ÂÈÛ¤Ú·ÍÂ. Y‹ÚÍ·Ó Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi ÂηÙfi ·ÔÙ˘¯Ë̤Ó˜ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ, Î·È ‰Ò‰Âη ÌfiÓÔÓ ÂÈÙ˘¯Ë̤Ó˜. O ηı¤Ó·˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û Ì ϛÁË ÂÍ¿ÛÎËÛË, ·Ó ›¯Â ·ÚÎÂÙfi ¯ÚfiÓÔ ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ ÙÔ˘ Î·È ˘¤‚·ÏÏ ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ, Ó· Ù· ηٷʤÚÂÈ ÂÍ›ÛÔ˘ ηϿ Ì ÙÔÓ B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ. ¶·Ú·Ù‹ÚËÛ· ›Û˘ fiÙÈ, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ‰È·ÎÔÒÓ ÙÔ˘ Á˘Ú›ÛÌ·ÙÔ˜ ÁÈ· ·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘ ÊÈÏÌ, Ô B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ ¤È·Ó ÎÔ˘‚¤ÓÙ· Ì ÙÔ˘˜ ηÏÂṲ̂ÓÔ˘˜. «TÈ Û ¤ÊÂÚ ‰Ò;», ÚÒÙËÛ ·Â˘ı˘ÓfiÌÂÓÔ˜ Û ÌÈ· Á˘Ó·›Î·. TÔ˘ › ˆ˜ ›¯Â ¤ÏıÂÈ ÁÈ· ÙË ÌËÙ¤Ú· Ù˘. MÂÚÈΤ˜ «·Ó·ÁÓÒÛÂȘ» ÌÂÙ¿ ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi ·˘Ùfi, Ô B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ Á‡ÚÈÛÂ Î·È Â›Â ÛÙË Á˘Ó·›Î· ÂΛÓË: «BϤˆ ÌÈ· Á˘Ó·›Î· Ó· ÛÙ¤ÎÂÙ·È ›Ûˆ ÛÔ˘, Ì‹ˆ˜ Â›Ó·È Ë ÌËÙ¤Ú· ÛÔ˘;». ¶¿ÓÙ· ›¯Â ¢¯¿ÚÈÛÙ· Ú¿ÁÌ·Ù· Ó· ÂÈ. ¶ÚÔÛ¤ÊÂÚ χÙÚˆÛË Û fiÏÔ˘˜ — Ù· ·Á·Ë̤ӷ Ì·˜ ÚfiÛˆ· Ì·˜ Û˘Á¯ˆÚÔ‡Ó ÁÈ· Ù· Ï¿ıË Ì·˜Ø Ì·˜ ·Á·Ô‡Ó ·ÎfiÌ·Ø ‰ÂÓ ˘ÔʤÚÔ˘Ó È·Ø ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ›̷ÛÙÂ Â˘Ù˘¯ÈṲ̂ÓÔÈ. TÈ ¿ÏÏÔ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÈ; «O ·Ù¤Ú·˜ ÛÔ˘ ‰ÂÓ ı· ÛÔ˘ Û˘Á¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÔÙ¤ fiÙÈ Î·Ù¤ÛÙÚ„˜ ÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙfi ÙÔ˘»; O Û‡˙˘ÁÔ˜ ÌÈ·˜ Ó·ڋ˜ Á˘Ó·›Î·˜ ›¯Â ÛÎÔÙˆı› Û ·˘ÙÔÎÈÓËÙÈÎfi ‰˘ÛÙ‡¯ËÌ·. O B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ Ù˘ ›Â: «£¤ÏÂÈ Ó· ͤÚÂȘ fiÙÈ ı· Í·Ó··ÓÙÚ¢Ù›˜». ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‹Ù·Ó ‹‰Ë ·ÚÚ·‚ˆÓÈ·Ṳ̂ÓË Î·È, Ê˘ÛÈο, ıÂÒÚËÛ ÙËÓ ÚfiÁÓˆÛË ·˘Ù‹ ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓË. AÏÏ¿, fiˆ˜ ÂÍ‹ÁËÛ· ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ Î¿ÌÂÚ·, Ô B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ ‰ÂÓ ÚÔ¤‚Ï„ ·Ôχو˜ Ù›ÔÙ·. ¢ÂÓ Ù˘ › ˆ˜ Â›Ó·È ‹‰Ë ·ÚÚ·‚ˆÓÈ·Ṳ̂ÓË. AÏÒ˜ Ù˘ › fiÙÈ Î¿ÔÈ· ̤ڷ ı· Í·Ó··ÓÙÚ¢Ù›. K·È ÙÈ Ì' ·˘Ùfi; TÈ ¿ÏÏÔ Ó· Ù˘ ¤ÏÂÁÂ; ¶ˆ˜ ı· ¤ÌÂÓ ¯‹Ú· ÁÈ· ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ Ù˘ ˙ˆ‹˜ Ù˘; A˘Ùfi ı· ‹Ù·Ó Î·È ÛÙ·ÙÈÛÙÈο ·›ı·ÓÔ, ·ÏÏ¿ Î·È „˘¯ÔÏÔÁÈο ‰˘Û¿ÚÂÛÙÔ.
6
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
¢Ú·Ì·ÙÈÎfiÙÂÚË ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ Ë̤ڷ˜ ‹Ù·Ó fiÙ·Ó Ô B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ ‚ڋΠÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ÁÈÔ˘ ÂÓfi˜ ·ÓÙÚfiÁ˘ÓÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â ‰ÔÏÔÊÔÓËı› ·fi ÌÈ· Û˘ÌÌÔÚ›·. «BϤˆ ÙÔ ÁÚ¿ÌÌ· K», ›Â. «K¤‚ÈÓ, Ì‹ˆ˜, ‹ KÂÓ;» H ÌËÙ¤Ú· ‰·ÎÚ˘Ṳ̂ÓË Î·È Ì ÙÚÂÌ¿ÌÂÓË ÊˆÓ‹ ·¿ÓÙËÛÂ: «N·È, K¤‚ÈÓ». M›ӷÌ fiÏÔÈ ¤ÎÏËÎÙÔÈ. MÂÙ¿ fï˜ ÚfiÛÂÍ· fiÙÈ Ë ÌËÙ¤Ú· ÊÔÚÔ‡Û Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ Ï·ÈÌfi Ù˘ ¤Ó·Ó ‚·Ú‡ ÎÚ›ÎÔ Ì ÙÔ ÁÚ¿ÌÌ· K ÁÚ·Ì̤ÓÔ Ì ‰È·Ì¿ÓÙÈ· Û ̷‡ÚÔ ÊfiÓÙÔ. ŸÙ·Ó ¤Î·Ó· ·˘Ù‹ ÙË ‰È·›ÛÙˆÛË, Ô B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ ·ÚÓ‹ıËΠˆ˜ ›¯Â ÚÔÛ¤ÍÂÈ ÙÔÓ ÎÚ›ÎÔ. M¤Û· Û 11 ÒÚ˜ Ì·ÁÓËÙÔÛÎfiËÛ˘ Î·È „ÈÏÔÎÔ˘‚¤ÓÙ·˜ ÛÙ· ‰È·Ï›ÌÌ·Ù· ·ÔÎÏ›ÂÙ·È Ó· ÌËÓ ÙÔÓ Â›¯Â ÚÔÛ¤ÍÂÈ. E‰Ò ÙÔÓ ÚfiÛÂÍ· ÂÁÒ Î·È ‰ÂÓ ı· ÙÔÓ ÚfiÛ¯ ÂΛÓÔ˜, Ô Â·ÁÁÂÏÌ·Ù›·˜; ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÎÈ ·fi ÙȘ ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜ Ù˘ AÏÙ¤· Î·È ÙÔ˘ B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ, ÌÔ˘ ΛÓËÛ·Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÔÈ ·ÓÙȉڿÛÂȘ ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡. O ηı¤Ó·˜ ÌÔÚ› Ó· Ì¿ıÂÈ ÙȘ Ù¯ÓÈΤ˜ Ù˘ «·Ó¿ÁÓˆÛ˘» ̤۷ Û ÌÈÛ‹ ÒÚ·. ∏ Ù¯ÓÈ΋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›, ‰ÈfiÙÈ ·˘ÙÔ› ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›. ŸÏ· Ù· ̤ÏË ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ ÛÙË Ì·ÁÓËÙÔÛÎfiËÛË ÙˆÓ ÕÏ˘ÙˆÓ Ì˘ÛÙËÚ›ˆÓ, ÂÎÙfi˜ ·fi Â̤ӷ, ‹ıÂÏ·Ó Ô B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ. E›¯·Ó ¤ÏıÂÈ ÁÈ· Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓ‹ÛÔ˘Ó Ì ÙÔ˘˜ ·Á·Ë̤ÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜. ™ÙȘ Û˘ÓÂÓÙ‡ÍÂȘ Ô˘ ¤‰ˆÛ·Ó ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ, Î·È ÔÈ ÂÓÓ¤· ·Ú¢ÚÈÛÎfiÌÂÓÔÈ ÂÎÊÚ¿ÛÙËÎ·Ó ıÂÙÈο ÁÈ· ÙȘ ÈηÓfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘, ·ÎfiÌË Î·È ÂΛÓÔÈ Ô˘ ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙÔ˘˜ ›¯Â ηٷʷÓÒ˜ ·ÔÙ‡¯ÂÈ. H ÎfiÚË ÌÈ·˜ ·fi ÙȘ ·Ú¢ÚÈÛÎfiÌÂÓ˜ ›¯Â ‚È·Ûı› Î·È ‰ÔÏÔÊÔÓËı› ÚÈÓ ·fi Ôχ ηÈÚfi Î·È Ë ·ÛÙ˘ÓÔÌ›· ‰ÂÓ Â›¯Â ‚ÚÂÈ ·ÎfiÌË ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙÔ˘ ‰ÔÏÔÊfiÓÔ˘, Ô‡ÙÂ Î·Ó ÁÈ· ÙȘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ ÙÔ˘ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜. H ÌËÙ¤Ú· Á‡ÚÈ˙ ·fi ÙÔÎ-ÛfiÔ˘ Û ÙÔÎ-ÛfiÔ˘, „¿¯ÓÔÓÙ·˜ ·ÂÁÓˆṲ̂ӷ ÁÈ· οÔÈ· ‚Ô‹ıÂÈ·, ÒÛÙ ӷ ÂÓÙÔ›ÛÂÈ ÙÔÓ ÊÔÓÈ¿ Ù˘ ÎfiÚ˘ Ù˘. O B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ ¿ÁÁÈÍ ÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ù˘ Û·Ó ÙÔ ·Ï¿ÙÈ ÙËÓ ÏËÁ‹. ¶ÂÚȤÁÚ·„ ÙË ÛÎËÓ‹ ÙÔ˘ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜: ¤Ó·Ó ¿ÓÙÚ· ¿Óˆ ·fi ÌÈ· Ó·ڋ ÎԤϷ — Ó· ÙË ‚È¿˙ÂÈ Î·È Ó· ÙË Ì·¯·ÈÚÒÓÂÈ. H ·Ê‹ÁËÛ‹ ÙÔ˘ ‚‡ıÈÛ ÙË Û˘ÓÙÂÙÚÈÌ̤ÓË ÌËÙ¤Ú· ÛÙÔ ÎÏ¿Ì·. (ŸÏÔÈ ıÂÒÚËÛ·Ó ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘ fiÙÈ ‚ڋΠÙÔÓ ÙÚfiÔ ı·Ó¿ÙÔ˘, fï˜ ÓˆÚ›ÙÂÚ· ÙÔ Úˆ›, ηıÒ˜ «„¿Ú¢» ÙÔ ÎÔÈÓfi ÙÔ˘ ÙÚ›‚ÔÓÙ·˜ ÙÔ ÛÙ‹ıÔ˜ Î·È ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘, Ë ÌËÙ¤Ú· ›¯Â Û‡ÚÂÈ Ù· ‰¿ÎÙ˘Ï· ¿Óˆ ÛÙÔÓ Ï·ÈÌfi Ù˘, ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ fiÙÈ Ô Ï·ÈÌfi˜ Ù˘ ÎfiÚ˘ Ù˘ ›¯Â ÎÔ›. ◊ÌÔ˘Ó Ô ÌfiÓÔ˜ Ô˘ ·ÎfiÌË ı˘ÌfiÙ·Ó ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi ·˘Ùfi fiÙ·Ó Ô B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ ÙÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛÂ.) MÂÙ¿ ÙË Ì·ÁÓËÙÔÛÎfiËÛË Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜, ¤ÁÈÓ ʷÓÂÚfi ˆ˜ Ô B·Ó ¶Ú¿·ÁÎ ÙÔ˘˜ ›¯Â ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿ÛÂÈ fiÏÔ˘˜, ÂÎÙfi˜ ·fi Â̤ӷ. M ÚÔοÏÂÛ·Ó ÏÔÈfiÓ Ó· ÂÍËÁ‹Ûˆ ÙȘ ÂÓÙ˘ˆÛȷΤ˜ ÙÔ˘ ÂÈÙ˘¯›Â˜. ŸÙ·Ó ÂÓÙ¤ÏÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÍ‹ÁËÛ· ÔÈÔ˜ ›̷È, ÁÈ·Ù› ‚ÚÈÛÎfiÌÔ˘Ó ÂΛ Î·È Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ë «·Ó¿ÁÓˆÛË», ÔÈ ÈÔ ÔÏÏÔ› ‰ÂÓ Ê¿ÓËΠӷ ÂÓԯϋıËηÓ, ÌÂÚÈÎÔ› fï˜ ÛËÎÒıËÎ·Ó Î·È ¤Ê˘Á·Ó. MÈ· Á˘Ó·›Î· Ì ÎÔ›Ù·Í ·˘ÛÙËÚ¿ Î·È ÌÔ˘ › ˆ˜ «‰ÂÓ Â›Ó·È ÛˆÛÙfi» Ó· ηٷÛÙڤʈ ÙȘ ÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ̤۷ ÛÙËÓ Ô‰‡ÓË ÙÔ˘.
¶PO§O°O™
7
E‰Ò ÏÔÈfiÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÔ ÎÏÂȉ› ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘. H ˙ˆ‹ Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙË ·ÚfiÔÙ· Î·È ·‚‚·ÈfiÙËÙ˜, ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ÙÚÔÌ·ÎÙÈÎfiÙÂÚË Â›Ó·È Ô ÙÚfiÔ˜, Ô ¯ÚfiÓÔ˜ Î·È Ô ÙfiÔ˜ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ Ì·˜. °È· ¤Ó·Ó ÁÔÓÈfi, ·ÎfiÌ· ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ˜ Â›Ó·È Ô Êfi‚Ô˜ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÙÔ˘, οÙÈ Ô˘ οÓÂÈ fiÛÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÛÙ› ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ·ÒÏÂÈ· ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÈÚÚ›˜ Û fiÛ· ¤¯Ô˘Ó Ó· ÙÔ˘˜ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÔÈ ‰È¿ÊÔÚÔÈ ·Ú·„˘¯ÈÛÙ¤˜. Àfi ÙËÓ ›ÂÛË Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, fiÏÔÈ ÁÈÓfiÌ·ÛÙ ‡ÈÛÙÔÈ. ∞Ó·˙ËÙԇ̠ηıËÛ˘¯·ÛÙÈΤ˜ ‚‚·ÈfiÙËÙ˜ Û ̤ÓÙÈÔ˘Ì Î·È ¯·ÚÙÔÚ›¯ÙÚ˜, ·ÛÙÚÔÏfiÁÔ˘˜ Î·È ·Ú·„˘¯ÈÛÙ¤˜. OÈ ÎÚÈÙÈΤ˜ Ì·˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ Û˘ÓÙÚ›‚ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ Â¤Ï·ÛË Ù˘ ˘fiÛ¯ÂÛ˘ Î·È Ù˘ ÂÏ›‰·˜ Ô˘ ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ˆ˜ ·Ó·ÎÔ‡ÊÈÛË ÁÈ· Ù· ÌÂÁ¿Ï· ¿Á¯Ë Ù˘ ˙ˆ‹˜. ¢ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ˘¤ÚÔ¯Ô, Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ Ó· ÌËÓ Â›Ó·È Î·È ÙÔ Ù¤ÏÔ˜; ¢ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ˘¤ÚÔ¯Ô Ó· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ Í·Ó·ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ì Ì ٷ ·Á·Ë̤ӷ Ì·˜ ÚfiÛˆ·, ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘˜; ∫·È ‚¤‚·È· ı· ‹Ù·Ó! ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÈı˘Ì›Â˜, ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ ‰ÂÓ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ‰ÈfiÏÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ «ÈÛÙÔ‡˜». E›Ó·È ÌÈ· ·Ó¿Ú¯·ÈË, ·ÓıÚÒÈÓË ·Ó¿ÁÎË. ™Â ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ fiÔ˘ Ë ÂÈ‚›ˆÛË ‹Ù·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·‚¤‚·ÈË, ÔÈ ÚfiÁÔÓÔ› Ì·˜, ·ÓÙÔ‡ ÛÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË, ·Ó¤Ù˘Í·Ó ÙËÓ ›ÛÙË Û οÔÈ· ̤ÏÏÔ˘Û· ˙ˆ‹ Î·È ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ÓÂ˘Ì¿ÙˆÓ. ŸÙ·Ó ÏÔÈfiÓ Â›Ì·ÛÙ ¢¿ÏˆÙÔÈ Î·È ÊÔ‚ÈṲ̂ÓÔÈ, Ô ÚÔÌËıÂ˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÏ›‰·˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·Ú¿ Ó· Ì·˜ ˘ÔÛ¯Âı› ÌÈ·Ó ¿ÏÏË ˙ˆ‹, ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ ¤ÛÙˆ Î·È ÙȘ ÈÔ Û·ıÚ¤˜ ·Ô‰Â›ÍÂȘ. H ·ÓıÚÒÈÓË Â˘ÈÛÙ›· ı· ÊÚÔÓÙ›ÛÂÈ ÁÈ· Ù· ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ, fiˆ˜ ·Ú·Ù‹ÚËÛÂ Î·È Ô ÔÈËÙ‹˜ ∞ÏÂÍ¿ÓÙÂÚ ¶fiÔ˘ (Alexander Pope) ÛÙÔ ¢ÔΛÌÈÔ ÂÚ› ·ÓıÚÒÔ˘ («Essay on Man», EÈÛÙÔÏ‹ I, 1.95): AÈÒÓÈ· ·Ó·‚χ˙ÂÈ Ë ÂÏ›‰· ÛÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Î·Ú‰È¿Ø Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÔÙ¤ ‰ÂÓ Â›Ó·È, Ì· ¿ÓÙ· ̤ÏÏÂÈ ÙÔ˘ Ó· Á›ÓÂÈ Â˘ÏÔÁË̤ÓÔ˜. ∞Ó‹Û˘¯Ë Ë „˘¯‹ ·fi ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ Ì·ÎÚÈ¿, ‚Ú›ÛÎÂÈ ËÛ˘¯›· Î·È ÌÈÏ¿ Û ÌÈ· ̤ÏÏÔ˘Û· ˙ˆ‹.* H ÂÏ›‰· ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ô˘ οÓÂÈ fiÏÔ˘˜ Ì·˜ —ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ Î·È ÈÛÙÔ‡˜— Ó· ÚÔÛËψÓfiÌ·ÛÙ Û ·ÓÂÍ‹ÁËÙ· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ·, Ó· ·Ó·˙ËÙԇ̠ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ÓfiËÌ· Û ¤Ó· ˘ÏÈÎfi ۇ̷Ó, Ó· ÂÈı˘Ìԇ̠ÙËÓ ·ı·Ó·Û›· Î·È Ó· ÂÏ›˙Ô˘Ì ˆ˜ ÌÔÚ› Î·È Ó· ÂÎÏËÚˆıÔ‡Ó ÔÈ ÚÔÛ‰Ô˘ Ì·˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÈˆÓÈfiÙËÙ·. A˘Ùfi Â›Ó·È ÂΛÓÔ Ô˘ ÛÚÒ¯ÓÂÈ ÙfiÛÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ¿Ó‰Ú˜ Î·È Á˘Ó·›Î˜, Û ÓÂ˘Ì·ÙÈÛÙ¤˜, Û ÁÎÔ˘ÚÔ‡ Ù˘ «N¤·˜ ∂Ô¯‹˜» Î·È Û ÙËÏÂÔÙÈÎÔ‡˜ ·Ú·„˘¯ÈÛÙ¤˜ Ô˘ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÌÈ· «Ê·Ô˘ÛÙÈ΋» Û˘Ìʈӛ·: ÙËÓ ·ÈˆÓÈfiÙËÙ· Û ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· Ì ÙËÓ ÂıÂÏÔ‡ÛÈ· ¿ÚÛË Ù˘ ‰˘ÛÈÛÙ›·˜ Ì·˜ (ηÈ, Û˘Ó‹ıˆ˜, ÙËÓ ÂÏ¿ÊÚ˘ÓÛË Ù˘ Ùۤ˘ Ì·˜). *
Hope springs eternal in the human breast; / Man never Is, but always To be blest. / The soul, uneasy, and confin’d from home, / Rests and expatiates in a life to come.
8
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
H ÂÏ›‰· fï˜ ·Ó·‚χ˙ÂÈ ·ÈÒÓÈ· ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜. M·˜ Ì·ÁÂ‡Ô˘Ó Ù· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ·, ÙÔ Û‡Ì·Ó Ì¿˜ ÚÔηÏ› ‰¤Ô˜, fiˆ˜ ‰¤Ô˜ Ì¿˜ ÚÔηÏ› Î·È Ë ÈηÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ó· ÂÙ˘¯·›ÓÂÈ ÙfiÛ· ÔÏÏ¿ ̤۷ Û ÙfiÛÔ ÌÈÎÚfi ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·. AÓ·˙ËÙԇ̠ÙËÓ ·ı·Ó·Û›· Ì ÙȘ Û˘ÏÏÔÁÈΤ˜ Ì·˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ Î·È Ù· ‰È·¯ÚÔÓÈο Ì·˜ ÂÈÙ‡ÁÌ·Ù·Ø ÚÔÛ‰ÔÎÔ‡ÌÂ Î·È ÂÌ›˜ ÔÈ ÂÏ›‰Â˜ Ì·˜ ÁÈ· ·ÈˆÓÈfiÙËÙ· Ó· ÂÎÏËÚˆıÔ‡Ó. TÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ÌÈÏ¿ÂÈ ÁÈ· ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ Û˘ÌÌÂÚ›˙ÔÓÙ·È ·ÚÂÌÊÂÚ›˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ Î·È ÂÏ›‰Â˜, ·ÏÏ¿ Ô˘ ÙȘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ì Ôχ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜. MÈÏ¿ÂÈ ÁÈ· ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È „¢‰ÔÂÈÛÙ‹Ì˘, ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È „¢‰Ô˚ÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÁÈ· ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ‰È·ÊÔÚ¿˜ ·˘Ù‹˜. AÓ Î·È Î¿ı ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÌÔÚ› Ó· ‰È·‚·ÛÙ› ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ·, fiÏ· Ì·˙› ·ÔηχÙÔ˘Ó ÙË ÁÔËÙ›· ÙˆÓ ·Ú·„˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ Î·È Ù˘ Â͈·ÈÛıËÙËÚȷ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ (ESP), ÙˆÓ UFO Î·È ÙˆÓ ··ÁˆÁÒÓ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜, ÙˆÓ Ê·ÓÙ·ÛÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ÛÙÔȯÂÈˆÌ¤ÓˆÓ ÛÈÙÈÒÓ. øÛÙfiÛÔ, ¤Ú· ·’ fiÏ· ·˘Ù¿, ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ‚È‚Ï›Ô ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Î·Ù’ ·Ó¿ÁÎËÓ ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚÈıÒÚÈÔ Î·È Ù· ÔÔ›· ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ¤¯Ô˘Ó ‚Ï·‚ÂÚ¤˜ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Û˘Ó¤ÂȘ: Ì ÙËÓ ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓË ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡ Î·È ÙËÓ Î·Ù¿ ϤÍË ÂÚÌËÓ›· Ù˘ µ›‚ÏÔ˘, Ì ÙËÓ ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, Ì ÙË Ê˘Ï‹ Î·È ÙÔÓ ‰Â›ÎÙË Â˘Ê˘›·˜ (IQ), Ì ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÎfi ÂÍÙÚÂÌÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ·ÎÚÔ‰ÂÍÈ¿, Ì ÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›Â˜» Ô˘ ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·È ·fi ËıÈÎÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ·ÓÈÎÔ‡˜ Î·È Ì·˙ÈΤ˜ ˘ÛÙÂڛ˜ (.¯. ·fi ÙÔ Û‡Ó‰ÚÔÌÔ ÙˆÓ «·Ó·ÎÙÒÌÂÓˆÓ» ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ, ÙËÓ Î·ÎÔÔ›ËÛË Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ۷ٷÓÈÛÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Î·È ÙÔ˘˜ «‰È¢ÎÔÏ˘ÓÙ¤˜»). ™ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜, Ë ÂȉÔÔÈfi˜ ‰È·ÊÔÚ¿ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙÔ˘ ÛΤÙÂÛı·È. AÏÏ¿ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·’ fiÏ· ·˘Ù¿ —Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ— ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Â›Ó·È ¤Ó·˜ ·ÓËÁ˘ÚÈÎfi˜ ÁÈ· ÙÔ Ó‡̷ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ÁÈ· ÙË ¯·Ú¿ Ô˘ ÎÚ‡‚ÂÈ Ë ÂÍÂÚ‡ÓËÛË ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ Ì˘ÛÙËÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ·ÎfiÌ· Î·È fiÙ·Ó ÔÈ ÔÚÈÛÙÈΤ˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ì·ÎÚÈÓ¤˜. ∏ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÂÚȤÙÂÈ· Â›Ó·È Ô˘ ÌÂÙÚ¿ÂÈ, fi¯È Ô ÚÔÔÚÈÛÌfi˜. Zԇ̠ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. A˘Ùfi˜ Â›Ó·È ¿ÏψÛÙÂ Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÔÈ „¢‰ÔÂÈÛً̘ ·ÎÌ¿˙Ô˘Ó — fiÛÔÈ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ·˘Ù¤˜ ͤÚÔ˘Ó fiÙÈ ÔÈ È‰¤Â˜ ÙÔ˘˜ Ú¤ÂÈ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ó· Ê·›ÓÔÓÙ·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ıÂ̤ÏÈÔ˜ Ï›ıÔ˜ Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜ ÛÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ì·˜ Â›Ó·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÂÌ¿˜ ÙÚ¤ÊÔ˘Ì ¤Ó· ›‰Ô˜ ›ÛÙ˘ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÌÈ· ÂÔ›ıËÛË fiÙÈ Ì οÔÈÔÓ ÙÚfiÔ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ı· χÛÂÈ Ù· ΢ÚÈfiÙÂÚ· ·fi Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù¿ Ì·˜ — ÙÔ AIDS, ÙÔÓ ˘ÂÚÏËı˘ÛÌfi, ÙÔÓ Î·ÚΛÓÔ, ÙË Ú‡·ÓÛË, ÙȘ ηډÈÔ¿ıÂȘ Î.Ù.Ï. MÂÚÈÎÔ› Ì¿ÏÈÛÙ· ‰È·Î·Ù¤¯ÔÓÙ·È ·fi ÚÔÛ‰Ô˘ Ù‡Ô˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ÁÈ· ¤Ó· ̤ÏÏÔÓ ¯ˆÚ›˜ ÁËÚ·ÙÂÈ¿: ı· ηٷ›ÓÔ˘Ì ӷÓÔÙ¯ÓÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ¤˜
¶PO§O°O™
9
Ô˘ ı· ÂÈÛ΢¿˙Ô˘Ó Î‡ÙÙ·Ú· Î·È fiÚÁ·Ó·, ı· ÂÍ·Ï›ÊÔ˘Ó Î¿ı ÛÔ‚·Ú‹ ·Ûı¤ÓÂÈ· Î·È ı· Ì·˜ ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÛÙËÓ ËÏÈΛ· Ô˘ ı¤ÏÔ˘ÌÂ. ™˘ÓÂÒ˜, Ë ÂÏ›‰· ·Ó·‚χ˙ÂÈ ·ÈÒÓÈ· fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÛÙ¤˜, ÙÔ˘˜ ıÚËÛÎfiÏËÙÔ˘˜, ÙÔ˘˜ Ô·‰Ô‡˜ Ù˘ N¤·˜ ∂Ô¯‹˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú·„˘¯ÈÛÙ¤˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ˘ÏÈÛÙ¤˜, ÙÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ηÈ, Ó·È, ·ÎfiÌ· Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜. ¢È·Ê¤ÚÔ˘ÌÂ, fï˜, ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ËÁ‹ ÙˆÓ ÂÏ›‰ˆÓ Ì·˜. H ÚÒÙË ÔÌ¿‰· ·ÓıÚÒˆÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÙË ÏÔÁÈ΋ fiÔ˘ Ù˘ Â›Ó·È ‚ÔÏÈÎfi Î·È ÙȘ ·ÔÚÚ›ÙÂÈ fiÔ˘ ‰ÂÓ Ù˘ ›ӷÈ. °È· ÙËÓ ÔÌ¿‰· ·˘Ù‹, οı ›‰Ô˘˜ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ› Â›Ó·È ·Ô‰ÂÎÙÔ›, ·ÚΛ Ó· ÂÎÏËÚÒÓÔ˘Ó ÙË ‚·ıÈ¿ ÚÈ˙ˆÌ¤ÓË ·ÓıÚÒÈÓË ·Ó¿ÁÎË ÁÈ· ‚‚·ÈfiÙËÙ·. °È·Ù›; ™ÙËÓ ÔÚ›· Ù˘ ÂͤÏÈÍ‹˜ ÙÔ˘˜, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·Ó¤Ù˘Í·Ó ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· „¿¯ÓÔ˘Ó Î·È Ó· ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó Û˘Û¯ÂÙ›ÛÂȘ ÌÂٷ͇ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Î·È ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘˜ (.¯. Ù· Ê›‰È· Ô˘ ÎÚÔÙ·Ï›˙Ô˘Ó Â›Ó·È Î·Ïfi Ó· ·ÔʇÁÔÓÙ·È...) Î·È ÔÈ Ï¤ÔÓ ÈηÓÔ› ÛÙÔ Ó· ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ó Û˘Û¯ÂÙ›ÛÂȘ ¿ÊËÛ·Ó Î·È ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜. OÈ ·fiÁÔÓÔÈ ·˘ÙÔ› ›̷ÛÙ ÂÌ›˜. TÔ Úfi‚ÏËÌ· ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ Ë ·ÈÙÈÔÎÚ·ÙÈ΋ ÛΤ„Ë ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ï¿ıËÙË. K¿ÓÔ˘ÌÂ Û˘Û¯ÂÙ›ÛÂȘ, ›Ù ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È ˘·ÚÎÙ¤˜ ›Ù fi¯È. OÈ Ï·Óı·Ṳ̂Ó˜ Û˘Û¯ÂÙ›ÛÂȘ Â›Ó·È ‰‡Ô ÂȉÒÓ: ÔÈ „¢‰Ò˜ ·ÚÓËÙÈΤ˜ Û ÛÎÔÙÒÓÔ˘Ó (.¯. Ù· Ê›‰È· Ô˘ ÎÚÔÙ·Ï›˙Ô˘Ó Â›Ó·È ·‚Ï·‚‹)Ø ÔÈ „¢‰Ò˜ ıÂÙÈΤ˜ ·ÏÒ˜ ÎÔÛÙ›˙Ô˘Ó ¯ÚfiÓÔ Î·È ÂÓ¤ÚÁÂÈ· (.¯. Ô ¯ÔÚfi˜ Ù˘ ‚ÚÔ¯‹˜ ı· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ ÙËÓ ÍËÚ·Û›·). M·˜ ̤ÓÂÈ ÌÈ· ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ „¢‰Ò˜ ıÂÙÈÎÒÓ Û˘Û¯ÂÙ›ÛÂˆÓ — ÔÈ ˘ÓÔÔÌÈΤ˜ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ Á›ÓÔÓÙ·È Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù· ‹ Â͈Á‹ÈÓÔÈØ ÔÈ ıfiÚ˘‚ÔÈ Û ¤Ó· ¿‰ÂÈÔ Û›ÙÈ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È Û Ó‡̷ٷ ‹ ÛÙÔȯÂÈ¿Ø ÔÈ ÛÎÈ¿ÛÂȘ ÂÓfi˜ ‰¤ÓÙÚÔ˘ ÂÚÌËÓ‡ÔÓÙ·È ˆ˜ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ¶·Ó·Á›·˜Ø Ù˘¯·›Â˜ ÛÎȤ˜ οÔÈˆÓ ‚Ô˘ÓÒÓ ÛÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË ÕÚË ÂÚÌËÓ‡ÔÓÙ·È ˆ˜ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ Î·Ù·Û΢·ÛÙ› ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜. H ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ›ÛÙË ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë: Ë «·Ô˘Û›·» ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ Û οÔÈ· ÁˆÏÔÁÈο ÛÙÚÒÌ·Ù· ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ÙÂÎÌ‹ÚÈÔ ı›·˜ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜. H ·Ô˘Û›· ÁÚ·Ù‹˜ ‰È·Ù·Á‹˜ ÙÔ˘ X›ÙÏÂÚ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ E‚Ú·›ˆÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ ›Ûˆ˜ Ó· ÌËÓ ˘‹ÚÍ ÔÙ¤ Ù¤ÙÔÈ· ‰È·Ù·Á‹ ‹ ...ÂÍfiÓÙˆÛË. ™˘Ìو̷ÙÈΤ˜ ‰È·Ù¿ÍÂȘ ˘Ô·ÙÔÌÈÎÒÓ ÛˆÌ·Ùȉ›ˆÓ Î·È ·ÛÙÚÔÓÔÌÈÎÒÓ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÒÓ Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ¤Ó·Ó Â˘Ê˘‹ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜. AfiÚÈÛÙ· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· Î·È ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓ˜ ·fi ‡ÓˆÛË Î·È ·fi ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË ÙÔ˘ ıÂÚ·Â˘Ù‹ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ „˘¯ÔıÂڷ›·˜ ÌÂÙÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È Û ÍÂοı·Ú˜ ÌӋ̘ ·È‰È΋˜ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘, ·Ú¿ ÙËÓ ·Ô˘Û›· ÛÙÔȯ›ˆÓ Ô˘ Ó· ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ. OÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ οÓÔ˘Ó Î·È ·˘ÙÔ› Ù· «„¢‰Ò˜ ıÂÙÈο» ÛÊ¿ÏÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ — ÔÈ Ì¤ıÔ‰ÔÈ fï˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Â›Ó·È ÂȉÈο ۯ‰ȷṲ̂Ó˜ ÒÛÙ ӷ Ù· ÂÍ·Ï›ÊÔ˘Ó. AÓ Ë ˘fiıÂÛË Ù˘ „˘¯Ú‹˜ Û‡ÓÙË͢, ÁÈ· Ó· ¿ÚÔ˘Ì ¤Ó· ÚfiÛÊ·ÙÔ Î·È ı·̷ÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· „¢‰Ò˜ ıÂÙÈÎÔ‡ ÛÊ¿ÏÌ·ÙÔ˜, ‰ÂÓ Â›¯Â
10
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
ÁÓˆÚ›ÛÂÈ Ù¤ÙÔÈ· ‰ËÌÔÛÈfiÙËÙ· ÚÈÓ Î·Ó ÂÏÂÁ¯ı› ·fi ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, ‰ÂÓ ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Û οÙÈ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ. A˘Ùfi˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Â›Ó·È Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÚÔ¯ˆÚ› Ë ÂÈÛÙ‹ÌË — Ì ·Ó·Ú›ıÌËÙ˜ ‰È·ÁÓÒÛÂȘ „¢‰Ò˜ ıÂÙÈÎÒÓ Î·È „¢‰Ò˜ ·ÚÓËÙÈÎÒÓ ÛÊ·ÏÌ¿ÙˆÓ. øÛÙfiÛÔ, Ô Ôχ˜ ÎfiÛÌÔ˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ ‰ÂÓ ÏËÚÔÊÔÚÂ›Ù·È Ù· ÛÊ¿ÏÌ·Ù· ·˘Ù¿ ‰ÈfiÙÈ, ˆ˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ, Ù· ·ÚÓËÙÈο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ‰ÂÓ ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È. TÔ fiÙÈ Ù· ÂÌÊ˘Ù‡̷ٷ ÛÈÏÈÎfiÓ˘ ÛÙÔ˘˜ Ì·ÛÙÔ‡˜ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÚÔηÏÔ‡Ó ÛÔ‚·Ú¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ˘Á›·˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ڈÙÔÛ¤ÏÈ‰Ë Â›‰ËÛËØ ÙÔ fiÙÈ, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ‰ÂÓ ÚԤ΢„ ηӤӷ ÂÈÚ·Ì·ÙÈο ·Ó··Ú·ÁÒÌÂÓÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ Ó· ÂȂ‚·ÈÒÓÂÈ ÙËÓ ÂÈηۛ· ·˘Ù‹ ¤Ú·Û ۯ‰fiÓ ··Ú·Ù‹ÚËÙÔ. TÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÏÔÈfiÓ —ı· ÌÔÚÔ‡Û οÔÈÔ˜ Ó· ÚˆÙ‹ÛÂÈ— Ó· Â›Ó·È Î·Ó›˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜; OÚÈṲ̂ÓÔÈ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ Â›Ó·È Ë ·fiÚÚÈ„Ë Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈˆÓ È‰ÂÒÓ ‹, ·ÎfiÌ· ¯ÂÈÚfiÙÂÚ·, Û˘Á¯¤Ô˘Ó ÙÔÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹ Ì ÙÔÓ Î˘ÓÈÎfi Î·È ÓÔÌ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ Â›Ó·È ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÛÙÚ˘ÊÓÔ› Î·È ‰˘Û¿ÚÂÛÙÔÈ Ù‡ÔÈ Ô˘ ·ÚÓÔ‡ÓÙ·È Ó· ‰Â¯ıÔ‡Ó Î¿ı ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi Ô˘ ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› ÙËÓ Î·ıÂÛÙË΢›· Ù¿ÍË. A˘Ùfi Â›Ó·È Ï¿ıÔ˜. O ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ÌÈ· ˘fi ·›ÚÂÛÈÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ. O ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ Â›Ó·È Ì¤ıÔ‰Ô˜, fi¯È ı¤ÛË. ™Â ÌÈ· ȉÂÒ‰Ë ÂÚ›ÙˆÛË, Ô ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜ ‰ÂÓ ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ÂÚÂ˘Ó¿ οÙÈ ·ÔÎÏ›ÔÓÙ·˜ ÙËÓ Èı·ÓfiÙËÙ· ÙÔ Ù¿‰Â Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ó· Â›Ó·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ‹ Ô ‰Â›Ó· ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜ Ó· Â›Ó·È ·ÏËı‹˜. ŸÙ·Ó, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÌÂϤÙËÛ· ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ E‚Ú·˚ÎÔ‡ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, η٤ÏËÍ· ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜ ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÒÓ ·˘ÙÒÓ (‚Ï. ÎÂÊ. 13 Î·È 14). ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ «·Ó·ÎÙËÌ¤ÓˆÓ ·Ó·ÌÓ‹Ûˆӻ, ‚Ú¤ıËη ÛÙÔ Ï¢Úfi ÙˆÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÒÓ (ÎÂÊ. 7). MÔÚ› ηÓ›˜ Ó· Â›Ó·È ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜ ›Ù ¤Ó·ÓÙÈ Î¿ÔÈÔ˘ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡ ›Ù ¤Ó·ÓÙÈ ·˘ÙÒÓ Ô˘ ÙÔÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Ó. OÈ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ÂÍËÁÔ‡Ó Û ÙÚ›· ›‰· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÈÛÙ‡ÂÈ Û ·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·: (1) ‰ÈfiÙÈ Ë ÂÏ›‰· ·Ó·‚χ˙ÂÈ ·ÈÒÓÈ·Ø (2) ‰ÈfiÙÈ Ë ÛΤ„Ë ·Ú·Û‡ÚÂÙ·È Û ϿÓË Ì ÁÂÓÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜Ø (3) ‰ÈfiÙÈ Ë ÛΤ„Ë ·Ú·Û‡ÚÂÙ·È Û ϿÓË ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜. ¢›Óˆ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· «·Ú¿ÍÂÓˆÓ ‰ÔÍ·ÛÈÒÓ» ·Ó¿ÌÈÎÙ· Ì ÁÂÓÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ÌÔÚԇ̠ӷ Ì¿ıÔ˘Ì ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ‰Ôͷۛ˜ ·˘Ù¤˜. °È· ÙÔÓ ÛÎÔfi ·˘Ùfi ¤¯ˆ ‰·ÓÂÈÛÙ› ÙÔ ÛÙ˘Ï ÙÔ˘ ™Ù‹‚ÂÓ T˙¤˘ °ÎÔ˘ÏÓÙ (Stephen Jay Gould) ˆ˜ ÚfiÙ˘Ô ÁÈ· ¤Ó· ÈÛÔÚÚÔË̤ÓÔ Ì›ÁÌ· ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÁÂÓÈÎÔ‡, Ù˘ ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ·˜ Î·È Ù˘ Û˘ÓÔÏÈ΋˜ ÂÈÎfiÓ·˜Ø ˆ˜ ËÁ‹ ¤ÌÓ¢Û˘ ¤¯ˆ ÙËÓ ·ÊÔÛ›ˆÛË ÙÔ˘ T˙¤È̘ P¿ÓÙÈ (J. Randi) ÛÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘: ÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË ÌÂÚÈÎÒÓ ·fi Ù· ÈÔ ‰˘ÛÂÚÌ‹ÓÂ˘Ù· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ· ÙfiÛÔ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜ fiÛÔ Î·È ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜. ™Ù· ¤ÓÙ ¯ÚfiÓÈ· ·ÊfiÙÔ˘ ȉڇ۷Ì ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Sceptic Î·È ÙË ™ÎÂÙÈÎÈÛÙÈ΋ EÙ·ÈÚ›·, Ë ∫ÈÌ ∑ËÏ ™¤ÚÌÂÚ (Kim Ziel Shermer), Û‡ÓÙÚÔÊÔ˜, Ê›ÏË Î·È Û‡˙˘Áfi˜ ÌÔ˘, ÌÔ˘ ¤¯ÂÈ ÚÔÛʤÚÂÈ ·Ù¤ÏÂȈÙ˜ ÒÚ˜ ÁfiÓÈÌˆÓ Û˘˙ËÙ‹ÛÂ-
¶PO§O°O™
11
ˆÓ ›Ù ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Ê·ÁËÙÔ‡ ›Ù ԉËÁÒÓÙ·˜ ÛÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Â›Ù οÓÔÓÙ·˜ Ì·˙› Ô‰ËÏ·Û›· ›Ù ηٿ ÙÔÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfi Ì·˜ ÂÚ›·ÙÔ ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi Ì·˙› Ì ٷ Û΢ÏÈ¿ Î·È ÙËÓ ÎfiÚË Ì·˜ ÙË NÙ¤‚ÈÓ. H ¿ÏÏË Û˘ÓÂÚÁ¿ÙÚÈ¿ ÌÔ˘ ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi, Ë ¶·Ù §¿ÈÓ˜ (Pat Linse), ·Ô‰Â›¯ÙËΠοÙÈ Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÌÈ· ÂÍ·›ÚÂÙË Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ÂÈÌÂÏ‹ÙÚÈ·. AÓ‹ÎÂÈ ÛÙÔ Û¿ÓÈÔ Â›‰Ô˜ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¢ڇÙËÙ· ÁÓÒÛÂˆÓ ÙfiÛÔ ÛÙ· ηÏÏÈÙ¯ÓÈο fiÛÔ Î·È ÛÙ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·, ÂÓÒ Ë ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÈÏ›· ÙˆÓ ·Ó·ÁÓˆÛÌ¿ÙˆÓ Ù˘ (ÛÙÔ Û›ÙÈ Ù˘, ¿ÏψÛÙÂ, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙËÏÂfiÚ·ÛË) Ù˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ fi¯È ·ÏÒ˜ Ó· ÌÔÚ› Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÂÈ Û¯Â‰fiÓ Â› ·ÓÙfi˜ ÂÈÛÙËÙÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· Û˘ÓÂÈÛʤÚÂÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο ÛÙË ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÈ΋ ΛÓËÛË. £· ‹ıÂÏ· ›Û˘ Ó· ÌÓËÌÔÓ‡ۈ fiÏÔ˘˜ ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ‚Ô‹ıËÛ·Ó Ù· ̤ÁÈÛÙ· ÛÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ Sceptic Î·È ÛÙË ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ÛÂÈÚ¿˜ ‰È·Ï¤ÍÂÒÓ Ì·˜ ÛÙÔ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ∆¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜ (Caltech), ¯ˆÚ›˜ ÙȘ Ôԛ˜ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ‰ÂÓ ı· ˘‹Ú¯Â. O Jaime Botero Â›Ó·È Ì·˙› ÌÔ˘ ·fi ÙfiÙ Ԣ ‰›‰·Ûη ÙÔ ·ÔÁÂ˘Ì·ÙÈÓfi Ì¿ıËÌ· ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹˜ ÛÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· ÛÙÔ KÔϤÁÈÔ ÙÔ˘ Glendale, ÚÈÓ ·fi ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ·. H Diane Knudson ¤¯ÂÈ Û˘ÓÂÈÛʤÚÂÈ Û¯Â‰fiÓ Û οı ‰È¿ÏÂÍË ÛÙÔ Caltech, Ì ÌÔÓ·‰È΋ ·ÓÙ·ÌÔÈ‚‹ οÔÈÔ Á‡̷ Î·È ¿ÊıÔÓË ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÙÚÔÊ‹. O Brad Davies ‚ÈÓÙÂÔÛÎfiËÛ fiϘ ÙȘ ‰È·Ï¤ÍÂȘ Î·È ÚÔÛ¤ÊÂÚ ÙËÓ ·ÓÂÎÙ›ÌËÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘ ÁÈ· ÙȘ ÔÏϤ˜ Î·È ÔÈΛϘ ·fi„ÂȘ ÙˆÓ ÔÌÈÏËÙÒÓ. O Jerry Friedman ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ÙËÓ ÙÚ¿Â˙· ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ì·˜, ÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙÔ ÂÚˆÙËÌ·ÙÔÏfiÁÈÔ Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ Î·È Ì·˜ ¤‰ˆÛ ¯Ú‹ÛÈ̘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Î›ÓËÌ· ÁÈ· Ù· ‰ÈηÈÒÌ·Ù· ÙˆÓ ˙ÒˆÓ. H Terry Kirker ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· Û˘ÓÂÈÛʤÚÂÈ ÛÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ÙÔ˘ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡ Ì ÙÔÓ ‰ÈÎfi Ù˘ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÙÚfiÔ. T· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· ÎÂÊ¿Ï·È· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ‰ËÌÔÛȇıËηÓ, Û ·Ú¯È΋ ÌÔÚÊ‹, ˆ˜ ¿ÚıÚ· ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Sceptic, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Â›Ì·È ·Ú¯ÈÛ˘ÓÙ¿ÎÙ˘. ¶ÔÈÔ˜ Ì ÂϤÁ¯ÂÈ ı· ›ÙÂ; ¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ÂÈÌÂÏËÙ‹˜ ÙÔ˘ ·Ú¯ÈÛ˘ÓÙ¿ÎÙË; ¶ÔÈÔ˜ ı· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ Ì ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi ÙÔÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹; K¿ı Î›ÌÂÓÔ ÛÙÔÓ ÙfiÌÔ ·˘Ùfi ÙÔ ¤¯Ô˘Ó ‰È·‚¿ÛÂÈ Î·È ÂÈÌÂÏËı› ÔÈ ÂÈÌÂÏËÙ¤˜ ÙÔ˘ ÂΉÔÙÈÎÔ‡ Ô›ÎÔ˘, Elizabeth Knoll, Mary Louise Byrd Î·È Michelle Bonice, ÔÈ Û˘ÓÂÚÁ¿ÙÚȤ˜ ÌÔ˘ Kim Î·È Pat, ¤Ó·˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÓÙ¿ÎÙ˜ ÙÔ˘ Sceptic ηÈ, fiÔ˘ ·˘Ùfi ıˆڋıËΠÛÎfiÈÌÔ, fiÏ· Ù· ̤ÏË Ù˘ Û˘ÓÙ·ÎÙÈ΋˜ ÂÈÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ‹ οÔÈÔ˜ ÂȉÈÎfi˜ ÛÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ı¤Ì·. °È’ ·˘Ùfi, ¢¯·ÚÈÛÙÒ ÔÏfi„˘¯· ÙÔ˘˜: David Alexander, Clay Drees, Gene Friedman, Alex Grobman, Diane Halpern, Steve Harris, Gerald Larue, Jim Lippard, Betty McCollister, Tom McDonough, Paul McDowell, Tom McIver, Sara Meric, John Mosley, Richard Olson, D'art Phares, Donald Prothero, Rick Shaffer, Elie Shneour, Brian Siano, Jay Snelson, Carol Tavris, Kurt Wochholtz ηÈ, ȉȷ›ÙÂÚ·, ÙÔ˘˜ Richard Hardison, Bernard Leikind, Frank Miele Î·È Frank Sulloway, Ô˘ ‰ÂÓ Â¤ÙÚ„·Ó ÛÙË ÊÈÏ›· Ì·˜ Ó· ÛÙ·ı› ÂÌfi‰ÈÔ ÛÙËÓ ·Ì›-
12
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
ÏÈÎÙË ·ÎÂÚ·ÈfiÙËÙ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÂÈÌÂÏ‹ıËÎ·Ó ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi. T¤ÏÔ˜, Ô Bruce Mazet ¤‰ˆÛ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Sceptic, ÛÙË ™ÎÂÙÈÎÈÛÙÈ΋ EÙ·ÈÚ›· Î·È ÛÙȘ ∂ΉfiÛÂȘ Millenium Ó· ÔÏÂÌ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ¿ÁÓÔÈ· Î·È ÙȘ ·Ú·ÓÔ‹ÛÂȘ Î·È Ì·˜ ÒıËÛ Ôχ ÈÔ ¤Ú· ·fi Ù· fiÚÈ· Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û· ÔÙ¤ Ó· ÔÓÂÈÚ¢ÙÒ fiÙÈ ı· ÊÙ¿Ó·ÌÂ. TÔ 1958, ÛÙÔ ·ÚÈÛÙÔ˘ÚÁËÌ·ÙÈÎfi ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ H ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘ (The Philosophy of Physical Science), Ô Ê˘ÛÈÎfi˜ Î·È ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜ ™ÂÚ ÕÚıÔ˘Ú ™Ù¿Óϸ ŒÓÙÈÓÁÎÙÔÓ (Sir Arthur Stanley Eddington) ¤ıÂÙ ÙÔ ÂÍ‹˜ ÂÚÒÙËÌ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ: «Quis custodiet ipsos custodes» — «ÔÈÔ˜ ı· ·Ú·ÙËÚ› ÙÔ˘˜ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ˜;». «O ÂÈÛÙËÌÔÏfiÁÔ˜», ··ÓÙÔ‡ÛÂ Ô ›‰ÈÔ˜, «ÙÔ˘˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› ÁÈ· Ó· ‰ÂÈ ÙÈ ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó ÛÙ' ·Ï‹ıÂÈ·, οÙÈ Ô˘ Û˘¯Ó¿ Â›Ó·È ÙÂÏ›ˆ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ·˘Ùfi Ô˘ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó. EÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙȘ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ù· ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë fiÚÈ· ÙˆÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓØ Î·Ù¿ ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·˘Ù‹ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÂÎ ÙˆÓ ÚÔÙ¤ÚˆÓ Ù· fiÚÈ· ̤۷ ÛÙ· ÔÔ›· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ô˘ ı· ¿ÚÔ˘Ó» (1958, Û. 21). ™‹ÌÂÚ·, ·Ú·ÙËÚËÙ¤˜ ÙˆÓ ·Ú·ÙËÚËÙÒÓ Â›Ó·È ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜. ¶ÔÈÔ˜ fï˜ ı· ·Ú·ÙËÚ› ÙÔ˘˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜; EÛ›˜! ∂¿Óˆ ÙÔ˘˜, ÏÔÈfiÓ, Î·È Î·Ï‹ ‰È·ÛΤ‰·ÛË!
MEPO™ ¶PøTO
E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
H ÂÈÛÙ‹ÌË ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÔ›ıËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ· Ù˘ ÂÌÂÈÚ›·˜, Ù˘ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ Î·È Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜Ø Ë Ì·Á›· ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ›ÛÙË ˆ˜ Ë ÂÏ›‰· ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· Û‚‹ÛÂÈ, Ô‡ÙÂ Ô fiıÔ˜ Ó· ·Ú·Ï·Ó‹ÛÂÈ. MÚ·ÓÈÛÏ¿‚ M·ÏÈÓfiÊÛÎÈ M·Á›·, ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ıÚËÛΛ· (Magic, Science, and Religion), 1948
1
Y¶APXø, APA ™KE¶TOMAI TÔ Ì·ÓÈʤÛÙÔ ÂÓfi˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹
™ÙËÓ ÚÒÙË ÛÂÏ›‰· ÙÔ˘ ˘¤ÚÔ¯Ô˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ¶Ò˜ Ó· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ÌÈ· ̇Á· (To Know a Fly), Ô ‚ÈÔÏfiÁÔ˜ B›ÓÛÂÓÙ NÙ›‰ÈÂÚ (V. Dethier) οÓÂÈ ÙÔ ÂÍ‹˜ ÓÂ˘Ì·Ù҉˜ Û¯fiÏÈÔ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ÔÚÈṲ̂ӷ ·È‰È¿ ÌÂÁ·ÏÒÓÔ˘Ó Î·È Á›ÓÔÓÙ·È ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜. «∞Ó Î·È Ù· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ‰ÈÛÙ¿˙Ô˘Ó Ó· ·Ù‹ÛÔ˘Ó Ù· Ì˘ÚÌ‹ÁÎÈ·, ÁÈ·Ù› ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ·˘Ùfi ʤÚÓÂÈ ‚ÚÔ¯‹, ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ˘‹ÚÍ ÔÙ¤ ·ÚfiÌÔÈ· ·Ó·ÛÙÔÏ‹ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ÍÂÚ›˙ˆÌ· ÙˆÓ Ô‰ÈÒÓ ‹ ÙˆÓ ÊÙÂÚÒÓ ÌÈ·˜ ̇Á·˜. T· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·È‰È¿, fiÙ·Ó Î¿ÔÙ ÌÂÁ·ÏÒÛÔ˘Ó, ÍÂÂÚÓÔ‡Ó ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ·˘Ùfi. EΛӷ Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔ ÍÂÂÚÓÔ‡Ó Â›Ù ¤¯Ô˘Ó ¿Û¯ËÌË Î·Ù¿ÏËÍË Â›Ù Á›ÓÔÓÙ·È ‚ÈÔÏfiÁÔÈ» (1962, Û. 2). ŸÙ·Ó Â›Ó·È ÌÈÎÚ¿, Ù· ·È‰È¿ ‰È„Ô‡Ó ÁÈ· ÁÓÒÛË Î·È ÚˆÙÔ‡Ó ÁÈ· ηıÂÙ› Ô˘ ˘Ô›ÙÂÈ ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„‹ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ¯ˆÚ›˜ ›¯ÓÔ˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡. T· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‰ÂÓ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ÔÙ¤ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi ·fi ÙËÓ Â˘ÈÛÙ›·. E̤ӷ ÌÔ˘ ‹Ú Ôχ ηÈÚfi. TÔ 1979, „¿¯ÓÔÓÙ·˜ Ì¿Ù·È· Ó· ‚Úˆ ÌÈ· ÌfiÓÈÌË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ηıËÁËÙ‹, Ì ÚÔۤϷ‚·Ó ˆ˜ ·ÚıÚÔÁÚ¿ÊÔ Û ¤Ó· ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ÁÈ· ı¤Ì·Ù· Ô‰ËÏ·Û›·˜. TËÓ ÚÒÙË ÌÔ˘ ̤ڷ ÛÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ì ¤ÛÙÂÈÏ·Ó Û ÌÈ· Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ù‡Ô˘ Ô˘ ›¯Â ‰ÈÔÚÁ·Óˆı› ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó Î¿ÔÈÔ˘ T˙ˆÓ M·Ú›ÓÔ. O ¿ÓıÚˆÔ˜ ·˘Ùfi˜ ›¯Â ÌfiÏȘ ‰È·Û¯›ÛÂÈ ÙËÓ AÌÂÚÈ΋ Ì ÙÔ Ô‰‹Ï·Ùfi ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ-ÚÂÎfiÚ ÙˆÓ 13 ËÌÂÚÒÓ, 1 ÒÚ·˜ Î·È 20 ÏÂÙÒÓ. ŸÙ·Ó ÙÔÓ ÚÒÙËÛ· Ò˜ Ù· ηٿÊÂÚÂ, Ô ª·Ú›ÓÔ ÌÔ˘ Ì›ÏËÛ ÁÈ· οÔȘ ÂȉÈΤ˜ ¯ÔÚÙÔÊ·ÁÈΤ˜ ‰›·ÈÙ˜, ÁÈ· ıÂڷ›˜ Ì ÌÂÁ·‚Èٷ̛Ә, ÁÈ· ÓËÛÙ›˜, ÁÈ· ˘ÁÈÂÈÓ‹ ÙÔ˘ ·¯¤Ô˜ ÂÓÙ¤ÚÔ˘, ÁÈ· Ï·ÛfiÏÔ˘ÙÚ·, ÁÈ· ÈÚȉÔÏÔÁ›·, ÁÈ· ΢ÙÙ·ÚÔÙÔÍÈΤ˜ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ ·›Ì·ÙÔ˜, ÁÈ· «ÚfiÏÊÈÓÁλ, ÁÈ· ‚ÂÏÔÓÔ›ÂÛË Î·È ‚ÂÏÔÓÈÛÌfi, ÁÈ· ·ÚÓËÙÈο ÈfiÓÙ·, ÁÈ· ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ ˘Ú·Ì›‰ˆÓ Î·È ÁÈ· ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ¿ÏÏ· ·ÏÏfiÎÔÙ· Ú¿ÁÌ·Ù· Ù· ÔÔ›· ·ÁÓÔÔ‡Û· Ï‹Úˆ˜. K·ıÒ˜, ÁÂÓÈο, ¤¯ˆ ÌÈ· Û¯ÂÙÈ΋ ÂÚȤÚÁÂÈ·, fiÙ·Ó ¿Ú¯ÈÛ· Ó· ·Û¯ÔÏÔ‡Ì·È ÛÔ‚·Ú¿ Ì ÙËÓ Ô‰ËÏ·Û›· ›· Ó· Ù· ‰ÔÎÈÌ¿Ûˆ fiÏ· ·˘-
16
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
Ù¿ ÁÈ· Ó· ‰ˆ ·Ó Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌ·. K¿ÔÙ ¤ÌÂÈÓ· ÓËÛÙÈÎfi˜ › Ì›· ÔÏfiÎÏËÚË Â‚‰ÔÌ¿‰·, Û˘ÓÙËÚÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÌfiÓÔ Ì ¤Ó· ÂÚ›ÂÚÁÔ Ì›ÁÌ· ÓÂÚÔ‡, ÈÂÚÈÔ‡ ηÁȤÓ, ÛÎfiÚ‰Ô˘ Î·È ÏÂÌÔÓÈÔ‡. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰·˜, Ô ª·Ú›ÓÔ Î·È ÂÁÒ Â›·Ì ӷ Ô‰ËÏ·Ù‹ÛÔ˘Ì ·fi ÙÔ ÿÚ‚·˚Ó Ì¤¯ÚÈ ÙË Ï›ÌÓË MÈÁÎ M¤·Ú Î·È ¿ÏÈ ›Ûˆ, ÌÈ· ‰È·‰ÚÔÌ‹ 225 ÂÚ›Ô˘ ¯ÈÏÈÔ̤ÙÚˆÓ. Ÿˆ˜ ·Ó‚·›Ó·Ì ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi, Î¿Ô˘ ÛÙË Ì¤ÛË, ÂÁÒ Î·Ù¤ÚÚÂ˘Û·, «¯Ù˘Ë̤ÓÔ˜» ·fi ÙÔ Ì·ÓÙ˙Ô‡ÓÈ Ô˘ ›¯· ÈÂÈ. MÈ· ¿ÏÏË ÊÔÚ¿, ¿ÏÈ ÔÈ ›‰ÈÔÈ, ‹Á·Ì Ì ÙÔ Ô‰‹Ï·ÙÔ Û οÙÈ ıÂڷ¢ÙÈο ÏÔ˘ÙÚ¿ ÎÔÓÙ¿ ÛÙË Ï›ÌÓË ŒÏÛÈÓÔÚ ÁÈ· ¤Ó· Ï·ÛfiÏÔ˘ÙÚÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô ı· ·ÔÌ˘˙Ô‡ÛÂ, ˘ÔÙ›ıÂÙ·È, ÙȘ ÙÔ͛Ә ·fi ÙÔ ÛÒÌ· ÌÔ˘. TÔ ‰¤ÚÌ· ÌÔ˘ ‚¿ÊÙËΠÎfiÎÎÈÓÔ ÁÈ· ÌÈ· ÔÏfiÎÏËÚË Â‚‰ÔÌ¿‰·. TÔÔı¤ÙËÛ· ÌÈ· ÁÂÓÓ‹ÙÚÈ· ·ÚÓËÙÈÎÒÓ ÈfiÓÙˆÓ ÛÙËÓ ÎÚ‚·ÙÔο̷ڿ ÌÔ˘ ÁÈ· Ó· ÊÔÚÙ›˙ÂÈ ÙÔÓ ·¤Ú· Î·È Ó· ÌÔ˘ ‰›ÓÂÈ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·... OÈ ÙÔ›¯ÔÈ Ì·‡ÚÈÛ·Ó ·fi ÙË ÛÎfiÓË. ¶‹Á· Û ¤Ó·Ó ÈÚȉÔÏfiÁÔ ÁÈ· Ó· ÂÍÂÙ¿ÛÂÈ ÙËÓ ›Úȉ· ÙÔ˘ Ì·ÙÈÔ‡ ÌÔ˘ Î·È ÌÔ˘ › fiÙÈ ÔÈ ÌÈÎÚ¤˜ Ú¿ÛÈÓ˜ ÎËÏ›‰Â˜ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÌÔ˘ ˘Ô‰‹ÏˆÓ·Ó ˆ˜ οÙÈ ‰ÂÓ ‹Á·ÈÓ ηϿ Ì ٷ ÓÂÊÚ¿ ÌÔ˘. T· ÓÂÊÚ¿ ÌÔ˘, ˆÛÙfiÛÔ, ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ˘ÁȤÛٷٷ ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. ÕÚ¯ÈÛ· Ó· ·Û¯ÔÏÔ‡Ì·È ÁÈ· Ù· ηϿ Ì ÙËÓ Ô‰ËÏ·Û›·. MÈ· ̤ڷ ·ÊfiÙÔ˘ ÁÓÒÚÈÛ· ÙÔÓ ª·Ú›ÓÔ, ·ÁfiÚ·Û· ¤Ó· ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi Ô‰‹Ï·ÙÔ Î·È, ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ™·‚‚·ÙÔ·ÚÈ·ÎÔ, ÌÂÙ›¯· ÛÙÔÓ ÚÒÙÔ ÌÔ˘ ·ÁÒÓ·. ŒÎ·Ó· ÙËÓ ÚÒÙË ÌÔ˘ «Î·ÙÔÛÙ¿Ú·» (100 Ì›ÏÈ· – 160 ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ·) ‡ÛÙÂÚ· ·fi ¤Ó·Ó Ì‹Ó· Î·È ÙËÓ ÚÒÙË ÌÔ˘ «‰ÈÏ‹ ηÙÔÛÙ¿Ú·», ·ÚÁfiÙÂÚ· ÙÔÓ ›‰ÈÔ ¯ÚfiÓÔ. ™˘Ó¤¯È˙· Ó· ‰ÔÎÈÌ¿˙ˆ ÂÚ›ÂÚÁ· Ú¿ÁÌ·Ù·, ‰ÈfiÙÈ ÛΤÊÙËη ˆ˜ ‰ÂÓ Â›¯· Ù›ÔÙ ӷ ¯¿Ûˆ ηÈ, ÔÈÔ˜ ͤÚÂÈ, ›Ûˆ˜ ‚ÂÏÙ›ˆÓ·Ó ÙËÓ ·fi‰ÔÛ‹ ÌÔ˘. ¢ÔΛ̷۷ ÙËÓ «˘ÁÈÂÈÓ‹ ÙÔ˘ ·¯¤Ô˜ ÂÓÙ¤ÚÔ˘», ‰ÈfiÙÈ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ‰È¿ÊÔÚ· ‰˘Û¿ÚÂÛÙ· Ú¿ÁÌ·Ù· ÌÏÔοÚÔ˘Ó Ù· «˘‰Ú·˘ÏÈο» Ì·˜, ÌÂÈÒÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ¤„˘, ·ÏÏ¿ ÙÔ ÌfiÓÔ Ô˘ ¤Ù˘¯· ‹Ù·Ó Ó· ÂÚ¿Ûˆ Ì›· ÒÚ· ·Ú¤· Ì ¤Ó·Ó ۈϋӷ ¯ˆÌ¤ÓÔ Û οÔÈÔ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ¿‚ÔÏÔ Ì¤ÚÔ˜. EÁη٤ÛÙËÛ· ÌÈ· ˘Ú·Ì›‰· ÛÙÔ ‰È·Ì¤ÚÈÛÌ¿ ÌÔ˘, ‰ÈfiÙÈ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ «ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·». TÔ ÌfiÓÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ‹Ù·Ó Ó· Ì ÎÔÈÙÔ‡Ó ·Ú¿ÍÂÓ· ÔÈ Î·ÏÂṲ̂ÓÔÈ ÌÔ˘. ÕÚ¯ÈÛ· ÙÔ Ì·Û¿˙, ÙÔ ÔÔ›Ô ‹Ù·Ó ÊÔ‚ÂÚ¿ ¢¯¿ÚÈÛÙÔ Î·È Ôχ ¯·Ï·ÚˆÙÈÎfi. MÂÙ¿ ·fi Ï›ÁÔ Î·ÈÚfi Ô Ì·Û¤Ú-ıÂÚ·Â˘Ù‹˜ ÌÔ˘ ¤ÎÚÈÓ ˆ˜ ÙÔ Ì·Û¿˙ «‚·ı¤ˆÓ ÈÛÙÒÓ» ‹Ù·Ó ÈÔ ÂӉ‰ÂÈÁ̤ÓÔ ÁÈ· Ó· ·Ô‚ÏËı› ÙÔ Á·Ï·ÎÙÈÎfi Ô͇ ·fi ÙÔ˘˜ Ì˘˜ ÌÔ˘. A˘Ùfi ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Î·È ÙfiÛÔ ¯·Ï·ÚˆÙÈÎfi. ŒÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ Ù‡Ô˜ ÌÔ˘ ¤Î·Ó ̷ۿ˙ Ì ٷ fi‰È· ÙÔ˘. A˘Ùfi ‹Ù·Ó ·ÎfiÌ· ÏÈÁfiÙÂÚÔ ¯·Ï·ÚˆÙÈÎfi. ¢ÔΛ̷۷ ÙÔ «ÚfiÏÊÈÓÁλ, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È Ì·Û¿˙ Ôχ «‚·ı¤ˆÓ ÈÛÙÒÓ». ◊Ù·Ó ÙfiÛÔ ÂÒ‰˘ÓÔ, ÒÛÙ ‰ÂÓ Í·Ó·¿ÙËÛ·. TÔ 1982, Ô ª·Ú›ÓÔ, ÂÁÒ Î·È ¿ÏÏ· ‰‡Ô ¿ÙÔÌ· Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ì ÛÙÔÓ ÚÒÙÔ ¢È·ÌÂÚÈηÓÈÎfi AÁÒÓ·, ÙÔÓ Ô‰ËÏ·ÙÈÎfi ·ÁÒÓ· ÙˆÓ 3.000 ÌÈÏ›ˆÓ (4.800 ¯ÈÏÈÔ̤ÙÚˆÓ) Ô˘ ‰È·Û¯›˙ÂÈ ÙË µfiÚÂÈ· ∞ÌÂÚÈ΋, ·fi ÙÔ §Ô˜ ÕÓÙ˙ÂϘ ̤¯ÚÈ ÙË N¤· YfiÚÎË. °È· Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ·ÛÙÔ‡ÌÂ, ‹Á·Ì ÁÈ· ΢ÙÙ·ÚÔÙÔÍÈ΋ ·Ó¿-
17
Y¶APXø, APA ™KE¶TOMAI
Ï˘ÛË ·›Ì·ÙÔ˜. YÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ÙÔ ÙÂÛÙ ·˘Ùfi ı· ·Ó›¯Ó¢ ÙÚÔÊÈΤ˜ ·ÏÏÂÚÁ›Â˜ Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Ó Û˘ÛÛÒÚ¢ÛË ÙˆÓ ·ÈÌÔÂÙ·Ï›ˆÓ Î·È ÊÚ¿ÛÛÔ˘Ó Ù· ÙÚȯÔÂȉ‹ ·ÁÁ›·, ÂÌÔ‰›˙ÔÓÙ·˜ ÙË ÚÔ‹ ÙÔ˘ ·›Ì·ÙÔ˜. E›¯·Ì ·Ú¯›ÛÂÈ È· Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙԇ̠ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ ·˘ÙÒÓ Î·È ¤ÙÛÈ ÛÙ›ϷÌ ‰Â›ÁÌ·Ù· ·fi ÙÔ ·›Ì· ÌfiÓÔÓ ÂÓfi˜ ·fi ÂÌ¿˜, ·ÏÏ¿ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÔÓfiÌ·Ù·. °È· ηı¤Ó· ·fi Ù· ‰Â›ÁÌ·Ù· ‰È·ÁÓÒÛıËÎ·Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÙÚÔÊÈΤ˜ ·ÏÏÂÚÁ›Â˜, οÙÈ Ô˘ Ì·˜ ¤‰ÂÈÍ fiÙÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙȘ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Î·È fi¯È ÛÙÔ ·›Ì· Ì·˜. K·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· ÎÔÈÌfiÌÔ˘Ó Ì ¤Ó· «ËÏÂÎÙÚÔ-·ÎÔ˘ÛÎfiÈÔ», ÙÔ ÔÔ›Ô ı· ÌÂÙÚÔ‡Û ٷ ÂÁÎÂÊ·ÏÈο ÌÔ˘ ·̷ٷ Î·È ı· Ì ¤ÊÂÚÓ Û ηٿÛÙ·ÛË-¿ÏÊ· ÁÈ· ηχÙÂÚÔ ‡ÓÔ. YÔÙ›ıÂÙ·È Â›Û˘ fiÙÈ ı· ·Ó·Ó¤ˆÓ ÙÔ˘˜ Ì˘ÒÓ˜ ÌÔ˘ Î·È ı· ıÂÚ¿Â˘Â Î¿ı ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌfi. H ÂÙ·ÈÚ›· Ô˘ ÙÔ Â›¯Â ηٷÛ΢¿ÛÂÈ ¤·ÈÚÓ fiÚÎÔ fiÙÈ ÙÔ Ì˯¿ÓËÌ· ·˘Ùfi ›¯Â ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙÔÓ T˙Ô MÔÓÙ¿Ó· Ó· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ÙÔ ÚˆÙ¿ıÏËÌ· ÛÙÔ ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi Ô‰fiÛÊ·ÈÚÔ. A’ fiÛÔ ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ÎÚ›Óˆ, ‹Ù·Ó ÂÓÙÂÏÒ˜ ·Ó·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi. TÔ ËÏÂÎÙÚÔ-·ÎÔ˘ÛÎfiÈÔ ‹Ù·Ó ȉ¤· ÙÔ˘ ¯ÂÈÚÔÚ·ÎÙÈÎÔ‡ ÌÔ˘. ÕÚ¯ÈÛ· Ó· ËÁ·›Óˆ Û ¯ÂÈÚÔÚ·ÎÙÈÎfi fi¯È ÁÈ·Ù› ÙÔ ¯ÚÂÈ·˙fiÌÔ˘Ó, ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› ›¯· ·ÎÔ‡ÛÂÈ ˆ˜ Ë ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Ú¤ÂÈ Ì¤Û· ·fi ÙË ÛÔÓ‰˘ÏÈ΋ ÛÙ‹ÏË Î·È ÌÔÚ› Ó· ÌÏÔηÚÈÛÙ› Û ‰È¿ÊÔÚ· ÛËÌ›·. AÓ·Î¿Ï˘„· ˆ˜ fiÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì «ÚÔÛ¿ÚÌÔ˙» ÙfiÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË «ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹» ¯ÚÂÈ·˙fiÌÔ˘Ó, ‰ÈfiÙÈ Ô Ï·ÈÌfi˜ Î·È Ë Ï¿ÙË ÌÔ˘ «¤ÂÊÙ·Ó» Û˘Ó¯Ҙ. A˘Ùfi Û˘Ó¯›ÛÙËΠÁÈ· ‰‡Ô ·ÎfiÌË ¯ÚfiÓÈ·, ÒÛÔ˘ ÙÔ ÛÙ·Ì¿ÙËÛ· ÙÂÏ›ˆ˜ Î·È ¤ÎÙÔÙ ‰ÂÓ Í·Ó·¯ÚÂÈ¿ÛÙËη ¯ÂÈÚÔÚ·ÎÙÈÎfi. ™˘ÓÔÏÈο ·ÁˆÓÈ˙fiÌÔ˘Ó ˆ˜ ˘ÂÚÌ·Ú·ıÒÓÈÔ˜ Ô‰ËÏ¿Ù˘ › ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ·, ‰ÔÎÈÌ¿˙ÔÓÙ·˜ fiÏÔÓ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ Î·ÈÚfi ηıÂÙ› (ÂÎÙfi˜ ·fi Ó·ÚΈÙÈο Î·È ÛÙÂÚÔÂȉ‹) Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‚ÂÏÙÈÒÛÂÈ ÙËÓ ·fi‰ÔÛ‹ ÌÔ˘. K·ıÒ˜ Ô ‰È·ÌÂÚÈηÓÈÎfi˜ ·ÁÒÓ·˜ ÁÈÓfiÙ·Ó fiÏÔ Î·È ÈÔ ÁÓˆÛÙfi˜ —ÙÔÓ ÌÂÙ¤‰È‰Â › ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ÙËÏÂÔÙÈÎfi ηӿÏÈ— ‰Â¯fiÌÔ˘Ó ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· Ó· ‰ÔÎÈÌ¿Ûˆ οı ÏÔÁ‹˜ Ú¿ÁÌ·Ù·, Î·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙÔ ¤Î·Ó·. Afi ·˘Ù‹ ÙË ‰ÂηÂÙ‹ ÂÌÂÈÚ›·, Ì ϋıÔ˜ ‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¤Ó· ÌfiÓÔÓ ¿ÙÔÌÔ (Â̤ӷ), η٤ÏËÍ· Û ‰‡Ô Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·: ·Ê' ÂÓfi˜, Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ ·Ó¤‚·˙ ÙËÓ ·fi‰ÔÛË, ‰ÂÓ ·Ó·ÎÔ‡ÊÈ˙ ÙÔÓ fiÓÔ Î·È ‰ÂÓ ‚ÂÏÙ›ˆÓ ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÌÔ˘ ηٿÛÙ·ÛË, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ÔÏϤ˜ ÒÚ˜ ¿Óˆ ÛÙË Û¤Ï·, ÙËÓ ÚÔۋψÛË Û ¤Ó· Û˘Ó¤˜ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÚÔÔÓ‹ÛÂˆÓ Î·È ÙËÓ ÈÛÔÚÚÔË̤ÓË ‰È·ÙÚÔÊ‹Ø ·Ê' ÂÙ¤ÚÔ˘, Û˘ÌʤÚÂÈ Ó· Â›Ó·È Î·Ó›˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜. ∞ÏÏ¿ ÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ ·˘Ùfi; TÈ ı· ÂÈ Ó· Â›Ó·È Î·Ó›˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜; TI £A ¶EI «™KE¶TIKI™TH™»; ŒÁÈÓ· ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜ ÙÔ ™¿‚‚·ÙÔ, 6 A˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1983, ηıÒ˜ ·Ó¤‚·ÈÓ· ÙÔÓ Ì·ÎÚ‡ ·ÓËÊÔÚÈÎfi ‰ÚfiÌÔ ÚÔ˜ ÙÔ §¿‚Ï·ÓÙ ¶·˜ ÙÔ˘ KÔÏÔÚ¿ÓÙÔ. ◊Ù·Ó Ë ÙÚ›-
18
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ÙË Ì¤Ú· ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘ ‰È·ÌÂÚÈηÓÈÎÔ‡ ·ÁÒÓ· Ô‰ËÏ·Û›·˜ Î·È Ô ‰È·ÈÙÔÏfiÁÔ˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ‹˜ ÌÔ˘ ›ÛÙ¢ ˆ˜, ·Ó ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û· ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ¿ ÙÔ˘ Ì ÙȘ ÌÂÁ·‚Èٷ̛Ә, ı· ÌÔÚÔ‡Û· ·ÎfiÌ· Î·È Ó· ÎÂÚ‰›Ûˆ ÙËÓ ÎÔ‡ÚÛ·. ŒÎ·Ó ÂΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ ‰È‰·ÎÙÔÚÈÎfi ÙÔ˘ ηÈ, ÂÈϤÔÓ, ›¯Â ÛÔ˘‰¿ÛÂÈ ‰È·ÈÙÔÏÔÁ›·, ÔfiÙ ʷÓÙ¿ÛÙËη fiÙÈ ‹ÍÂÚ ÙÈ ¤Î·ÓÂ. K¿ı ¤ÍÈ ÒÚ˜ η٤‚·˙· ÌÈ· ¯Ô‡ÊÙ· ÔÏfiÎÏËÚË ·fi ‰È¿ÊÔÚ˜ ‚Èٷ̛Ә Î·È È¯ÓÔÛÙÔȯ›·. H Á‡ÛË Î·È Ë Ì˘Úˆ‰È¿ ÙÔ˘˜ ÌÔ˘ ¤ÊÂÚÓ·Ó ·Ó·ÁԇϷ Î·È ÂÚÓÔ‡Û·Ó ·fi ̤۷ ÌÔ˘ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜, fiˆ˜ ›ÛÙ¢·, Ù· ·ÎÚÈ‚fiÙÂÚ· Î·È ÈÔ Ôχ¯ÚˆÌ· Ô‡Ú· ÛÙȘ H¶A. MÂÙ¿ ·fi ÙÚÂȘ ̤Ú˜ ηٿÔÛ˘ ÙˆÓ Û΢·ÛÌ¿ÙˆÓ ·˘ÙÒÓ ·ÔÊ¿ÛÈÛ· ˆ˜ ÔÈ ıÂڷ›˜ Ì ÌÂÁ·‚Èٷ̛Ә, Ì·˙› Ì ÙËÓ ÈÚȉÔÏÔÁ›·, ÙÔ ÚfiÏÊÈÓÁÎ Î·È fiϘ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ ÓÂÔÂÔ¯ÈΤ˜ ıÂڷ›˜, ‹Ù·Ó ·ÓÔËۛ˜. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿‚·ÛË ÂΛÓË ÙÔ˘ §¿‚Ï·ÓÙ ¶·˜ ¤‚·Ï· ¢ÂÈıÒ˜ ÙȘ ‚Èٷ̛Ә ÛÙÔ ÛÙfiÌ· ÌÔ˘ Î·È ÙȘ ¤ÊÙ˘Û· Ï›ÁÔ ·Ú·Î¿Ùˆ, fiÙ·Ó Ô ‰È·ÈÙÔÏfiÁÔ˜ ÌÔ˘ ‰ÂÓ ÎÔ›Ù·˙Â. O ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ ¤ÌÔÈ·˙ Ôχ ·ÛʷϤÛÙÂÚË ÂÈÏÔÁ‹ ·fi ÙËÓ Â˘ÈÛÙ›·. MÂÙ¿ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ·Ó·Î¿Ï˘„· ˆ˜ Ô ‰È·ÈÙÔÏfiÁÔ˜ ¤Î·Ó ÙÔ ‰È‰·ÎÙÔÚÈÎfi ÙÔ˘ Û ÌË ·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂ÓË Û¯ÔÏ‹ ‰È·ÈÙÔÏÔÁ›·˜ ηÈ, ·ÎfiÌ· ¯ÂÈÚfiÙÂÚ·, ˆ˜ ÂÁÒ ‹ÌÔ˘Ó ÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ‰È‰·ÎÙÔÚÈ΋˜ ÙÔ˘ ‰È·ÙÚÈ‚‹˜! ŒÎÙÔÙ ¤¯ˆ ÚÔÛ¤ÍÂÈ ˆ˜ ÔÈ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› Î·È ÔÈ ‰Ôͷۛ˜ Ù˘ N¤·˜ EÔ¯‹˜ Ù›ÓÔ˘Ó Ó· ÚÔÛÂÏÎ‡Ô˘Ó ·ÓıÚÒÔ˘˜ ·fi ÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ÙÔ˘ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ — ·ÓıÚÒÔ˘˜ ¯ˆÚ›˜ Ù˘È΋ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ηٿÚÙËÛË, Ì ‰ÈÏÒÌ·Ù· (·Ó Ù· ¤¯Ô˘Ó ÎÈ ·˘Ù¿) ·fi ÌË ·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂Ó˜ Û¯ÔϤ˜, ¯ˆÚ›˜ ÂÚ¢ÓËÙÈο ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ Ó· ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· η˘¯Ë̷ٛ˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÙˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÂÏÈÍÈÚ›ˆÓ ÙÔ˘˜. µ¤‚·È·, ·˘Ùfi ·fi ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ÏfiÁÔ ÁÈ· Ó· ·ÔÚÚ›ÙÂÙ·È Î·ıÂÙ› Ô˘ ϤÓ fiÛÔÈ ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·˘Ù¿, ·ÏÏ¿ ηÏfi ı· Â›Ó·È Ó· ÎÚ·Ù¿ ηÓ›˜ ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË fiÙ·Ó ÙÔ˘˜ Û˘Ó·ÓÙ¿. O ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È, ‚¤‚·È·, οÙÈ ÙÔ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ. ŒÏÎÂÈ ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· EÏÏ¿‰· Î·È ÙËÓ Aη‰ËÌ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜. H Ú‹ÛË fï˜ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË «íÓ Ôx‰· kÙÈ Ôé‰¤Ó Ôx‰·» ‰ÂÓ Ì·˜ ·ÚΛ. O Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ ÂÍÂÏȯı› Û ¤Ó· ΛÓËÌ· Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ΛÓËÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô ÍÂΛÓËÛ Ì ÙÔ ÎÏ·ÛÈÎfi ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ M¿ÚÙÈÓ °Î¿ÚÓÙÓÂÚ (M. Gardner) M·Ó›Â˜ Î·È Ï¿Ó˜ ÂÓ ÔÓfiÌ·ÙÈ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ (Fads and Fallacies in the Name of Science), ÙÔ 1952. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ‰ÂηÂÙÈÒÓ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó, Ù· ‰ÔΛÌÈ· Î·È Ù· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ °Î¿ÚÓÙÓÂÚ ∂ÈÛÙ‹ÌË: ηϋ, η΋ Î·È Î›‚‰ËÏË (Science: Good, Bad and Bogus), 1981, ∏ N¤· ∂Ô¯‹: ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÂÓfi˜ ı·ً ÙÔ˘ ÂÚÈıˆÚ›Ô˘ (The New Age: Notes of a Fringe Watcher), 1991a, Î·È ™ÙËÓ ¿ÁÚÈ· ÏÂ˘Ú¿ (On the Wild Side), 1992, ıÂÌÂÏ›ˆÛ·Ó ÙËÓ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÂÓfi˜ Â˘Ú¤Ô˜ Ê¿ÛÌ·ÙÔ˜ ·ÏÏfiÎÔÙˆÓ ‰ÔÍ·ÛÈÒÓ. O ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ıËΠ̠ÙË Ì·˙È΋ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· ̤ۈ ÙÔ˘ Ù·¯˘‰·-
Y¶APXø, APA ™KE¶TOMAI
19
ÎÙ˘ÏÔ˘ÚÁÔ‡ T˙¤È̘ P¿ÓÙÈ, Ì ÙȘ ÚÔÎÏ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·Ú·„˘¯ÈÛÙ¤˜ Î·È Ì ÙȘ ÂÌÊ·Ó›ÛÂȘ ÙÔ˘ ÛÙ· ̤۷ Ì·˙È΋˜ ÂÓË̤ڈÛ˘ (ªª∂) ηٿ ÙȘ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ '70 Î·È ÙÔ˘ '80 (ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, ÛÙÔ ‰ËÌÔÊÈϤÛÙ·ÙÔ ÙfiÙ ÛÙȘ H¶A ÙËÏÂÔÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· Tonight Show). O ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ¶ˆÏ KÂÚÙ˜ (P. Kurtz) Û˘Ó¤‚·Ï ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ‰Âο‰ˆÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ÛÙȘ H¶A Î·È ·ÏÏÔ‡, ÂÓÒ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂΉfiÛÂȘ, fiˆ˜ Â›Ó·È ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Skeptic, ¤¯Ô˘Ó ‰ÈÂıÓ‹ ΢ÎÏÔÊÔÚ›·*. ªÈ· ÌÂÁ¿ÏË Î·È ·˘Í·ÓfiÌÂÓË ÔÈÎÈÏ›· ·ÓıÚÒˆÓ ·˘ÙÔ·ÔηÏÔ‡ÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· «ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜» —ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, Ì˯·ÓÈÎÔ›, ÁÈ·ÙÚÔ›, ηıËÁËÙ¤˜, ‰¿ÛηÏÔÈ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈο ·Ó‹Û˘¯ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Î¿ı ·ÁÁ¤ÏÌ·ÙÔ˜ Î·È Î·ÙËÁÔÚ›·˜— ‰ÈÂÍ¿ÁÔ˘Ó ¤Ú¢Ó˜, ÔÚÁ·ÓÒÓÔ˘Ó ÌËÓÈ·›Â˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ Î·È ÂÙ‹ÛÈ· Û˘Ó¤‰ÚÈ· Î·È ·Ú¤¯Ô˘Ó ÛÙ· MME Î·È ÛÙÔ ÎÔÈÓfi Ê˘ÛÈΤ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ ÂÎ ÚÒÙ˘ fi„ˆ˜ ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎÒÓ. O Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ ÂÓۈ̷وı› ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ̤ıÔ‰Ô, Ë ÔÔ›· ·ÊÔÚ¿ ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ ÁÈ· ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÚÌËÓ›·˜ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ. ŒÓ·˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜ ı· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ˘fiÛÙ·ÛË Ê˘ÛÈÎÔ‡ ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙ·Ó ÂȂ‚·Èˆı› Û ٤ÙÔÈÔ ‚·ıÌfi ÒÛÙÂ, ÚÔÛˆÚÈÓ¿ ¤ÛÙˆ, Ó· ıˆÚËı› ‡ÏÔÁË Ë ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘. ™ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, fï˜, οı ‰Â‰Ô̤ÓÔ Â›Ó·È ˘fi ·›ÚÂÛË Î·È Âȉ¤¯ÂÙ·È ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË, Û˘ÓÂÒ˜ Ô ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ÌÈ· ̤ıÔ‰Ô˜ Ô˘ Ô‰ËÁ› Û ÚÔÛˆÚÈÓ¿ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·. K¿ÔÈ· Ú¿ÁÌ·Ù·, fiˆ˜ .¯. Ë Ú·‚‰ÔÛÎÔ›·, Ë Â͈·ÈÛıËÙËÚȷ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Î·È Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜, ¤¯Ô˘Ó ÙfiÛ˜ ÊÔÚ¤˜ ˘Ô‚ÏËı› Û ¤ÏÂÁ¯Ô Î·È ·ÔÙ‡¯ÂÈ, ÒÛÙ ÌÔÚԇ̠ӷ Û˘ÌÂÚ¿ÓÔ˘ÌÂ, ÚÔÛˆÚÈÓ¿, fiÙÈ ‰ÂÓ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ÕÏÏ·, fiˆ˜ .¯. Ô ˘ÓˆÙÈÛÌfi˜, ÔÈ ·ÓȯÓÂ˘Ù¤˜ „‡‰Ô˘˜ Î·È ÔÈ ıÂڷ›˜ Ì ‚ÈÙ·Ì›ÓË C, ¤¯Ô˘Ó ›Û˘ ‰ÔÎÈÌ·ÛÙ›, ·ÏÏ¿ Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Â›Ó·È ·Û·Ê‹ Î·È ¤ÙÛÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ì ӷ ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ì ˘Ôı¤ÛÂȘ Î·È Ó· ÙȘ ˘Ô‚¿ÏÏÔ˘Ì Û ¤ÏÂÁ¯Ô ̤¯ÚÈ Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ì Û οÔÈÔ, ÚÔÛˆÚÈÓfi, Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·. O˘Û›· ÙÔ˘ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È ÙÔ Ó· ·ÔʇÁÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ ÙfiÛÔ ÙÔ˘ ·ÎÚ·›Ô˘ ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÌÔ‡ fiÛÔ Î·È Ù˘ Ï‹ÚÔ˘˜ ¢ÈÛÙ›·˜, ̤ۈ Ù˘ Û˘Ó¯ԇ˜ Î·È ·˘ÛÙËÚ‹˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙˆÓ ÌÂıfi‰ˆÓ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. TÔ ÛÊ¿ÏÌ· ÙÔ˘ ηı·ÚÔ‡ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È fiÙÈ, ·Ó ˆı‹ÛÂȘ ÙË Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈ΋ ÙÔ˘ ÛÙ· ¿ÎÚ·, Ë ı¤ÛË ÙÔ˘ ·˘ÙÔ·Ó·ÈÚ›ٷÈ. AÓ Â›Û·È ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜ ÛÙ· ¿ÓÙ· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÂȘ Î·È ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÛÔ˘ ÙÔÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi. ™·Ó ˘Ô·ÙÔÌÈÎfi ۈ̷ٛ‰ÈÔ Ô˘ ‰È·Û¿Ù·È, Ô Î·ı·Úfi˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ ÂÎÙÔ͇ÂÙ·È ¤Íˆ ·fi ÙËÓ ÂÔÙÈ΋ ÔıfiÓË ÙˆÓ ÓÔËÙÈÎÒÓ Ì·˜ ·ÓȯÓ¢ÙÒÓ. À¿Ú¯ÂÈ Â›Û˘ Ë ‰È·‰Â‰Ô̤ÓË ·ÓÙ›ÏË„Ë fiÙÈ ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ Â›Ó·È ÛÙÂÓfiÌ˘·ÏÔÈ. OÚÈṲ̂ÓÔÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔ˘˜ ·ÔηÏÔ‡Ó Î˘ÓÈÎÔ‡˜. OÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È, ηÙ' ·Ú¯‹Ó, Ô‡Ù ÙÔ ¤Ó· Ô‡Ù ÙÔ ¿ÏÏÔ. ŸÙ·Ó ÂÁÒ Ï¤ˆ «ÛÎÂÙÈÎÈ-
*
™.Ù.M.: ¶ÚfiÛÊ·Ù· ΢ÎÏÔÊfiÚËÛÂ Î·È Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ¤Î‰ÔÛË (‚Ï. www.skeptic.gr).
20
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ÛÙ‹˜» ÂÓÓÔÒ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Ô˘ ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÈÛ¯‡ ÂÓfi˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡ Î·È ˙ËÙ¿ ÛÙÔȯ›· Ô˘ Ó· ÙÔÓ ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó ‹ Ó· ÙÔÓ Î·Ù·ÚÚ›ÙÔ˘Ó. M ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ ÂȉÈÒÎÔ˘Ó «Ó· ı¤ÙÔ˘Ó ÙÔÓ ‰¿ÎÙ˘ÏÔÓ ÂȘ ÙÔÓ Ù‡ÔÓ ÙˆÓ ‹ÏˆÓ». ŸÙ·Ó ·Îԇ̠οÔÈÔÓ Â͈ÊÚÂÓÈÎfi ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi, ÂÌ›˜ ··ÓÙÔ‡ÌÂ: «øÚ·›·, ·fi‰ÂÈͤ ÙÔ!» N· ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: Â‰Ò Î·È ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ¿ÎÔ˘Á· ÈÛÙÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔ «Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ÂηÙÔÛÙÔ‡ Èı‹ÎÔ˘» Î·È ÌÂ Û˘Ó¤·ÈÚÓÂ Ë Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· ˘Ê›ÛÙ·Ù·È Î¿ÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Û˘ÏÏÔÁÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË, ÛÙËÓ ÔÔ›· ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ÛÙËÚȯıԇ̠ÁÈ· Ó· ÌÂÈÒÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÁÎÏËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ÔϤÌÔ˘˜ ηÈ, ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, Ó· Û˘ÛÂÈÚˆıԇ̠ÌÂٷ͇ Ì·˜ ˆ˜ ›‰Ô˜. M¿ÏÈÛÙ·, ÛÙȘ ·ÌÂÚÈηÓÈΤ˜ ÚÔ‰ÚÈΤ˜ ÂÎÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘ 1992, ¤Ó·˜ ˘Ô„‹ÊÈÔ˜ —Ô ¢Ú T˙ˆÓ X¤ÈÁÎÏÈÓ (J. Hagelin), ÙÔ˘ KfiÌÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ º˘ÛÈÎÔ‡ NfiÌÔ˘— ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠˆ˜, ·Ó ÂÎÏÂÁfiÙ·Ó, ı· ÂÊ¿ÚÌÔ˙ ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ Ô˘ ı· ¤Ï˘Ó ٷ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙˆÓ ÁΤÙÔ ÙˆÓ ÌÂÁ·ÏÔ˘fiψÓ: ÙÔÓ ‰È·ÏÔÁÈÛÌfi. O X¤ÈÁÎÏÈÓ Î·È ¿ÏÏÔÈ (ȉ›ˆ˜ ÔÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ ÙÔ˘ YÂÚ‚·ÙÈÎÔ‡ ¢È·ÏÔÁÈÛÌÔ‡) ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ Â›Ó·È ÂÊÈÎÙ‹ Ë ÌÂÙ¿‰ÔÛË Ù˘ ÛΤ„˘ ·fi ¿ÓıÚˆÔ Û ¿ÓıÚˆÔ, ÂȉÈο ÌÂٷ͇ ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ηٿÛÙ·ÛË ‰È·ÏÔÁÈÛÌÔ‡Ø ·Ó ¤Ó·˜ ÈηÓfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·ÓıÚÒˆÓ ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ‰È·ÏÔÁ›˙ÂÙ·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜, ı· ÂÈÙ¢¯ı› οÔÈ· «ÔÚȷ΋ Ì¿˙·» ‰È·ÏÔÁÈÛÌÔ‡ Î·È ı· ÚÔÎÏËıÔ‡Ó ¤ÙÛÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Û fiÏÔÓ ÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË. TÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ «ÂηÙÔÛÙÔ‡ Èı‹ÎÔ˘» ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û˘¯Ó¿ ˆ˜ ÂÌÂÈÚÈ΋ ·fi‰ÂÈÍË Ù˘ ηٷÏËÎÙÈ΋˜ ·˘Ù‹˜ ıˆڛ·˜: ηٿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ '50, ϤÂÈ Ë ÈÛÙÔÚ›· ·˘Ù‹, π¿ˆÓ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ¤‰ˆÛ·Ó ˆ˜ ÙÚÔÊ‹ ·Ù¿Ù˜ ÛÙÔ˘˜ Èı‹ÎÔ˘˜ Ù˘ Ó‹ÛÔ˘ KfiÛÈÌ·. ªÈ· ̤ڷ, ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ Èı‹ÎÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ ·Ó·Î¿Ï˘„ Ҙ ϤÓÔÓÙ·È ÔÈ ·Ù¿Ù˜ Î·È ¤Ì·ı ÙÔÓ ÙÚfiÔ Î·È ÛÙÔ˘˜ ˘fiÏÔÈÔ˘˜. ŸÙ·Ó ÂηÙfi, ÂÚ›Ô˘, ·fi ÙÔ˘˜ Èı‹ÎÔ˘˜ ÂΛÓÔ˘˜ —Ë ÏÂÁfiÌÂÓË «ÔÚȷ΋ Ì¿˙·»— ¤Ì·ı·Ó Ó· ϤÓÔ˘Ó ·Ù¿Ù˜, Í·ÊÓÈο fiÏÔÈ ÔÈ ›ıËÎÔÈ ¤Ì·ı·Ó Ó· ϤÓÔ˘Ó ÙȘ ·Ù¿Ù˜ ÙÔ˘˜, ·ÎfiÌ· Î·È ÂΛÓÔÈ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Û ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿, ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· Ì·ÎÚÈ¿. H ıˆڛ· ·˘Ù‹ ‰È·‰fiıËΠ¢ڤˆ˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÎÏÔ˘˜ Ù˘ «N¤·˜ EÔ¯‹˜» Ì ‰È¿ÊÔÚ· ‚È‚Ï›·, .¯. ƒÂ‡Ì· ˙ˆ‹˜ (Lifetide) ÙÔ˘ §¿˘ÂÏ °Ô˘fiÙÛÔÓ (L. Watson), 1979, Î·È O ÂηÙÔÛÙfi˜ ›ıËÎÔ˜ (The Hundredth Monkey) ÙÔ˘ KÂÓ KË˙ (K. Keyes), 1982, Ù· ÔÔ›· ¤¯Ô˘Ó ·ÓÂΉÔı› ·ÓÂÈÏËÌ̤ӷ Î·È ¤¯Ô˘Ó Ô˘Ï‹ÛÂÈ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ·ÓÙ›Ù˘·. H ŒÏÓÙ· X¿ÚÙϸ (E. Hartley), Ì¿ÏÈÛÙ·, Á‡ÚÈÛÂ Î·È ÌÈ· Ù·ÈÓ›· Ì ٛÙÏÔ O ÂηÙÔÛÙfi˜ ›ıËÎÔ˜. ø˜ ¿ÛÎËÛË ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡, ·˜ ÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘Ì Ì ÙÔ Ó· ‰ÈÂÚˆÙËıÔ‡ÌÂ Â¿Ó Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ¤ÙÛÈ fiˆ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È. H ·¿ÓÙËÛË Â›Ó·È ·ÚÓËÙÈ΋. TÔ 1952, ˙ˆÔÏfiÁÔÈ ÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓÔÈ ÛÙ· ¶ÚˆÙ‡ÔÓÙ·* ıËÏ·ÛÙÈο *
™.Ù.M.: ¶ÚˆÙ‡ÔÓÙ· (·ÁÁÏ. Primates) Â›Ó·È Ë Ù¿ÍË ÙˆÓ ıËÏ·ÛÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÔÈ ÚÔ›ıËÎÔÈ, ÔÈ ›ıËÎÔÈ Î·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜.
Y¶APXø, APA ™KE¶TOMAI
21
¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÚÔÌËıÂ‡Ô˘Ó ÁÏ˘ÎԷٿ٘ Û ̷οÎÔ˘˜ Ù˘ π·ˆÓ›·˜ ÁÈ· Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ÂȉÚÔ̤˜ ÙÔ˘˜ ÛÙ· ÁÂÈÙÔÓÈο ·ÁÚÔÎÙ‹Ì·Ù·. ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ Èı‹ÎÔ˘˜ ¤Ì·ı ڿÁÌ·ÙÈ Ó· ϤÓÂÈ ÙȘ ·Ù¿Ù˜ ÙÔ˘, Û ¤Ó· Ú˘¿ÎÈ ‹ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·, Î·È ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ¿ÏÏÔÈ ›ıËÎÔÈ ¤Ì·ı·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ó· ÙÔÓ ÌÈÌÔ‡ÓÙ·È. A˜ ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ì ÙÒÚ· ÚÔÛÂÎÙÈÎfiÙÂÚ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ô˘ ·ÊËÁÂ›Ù·È Ô °Ô˘fiÙÛÔÓ. O ›‰ÈÔ˜ ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È ˆ˜ «ı· Ú¤ÂÈ Î·Ó›˜ Ó· Û˘Ó·Á¿ÁÂÈ ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ·fi ÚÔÛˆÈο ÂÚÈÛÙ·ÙÈο Î·È ·ÊËÁ‹ÛÂȘ Ô˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó ·fi ÛÙfiÌ· Û ÛÙfiÌ· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÚ¢ÓËÙÒÓ Ô˘ ÌÂÏÂÙÔ‡Ó ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ Èı‹ÎˆÓ, ÌÈ· Î·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·fiÏ˘Ù· Û›ÁÔ˘ÚÔÈ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ó¤‚Ë. ŒÙÛÈ, Â›Ì·È ˘Ô¯Úˆ̤ÓÔ˜ Ó· ·˘ÙÔۯ‰ȿۈ ÙȘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ». ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ô °Ô˘fiÙÛÔÓ ÂÎÙÈÌ¿ ˆ˜ «¤Ó·˜ ·ÚÔÛ‰ÈfiÚÈÛÙÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ Ì·Î¿ÎˆÓ ÛÙËÓ KfiÛÈÌ· ¤ÏÂÓ·Ó ÙȘ ÁÏ˘ÎԷٿ٘ ÙÔ˘˜ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·» — fi¯È ‚¤‚·È· ÙÔ Â›Â‰Ô ·ÎÚȂ›·˜ Ô˘ ı· ÂÚ›ÌÂÓ ηÓ›˜. O °Ô˘fiÙÛÔÓ ÁÚ¿ÊÂÈ ‡ÛÙÂÚ· Ù· ÂÍ‹˜: «A˜ Ô‡ÌÂ, ¯¿ÚÈÓ Û˘˙ËÙ‹Ûˆ˜, ˆ˜ Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÂÓÂÓ‹ÓÙ· ÂÓÓ¤· Î·È ˆ˜ ÛÙȘ 11:00 .Ì., ÌÈ· TÚ›ÙË, ¤Ó·˜ ·ÎfiÌË ›ıËÎÔ˜ ÚÔÛÙ¤ıËΠÛÙÔ˘˜ “·˝ÔÓÙ˜” Ì ÙÔÓ Û˘Ó‹ıË ÙÚfiÔ. H ÚÔÛı‹ÎË fï˜ ÙÔ˘ ÂηÙÔÛÙÔ‡ Èı‹ÎÔ˘ Ô‰‹ÁËÛ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi, ·’ fi,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È, Û οÔÈÔ ÔÚÈ·Îfi ÛËÌÂ›Ô Î·È ÙÔÓ ¤Î·Ó ӷ ˘Âڂ› οÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ “ÎÚ›ÛÈÌË Ì¿˙·”». ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi, ÚÔÛı¤ÙÂÈ Ô °Ô˘fiÙÛÔÓ, Ë Û˘Ó‹ıÂÈ· «Ê·›ÓÂÙ·È Û·Ó Ó· ˘ÂÚ‹‰ËÛ ٷ Ê˘ÛÈο ÂÌfi‰È· Î·È Ó· ÂÍ·ÏÒıËÎÂ Î·È Û ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿» (1979, Û. 2-8). A˜ ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ì ‰Ò. OÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ‰ÂÓ «·˘ÙÔۯ‰ȿ˙Ô˘Ó» ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Ô‡Ù οÓÔ˘Ó Ê·ÓÙ·ÛÙÈΤ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ ‚·ÛÈṲ̂ÓÔÈ Û «ÚÔÛˆÈο ÂÚÈÛÙ·ÙÈο» Î·È «·fiÚÈÛÙ˜ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ». ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, οÔÈÔÈ Î·Ù¤ÁÚ·„·Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÈ Û˘Ó¤‚Ë (‚Ï. .¯. Baldwin et al. 1980, Imanishi 1983, Kawai 1962). OÈ ¤Ú¢Ӥ˜ ÙÔ˘˜ ÍÂΛÓËÛ·Ó ÙÔ 1952 Ì ÌÈ· ÔÌ¿‰· 20 Èı‹ÎˆÓ, ηı¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ˘fi ÚÔÛÂÎÙÈ΋ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË. TÔ 1962, Ô ÏËı˘ÛÌfi˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ›¯Â ÊÙ¿ÛÂÈ ÙÔ˘˜ 59, 36 ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ¤ÏÂÓ·Ó ÙȘ ÁÏ˘ÎԷٿ٘ ÙÔ˘˜. H «Í·ÊÓÈ΋» ˘ÈÔı¤ÙËÛË Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‰¤Î· ¯ÚfiÓÈ· Î·È ÔÈ «ÂηÙfi ›ıËÎÔÈ» ‹Ù·Ó ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÌfiÏȘ 36 ÙÔ 1962. EÈϤÔÓ, ·Ó Î·È Ô Î·ı¤Ó·˜ ÌÔÚ› Ó· οÓÂÈ fiÛ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ ı¤ÏÂÈ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ÁÓÒÚÈ˙·Ó ÔÈ ›ıËÎÔÈ, ÁÂÁÔÓfi˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ˆ˜ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ fiÏÔÈ ÔÈ ›ıËÎÔÈ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Û˘Ó‹ıÂÈ·. OÈ 36 ›ıËÎÔÈ ‰ÂÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙËÓ ÎÚ›ÛÈÌË Ì¿˙· Ô‡Ù ÁÈ· ÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙÔ˘˜. M¿ÏÈÛÙ·, ·Ú’ fiÏÔ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÊÂÚı› ÂÚÈÛÙ·ÙÈο ·ÚfiÌÔÈ·˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È Û ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿, ÔÈ Û¯ÂÙÈΤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ¤ÁÈÓ·Ó ÌÂٷ͇ 1953 Î·È 1967. ¢ÂÓ Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó «Í·ÊÓÈο» Î·È Ô‡ÙÂ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Î·Ù' ·Ó¿ÁÎËÓ Ì ÙËÓ KfiÛÈÌ·. OÈ ›ıËÎÔÈ ÛÙ· ¿ÏÏ· ÓËÛÈ¿ ÌÔÚ› .¯. Ó· ·Ó·Î¿Ï˘„·Ó ÙËÓ ·Ï‹ ·˘Ù‹ «Ù¯ÓÈ΋» ·fi ÌfiÓÔÈ ÙÔ˘˜ ‹ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ˘˜ ÙËÓ ¤Ì·ı·Ó οÙÔÈÎÔÈ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÓËÛÈÒÓ. Ÿˆ˜ Î·È Ó· ¤¯ÂÈ ÙÔ Ú¿ÁÌ·, fi¯È Ìfi-
22
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ÓÔÓ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔȯ›· Ô˘ Ó· ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ·›ı·ÓÔ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô‡ÙÂ Î·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÚÔ˜ ÂÍ‹ÁËÛË. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™ O ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ¤Ó· ˙ˆÓÙ·Ófi ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÙËÓ ÔÔ›· ÔÚ›˙ˆ ˆ˜ ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ÌÂıfi‰ˆÓ ۯ‰ȷÛÌ¤ÓˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Î·È ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂÓˆÓ ‹ Û˘Ó·ÁfiÌÂÓˆÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û˘Ì‚Â› ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ‹ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ·ÚfiÓ Î·È Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË ÂÓfi˜ ÂϤÁÍÈÌÔ˘ ÁÓˆÛÙÈÎÔ‡ ÎÔÚÌÔ‡ Âȉ¯fiÌÂÓÔ˘ ·fiÚÚÈ„Ë ‹ ÂȂ‚·›ˆÛË. M ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ¤Ó·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ ÙÚfiÔ˜ ·Ó¿Ï˘Û˘ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛÎÔfi ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ. TÔ Ó· ÔÚ›ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÙÈ Â›Ó·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ̤ıÔ‰Ô˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ·Ïfi — fiˆ˜ ·Ú·Ù‹ÚËÛÂ Î·È Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ÓÔÌÂÏ›ÛÙ·˜ ™ÂÚ ¶‹ÙÂÚ M¤ÓÙ·Ô˘·Ú (Sir P. Medawar): «PˆÙ‹ÛÙ ¤Ó·Ó ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· Ò˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÌÂıfi‰Ô˘ Î·È ÙÔ ÚfiÛˆfi ÙÔ˘ ı· ¿ÚÂÈ ÌÈ·Ó ¤ÎÊÚ·ÛË Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÛÔ‚·Ú‹ Î·È ·Ó‹Û˘¯Ë: ÛÔ‚·Ú‹ ‰ÈfiÙÈ ÓÈÒıÂÈ ˆ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÎʤÚÂÈ ÌÈ· ÁÓÒÌËØ ·Ó‹Û˘¯Ë ‰ÈfiÙÈ ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È Ò˜ ı· ÎÚ‡„ÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ ÁÓÒÌË ÁÈ· Ó· ÂÎʤÚÂÈ» (1969, Û. 11). Y¿Ú¯ÂÈ ÏÔ‡ÛÈ· ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ̤ıÔ‰Ô, ·ÏÏ¿ ÌÈÎÚfi˜ ‚·ıÌfi˜ Û˘Ó·›ÓÂÛ˘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Û˘ÁÁڷʤˆÓ. A˘Ùfi ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ó ÙÈ Î¿ÓÔ˘Ó. ÕÏÏÔ Ó· οÓÂȘ οÙÈ Î·È ¿ÏÏÔ Ó· ÙÔ ÂÍËÁ›˜. OÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, ¿ÓÙˆ˜, Û˘ÌʈÓÔ‡Ó fiÙÈ Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı· ÛÙÔȯ›· Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛΤ„Ë: E¶∞°ø°∏: H ‰È·ÌfiÚʈÛË ÌÈ·˜ ˘fiıÂÛ˘ ‰È· Ù˘ Û˘Ó·ÁˆÁ‹˜ ÁÂÓÈÎÒÓ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ ·fi ˘¿Ú¯ÔÓÙ· ÛÙÔȯ›·. ¶∞ƒ∞°ø°∏: H ‰È·Ù‡ˆÛË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÚԂϤ„ÂˆÓ Ô˘ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÙË ıˆڛ·. ¶∞ƒ∞∆∏ƒ∏™∏: H Û˘ÏÏÔÁ‹ ÛÙÔȯ›ˆÓ ˘fi ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË ˘Ôı¤ÛÂˆÓ Ô˘ Ì·˜ ϤÓ ÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ÛÙË Ê‡ÛË. E¶π∫Àƒø™∏: O ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ÙˆÓ ÚԂϤ„ÂˆÓ Ì ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂȂ‚·›ˆÛË ‹ ÙËÓ ·fiÚÚÈ„Ë ÙˆÓ ·Ú¯ÈÎÒÓ ˘Ôı¤ÛˆÓ. H ÂÈÛÙ‹ÌË ‰ÂÓ Â›Ó·È, Ê˘ÛÈο, ÙfiÛÔ ·ÓÂÏ·ÛÙÈ΋ — Î·È Î·Ó›˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜ ‰ÂÓ ÚÔ¯ˆÚ› ηٿ «ÛÙ¿‰È·». H ‰È·‰Èηۛ· ·˘Ù‹ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È Û ÌÈ· Û˘Ó¯‹ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ·Ú·ÙËÚ‹ÛˆÓ, ÂÍ·ÁˆÁ‹˜ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ, ‰È·Ù‡ˆÛ˘
Y¶APXø, APA ™KE¶TOMAI
23
ÚԂϤ„ÂˆÓ Î·È ÂϤÁ¯Ô˘ ̤ۈ Ù˘ ·ÓÙÈ·Ú·‚ÔÏ‹˜ ÙÔ˘˜ Ì ٷ ‰Â‰Ô̤ӷ. ∫·È ÔÈ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ ‰ÂÓ Á›ÓÔÓÙ·È ÂÓ ÎÂÓÒ. OÈ ˘Ôı¤ÛÂȘ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ì ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ı· οÓÔ˘ÌÂ Î·È ÔÈ ›‰È˜ ÔÈ ˘Ôı¤ÛÂȘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ Âη›‰Â˘Û‹ Ì·˜, ÙËÓ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· Ì·˜ Î·È ÙȘ fiÔȘ ÚÔηٷϋ„ÂȘ Ì·˜ ˆ˜ ·Ú·ÙËÚËÙÒÓ. H Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‰È·‰Èηۛ· ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ˘Ú‹Ó· ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ó ˘ÔıÂÙÈÎÔ-·Ú·ÁˆÁÈ΋ ̤ıÔ‰Ô, Ë ÔÔ›·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ §ÂÍÈÎfi Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ (Dictionary of the History of Science), ·ÊÔÚ¿ «·) ÙË ‰È·Ù‡ˆÛË ÌÈ·˜ ˘Ôı¤Ûˆ˜, ‚) ÙË Û‡Ó‰ÂÛ‹ Ù˘ Ì ÌÈ· ‰‹ÏˆÛË “·Ú¯ÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ”, Á) ÙË Û˘Ó·ÁˆÁ‹ ÌÈ·˜ Úfi‚Ï„˘ ·fi Ù· ‰‡Ô ·˘Ù¿ ÛÙÔȯ›·, Î·È ‰) ÙË ‰È·›ÛÙˆÛË ÙÔ˘ ·Ó Ë Û˘Óı‹ÎË ·˘Ù‹ ÂÎÏËÚÒÓÂÙ·È» (Bynum, Browne and Porter 1981, Û. 196). E›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· ÂÈ Î·Ó›˜ ·Ó ÚÔËÁÂ›Ù·È Ë ˘fiıÂÛË ‹ Ë ·Ú·Ù‹ÚËÛË, ·ÊÔ‡ Î·È ÔÈ ‰‡Ô ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó Û˘Ó¯Ҙ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. OÈ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Â›Ó·È ÂΛӘ Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó Û¿Úη Î·È ÔÛÙ¿ ÛÙËÓ ˘ÔıÂÙÈÎÔ-·Ú·ÁˆÁÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔÓ ÙÂÏÈÎfi ÎÚÈÙ‹ Ù˘ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÚԂϤ„ˆÓ. Ÿˆ˜ ÛËÌ›ˆÓÂ Ô ŒÓÙÈÓÁÎÙÔÓ, «ÁÈ· ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, Ë ·Ú·Ù‹ÚËÛË Â›Ó·È ÙÔ ·ÓÒÙ·ÙÔ ÂÊÂÙ›Ի (1958, Û. 9). M¤Ûˆ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÌÂıfi‰Ô˘, ÌÔÚԇ̠ӷ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ì ÙȘ ÂÍ‹˜ ÁÂÓÈ·ÛÂȘ: Y¶√£∂™∏: MÈ· ÂϤÁÍÈÌË ÚfiÙ·ÛË Ô˘ ÂÍËÁ› ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ·Ú·ÙËÚ‹ÛˆÓ. £∂øƒπ∞: MÈ· ˘fiıÂÛË, ‹ ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ˘Ôı¤ÛˆÓ, ηϿ ‰ÔÎÈÌ·ÛÌ¤ÓˆÓ Î·È ıÂÌÂÏȈ̤ӈÓ. ¢∂¢√ª∂¡√: ŒÓ· Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ÂȂ‚·ÈˆÌ¤ÓÔ Û ٤ÙÔÈÔÓ ‚·ıÌfi, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È Â‡ÏÔÁÔ Ó· Á›ÓÂÈ ÚÔÛˆÚÈÓ¿ ·Ô‰ÂÎÙfi. MÔÚԇ̠ӷ ·ÓÙÈ·Ú·‚¿ÏÔ˘Ì ÌÈ· ıˆڛ· Ì ÌÈ· ηٷÛ΢‹, ‰ËÏ·‰‹ Ì ÌÈ· ÌË ÂϤÁÍÈÌË ÚfiÙ·ÛË Ô˘ ÂÍËÁ› ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ·Ú·ÙËÚ‹ÛˆÓ. MÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË ˙ˆÓÙ·ÓÒÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ÛÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË Ì·˜ Ì ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË «ÙÔ˘˜ ¤Ï·ÛÂ Ô £Âfi˜» ‹ Ì ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË «ÚÔ‹Ïı·Ó ̤ۈ Ù˘ ÂͤÏÈ͢». H ÚÒÙË ÚfiÙ·ÛË Â›Ó·È ÌÈ· ηٷÛ΢‹, Ë ‰Â‡ÙÂÚË ÌÈ· ıˆڛ·. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ‚ÈÔÏfiÁÔÈ, Ì¿ÏÈÛÙ·, ı· ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙·Ó ÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ˆ˜ ‰Â‰Ô̤ÓÔ. M¤Ûˆ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÌÂıfi‰Ô˘ ·ÔÛÎÔԇ̠ÛÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·: ÙË ÛÙ‹ÚÈÍË Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ ¿Óˆ ÛÙËÓ ÂÎ ÙˆÓ ¤Íˆ ·ϋı¢ÛËØ Î·È ·ÔʇÁÔ˘Ì ÙÔÓ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÌfi: ÙË ÛÙ‹ÚÈÍË Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ ¿Óˆ Û ÚÔÛˆÈΤ˜, ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ «‰È·ÈÛı‹ÛÂȘ» Ô˘ Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· ·ÏËı¢ÙÔ‡Ó ÂÎ ÙˆÓ ¤Íˆ.
24
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ù›ÔÙ ÙÔ ÌÂÌÙfi ÛÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ‰È·›ÛıËÛË ˆ˜ ÛËÌÂ›Ô ÂÎΛÓËÛ˘. ¶ÔÏÏÔ› ÛÔ˘‰·›ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ô‰ÒÛÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ȉ¤Â˜ ÛÙË ‰È·›ÛıËÛË, ÛÙÔ ¤ÓÛÙÈÎÙÔ Î·È Û οı ÏÔÁ‹˜ ‰È·ÓÔËÙÈο ¿ÏÌ·Ù· Ô˘ ‰‡ÛÎÔÏ· ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È. O ÕÏÊÚÂÓÙ P¿ÛÂÏ °Ô˘¿Ï·˜ (A.R. Wallace) ›¯Â ÂÈ ˆ˜ Ë È‰¤· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ «ÙÔ˘ ‹Úı ͷÊÓÈο ÛÙÔÓ ÓÔ˘» ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÌÈ·˜ ÎÚ›Û˘ ÂÏÔÓÔÛ›·˜. OÈ È‰¤Â˜ Ô˘ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙË ‰È·›ÛıËÛË Î·È ÙË Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈ΋ ÂÈÊÒÙÈÛË ‰ÂÓ ·ÔÎÙÔ‡Ó ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋ ˘fiÛÙ·ÛË ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ ·ÊÔ‡ ·ÏËı¢ÙÔ‡Ó ÂÎ ÙˆÓ ¤Íˆ. Ÿˆ˜ ÂÍËÁ› Ô „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ P›ÙÛ·ÚÓÙ X¿ÚÓÙÈÛÔÓ (R. Hardisson), «OÈ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈΤ˜ “·Ï‹ıÂȘ”, ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘˜, Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο ÚÔÛˆÈΤ˜ Î·È Ó· ÌËÓ Âȉ¤¯ÔÓÙ·È ¤ÍˆıÂÓ Â·Ï‹ı¢ÛË. K·ıÂÌÈ¿ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ·ÏËı‹˜. H ηÊÂÌ·ÓÙ›·, Ë ·ÛÙÚÔÏÔÁ›·, Ô ‚Ô˘‰ÈÛÌfi˜, fiÏ· ·˘Ù¿, ·Ó ÎÚÈıÔ‡Ó ˘fi ÙÔ Ú›ÛÌ· Ù˘ ·Ô˘Û›·˜ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ô˘ Ó· Ù· ıÂÌÂÏÈÒÓÔ˘Ó, Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ Û·ıÚ¿ ‹ ÂÍ›ÛÔ˘ ¤Á΢ڷ. ¢ÂÓ ÙÔ Ï¤ˆ ·˘Ùfi ÁÈ· Ó· ÂÈÎÚ›Óˆ οÔÈ· ·fi ÙȘ ÚÔ·Ó·ÊÂÚı›Û˜ ‰ÔÍ·Û›Â˜Ø ·ÏÒ˜ ÙÔÓ›˙ˆ ˆ˜ Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· ÂȂ‚·ÈÒÛÂÈ Î·Ó›˜ ÙËÓ ÔÚıfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. O ̇ÛÙ˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ÌÈ· ·Ú¿‰ÔÍË Î·Ù¿ÛÙ·ÛËØ fiÙ·Ó ·Ó·˙ËÙ› Â͈ÙÂÚÈ΋ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÁÈ· ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ηٷʇÁÂÈ Û ¤ÍˆıÂÓ ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù·Ø ¤ÙÛÈ, Û ·˘Ù‹ ÙË ‰È·‰Èηۛ·, ··ÚÓÂ›Ù·È ÙÔÓ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÌfi. H Â͈ÙÂÚÈ΋ ·ϋı¢ÛË Â›Ó·È ÂÍ ÔÚÈÛÌÔ‡ ·‰‡Ó·ÙË ÁÈ· ÙÔÓ Ì‡ÛÙË» (1988, Û. 259-260). H ÂÈÛÙ‹ÌË Ì¿˜ ηÙ¢ı‡ÓÂÈ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÌfi: ÙË ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÙˆÓ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ ÛÙË ÏÔÁÈ΋ Î·È ÛÙ· ·Ô‰ÂÈÎÙÈο ÛÙÔȯ›·. ¶Ò˜ Ï.¯. ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ Ë °Ë Â›Ó·È ÛÙÚÔÁÁ˘Ï‹; TÔ ÏÔÁÈÎfi ·˘Ùfi Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ÌÔÚ› Ó· Û˘Ó·¯ı› ·fi ‰È¿ÊÔÚ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ, fiˆ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÂÍ‹˜: ñ H ÛÎÈ¿ Ù˘ °Ë˜ ¿Óˆ ÛÙË ™ÂÏ‹ÓË Â›Ó·È ÛÙÚÔÁÁ˘Ï‹. ñ TÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô Ô˘ ‚Ï¤Ô˘Ì fiÙ·Ó ¤Ó· ÈÛÙÈÔÊfiÚÔ ¯¿ÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ÔÚ›˙ÔÓÙ· Â›Ó·È ÙÔ Î·Ù¿ÚÙÈ ÙÔ˘. ñ O ÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ Â›Ó·È Î·Ì‡ÏÔ˜. ñ ™ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ ·fi ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ·, Ë °Ë Ê·›ÓÂÙ·È ¿ÓÙÔÙ ÛÙÚÔÁÁ˘Ï‹. H ÂÈÛÙ‹ÌË Ì¿˜ ‚ÔËı¿ ›Û˘ Ó· ·ÔʇÁÔ˘Ì ÙÔÓ ‰ÔÁÌ·ÙÈÛÌfi: ÙË ÛÙ‹ÚÈÍË Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ ¿Óˆ ÛÙËÓ ·˘ıÂÓÙ›· Î·È fi¯È ÛÙË ÏÔÁÈ΋ Î·È ÛÙ· ·Ô‰ÂÈÎÙÈο ÛÙÔȯ›·. ¶.¯. Ò˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ Ë °Ë Â›Ó·È ÛÙÚÔÁÁ˘Ï‹; ñ ñ ñ ñ
M·˜ ÙÔ Â›·Ó ÔÈ ÁÔÓ›˜ Ì·˜. M·˜ ÙÔ Â›·Ó ÔÈ ‰¿ÛηÏÔ› Ì·˜. M·˜ ÙÔ Â›Â Ô ·¿˜ Ù˘ ÂÓÔÚ›·˜. TÔ Ì¿ı·Ì ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô.
Y¶APXø, APA ™KE¶TOMAI
25
T· ‰ÔÁÌ·ÙÈο Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·È Î·Ù' ·Ó¿ÁÎËÓ ·Ó·ÏËı‹, ·ÏÏ¿ Ô‰ËÁÔ‡Ó Û ¿ÏϘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ: Ò˜ η٤ÏËÍ·Ó ÔÈ ·˘ıÂÓٛ˜ ÛÙ· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ·˘Ù¿; M ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ‹ Ì οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ ÙÚfiÔ;
H OÀ™πø¢∏™ ENTA™H META•Y ™KE¶TIKI™MOY KAI EY¶I™TIA™ E›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ÙÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ¤Ú¢ӷ Ó· ÛÊ¿ÏÏÔ˘Ó. øÛÙfiÛÔ, Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ù¤ÏÂÈ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÎÚ‡‚ÂÙ·È ÙÔ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ fiÏÔ Ù˘ — Ë ÈηÓfiÙËÙ· ·˘ÙÔ‰ÈfiÚıˆÛ˘. E›Ù ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÛÊ¿ÏÌ· ÂÈÏÈÎÚÈÓ¤˜ ‹ ÂÛÎÂÌ̤ÓÔ Â›ÙÂ Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È Î¿ÔÈ· ·¿ÙË Û˘ÓÂȉËÙ¿ ‹ ηٿ Ï¿ıÔ˜, Û˘Ó Ùˆ ¯ÚfiÓˆ ·˘Ù‹ ı· ·ÔÎ·Ï˘Êı› Î·È ı· ·Ô‚ÏËı› ·fi ÙÔ Û‡ÛÙËÌ·, ÏfiÁˆ Ù˘ ·Ô˘Û›·˜ ¤ÍˆıÂÓ Â·Ï‹ı¢Û˘. TÔ ÊÈ¿ÛÎÔ Ù˘ „˘¯Ú‹˜ Û‡ÓÙË͢ ·ÔÙÂÏ› ÎÏ·ÛÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ó· ÂÓÙÔ›˙ÂÈ Î·È Ó· ·ÔηχÙÂÈ ÁÚ‹ÁÔÚ· ÙÔ ÛÊ¿ÏÌ·. §fiÁˆ Ù˘ ÛËÌ·Û›·˜ Ù˘ ·˘ÙÔ·ÓÔÚıˆÙÈ΋˜ ·˘Ù‹˜ ‰È·‰Èηۛ·˜, ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Î¿ÙÈ Ô˘ Ô ÓÔÌÂÏ›ÛÙ·˜ Ê˘ÛÈÎfi˜ ÙÔ˘ Caltech P›ÙÛ·ÚÓÙ º¿˘ÓÌ·Ó (R. Feynman) ·ÔηÏÔ‡Û «·Ú¯‹ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÛΤ„˘ Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› Û ¤Ó· ›‰Ô˜ ·fiÏ˘Ù˘ ÂÓÙÈÌfiÙËÙ·˜ — ÌÈ· οÔÈ· ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ ·˘ÙÔÎÚÈÙÈ΋˜». O º¿˘ÓÌ·Ó ¤ÏÂÁ fiÙÈ «·Ó ÂÎÙÂÏ›˜ οÔÈÔ Â›Ú·Ì·, ÔÊ›ÏÂȘ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂȘ ηıÂÙ› Ô˘ ÓÔÌ›˙ÂȘ fiÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÙÔ Î·Ù·ÛÙ‹ÛÂÈ ·Ó·ÍÈfiÈÛÙÔ, fi¯È ÌfiÓÔÓ ÂΛӷ Ô˘ ıˆÚ›˜ fiÙÈ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÛˆÛÙ¿, ‰ËÏ. fiϘ ÙȘ ¿ÏϘ ·Èٛ˜ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ó Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù¿ ÛÔ˘» (1988, Û. 247). ¶·Ú¿ ÙÔ˘˜ ÂÁÁÂÓ›˜ ·˘ÙÔ‡˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È Ó· ˘Ô›ÙÂÈ Û ϿıË, ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ÔÈΛÏÏÔ˘Ó, ·fi ÙÔÓ ·Ó·Ú΋ Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌfi ¤ˆ˜ ÙËÓ ·˘Ù·¿ÙË. Ÿˆ˜ ÛËÌ›ˆÓÂ Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ TfiÌ·˜ KÔ˘Ó (Th. Kuhn, 1977), «Ô˘ÛÈ҉˘ ¤ÓÙ·ÛË» ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ÂΛÓË Ô˘ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÌÂٷ͇ Ù˘ Ï‹ÚÔ˘˜ ·ÊÔÛÈÒÛˆ˜ ÛÙËÓ «Î·ıÂÛÙË΢›· Ù¿ÍË» Î·È Ù˘ Ù˘ÊÏ‹˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Ó¤ˆÓ ȉÂÒÓ. OÈ «·ÏÏ·Á¤˜ ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ» Î·È ÔÈ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ·ӷÛÙ¿ÛÂȘ ÂÍ·ÚÙÒÓÙ·È ·fi ÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË ÂÍÈÛÔÚÚfiËÛË ÙˆÓ ·ÓÙ›ıÂÙˆÓ ·˘ÙÒÓ Ù¿ÛˆÓ. ŸÙ·Ó ÈηÓfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ (ÂȉÈο ÌÂٷ͇ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ı¤ÛÂȘ ÂÍÔ˘Û›·˜) ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó Ó· ÂÁηٷÏ›„Ô˘Ó ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ «ÔÚıÔ‰ÔÍ›·» ¯¿ÚÈÓ Ù˘ (̤¯ÚÈ ÚfiÙÈÓÔ˜) ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋˜ Ó¤·˜ ıˆڛ·˜, ÙfiÙÂ Î·È ÌfiÓÔ ÙfiÙ ÌÔÚ› Ó· ¤ÏıÂÈ ·ÏÏ·Á‹ ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ (‚Ï. ÎÂÊ. 2). H ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ K¿ÚÔÏÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘ ·ÔÙÂÏ› ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· Ô˘ Ú·ÁÌ·Ù‡ıËΠÙËÓ Ô˘ÛÈÒ‰Ë ¤ÓÙ·ÛË ÌÂٷ͇ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡ Î·È Â˘ÈÛÙ›·˜. O ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ºÚ·ÓÎ ™¿ÏÔÁԢ¸
26
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
(Frank Sulloway) ÂÓÙÔ›˙ÂÈ ÙÚ›· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÛÙË ÛΤ„Ë ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘ Ô˘ ‚ÔËıÔ‡Û·Ó ÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ Ê˘ÛÈÔ‰›ÊË Ó· ‚Ú›ÛÎÂÈ ÈÛÔÚÚÔ›·: ·) ™Â‚fiÙ·Ó ÙË ÁÓÒÌË ÙˆÓ ¿ÏψÓ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ‰›ÛÙ·˙ ӷ ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› ÙȘ «·˘ıÂÓٛ˜» (ÁÓÒÚÈ˙ ·fi ÚÒÙÔ ¯¤ÚÈ ÙË ıˆڛ· Ù˘ «ÌÂÌÔӈ̤Ó˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜» Î·È fï˜ ÙËÓ ·Ó¤ÙÚ„ Ì ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ıˆڛ·, Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜). ‚) Œ‰ÈÓ ȉȷ›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ÛÙ· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙȘ ıˆڛ˜ ÙÔ˘ (Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ Û˘ÌÂÚȤϷ‚ ÛÙËÓ K·Ù·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÂȉÒÓ ¤Ó· ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ì ٛÙÏÔ «¢˘Û¯¤ÚÂȘ Ù˘ ıˆڛ·˜» — ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÔÈ ·ÓÙ›·ÏÔ› ÙÔ˘ Û¿ÓÈ· ηÙfiÚıˆÛ·Ó Ó· ÂÁ›ÚÔ˘Ó Î¿ÔÈ· ·ÓÙ›ÚÚËÛË Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ Ó· ÌËÓ Â›¯Â ‹‰Ë Û οÔÈÔÓ ‚·ıÌfi ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ). Á) XÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÁÂÓÓ·Èfi‰ˆÚ· ÙË Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ¿ÏÏˆÓ (ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ Ù˘ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ ·ÚÈıÌ› ¿Óˆ ·fi 14.000 ÂÈÛÙÔϤ˜, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÂÎÙÂÓ›˜ ·ÓÙ·ÏÏ·Á¤˜ ·fi„ÂˆÓ Î·È ÂÚˆÙ··ÓÙ‹ÛÂȘ Á‡Úˆ ·fi ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·). O ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ¤ıÂÙÂ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·, Ì¿ı·ÈÓÂ Û˘Ó¯Ҙ, Ì ·ÚÎÂÙ‹ ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛË ÒÛÙ ӷ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÚˆÙfiÙ˘Â˜ ȉ¤Â˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ·ÚÎÂÙ‹ ÌÂÙÚÈÔÊÚÔÛ‡ÓË ÒÛÙ ӷ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÌÔÚ› Î·È Ó· οÓÂÈ Ï¿ıÔ˜. «™˘Ó‹ıˆ˜, Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi Ù˘ Â›Ó·È ÂΛÓË ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ë Ô˘ÛÈ҉˘ ·˘Ù‹ ¤ÓÙ·ÛË ÌÂٷ͇ ·Ú¿‰ÔÛ˘ Î·È ·ÏÏ·Á‹˜», ·Ú·ÙËÚ› Ô ™¿ÏÔÁԢ¸, «·ÊÔ‡ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ù›ÓÔ˘Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ¤Ó·Ó ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÙÚfiÔ ÛΤ„˘. ∂ΛÓÔ Ô˘ Â›Ó·È Û¯ÂÙÈο Û¿ÓÈÔ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Â›Ó·È Ë ÙfiÛÔ ÂÈÙ˘¯‹˜ Û˘Ó‡·ÚÍË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÓÙ›ıÂÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Û ¤Ó· ÌfiÓÔÓ ¿ÙÔÌÔ» (1991, Û. 32). ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ Ù· «·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·», Ë Ô˘ÛÈ҉˘ ¤ÓÙ·ÛË ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ Ó· Â›Ó·È Î·Ó›˜ ÙfiÛÔ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜, ÒÛÙ ӷ ÚÔÛÂÚÓ¿ ÙȘ ·ӷÛÙ·ÙÈΤ˜ ȉ¤Â˜, Î·È ÙÔ˘ Ó· Â›Ó·È ÙfiÛÔ ·ÓÔȯÙfiÌ˘·ÏÔ˜, ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ› Ó· ÙÔÓ ÂÍ··Ù‹ÛÂÈ Ô Î¿ı ÙÛ·ÚÏ·Ù¿ÓÔ˜. H ÈÛÔÚÚÔ›· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ·¿ÓÙËÛË Û ÔÚÈṲ̂ӷ ‚·ÛÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·: ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë ÔÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÛÙ· ÔÔ›· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Î¿ÔÈÔ˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜; ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ Î·È Ù· «‰È·ÈÛÙÂ˘Ù‹ÚÈ·» ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÂÓ ÏfiÁˆ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi; Œ¯ÂÈ Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ¤¯ÂÈ; Ÿˆ˜ ·Ó·Î¿Ï˘„· ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ÌÔ˘ ÂÚÈÏ¿ÓËÛ˘ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ù˘ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋˜ È·ÙÚÈ΋˜, Ù˘ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÒÓ ıÂÚ·ÂÈÒÓ Î·È Ù˘ ¯Ú‹Û˘ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÒÓ ·Ú·Û΢·ÛÌ¿ÙˆÓ, Ôχ Û˘¯Ó¿ Ù· ‰È·ı¤ÛÈÌ· ÛÙÔȯ›· Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÏÏÈ‹, ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ Î·È Ù· «‰È·ÈÛÙÂ˘Ù‹ÚÈ·» ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ Ù· ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÈÌ·, ÂÓÒ ÔÈ ıÂڷ›˜ ‹ Ù· ·Ú·Û΢¿ÛÌ·Ù· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηٿ ηÓfiÓ· Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ı· ¤Ú ӷ ¤¯Ô˘Ó. H ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·˘Ù‹ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· Â›Ó·È Î·È Ë ÈÔ ÎÚ›ÛÈÌË. ¢¤¯ÔÌ·È Û˘¯Ó¿ ÙËÏÂʈӋ̷ٷ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÛÙÚÔÏÔÁ›·. OÈ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ¤˜ ÌÔ˘ ˙ËÙÔ‡Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙË ıˆڛ· ¿Óˆ ÛÙËÓ ÔÔ›·
27
Y¶APXø, APA ™KE¶TOMAI
‚·Û›˙ÂÙ·È Ë ·ÛÙÚÔÏÔÁ›·. ¢ÈÂÚˆÙÒÓÙ·È ·Ó Ë Û˘˙˘Á›· ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ Ï·ÓËÙÒÓ ÌÔÚ› Ó· ÂËÚ¿ÛÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈο ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÌÔ›Ú·. H ·¿ÓÙËÛË ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ·˘Ùfi Â›Ó·È ‚‚·›ˆ˜ ·ÚÓËÙÈ΋, ·ÏÏ¿ ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ Â›Ó·È ˆ˜ ‰ÂÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Î·Ó›˜ ÙË ıˆڛ· Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ô˘ ‰È¤Ô˘Ó ÙËÓ Î›ÓËÛË ÙˆÓ Ï·ÓËÙÒÓ ÁÈ· Ó· οÓÂÈ ÌÈ· ·ÔÙ›ÌËÛË Ù˘ ·ÛÙÚÔÏÔÁ›·˜. TÔ ÌfiÓÔ ··Ú·›ÙËÙÔ Â›Ó·È Ó· ·Ó·ÚˆÙËı› ·Ó ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›. M ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÌÔÚÔ‡Ó ÔÈ ·ÛÙÚÔÏfiÁÔÈ Ó· ÚԂϤ„Ô˘Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ Î·È ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÚfiÔ ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÌÔ›Ú·; Ÿ¯È, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó. ∫·Ó¤Ó·˜ ·ÛÙÚÔÏfiÁÔ˜ ‰ÂÓ ÚÔ¤‚Ï„ ÙËÓ ÙÒÛË ÙÔ˘ ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ˘ Ù˘ TWA, Ù‹ÛË 800Ø Î·Ó¤Ó·˜ ‰ÂÓ ÚÔ›‰Â ÙÔÓ Î·Ù·ÛÙÚÂÙÈÎfi ÛÂÈÛÌfi ÛÙÔ NfiÚıÚÈÙ˙ Ù˘ K·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜. ™˘ÓÂÒ˜, Ë ıˆڛ· ÛÙËÓ ÔÔ›· ‚·Û›˙ÂÙ·È Ë ·ÛÙÚÔÏÔÁ›· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ì›· ÛËÌ·Û›·, ·ÊÔ‡ Ë ·ÛÙÚÔÏÔÁ›·, ·ÏÔ‡Ûٷٷ, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· οÓÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ ÔÈ ·ÛÙÚÔÏfiÁÔÈ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ Î¿ÓÂÈ. EÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È ·ÁηÏÈ¿ Ì ÙÔÓ ÂηÙÔÛÙfi ›ıËÎÔ.
TO EP°A§EIO TOY NOY O B›ÓÛÂÓÙ NÙ›‰ÈÂÚ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌfi ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ·ÓÙ·ÌÔÈ‚¤˜ Ô˘ ÚÔÛʤÚÂÈ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ÙȘ ϤÔÓ ÚÔÊ·Ó›˜ —¯Ú‹Ì·Ù·, ·ÛÊ¿ÏÂÈ·, ÙÈ̤˜— ηıÒ˜ Î·È ÙȘ «˘ÂÚ‚·ÙÈÎfiÙÂÚ˜», fiˆ˜ .¯. «¤Ó· ‰È·‚·Ù‹ÚÈÔ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, Ë ·›ÛıËÛË ˆ˜ ·Ó‹ÎÂȘ ÛÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·, ÌÈ· ·›ÛıËÛË Ô˘ ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÔÏÈÙÈο Û‡ÓÔÚ· Î·È È‰ÂÔÏÔÁ›Â˜, ıÚËÛΛ˜ Î·È ÁÏÒÛÛ˜». øÛÙfiÛÔ, ÙȘ ·Ú·ÌÂÚ›˙ÂÈ fiϘ ¯¿ÚÈÓ ÌÈ·˜ ¿ÏÏ˘ «˘„ËÏfiÙÂÚ˘ Î·È ÈÔ ÂÎÏÂÙ˘Ṳ̂Ó˘» — Ù˘ ÈηÓÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÚȤÚÁÂÈ·˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘: «ŒÓ· ·fi Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ·fi Ù· ˘fiÏÔÈ· ˙Ò· (‰ÈfiÙÈ ˙ÒÔ Â›Ó·È ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· Î·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜) Â›Ó·È Ë ·Ó¿ÁÎË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ÁÈ· ¯¿ÚË Ù˘ ÁÓÒÛ˘. ¶ÔÏÏ¿ ˙Ò· ÂΉËÏÒÓÔ˘Ó ÂÚȤÚÁÂÈ·, ·ÏÏ¿ Ë ÂÚȤÚÁÂÈ· ·˘Ù‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÁÈ· Ù· ›‰È· ·Ú¿ ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜. O ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰È„¿ÂÈ ÁÈ· Ì¿ıËÛË. °È· ÔÏÏÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, Ì¿ÏÈÛÙ·, ·Ó οÔÈÔ˜ Â›Ó·È ÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔ˜ Ì ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· Ì·ı·›ÓÂÈ ÙfiÙ ¤¯ÂÈ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË Ó· Ì¿ıÂÈ. K¿ı ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÁÓÒÛ˘, ÔÛÔ‰‹ÔÙ ÌÈÎÚfi, ÔÛÔ‰‹ÔÙ ¿Û¯ÂÙÔ Ì ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô ‹ ÙËÓ Â˘ËÌÂÚ›· Ì·˜, ·ÔÙÂÏ› ̤ÚÔ˜ ÌÈ·˜ ÔÏfiÙËÙ·˜. ™Â ÙÔ‡ÙË ÙËÓ ÔÏfiÙËÙ· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ Ô ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜. ∆Ô Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂȘ Ú·ÁÌ·ÙÈο ÙË Ì‡Á· ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Î·Ù¤¯ÂȘ ¤Ó· ÎÔÌÌ·Ù¿ÎÈ ÙÔ˘ ÌÂÁ·Ï›Ԣ Ù˘ °ÓÒÛ˘. A˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÚfiÎÏËÛË Î·È Ë ¯·Ú¿ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘» (1962, Û. 118-119).
28
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
H Ô˘Û›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÛÙÔ ‚·ÛÈÎfiÙÂÚfi Ù˘ ›‰Ô, Â›Ó·È Ë ÂÚȤÚÁÂÈ· ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ô ÎfiÛÌÔ˜ Î·È Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û ·˘ÙfiÓ. «E›Ì·È, Ó· ÙÔ Ô‡Ì ¤ÙÛÈ, ·ÁÈ‰Â˘Ì¤ÓÔ˜ — Û·Ó Î¿ÔÈÔ˜ Ô˘ ÙÔ˘ ¤‰ˆÛ·Ó οÙÈ ı·˘Ì¿ÛÈÔ fiÙ·Ó ‹Ù·Ó ·È‰› Î·È ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· „¿¯ÓÂÈ ÁÈ· Ó· ÙÔ Í·Ó·‚Ú›. ¶¿ÓÙ· Á˘Ú‡ˆ Û·Ó ·È‰› Ù· ı·˘Ì·ÛÙ¿ Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ͤڈ fiÙÈ ı· ‚Úˆ — ›Ûˆ˜ fi¯È οı ÊÔÚ¿, ·ÏÏ¿ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ô‡ Î·È Ô‡», ·Ú·ÙËÚÔ‡ÛÂ Ô º¿˘ÓÌ·Ó (1988, Û. 16). TÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ÂÚÒÙËÌ· ÁÈ· ÙËÓ ·È‰Â›· Â›Ó·È ÏÔÈfiÓ ÙÔ ÂÍ‹˜: TÈ ÂÚÁ·Ï›· ‰›ÓÔÓÙ·È ÛÙ· ·È‰È¿ ˆ˜ ‚ÔËı‹Ì·Ù· ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó ·˘Ù¿ Ó· ÂÍÂÚ¢ӋÛÔ˘Ó, Ó· ·ÔÏ·‡ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ; Afi fiÏ· Ù· ÂÚÁ·Ï›· Ô˘ Ì·ı·›ÓÂÈ Î·Ó›˜ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë ·¤Ó·ÓÙÈ Û οı ÏÔÁ‹˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÚÒÙ·. T· ·È‰È¿ ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È Ì ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Û¯¤ÛÂȘ ·ÈÙ›Ô˘-·ÈÙÈ·ÙÔ‡. O ÂÁΤʷÏfi˜ Ì·˜ Â›Ó·È ÌÈ· Ê˘ÛÈ΋ Ì˯·Ó‹ ÈηӋ Ó· ÂÓÙÔ›˙ÂÈ ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· χÓÂÈ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ··ÈÙÔ‡Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ì·˜. MÔÚԇ̠ӷ Ê·ÓÙ·ÛÙԇ̠οÔÈÔÓ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎfi ·ÓıÚˆ›‰Ë Ó· Û¿ÂÈ, Ó· ÏÂÈ·›ÓÂÈ Î·È Ó· ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÈ ÌÈ· ¤ÙÚ· Û ÂÚÁ·Ï›Ô, ÁÈ· Ó· ÙÂÌ·¯›˙ÂÈ Ù· ÎÔ˘Ê¿ÚÈ· ÌÂÁ¿ÏˆÓ ıËÏ·ÛÙÈÎÒÓ. ∂›Û˘, ÌÔÚԇ̠›Ûˆ˜ Ó· Ê·ÓÙ·ÛÙԇ̠ÙÔÓ ÚÒÙÔ ¿ÓıÚˆÔ Ô˘ ·Ó·Î¿Ï˘„ fiÙÈ ·Ó ¯Ù˘‹ÛÂȘ ‰‡Ô ¤ÙÚ˜ ÙË ÌÈ· ¿Óˆ ÛÙËÓ ¿ÏÏË, ÌÔÚ›˜ Ó· ÚÔηϤÛÂȘ ÌÈ· Û›ı·, Ô˘ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ Ù˘ ÌÔÚ› Ó· ·Ó¿„ÂÈ ÌÈ· ʈÙÈ¿. O ÙÚÔ¯fi˜, Ô ÌÔ¯Ïfi˜, ÙÔ ÙfiÍÔ Î·È ÙÔ ‚¤ÏÔ˜, ÙÔ ¿ÚÔÙÚÔ —ÂÊ¢ڤÛÂȘ Ô˘ Ì·˜ ¤ÙÚ„·Ó Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ì ÂÌ›˜ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì·˜ ·ÓÙ› ·˘Ùfi Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÂÌ¿˜— Ì·˜ ¤‚·Ï·Ó ÛÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Î·È Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎfi ÎfiÛÌÔ. ™ÙÔ ÈÔ ıÂÌÂÏÈ҉˜ ›‰Ô, ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÛÎÂÊÙfiÌ·ÛÙ ÁÈ· Ó· ·Ú·Ì›ÓÔ˘Ì ˙ˆÓÙ·ÓÔ›. TÔ ÛΤÙÂÛı·È ·ÔÙÂÏ› ÙÔ Ô˘ÛȈ‰¤ÛÙÂÚÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi. ¶ÚÈÓ ·fi ÙÚÂȘ Î·È Ï¤ÔÓ ·ÈÒÓ˜, Ô °¿ÏÏÔ˜ Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi˜ Î·È ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ PÂÓ¤ NÙÂοÚÙ ‹ K·ÚÙ¤ÛÈÔ˜ (R. Descartes ‹ Cartesius), ÎÏ›ÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ·fi ÙȘ ÂÍ·ÓÙÏËÙÈÎfiÙÂÚ˜ Î·È ÎÚÈÙÈÎfiÙÂÚ˜ ÂÓ‰ÔÛÎÔ‹ÛÂȘ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ Ó‡̷ÙÔ˜, ηٿÏËÁ ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ˆ˜ ¤Ó· ÌfiÓÔÓ Ú¿ÁÌ· ÁÓÒÚÈ˙ Ì ‚‚·ÈfiÙËÙ·: «Cogito ergo sum – ÛΤÙÔÌ·È, ¿Ú· ˘¿Ú¯ˆ». AÏÏ¿ ÙÔ Ó· Â›Ó·È Î·Ó›˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ Ó· ÛΤÙÂÙ·È. OfiÙÂ, ·ÓÙÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ÙË Ú‹ÛË ÙÔ˘, ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠«Sum ergo cogito – ˘¿Ú¯ˆ, ¿Ú· ÛΤÙÔÌ·È».
2
√,∆π ¶√§À∆πª√∆∂ƒ√ ∂Ã√Àª∂ ∏ ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È „¢‰ÔÂÈÛÙ‹Ì˘
∆Ô ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ·ÔηÏÂ›Ù·È «µÈÔÌ˯·ÓÈ΋ ¢‡ÛË» ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ, ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘, Ó· ıˆÚËı› ˆ˜ ÌÓËÌÂ›Ô ÛÙËÓ ∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·ÛË, ÌÈ· ·ӿÛÙ·ÛË Ô˘ ÍÂΛÓËÛ ÚÈÓ ·fi ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 400 ¯ÚfiÓÈ· Î·È Ô˘ ÙËÓ Ô˘Û›· Ù˘ ·¤‰ˆÛ Ì ÌÈ· ÊÚ¿ÛË ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÚˆÙÔÌ¿ÛÙÔÚ¤˜ Ù˘, Ô ºÚ·ÁΛÛÎÔ˜ µ¿ÎˆÓ (Francis Bacon): «∏ ÁÓÒÛË Î·ı’ ·˘Ù‹Ó Â›Ó·È ÂÍÔ˘Û›·». ∑ԇ̠۠ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Î·È Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋ ÂÔ¯‹. ¶ÚÈÓ ·fi 30 ¯ÚfiÓÈ·, Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ NÙ¤ÚÂÎ ∆˙. NÙ ™fiÏ· ¶Ú¿È˜ (D.J.D.S. Price) ·Ú·ÙËÚÔ‡Û fiÙÈ «Ì fiÔÈÔÓ Â‡ÏÔÁÔ ÙÚfiÔ ÎÈ ·Ó ÔÚ›ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔÓ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·, ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠fiÙÈ ÙÔ 80% Ì 90% ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Ô˘ ¤˙ËÛ·Ó ÔÙ¤ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÂÓ ˙ˆ‹. ◊, Ì ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·: οı ӤԘ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜ Ô˘ ·Ú¯›˙ÂÈ ÙË ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›· ÙÔ˘ Û‹ÌÂÚ·, fiÙ·Ó ı· ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ Î·È ˘Ôı¤ÙÔÓÙ·˜ fiÙÈ ¤¯ÂÈ ˙‹ÛÂÈ ÌÈ· ̤Û˘ ‰È¿ÚÎÂÈ·˜ ˙ˆ‹, ı· ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ, οÓÔÓÙ·˜ ÌÈ·Ó ·Ó·‰ÚÔÌ‹, fiÙÈ ÙÔ 80-90% ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ Ô˘ Û˘ÓÙ¿¯ıËÎ·Ó ÔÙ¤ ı· ¤¯Ô˘Ó ‰ËÌÔÛÈ¢Ù› ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›·˜ ÙÔ˘, ÂÓÒ ÌfiÏȘ ÙÔ 10-20% ı· ¤¯Ô˘Ó Û˘ÁÁÚ·Ê› ÚÈÓ ·fi ÙÔ ÍÂΛÓËÌ· Ù˘ ηÚȤڷ˜ ÙÔ˘» (1963, Û. 1-2). ™‹ÌÂÚ·, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È Î¿ı ¯ÚfiÓÔ ¿Óˆ ·fi ¤ÍÈ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ¿ÚıÚ· Û ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 100.000 ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÂÚÈÔ‰Èο. ∆Ô ¢Âη‰ÈÎfi ™‡ÛÙËÌ· ∆·ÍÈÓfiÌËÛ˘ NÙÈÔ‡È (Dewey) ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ˘fi ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «∫·ı·Ú‹ ∂ÈÛÙ‹ÌË» 1000 Î·È Ï¤ÔÓ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ηÙËÁÔڛ˜ Î·È ÁÈ· ηıÂÌÈ¿ ·fi ·˘Ù¤˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰Âο‰Â˜ ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓˆÓ ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ. ™ÙËÓ ∂ÈÎfiÓ· 1 Ê·›ÓÂÙ·È Ë ·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ ·fi ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Ù˘ µ·ÛÈÏÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘ ÙÔ 1662, fiÙ·Ó ˘‹Ú¯·Ó ÌfiÓÔ ‰‡Ô, ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. ™¯Â‰fiÓ Î¿ı ‰›Ô ÁÓÒÛ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÂÎıÂÙÈ΋ ·‡ÍËÛË.
30
∞ÚÈıÌfi˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
EIKONA 1. ∞ÚÈıÌfi˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ ·fi ÙÔ 1662 ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ· [¶ËÁ‹: De Solla Price 1963.]
ŒÙÔ˜
∫·ıÒ˜ ·˘Í¿ÓÂÙ·È Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Û ¤Ó· ‰›Ô, ·˘Í¿ÓÂÙ·È ·Ó¿ÏÔÁ· Î·È Ô fiÁÎÔ˜ ÙˆÓ ÁÓÒÛˆÓ, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ Ô‰ËÁ› ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ó¤ˆÓ ı¤ÛÂˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜, ÚÔÛÂÏ·ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Î.Ô.Î. OÈ Î·Ì‡Ï˜ Ù˘ EÈÎfiÓ·˜ 2, Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ∞ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ª·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ (American Mathematical Society, ¤ÙÔ˜ ›‰Ú˘Û˘ 1888) Î·È Ù˘ ª·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ŒÓˆÛ˘ Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜ (Mathematical Association of America, ¤ÙÔ˜ ›‰Ú˘Û˘ 1915), ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi. ∆Ô 1965, ·Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÂÈÙ·¯˘ÓfiÌÂÓÔ Ú˘ıÌfi ·‡ÍËÛ˘ ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ÂÈÛÂÚ¯fiÌÂÓˆÓ ÛÙÔ˘˜ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡˜ ÎÏ¿‰Ô˘˜, Ô ˘Ê˘Ô˘ÚÁfi˜ ∂ÈÛÙËÌÒÓ Î·È ¶·È‰Â›·˜ Ù˘ ªÂÁ¿Ï˘ µÚÂÙ·Ó›·˜ η٤ÏËÍ ÛÙÔ ÂÍ‹˜ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·: «∂‰Ò Î·È ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 200 ¯ÚfiÓÈ·, ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÓÙÔ‡ ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÌÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ™ÙËÓ ªÂÁ¿ÏË µÚÂÙ·Ó›· Û‹ÌÂÚ· Â›Ó·È ÈÔ ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ÈÂڈ̤ÓÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡. ∞Ó ·˘Ùfi˜ Ô Ú˘ıÌfi˜ ÚÔfi‰Ô˘, Ô˘ ‰È·ÚΛ ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ N‡وӷ, Û˘Ó¯ÈÛÙ› Î·È ÛÙ· ÂfiÌÂÓ· 200 ¯ÚfiÓÈ·, οı ¿ÓÙÚ·˜, Á˘Ó·›Î· Î·È ·È‰› ÛÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË ı· Â›Ó·È ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜, ηıÒ˜ Î·È Î¿ı ¿ÏÔÁÔ, ·ÁÂÏ¿‰·, ÛÎ˘Ï› Î·È ÌÔ˘Ï¿ÚÈ» (Hardisson 1988, Û.14). ∏ Ù·¯‡ÙËÙ· ÙˆÓ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂˆÓ ·˘Í¿ÓÂÙ·È Â›Û˘ ÁˆÌÂÙÚÈο. Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·‡ÍËÛË ¤¯ÂÈ Û˘Ì‚Â› ÛÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô 1% Ù˘ ‰È¿ÚÎÂÈ·˜ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜. O °¿ÏÏÔ˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ºÂÚÓ¿Ó ªÚˆÓÙ¤Ï (F. Braudel) .¯. Ì·˜ ϤÂÈ fiÙÈ «Ô N·ÔϤˆÓ ‰ÂÓ ÎÈÓÔ‡ÓÙ·Ó Ù·¯‡ÙÂÚ· ·’ fi,ÙÈ Ô πÔ‡ÏÈÔ˜ ∫·›Û·Ú» (1981, Û. 429). ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·, fï˜, Ë Ù·¯‡ÙËÙ· ÙˆÓ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂˆÓ ¤¯ÂÈ ·˘ÍËı› ·ÛÙÚÔÓÔÌÈο (ÌÂÙ·ÊÔÚÈο Î·È Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈο), fiˆ˜ ‰Â›¯ÓÂÈ Î·È Ô ·ÎfiÏÔ˘ıÔ˜ ›Ó·Î·˜:
31
O,TI ¶O§YTIMOTEPO EXOYME
ÕÌ·Í· ∞ÙÌÔÌ˯·Ó‹ ¶Ô‰‹Ï·ÙÔ ∞ÙÌÔΛÓËÙÔ ÙÚ¤ÓÔ ∞ÙÌÔΛÓËÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ ¶ÚÒÙ· ·ÂÚÔÏ¿Ó· ∞ÂÚÔÏ¿ÓÔ ª·¯ËÙÈÎfi ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ ¶˘Ú·˘ÏÔΛÓËÙÔ ·ÂÚÔÛοÊÔ˜ Bell X-1 ¶‡Ú·˘ÏÔ˜ ¢È·ÛÙËÌÈÎfi ψÊÔÚÂ›Ô ¢È·ÛÙËÌÈÎfi˜ ∞ÓȯÓÂ˘Ù‹˜ ∆∞À
15 20 25 150 200 260 650 1000 1250 6.500 29.000 360.000
¯ÏÌ./ÒÚ· ¯ÏÌ./ÒÚ· ¯ÏÌ./ÒÚ· ¯ÏÌ./ÒÚ· ¯ÏÌ./ÒÚ· ¯ÏÌ./ÒÚ· ¯ÏÌ./ÒÚ· ¯ÏÌ./ÒÚ· ¯ÏÌ./ÒÚ· ¯ÏÌ./ÒÚ· ¯ÏÌ./ÒÚ· ¯ÏÌ./ÒÚ·
∞ÚÈıÌfi˜ ÌÂÏÒÓ
1784 1825 1870 1880 1906 1919 1938 1945 1945 1960 1985 2000
ŒÙÔ˜
EIKONA 2. ∞‡ÍËÛË ·ÚÈıÌÔ‡ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ∞ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ª·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ Î·È Ù˘ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˘ ª·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ Ù˘ N¤·˜ ÀfiÚ΢ (Û˘Ó¯‹˜ ÁÚ·ÌÌ‹), Ô˘ ȉڇıËΠÙÔ 1888, Î·È Ù˘ ª·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ŒÓˆÛ˘ Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜ (‰È·ÎÂÎÔÌ̤ÓË ÁÚ·ÌÌ‹), Ë ÔÔ›· ȉڇıËΠÙÔ 1915. [¶·Ú·¯ˆÚ‹ıËΠ·fi ÙË ª·ıËÌ·ÙÈ΋ ŒÓˆÛË Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜.]
32
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ŒÓ· ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙȘ Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Ô˘ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ¤Ú¢ӷ ı· ‰ÒÛÂÈ ÌÈ· ÏËÚ¤ÛÙÂÚË ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜. ∆· οı ÏÔÁ‹˜ ¯ÚÔÓfiÌÂÙÚ· Û fiϘ ÙȘ ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘˜ —ËÏȷο, Ì˯·ÓÈο ‹ ¯ÂÈÚfi˜— ¤¯Ô˘Ó ‚ÂÏÙȈı› ÂÎıÂÙÈο (fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ∂ÈÎfiÓ· 3) ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÎÚ›‚ÂÈ¿ ÙÔ˘˜. ∂ÊfiÛÔÓ ˙ԇ̠ÛÙËÓ «ÂÔ¯‹ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘», fï˜, ÁÈ·Ù› ·ÎÌ¿˙Ô˘Ó ÙfiÛ˜ „¢‰ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ Î·È ·ÓÙÈÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ; N¤Â˜ ıÚËÛΛ˜, ̇ıÔÈ, ‰ÂÈÛȉ·ÈÌÔӛ˜, ·ÈÚ¤ÛÂȘ, «N¤· ∂Ô¯‹» Î·È Î¿ı ÏÔÁ‹˜ ·ÓÔËۛ˜ ¤¯Ô˘Ó ‰ÈÂÈÛ‰‡ÛÂÈ Û οı ÁˆÓÈ¿ ÙfiÛÔ Ù˘ «Ï·˚΋˜» fiÛÔ Î·È Ù˘ «˘„ËÏ‹˜» Ù¤¯Ó˘. ∆Ô 1990, ÌÈ· ‰ËÌÔÛÎfiËÛË Û 1236 ÂÓ‹ÏÈÎÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙˆÓ ∏¶∞ ·ÔÎ¿Ï˘„ ·ÓËÛ˘¯ËÙÈο ÔÛÔÛÙ¿ ›ÛÙ˘ Û ·Ú·Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· (Gallup & Newport 1991, Û.137-146):
∞ÛÙÚÔÏÔÁ›· ∂͈·ÈÛıËÙËÚȷ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ª¿ÁÈÛÛ˜ ∂ÈÛΤ„ÂȘ Â͈Á‹ÈÓˆÓ Ã·Ì¤ÓË ‹ÂÈÚÔ˜ Ù˘ ∞ÙÏ·ÓÙ›‰·˜ ™˘Ó‡·ÚÍË ·ÓıÚÒˆÓ Î·È ‰ÂÈÓÔÛ·‡ÚˆÓ ∫·Ù·ÎÏ˘ÛÌfi˜ ÙÔ˘ NÒ ∂ÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ ¶ÚÔÛˆÈ΋ ·Ú·„˘¯È΋ ÂÌÂÈÚ›·
52% 46% 19% 22% 33% 41% 65% 35% 67%
ÕÏϘ ‰ËÌÔÊÈÏ›˜ ȉ¤Â˜ ÙȘ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜ Ì ÂÏ¿¯ÈÛÙË ‹ η̛· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‚¿ÛË Â›Ó·È Ë Ú·‚‰ÔÛÎÔ›·, ÙÔ ∆Ú›ÁˆÓÔ ÙˆÓ µÂÚÌÔ‡‰ˆÓ, Ù· ηο Ó‡̷ٷ, ÔÈ ‚ÈÔÚÚ˘ıÌÔ›, Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜, Ô ·ÈˆÚÈÛÌfi˜, Ë ÙËÏÂΛÓËÛË, Ù· Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù·, ÔÈ ÙËÏ·ıËÙÈÎÔ› ÓÙÂÙ¤ÎÙÈ‚, ÔÈ ÈÙ¿ÌÂÓÔÈ ‰›ÛÎÔÈ, Ë ÙËÏ·›ÛıËÛË, ÔÈ ∫ÈÚÏÈ·Ó¤˜ ·‡Ú˜, Ë Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ˙ˆ‹ ÙˆÓ Ê˘ÙÒÓ, Ë ÌÂÙ¿ ı¿Ó·ÙÔÓ ˙ˆ‹, Ù· Ù¤Ú·Ù·, Ë ÁÚ·ÊÔÏÔÁ›·, Ë ÎÚ˘ÙÔ˙ˆÔÏÔÁ›·, Ù· ̤ÓÙÈÔ˘Ì, Ë «‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ ˘Ú·Ì›‰ˆÓ», Ë ›ÛÙË ˆ˜ ̤ÛÔ ıÂڷ›·˜, Ô ¯ÈÔÓ¿ÓıÚˆÔ˜ ÙˆÓ IÌ·Ï·˝ˆÓ, Ù· ÛÙÔȯÂȈ̤ӷ Û›ÙÈ·, Ù· ·ÂÈΛÓËÙ·, Ù· ÛËÌ›· ·ÓÙÈ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ ηÈ, ·›ÛÙ¢ÙÔ ÎÈ fï˜ ·ÏËıÈÓfi, Ë ·ÛÙÚÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÙÈÛ‡ÏÏË„Ë. ∏ ›ÛÙË ÛÙ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·˘Ù¿ ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È Û οÔÈÔ˘˜ ·ÏÏfiÎÔÙÔ˘˜ ·ÎÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ·Ú·ÓÔ˚ÎÔ‡ ÂÚÈıˆÚ›Ô˘Ø ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜, Â›Ó·È ÈÔ ‰È·‰Â‰Ô̤ÓË ·’ fi,ÙÈ ı· ı¤Ï·Ì ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Ó· ÈÛÙ‡ԢÌÂ. ∞˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ Â›Ó·È ÙÔ ÂÚ›ÂÚÁÔ, ·Ó ·Ó·ÏÔÁÈÛÙ› ηÓ›˜ fiÛÔ ¤¯ÂÈ ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ªÂÛ·›ˆÓ·. ¢ÂÓ ı· ¤Ú ȷ Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ ÔÈ ÓfiÌÔÈ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ˆ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù·;
33
O,TI ¶O§YTIMOTEPO EXOYME
ÕÙÔÌÔ Î·ÈÛ›Ô˘
0,000001
∞ÎÚ›‚ÂÈ· ‰Â˘ÙÂÚÔÏ¤ÙˆÓ ·Ó¿ Ë̤ڷ
0,00001
0,0001
∫Ú‡ÛÙ·ÏÏÔ˜ ¯·Ï·˙›· 0,001
∂χıÂÚÔ ÂÎÎÚÂ̤˜ 0,01
™¯Â‰fiÓ ÂχıÂÚÔ ÂÎÎÚÂ̤˜
0,1
∂ÎÎÚÂ̤˜ ¯·ÏÎÔ‡-¯¿Ï˘‚· 1
¢ÈfiÚıˆÛË ‚·ÚÔÌÂÙÚÈ΋˜ ›ÂÛ˘ ∂ÎÎÚÂ̤˜ ÊÈ¿Ï˘ ˘‰Ú·ÚÁ‡ÚÔ˘
10
∂ÎÎÚÂ̤˜
µÂÏÙȈ̤Ó˜ Ô‰ÔÓÙÒÛÂȘ
100
Verge/Foliot 1.000
ŒÙÔ˜ EIKONA 3. ∞ÎÚ›‚ÂÈ· ¯ÚÔÓÔ̤ÙÚˆÓ ·fi ÙÔ 1300 ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·.
∆O ¶∞ƒ∞¢O•O ∆OÀ ¶πƒ™π°∫ ™ÙÔ ÎÏ·ÛÈÎfi Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ· ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ÂÚÈÏ¿ÓËÛ˘ ÙÔ˘ ƒfiÌÂÚÙ ¶›ÚÛÈÁÎ ∆Ô ∑ÂÓ Î·È Ë Ù¤¯ÓË Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ Ù˘ ÌÔÙÔÛ˘ÎϤٷ˜ (Zen and the Art of Motorcycle Maintenance) ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ·Ù¤Ú·-ÁÈÔ˘ Ô˘ ‰ÈÂÍ¿ÁÂÙ·È Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÂÓfi˜ Ù·ÍȉÈÔ‡ Ì ÌÔÙÔÛ˘ÎϤٷ ·fi ÙÔ ¤Ó· ¿ÎÚÔ ÙˆÓ ∏¶∞ Ò˜ ÙÔ ¿ÏÏÔ, ÂÓfi˜ Ù·ÍȉÈÔ‡ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÔÏϤ˜ Ó˘¯ÙÂÚÈÓ¤˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ. O ·Ù¤Ú·˜ ϤÂÈ ÛÙÔÓ ÁÈÔ ÙÔ˘ fiÙÈ ‰ÂÓ ÈÛÙ‡ÂÈ ÛÙ· Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù· ÁÈ·Ù› «...Â›Ó·È ·ÓÙÈÂÈÛÙËÌÔÓÈο. ∂›Ó·È ¿˘Ï·, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Î·È Û˘ÓÂÒ˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙ· Ì˘·Ï¿ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. º˘ÛÈο, ÔÈ ÓfiÌÔÈ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Â›Ó·È Î·È ·˘ÙÔ› ¿˘ÏÔÈ Î·È ¯ˆÚ›˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, Û˘ÓÂÒ˜ ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙ· Ì˘·Ï¿ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ». O ÁÈÔ˜, ÌÂÚ‰Â̤ÓÔ˜ ÙÒÚ·, ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È ·Ó Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ÍÂÛÙÚ·Ù›ÛÂÈ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÌˉÂÓÈÛÌfi (1974, Û. 38-39):
34
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
«¢ÂÓ ÈÛÙ‡ÂȘ ÏÔÈfiÓ Ô‡Ù ÛÙ· Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù· Ô‡Ù ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË;» «Ÿ¯È, ÈÛÙ‡ˆ ÛÙ· Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù·». «∆È;» «OÈ ÓfiÌÔÈ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ Î·È Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜, ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÙˆÓ ·ÚÈıÌÒÓ, Ë ·Ú¯‹ Ù˘ ·ÏÁ‚ÚÈ΋˜ ·ÓÙÈηٿÛÙ·Û˘. ŸÏ· ·˘Ù¿ Â›Ó·È Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù·. ∆fiÛÔ Ôχ Ù· ÈÛÙ‡ԢÌÂ, Ô˘ Ì·˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È ·ÏËıÈÓ¿. º·›ÓÂÙ·È .¯. ·Ôχو˜ Ê˘ÛÈÎfi Ó· ˘Ôı¤ÙÔ˘Ì fiÙÈ Ë ‚·Ú‡ÙËÙ· Î·È Ô ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ ÚÔ¸‹Ú¯·Ó ÙÔ˘ πÛ·¿Î N‡وӷ. £· ¤ÌÔÈ·˙ ·Ï·‚fi Ó· ÈÛÙ‡ÂÈ Î·Ó›˜ ˆ˜ ̤¯ÚÈ ÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ· ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ‚·Ú‡ÙËÙ·». «º˘ÛÈο». «™˘ÓÂÒ˜, ÚÈÓ ˘¿ÚÍÂÈ Ë °Ë, ÚÈÓ ˘¿ÚÍÔ˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Î.Ù.Ï., Ô ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ ˘‹Ú¯Â. ŒÛÙÂΠÂΛ ¯ˆÚ›˜ ‰È΋ ÙÔ˘ Ì¿˙·, ¯ˆÚ›˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Î·È ¯ˆÚ›˜ Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ Ì˘·Ïfi ηÓÂÓfi˜». «™ˆÛÙ¿». «∆fiÙÂ, ÁÈ· Ó· ıˆÚËı› οÙÈ ·Ó‡·ÚÎÙÔ, ÙÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· οÓÂÈ; ªfiÏȘ ¤Ú·Û οı ‰ÔÎÈÌ·Û›· ·Ó˘·ÚÍ›·˜ Ô˘ ˘Ê›ÛٷٷÈ. ¢ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· ÛÎÂÊÙ›˜ Ô‡Ù ¤Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ·Ó˘·ÚÍ›·˜ Ô˘ Ô ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ‹ ¤Ó· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù˘ ‡·Ú͢ Ô˘ Ó· ›¯Â. ¶ÚԂϤˆ ˆ˜ ·Ó ÙÔ ÛÎÂÊÙ›˜ ·ÚÎÂÙ¿ ı· Á˘ÚÓ¿˜ Û ·ÎÏÔ˘˜ ̤¯ÚÈ Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÂȘ fiÙÈ Ô ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ N‡وӷ. ŒÙÛÈ ÏÔÈfiÓ, Ô ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ, ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙ· Ì˘·Ï¿ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ∂›Ó·È ¤Ó· Ê¿ÓÙ·ÛÌ·!». ∞˘Ùfi Â›Ó·È ÂΛÓÔ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ˆ «¶·Ú¿‰ÔÍÔ ÙÔ˘ ¶›ÚÛÈÁλ. ŒÓ· ·fi Ù· ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· 30 ¯ÚfiÓÈ· ‹Ù·Ó Î·È Â›Ó·È Ë ¿ÚÛË Ù˘ ·ÓÙ›ıÂÛ˘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ıÂÒÚËÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ˆ˜ ÚÔԉ¢ÙÈ΋˜, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˘ ·fi ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜ Î·È ÛÙË ıÂÒÚËÛ‹ Ù˘ ˆ˜ ÌË ÚÔԉ¢ÙÈ΋˜, ÎÔÈÓˆÓÈο ηٷÛ΢·Ṳ̂Ó˘ Î·È ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÁÓÒÛ˘. OÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ó ÙȘ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÈÓÙÂÚÓ·ÏÈÛÙÈ΋ (internalist) Î·È ÂÍÙÂÚÓ·ÏÈÛÙÈ΋ (externalist), ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·. O ÈÓÙÂÚÓ·ÏÈÛÙ‹˜ ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi Ù· ¢ڇÙÂÚ· ÔÏÈÙÈÛÌÈο Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ¿ Ù˘: ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ È‰ÂÒÓ, ÙˆÓ ˘Ôı¤ÛˆÓ, ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ Î·È ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Î·È ÛÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ÏÔÁÈ΋ ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ‰È¤ÔÓÙ·È Î·È Ì ÙËÓ ÔÔ›· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È. O ∆˙ˆÚÙ˙ ™¿ÚÙÔÓ (G. Sarton), Ô µÂÏÁÔ-·ÌÂÚÈηÓfi˜ Ô˘ ˘‹ÚÍ ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÌÂÏȈ٤˜ ÙÔ˘ ÎÏ¿‰Ô˘ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ‹Ù·Ó ÂΛÓÔ˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÈÛ‹Á·Á ÙËÓ ÈÓÙÂÚÓ·ÏÈÛÙÈ΋ ıÂÒÚËÛË. ∏ ‰È·Ù‡ˆÛË Ù˘ ÈÓÙÂÚÓ·ÏÈÛÙÈ΋˜ ı¤Û˘ ·fi ÙÔÓ ™¿ÚÙÔÓ, ÌÔÚ› Ó· Û˘ÓÔ„ÈÛÙ› ˆ˜ ÂÍ‹˜:
O,TI ¶O§YTIMOTEPO EXOYME
35
1. ∏ ÌÂϤÙË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ‰ÈηÈÔÏÔÁÂ›Ù·È ÌÔÓ¿¯· ·fi ÙË ÛËÌ·Û›· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÁÈ· ÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ Î·È ÙË ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË. ø˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘, ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ÔÊ›ÏÔ˘Ó Ó· ηٷÓÔÔ‡Ó ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÈÛÙ‹ÌË, ÒÛÙ ӷ ¤¯Ô˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ÂÍÂÙ¿˙Ô˘Ó Ò˜ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ¤¯ÂÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÙËÓ ÂͤÏÈÍ‹ Ù˘. 2. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È «Û˘ÛÙËÌ·ÙÔÔÈË̤ÓË ıÂÙÈ΋ ÁÓÒÛË» Î·È «Ë ·fiÎÙËÛË Î·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÔÔ›ËÛË ıÂÙÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘ Â›Ó·È ÔÈ ÌÔÓ·‰ÈΤ˜ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ Â›Ó·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÚÔԉ¢ÙÈΤ˜ Î·È ÛˆÚ¢ÙÈΤ˜» (Sarton 1936, Û. 5). O ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ı· Ú¤ÂÈ, Û˘ÓÂÒ˜, Ó· ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ Î¿ı ÈÛÙÔÚÈÎfi ‚‹Ì· Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ ·Ó Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘ ÚÔ¿ÁÔ˘Ó ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ‹ ÚÔηÏÔ‡Ó ÙËÓ ÔÈÛıÔ‰ÚfiÌËÛ‹ Ù˘. 3. ∞Ó Î·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ·Ó·fiÛ·ÛÙÔ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÂËÚ¿˙ÂÙ·È ·fi ·˘ÙfiÓ. ™˘ÓÂÒ˜, Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ‰ÂÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ·ÓËÛ˘¯Â› ÁÈ· ÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi Ï·›ÛÈÔ, ·ÏÏ¿ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÓ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó ÌfiÓÔÓ ÔÈ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. 4. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÂÂȉ‹ Â›Ó·È ıÂÙÈ΋, ÛˆÚ¢ÙÈ΋ Î·È ÚÔԉ¢ÙÈ΋, ·ÔÙÂÏ› ÙË ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜. ∂›Ó·È, ÏÔÈfiÓ, ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÌÂϤÙ˘ Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÁÈ· ¤Ó·Ó ÈÛÙÔÚÈÎfi Î·È Ë ÌÂϤÙË ·˘Ù‹ ÌÔÚ› Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ÚfiÏË„Ë ÔÏ¤ÌˆÓ Î·È ÛÙËÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÌÂٷ͇ Ï·ÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ. ™ÙËÓ ·ÓÙ›ÂÚ· fi¯ıË, Ô ÂÍÙÂÚÓ·ÏÈÛÙ‹˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÙÔÔı¤ÙËÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ̤۷ ÛÙÔ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜, Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Î·È ÙˆÓ È‰ÂÔÏÔÁÈÒÓ Î·È ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË Ô˘ ·˘Ù¿ ·ÛÎÔ‡Ó ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ, ˘Ôı¤ÛˆÓ, ıˆÚÈÒÓ Î·È ÓfïÓ. O ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ∆fiÌ·˜ ∫Ô˘Ó Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ Ô˘ ÂÁηÈÓ›·Û ÙËÓ ÂÍÙÂÚÓ·ÏÈÛÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔ 1962, Ì ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ∏ ‰ÔÌ‹ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂˆÓ (The Structure of Scientific Revolutions). ªÂ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ÂÈÛ‹Á·Á ÙȘ ¤ÓÓÔȘ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ Î·È ÙˆÓ ·ÏÏ·ÁÒÓ ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜. ∂ÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÈÓÙÂÚÓ·ÏÈÛÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, Ô ∫Ô˘Ó Î·Ù¤ÏËÁ ˆ˜ ÂÍ‹˜: «OÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ¯ÚˆÛÙÔ‡Ó ¿Ú· ÔÏÏ¿ ÛÙÔÓ ·Â›ÌÓËÛÙÔ ∆˙ˆÚÙ˙ ™¿ÚÙÔÓ ÁÈ· ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ÛÙËÓ Î·ıȤڈÛË ÙÔ˘ ·ÁÁ¤ÏÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘˜, ˆÛÙfiÛÔ Ë ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ÂȉÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Ô˘ ÂΛÓÔ˜ ‰È·ÌfiÚʈÛÂ Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÂÈ‚Ï·‚‹˜, ·Ó Î·È ¤¯ÂÈ ÚÔ ÔÏÏÔ‡ ·ÔÚÚÈÊı›» (1977, Û. 148). O ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ ŸÏÛÔÓ (R. Olson), Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÂÙ·‹‰ËÛ ·fi ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÛÙÔÓ ÎÏ¿‰Ô Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÚÔÛ·ı› Ó· ÂÍÈÛÔÚÚÔ‹ÛÂÈ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ‰‡Ô ı¤ÛÂȘ. O ŸÏÛÔÓ ÍÂÎÈÓ¿ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∂ÈÛÙ‹ÌË ıÂÔÔÈË̤ÓË Î·È ÂÈÛÙ‹ÌË ˘fi ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË (Science Deified and Science Defied, 1991) Ì ÌÈ· Ú‹ÛË ÙÔ˘ „˘¯ÔÏfiÁÔ˘ ª. º. ™Î›ÓÂÚ (B.F. Skinner), Ë
36
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ÔÔ›· Û˘Ì˘ÎÓÒÓÂÈ Ï·ÎˆÓÈο ÙËÓ ÈÓÙÂÚÓ·ÏÈÛÙÈ΋ ı¤ÛË: «∫·Ì›· ıˆڛ· ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÂΛÓÔ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ıˆڛ·». O ŸÏÛÔÓ, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ·ÔÚÚ›ÙÂÈ ¤Ó·Ó ÙfiÛÔ ÛÙÂÓfi ÈÓÙÂÚÓ·ÏÈÛÌfi: «À¿Ú¯ÂÈ ÛÔ‚·Ú‹ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ÁÈ· ÙÔ ·Ó ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ‰È·Ù‡ˆÛË Âȉ¤¯ÂÙ·È ÂÚÌËÓ›· Ô˘ Ó· ÙËÓ Î·ıÈÛÙ¿ ·ÏËı‹, ·ÎfiÌ· Î·È fiÙ·Ó Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ù˘ ıˆڛ·˜ Â›Ó·È ¿„˘¯·. ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ fï˜ ηÌÈ¿ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙÈ Â›Ó·È Ï·Óı·Ṳ̂ÓË fiÙ·Ó ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ·ÓıÚÒÔ˘˜ Î·È ¿ÏÏ· ¤Ì„˘¯· fiÓÙ·». ªÈ· ÈÔ ÈÛÔÚÚÔË̤ÓË ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, ÚÔÛı¤ÙÂÈ Ô ŸÏÛÔÓ, Â›Ó·È Ë ıÂÒÚËÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÙfiÛÔ ˆ˜ ·Ú·ÁÒÁÔ˘ fiÛÔ Î·È ˆ˜ ·Ú·ÁˆÁÔ‡ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡: «∞fi ÔÏϤ˜ ·fi„ÂȘ, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ¤¯ÂÈ ·ÏÒ˜ ‰ÈηÈÒÛÂÈ ÙËÓ ·ÏÏ¿ÏÏËÏË ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË Â·Ï·ÈˆÌ¤ÓˆÓ Ì‡ıˆÓ ·fi ÈÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ ˆ˜ ıÂ̤ÏÈÔ Ù˘ ηٷÓfiËÛ˘ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∏ ›‰È· Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ıˆڛ· ÚÔ·ÙÂÈ ÌfiÓÔÓ ·fi Î·È ˘fi ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡ Ù˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ — Â›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ ÚÔ˚fiÓ Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ηıÔÚÈÛÙÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡» (Û. 3). ªÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÈÛÔÚÚÔ›· Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË, ‰ÈfiÙÈ Ô ·˘ÛÙËÚfi˜ ÈÓÙÂÚÓ·ÏÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ·Ó¤ÊÈÎÙÔ˜. ˆÛÙfiÛÔ, ·Ó fiÏË Ë ÁÓÒÛË Â›Ó·È ÎÔÈÓˆÓÈο ηٷÛ΢·Ṳ̂ÓË Î·È ÚÔ˚fiÓ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ÙfiÙÂ Ë ÂÍÙÂÚÓ·ÏÈÛÙÈ΋ ı¤ÛË Î·ı›ÛÙ·Ù·È ˘ÔΛÌÂÓÔ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ù˘ ηÈ, ·Ó·ÁηÛÙÈο, ηٷÚÚ¤ÂÈ. ∏ ȉ¤· fiÙÈ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ÔÏÈÙÈÛÌÈο ηÈ, Û˘ÓÂÒ˜, ÛÙÂÚÂ›Ù·È ‚‚·ÈfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È Î·Ù¿ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÚÔ˚fiÓ ÂÓfi˜ ·‚¤‚·ÈÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜. O ·ÎÚ·›Ô˜ ÂÍÙÂÚÓ·ÏÈÛÌfi˜ (Ô˘ Û˘¯Ó¿ ηÏÂ›Ù·È ÈÛ¯˘Úfi˜ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌfi˜) ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ¢ÛÙ·ı›. ∞ÏÏ¿ fiÏÔÈ ÂÌ›˜ Ô˘ Ì·ıËÙ‡۷ÌÂ Ï¿È Û ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÁÂÓÈ¿˜ ÙÔ˘ ŸÏÛÔÓ (Ô ŸÏÛÔÓ Ô ›‰ÈÔ˜ ‹Ù·Ó ̤ÏÔ˜ Ù˘ ÂÈÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ‰È‰·ÎÙÔÚÈÎÔ‡ ÌÔ˘) ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì Ôχ ηϿ ˆ˜ Ù· ÎÔÈÓˆÓÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ÔÈ ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÂËÚ¿˙Ô˘Ó ÙȘ ıˆڛ˜, ÔÈ Ôԛ˜ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ Ò˜ ÂÚÌËÓ‡ÔÓÙ·È Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ. ∆· ‰Â‰Ô̤ӷ ¿ÏÈ ÂÓÈÛ¯‡Ô˘Ó ÙȘ ıˆڛ˜ Î.Ô.Î. ¤ˆ˜ fiÙÔ˘, ÁÈ· οÔÈÔÓ ÏfiÁÔ, ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÏÏ¿ÍÂÈ. ∞Ó, fï˜, Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ηıÔÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË —·Ó Ù· Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù· Î·È ÔÈ ÓfiÌÔÈ Ù˘ ʇÛ˘ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙ· Ì˘·Ï¿ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ— ÙfiÙ ÁÈ·Ù› Ó· Â›Ó·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÂÁ΢ÚfiÙÂÚË ·fi ÙËÓ „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌË; ∂›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÌËÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ì›· ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ Ê·ÓÙ·ÛÌ¿ÙˆÓ Î·È ÓfiÌˆÓ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘; ªÔÚԇ̠ӷ ÍÂʇÁÔ˘Ì ·fi ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙˆÓ ÂÚˆÙ‹ÛÂˆÓ ·Ó ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ÙÔ ÂÍ‹˜, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË: ·Ú’ fiÙÈ ÂËÚ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ÛˆÚ¢ÙÈ΋ Î·È ÚÔԉ¢ÙÈ΋ ·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ Ì ÙÚfiÔ ·ÎÚÈ‚‹ Î·È ÌË ·ÍÈÔÏÔÁÈÎfi. ∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÚfiÔ‰Ô˜ Â›Ó·È Ë ÛˆÚ¢ÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË, ÛÂ Û˘Ó¿ÚÙËÛË Ì ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ, ÂÓfi˜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÁÓÒÛ˘ ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ù· ¯Ú‹ÛÈÌ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Î·È Ù· ¿¯ÚËÛÙ· ÂÁηٷÏ›ÔÓÙ·È, ‚¿ÛÂÈ Ù˘ ·fiÚÚȄ˘ ‹ Ù˘ ÂȂ‚·›ˆÛ˘ Ù˘ ˘fi ¤ÏÂÁ¯Ô ÁÓÒÛ˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi ·˘Ùfi, Ë ÂÈ-
O,TI ¶O§YTIMOTEPO EXOYME
37
ÛÙ‹ÌË —ηْ ¤ÎÙ·ÛË Î·È Ë Ù¯ÓÔÏÔÁ›·— ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙȘ ÌÔÓ·‰ÈΤ˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ Ô˘ Â›Ó·È ÚÔԉ¢ÙÈΤ˜, fi¯È Ì ËıÈÎÔÏÔÁÈ΋ Î·È ÈÂÚ·Ú¯È΋ ¤ÓÓÔÈ· ·ÏÏ¿ Ì ÌÈ· Û·Ê‹ Î·È Î·Ï¿ ÔÚÈṲ̂ÓË ÛËÌ·Û›·. ∂›Ù ıÂÔÔÈË̤ÓË Â›Ù ˘fi ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ÚÔԉ¢ÙÈ΋ ηْ ·˘Ù‹Ó ÙË ÛˆÚ¢ÙÈ΋ ¤ÓÓÔÈ·. ∞˘Ùfi οÓÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ó· ͯˆÚ›˙ÂÈ ·fi fiϘ ÙȘ ¿ÏϘ ·Ú·‰fiÛÂȘ, ÂȉÈο ·fi ÙËÓ „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌË. ∏ Â›Ï˘ÛË ÙÔ˘ ÈÓÙÂÚÓ·ÏÈÛÙÈÎÔ‡-ÂÍÙÂÚÓ·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ —ÙÔ˘ ¶·Ú¿‰ÔÍÔ˘ ÙÔ˘ ¶›ÚÛÈÁΗ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙËÓ ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÙˆÓ ÔÚÈÛÌÒÓ Î·È ·fi ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ. ŒÓ· Ù¤ÙÔÈÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÌÈ·Ó ÂÈÎfiÓ· Ù˘ Û˘Ó·Ú·ÛÙÈ΋˜ Û‡Ó‰ÂÛ˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ Î·È ÂÈÛÙ‹Ì˘ Â›Ó·È ÙÔ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ: OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ıˆÚËÙÈÎÔ› Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ı· Û˘ÌʈÓÔ‡Û·Ó fiÙÈ Ô §Â‚È¿ı·Ó (Leviathan, 1651) ÙÔ˘ ∆fiÌ·˜ ÃÔ̘ (Th. Hobbes) Â›Ó·È ¤Ó· ·fi Ù· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ÔÏÈÙÈο ΛÌÂÓ· Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÔ¯‹˜. OÈ ÈÔ ÔÏÏÔ› ·fi ·˘ÙÔ‡˜, fï˜, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÓÙÈÏËÊı› fiÛÔ ÔÈ ÔÏÈÙÈΤ˜ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ ÃÔ̘ Â›Ó·È ‚·ÛÈṲ̂Ó˜ ÛÙȘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ȉ¤Â˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘. O ÃÔ̘, Ì¿ÏÈÛÙ·, ¤‚Ï ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ˆ˜ ÙÔÓ °·ÏÈÏ·›Ô Î·È ÙÔÓ Ã¿Ú‚Â¸ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∏ ·ÊȤڈÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ¶ÂÚ› ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜ (De Corpore Politico, 1644) ÂÚȤ¯ÂÈ Ì›· ·fi ÙȘ ÈÔ ·Ï·˙ÔÓÈΤ˜ ›Ûˆ˜ ‰ËÏÒÛÂȘ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘: «O °·ÏÈÏ·›Ô˜… ˘‹ÚÍÂ Ô ÚÒÙÔ˜ Ô˘ Ì·˜ ¿ÓÔÈÍ ÙËÓ ‡ÏË Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ Ê˘ÛÈ΋˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, Ë ÔÔ›· Â›Ó·È Ë ÁÓÒÛË Ù˘ ʇÛˆ˜ Ù˘ ΛÓËÛ˘… ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜, ÙÔ ˆÊÂÏÈÌfiÙÂÚÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÚˆÙԷӷηχÊıËΠ̠·ÍÈÔı·‡Ì·ÛÙË ÛÔÊ›· ·fi ÙÔÓ Û˘Ì·ÙÚÈÒÙË Ì·˜ ¢Ú· ÿڂ¸. ∏ Ê˘ÛÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÏÔÈfiÓ, Â›Ó·È Ó·ڋ. ∏ ÔÏÈÙÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›· fï˜ Â›Ó·È ·ÎfiÌË Ó·ÚfiÙÂÚË, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÁÂÓÓËı›… Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ ÌÔ˘ ¶ÂÚ› ÙÔ˘ ÔÏ›ÙÔ˘ (De Cive)» (1839-45, ÙfiÌÔ˜ 1, Û. vii-ix). O ÃÔ̘ ‹Úı ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Û ·ʋ Ì ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛΤ„Ë Û ËÏÈΛ· 40 ÂÙÒÓ, fiÙ·Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ Î¿ÔÈÔ˘ Ê›ÏÔ˘ ¤ÂÛ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ¤Ó· ·ÓÙ›Ù˘Ô ÙˆÓ ™ÙÔȯ›ˆÓ ÙÔ˘ ∂˘ÎÏ›‰Ë. •ÂÊ˘ÏÏ›˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ, ¤ÂÛ ¿Óˆ Û οÔÈÔ ıÂÒÚËÌ· Ô˘ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ηٷϿ‚ÂÈ ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ ·ÊÔ‡ ÂͤٷÛ ٷ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ıˆڋ̷ٷ Î·È ·ÍÈÒÌ·Ù·. ™Â Ì›· ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ‰È·ÈÛıËÙÈΤ˜ ·Ó·Ï·Ì¤˜ Ô˘ Â›Ó·È Û˘Ó‹ıÂȘ ÛÙ· ¯ÚÔÓÈο Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, Ô XÔ̘ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÈ ÙË ÁˆÌÂÙÚÈ΋ ÏÔÁÈ΋ ÛÙË ıˆڛ· Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. Ÿˆ˜ Ô ∂˘ÎÏ›‰Ë˜ ÔÈÎÔ‰fiÌËÛ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ÁˆÌÂÙÚ›·˜, ¤ÙÛÈ Î·È Ô ÃÔ̘ ı· ÔÈÎÔ‰ÔÌÔ‡Û ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, Ì ÚÒÙÔ ·Í›ˆÌ· fiÙÈ ÙÔ Û‡Ì·Ó ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ‡ÏË Û ΛÓËÛË. ∆Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ ·Í›ˆÌ¿ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ˆ˜ Ë ˙ˆ‹ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙË «˙ˆÙÈ΋ ΛÓËÛË» (vital motion), fiˆ˜ Â›Ó·È —ηٿ Ù· ÏÂÁfiÌÂÓ¿ ÙÔ˘— «Ë ΛÓËÛË ÙÔ˘ ·›Ì·ÙÔ˜ Ô‡ ΢ÎÏÔÊÔÚ› ·¤Ó·· (fiˆ˜ ¤¯ÂÈ ·Ô‰Â›ÍÂÈ Ì ·Ï¿Óı·ÛÙ· ÛËÌ›· Î·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô ¢Ú ÿڂ¸, Ô ÚÒÙÔ˜ Ô˘ ÙÔ ·Ú·Ù‹ÚËÛÂ) ̤۷ ÛÙȘ ÊϤ‚˜ Î·È ÙȘ ·ÚÙËڛ˜» (1839-
38
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
1845, ÙfiÌÔ˜ 4, Û. 407). ¢È· ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛˆÓ, Ô ÂÁΤʷÏÔ˜ ·ÓȯÓ‡ÂÈ ÙË Ì˯·ÓÈ΋ ΛÓËÛË ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ Ì¤Û· ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. K·È ·ÊÔ‡ fiϘ ÔÈ ·Ï¤˜ ȉ¤Â˜ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ·ÈÛıËÙËÚȷΤ˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ, ÔÈ ÔχÏÔΘ ȉ¤Â˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ‡˜ ·ÏÒÓ È‰ÂÒÓ. ŒÙÛÈ, ÙÔ ÛΤÙÂÛı·È Â›Ó·È ¤Ó· ›‰Ô˜ ΛÓËÛ˘ ÛÙÔÓ ÂÁΤʷÏÔ, Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÌÓ‹ÌË. ∫·ıÒ˜ Ë Î›ÓËÛË ˘Ô¯ˆÚ›, ˘Ô¯ˆÚ› Î·È Ë ÌÓ‹ÌË. OÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Î·È ·˘ÙÔ› Û ΛÓËÛË, ·Ú·ÎÈÓÔ‡ÌÂÓÔÈ ·fi ¿ıË —ÔÚ¤ÍÂȘ (·fiÏ·˘ÛË) Î·È ·ÓÙÈ¿ıÂȘ (fiÓÔ˜)— ÁÈ· Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó ÙË ˙ˆÙÈ΋ ΛÓËÛË Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜. °È· Ó· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ Î·Ó›˜ ·ÔÏ·‡ÛÂȘ Î·È Ó· ·ÔʇÁÂÈ ÙÔÓ fiÓÔ, ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÂÍÔ˘Û›·. ™ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ ηٿÛÙ·ÛË, Ô Î·ı¤Ó·˜ Â›Ó·È ÂχıÂÚÔ˜ Ó· ·ÛΛ ÂÍÔ˘Û›· ¿Óˆ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ·ÔÏ·‡ÛË. ∞˘Ùfi Ô XÔ̘ ÙÔ ·ÔηÏÔ‡ÛÂ Ê˘ÛÈÎfi ‰›Î·ÈÔ. ÕÓÈÛ· ¿ıË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ÛÙË Ê‡ÛË Ô‰‹ÁËÛ Û ¤Ó·Ó «fiÏÂÌÔ fiÏˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ fiψӻ. ™ÙÔ ÈÔ ÂÚ›ÊËÌÔ Â‰¿ÊÈÔ ÔÏÈÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÔÙ¤ ÁÚ·Ê›, Ô ÃÔ̘ Ê·ÓÙ¿˙ÂÙ·È ÙË ˙ˆ‹ ¯ˆÚ›˜ ΢‚¤ÚÓËÛË Î·È ÎÚ¿ÙÔ˜: «™Â ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ηٿÛÙ·ÛË ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ı¤ÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÁ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ·ÊÔ‡ ÔÈ Î·ÚÔ› Ù˘ ı· Â›Ó·È ·ÌÊ›‚ÔÏÔÈ... ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ó¤Ó·˜ ηٷÌÂÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Ô‡Ù ٤¯Ó˜ Ô‡Ù ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ô‡Ù ÎÔÈÓˆÓ›· ηÈ, ÙÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ fiψÓ, ˘¿Ú¯ÂÈ Û˘Ó¯‹˜ Êfi‚Ô˜ Î·È Î›Ó‰˘ÓÔ˜ ‚›·ÈÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ Î·È Ë ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Â›Ó·È ÌÔÓ‹Ú˘, ÊÙˆ¯‹, ‰˘Û¿ÚÂÛÙË, ÎÙËÓ҉˘ Î·È Û‡ÓÙÔÌË» [(1651) 1968, Û. 78]. ∂˘Ù˘¯Ò˜, ηٿ ÙÔÓ ÃÔ̘, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÏÔÁÈ΋ Î·È ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ··ÏÏ·ÁÔ‡Ó ·fi ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ‰›Î·ÈÔ Î·È Ó· Ù·¯ıÔ‡Ó ˘¤Ú ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÓfiÌÔ˘, ·fi ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Û˘Ì‚fiÏ·ÈÔ. ∆Ô Û˘Ì‚fiÏ·ÈÔ Î·Ï› Ù· ¿ÙÔÌ· Ó· ÂίˆÚ‹ÛÔ˘Ó fiÏ· ÙÔ˘˜ Ù· ‰ÈηÈÒÌ·Ù· (ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ÛÙËÓ ·˘ÙÔ¿Ì˘Ó·) ÛÙÔÓ ·ÓÒÙ·ÙÔ ¿Ú¯ÔÓÙ·, Ô ÔÔ›Ô˜, fiˆ˜ Ô ‚È‚ÏÈÎfi˜ §Â‚È¿ı·Ó, ÏÔÁÔ‰ÔÙ› ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ £Âfi. ∂Ó Û˘ÁÎÚ›ÛÂÈ Ì ÙÔÓ fiÏÂÌÔ fiÏˆÓ ÂÓ·ÓÙ›ˆÓ fiψÓ, Â›Ó·È Ôχ ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ó· ΢‚ÂÚÓ¿ ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ¤Ó·˜ ·ÓÒÙ·ÙÔ˜ ¿Ú¯ÔÓÙ·˜, Ô˘ ·ÔÙÂÏ› Î·È ÙÔ ıÂ̤ÏÈÔ ÌÈ·˜ ¤ÏÏÔÁ˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÛÙËÓ ÔÔ›· Ë ÂÈÚ‹ÓË Î·È Ë Â˘ËÌÂÚ›· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û ̷˙È΋ Îϛ̷η. Œ¯ˆ ˘ÂÚ·ÏÔ˘ÛÙ‡ÛÂÈ Ù· ÛÙ¿‰È· Ù˘ ÔχÏÔ΢ ıˆڛ·˜ ÙÔ˘ ÃÔ̘, ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi fï˜ Â›Ó·È ˆ˜ Ë Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈ΋ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ¢ÎÏ›‰ÂÈ· Î·È ÙÔ Û‡ÛÙËÌ¿ ÙÔ˘ Ì˯·ÓÈÛÙÈÎfi. •ÂÎÈÓÔ‡Û ·fi ÌÂÙ·Ê˘ÛÈΤ˜ ÚÒÙ˜ ·Ú¯¤˜ Î·È Î·Ù¤ÏËÁ Û ÌÈ· Û˘ÓÔÏÈ΋ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰ÔÌ‹. ∂ÈϤÔÓ, ÂÂȉ‹ ÔÏÏÔ› ÔÏÈÙÈÎÔ› ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ıˆÚÔ‡Ó ÙÔÓ ÃÔ̘ ˆ˜ ÙÔÓ ÛÙÔ¯·ÛÙ‹ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÔ¯‹˜ Ô˘ ¿ÛÎËÛ ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Â›‰Ú·ÛË ·fi οı ¿ÏÏÔÓ, Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÔÏÈÙÈ΋˜ Î·È ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ÂÈÛ‹Á·Á ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÎfiÌ· ˙ˆÓÙ·Ó‹. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó, ‰ÂÓ Â›Ó·È Í¯ˆÚÈÛÙ¿ Î·È ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ‰›·, ·Ú¿ ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ οÔÈˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Ó· Ù· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ¯ˆÚÈÛÙ¿. ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÌÂÏȈ٤˜ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÈ-
O,TI ¶O§YTIMOTEPO EXOYME
39
ÛÙ‹Ì˘, Ô πÛ·¿Î N‡وÓ, ÛÙËÓ ÙÚ›ÙË ¤Î‰ÔÛË (1726) ÙÔ˘ ÌÂÁ·ÏÂÈÒ‰Ô˘˜ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ Principia, ¤ÁÚ·ÊÂ: «¢ÂÓ ¤¯ˆ ηÙÔÚıÒÛÂÈ ¤ˆ˜ ÙÒÚ· Ó· ·Ó·Î·Ï‡„ˆ ·fi Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÙËÓ ·ÈÙ›· ÙˆÓ È‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ Î·È ‰ÂÓ ‰È·ÎÈÓ‰˘Ó‡ˆ η̛· ˘fiıÂÛËØ ÔÈ ˘Ôı¤ÛÂȘ, ›Ù ÌÂÙ·Ê˘ÛÈΤ˜ ‹ Ê˘ÛÈΤ˜, ›ÙÂ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ‹ Ì˯·ÓÈΤ˜, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ı¤ÛË ÛÙËÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ ÊÈÏÔÛÔÊ›·» [(1729) 1962, ÙfiÌÔ˜ 2, Û. 547]. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, Ô ŸÏÛÔÓ ¤¯ÂÈ ‰Â›ÍÂÈ fiÛÔ Û˘¯Ó¿ Ô NÂ‡ÙˆÓ ‰È·ÎÈÓ‰‡Ó¢ ˘Ôı¤ÛÂȘ, «fiˆ˜ .¯. ÙËÓ ÂÈηۛ· fiÙÈ ÙÔ Êˆ˜ Â›Ó·È ÛÊ·ÈÚÈÎfi Î·È ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì ̷ϿÎÈ· ÙÔ˘ Ù¤ÓȘ, ÂÈηۛ· Ë ÔÔ›· ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È Î·ı·Ú¿ ÛÙÔ ÚÒÙÔ Î›ÌÂÓfi ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÙÈ΋» (1991, Û. 98). ∂ÈϤÔÓ, ϤÂÈ Ô ŸÏÛÔÓ, ·ÎfiÌË Î·È fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ÓfiÌÔ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ —ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Â›Ù¢ÁÌ¿ ÙÔ˘— Ô NÂ‡ÙˆÓ ‰È·ÎÈÓ‰‡Ó„ ˘Ôı¤ÛÂȘ: «¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ˆ˜ ›¯Â ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ ÂÈηۛ˜ ÁÈ· ÙÔ ·›ÙÈÔ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ — fi¯È ÌfiÓÔ Î·Ù’ ȉ›·Ó ·ÏÏ¿ Î·È ‰ËÌÔÛ›ˆ˜. Œ¯ÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ˘ÔÛÙËÚȯÙ› Ì ·ÚÎÂÙ¿ ÂÈÛÙÈÎfi ÙÚfiÔ ˆ˜, Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÌÂϤÙË Ù˘ ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋˜ Ê˘ÛÈ΋˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ηٿ ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ·, ÔÈ ÂÈηۛ˜ Î·È ÔÈ ˘Ôı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ N‡وӷ... ˘‹ÚÍ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜ ·’ fi,ÙÈ Ë ·ÓÙÈ-˘ÔıÂÙÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ Principia» (1991, Û. 99). ∆È ı· ÌÔÚÔ‡Û ¿ÏψÛÙ ӷ Â›Ó·È ÈÔ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎfi Î·È Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈÎfi ·fi ÙË «‰Ú¿ÛË ÂÍ ·ÔÛÙ¿Ûˆ˜» Ô˘ Ë ‚·Ú‡ÙËÙ· ÚÔηÏ›; ∆È Â›Ó·È Ë ‚·Ú‡ÙËÙ·; ∂›Ó·È Ë Ù¿ÛË ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ó· ¤ÏÎÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. °È·Ù› Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ¤ÏÎÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜; §fiÁˆ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜. ¶¤Ú·Ó ÙÔ˘ fiÙÈ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È Û·Ó Ù·˘ÙÔÏÔÁ›·, Ë ÂÍ‹ÁËÛË ·˘Ù‹ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì ›ÎÏËÛË Ê·ÓÙ·ÛÌ¿ÙˆÓ, οÙÈ Ô˘ Ì·˜ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÙÔ˘ ¶·Ú¿‰ÔÍÔ˘ ÙÔ˘ ¶›ÚÛÈÁÎ. À¿Ú¯Ô˘Ó Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù·; À¿Ú¯Ô˘Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ› ÓfiÌÔÈ; À¿Ú¯ÂÈ ‹ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ Ê·ÓÙ·ÛÌ¿ÙˆÓ Î·È ÓfiÌˆÓ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘; º˘ÛÈο Î·È ˘¿Ú¯ÂÈ. Î·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÛÙÔ˘˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜, fi¯È ÛÙ· Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù·. °È·Ù›; ¢ÈfiÙÈ ¤Ó·˜ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Â›Ó·È ÌÈ· ÂÚÈÁÚ·Ê‹ οÔÈ·˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ·ӷϷ̂·ÓfiÌÂÓ˘ ‰Ú¿Û˘, Ë ÔÔ›· Âȉ¤¯ÂÙ·È ·fiÚÚÈ„Ë ‹ ÂÈ·ڈÛË. ŒÓ·˜ ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÌÈ· Ê˘ÛÈ΋ ‰Ú¿ÛË Ô˘ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÏÂÁ¯ı›. ∏ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔÓ ÓÔ˘. ∏ ·ӷϷ̂·ÓfiÌÂÓË ‰Ú¿ÛË Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙË Ê‡ÛË. O ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ÂȂ‚·ÈÒÓÂÈ ‹ ·ÔÚÚ›ÙÂÈ ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ˆ˜ ÓfiÌÔ. O ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ¤ÏÍË ÌÂٷ͇ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ, ¤¯ÂÈ ÂÏÂÁ¯ı› Í·Ó¿ Î·È Í·Ó¿ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Û˘ÓÂÒ˜ ¤¯ÂÈ Â·ÏËı¢Ù›. ∏ ‡·ÚÍË ÙˆÓ Ê·ÓÙ·ÛÌ¿ÙˆÓ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂÚ¿ÛÂÈ ÔÙ¤ Ì ÂÈÙ˘¯›· ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô Ù˘ Û‡ÁÎÚÈÛ˘ Ì ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· (‰ÂÓ ˘ÔÏÔÁ›˙ˆ ‰È¿ÊÔÚ˜ ıÔϤ˜ ʈÙÔÁڷʛ˜ Ì ı·Ì¿‰Â˜ ¿Óˆ ÙÔ˘˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍËÁËıÔ‡Ó Î·È Ó· ·Ó··Ú·¯ıÔ‡Ó Ì ·Ú·ÌÔÚÊÒÛÂȘ ʈÙÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ Ê·ÎÒÓ ‹ Ì ÔÙÈο Ù¯ӿÛÌ·Ù·). O ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜, ‰ËÏ·‰‹ ÂȂ‚·ÈˆÌ¤ÓÔ˜ ÛÂ
40
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
Ù¤ÙÔÈÔÓ ‚·ıÌfi, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ÏÔÁÈÎfi Ó· Á›ÓÂÈ ÚÔÛˆÚÈÓ¿ ·Ô‰ÂÎÙfi˜. ∆· Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù· ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËıÔ‡Ó ÌË Ú·ÁÌ·ÙÈο, ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÔÙ¤ ÂȂ‚·Èˆı› ÛÂ Î·Ó¤Ó·Ó ‚·ıÌfi. ∆¤ÏÔ˜, ·Ó Î·È Ô ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ N‡وӷ, Ë ‚·Ú‡ÙËÙ· ˘‹Ú¯Â. ∆· Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù· ÔÙ¤ ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ·Ó ¤Íˆ ·fi ÙȘ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ Ù· ÈÛÙ‡ԢÓ. ∏ ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ Ê·ÓÙ·ÛÌ¿ÙˆÓ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÓfiÌˆÓ Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Î·È Ú·ÁÌ·ÙÈ΋. ∆Ô ¶·Ú¿‰ÔÍÔ ÙÔ˘ ¶›ÚÛÈÁÎ ÂÈχÂÙ·È: οı ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔÓ ÓÔ˘, ·ÏÏ¿ ÔÈ ÓfiÌÔÈ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎÒ˜ ·ӷϷ̂·ÓfiÌÂÓ· Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ÂÓÒ ÔÈ „¢‰ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ› ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› Â›Ó·È Î·ı’ ÔÏÔÎÏËÚ›·Ó ·˘ı·›ÚÂÙÔÈ. æ∂À¢O∂¶π™∆∏ª∏ ∫∞π æ∂À¢O´™∆Oƒπ∞ ∂ÓÙ¿ÍÂÈ ÏÔÈfiÓ, Ù· Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù· Â›Ó·È ·ÓÔËۛ˜, fiˆ˜ ·ÓÔËۛ˜ Â›Ó·È Î·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÔÎÏËıÔ‡Ó „¢‰ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ›Ø Î·È Ì ÙÔÓ fiÚÔ ·˘Ùfi ÂÓÓÔÒ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Ì ٤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ÒÛÙ ӷ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ›, ·Ó Î·È ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È ÂÓÈÛ¯˘ÙÈÎÒÓ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Î·È ·ÍÈÔÈÛÙ›·˜. ∏ ¤Ú¢ӷ ÁÈ· Â͈Á‹ÈÓË ˙ˆ‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È „¢‰ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋, ‰ÈfiÙÈ ¤¯ÂÈ ·ÍÈÔÈÛÙ›·, ÌÔÏÔÓfiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÎfiÌË ·Ô‰ÂÈÎÙÈο ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙËÓ ‡·ÚÍË ˙ˆ‹˜ Û ¿ÏÏÔ˘˜ Ï·Ó‹Ù˜ (ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· SETI —Search for Extraterrestrial Intelligence, ŒÚ¢ӷ ÁÈ· ∂͈Á‹ÈÓË NÔËÌÔÛ‡ÓË— ·Ó·˙ËÙ› Â͈Á‹ÈÓ· Ú·‰ÈÔÛ‹Ì·Ù·). OÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› ÁÈ· ··ÁˆÁ¤˜ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜, fï˜, Â›Ó·È „¢‰ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ›. Ÿ¯È ÌfiÓÔ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ê˘ÛÈο ÙÂÎÌ‹ÚÈ· ÁÈ· οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·›ı·ÓÔ Â͈Á‹ÈÓÔÈ Ó· ‰È·ÎÙÈÓ›˙Ô˘Ó ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Û ‰È·ÛÙËÌfiÏÔÈ· Ô˘ ·ÈˆÚÔ‡ÓÙ·È ¿Óˆ ·fi ÙËÓ °Ë, ¯ˆÚ›˜ ηÓ›˜ Ó· Ù· «·›ÚÓÂÈ ¯·Ì¿ÚÈ» ‹ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙËÓ ·Ô˘Û›· ÙˆÓ ··¯ı¤ÓÙˆÓ. ∆È Á›ÓÂÙ·È fï˜ Ì ٷ ÈÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ·; ¶Ò˜ ͤÚÔ˘Ì fiÙÈ Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·ӷÏËÊıÔ‡Ó Ô‡Ù ÛÙË Ê‡ÛË Ô‡Ù ÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ; Ÿˆ˜ ı· ‰Ô‡Ì ÛÙ· ÎÂÊ¿Ï·È· 11 Î·È 12, ˘¿Ú¯ÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È „¢‰Ô˚ÛÙÔÚ›·˜. O ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜ ı· Û˘ÌʈÓÔ‡Û Ì ÙÔÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi fiÙÈ Ë ÈÛÙÔÚ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÈÛÙ‹ÌË. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, fï˜, ı· Û˘ÌʈÓÔ‡Û ˆ˜ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ÔÈ ·ÎÚ·›ÔÈ ·ÊÚÔÎÂÓÙÚÈÛÙ¤˜ οÓÔ˘Ó Î¿ÙÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ·˘Ùfi Ô˘ οÓÔ˘Ó ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ›. ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë ‰È·ÊÔÚ¿; ™ÙÔ ÚÒÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙfiÓÈÛ· ˆ˜ Ë Â͈ÙÂÚÈ΋ ·ϋı¢ÛË Ì¤Ûˆ Ù˘ ·Ú·Ù‹ÚËÛ˘ Î·È ÙÔ˘ ÂϤÁ¯Ô˘ Â›Ó·È ¤Ó· ·fi Ù· η›ÚÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ∂ΛÓÔÈ Ô˘ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÛÙȘ ··ÁˆÁ¤˜ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜ Ì·˜ ϤÓ ˆ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÚfiÔ˜ Ó· ÂϤÁÍÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜, ‰ÈfiÙÈ Ë ÂÌÂÈÚ›· ·˘Ù‹ ›ӷÈ, ηٿ οÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ÈÛÙÔÚÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜ Î·È ‰ÂÓ ‹Ì·ÛÙ·Ó ÂΛ ÁÈ· Ó· ÙÔ ‰Ô‡Ì Ì ٷ Ì¿ÙÈ· Ì·˜.
O,TI ¶O§YTIMOTEPO EXOYME
41
∂ÈϤÔÓ, Ë ›‰È· Ë ÂÌÂÈÚ›· Ù˘ ··ÁˆÁ‹˜ Â›Ó·È Û˘¯Ó¿ ÌÈ· ·Ó¿ÌÓËÛË Ô˘ ·Ó·Û˘ÁÎÚÔÙÂ›Ù·È Ì¤Ûˆ «·ÏÈÓ‰ÚÔÌÈ΋˜ ‡ÓˆÛ˘», οÙÈ Ô˘ οÓÂÈ ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ ·ϋı¢ÛË ·ÎfiÌË ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏË. øÛÙfiÛÔ, Ù· ÈÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÏÂÁ¯ıÔ‡Ó. ∏ ¤ÍˆıÂÓ Â·Ï‹ı¢ÛË Â›Ó·È ÂÊÈÎÙ‹. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ë ÎÏ·ÛÈ΋ ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜ ª¤Ú˘ §¤ÊÎÔ‚ÈÙ˜ (M. Lefkowitz) ¤¯ÂÈ ÁÚ¿„ÂÈ ÌÈ· ÓËÊ¿ÏÈ· ·¿ÓÙËÛË ÛÙÔ˘˜ ·ÊÚÔÎÂÓÙÚÈÎÔ‡˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ fiÙÈ Ô ¢˘ÙÈÎfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜, Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›·, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË, Ë ÏÔÁÔÙ¯ӛ· Î.Ï. ÚÔ‹Ïı·Ó ·fi ÙËÓ ∞ÊÚÈ΋ Î·È fi¯È ·fi ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ‹ ÙË ƒÒÌË. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô Ù˘ ¢ÂÓ ‹Ïı·Ó ·fi ÙËÓ ∞ÊÚÈ΋ (Not Out of Africa) ÍÂۋΈÛ ı‡ÂÏÏ· ·ÓÙȉڿÛÂˆÓ ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ Î·È Ë Û˘ÁÁڷʤ·˜ ηÙËÁÔÚ‹ıËΠ·fi Ú·ÙÛ›ÛÙÚÈ· ¤ˆ˜ ÌË ÔÏÈÙÈο ÔÚı‹. ∏ §¤ÊÎÔ‚ÈÙ˜ ¤ÁÚ·„ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ù˘ ·ÊÔ‡ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÌÈ· ‰È¿ÏÂÍË Ô˘ ‰fiıËΠÙÔÓ ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1993 ÛÙÔ KÔϤÁÈÔ Wellesley, fiÔ˘ Î·È ‰È‰¿ÛÎÂÈ, ·fi ÙÔÓ ¢Ú· °ÈÔÛ¤Ê ∞.∞. ÌÂÓ∆˙ÔÎ¿Ó·Ó (Y.A.A. ben-Jochanan), ÁÓˆÛÙfi ·ÎÚ·›Ô ·ÊÚÔÎÂÓÙÚÈÛÙ‹. ªÂٷ͇ ÙˆÓ Â͈ÊÚÂÓÈÎÒÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒıËÎ·Ó ÛÙË ‰È¿ÏÂÍË ÂΛÓË ‹Ù·Ó fiÙÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ¤ÎÏ„ ÙȘ ȉ¤Â˜ Ô˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙÔ ıÂ̤ÏÈÔ Ù˘ ¢˘ÙÈ΋˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ·fi ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·˜, fiÔ˘ ª·‡ÚÔÈ ∞ÊÚÈηÓÔ› ›¯·Ó ηٷı¤ÛÂÈ Ù· ÊÈÏÔÛÔÊÈο ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÂÚˆÙ‹ÛÂˆÓ ·fi ÙÔ ÎÔÈÓfi, Ë §¤ÊÎÔ‚ÈÙ˜ ÚÒÙËÛ ÙÔÓ ÌÂÓ-∆˙ÔÎ¿Ó·Ó Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È ·˘Ùfi ‰˘Ó·ÙfiÓ, ·ÊÔ‡ Ë ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹ıËΠÌÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË. ∏ ·¿ÓÙËÛË ‹Ù·Ó ‰È·ÊˆÙÈÛÙÈ΋: «O ¢Ú ÌÂÓ-∆˙ÔÎ¿Ó·Ó ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ··ÓÙ‹ÛÂÈ Û ·˘Ùfi ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· Î·È ‰‹ÏˆÛ ˆ˜ ÙÔÓ ı›ÁÂÈ Ô ÙfiÓÔ˜ Ù˘ ÂÚÒÙËÛ˘. ∞ÚÎÂÙÔ› ÊÔÈÙËÙ¤˜ ‹Úı·Ó ÌÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‰È¿ÏÂ͢ Î·È Ì ηÙËÁfiÚËÛ·Ó ˆ˜ Ú·ÙÛ›ÛÙÚÈ·, ϤÁÔÓÙ·˜ ˆ˜ ›¯· ˘ÔÛÙ› χÛË ÂÁÎÂÊ¿ÏÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ §Â˘ÎÔ‡˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜... ...™·Ó Ó· ÌËÓ ‹Ù·Ó fiÏ· ·˘Ù¿ ·ÚÎÔ‡ÓÙˆ˜ ·ÓËÛ˘¯ËÙÈο, ›¯· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›Ûˆ Î·È ÙËÓ ÂÚ›ÂÚÁË ÛȈ‹ ÔÏÏÒÓ Û˘Ó·‰¤ÏÊˆÓ ÌÔ˘. ∞ÚÎÂÙÔ› ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ‹ÍÂÚ·Ó Ôχ ηϿ fiÙÈ ·˘Ù¿ Ô˘ ¤ÏÂÁÂ Ô ¢Ú ÌÂÓ∆˙ÔÎ¿Ó·Ó ‰ÂÓ ¤ÛÙÂηÓ. ª›· ·fi ÙȘ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ › ·ÚÁfiÙÂÚ· ˆ˜ Ë ‰È¿ÏÂÍË ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ “·ÂÏÈÛÙÈ΋”, ÒÛÙ ·ÔÊ¿ÛÈÛ ӷ ÌËÓ ÌÈÏ‹ÛÂÈ Î·ıfiÏÔ˘... ŸÙ·Ó ‹Á· ÛÙËÓ ÙfiÙ ÎÔÛÌ‹ÙÔÚ· Ù˘ Û¯ÔÏ‹˜ ÁÈ· Ó· Ù˘ ÂÍËÁ‹Ûˆ ˆ˜ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ηӤӷ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ Ó· ÛÙËÚ›˙ÂÈ ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ·ÊÚÔÎÂÓÙÚÈÎÔ‡˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·›· ÈÛÙÔÚ›·, ÌÔ˘ ·¿ÓÙËÛ ˆ˜ Ô Î·ı¤Ó·˜ Ì·˜ ¤¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·ÏÏ¿ ÂÍ›ÛÔ˘ ¤Á΢ÚË ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ... ... ŸÙ·Ó ›· ÛÙË Û˘Ó¤Ï¢ÛË ÙˆÓ ‰È‰·ÛÎfiÓÙˆÓ Ù˘ Û¯ÔÏ‹˜ fiÙÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ¤¯ÂÈ ÎϤ„ÂÈ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ·fi ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·˜, ‰ÈfiÙÈ Ë ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ·˘Ù‹ ÎÙ›ÛÙËΠÌÂÙ¿
42
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘, οÔÈÔ˜ ¿ÏÏÔ˜ Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ˜ ·¿ÓÙËÛÂ: “‰ÂÓ Ì ÂӉȷʤÚÂÈ ÔÈÔ˜ ¤ÎÏ„Â, ÙÈ ¤ÎÏÂ„Â Î·È ·fi ÔÈÔÓ ÙÔ ¤ÎÏ„Â.”» (1996, Û. 2, 3, 4) ∂‰Ò ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·. O ηı¤Ó·˜ Ì·˜ ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È fiϘ ÔÈ ·fi„ÂȘ ÂÍ›ÛÔ˘ ¤Á΢Ú˜. ∫¿ÔȘ Â›Ó·È ÈÛÙÔÚÈΤ˜, ÂÓÒ ¿ÏϘ Â›Ó·È „¢‰Ô˚ÛÙÔÚÈΤ˜, Â›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ ·Ó·ÍÈfiÈÛÙ˜, ¯ˆÚ›˜ ÛÙÔȯ›· Ô˘ Ó· ÙȘ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó, Î·È ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÁÈ· ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ‹ ȉÂÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜. ¢È¿ÊÔÚ˜ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ËÁ¤˜ Ì¿˜ ·Ú¤¯Ô˘Ó Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· ÙÔ fiÙ ¤˙ËÛÂ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ (384-322 .Ã.) Î·È ÁÈ· ÙÔ ÔÈ· Â›Ó·È Ë ·Ï·ÈfiÙÂÚË Èı·Ó‹ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· ›‰Ú˘Û˘ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ Ù˘ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·˜ (ÌÂÙ¿ ÙÔ 322 .Ã.). ∞ÔÙÂÏ› ÙÂÎÌËÚȈ̤ÓÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ›¯Â Âı¿ÓÂÈ ÚÈÓ ·ÓÂÁÂÚı› Ë ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ·˘Ù‹. £· Ú¤ÂÈ Î·Ó›˜ Ó· ˘Ôı¤ÛÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË ÌÈ·˜ Ì·˙È΋˜ Î·È ÂÎÙÂٷ̤Ó˘ ÂÎÛÙÚ·Ù›·˜ ¿ÚÓËÛ˘ Î·È Û΢ˆÚ›·˜ ÁÈ· Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi. Î·È ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ οÓÔ˘Ó ÔÈ ·ÊÚÔÎÂÓÙÚÈÛÙ¤˜. ∂›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· ˆ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›Ó·È ÈηÓÔ› ۯ‰fiÓ ÁÈ· Ù· ¿ÓÙ· Î·È ˆ˜ οÔÈ· ÈÛÙÔÚÈο Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ¤¯Ô˘Ó ·Ô‰Âȯı› ÂÛÊ·Ï̤ӷ. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, fiˆ˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ Ë §¤ÊÎÔ‚ÈÙ˜, «‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ó›˜ ÏfiÁÔ˜ Ó· Á›ÓÂÈ ÈÛÙ¢Ùfi˜ ¤Ó·˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜ ÂÚ› Û˘ÓˆÌÔÛ›·˜, ·Ó ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ú·ÁÌ·ÙÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ Ó· ÙÔÓ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó» (Û. 8). ∞˘Ùfi Ì·˜ ʤÚÓÂÈ Û ¤Ó· ÂfiÌÂÓÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÛËÌ›Ô: ÔÈ „¢‰Ô˚ÛÙÔÚÈÎÔ› Î·È ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ‰ÂÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ÙÔ ÎÔÈÓfi ÙÔ˘˜ Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο. ∞Ó Ô ¢Ú ÌÂÓ-∆˙ÔÎ¿Ó·Ó ‹ıÂÏ ӷ ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ fiÙÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ›¯Â ÂËÚ·ÛÙ› ·fi ÔÚÈṲ̂Ó˜ ȉ¤Â˜ Ô˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û·Ó ÌÂٷ͇ ∂ÏÏ¿‰·˜ Î·È ∞ÊÚÈ΋˜ ‹ fiÙÈ ÙȘ ›¯Â ˘’ fi„ÈÓ ÙÔ˘, ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÍÂÙ¿ÛÂÈ Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó Î·È ÂΛӷ Ô˘ ·ÓÙÈÎÚÔ‡Ô˘Ó ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ıˆڛ·. ∏ §¤ÊÎÔ‚ÈÙ˜ ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ οÓÂÈ. O ¢Ú ÌÂÓ-∆˙ÔÎ¿Ó·Ó fï˜ ‰ÂÓ ÂӉȷʤÚÂÙ·È ÙfiÛÔ ÁÈ· Ù· ÈÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· fiÛÔ ÁÈ· Ù· ηڢ·̷ٷ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜, ‰ÂÓ ÂӉȷʤÚÂÙ·È ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ ÏÂÙfiÙÂÚˆÓ ·Ô¯ÚÒÛÂˆÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·˜ fiÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË ÂÓfi˜ ·ÊÚÔÎÂÓÙÚÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜. ¶·›ÚÓÂÈ ÌÈ· ‡ÏÔÁË ¿Ô„Ë Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË Ù˘ ȉÂÔÏÔÁ›·˜ ¿Óˆ ÛÙË ÁÓÒÛË, ·Ó·Î·Ù‡ÂÈ ÙËÓ ¿ÁÓÔÈ· ‹ ÙËÓ ·¿ıÂÈ· ÂÓfi˜ ÎÔÈÓÔ‡ ÁÈ· Ù· ÈÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ·, ÚÔÛı¤ÙÂÈ ÌÂÚÈο ÈÛÙÔÚÈο ÛÙÔȯ›· Î·È ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÂÎÎÂÓÙÚÈÎÒÓ ÂÈÎÔÙÔÏÔÁÈÒÓ ÁÈ· ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È Î¿ÓÂÈ „¢‰Ô˚ÛÙÔÚ›·. OÈ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÂÈÛً̘ Â›Ó·È ÚÈ˙ˆÌ¤Ó˜ ÛÙËÓ ÏÔ‡ÛÈ· Û˘ÏÏÔÁ‹ ÛÙÔȯ›ˆÓ ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, Ù· ÔÔ›·, ·Ó Î·È ÌË Â·Ó·Ï‹„ÈÌ·, Â›Ó·È ÌÔÏ·Ù·‡Ù· ¤Á΢ڷ ˆ˜ ËÁ¤˜ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Î·È ÙËÓ ÂȂ‚·›ˆÛË ÁÂÓÈÎÒÓ ˘Ôı¤ÛˆÓ. ∏ ·‰˘Ó·Ì›· Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ì ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ‹ Ó· ÂÎÙÂϤÛÔ˘Ì ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓ· ÂÈ-
O,TI ¶O§YTIMOTEPO EXOYME
43
Ú¿Ì·Ù· ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ÂÌfi‰ÈÔ ÁÈ· ÙȘ ‰fiÎÈ̘ ÂÈÛً̘ Ù˘ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ù˘ ÁˆÏÔÁ›·˜. ÁÈ·Ù› ÏÔÈfiÓ ·˘Ùfi Ó· ·ÔÙÂÏ› ÂÌfi‰ÈÔ ÁÈ· ÌÈ· ‰fiÎÈÌË ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜; ∆Ô ÎÏÂȉ› Â›Ó·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ÂϤÁ¯ÂÈ Î·Ó›˜ ÙȘ ˘Ôı¤ÛÂȘ ÙÔ˘. µ·ÛÈṲ̂ÓÔ˜ Û ÛÙÔȯ›· ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÌÈ· ÚÔÛˆÚÈÓ‹ ˘fiıÂÛË Î·È ÙË Û˘ÁÎÚ›ÓÂÈ Ì «Ó¤·» ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó Ò˜ ÙÒÚ· ÂÍ·¯ı› ·fi ÙȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ËÁ¤˜. £· ·Ó·Ê¤Úˆ Â‰Ò ¤Ó· ¿ÏÏÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·. ∂›¯· οÔÙ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ˆ Û ÌÈ· ·Ó·Ûηʋ Ô˘ ¤ÊÂÚ ÛÙÔ Êˆ˜ ÙÔÓ ÛÎÂÏÂÙfi ÂÓfi˜ ‰ÂÈÓÔÛ·‡ÚÔ˘. ∂ÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ ‹Ù·Ó Ô ∆˙·Î ÃfiÚÓÂÚ (J. Horner), ¤ÊÔÚÔ˜ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ ÙˆÓ µÚ·¯ˆ‰ÒÓ OÚ¤ˆÓ, ÛÙËÓ fiÏË ªfiÔ˘˙Ì·Ó Ù˘ ªÔÓÙ¿Ó·. ™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ •Âı¿‚ÔÓÙ·˜ ‰ÂÈÓÔÛ·‡ÚÔ˘˜ (Digging Dinosaurs), Ô ÃfiÚÓÂÚ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ·ÚÎÂÙ¤˜ ÛΤ„ÂȘ ¿Óˆ ÛÙËÓ fiÏË ‰È·‰Èηۛ·, ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ÙȘ ‰‡Ô Ê¿ÛÂȘ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ·Ó·Ûηʋ˜, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ·Ó·Î¿Ï˘„ ٷ ÚÒÙ· ·˘Á¿ ‰ÂÈÓÔÛ·‡ÚÔ˘ Ô˘ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÔÙ¤ ÛÙË µfiÚÂÈ· ∞ÌÂÚÈ΋. ∏ ÚÒÙË Ê¿ÛË, ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ÃfiÚÓÂÚ, ·ÊÔÚÔ‡Û ÙËÓ «ÂÎÛηʋ ÙˆÓ ·ÔÏÈıˆÌ¤ÓˆÓ ÔÛÙÒÓ ·fi ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜, ÂÓÒ Ë ‰Â‡ÙÂÚË ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó ÙÔ Ó· Ù· ÎÔÈÙ¿ÍÔ˘ÌÂ, Ó· Ù· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘ÌÂ, Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ì ˘Ôı¤ÛÂȘ Ì ‚¿ÛË Ù· Â˘Ú‹Ì·Ù· Î·È Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ì ӷ ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ì ·Ó ·˘Ù¤˜ ¢ÛÙ·ıÔ‡Ó ‹ fi¯È» (Horner & Gorman 1988, Û. 168). ∏ ÚÒÙË Ê¿ÛË, Ù˘ ·fiÛ·Û˘ ÙˆÓ ÔÛÙÒÓ ·fi ÙÔ ¤Ùڈ̷ Ô˘ Ù· ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÈ, Â›Ó·È ÂÍÔ˘ıÂÓˆÙÈ΋ ‰Ô˘ÏÂÈ¿. ∫·ıÒ˜, fï˜, Ù· ÛÊ˘ÚÈ¿ Î·È ÔÈ ·Í›Ó˜ ·ÓÙÈηı›ÛÙ·ÓÙ·È ·fi Ô‰ÔÓÙÈ·ÙÚÈο ÂÚÁ·Ï›· Î·È ÌÈÎÚ¤˜ ‚Ô‡ÚÙÛ˜, Ë ‰È·ÌfiÚʈÛË ÌÈ·˜ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÂÚÌËÓ›·˜ ÂÈÙ·¯‡ÓÂÙ·È ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔÓ Ú˘ıÌfi ÂÍ·ÁˆÁ‹˜ ÔÛÙÒÓ, fiˆ˜ Î·È Ô ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi˜ ÁÈ· ÙË Û˘Ó¤¯ÈÛË ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ. «∏ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË, Â›Ó·È ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË», ÂÍËÁÔ‡ÛÂ Ô ÃfiÚÓÂÚ. «∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ ÔÈ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏfiÁÔÈ Û·Ó›ˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÂϤÁÍÔ˘Ó ÙȘ ˘Ôı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Ì ÂÚÁ·ÛÙËÚȷο ÂÈÚ¿Ì·Ù·, ·ÏÏ¿ ÌÔÚÔ‡Ó, ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, Ó· ÙȘ ÂϤÁÍÔ˘Ó» (Û. 168). ¶Ò˜; ∆Ô 1981 Ô ÃfiÚÓÂÚ ·Ó·Î¿Ï˘„ ÌÈ· ÙÔÔıÂÛ›· ÛÙË ªÔÓÙ¿Ó· Ô˘ ÂÚÈ›¯Â 30.000.000 ÂÚ›Ô˘ ·ÔÏÈıˆÌ¤Ó· ıÚ·‡ÛÌ·Ù· ÔÛÙÒÓ ª·È·Û·‡ÚÔ˘. ∞fi ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ·˘Ùfi η٤ÏËÍ ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ «ÌÂ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎÔ‡˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜, ›¯·Ì ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ ÙÔÓ Ù¿ÊÔ 10.000 ‰ÂÈÓÔÛ·‡ÚˆÓ» (Û. 128). O ÃfiÚÓÂÚ Î·È Ë ÔÌ¿‰· ÙÔ˘ ‰ÂÓ Í¤ı·„·Ó 30.000.000 ıÚ·‡ÛÌ·Ù· ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ, ·ÏÏ¿ ·fi ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÔÛÙÒÓ Û ÂÈÏÂÁ̤Ó˜ ı¤ÛÂȘ ÂÎÛηʋ˜ ˘ÔÏfiÁÈÛ·Ó fiÛ· ÔÛÙ¿ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚȤ¯ÔÓÙ·È Û ÌÈ· ¤ÎÙ·ÛË ‰È·ÛÙ¿ÛÂˆÓ 2 ¯ÏÌ. › 400 Ì. ∏ ‰È·Ù‡ˆÛË ˘Ôı¤ÛÂˆÓ ÍÂΛÓËÛ ·fi ÙÔ ÂÚÒÙËÌ·: «∆È ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÈ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ·fiıÂÛË;» (Û. 129). ¢ÂÓ ˘‹Ú¯Â η̛· ¤Ó‰ÂÈÍË ˆ˜ Ù· ÎfiηϷ ›¯·Ó Á›ÓÂÈ ‚ÔÚ¿ ·Ú·ÎÙÈÎÒÓ, fï˜ ÔÏÏ¿ ·fi ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó Û·Ṳ̂ӷ ÛÙË Ì¤ÛË, ηٿ ÙÔÓ ‰È·Ì‹ÎË ¿ÍÔÓ·. ∂ÈϤÔÓ, Ù· ÔÛÙ¿ ‹Ù·Ó fiÏ· ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈṲ̂ӷ ·fi ·Ó·ÙÔÏ¿˜ ÚÔ˜ ‰˘ÛÌ¿˜ —
44
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ηٿ ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË ‰ËÏ·‰‹ Ù˘ «ÌÂÁ¿Ï˘» ‰È¿ÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ ‰›Ô˘ ·fiıÂÛ˘. ∆· ÌÈÎÚ¿ ÔÛÙ¿ ›¯·Ó ‰È·¯ˆÚÈÛÙ› ·fi Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ·, ÂÓÒ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó ÎfiηϷ ·fi ÓÂÔÁÓ¿ ª·È·Û·‡ÚˆÓ, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔÓ ·fi ª·È·Û·‡ÚÔ˘˜ Ì‹ÎÔ˘˜ ÌÂٷ͇ ÙÚÈÒÓ Î·È ÂÙ¿ ̤ÙÚˆÓ. ∏ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ô‰ËÁÔ‡Û Û ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ·Ú¿ ··ÓÙ‹ÛÂȘ. ∆È ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ›¯Â ÚÔηϤÛÂÈ ÙËÓ Î·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ ıÚ·‡ÛË ÙˆÓ ÔÛÙÒÓ; °È·Ù› ‰È·¯ˆÚ›ÛÙËÎ·Ó Ù· ÌÈÎÚ¿ ÔÛÙ¿ ·fi Ù· ÌÂÁ¿Ï·; EÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ÌÈ· ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ·Á¤ÏË Ô˘ ÂÍÔÓÙÒıËΠÌÂÌÈ¿˜ ‹ Ì‹ˆ˜ Ë ÂÚÈÔ¯‹ ‹Ù·Ó οÔÈÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ fiÔ˘ ÔÈ ‰ÂÈÓfiÛ·˘ÚÔÈ ·˘ÙÔ› ‹Á·ÈÓ·Ó ÁÈ· Ó· Âı¿ÓÔ˘Ó Î·È Ù· ÔÛÙ¿ ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ·˜ Û˘ÛÛÒÚ¢Û˘; ªÈ· ·Ú¯È΋ ˘fiıÂÛË ˆ˜ οÔÈ· ÚÔ‹ Ï¿Û˘ ¤ı·„ ÙËÓ ·Á¤ÏË ˙ˆÓÙ·Ó‹ ·ÔÚÚ›ÊıËÎÂ, ηıÒ˜ «‰ÂÓ Ê·ÈÓfiÙ·Ó ÏÔÁÈÎfi ·ÎfiÌË Î·È Ë ÔÚÌËÙÈÎfiÙÂÚË ÚÔ‹ Ï¿Û˘ Ó· ÌÔÚ› Ó· Û¿ÛÂÈ Ù· ÔÛÙ¿ ηٿ Ì‹ÎÔ˜... Ô‡Ù ʷÈÓfiÙ·Ó ÏÔÁÈÎfi, ·Ó ›¯·Ì ӷ οÓÔ˘Ì Ì ÌÈ· ·Á¤ÏË ˙ˆÓÙ·ÓÒÓ ˙ÒˆÓ Ô˘ Ù· ¤ı·„Â Ë Ï¿ÛË, Ó· ηٷϋÍÔ˘Ó fiÏ· Ì ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ÛÎÂÏÂÙÔ‡ ÙÔ˘˜ ·ÔÛ˘Ó·ÚÌÔÏÔÁË̤ÓÔ». ∂Ê·ÚÌfi˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ˘ÔıÂÙÈÎÔ-·Ú·ÁˆÁÈ΋ ̤ıÔ‰Ô, Ô ÃfiÚÓÂÚ ¤Î·Ó ÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ˘fiıÂÛË: «º·›ÓÂÙ·È Ó· ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ‰‡Ô ͯˆÚÈÛÙ¿ ÂÚÈÛÙ·ÙÈο. OÈ ‰ÂÈÓfiÛ·˘ÚÔÈ Ú¤ÂÈ Ó· ›¯·Ó Âı¿ÓÂÈ Û ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ Û˘Ì‚¿Ó Î·È Ù· ÔÛÙ¿ ÙÔ˘˜ Ó· ÌÂٷʤÚıËÎ·Ó ÂΛ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÂÓfi˜ ¿ÏÏÔ˘ Û˘Ì‚¿ÓÙÔ˜». ªÈ· Î·È ˘‹Ú¯Â ¤Ó· ÛÙÚÒÌ· ËÊ·ÈÛÙÂȷ΋˜ Ù¤ÊÚ·˜ ¿¯Ô˘˜ ÌÈÛÔ‡ ̤ÙÚÔ˘ ¿Óˆ ·fi ÙÔ ÛÙÚÒÌ· ÙˆÓ ÔÛÙÒÓ, ıˆڋıËΠˆ˜ Ë ËÊ·ÈÛÙÂȷ΋ ‰Ú¿ÛË ‹Ù·Ó Ôχ Èı·Ófi Ó· Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙˆÓ ‰ÂÈÓÔÛ·‡ÚˆÓ. ™˘Ì¤Ú·ÛÌ·: ÂÂȉ‹ Ù· ·ÔÏÈıˆÌ¤Ó· ÔÛÙ¿ ‹Ù·Ó Û·Ṳ̂ӷ ÌfiÓÔÓ Î·Ù¿ ÙÔÓ ‰È·Ì‹ÎË ¿ÍÔÓ·, Ë ıÚ·‡ÛË ÙÔ˘˜ ‹Ïı Ôχ ÌÂÙ¿ ÙÔ Û˘Ì‚¿Ó Ô˘ ÚÔοÏÂÛ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙˆÓ ‰ÂÈÓÔÛ·‡ÚˆÓ Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô Èı·ÓfiÓ Ó· ‹Ù·Ó οÔÈ· ËÊ·ÈÛÙÂȷ΋ ¤ÎÚËÍË, ȉȷ›ÙÂÚ· ·Ó Ï¿‚ÂÈ Î·Ó›˜ ˘’ fi„ÈÓ fiÙÈ Ù· ËÊ·›ÛÙÂÈ· «‹Ù·Ó Û˘ÓËı¤Ûٷٷ ÛÙ· µÚ·¯Ò‰Ë ŸÚË Î·Ù¿ ÙÔ ∞ÓÒÙÂÚÔ ∫ÚËÙȉÈÎfi». ™˘Ì¤Ú·ÛÌ·: «∆· ·¤ÚÈ·, Ô Î·Ófi˜ Î·È Ë Ù¤ÊÚ· οÔÈ·˜ ËÊ·ÈÛÙÂȷ΋˜ ¤ÎÚË͢ ÚÔοÏÂÛ·Ó ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÌÈ·˜ ·Á¤Ï˘ ª·È·Û·‡ÚˆÓ. øÛÙfiÛÔ, ·Ó ·ÈÙ›· ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙˆÓ ‰ÂÈÓÔÛ·‡ÚˆÓ ·˘ÙÒÓ ‹Ù·Ó ÌÈ· ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ¤ÎÚËÍË, ÙfiÙÂ Â›Ó·È Èı·Ófi Ë ¤ÎÚËÍË ·˘Ù‹ Ó· ÛÎfiÙˆÛÂ Î·È Î¿ı ¿ÏÏÔÓ ˙ˆÓÙ·Ófi ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi ÙÚÈÁ‡Úˆ», Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙˆÓ ÙˆÌ·ÙÔÊ¿ÁˆÓ Î·È Û·ÚÎÔ‚fiÚˆÓ ˙ÒˆÓ. ∞ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ÌÈ· ÏËÌ̇ڷ, ›Ûˆ˜ ÏfiÁˆ ˘Âگ›ÏÈÛ˘ οÔÈ·˜ Ï›ÌÓ˘, Ù· ÓÂÚ¿ Ù˘ ÔÔ›·˜ ·Ú¤Û˘Ú·Ó Ù· ·ÔÛ˘ÓÙÈı¤ÌÂÓ· ÎÔ˘Ê¿ÚÈ·, ‰È·¯ÒÚÈÛ·Ó Ù· ÌÂÁ¿Ï· ÎfiηϷ ·fi Ù· ÌÈÎÚ¿ (Ô˘ Â›Ó·È ÂÏ·ÊÚ‡ÙÂÚ·) Î·È ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛ·Ó ÔÌÔÈfiÌÔÚÊÔ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi. «™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ë Ù¤ÊÚ·, fiÓÙ·˜ ÂÏ·ÊÚ‡ÙÂÚË, ı· ·Ó¤‚ËΠÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ ÛÙ¿ÛÈÌÔ˘ ‚Ô‡ÚÎÔ˘ Ô˘ ›¯Â Û¯ËÌ·ÙÈÛÙ›, ÂÓÒ Ù· ÔÛÙ¿ ηٷοıËÛ·Ó ÛÙÔÓ ‚˘ıfi». °È·Ù›, fï˜, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ηٿÏÔÈ· ÓÂÔÁÓÒÓ; «¶Èı·ÓÒ˜ Ù· ÓÂÔÁÓ¿ Ù˘ ¯ÚÔÓÈ¿˜ ÂΛӢ Ó· ‹Ù·Ó ·ÎfiÌË ÛÙ· ·˘Á¿ ‹ ÛÙȘ ʈÏȤ˜ ÙÔ˘˜ fiÙ·Ó ÙÔ ËÊ·›ÛÙÂÈÔ ÂÍÂÚÚ¿ÁË ‹ ÌÔÚ› ÔÈ ª·È-
O,TI ¶O§YTIMOTEPO EXOYME
45
¿Û·˘ÚÔÈ Ó· ÌËÓ Â›¯·Ó Î·Ó ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ηٷÛ΢¿˙Ô˘Ó ÊˆÏȤ˜». ∆fiÙÂ, ÙÈ ·¤ÁÈÓ·Ó Ù· ÓÂÔÁÓ¿ Ù˘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˘ ÁÂÓÈ¿˜ Ô˘ ı· ‹Ù·Ó ϤÔÓ Ó·ڿ ¿ÙÔÌ·; O ÃfiÚÓÂÚ ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È «fiÙÈ Î·Ó›˜ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ì ‚‚·ÈfiÙËÙ· ·Ó ÔÈ ‰ÂÈÓfiÛ·˘ÚÔÈ ·˘ÙÔ› ÁÂÓÓÔ‡Û·Ó Î¿ı ¯ÚfiÓÔ» (Û. 129-133). ∞fi ÙÔ ÚÒÙÔ ·ÎfiÌË ÛÙ¿‰ÈÔ Ù˘ ·Ó·Ûηʋ˜, fiÙ·Ó Ù· ·ÔÏÈıÒÌ·Ù· ·ÔÛÒÓÙ·È ·fi ÙÔ Ï›ıÈÓÔ ÂÚ›‚ÏËÌ¿ ÙÔ˘˜, Ë ˘ÔıÂÙÈÎÔ-·Ú·ÁˆÁÈ΋ ̤ıÔ‰Ô˜ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ. ŸÙ·Ó ¤ÊÙ·Û· ÛÙËÓ Î·Ù·Û΋ӈÛË ÙÔ˘ ÃfiÚÓÂÚ, ÂÚ›ÌÂÓ· Ó· Û˘Ó·ÓÙ‹Ûˆ ÙÔÓ ÔÏ˘¿Û¯ÔÏÔ ‰È¢ı˘ÓÙ‹ ÌÈ·˜ ÁÂÓÓ·Èfi‰ˆÚ· ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡ÌÂÓ˘ ·Ó·Ûηʋ˜ Ó· ‰›ÓÂÈ ÊˆÓ·¯Ù¿ ‰È·Ù·Á¤˜ ÛÙÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘. ªÂ ¤ÎÏËÍ‹ ÌÔ˘ Û˘Ó¿ÓÙËÛ· ¤Ó·Ó ˘ÔÌÔÓÂÙÈÎfi ÈÛÙÔÚÈÎfi ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·, ηıÈṲ̂ÓÔ ÛÙ·˘ÚÔfi‰È ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔÓ ·˘¯ÂÓÈÎfi ÛfiÓ‰˘ÏÔ ÂÓfi˜ ∞·ÙÔÛ·‡ÚÔ˘ ËÏÈΛ·˜ 140 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ÂÙÒÓ, Ó· ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È ÙÈ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ÌÔÚ› Ó· ‚Á¿ÏÂÈ. ™Â Ï›ÁÔ ‹Ïı ¤Ó·˜ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ ·fi οÔÈ· ÙÔÈ΋ ÂÊËÌÂÚ›‰· (Û‡ÓËı˜ ηٿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi, ÌÈ· Î·È Î·Ó›˜ ‰ÂÓ ÙÔ˘ ¤‰ˆÛ ȉȷ›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›·) Î·È ÚÒÙËÛ ÙÔÓ ÃfiÚÓÂÚ ÙÈ Û‹Ì·ÈÓÂ Ë ·Ó·Î¿Ï˘„‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ‰ÂÈÓÔÛ·‡ÚˆÓ. ÕÏÏ·˙ οÔÈ· ·fi ÙȘ ıˆڛ˜ ÙÔ˘; ¶Ô‡ ‹Ù·Ó ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ; À‹Ú¯·Ó Î·È ¿ÏÏÔÈ ÛÎÂÏÂÙÔ› ÛÙËÓ ÙÔÔıÂÛ›· ·˘Ù‹ Î.Ï. OÈ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÃfiÚÓÂÚ ‹Ù·Ó ·˘Ù¤˜ Ô˘ ı· ÂÚ›ÌÂÓ ηÓ›˜ ·fi ¤Ó·Ó ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈÎfi ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·: «¢ÂÓ Í¤Úˆ ·ÎfiÌ·». «ª·Î¿ÚÈ Ó· ‹ÍÂÚ·». «ÃÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·Ô‰Â›ÍÂȘ». «£· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ì». Œ‚Ï· ÌÚÔÛÙ¿ ÌÔ˘ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË ÛÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÂΉԯ‹ Ù˘! °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ‰‡Ô ̤Ú˜ ηٿ ÙȘ Ôԛ˜ ‰ÂÓ ¤ÊÂÚ· ÛÙÔ Êˆ˜ ·Ú¿ ÌfiÓÔ ‚Ú¿¯Ô˘˜ Î·È Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛ· ÙËÓ ·ÓÈηÓfiÙËÙ¿ ÌÔ˘ ÛÙÔ Ó· ‰È·ÎÚ›Óˆ Ù· ÔÛÙ¿ ̤۷ ÛÙÔ ¤Ùڈ̷, ¤Ó· ̤ÏÔ˜ Ù˘ ·ÔÛÙÔÏ‹˜ ·Ú·Ù‹ÚËÛ fiÙÈ Ë ¤ÙÚ· Ô˘ ÂÙÔÈÌ·˙fiÌÔ˘Ó Ó· Âٿ͈ ‹Ù·Ó ¤Ó· ıÚ·‡ÛÌ· ÔÛÙÔ‡ Ô˘ ¤ÌÔÈ·˙ Ì ÙÌ‹Ì· ÏÂ˘Ú¿˜. ∞Ó ‹Ù·Ó fiÓÙˆ˜ ÏÂ˘Ú¿, ÙfiÙ ÙÔ ÔÛÙfi ı· ¤Ú ӷ ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Û¯‹Ì· ÙÔ˘ ηıÒ˜ ÙÔ Î·ı·Ú›˙·Ì ·fi ÙËÓ ¤ÙÚ·. ∞˘Ùfi Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘Ó¤‚Ë ÁÈ· 30 ÂÚ›Ô˘ ÂηÙÔÛÙfiÌÂÙÚ·, ̤¯ÚÈ Ô˘ Í·ÊÓÈο ¿Ú¯ÈÛ ӷ Á›ÓÂÙ·È Î˘ÚÙfi ÚÔ˜ Ù· ‰ÂÍÈ¿. ◊Ù·Ó ÏÔÈfiÓ ÏÂ˘Ú¿ ‹ οÙÈ ¿ÏÏÔ; O ÃfiÚÓÂÚ ‹Ïı ÁÈ· Ó· ÙÔ ÂϤÁÍÂÈ. «ªÔÚ› Ó· Â›Ó·È ÙÌ‹Ì· Ù˘ ÏÂοÓ˘», ›Â. ∞Ó ‹Ù·Ó ÙÌ‹Ì· Ù˘ ÏÂοÓ˘, ÙfiÙ ı· ¤Ú ӷ Â›Ó·È Î˘ÚÙfi Î·È ÚÔ˜ Ù· ·ÚÈÛÙÂÚ¿ fiÙ·Ó ı· ·ÔηχٷÌÂ Î·È ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ. ∞ÎÚÈ‚Ò˜ ¤ÙÛÈ Û˘Ó¤‚Ë Î·È Ë Úfi‚ÏÂ„Ë ÙÔ˘ ∆˙·Î ÂȂ‚·ÈÒıËΠ·fi ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÂÌÂÈÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ. ªÂ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÂÚÓÔ‡Û·Ó ÔÈ Ì¤Ú˜. OÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ·Ó·Ûηʋ˜ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ˘ÔıÂÙÈÎÔ-·Ú·ÁˆÁÈÎÔ‡˜ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡˜. ∫·Ù¿ Ì›· ¤ÓÓÔÈ·, Ë ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË Á›ÓÂÙ·È ÂÌÂÈÚÈ΋ fiÙ·Ó ÚԂϤ„ÂȘ ‚·ÛÈṲ̂Ó˜ Û ·Ú¯Èο ‰Â‰Ô̤ӷ ÂȂ‚·ÈÒÓÔÓÙ·È ‹ ·ÔÚÚ›ÙÔÓÙ·È ·fi ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ‰Â‰Ô̤ӷ. ∏ ·Ó·Ûηʋ Ù˘ «ÈÛÙÔÚ›·˜», ›Ù ·ÊÔÚ¿ ÔÛÙ¿ ›Ù ÁÚ·Ù¿ ÙÂÎÌ‹ÚÈ·, ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· Ô˘ ÂӉȷʤÚÂÙ·È Ó· ÂϤÁÍÂÈ ÙȘ ˘Ôı¤ÛÂȘ ÙÔ˘.
46
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
£· Ú¤ÂÈ Ó· ÛËÌÂÈÒÛˆ Â‰Ò ˆ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂٷ͇ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁÈÎÒÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ Î·È ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÙÂÎÌËÚ›ˆÓ. ∆· ÚÒÙ· Â›Ó·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙÂÎÌ‹ÚÈ· «ÚÒÙ˘ ٿ͈˜» —·˘ÛÙËÚÒ˜ Ê˘ÛÈο Î·È ¯ÂÈÚÔÈ·ÛÙ¿— Î·È ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÚÌËÓ¢ÙÔ‡Ó Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘’ fi„ÈÓ Ò˜ ‰ÚÔ˘Ó ÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› ÓfiÌÔÈ Û‹ÌÂÚ· Î·È Ò˜ ‰ÚÔ‡Û·Ó ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ∆· ‰Â‡ÙÂÚ· Â›Ó·È Û˘Ó‹ıˆ˜ «‰Â˘Ù¤Ú·˜ ٿ͈˜» ÙÂÎÌ‹ÚÈ· — ΛÌÂÓ· ÁÚ·Ì̤ӷ ·fi ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÈÏÂÎÙÈÎÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, Ô˘ ÚÔÛı¤ÙÔ˘Ó, ‰È·ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Î·È ·ÏÏÔÈÒÓÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›·. OÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ¤¯Ô˘Ó Ì¿ıÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó Ù· ÈÛÙÔÚÈο ÛÙÔȯ›· Ì ÙÚfiÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ÂΛÓÔÓ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔȯ›· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ‹ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. §·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ˘’ fi„ÈÓ ÙÔ˘˜ fiÙÈ Ù· ÎÂÓ¿ ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ ¤¯Ô˘Ó Û˘¯Ó¿ Û¯¤ÛË Ì ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÁÈ· fiÛ· ÙÔ˘˜ ÂӉȷʤÚÔ˘Ó Î·È ÁÈ· ÂΛӷ Ô˘ ıˆÚÔ‡Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘˜. ∏ ʇÛË ‰ÂÓ ‰È·ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈο ÂÚÈıˆÚÈÔÔÈË̤ӈÓ. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, fiˆ˜ ¤¯ÂÈ ÙÔÓ›ÛÂÈ Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ºÚ·ÓÎ ™¿ÏÔÁԢ¸ (F. Sulloway) ÛÙÔ ÔÏ˘Û˘˙ËÙË̤ÓÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ °ÂÓÓË̤ÓÔ˜ ÁÈ· ·ӿÛÙ·ÛË (Born to Rebel, 1996), ÔÈ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÏÂÁ¯ıÔ‡Ó (‚Ï. ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 14, fiÔ˘ ÂÍÂÙ¿˙ÂÙ·È ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÙÔ˘ ™¿ÏÔÁԢ¸). ∆· ÙÂÏÂ˘Ù·›· 100 ¯ÚfiÓÈ·, .¯., ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ‰È·Ù‡ˆÛ·Ó ÙËÓ ˘fiıÂÛË fiÙÈ ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Ù¿ÍÂȘ Î·È Ë Ù·ÍÈ΋ ¿ÏË ‹Ù·Ó Ë ÎÈÓËÙ‹ÚÈ· ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ Â·Ó·ÛÙ¿ÛˆÓ, ÙfiÛÔ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ fiÛÔ Î·È ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ. O ™¿ÏÔÁԢ¸ ˘¤‚·Ï Û ¤ÏÂÁ¯Ô ·˘Ù‹ ÙË Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋ ¿Ô„Ë, Ù·ÍÈÓÔÌÒÓÙ·˜ ηٿ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ù¿ÍË ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¿ÙÔÌ· Ô˘ ›¯·Ó ¿ÚÂÈ Ì¤ÚÔ˜ Û ‰Âο‰Â˜ ·ӷÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ·Ó·Ï‡ÔÓÙ·˜ ηÙfiÈÓ Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ ÁÈ· Ó· ‰ÂÈ ·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ Ù·ÍÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ·ÓÙÈÌ·¯fiÌÂÓ˜ Ï¢ڤ˜. ∫·È ÚԤ΢„ fiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó. O ª·ÚÍ Â›¯Â ¿‰ÈÎÔ, ·ÏÏ¿ ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠ¤Ó·˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ÂÎ·È‰Â˘Ì¤ÓÔ˜ ÛÙȘ ÂÌÂÈÚÈΤ˜ ÂÈÛً̘ ÁÈ· Ó· ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ·˘Ùfi, οÓÔÓÙ·˜ ¤Ó· ·Ïfi ÈÛÙÔÚÈÎfi ›ڷ̷. OI A§§A°E™ ™THN ∂¶π™∆∏ª∏ ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·fi ÙËÓ „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›· ·fi ÙËÓ „¢‰Ô˚ÛÙÔÚ›· fi¯È ÌfiÓÔÓ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÈÛÙ›·, ·ÏÏ¿ Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Ò˜ ηıÂÌÈ¿ ·ÏÏ¿˙ÂÈ. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ÛˆÚ¢ÙÈΤ˜ Î·È ÚÔԉ¢ÙÈΤ˜, ˘fi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· fiÙÈ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ‚ÂÏÙÈÒÓÔ˘Ó Î·È Ó· ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ì·˜ Î·È ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ‚·ÛÈ˙fiÌÂÓ˜ Û Ӥ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Î·È ÂÚÌËÓ›˜. ∏ „¢‰Ô˚ÛÙÔÚ›· Î·È Ë „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌË, ·Ó ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó Î·ıfiÏÔ˘, ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÁÈ· ÚÔÛˆÈÎÔ‡˜, ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜. ¶Ò˜, fï˜, ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›·;
O,TI ¶O§YTIMOTEPO EXOYME
47
ªÈ· ·fi ÙȘ ¯ÚËÛÈÌfiÙÂÚ˜ ıˆڛ˜ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ·ÏÏ¿˙ÂÈ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È Ë ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ·fi ÙÔÓ ∆fiÌ·˜ ∫Ô˘Ó Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·˜ Ù˘ «·ÏÏ·Á‹˜ ˘Ô‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜». ∆Ô «·Ú¿‰ÂÈÁÌ·» ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ ÙËÓ «Î·ÓÔÓÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË» ÌÈ·˜ ÂÔ¯‹˜ — fiˆ˜ ·˘Ù‹ Á›ÓÂÙ·È ·Ô‰ÂÎÙ‹ ·fi ÙËÓ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÓÂÚÁÒÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Û ¤Ó· ‰›Ô— Î·È ·ÏÏ·Á‹ (‹ ·ӿÛÙ·ÛË) ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚Â› fiÙ·Ó ·ÚÎÂÙÔ› «·ÔÛٿ٘» Î·È «·ÈÚÂÙÈÎÔ›» ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ·ÚÎÂÙ¿ ÛÙÔȯ›· Î·È ·ÚÎÂÙ‹ ÂÍÔ˘Û›· ÒÛÙ ӷ ·Ó·ÙÚ¤„Ô˘Ó ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·. ∏ «ÂÍÔ˘Û›·» Á›ÓÂÙ·È ÔÚ·Ù‹ ÛÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈΤ˜ fi„ÂȘ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘: ÛÙËÓ ¤Ú¢ӷ Î·È ÛÙȘ ηıËÁËÙÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·ÓÂÈÛÙËÌ›ˆÓ, ÛÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ Ô˘ ·ÛÎÂ›Ù·È ÛÙÔ˘˜ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÈÎÔ‡˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜, ÛÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ Î·È Û˘Ó‰ڛˆÓ, ÛÙ· ‚È‚Ï›· ·ÚÔ˘˜ Î.Ù.Ï. OÚ›˙ˆ ˆ˜ «·Ú¿‰ÂÈÁÌ·» ¤Ó· ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ô˘ Â›Ó·È ·Ô‰ÂÎÙfi ·fi ÙËÓ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ·ÏÏ¿ fi¯È ·fi fiÏ· Ù· ̤ÏË ÌÈ·˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, ۯ‰ȷṲ̂ÓÔ ÁÈ· Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ Î·È Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂÓ· ‹ Û˘Ó·ÁfiÌÂÓ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ·ÚÂÏıfiÓÙ· ‹ ·ÚfiÓÙ·, Î·È Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛÙfi¯Ô ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÂÓfi˜ ÂϤÁÍÈÌÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÁÓÒÛ˘ ÙÔ ÔÔ›Ô Âȉ¤¯ÂÙ·È ·fiÚÚÈ„Ë ‹ ·ϋı¢ÛË. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÂÌÂÚÈÎÏ›ÂÈ ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛΤ„Ë Ù˘ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ·˜, ·ÏÏ¿ ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜ Û˘Ó˘¿Ú¯ÂÈ Ì ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈο ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· — fiˆ˜ Â›Ó·È Î·È ··Ú·›ÙËÙÔ, ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÔÙ¤ οÔÈ· ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ó· ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ó Ù· ·Ï·ÈfiÙÂÚ·. O ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ M¿ÈÎÏ PÔ˘˙ (Michael Ruse), ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∆Ô ‰·Ú‚›ÓÂÈÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· (The Darwinian Paradigm, 1989), ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ٤ÛÛÂÚȘ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ¯Ú‹ÛÂȘ Ù˘ Ϥ͢ «·Ú¿‰ÂÈÁÌ·»: 1. ∫ÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈ΋, ÂÛÙÈ·Ṳ̂ÓË ¿Óˆ Û «¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ Û˘ÛÂÈÚÒÓÔÓÙ·È, ÓÈÒıÔÓÙ·˜ fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó ÎÔÈÓ‹ ıÂÒÚËÛË ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ (·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ·Ó ·˘Ùfi Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ‹ fi¯È) Î·È Ò˜ ¤Ó·Ó ‚·ıÌfi ·ÔÛÙ·ÛÈÔÔÈÔ‡ÌÂÓÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜» (Û. 124-125). OÈ ÊÚÔ¸‰ÈÎÔ› „˘¯·Ó·Ï˘Ù¤˜ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¤Ó· ηÏfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÂÈÛÙ‹Ì˘ ηıÔ‰ËÁÔ‡ÌÂÓ˘ ·fi ¤Ó· ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·. 2. æ˘¯ÔÏÔÁÈ΋, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ù· Û˘ÌÌÂÚÈ˙fiÌÂÓ· ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ¿ÙÔÌ· ‚Ï¤Ô˘Ó Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈο ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ·fi ÂΛӷ Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔ Û˘ÌÌÂÚ›˙ÔÓÙ·È. Œ¯Ô˘Ì fiÏÔÈ ‰ÂÈ ÙȘ ·Ó·ÛÙÚ¤„È̘ ÊÈÁÔ‡Ú˜ Û ÂÈÚ¿Ì·Ù· ·ÓÙ›Ï˄˘, fiˆ˜ ÂΛÓÔ Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ù˘ Ó·ڋ˜/ËÏÈÎȈ̤Ó˘ Á˘Ó·›Î·˜, fiÔ˘ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ‰ÂÈ ÛÙÔ ›‰ÈÔ Û¯Â‰›·ÛÌ· ›Ù ÌÈ· Ó¤· ›Ù ÌÈ· ÁÂÚ·Ṳ̂ÓË Á˘Ó·›Î·, ÂÓÒ Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ Ì›·˜ ÂΉԯ‹˜ ·ÔÎÏ›ÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ ¿ÏÏ˘. ™Â ·˘Ùfi ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Â›Ú·Ì·, fiÙ·Ó Ë ·ÚÔ˘Û›·ÛË Ù˘ ·ÌÊ›ÛËÌ˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÌÈ·˜ ¤ÓÙÔÓ˘ ÂÈÎfiÓ·˜ Ó·ڋ˜ Á˘Ó·›Î·˜, ÔÈ ÂÍÂÙ·˙fiÌÂÓÔÈ «‚Ï¤Ô˘Ó» ¿ÓÙÔÙ ÙË Ó·ڋ Á˘Ó·›-
48
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
η, ÂÓÒ fiÙ·Ó ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÌÈ·˜ ¤ÓÙÔÓ˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ËÏÈÎȈ̤Ó˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÔÈ ÂÍÂÙ·˙fiÌÂÓÔÈ «‚Ï¤Ô˘Ó» ÙË ÁÂÚ·Ṳ̂ÓË Á˘Ó·›Î· ÛÙÔ 95% ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛÂˆÓ (Leeper 1935). M ·Ó¿ÏÔÁÔ ÙÚfiÔ, ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ ıˆÚÔ‡Ó Î·Ù¿ ·ÚÈÔ ÏfiÁÔ ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÂÈıÂÙÈÎfiÙËÙ· ˆ˜ ‚ÈÔÏÔÁÈο ÂÁÁÂÓ‹ Î·È ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë, ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ ˆ˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈο ÂÈ‚·ÏÏfiÌÂÓË Î·È ·Ó·ÈÚ¤ÛÈÌË. ŸÛÔÈ ÂÛÙÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ¤ÚÂ˘Ó¿ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ·fi‰ÂÈÍË Ù˘ ÌÈ·˜ ‹ Ù˘ ¿ÏÏ˘ ¿Ô„˘ ‰ÚÔ˘Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ηıÔ‰ËÁÔ‡ÌÂÓÔÈ ·fi ¤Ó· „˘¯ÔÏÔÁÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó Î·È ÙȘ ‰‡Ô ·fi„ÂȘ, ˆÛÙfiÛÔ Ë ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ ÌÈ·˜ ÂȘ ‚¿ÚÔ˜ Ù˘ ¿ÏÏ˘ ÂËÚ¿˙ÂÙ·È ·fi „˘¯ÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜. 3. ∂ÈÛÙËÌÔÏÔÁÈ΋, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· «ÔÈ ÙÚfiÔÈ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ οÔÈÔ˜ ·ÛΛ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ¤ÚÁÔ Â›Ó·È Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔÈ Ì ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·», ‰ÈfiÙÈ ÔÈ Ù¯ÓÈΤ˜ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜, Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È ÔÈ Ï‡ÛÂȘ ηıÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙȘ ˘Ôı¤ÛÂȘ, ÙȘ ıˆڛ˜ Î·È Ù· ÌÔÓ٤Ϸ. ªÈ· ıˆڛ· ÊÚÂÓÔÏÔÁ›·˜ Ô˘ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÊÚÂÓÔÏÔÁÈÎÒÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ ÁÈ· ÙË Ì¤ÙÚËÛË ÂÍÔÁÎˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ÎÚ·Ó›Ô˘ ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÌÈ· ÂÚ›ÙˆÛË ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ô˘ ηıÔ‰ËÁÂ›Ù·È ·fi ¤Ó· ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·. 4. OÓÙÔÏÔÁÈ΋, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›·, ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο, «·˘Ùfi Ô˘ Â›Û·È ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Î·Ù¿ ÎÚ›ÛÈÌÔ ÙÚfiÔ ·fi ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂȘ... °È· ÙÔÓ ¶Ú‹ÛÙÏ˘ (Priestly), ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â Ô͢ÁfiÓÔ.... O §·‚Ô˘·˙Ȥ ‰ÂÓ ›ÛÙ¢ ·ÏÒ˜ ÛÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ Ô͢ÁfiÓÔ˘: ηْ ·˘ÙfiÓ, ÙÔ Ô͢ÁfiÓÔ ˘‹Ú¯Â» (Û. 125-126). ¶·ÚÔÌÔ›ˆ˜, ÁÈ· ÙÔÓ ∑ˆÚ˙ ª˘ÊfiÓ (G. Buffon) Î·È ÙÔÓ ∆Û·ÚϘ §¿˘ÂÏ (Ch. Lyell), Ë ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂȉÒÓ ÂÓfi˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ÔÊÂÈÏfiÙ·Ó ·ÏÒ˜ ÛÙÔÓ ÂÎÊ˘ÏÈÛÌfi ÙÔ˘ ÚˆÙ·Ú¯Èο ‰ËÌÈÔ˘ÚÁË̤ÓÔ˘ ›‰Ô˘˜. ∏ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· ÂÍ·Ï›ÊÂÙ·È ·fi ÙË Ê‡ÛË ÁÈ· Ó· ÂÚÈÛˆı› Ë Ô˘Û›· ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜. °È· ÙÔÓ ∫¿ÚÔÏÔ ¢·Ú‚›ÓÔ Î·È ÙÔÓ ∞.ƒ. °Ô˘¿Ï·˜ (A.R. Wallace), ÔÈ ÔÈÎÈϛ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙÔ ÎÏÂȉ› Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜. ∫¿ı ̛· ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ¤Ó· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÔÓÙÔÏÔÁÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: O ª˘ÊfiÓ Î·È Ô §¿˘ÂÏ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ‰Ô˘Ó ÙËÓ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· ˆ˜ Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ÂÂȉ‹ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â. O ¢·Ú‚›ÓÔ˜ Î·È Ô °Ô˘¿Ï·˜ ‰ÂÓ ıˆÚÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· ÂÎÊ˘ÏÈÛÙÈ΋, ‰ÈfiÙÈ Ô ÂÎÊ˘ÏÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ¤ÓÓÔÈ· ¿Û¯ÂÙË Ì ÙËÓ ÂͤÏÈÍË. O ÔÚÈÛÌfi˜ Ô˘ ¤‰ˆÛ· ÁÈ· ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Â›Ó·È Û˘Ì‚·Ùfi˜ Ì ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈΤ˜, „˘¯ÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÏÔÁÈΤ˜ ¯Ú‹ÛÂȘ ÙÔ˘. øÛÙfiÛÔ, ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ Ï‹Úˆ˜ Û˘Ì‚·Ùfi˜, Ì ÙËÓ ÔÓÙÔÏÔÁÈ΋ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ô‰Â¯Ùԇ̠ˆ˜ οı ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ıÂÌÈÙfi Ì οı ¿ÏÏÔ, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È Â͈ÙÂÚÈ΋ ËÁ‹ ÂÈ·ڈÛ˘. ∏ ηÊÂÌ·ÓÙ›· Î·È ÔÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ÚÔÁÓÒÛÂȘ, Ë ÛÏ·Á¯ÓÔÌ·ÓÙ›· Î·È ÔÈ ÌÂÙˆÚÔÏÔÁÈÎÔ› ¯¿ÚÙ˜, Ë ·ÛÙÚÔÏÔÁ›· Î·È Ë ·ÛÙÚÔÓÔÌ›· ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÂÍ›ÛÔ˘ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ̤-
O,TI ¶O§YTIMOTEPO EXOYME
49
Û· Û ¤Ó· ÔÓÙÔÏÔÁÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·. ∞˘Ùfi ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ó Ï¿ıÔ˜: Â›Ó·È ÁÂÏÔ›Ô. ŸÛÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ Î·È Ó· Â›Ó·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÈÎÔÓÔÌÔÏfiÁÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÌÂÙˆÚÔÏfiÁÔ˘˜ Ó· ÚԂϤ„Ô˘Ó ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ, Â›Ó·È ÂÈÙ˘¯¤ÛÙÂÚÔÈ ÛÙȘ ÚÔÁÓÒÛÂȘ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ηÊÂÌ¿ÓÙÂȘ Î·È ÙÔ˘˜ ÛÏ·Á¯ÓÔÌ¿ÓÙÂȘ. OÈ ·ÛÙÚÔÏfiÁÔÈ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÈ ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÂÓfi˜ ·ÛÙ¤Ú·, Ó· ÚԂϤ„Ô˘Ó ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ Û‡ÁÎÚÔ˘Û˘ ‰‡Ô Á·Ï·ÍÈÒÓ ‹ Ó· ¯·Ú¿ÍÔ˘Ó ÙËÓ ÔÚ›· ÂÓfi˜ ‰È·ÛÙËÌÔÏÔ›Ô˘ Ò˜ ÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË ¢›·. OÈ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔÈ fï˜ ÌÔÚÔ‡Ó, ÁÈ· ÙÔÓ ·Ïfi ÏfiÁÔ fiÙÈ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ì¤Û· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÓfi˜ ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ Ô˘ Û˘Ó¯Ҙ ˘fiÎÂÈÙ·È Û ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ·fi ÙËÓ ·‰‹ÚÈÙË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ʇÛ˘. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ÚÔԉ¢ÙÈ΋ ‰ÈfiÙÈ Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù¿ Ù˘ ÂÍ·ÚÙÒÓÙ·È ·fi ÙË Û˘ÛÛÒÚ¢ÛË ÁÓÒÛ˘ Ô˘ ·ÔÎÙ¿Ù·È Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÌÔ‡, Ù˘ ‰È·ÛÙ·‡ÚˆÛ˘ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Î·È Ù˘ ‰È·„¢ÛÈÌfiÙËÙ·˜. ∏ „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌË, Ë ÌË ÂÈÛÙ‹ÌË, Ë ‰ÂÈÛȉ·ÈÌÔÓ›·, Ô Ì‡ıÔ˜, ÙÔ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ‰fiÁÌ· Î·È Ë Ù¤¯ÓË ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÚÔԉ¢ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÛÙfi¯Ô˘˜ ‹ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ Ó· ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÙË Û˘ÛÛÒÚ¢ÛË ÁÓÒÛ˘ ÈηӋ˜ Ó· ¯Ù›ÛÂÈ ¿Óˆ ÛÙ· ÂÈÙ‡ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜. ∆· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ›Ù ‰ÂÓ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó Â›ÙÂ Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó Ì ¿ÏÏ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·. ∏ ÚfiÔ‰Ô˜, Ì ÙË ÛˆÚ¢ÙÈ΋ Ù˘ ¤ÓÓÔÈ·, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘˜. ∞˘Ùfi ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ›ÎÚÈÛË, ·ÏÏ¿ ·Ú·Ù‹ÚËÛË. OÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ‰ÂÓ ‚ÂÏÙÈÒÓÔ˘Ó ÙȘ Ù¯ÓÔÙÚԛ˜ ÙˆÓ ·Ï·ÈÔÙ¤ÚˆÓ, ÂÊ¢ڛÛÎÔ˘Ó ¿ÏϘ. OÈ ÈÂڈ̤ÓÔÈ fiÏˆÓ ÙˆÓ ıÚËÛÎÂÈÒÓ ‰ÂÓ ÂȯÂÈÚÔ‡Ó Ó· ‚ÂÏÙÈÒÛÔ˘Ó Ù· ÎËÚ‡ÁÌ·Ù· ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ÙÔ˘˜Ø Ù· ·ӷϷ̂¿ÓÔ˘Ó, Ù· ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó Î·È Ù· ‰È‰¿ÛÎÔ˘Ó. OÈ „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ‰ÂÓ ‰ÈÔÚıÒÓÔ˘Ó Ù· Ï¿ıË fiÛˆÓ ÚÔËÁ‹ıËηÓØ Ù· ‰È·ÈˆÓ›˙Ô˘Ó. §¤ÁÔÓÙ·˜ ÛˆÚ¢ÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹, ÏÔÈfiÓ, ÂÓÓÔÒ ˆ˜ fiÙ·Ó ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÏÏ¿˙ÂÈ, ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ‰ÂÓ ÂÁηٷÏÂ›Ô˘Ó ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘˜. ∞˘Ùfi Ô˘ Ì¿ÏÏÔÓ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Â›Ó·È ˆ˜ fi,ÙÈ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ¯Ú‹ÛÈÌÔ ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ‰È·ÙËÚ›ٷÈ, ηıÒ˜ ÚÔÛÙ›ıÂÓÙ·È Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÛÙÔȯ›· Î·È ‰›ÓÔÓÙ·È Î·ÈÓÔ‡ÚÁȘ ÂÚÌËÓ›˜. O ÕÏÌÂÚÙ ∞˚ÓÛÙ¿ÈÓ ÙÔ ÙfiÓÈÛ ·˘Ùfi, ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·˜ ÛΤ„ÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÛÙË Ê˘ÛÈ΋ Î·È ÙËÓ ÎÔÛÌÔÏÔÁ›·: «∆Ô Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›˜ ÌÈ· ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ıˆڛ· ‰ÂÓ Â›Ó·È Û·Ó Ó· ÁÎÚÂÌ›˙ÂȘ ¤Ó·Ó ·ÏÈfi ÛÙ¿‚ÏÔ Î·È Ó· ÎÙ›˙ÂȘ ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ¤Ó·Ó Ô˘Ú·ÓÔ͇ÛÙË. ∂›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ Û·Ó Ó· ÛηÚÊ·ÏÒÓÂȘ Û ¤Ó· ‚Ô˘Ófi Î·È Ó· ·ÔÎÙ¿˜ ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· Î·È Â˘Ú‡ÙÂÚË ı¤·, Ó· ·Ó·Î·Ï‡ÙÂȘ ·ÚfiÛÌÂÓ˜ Û¯¤ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ ÛËÌ›Ԣ ·’ fiÔ˘ ÍÂΛÓËÛ˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÈÎÈÏfiÌÔÚÊÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ ÙÔ˘. ∞ÏÏ¿ ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÂÎΛÓËÛ˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È Ó· Â›Ó·È ÔÚ·Ùfi, ·Ó Î·È Ê·›ÓÂÙ·È ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ Î·È ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ¢ڇÙÂÚ˘ ÂÔÙ›·˜ Ô˘ ·ÔÎÙԇ̠ÍÂÂÚÓÒÓÙ·˜ Ù· ÂÌfi‰È· ÛÙÔÓ ÂÚÈÂÙÂÈÒ‰Ë ‰ÚfiÌÔ Ì·˜ ÚÔ˜ Ù· ¿Óˆ» (Weaver 1987, Û. 133). ∞Ó Î·È Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ·ÓÙÈη٤ÛÙËÛ ÙȘ ÚÔËÁËı›Û˜ ‚ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ, Ô˘ ıˆÚÔ‡Û·Ó Î¿ı ›‰Ô˜
50
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
˙ˆÈÎÔ‡ ‹ Ê˘ÙÈÎÔ‡ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ÚÔ˚fiÓ Ù˘ ·Ú¯È΋˜ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, Ì ·˘Ù‹Ó Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ̤ۈ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜, ÔÏÏ¿ ·fi fiÛ· ›¯·Ó ÚÔËÁËı› ‰È·ÙËÚ‹ıËÎ·Ó ÛÙË Ó¤· ıˆڛ· — Ë Î·Ù¿ §ÈÓÓ·›Ô Ù·ÍÈÓfiÌËÛË, Ë ÂÚÈÁÚ·ÊÈ΋ ÁˆÏÔÁ›·, Ë Û˘ÁÎÚÈÙÈ΋ ·Ó·ÙÔÌ›· Î.Ô.Î. ∂ΛÓÔ Ô˘ ¿ÏÏ·Í ‹Ù·Ó Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ·˘ÙÒÓ Â‰›ˆÓ ̤۷ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· — Ë ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢. ™ËÌÂÈÒıËΠۈÚ¢ÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ·ÏÏ·Á‹ ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÚfiÔ‰Ô˜, Ô˘ ÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÛˆÚ¢ÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÂÓfi˜ ÁÓˆÛÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ì ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ù· ¯Ú‹ÛÈÌ· ÛÙÔȯ›· ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Î·È Ù· ¿¯ÚËÛÙ· ÂÁηٷÏ›ÔÓÙ·È, Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ·fiÚÚÈ„Ë ‹ ÙËÓ ÂÈ·ڈÛË Ù˘ ÂϤÁÍÈÌ˘ ÁÓÒÛ˘.
O £ƒπ∞ªµO™ ∆∏™ ∂¶π™∆∏ª∏™ ∞Ó Î·È fiÚÈÛ· ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ˆ˜ ÚÔԉ¢ÙÈ΋, ·Ú·‰¤¯ÔÌ·È ˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ·Ó Ë ÁÓÒÛË Ô˘ Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ̤ıÔ‰Ô˜ ·ÔηχÙÂÈ Â›Ó·È ·fiÏ˘Ù· ‚¤‚·ÈË ‹ fi¯È, ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÔÈ· ı¤ÛË —οÔÈÔ ·Ú¯ÈÌ‹‰ÂÈÔ ÛËÌ›ԗ ÂÎÙfi˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ·’ fiÔ˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ÙËÓ ÎÔÈÙ¿ÍÔ˘ÌÂ. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ˆ˜ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÂËÚ¿˙ÂÙ·È ‚·ı‡Ù·Ù· ·fi ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi ̤۷ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ÂÓۈ̷و̤ÓË Î·È ˆ˜ ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ÌÔÚ› Ó· Û˘ÌÌÂÚ›˙ÔÓÙ·È ÌÈ· ÎÔÈÓ‹ ÚÔηٿÏË„Ë Ô˘ ÙÔ˘˜ Ô‰ËÁ› ÛÙÔ Ó· ÛΤÊÙÔÓÙ·È ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË Ì ¤Ó·Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÚfiÔ. ∞ÏÏ¿ ·˘Ùfi ‰ÂÓ ·Ê·ÈÚ› Ù›ÔÙ· ·fi ÙËÓ ÚÔԉ¢ÙÈ΋ ʇÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ηٿ ÙË ÛˆÚ¢ÙÈ΋ ¤ÓÓÔÈ·. ∞fi ÙË ÛÎÔÈ¿ ·˘Ù‹, Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ™›ÓÙÓ¸ ÃԢΠ(S. Hook) οÓÂÈ ÌÈ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· Û‡ÁÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ Ù¯ÓÒÓ Î·È ÂÈÛÙËÌÒÓ: «∏ ª·ÓÙfiÓ· ™ÈÛÙ›Ó· ÙÔ˘ ƒ·Ê·‹Ï ¯ˆÚ›˜ ÙÔÓ ƒ·Ê·‹Ï, ÔÈ ÛÔÓ¿Ù˜ Î·È ÔÈ Û˘Ìʈӛ˜ ÙÔ˘ ªÂÙfi‚ÂÓ ¯ˆÚ›˜ ÙÔÓ ªÂÙfi‚ÂÓ Â›Ó·È ·‰È·ÓfiËÙ˜. ™ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Èı·Ófi fiÙÈ Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· ÂÈÙ‡ÁÌ·Ù· ÔÈÔ˘‰‹ÔÙÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· ı· ›¯·Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› ·fi ¿ÏÏ· ¿ÙÔÌ· Ô˘ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ Â‰›Ô» (1943, Û. 35). O ÏfiÁÔ˜ ÁÈ’ ·˘Ùfi Â›Ó·È fiÙÈ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË, ÂÂȉ‹ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô ˆ˜ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ·ÚÈÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ù˘, ÂȉÈÒÎÂÈ ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ì¤Ûˆ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÒÓ ÌÂıfi‰ˆÓ (·Ó Î·È Û·Ó›ˆ˜ ÙËÓ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÈ). OÈ Ù¤¯Ó˜ ÂȉÈÒÎÔ˘Ó Ó· ÚÔηϤÛÔ˘Ó ÙÔ Û˘Ó·›ÛıËÌ· Î·È ÙËÓ ÂÚÈÛ˘ÏÏÔÁ‹ ̤ۈ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎÒÓ ÌÂıfi‰ˆÓ. ŸÛÔ ÈÔ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋ Â›Ó·È Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙfiÛÔ ÚÔÛˆÈÎfiÙÂÚË Á›ÓÂÙ·È Î·È, Û˘ÓÂÒ˜, ÙfiÛÔ ÈÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ, ·Ó fi¯È ·‰‡Ó·ÙÔÓ, Â›Ó·È ÁÈ· ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ Ó· ÙËÓ ·Ú·Á¿ÁÂÈ. ŸÛÔ ÈÔ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈ΋ Â›Ó·È Ë Âȉ›ˆÍË, ÙfiÛÔ Èı·ÓfiÙÂÚÔ Á›ÓÂÙ·È Ó· ·Ó··Ú·Á¿ÁÂÈ ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ›Ù¢ÁÌ¿ Ù˘ οÔÈÔ˜ ¿ÏÏÔ˜. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ‚·Û›˙ÂÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙËÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· ÙËÓ Â·Ï‹ı¢ÛË Î¿-
O,TI ¶O§YTIMOTEPO EXOYME
51
ÔÈÔ˘ ·ÔÙÂϤÛÌ·ÙÔ˜. ∏ ‰·Ú‚›ÓÂÈ· ıˆڛ· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ›¯Â ‰È·Ù˘ˆı› ·fi οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· —Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ô ÕÏÊÚÂÓÙ ƒ¿ÛÂÏ °Ô˘¿Ï·˜ ÙËÓ Â›¯Â Û˘ÏÏ¿‚ÂÈ Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜— ‰ÈfiÙÈ Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· Â›Ó·È ÂÌÂÈÚÈο ÂϤÁÍÈÌË. ™ÙË µÈÔÌ˯·ÓÈ΋ ¢‡ÛË, Ë ¤ÌÊ·ÛË Ô˘ ‰fiıËΠÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Î·È Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋ ÚfiÔ‰Ô ¤¯ÂÈ ÂËÚ¿ÛÂÈ ‚·ı‡Ù·Ù· ÙȘ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ¢˘ÙÈΤ˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú˜ — Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÙfiÛÔ Ôχ, ÒÛÙ ۋÌÂÚ· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ì ¤Ó·Ó ÔÏÈÙÈÛÌfi ˆ˜ ÚÔԉ¢ÙÈÎfi ·Ó ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜. ™ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, Ù· ¯Ú‹ÛÈÌ· ÛÙÔȯ›· ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Î·È Ù· ¿¯ÚËÛÙ· ÂÁηٷÏ›ÔÓÙ·È, ̤ۈ Ù˘ ÂÈ·ڈÛ˘ ‹ Ù˘ ·fiÚÚȄ˘ Ù˘ ÂϤÁÍÈÌ˘ ÁÓÒÛ˘ ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÎÔÈÓfiÙËÙ·. ∏ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ̤ıÔ‰Ô˜ Â›Ó·È Î·Ù¿ Ù¤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ‰È·ÌÔÚʈ̤ÓË, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ÚÔԉ¢ÙÈ΋. ™ÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·, Ù· ¯Ú‹ÛÈÌ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Î·È Ù· ¿¯ÚËÛÙ· ÂÁηٷÏ›ÔÓÙ·È Ì¤Ûˆ Ù˘ ·fiÚÚȄ˘ ‹ Ù˘ ·Ô‰Ô¯‹˜ ÙˆÓ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÒÓ ·fi ÙÔ Î·Ù·Ó·ÏˆÙÈÎfi ÎÔÈÓfi. OÈ Ù¯ÓÔÏÔÁ›Â˜ ÏÔÈfiÓ Â›Ó·È Â›Û˘ Û˘ÁÎÚÔÙË̤Ó˜ Ì ٤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ÚÔԉ¢ÙÈΤ˜. OÈ ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ (ÔÈ Ù¤¯Ó˜, ÔÈ Ì‡ıÔÈ, Ë ıÚËÛΛ·) ÌÔÚ› Ó· ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜, fiˆ˜ .¯. ÙÔ fiÙÈ Á›ÓÔÓÙ·È ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ ‹ ·ÔÚÚ›ÙÔÓÙ·È ·fi ÙȘ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ Ô˘ ÙȘ ·Ú¿ÁÔ˘Ó ‹ ·fi ÙÔ ÎÔÈÓfi, ·ÏÏ¿ η̛· Ù¤ÙÔÈ· ·Ú¿‰ÔÛË ‰ÂÓ Â›¯Â ˆ˜ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi Ù˘ ÛÙfi¯Ô ÙË ÛˆÚ¢ÙÈ΋ Ù˘ ·Ó¿Ù˘ÍË ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓË ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ù˘. ™ÙËÓ µÈÔÌ˯·ÓÈ΋ ¢‡ÛË, fï˜, Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ ÚÔÛÏ¿‚ÂÈ ÌÈ· ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÌÔÚÊ‹: ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi ÙÔ˘ ÛÙfi¯Ô ÙË Û˘ÛÛÒÚ¢ÛË ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ ·Ú·‰fiÛÂˆÓ Î·È Ù¯ÓÔ˘ÚÁËÌ¿ÙˆÓ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›, ·Ú·‚ϤÂÈ ‹ ·ӤگÂÙ·È Û ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ·Ú·‰fiÛÂȘ ‹ Ù¯ÓÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· ÛÙÔÓ ‚·ıÌfi Ô˘ ·˘Ùfi Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô ÁÈ· Ó· ‚ÔËıËıÔ‡Ó ÔÈ ÂÈÛً̘ Î·È Ë Ù¯ÓÔÏÔÁ›·. ¢ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ, Ì ÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ·fiÏ˘ÙÔ ÙÚfiÔ, Ó· ÂÍÈÛÒÛÔ˘Ì ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· Ì ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô ‹ ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô Ì ÙËÓ Â˘Ù˘¯›·Ø ·ÏÏ¿ ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÈ Â˘Ù˘¯›· Û ÌÈ· ÔÈÎÈÏ›· ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È Ù¯ÓÔ˘ÚÁËÌ¿ÙˆÓ, Ô˘ ıˆÚ› ÔχÙÈÌË ÙË ÓˆÙÂÚÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ Î·È Ô˘ ÂÎÙÈÌ¿ ˆ˜ ˘„ËÏ¿ Ù· ÚfiÙ˘· ‰È·‚›ˆÛ˘ Ù˘ µÈÔÌ˯·ÓÈ΋˜ ¢‡Û˘ ı· ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ÚÔԉ¢ÙÈÎfi ¤Ó·Ó ÔÏÈÙÈÛÌfi Ô ÔÔ›Ô˜ ηıÔ‰ËÁÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Î·È Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋ ÚfiÔ‰Ô. ∆ÂÏÂ˘Ù·›·, Ë Ï¤ÍË ÚfiÔ‰Ô˜ ¤¯ÂÈ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÌÈ· ·ÍÈÔÏÔÁÈ΋ ÛËÌ·Û›·, ˘Ô‰ËÏÒÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ·ÓˆÙÂÚfiÙËÙ·˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ «‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÚÔԉ‡ÛÂÈ ÂÍ›ÛÔ˘», ÁÈ· ÙËÓ ·ÎÚ›‚ÂÈ· Ì fiÛÔ˘˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÙȘ ·Í›Â˜ ‹ ‰ÂÓ ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÙÔ ‚ÈÔÙÈÎfi Â›Â‰Ô Ù˘ µÈÔÌ˯·ÓÈ΋˜ ¢‡Û˘, ÂÂȉ‹ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó ‹ ‰ÂÓ ÂÈı˘ÌÔ‡Ó Ó· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ó ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜. ¢ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒ ÙË Ï¤ÍË ÚfiÔ‰Ô˜ Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÍÈÔÏÔÁÈ΋ ÛËÌ·Û›·. ∆Ô Ó· ÂȉÈÒÎÂÈ ¤Ó·˜ ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ Ô˘
52
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ÙÔÓ Î·ıÈÛÙ¿ ηχÙÂÚÔ ·fi οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ, Ô‡Ù ηıÈÛÙ¿ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ËıÈÎfiÙÂÚÔ ·fi οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ, ‹ ¤Ó·Ó Ï·fi Â˘Ù˘¯¤ÛÙÂÚÔ ·fi οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ¤¯Ô˘Ó ¿ÌÔÏÏ· ÌÂÈÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù·, ‰˘ÓËÙÈÎÒ˜ ÂÈΛӉ˘Ó·. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ¤¯ÂÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÙÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÎfiÛÌÔ, ·ÏÏ¿ ÌÔÚ› Î·È Ó· ÙÔÓ Î·Ù·ÛÙÚ¤„ÂÈ. ∏ ÚfiÔ‰fi˜ Ì·˜ ÛÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ÂÈÛً̘ Ì¿˜ ¤‰ˆÛ ٷ ‡¯ÚËÛÙ· Ï·ÛÙÈο ÚÔ˚fiÓÙ· ·ÏÏ¿ Î·È Ù· Ï·ÛÙÈο ÂÎÚËÎÙÈο, Ù· ·˘ÙÔΛÓËÙ· ·ÏÏ¿ Î·È Ù· Ù·ÓΘ, Ù· ˘ÂÚ˯ËÙÈο ÂÈ‚·ÙËÁ¿ ·ÂÚÔÏ¿Ó· ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÙÈο µ-1. Œ¯ÂÈ ÛÙ›ÏÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ÛÙÔ ÊÂÁÁ¿ÚÈ ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔÓ fiÏÈÛ Ì ‰ÈËÂÈÚˆÙÈÎÔ‡˜ ˘Ú·‡ÏÔ˘˜. ∆·ÍÈ‰Â‡Ô˘Ì ÈÔ ÁÚ‹ÁÔÚ· Î·È ÈÔ Ì·ÎÚÈ¿, ¿ÏÏ· ÙÔ ›‰ÈÔ Î¿ÓÔ˘Ó Î·È Ù· ̤۷ Ù˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜ Ì·˜. H ÚfiÔ‰Ô˜ ÛÙËÓ È·ÙÚÈ΋ Ì¿˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ˙ԇ̠‰ÈÏ¿ÛÈ· ¯ÚfiÓÈ· ·’ fi,ÙÈ ÔÈ ÚfiÁÔÓÔ› Ì·˜ ÚÈÓ ·fi ÂÓ¿ÌÈÛ˘ ÌfiÏȘ ·ÈÒÓ·, ·ÏÏ¿ ÙÒÚ· ¤¯Ô˘Ì ӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ¤Ó· ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ÂÎÚËÎÙÈÎfi Úfi‚ÏËÌ· ˘ÂÚÏËı˘ÛÌÔ‡ ¯ˆÚ›˜ οÔÈ· ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Ï‡ÛË ˘ÂÚ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÙÚÔʛ̈Ó. OÈ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ ÛÙËÓ ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›· Î·È ÙËÓ ÎÔÛÌÔÏÔÁ›· Ì¿˜ ¤¯Ô˘Ó ÚÔÛʤÚÂÈ ‚·ı‡ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ ÚÔ¤Ï¢Û˘ ÙˆÓ ÂȉÒÓ Î·È Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜. °È· ÔÏÏÔ‡˜ fï˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, Ë Î·Ù·ÓfiËÛË ·˘Ù‹ Î·È Ë È‰ÂÔÏÔÁ›· Ô˘ ÙË Û˘Óԉ‡ÂÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÚÔÛ‚ÔÏ‹ ÁÈ· ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ Î·È ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ Î·ıÂÛÙË΢›· Ù¿ÍË Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ. ∏ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Î·È Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋ ÚfiÔ‰Ô˜ Ì·˜ ¤¯ÂÈ ‰ÒÛÂÈ, ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ÔÏÏÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ÚÔηϤÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ì·˜. ∞˘Ùfi ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô‡Ù ηÏfi Ô‡Ù ηÎfi. ∂›Ó·È, ·ÏÒ˜, ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÂÓfi˜ ÛˆÚ¢ÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÁÓÒÛ˘. øÛÙfiÛÔ, ·Ú¿ ÙȘ ·Ù¤ÏÂȤ˜ Ù˘, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ· Ë Î·Ï‡ÙÂÚË Ì¤ıÔ‰Ô˜ ÁÈ· Ó· ÂÈÙ¢¯ı› ÂΛÓÔ Ô˘ ı¤ÏÔ˘Ì ӷ ÂÈÙ‡¯Ô˘ÌÂ. Ÿˆ˜ ›¯Â ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ Ô ∞˚ÓÛÙ¿ÈÓ: « ŒÓ· Ú¿ÁÌ· ¤¯ˆ Ì¿ıÂÈ ÛÙË Ì·ÎÚ¿ ÌÔ˘ ˙ˆ‹: ˆ˜ fiÏË Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ì·˜, Û˘ÁÎÚÈÓfiÌÂÓË Ì ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Â›Ó·È ÚˆÙfiÁÔÓË Î·È ·È‰·ÚÈ҉˘ — fï˜ Â›Ó·È Î·È fi,ÙÈ ÔÏ˘ÙÈÌfiÙÂÚÔ ¤¯Ô˘Ì».
3
¶ø™ ¶APEKTPE¶ETAI ∏ ™∫Eæ∏ 25 ÏÔÁÈΤ˜ Ï¿Ó˜ Ô˘ Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙÔ Ó· ÈÛÙ‡ԢÌ Û ·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·
∆Ô 1994, ÙÔ ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ÙËÏÂÔÙÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô NBC ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÌÂÙ·‰›‰ÂÈ ¤Ó· ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ì «ÓÂÔÂÔ¯ÈΤ˜» ·Ô¯ÚÒÛÂȘ. ∂›¯Â Ù›ÙÏÔ ∏ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ (The Other Side) Î·È ‰ÈÂÚ¢ÓÔ‡Û ·Ú·Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ‰È¿ÊÔÚ· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ· Î·È ı·‡Ì·Ù· Î·È Î¿ı ÏÔÁ‹˜ «·Ú¿ÍÂÓ·» Ú¿ÁÌ·Ù·. ∂ÌÊ·Ó›ÛÙËη ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ÛÙËÓ ÂÎÔÌ‹ ·˘Ù‹, ˆ˜ «ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÈ΋ ›ʷÛË» — ‹ÌÔ˘Ó, ÙÚfiÔÓ ÙÈÓ¿, Ë «¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿» Ù˘ ÕÏÏ˘ ÏÂ˘Ú¿˜. ™Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÙÔÎ-ÛfiÔ˘, ÌÈ· ÂÎÔÌ‹ ıˆÚÂ›Ù·È «ÈÛÔÚÚÔË̤ÓË» ·Ó ¤¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ ‰ÂηÚÈ¿ «ÈÛÙÔ‡˜» Î·È ¤Ó·Ó ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹ ÌÔÓ¿¯Ô ÙÔ˘, ˆ˜ ʈӋ Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜ ‹ Ù˘ ·ÓÙ›ıÂÙ˘ ¿Ô„˘. ∏ ÕÏÏË ÏÂ˘Ú¿ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÂÍ·›ÚÂÛË, ·Ú’ fiÙÈ Ô ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜, ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú·ÁˆÁÔ‡˜ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, ·ÎfiÌË Î·È Ô ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ‹˜, ÂͤÊÚ·˙·Ó ηْ ȉ›·Ó ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi ÁÈ· ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi ÙȘ ‰Ôͷۛ˜ Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·˙·Ó. ™˘ÌÌÂÙ›¯· Û ÌÈ· ÂÎÔÌ‹ Ì ı¤Ì· ÙÔ˘˜ Ï˘Î¿ÓıÚˆÔ˘˜, ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ›¯·Ó ʤÚÂÈ ¤Ó·Ó Ù‡Ô ·fi ÙËÓ ∞ÁÁÏ›·. ŒÌÔÈ·˙Â, Ú¿ÁÌ·ÙÈ, Ì ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ Ï˘Î¿ÓıÚˆÔ˘ Ô˘ ‚ϤÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙȘ Ù·Èӛ˜ Êڛ΢ —›¯Â ÌÂÁ¿Ï· ÊÔ˘Óوٿ ÊÚ‡‰È· Î·È Ì˘ÙÂÚ¿ ·˘ÙÈ¿— ·ÏÏ¿, fiÙ·Ó Û˘˙‹ÙËÛ· Ì·˙› ÙÔ˘, ·Ó·Î¿Ï˘„· ˆ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ı˘ÌËı› ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi Ù˘ ÌÂÙ·ÌfiÚʈۋ˜ ÙÔ˘ ÛÂ Ï˘Î¿ÓıÚˆÔ. ªfiÓÔÓ Û ‡ÓˆÛË ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ó·Î·Ï¤ÛÂÈ ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ·˘Ù‹. ∫·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘, ‹Ù·Ó ÌÈ· ÂÚ›ÙˆÛË „¢‰Ô‡˜ ·Ó¿ÌÓËÛ˘, Ô˘ ›Ù ÙÔ˘ ÙËÓ ˘¤‚·ÏÂ Ô ˘ÓˆÙÈÛÙ‹˜ ›Ù ÙË Ê·ÓÙ·ÛȈÓfiÙ·Ó Ô ›‰ÈÔ˜. ªÈ· ¿ÏÏË ÂÎÔÌ‹ ›¯Â ı¤Ì· ÙËÓ ·ÛÙÚÔÏÔÁ›·. OÈ ·Ú·ÁˆÁÔ› ¤ÊÂÚ·Ó ¤Ó·Ó ÛÔ‚·Úfi ·ÁÁÂÏÌ·Ù›· ·ÛÙÚÔÏfiÁÔ ·fi ÙËÓ πÓ‰›·, Ô˘ ÂÍËÁÔ‡Û Ҙ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È Ë ·ÛÙÚÔÏÔÁ›·, Ì ¯¿ÚÙ˜, ›Ó·Î˜ Î·È fiÏË ÙË Û¯ÂÙÈ΋ ÔÚÔÏÔÁ›·. AÏÏ¿, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÂȉ‹ ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ÛÔ‚·Úfi˜, ÚÔÙ›ÌËÛ·Ó ÙÂÏÈο Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ó ¤Ó·Ó ·ÛÙÚÔÏfiÁÔ ·fi ÙÔ ÃfiÏ˘ÁÔ˘ÓÙ, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤Î·Ó ¤Ó· ÛˆÚfi ÚԂϤ„ÂȘ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ ·ÛÙ¤ÚˆÓ. ŒÎ·Ó ›-
54
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
Û˘ ÚԂϤ„ÂȘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÚÔÛÎÂÎÏË̤ÓÔ˘˜ ÛÙÔ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ ı·٤˜. ¶ÏËÚÔÊfiÚËÛ ÌÈ· Ó·ڋ ÎԤϷ ˆ˜ ›¯Â Úfi‚ÏËÌ· ÛÙÔ Ó· ‰È·ÙËÚ› Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓȘ Û¯¤ÛÂȘ Ì ¿ÓÙÚ˜. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‰È·Ï›ÌÌ·ÙÔ˜ Ì›ÏËÛ· Ì ÙÔ ÎÔÚ›ÙÛÈ ·˘Ùfi, Ô˘ ÌÔ˘ › fiÙÈ ‹Ù·Ó 14 ÂÙÒÓ Î·È fiÙÈ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ Ì ÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ·ıËÙ¤˜ Ù˘ ÁÈ· Ó· ‰Ô˘Ó Ò˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·È Ù· ÙËÏÂÔÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù·. ¶ÚÔÛˆÈο, ıˆÚÒ fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi fiÛÔ˘˜ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó Û ı·‡Ì·Ù·, Ù¤Ú·Ù· Î·È Ì˘ÛÙ‹ÚÈ· ‰ÂÓ Â›Ó·È «Ï·Î·Ù˙‹‰Â˜», ··ÙÂÒÓ˜ ‹ ·Ú¿ÊÚÔÓ˜. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈÎÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ, Ë Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈ΋ ÛΤ„Ë ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ¤¯ÂÈ Ì ÙÔÓ ¤Ó·Ó ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÙÚfiÔ ·Ú·ÛÙÚ·Ù‹ÛÂÈ. ™Ù· ÎÂÊ¿Ï·È· 4, 5 Î·È 6, ı· ÌÈÏ‹Ûˆ ÏÂÙÔÌÂÚ¤ÛÙÂÚ· ÁÈ· ÙȘ ·Ú·„˘¯ÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, ÙȘ ·ÏÏÔȈ̤Ó˜ Û˘ÓÂȉËÛȷΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ÙȘ Â͈Á‹ÈÓ˜ ··ÁˆÁ¤˜, ·ÏÏ¿ ı· ‹ıÂÏ· Ó· ÎÏ›ۈ ÙÔ ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ 25 ÓÔËÙÈο ÛÊ¿ÏÌ·Ù· Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ Î·ı¤Ó· ÛÙÔ Ó· ÈÛÙ¤„ÂÈ Û ·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·. ∆· ¤¯ˆ ηٷٿÍÂÈ Û 4 ηÙËÁÔڛ˜, ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·˜ Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛÊ¿ÏÌ·Ù· Î·È Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ηı¤Ó· ·fi ·˘Ù¿. AÏÏ¿, ˆ˜ ÂȂ‚·›ˆÛË ÙÔ˘ fiÙÈ Ë ÛΤ„Ë Â›Ó·È ÈηӋ Ó· ·ÔʇÁÂÈ ÙËÓ Ï¿ÓË, ı· ÍÂÎÈÓ‹Ûˆ Ì ·˘Ùfi Ô˘ ·ÔηÏÒ ∞Í›ˆÌ· ÙÔ˘ ÃÈÔ˘Ì Î·È ı· ηٷϋ͈ Ì ÂΛÓÔ Ô˘ ·ÔηÏÒ ∞fiÊıÂÁÌ· ÙÔ˘ ™ÈÓfi˙·.
∆O ∞•πøª∞ ∆OÀ ÃπOÀª O ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ ¯ÚˆÛÙ¿ ÔÏÏ¿ ÛÙÔÓ ™ÎˆÙÛ¤˙Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ N٤ȂÈÓÙ ÃÈÔ˘Ì (David Hume, 1711-1776), ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔ ¤ÚÁÔ ŒÚ¢ӷ ÂÚ› Ù˘ ·ÓıÚˆ›Ó˘ ÓÔ‹Ûˆ˜ (An Enquiry Concerning Human Understanding) ·ÔÙÂÏ› ÎÏ·ÛÈÎfi ¤ÚÁÔ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÈ΋˜ ·Ó¿Ï˘Û˘. ∏ ÂÚÁ·Û›· ·˘Ù‹ ÚˆÙÔ‰ËÌÔÛȇıËΠ·ÓÒÓ˘Ì· ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ ÙÔ 1739, Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ¶Ú·ÁÌ·Ù›· ÂÚ› Ù˘ ʇÛˆ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ (A Treatise of Human Nature). Ÿˆ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÃÈÔ˘Ì, «ÙÔ ¤ÚÁÔ ‚Á‹Î ıÓËÛÈÁÂÓ¤˜ ·fi ÙÔ ÈÂÛÙ‹ÚÈÔ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ·ÔÛ¿ÛÂÈ ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË Ó· ÚÔηϤÛÂÈ ¤ÛÙˆ Î·È ¤Ó·Ó „›ı˘ÚÔ ÛÙÔ˘˜ ˙Ëψ٤˜». O ÃÈÔ˘Ì ıÂÒÚËÛ ˘Â‡ı˘ÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÙ˘¯›· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ÙÔ ‡ÊÔ˜ ÁÚ·Ê‹˜ Î·È ÂÂÍÂÚÁ¿ÛÙËΠ¿ÏÈ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ, ηٷϋÁÔÓÙ·˜ ÚÒÙ· ÛÙË ™‡ÓÔ„Ë Ú·ÁÌ·Ù›·˜ ÂÚ› Ù˘ ʇÛˆ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ (An Abstract of a Treatise of Human Nature), Ô˘ ‰ËÌÔÛȇıËΠÙÔ 1740, Î·È Î·ÙfiÈÓ ÛÙ· ºÈÏÔÛÔÊÈο ‰ÔΛÌÈ· ÂÚ› Ù˘ ·ÓıÚˆ›Ó˘ ÓÔ‹Ûˆ˜ (Philosophical Essays Concerning the Human Understanding), Ô˘ ‰ËÌÔÛȇıËΠÙÔ 1748. ∆Ô ¤ÚÁÔ ÂÍ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ӷ ÌË ‚Ú›ÛÎÂÈ ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË Î·È ¤ÙÛÈ, ÙÔ 1758, Ô XÈÔ˘Ì Âͤ‰ˆÛ ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ÂΉԯ‹, Ì ٛÙÏÔ ŒÚ¢ӷ ÂÚ› Ù˘ ·ÓıÚˆ›Ó˘ ÓÔ‹Ûˆ˜, Ô˘ ·Ó¤ÊÂÚ· ÛÙËÓ ·Ú¯‹, Ë ÔÔ›· Û‹ÌÂÚ· ıˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ ÙÔ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘.
¶ø™ ¶APEKTPE¶ETAI H ™KEæH
55
O ÃÈÔ˘Ì ¤Î·Ó ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ «ÚÔ¸¿Ú¯ÔÓÙÔ˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡» (antecedent skepticism) —.¯. ÙË Ì¤ıÔ‰Ô ÙÔ˘ NÙÂοÚÙ, Ë ÔÔ›· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› fiÏ· fiÛ· ‰ÂÓ ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È Û οÔÈÔ «ÚÔ¸¿Ú¯ÔÓ» ·‰È¿„¢ÛÙÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ Ô˘ Ó· ‰ÈηÈÒÓÂÈ ÙËÓ ·ÍÈÔÈÛÙ›· ÙÔ˘˜— Î·È «Â·ÎfiÏÔ˘ıÔ˘ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡» (consequent skepticism), ÙË Ì¤ıÔ‰Ô Ô˘ ÂÊ¿ÚÌÔÛÂ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ÃÈÔ˘Ì, Ë ÔÔ›· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙȘ «Û˘Ó¤ÂȘ» ÙˆÓ ·ÈÛıËÙËÚÈ·ÎÒÓ Ì·˜ ·ÓÙÈÏ‹„ˆÓ, Ô˘ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ÛÊ¿ÏÏÔ˘Ó, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙÔÓ Ó· ‰ÈÔÚıˆıÔ‡Ó ‰È· Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜: «ŒÓ·˜ ÛÔÊfi˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ë ÂÔ›ıËÛ‹ ÙÔ˘ Ó· Â›Ó·È Â˘ı¤ˆ˜ ·Ó¿ÏÔÁË Ù˘ ÙÂÎÌËÚ›ˆÛ˘». ¢ÂÓ ¤¯ˆ ‚ÚÂÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÈÎfi ›ÁÚ·ÌÌ· ηχÙÂÚÔ ·fi ·˘Ùfi. ∞ÎfiÌ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË Â›Ó·È Ë ·„ÂÁ¿‰È·ÛÙË ÙÂÏÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ÃÈÔ˘Ì Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÂÚ› ı·˘Ì¿ÙˆÓ. ŸÙ·Ó Ú¤ÂÈ Î·Ó›˜ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ¤Ó·Ó «Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÈÛÙfi», ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ô Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎfi˜ ‹ ·Ú·Ê˘ÛÈÎfi˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ ÚÔÊ·Ó‹ ÂÍ‹ÁËÛË, Ô ÃÈÔ˘Ì ÚÔÛʤÚÂÈ ¤Ó·Ó ηÓfiÓ· Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ıÂÒÚËÛ ÙfiÛÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi, ÒÛÙ ¤‚·Ï ٷ ›‰È· ÙÔ˘ Ù· ÏfiÁÈ· Û ÂÈÛ·ÁˆÁÈο Î·È Ù· ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈÛ ˆ˜ ·Í›ˆÌ·: ∆Ô ÚÔÊ·Ó¤˜ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· (Î·È ·˘Ùfi Â›Ó·È ¤Ó· ÁÂÓÈÎfi ·Í›ˆÌ· Ô˘ ·Í›˙ÂÈ Ó· ÙÔ ÚÔÛ¤ÍÔ˘ÌÂ) ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ «∫·ÌÈ¿ Ì·ÚÙ˘Ú›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ‹ ÁÈ· Ó· ·ÏËı‡ÛÂÈ ¤Ó· ı·‡Ì·, ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ ·Ó Ë Ì·ÚÙ˘Ú›· ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ·, ÒÛÙ ÙÔ Ó· ‹Ù·Ó ÂÛÊ·Ï̤ÓË ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ı·‡Ì· ·fi ÂΛÓÔ Ô˘ ÂȯÂÈÚ› Ó· ıÂÌÂÏÈÒÛÂÈ». ŸÙ·Ó οÔÈÔ˜ ÌÔ˘ ÂÈ ˆ˜ ›‰Â ¤Ó·Ó ÓÂÎÚfi Ó· ·ӤگÂÙ·È ÛÙË ˙ˆ‹, ·Ì¤Ûˆ˜ ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ì·È ÙÈ Â›Ó·È Èı·ÓfiÙÂÚÔ, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ·˘Ùfi˜ Ó· Ì ÂÍ··Ù¿, Ó· ·˘Ù··Ù¿Ù·È ‹ Ó· ¤¯ÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘Ì‚Â› ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ·ÊËÁ›ٷÈ; ∑˘Á›˙ˆ ÙÔ ¤Ó· ı·‡Ì· Ì ÙÔ ¿ÏÏÔ Î·È, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÔÈÔ ·fi Ù· ‰‡Ô ÂӉ¯fiÌÂÓ· ‚Ú›ÛΈ Ó· ˘ÂÚÙÂÚ›, ÂÎÊÚ¿˙ˆ ÙËÓ ¿Ô„‹ ÌÔ˘, ·ÔÚÚ›ÙÔÓÙ·˜ ¿ÓÙÔÙ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ı·‡Ì·. ∞Ó ÙÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ Ó· Â›Ó·È „¢‰‹˜ Ë Ì·ÚÙ˘Ú›· ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ı·‡Ì· ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÂÍÈÛÙÔÚ›ٷÈ, ÙfiÙÂ Î·È ÌfiÓÔÓ ÙfiÙ ı· ÂÈÛıÒ [(1758) 1952, Û. 491). ¶ƒOµ§∏ª∞∆∞ ∆∏™ ∂¶π™∆∏ªONπ∫∏™ ™∫∂æ∏™ 1. H ıˆڛ· ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ™¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ·Ó·˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, Ô ÓÔÌÂÏ›ÛÙ·˜ Ê˘ÛÈÎfi˜ µ¤ÚÓÂÚ Ã¿È˙ÂÓÌÂÚÁÎ (Werner Heisenberg) ›¯Â ÂÈ: «∞˘Ùfi Ô˘ ·Ú·ÙËÚԇ̠‰ÂÓ Â›Ó·È Ë ›‰È· Ë Ê‡ÛË, ·ÏÏ¿ Ë Ê‡ÛË ˘fi ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙˆÓ ÌÂıfi‰ˆÓ Ù˘ ¤ÚÂ˘Ó¿˜ Ì·˜». ™ÙËÓ Î‚·ÓÙÈ΋ Ì˯·ÓÈ΋, Ë
56
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
·ÓÙ›ÏË„Ë ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ Û¯ËÌ·ÙÔÔÈËı› ˆ˜ «ÂÚÌËÓ›· Ù˘ Û¯ÔÏ‹˜ Ù˘ ∫ÔÂÁ¯¿Á˘» Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ Î‚·ÓÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË: «ÌÈ· Û˘Ó¿ÚÙËÛË Èı·ÓfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÁÂÁÔÓfi˜, ·ÏÏ¿ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ¤Ó· Û˘Ó¯¤˜ Ê¿ÛÌ· Èı·ÓÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ì¤¯ÚÈ ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÌÈ· ̤ÙÚËÛË ‰È·Ù·Ú¿ÛÛÂÈ ÙËÓ ·ÔÌfiÓˆÛË ÙÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È ¤Ó· ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜» (Weaver 1987, Û. 412). ∏ ÂÚÌËÓ›· Ù˘ Û¯ÔÏ‹˜ Ù˘ ∫ÔÂÁ¯¿Á˘ ηٷÚÁ› ÙÔÓ ¤Ó·Ó-ÚÔ˜-¤Ó· Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi ÌÂٷ͇ ıˆڛ·˜ Î·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. ∏ ıˆڛ· ÂÓ Ì¤ÚÂÈ Î·Ù·Û΢¿˙ÂÈ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. º˘ÛÈο, Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔÓ ·Ú·ÙËÚËÙ‹, ·ÏÏ¿ ÔÈ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Ì·˜ ÁÈ· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÂËÚ¿˙ÔÓÙ·È ·fi ÙȘ ıˆڛ˜ Ô˘ Ï·ÈÛÈÒÓÔ˘Ó ÙËÓ Âͤٷۋ Ù˘ ·fi ÂÌ¿˜. ŒÙÛÈ ÏÔÈfiÓ, ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ·ÔηÏÔ‡Ó ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ÊÔÚÙÈṲ̂ÓË ·fi ÏÂ˘Ú¿˜ ıˆڛ·˜ (theory laden). ∆Ô fiÙÈ Ë ıˆڛ· Û¯ËÌ·ÙÔÔÈ› ÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Â›Ó·È ·ÏËı¤˜ fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ Î‚·ÓÙÈ΋ Ì˯·ÓÈ΋, ·ÏÏ¿ ÁÈ· οı ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ŸÙ·Ó Ô ∫ÔÏfiÌ‚Ô˜ ¤ÊÙ·Û ÛÙÔÓ N¤Ô ∫fiÛÌÔ, ›¯Â ÙË ıˆڛ· ˆ˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙËÓ ∞Û›· Î·È Û˘Ó¤¯ÈÛ ӷ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙË Ó¤· ‹ÂÈÚÔ ˘fi ·˘Ùfi ÙÔ Ú›ÛÌ·. ∏ ηӤϷ ‹Ù·Ó ¤Ó· ÔχÙÈÌÔ Ì·¯·ÚÈÎfi Ù˘ ∞Û›·˜. ÙÔÓ ÚÒÙÔ ÏÔÈfiÓ ı¿ÌÓÔ ÛÙË Ó¤· ‹ÂÈÚÔ Ô˘ ̇ÚÈ˙Â Û·Ó ÙÔ Ì·¯·ÚÈÎfi ·˘Ùfi Ô ∫ÔÏfiÌ‚Ô˜ ÙÔÓ ¤¯ÚÈÛ ηӤϷ. ŸÙ·Ó Û˘Ó¿ÓÙËÛ ÙÔ ·ÚˆÌ·ÙÈÎfi ‰¤ÓÙÚÔ ÁοÌÔÏ›ÌÔ ÛÙȘ ¢˘ÙÈΤ˜ πÓ‰›Â˜, Û˘Ì¤Ú·Ó ˆ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ·ÛÈ·ÙÈÎfi ›‰Ô˜ ·Ó¿ÏÔÁÔ Ì ÙÔ Ì·ÛÙȯfi‰ÂÓÙÚÔ Ù˘ MÂÛÔÁ›Ԣ. ŒÓ·˜ ηÚfi˜ ÙÔ˘ N¤Ô˘ ∫fiÛÌÔ˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÙËΠˆ˜ ηڇ‰·, ‚¿ÛÂÈ Ù˘ ÂÚÈÁÚ·Ê‹˜ Ù˘ ·fi ÙÔÓ ª¿ÚÎÔ ¶fiÏÔ. O ÁÈ·ÙÚfi˜ ÙÔ˘ ∫ÔÏfiÌ‚Ô˘ Ì¿ÏÈÛÙ· ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛÂ, ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÙȘ Ú›˙˜ οÔÈÔ˘ ÙÔÈÎÔ‡ Ê˘ÙÔ‡ Ô˘ ·Ó·Î¿Ï˘„·Ó ÔÈ ¿ÓÙÚ˜ ÙÔ˘ ÏËÚÒÌ·ÙÔ˜, ˆ˜ ›¯Â ‚ÚÂÈ ÎÈÓÂ˙ÈÎfi Ú‹ÔÓ (Ú·‚¤ÓÙÈ)*. ∏ ıˆڛ· fiÙÈ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙËÓ ∞Û›· ·Ú‹Á·Á ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÙËÓ ∞Û›·, ·Ú’ fiÙÈ Ô ∫ÔÏfiÌ‚Ô˜ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙËÓ ¿ÏÏË ¿ÎÚË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∆fiÛÔ ÌÂÁ¿ÏË Â›Ó·È Ë ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ıˆڛ·˜. 2. O ·Ú·ÙËÚËÙ‹˜ ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ ·Ú·ÙËÚ› O Ê˘ÛÈÎfi˜ ∆˙ˆÓ ÕÚÙÛÈÌ·ÏÓÙ ÃÔ˘‹ÏÂÚ (J.A. Wheeler) ÛËÌ›ˆÓ ˆ˜, «∞ÎfiÌ· Î·È ÁÈ· Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ ·ÏÒ˜ ¤Ó· ÙfiÛÔ ÌÈÎÚÔÛÎÔÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ fiÛÔ ÙÔ ËÏÂÎÙÚfiÓÈÔ, [¤Ó·˜ Ê˘ÛÈÎfi˜] ı· Ú¤ÂÈ Ó· Û¿ÛÂÈ ÙÔ Ù˙¿ÌÈ. £· Ú¤ÂÈ Ó· ÌÂÈ Ì¤Û·. £· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÙË ÌÂÙÚËÙÈ΋ Û˘Û΢‹ Ô˘ ı¤ÏÂÈ… ∂ÈϤÔÓ, Ë Ì¤ÙÚËÛË ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÈ ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ËÏÂÎÙÚÔÓ›Ô˘. ∆Ô Û‡Ì·Ó ‰ÂÓ ı· Â›Ó·È ÔÙ¤ ϤÔÓ ÙÔ ›‰ÈÔ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ·˘Ù‹Ó» (Weaver 1987, Û. 427). ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Ë Ú¿ÍË Ù˘ ÌÂϤÙ˘ ÂÓfi˜ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ ·ÏÏ¿ÍÂÈ. OÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ› ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Û˘Ó·ÓÙÔ‡Ó Û˘¯Ó¿ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi. *
™.Ù.M.: º˘Ùfi ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÔÈ Ú›˙˜ ¤¯Ô˘Ó ηı·ÚÙÈΤ˜ ȉÈfiÙËÙ˜.
¶ø™ ¶APEKTPE¶ETAI H ™KEæH
57
OÈ ·ÓıÚˆÔÏfiÁÔÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ˆ˜, fiÙ·Ó ÌÂÏÂÙÔ‡Ó ÌÈ· Ê˘Ï‹, Ë Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ÌÔÚ› Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÏfiÁˆ ÙÔ˘ fiÙÈ Ù· ·Ú·ÙËÚ› ¤Ó·˜ ͤÓÔ˜. ∆· ˘ÔΛÌÂÓ· ÂÓfi˜ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ÌÔÚ› Ó· ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜, ·Ó ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi, ÔÈ „˘¯ÔÏfiÁÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Ù˘ÊϤ˜ Î·È ‰ÈÏ¿ Ù˘ÊϤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ÂϤÁ¯Ô˘. ∏ ¤ÏÏÂÈ„Ë Ù¤ÙÔÈˆÓ ÂϤÁ¯ˆÓ Â›Ó·È Û˘¯Ó‹ Û ÂÈÚ¿Ì·Ù· ·Ú·„˘¯ÔÏÔÁ›·˜ Î·È ·ÔÙÂÏ› Ì›· ·fi ÙȘ ÎÏ·ÛÈΤ˜ Ï¿Ó˜ Ù˘ ÛΤ„˘ ÛÙȘ „¢‰ÔÂÈÛً̘. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ÚÔÛ·ı› Ó· ÂÏ·¯ÈÛÙÔÔÈ‹ÛÂÈ Î·È Ó· Ï¿‚ÂÈ ˘’ fi„ÈÓ Ù˘ ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË Ù˘ ·Ú·Ù‹ÚËÛ˘ ÛÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ·Ú·ÙËÚÔ˘Ì¤ÓÔ˘, ÂÓÒ Ë „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌË ‰ÂÓ ÂȯÂÈÚ› οÙÈ ·ÚfiÌÔÈÔ. 3. T· ̤۷ ·Ú·Ù‹ÚËÛ˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ∆· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο fiÚÁ·Ó· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û ¤Ó· ›ڷ̷ Û˘¯Ó¿ ηıÔÚ›˙Ô˘Ó Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. ∆Ô Ì¤ÁÂıÔ˜ ÙˆÓ ÙËÏÂÛÎÔ›ˆÓ Ì·˜, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ¤¯ÂÈ ·ÏÏ¿ÍÂÈ Â·ÓÂÈÏËÌ̤ӷ ÙȘ ıˆڛ˜ ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜. ™ÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ·, Ù· ÙËÏÂÛÎfiÈ· ÙˆÓ 60 Î·È ÙˆÓ 100 ÈÓÙÛÒÓ ÙÔ˘ Edwin Hubble, ÛÙÔ fiÚÔ˜ O˘›ÏÛÔÓ Ù˘ NfiÙÈ·˜ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, ·Ú›¯·Ó ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙË ‰È·ÎÚÈÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ· Ô˘ ¤ÙÚ„ ÛÙÔ˘˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘˜ Ó· ͯˆÚ›ÛÔ˘Ó ÌÂÌÔӈ̤ÓÔ˘˜ ·ÛÙ¤Ú˜ Û ¿ÏÏÔ˘˜ Á·Ï·Í›Â˜, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi fiÙÈ Ù· ı·Ì¿ ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ ·ÔηÏԇ̠ÓÂÊÂÏÒÌ·Ù· Î·È Ô˘ ›¯·Ó ıˆÚËı› ˆ˜ ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ °·Ï·Í›· Ì·˜ ‹Ù·Ó ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ͯˆÚÈÛÙÔ› Á·Ï·Í›Â˜. ∫·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·, Ë ÎÚ·ÓÈÔÌÂÙÚ›· ıˆÚÔ‡Û ÙËÓ Â˘Ê˘˝· ˆ˜ ·Ó¿ÏÔÁË ÙÔ˘ ÂÁÎÂÊ·ÏÈÎÔ‡ fiÁÎÔ˘ Î·È Â›¯·Ó ηٷÛ΢·ÛÙ› ÂÚÁ·Ï›· Ô˘ ÙË ÌÂÙÚÔ‡Û·Ó Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ·˘Ùfi. ™‹ÌÂÚ·, Â˘Ê˘˝· ıˆÚÂ›Ù·È Ë Â˘¯¤ÚÂÈ· ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ·Ó·Ù˘ÍÈ·ÎÒÓ ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÌÂÙÚÈ¤Ù·È Ì ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÂÚÁ·Ï›Ô, ÙÔ ÙÂÛÙ I.Q. O ŒÓÙÈÓÁÎÙÔÓ ¤‰ˆÛ ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ Ì ÙËÓ ·Ú·Î¿Ùˆ Â˘Ê˘‹ ·Ú·‚ÔÏ‹: ∞˜ ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì ˆ˜ οÔÈÔ˜ ȯı˘ÔÏfiÁÔ˜ ÂÚÂ˘Ó¿ ÙË ˙ˆ‹ ÛÙÔ˘˜ ˆÎ·ÓÔ‡˜. ƒ›¯ÓÂÈ ÏÔÈfiÓ ÙÔ ‰›¯Ù˘ ÛÙÔ ÓÂÚfi Î·È ‚Á¿˙ÂÈ ÛÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÌÈ· ÔÈÎÈÏ›· „·ÚÈÒÓ. ∂ÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ „·ÚÈ¿, ÚÔ¯ˆÚ› Ì ÙÔÓ Û˘Ó‹ıË ÙÚfiÔ ÂÓfi˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·, ÛÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÙˆÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘. ∫·Ù·Ï‹ÁÂÈ ¤ÙÛÈ Û ‰‡Ô ÁÂÓÈ·ÛÂȘ: (1) ∫·Ó¤Ó· ı·Ï¿ÛÛÈÔ ˙ÒÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ·fi ¤ÓÙ ÂηÙÔÛÙfiÌÂÙÚ·. (2) ŸÏ· Ù· ı·Ï¿ÛÛÈ· ˙Ò· ¤¯Ô˘Ó ‚Ú¿Á¯È·. ∂¿Ó ÂÊ·ÚÌfiÛÔ˘Ì ÙËÓ ·Ó·ÏÔÁ›· ·˘Ù‹, Ë „·ÚÈ¿ ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÈ ÙÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi ÛÒÌ· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÂÓÒ ÙÔ ‰›¯Ù˘ Ù· ·ÈÛıËÙËÚȷο Î·È ÓÔËÙÈο ÂÚÁ·Ï›· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈԇ̠ÁÈ· Ó· ÙÔ ÚÔÛÂÁÁ›-
58
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ÛÔ˘ÌÂ. ∆Ô Ú›ÍÈÌÔ ÙÔ˘ ‰È¯ÙÈÔ‡ ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÈ ÙȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ. ŒÓ·˜ ÙÚ›ÙÔ˜ ·Ú·ÙËÚËÙ‹˜ ÌÔÚ› Ó· ÈÛ¯˘ÚÈÛÙ› ˆ˜ Ë ÚÒÙË ÁÂӛ΢ÛË Â›Ó·È Ï·Óı·Ṳ̂ÓË. «À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏÔ› ı·Ï¿ÛÛÈÔÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ÌÈÎÚfiÙÂÚÔÈ ·fi ¤ÓÙ ÂηÙÔÛÙfiÌÂÙÚ·, ÌfiÓÔ Ô˘ ÙÔ ‰›¯Ù˘ ÛÔ˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÊÙÈ·¯Ù› ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ È¿ÓÂÈ». O ȯı˘ÔÏfiÁÔ˜ ·ÔÚÚ›ÙÂÈ ÂÚÈÊÚÔÓËÙÈο ÙËÓ ·ÓÙ›ÚÚËÛË ·˘Ù‹. «Ÿ,ÙÈ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· È¿ÛÂÈ ÙÔ ‰›¯Ù˘ ÌÔ˘ Â›Ó·È ÂÎ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ ¤Íˆ ·fi ÙÔ Â‰›Ô Ù˘ ȯı˘ÔÏÔÁÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ÏÔÈfiÓ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏ›Ԣ ÙˆÓ „·ÚÈÒÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÔÚ›ÛÂÈ ˆ˜ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ȯı˘ÔÏÔÁÈ΋˜ ÁÓÒÛ˘. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, fi,ÙÈ ‰ÂÓ È¿ÓÂÈ ÙÔ ‰›¯Ù˘ ÌÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È „¿ÚÈ» (1958, Û. 16). ¶·ÚÔÌÔ›ˆ˜, fi,ÙÈ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ‰ÂÈ ÙÔ ÙËÏÂÛÎfiÈfi ÌÔ˘ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È fi,ÙÈ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÌÂÙÚ‹ÛÂÈ ÙÔ ÙÂÛÙ ÌÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Â˘Ê˘˝·. OÈ Á·Ï·Í›Â˜ Î·È Ë Â˘Ê˘˝· ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È, ÚÔÊ·ÓÒ˜, ·ÏÏ¿ ÙÔ Ò˜ Ù· ÌÂÙÚÔ‡ÌÂ Î·È Ù· ηٷÓÔԇ̠ÂËÚ¿˙ÂÙ·È ÛËÌ·ÓÙÈο ·fi Ù· ̤۷ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ Ì·˜.
¶ƒOµ§∏ª∞∆∞ ∆∏™ æ∂À¢O∂¶π™∆∏ªONπ∫∏™ ™∫∂æ∏™ 4. OÈ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ‰ÂÓ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÂÈÛÙ‹ÌË OÈ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ —Ù˘¯·›· ÂÚÈÛÙ·ÙÈο Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÁÈ· ÙË ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÂÓfi˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡— ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÔ˘Ó ÌÈ· ÂÈÛÙ‹ÌË. ¢›¯ˆ˜ ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË Ì ·Ô‰ÂÈÎÙÈο ÛÙÔȯ›· ·fi ¿ÏϘ ËÁ¤˜ ‹ ‰›¯ˆ˜ Ê˘ÛÈΤ˜ ·Ô‰Â›ÍÂȘ, ‰¤Î· Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ‰ÂÓ ‚·Ú‡ÓÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi Ì›· Î·È ÂηÙfi ‰ÂÓ ‚·Ú‡ÓÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ‰¤Î·. ∆¤ÙÔÈ· ÂÚÈÛÙ·ÙÈο Ù· ·ÊËÁÔ‡ÓÙ·È ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘, fiˆ˜ fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ÌÔÚ› Î·È Ó· ÛÊ¿ÏÏÔ˘Ó. O ·ÁÚfiÙ˘ ªÔÌ ·fi Ù· ‚¿ıË ÙÔ˘ ∫¿ÓÛ·˜ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ¤Ó·˜ Ù›ÌÈÔ˜, ıÂÔÛ‚ԇÌÂÓÔ˜ ÔÈÎÔÁÂÓÂȿگ˘ Ô˘ ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È ÂÈÚÚ‹˜ Û ʷÓÙ·ÛÈÔÏË͛˜, ·ÏÏ¿ ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ÈÛÙ¤„Ô˘Ì ¯ÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙ ˘ÏÈΤ˜ ·Ô‰Â›ÍÂȘ ÁÈ· fiÛ· ϤÂÈ Û¯ÂÙÈο Ì οÔÈÔ Â͈Á‹ÈÓÔ ‰È·ÛÙËÌfiÏÔÈÔ ‹ οÔȘ Â͈Á‹ÈÓ˜ ˘¿ÚÍÂȘ Î·È fi¯È ·ÏÒ˜ ÌÈ· ÈÛÙÔÚ›· ÁÈ· ÚÔÛÁÂÈÒÛÂȘ Î·È ··ÁˆÁ¤˜ ÛÙȘ ÙÚÂȘ ÙÔ Úˆ› Û οÔÈÔÓ ÂÁηٷÏÂÏÂÈÌ̤ÓÔ ·ÁÚÔÙÈÎfi ‰ÚfiÌÔ. ∆Ô ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ È·ÙÚÈÎÔ‡˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜. πÛÙÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ÁÈ·ÙÚ‡ÙËΠ·fi ηÚΛÓÔ ÙÔ˘ ‹·ÙÔ˜ Ë ı›· EϤÓË ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ Έ̈‰›Â˜ ÛÙËÓ ÙËÏÂfiÚ·ÛË ‹ ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ¿·Í ËÌÂÚËÛ›ˆ˜ ¤Ó· ÂȉÈÎfi Û··ÛÌ· ·fi Û˘ÎÒÙÈ Â˘ÓÔ˘¯ÈṲ̂Ó˘ ÎfiÙ·˜, ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È ÛËÌ·Û›·˜. O ηÚΛÓÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ÂÍ·Ê·Ó›ÛÙËΠ·fi ÌfiÓÔ˜ ÙÔ˘, οÙÈ Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ‹ ÌÔÚ› Ó· ›¯Â Á›ÓÂÈ Ï¿ıÔ˜ ÛÙË ‰È¿ÁÓˆÛË ‹... ‹... ‹… ∂ΛÓÔ Ô˘ ¯ÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙÂ Â›Ó·È ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓ· ÂÈÚ¿Ì·Ù·, fi¯È ÈÛÙÔÚÈԇϘ. ÃÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙ 100 ηÚÎÈÓÔ·ı›˜, Ì ‰È·ÁÓÒÛÂȘ ·ÎÚȂ›˜ Î·È ‰È·ÛÙ·˘ÚˆÌ¤Ó˜.
¶ø™ ¶APEKTPE¶ETAI H ™KEæH
59
⁄ÛÙÂÚ· ¯ÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙ 25 ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÎˆÌˆ‰›Â˜, 25 ıÚ›ÏÂÚ, 25 ÙȘ Âȉ‹ÛÂȘ Î·È 25 Ó· ÌË ‚Ï¤Ô˘Ó Î·ıfiÏÔ˘ ÙËÏÂfiÚ·ÛË. ªÂÙ¿ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ·Ê·ÈÚ¤ÛÔ˘Ì ÙÔÓ Ì¤ÛÔ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ·˘ıfiÚÌËÙˆÓ È¿ÛÂˆÓ ÛÙÔÓ ÁÂÓÈÎfi ÏËı˘ÛÌfi, ÁÈ· ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Â›‰Ô˜ ηÚΛÓÔ˘, Î·È Ó· ·Ó·Ï‡ÛÔ˘Ì ٷ ‰Â‰Ô̤ӷ ÁÈ· ÛÙ·ÙÈÛÙÈο ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ. ∞Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ù¤ÙÔȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜, ηϿ ı· οÓÔ˘Ì ӷ ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘ÌÂ Î·È Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ ¿ÏÏˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó οÓÂÈ Ù· ‰Èο ÙÔ˘˜ ÂÈÚ¿Ì·Ù·, ÚÈÓ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘ÌÂ Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ù‡Ô˘ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÔ˘Ì ÙËÓ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· ıÂڷ›· ηٿ ÙÔ˘ ηÚΛÓÔ˘. 5. H ¯Ú‹ÛË ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÔÚÔÏÔÁ›·˜ ‰ÂÓ Û˘ÁÎÚÔÙ› ÂÈÛÙ‹ÌË ∆Ô Ó· ÂÂÓ‰‡ÂÈ Î·Ó›˜ ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· ÂÔÈı‹ÛÂˆÓ Ì ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔÊ·Ó‹ ÁÏÒÛÛ· Î·È ÔÚÔÏÔÁ›·, fiˆ˜ οÓÂÈ Ë «ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡», ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ Ù›ÔÙ·, ·Ó ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË, ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎfi˜ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ Î·È ‰È·ÛÙ·‡ÚˆÛË ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ. ∂Âȉ‹ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ¤¯ÂÈ Ôχ ÌÂÁ¿ÏÔ Î‡ÚÔ˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ì·˜, fiÛÔÈ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ·ÍÈÔÈÛÙ›· ·ÏÏ¿ ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È ·Ô‰Â›ÍÂˆÓ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ·Ó·ÏËÚÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ô˘Û›· ÙÂÎÌËÚ›ˆÓ Ì ÙÔ Ó· Ê·›ÓÔÓÙ·È Î·È Ó· ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·È «ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ›». N· ¤Ó· ÎÏ·ÛÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·fi ÌÈ· «ÓÂÔÂÔ¯È΋» ÛÙ‹ÏË Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ Santa Monica News: «O Ï·Ó‹Ù˘ Ì·˜ ‹Ù·Ó Ó·ÚΈ̤ÓÔ˜ › ·ÈÒÓ˜ Î·È Ì ÙËÓ ÚfiÛÏË„Ë ˘„ËÏfiÙÂÚˆÓ ÂÓÂÚÁÂÈ·ÎÒÓ Û˘¯ÓÔÙ‹ÙˆÓ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ·Ê˘ÓÈÛÙ› ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË Û˘ÓÂȉËÙfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfiÙËÙ·. OÈ ‰¿ÛηÏÔÈ ÙˆÓ ÔÚ›ˆÓ Î·È ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ Ù˘ ÚÔÊËÙ›·˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ ›‰È˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÁÈ· Ó· ˘ÏÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜, fï˜ Ô ¤Ó·˜ ÎÈÓÂ›Ù·È Û ηÙÈÔ‡Û· ÛÂÈÚÔÂȉ‹ η̇ÏË Î·È Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ Û ·ÓÈÔ‡Û·, ·˘Í¿ÓÔÓÙ·˜ Ô Î·ı¤Ó·˜ ÙËÓ ÂÁÁÂÓ‹ Û˘ÓÙÔÓÈṲ̂ÓË ‰fiÓËÛ‹ ÙÔ˘˜». ¶Ò˜ ›·ÙÂ; ¢ÂÓ ¤¯ˆ ÙËÓ ·Ú·ÌÈÎÚ‹ ȉ¤· ÙÈ ı¤ÏÂÈ Ó· ÂÈ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ·fiÛ·ÛÌ·, ÂÚȤ¯ÂÈ fï˜ ÙȘ ÁψÛÛÈΤ˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ ÂÓfi˜ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜ Ê˘ÛÈ΋˜: «˘„ËÏfiÙÂÚ˜ ÂÓÂÚÁÂȷΤ˜ Û˘¯ÓfiÙËÙ˜», «·ÓÈÔ‡Û˜ Î·È Î·ÙÈÔ‡Û˜ ÛÂÈÚÔÂȉ›˜ η̇Ϙ» Î·È «Û˘ÓÙÔÓÈṲ̂ÓË ‰fiÓËÛË». øÛÙfiÛÔ, ÔÈ ÊÚ¿ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó Ù›ÔÙ·, ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó οÔÈÔÓ ·ÎÚÈ‚‹ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi ÔÚÈÛÌfi. ¶Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÌÂÙÚ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÙȘ ˘„ËÏfiÙÂÚ˜ ÂÓÂÚÁÂȷΤ˜ Û˘¯ÓfiÙËÙ˜ ÂÓfi˜ Ï·Ó‹ÙË ‹ ÙË Û˘ÓÙÔÓÈṲ̂ÓË ‰fiÓËÛË ÂÓfi˜ ‰·ÛοÏÔ˘ Ù˘ ÚÔÊËÙ›·˜; ∫·È ÌÈ· Ô˘ ÙÔ ¤ÊÂÚÂ Ë ÎÔ˘‚¤ÓÙ·: ÙÈ Â›Ó·È ¤Ó·˜ «‰¿ÛηÏÔ˜ Ù˘ ÚÔÊËÙ›·˜»; 6. OÈ ÂÓÙ˘ˆÛȷΤ˜ ‰ËÏÒÛÂȘ ‰ÂÓ Â·ÏËıÂ‡Ô˘Ó ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ªÔÚԇ̠Èı·Ófiٷٷ Ó· ıˆڋÛÔ˘Ì οÙÈ ˆ˜ „¢‰ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi, Â¿Ó ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È ÌÂÓ ÙÚ·ÓÙ·¯Ù¿ ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ÈÛ¯‡ Î·È ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·
60
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Ù· Ú·ÁÌ·ÙÈο ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ Â›Ó·È ·ÂÏÈÛÙÈο Ï›Á·. O ƒÔÓ Ã¿Ì·ÚÓÙ (R. Hubbard), ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ¢È·ÓÂÙÈ΋: ∏ Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ‰È·ÓÔËÙÈ΋˜ ˘Á›·˜ (Dianetics: The Modern Science of Mental Health) ÁÚ¿ÊÂÈ: «∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ¢È·ÓÂÙÈ΋˜ Â›Ó·È ¤Ó· ÔÚfiÛËÌÔ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Û˘ÁÎÚ›ÛÈÌÔ Ì ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ ʈÙÈ¿˜ Î·È ·ÓÒÙÂÚÔ ·fi ÙËÓ ÂʇÚÂÛË ÙÔ˘ ÙÚÔ¯Ô‡ Î·È ÙÔ˘ ÙfiÍÔ˘» (Gardner 1952, Û. 263). O ÁÎÔ˘ÚÔ‡ Ù˘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ µ›Ï¯ÂÏÌ ƒ¿È¯ (Wilhelm Reich) ·ÔηÏÔ‡Û ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ ÂÚ› OÚÁÔÓÔÌ›·˜ ÌÈ· «Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙË ‚ÈÔÏÔÁ›· Î·È ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· Û˘ÁÎÚ›ÛÈÌË Ì ·˘Ù‹Ó ÙÔ˘ ∫Ô¤ÚÓÈÎÔ˘» (Gardner 1952, Û. 259). Œ¯ˆ ¤Ó·Ó ¯ÔÓÙÚfi Ê¿ÎÂÏÔ Ì ¿ÚıÚ· Î·È ÂÈÛÙÔϤ˜ ·fi ¿ÁÓˆÛÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, ÁÂÌ¿ÙÔ Ì ٤ÙÔÈÔ˘˜ Â͈ڷÁÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ (ÙÔÓ ÔÓÔÌ¿˙ˆ «º¿ÎÂÏÔ ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ ÂÚ› ¿ÓÙˆÓ»). ∫¿ÔÈÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ¤ÊÙÔ˘Ó ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ Î·È ·˘ÙÔ› ÛÙÔ ›‰ÈÔ Ï¿ıÔ˜, fiˆ˜ Û˘Ó¤‚Ë ÛÙË 1:00 Ì.Ì. Ù˘ 23˘ ª·ÚÙ›Ô˘ 1989, fiÙ·Ó Ô ™Ù¿Óϸ ¶ÔÓ˜ (S. Pons) Î·È Ô ª¿ÚÙÈÓ ºÏ¿ÈÛÌ·Ó (M. Fleischmann) ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ·Ó Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ù‡Ô˘ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙËÓ Â›Ù¢ÍË „˘¯Ú‹˜ Û‡ÓÙË͢. ∆Ô ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ °Î¿Ú˘ ∆¿Ô˘Ì˜ (G. Taubes) Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÚÈ‚fiËÙË „˘¯Ú‹ Û‡ÓÙËÍË, Ì ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Ù›ÙÏÔ ∫·Î‹ ∂ÈÛÙ‹ÌË (Bad Science), ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÏÂÙÔÌÂÚÒ˜ ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎÔ‡. ∂Ó‰¤¯ÂÙ·È, Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ 50 ÂÙÒÓ Ó· ·Ô‰ÂȯÙÔ‡Ó ¿Î·Ú˜ Ì ¤Ó· Î·È ÌfiÓÔ Â›Ú·Ì·, ·ÏÏ¿ ÌËÓ ‚È·ÛÙ›Ù ӷ ÍÂÊÔÚÙˆı›Ù ÊÔ‡ÚÓÔ˘˜ Î·È ÎÏÈ‚¿ÓÔ˘˜ ÚÈÓ ÙÔ Â›Ú·Ì· ·ӷÏËÊı›. ∆Ô ‰›‰·ÁÌ· Â›Ó·È ˆ˜ fiÛÔ ÈÔ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ˜ Â›Ó·È Ô ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜, ÙfiÛÔ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÂÏÂÁ̤ÓË ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ë ÙÂÎÌËÚ›ˆÛ‹ ÙÔ˘. 7. TÔ ·ÈÚÂÙÈÎfi ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ù’ ·Ó¿ÁÎËÓ ÛˆÛÙfi O ÎfiÛÌÔ˜ ÁÂÏÔ‡Û Ì ÙÔÓ ∫Ô¤ÚÓÈÎÔ. °ÂÏÔ‡Û Ì ÙÔ˘˜ ·‰ÂÏÊÔ‡˜ ƒ¿ÈÙ. ∂, ηÈ; °ÂÏÔ‡ÛÂ Î·È Ì ÙÔ˘˜ ·‰ÂÏÊÔ‡˜ ª·ÚÍ. ∆Ô Ó· ÁÂÏÔ‡Ó Ì·˙› ÛÔ˘ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ¤¯ÂȘ Î·È ‰›ÎÈÔ. O µ›Ï¯ÂÏÌ ƒ¿È¯ Û˘Ó¤ÎÚÈÓ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ ¶¤ÂÚ °Î˘ÓÙ*, ÙËÓ ·ÓÙÈÛ˘Ì‚·ÙÈ΋ ÌÂÁ·ÏÔÊ˘˝· Ô˘ Ë ÎÔÈÓˆÓ›· ‰ÂÓ Î·Ù·Ï¿‚·ÈÓÂ Î·È Ô ÎfiÛÌÔ˜ ·ÚÂÍËÁÔ‡ÛÂ Î·È ÎÔÚfiÈ‰Â˘Â ˆ˜ ·ÈÚÂÙÈÎfi, ÒÛÔ˘ ·Ô‰Â›¯ıËΠÙÔ ‰›ÎÈÔ ÙÔ˘: «Ÿ,ÙÈ Î·È Ó· ÌÔ˘ ¤¯ÂÙ οÓÂÈ ‹ Ó· ÌÔ˘ οÓÂÙ ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ», ¤ÏÂÁÂ Ô ƒ¿È¯, «Â›Ù Ì ‰ÔÍ¿ÛÂÙ ˆ˜ ÌÂÁ·ÏÔÊ˘˝· ›Ù Ì ÎÏ›ÛÂÙ Û „˘¯È·ÙÚ›Ô, ›Ù Ì ϷÙÚ¤„ÂÙ ˆ˜ ÛˆÙ‹Ú· Û·˜ ›Ù Ì ηٷ‰ÈοÛÂÙ ˆ˜ ηٿÛÎÔÔ, ·ÚÁ¿ ‹ ÁÚ‹ÁÔÚ· Ë ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· ı· Û·˜ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂÈ Ó· ηٷϿ‚ÂÙ ˆ˜ ¤¯ˆ ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜» (Gardner, Û. 259). ™ÙÔ Ù‡¯Ô˜ π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘/ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1996 ÙÔ˘ Journal of Historical Review —ÔÚ*
™.Ù.M.: Peer Gynt – ‹Úˆ·˜ ÙÔ˘ ÊÂÚÒÓ˘ÌÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ÿ„ÂÓ.
¶ø™ ¶APEKTPE¶ETAI H ™KEæH
61
Á¿ÓÔ˘ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜— ·Ó·‰ËÌÔÛȇÂÙ·È ÌÈ· ÂÚ›ÊËÌË Ú‹ÛË ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ ÕÚıÔ˘Ú ™ÔÂÓ¯¿Ô˘ÂÚ, Ô˘ ÙËÓ Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Û˘¯Ó¿ ÔÈ ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÂÚÈıˆÚȷΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜: «∫¿ı ·Ï‹ıÂÈ· ÂÚÓ¿ ·fi ÙÚ›· ÛÙ¿‰È·. ¶ÚÒÙ· ÙË ¯Ï¢¿˙Ô˘Ó. ŒÂÈÙ· ÙËÓ ÔÏÂÌÔ‡Ó ‚›·È·. ∆¤ÏÔ˜, ÙËÓ ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È ˆ˜ ·˘ÙÔÓfiËÙË». «∫¿ı ·Ï‹ıÂÈ·», fï˜, ‰ÂÓ ÂÚÓ¿ ·Ó·ÁηÛÙÈο ·fi Ù· ÛÙ¿‰È· ·˘Ù¿. ¶ÔÏϤ˜ ·ÏËı›˜ ȉ¤Â˜ Á›ÓÔÓÙ·È ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ ¯ˆÚ›˜ ÎÔÚÔ˚‰›· ‹ ÔÏÂÌÈ΋, ‚›·ÈË ‹ ÌË. ∏ ıˆڛ· Ù˘ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·˜, ÙÔ˘ ∞˚ÓÛÙ¿ÈÓ, ›¯Â ηٿ ÙÔ Ì¿ÏÏÔÓ ‹ ‹ÙÙÔÓ ·ÁÓÔËı› ̤¯ÚÈ ÙÔ 1919, fiÙ·Ó ÂÈÚ·Ì·ÙÈο ‰Â‰Ô̤ӷ ·¤‰ÂÈÍ·Ó ÙËÓ ÔÚıfiÙËÙ¿ Ù˘. O ∞˚ÓÛÙ¿ÈÓ Ô ›‰ÈÔ˜ ‰ÂÓ ˘¤ÛÙË Î·Ó¤Ó·Ó ¯Ï¢·ÛÌfi Î·È Î·Ó›˜ ‰ÂÓ ÔϤÌËÛ ‚›·È· ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘. ∏ Ú‹ÛË ÙÔ˘ ™ÔÂÓ¯¿Ô˘ÂÚ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ÏÔÁÈÎfi ¿ÏÏÔıÈ, ¤Ó·Ó ÂÍÂ˙ËÙË̤ÓÔ ÁÈ· fiÛÔ˘˜ ¯Ï¢¿˙ÔÓÙ·È ÙÚfiÔ Ó· Ô˘Ó «ÁÈ· ÎÔ›Ù·, Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ˆ ‰›ÎÈÔ». ¢ÂÓ Â›Ó·È ¤ÙÛÈ. ∏ ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙË ÂÚÈÛÙ·ÙÈο ÌÔÓ·¯ÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Ô˘ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·Ó ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙË ÁÓÒÌË ÙˆÓ Û˘Ó·‰¤ÏÊˆÓ ÙÔ˘˜ Î·È ·¤ÚÚÈÙ·Ó ÙȘ ηıÈÂڈ̤Ó˜ ıˆڛ˜ ÙÔ˘ ‰›Ô˘ ÂÚ¢ÓÒÓ ÙÔ˘˜. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ·Ô‰Â›¯ıËΠˆ˜ ¤Î·Ó·Ó Ï¿ıÔ˜ Î·È Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó È· ͯ·ÛÙ›. °È· οı °·ÏÈÏ·›Ô Ô˘ ·ÂÈÏÂ›Ù·È Ì ‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ· ÂÂȉ‹ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·Ï‹ıÂÈ· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¯›ÏÈÔÈ (‹ ‰¤Î· ¯ÈÏÈ¿‰Â˜) ¿ÁÓˆÛÙÔÈ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ «·Ï‹ıÂȘ» ÔÙ¤ ‰ÂÓ ı· Á›ÓÔ˘Ó ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜. ¢ÂÓ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ¤¯ÂÈ ÙËÓ ··›ÙËÛË ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÎÔÈÓfiÙËÙ· Ó· ÂϤÁ¯ÂÈ Î¿ı Â͈ÊÚÂÓÈ΋ ȉ¤· Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È, ÂȉÈο fiÙ·Ó ÙfiÛ˜ ÔÏϤ˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ÂÌÂÚȤ¯Ô˘Ó ÏÔÁÈΤ˜ ·ÓÙÈÊ¿ÛÂȘ. ∞Ó ı¤ÏÂȘ Ó· οÓÂȘ ÂÈÛÙ‹ÌË, ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ì¿ıÂȘ Ó· ·›˙ÂȘ ÙÔ ·È¯Ó›‰È Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ∞˘Ùfi ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂȘ ÁÓˆÚÈ̛˜ Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ÙÔ˘ ÎÏ¿‰Ô˘ ÛÔ˘, Ó· ·ÓÙ·ÏÏ¿ÛÛÂȘ ÛÙÔȯ›· Î·È È‰¤Â˜ Ì ÙÔ˘˜ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ ÛÔ˘, ›ÛËÌ· Î·È ·Ó›ÛËÌ·, Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂȘ Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù¿ ÛÔ˘ ÛÂ Û˘Ó¤‰ÚÈ·, ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÂÚÈÔ‰Èο Î.Ù.Ù. 8. H ¢ı‡ÓË Ù˘ ·fi‰ÂÈ͢ ¶ÔÈÔ˜ ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ·Ô‰Â›ÍÂÈ ÙÈ Î·È Û ÔÈÔÓ; ∆Ô ¿ÙÔÌÔ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÙÔÓ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi ¤¯ÂÈ ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ó· ·Ô‰Â›ÍÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÂȉÈÎÔ‡˜ Î·È ÛÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÎÔÈÓfiÙËÙ· ˆ˜ Ë ‰È΋ ÙÔ˘ ¿Ô„Ë Â›Ó·È ÔÚıfiÙÂÚË ·fi ·˘Ù‹Ó Ô˘ fiÏÔÈ Û¯Â‰fiÓ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ·Ï¤„ÂȘ ÁÈ· Ó· ·ÎÔ˘ÛÙ› Ë ¿Ô„‹ ÛÔ˘. ªÂÙ¿ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ›ÛÂȘ ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÂȉÈÎÔ‡˜ Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó Î·È ·˘ÙÔ› ÙË ¿Ô„‹ ÛÔ˘, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ›ÛÂȘ Î·È ÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›· Ó· ÙËÓ ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ Î·È Ó· ÂÁηٷÏ›„ÂÈ ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË, ÂΛÓË ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ ·Ó¤Î·ıÂÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â. ∆¤ÏÔ˜, fiÙ·Ó ·Ó‹ÎÂȘ ϤÔÓ ÛÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›·, Ë Â˘ı‡ÓË Ù˘ ·fi‰ÂÈ͢ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ˘˜ «·¤Íˆ» Ô˘ ı· Û ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÔ˘Ó Ì ÙÔÓ
62
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi. OÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ›¯·Ó ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ù˘ ·fi‰ÂÈ͢ › ÌÈÛfiÓ ·ÈÒÓ· ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ¢·Ú‚›ÓÔ, ·ÏÏ¿ ÙÒÚ· Ë Â˘ı‡ÓË Ù˘ ·fi‰ÂÈ͢ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ˘˜ Ô·‰Ô‡˜ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡. ∂›Ó·È ηı‹ÎÔÓ ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÒÓ Ó· ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ó ÁÈ· ÔÈÔÓ ÏfiÁÔ Ë ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Â›Ó·È Ï·Óı·Ṳ̂ÓË Î·È ÁÈ·Ù› Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ÛˆÛÙfi˜ — ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ı‹ÎÔÓ ÙˆÓ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÒÓ Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Ó· ÙËÓ ˘ÂÚ·Û›ÛÔ˘Ó. ∏ ¢ı‡ÓË Ù˘ ·fi‰ÂÈ͢ ÙÔ˘ fiÙÈ ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë ÔÙ¤ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ·Ó‹ÎÂÈ Û ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ÙÔ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Ó — ‰ÂÓ Â›Ó·È Â˘ı‡ÓË ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Ó· ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ó fiÙÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘Ó¤‚Ë. ∫·È ·˘Ùfi, ‰ÈfiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‚Ô˘Ó¿ ÔÏfiÎÏËÚ· ·fi ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ˆ˜ Ë ÂͤÏÈÍË Î·È ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ¤¯Ô˘Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ï¿‚ÂÈ ¯ÒÚ·. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ‰ÂÓ ·ÚΛ Ó· ¤¯ÂȘ ·Ô‰ÂÈÎÙÈο ÛÙÔȯ›·. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ›ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ˆ˜ Ù· ÛÙÔȯ›· ÛÔ˘ Â›Ó·È ¤Á΢ڷ. ∞˘Ùfi Â›Ó·È ÙÔ Ù›ÌËÌ· ÙÔ˘ Ó· Â›Û·È ·ÌÊÈÛ‚ËÙ›·˜, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ·Ó ¤¯ÂȘ ‰›ÎÈÔ ‹ fi¯È. 9. ÕÏÏÔ Ê‹Ì˜ Î·È ¿ÏÏÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· OÈ Ê‹Ì˜ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Î¿ˆ˜ ¤ÙÛÈ: «¢È¿‚·Û· Î¿Ô˘ fiÙÈ...» ‹ «ÕÎÔ˘Û· ·fi οÔÈÔÓ fiÙÈ...». ™Â Ï›ÁÔ Î·ÈÚfi Ë ‰È¿‰ÔÛË Á›ÓÂÙ·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ηıÒ˜ ÙÔ «•¤Úˆ fiÙÈ...» ÂÚÓ¿ ·fi ¿ÙÔÌÔ Û ¿ÙÔÌÔ. µ¤‚·È·, ÔÈ ‰È·‰fiÛÂȘ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ·ÏËıÈÓ¤˜, ·ÏÏ¿ Û˘Ó‹ıˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È. ¶ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È, ¿ÓÙˆ˜, ÁÈ· Û˘Ó·Ú·ÛÙÈΤ˜ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ. ™ÙȘ ∏¶∞, ˘¿Ú¯ÂÈ Ë «·ÏËıÈÓ‹ ÈÛÙÔÚ›·» ÙÔ˘ ‰Ú·¤ÙË ·fi ÙÔ ÙÚÂÏÔÎÔÌÂ›Ô Ì ÙÔÓ Á¿ÓÙ˙Ô ÁÈ· ¯¤ÚÈ, Ô˘ ÛÙÔȯÂÈÒÓÂÈ Ù· ̤ÚË fiÔ˘ Û˘¯Ó¿˙Ô˘Ó ˙¢Á·Ú¿ÎÈ·. À¿Ú¯ÂÈ Â›Û˘ Ô Ì‡ıÔ˜ Ù˘ «ÂÍ·Ê·ÓÈ˙fiÌÂÓ˘ Á˘Ó·›Î·˜ Ô˘ οÓÂÈ ˆÙÔÛÙfi», Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤Ó·˜ Ô‰ËÁfi˜ ÛÙ·Ì·Ù¿ Î·È ·›ÚÓÂÈ ˆÙÔÛÙfi ÌÈ· Á˘Ó·›Î·, Ô˘ ηÙfiÈÓ ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È Ì·˙› Ì ÙÔ ·ÏÙfi ÙÔ˘. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÔÈ ÓÙfiÈÔÈ Ï¤Ó ÛÙÔÓ Ô‰ËÁfi ˆ˜ Ë Á˘Ó·›Î· ·˘Ù‹ ›¯Â Âı¿ÓÂÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙËÓ ›‰È· ̤ڷ ¤Ú˘ÛÈ Î·È, ÙÂÏÈο, ÂΛÓÔ˜ ‚Ú›ÛÎÂÈ ÙÔ ·ÏÙfi ÙÔ˘ ¿Óˆ ÛÙÔÓ Ù¿ÊÔ Ù˘. ∆¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÈÛÙÔڛ˜ ‰È·‰›‰ÔÓÙ·È ÁÚ‹ÁÔÚ· Î·È ‰ÂÓ Û‚‹ÓÔ˘Ó ÔÙ¤. O ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÛÙÔ Caltech NÙ·Ó ∫‚Ϙ (Dan Kevles) ·ÊËÁ‹ıËΠοÔÙ Û ¤Ó· ¿ÚÙÈ ÌÈ· ÈÛÙÔÚ›·, ÁÈ· ÙËÓ ·˘ıÂÓÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÔÔ›·˜ ›¯Â ÔÚÈṲ̂Ó˜ ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜: ‰˘Ô ÊÔÈÙËÙ¤˜ ¿ÚÁËÛ·Ó Ó· ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ó ·fi ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ô˘ ›¯·Ó ¿ÂÈ ÁÈ· ÛÎÈ, ÂÂȉ‹ ÔÈ ·ıÏËÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ù˘ Ë̤ڷ˜ Û˘Ó¯›ÛÙËÎ·Ó Ì¤¯ÚȘ ·ÚÁ¿ ÙË Ó‡¯Ù·. ŒÙÛÈ, ¤¯·Û·Ó ÙȘ ÂÍÂÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘˜. ∂›·Ó ÏÔÈfiÓ ÛÙÔÓ Î·ıËÁËÙ‹ ÙÔ˘˜ fiÙÈ ÙÔ˘˜ ¤È·Û ϿÛÙÈ¯Ô ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ Î·È Î·ÓfiÓÈÛ·Ó Ó· ÙÔ˘˜ ÂÍÂÙ¿ÛÂÈ ÂÎÙ¿ÎÙˆ˜ ÙËÓ ÂfiÌÂÓË Ë̤ڷ. ∂ΛÓÔ˜, ·ÊÔ‡ ÙÔ˘˜ ¤‚·Ï Û ¯ˆÚÈÛÙ¿ ‰ˆÌ¿ÙÈ·, ÙÔ˘˜ ¤‰ˆÛ ‰‡Ô ÌfiÓÔÓ ı¤Ì·Ù·: (1) «°È· 5 ‚·ıÌÔ‡˜: ¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ¯ËÌÈÎfi˜ Ù‡Ô˜ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡;», (2) «°È· 95 ‚·ıÌÔ‡˜: ¶ÔÈÔ Ï¿ÛÙÈ¯Ô ¤ÛηÛÂ;» ¢‡Ô ·fi ÙÔ˘˜ ηÏÂṲ̂ÓÔ˘˜ ÛÙÔ ¿ÚÙÈ Â›¯·Ó ‹‰Ë
¶ø™ ¶APEKTPE¶ETAI H ™KEæH
63
·ÎÔ‡ÛÂÈ Î¿ÔÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ÈÛÙÔÚ›·. ∆ËÓ ÂÔ̤ÓË Â·Ó¤Ï·‚· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÛÙÔ˘˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜ ÌÔ˘ ηÈ, Ï›ÁÔ ÚÈÓ ÊÙ¿Ûˆ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜, ÙÚÂȘ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ›¯·Ó ÂÙ·¯Ù› ¿ӈ ʈӿ˙ÔÓÙ·˜: «¶ÔÈÔ Ï¿ÛÙÈ¯Ô ¤ÛηÛÂ;» OÈ «·ÛÙÈÎÔ› ̇ıÔÈ» Î·È ÔÈ Â›ÌÔÓ˜ ʋ̘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ·ÓÙÔ‡ Á‡Úˆ Ì·˜. N· ÌÂÚÈο ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·: ñ ªÈ· Á˘Ó·›Î· ÛÎfiÙˆÛ ηٿ Ï¿ıÔ˜ ÙÔ Î·Ó›˜ Ù˘, ÛÙÂÁÓÒÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ ÛÙÔÓ ÊÔ‡ÚÓÔ ÌÈÎÚÔÎ˘Ì¿ÙˆÓ. ñ O ¶ˆÏ ª·Î¿ÚÙÓ¸ ÙˆÓ ªËÙϘ ¤¯ÂÈ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Âı¿ÓÂÈ Î·È ·ÓÙÈηٷÛÙ·ı› ·fi ¤Ó·Ó ÛˆÛ›·. ñ ∆ÂÚ¿ÛÙÈÔÈ ·ÏÈÁ¿ÙÔÚ˜ ˙Ô˘Ó ÛÙÔ˘˜ ˘ÔÓfiÌÔ˘˜ Ù˘ N¤·˜ ÀfiÚ΢. ñ ∏ ÚÔÛÛÂÏ‹ÓˆÛË ‹Ù·Ó ÌÈ· ·¿ÙË, ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊË̤ÓË Û οÔÈÔ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ ÙÔ˘ ÃfiÏ˘ÁÔ˘ÓÙ. ñ O ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ·ÛÙÂÚ›ÛÎˆÓ Ô˘ ÂÚÈÎÏ›ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÁÚ¿ÌÌ· P ÙÔ˘ Ù›ÙÏÔ˘ ÛÙÔ ÂÍÒÊ˘ÏÏÔ ÙÔ˘ Playboy ‰ËÏÒÓÂÈ fiÛ˜ ÊÔÚ¤˜ Ô ÂΉfiÙ˘ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ÃÈÔ˘ äÊÓÂÚ ¤¯ÂÈ ÎÔÈÌËı› Ì ÙËÓ ÎԤϷ ÙÔ˘ Â͈ʇÏÏÔ˘. ñ ŒÓ·˜ ÈÙ¿ÌÂÓÔ˜ ‰›ÛÎÔ˜ ¤ÂÛ ÛÙÔ N¤Ô ªÂÍÈÎfi Î·È Ù· ÛÒÌ·Ù· ÙˆÓ Â͈Á‹ÈÓˆÓ Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ·ÂÚÔÔÚ›· ÛÂ Ì˘ÛÙÈ΋ ·Ôı‹ÎË. ¶fiÛ˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ¤¯ÂÙ ·ÎÔ‡ÛÂÈ… Î·È ÈÛÙ¤„ÂÈ; ∫·ÌÈ¿ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏËıÈÓ‹. 10. AÓÂÍ‹ÁËÙÔ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÌË ÂÍËÁ‹ÛÈÌÔ ∞ÚÎÂÙÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ ¤¯Ô˘Ó Ù¤ÙÔÈ· ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛË, ÒÛÙ ӷ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ ·Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ó Î¿ÙÈ, ÙfiÙ ·˘Ùfi ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÌËÓ Âȉ¤¯ÂÙ·È Î·Ì›· ÂÍ‹ÁËÛË Î·È ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ Ó· ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ·Ú·Ê˘ÛÈÎfi Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ. ŒÓ·˜ ÂÚ·ÛÈÙ¤¯Ó˘ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÂÈ fiÙÈ, ·ÊÔ‡ Ô ›‰ÈÔ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ Ò˜ ¯Ù›ÛÙËÎ·Ó ÔÈ ˘Ú·Ì›‰Â˜, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó ¯ÙÈÛÙ› ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜. ∞ÎfiÌ· Î·È ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÈÔ ÏÔÁÈÎÔ› ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ ÂÊfiÛÔÓ Î·È ÔÈ ÂȉÈÎÔ› ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ó Î¿ÙÈ, ·˘Ùfi ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÌËÓ ¤¯ÂÈ ÂÍ‹ÁËÛË. ¢È¿ÊÔÚ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, fiˆ˜ Â›Ó·È ÙÔ Ï‡ÁÈÛÌ· ÎÔ˘Ù·ÏÈÒÓ, Ë ˘ÚÔ‚·Û›· ‹ Ë ÙËÏ¿ıÂÈ·, Û˘¯Ó¿ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ Â›Ó·È ·Ú·Ê˘ÛÈ΋˜ ‹ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈ΋˜ ˘Ê‹˜, ‰ÈfiÙÈ Ô ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Ù· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ. ŸÙ·Ó οÔÈÔ˜ ÙÔ˘˜ Ù· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Ï¤ÓÂ: «N·È, Ê˘ÛÈο» ‹ «∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ ·Ó ÛÔ˘ ÙÔ Ô˘Ó». ∏ ˘ÚÔ‚·Û›· ·ÔÙÂÏ› ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·. O Ôχ˜ ÎfiÛÌÔ˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ÙËÓ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ Ì ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜: Ì ˘ÂÚÊ˘ÛÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ô˘ ÂÎÌˉÂÓ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ fiÓÔ Î·È ÙË ıÂÚÌfiÙËÙ· ‹ ÌÂ Ì˘ÛÙËÚÈÒ‰ÂȘ Ô˘Û›Â˜ Ô˘ ÂÎÎÚ›ÓÂÈ Ô ÂÁΤʷÏÔ˜, ÔÈ Ôԛ˜ ÌÏÔοÚÔ˘Ó ÙÔÓ fiÓÔ Î·È ·ÔÙÚ¤Ô˘Ó ÙÔ
64
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ο„ÈÌÔ. ∏ ÂÍ‹ÁËÛË Â›Ó·È ·Ï‹: ÙÔ Î¿Ú‚Ô˘ÓÔ, Ô˘ Â›Ó·È ÂÏ·ÊÚ‡ Î·È Ì·Ï·Îfi, ¤¯ÂÈ Ôχ ÌÈÎÚ‹ ıÂÚÌÔ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ·, ÂÓÒ Ë ıÂÚÌÈ΋ ·ÁˆÁÈÌfiÙËÙ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ Î¿Ú‚Ô˘ÓÔ Î·È ÛÙ· fi‰È· ÙÔ˘ ˘ÚÔ‚¿ÙË Â›Ó·È Ôχ ÌÈÎÚ‹. ŸÛÔ ‰ÂÓ ÛÙ¤ÎÂÙ·È Î·Ó›˜ ·Î›ÓËÙÔ˜ ¿Óˆ ÛÙ· Î¿Ú‚Ô˘Ó·, ‰ÂÓ Î·›ÁÂÙ·È. (™ÎÂÊÙ›Ù ¤Ó· ΤÈΠ̤۷ ÛÙÔÓ ÊÔ‡ÚÓÔ, ÛÙÔ˘˜ 230°C. O ·¤Ú·˜, ÙÔ Î¤ÈÎ Î·È ÙÔ Ù·„› ¤¯Ô˘Ó fiÏ· ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· 230°C, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ ÙÔ ÌÂÙ·ÏÏÈÎfi Ù·„› ı· Û·˜ ο„ÂÈ ÙÔ ¯¤ÚÈ, ·Ó ÙÔ È¿ÛÂÙÂ. O ·¤Ú·˜ ¤¯ÂÈ Ôχ ¯·ÌËÏ‹ ıÂÚÌÔ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ·, ·ÏÏ¿ Î·È ¯·ÌËÏ‹ ıÂÚÌÈ΋ ·ÁˆÁÈÌfiÙËÙ·, Û˘ÓÂÒ˜ ¤¯ÂÙ ·ÚÎÂÙfi ¯ÚfiÓÔ ÁÈ· Ó· ‚¿ÏÂÙ ÙÔ ¯¤ÚÈ Û·˜ ÛÙÔÓ ÊÔ‡ÚÓÔ Î·È Ó· ·ÁÁ›ÍÂÙ ÙÔ Î¤ÈÎ. ∏ ıÂÚÌÔ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ΤÈÎ Â›Ó·È Ôχ ˘„ËÏfiÙÂÚË ·’ fi,ÙÈ ÙÔ˘ ·¤Ú·, ·ÏÏ¿ ÂÂȉ‹ Ë ·ÁˆÁÈÌfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È ¯·ÌËÏ‹ ÌÔÚ›Ù ӷ ÙÔ ·ÁÁ›ÍÂ٠ʢÁ·Ï¤· ¯ˆÚ›˜ Ó· η›ÙÂ. ∆Ô ÌÂÙ·ÏÏÈÎfi Ù·„› ¤¯ÂÈ ıÂÚÌÔ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ· ·Ú·Ï‹ÛÈ· Ì ÙÔ˘ ΤÈÎ, ·ÏÏ¿ ÂÈϤÔÓ Î·È ˘„ËÏ‹ ·ÁˆÁÈÌfiÙËÙ·. ∞Ó ÙÔ ·ÁÁ›ÍÂÙÂ, ı· η›Ù ·Ì¤Ûˆ˜.) ∞˘Ùfi˜ Â›Ó·È Î·È Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÔÈ Ù·¯˘‰·ÎÙ˘ÏÔ˘ÚÁÔ› ‰ÂÓ ·ÔηχÙÔ˘Ó Ù· Ì˘ÛÙÈο ÙÔ˘˜. ∆· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· ÎfiÏ· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ôχ ·Ï¿. ·Ó ͤÚÂȘ Ò˜ Á›ÓÔÓÙ·È, ‰ÂÓ Û ̷ÁÂ‡Ô˘Ó È·. À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ¿ ·ÓÂ›Ï˘Ù· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ· ÛÙÔ Û‡Ì·Ó Î·È ‰ÂÓ ı· ¤Ú ӷ ‰˘ÛÎÔÏ¢fiÌ·ÛÙ ӷ ÙÔ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ì ·˘Ùfi Î·È Ó· Ô‡ÌÂ: «∞ÎfiÌ· ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ, ·ÏÏ¿ ÌÈ· ̤ڷ ‰ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÙ·È Ó· Ì¿ıÔ˘Ì». ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· Â›Ó·È ˆ˜ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÂÌ¿˜ ıˆÚԇ̠ÈÔ ‚ÔÏÈ΋ ÙË ‚‚·ÈfiÙËÙ·, ¤ÛÙˆ Î·È ÙËÓ ÚfiˆÚË, ·Ú¿ ÙÔ Ó· ˙ԇ̠̠·ÓÂ›Ï˘Ù· Î·È ·ÓÂÍ‹ÁËÙ· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ·. 11. ¶¿ÓÙÔÙ οÙÈ ÊÙ·›ÂÈ ÁÈ· ÙȘ ·ÔÙ˘¯›Â˜ ™ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, Ë ·Í›· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÈÎÒÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ —ÙˆÓ ·ÔÙ˘¯ÈÒÓ— Â›Ó·È ·ÓÂÎÙ›ÌËÙË. ™˘Ó‹ıˆ˜ ‰ÂÓ ÙȘ ÂÈ˙ËÙ¿ ηÓ›˜ ηÈ, Û˘¯Ó¿, ‰ÂÓ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ˘. ∆Ș ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜, fï˜, ÔÈ ·ÔÙ˘¯›Â˜ Â›Ó·È Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÚÔÛÂÁÁ›˙Ô˘Ì ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·. OÈ ¤ÓÙÈÌÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ı· ·Ú·‰Â¯ÙÔ‡Ó Â‡ÎÔÏ· ÙȘ ·ÔÙ˘¯›Â˜ ÙÔ˘˜, ˆÛÙfiÛÔ fiÏÔÈ ÔÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ ˘Ô¯ÚÂÒÓÔÓÙ·È Ó· Û¤‚ÔÓÙ·È ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰ÂÔÓÙÔÏÔÁ›·, ÂÂȉ‹ Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔÈ ˆ˜ ÔÈ Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ› ÙÔ˘˜ ı· ηٷÁÁ›ÏÔ˘Ó Î¿ı ·fiÂÈÚ· Ó· «·Ú·ÔÈËıÔ‡Ó» ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. ∞˘Ùfi fï˜ ‰ÂÓ ÈÛ¯‡ÂÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ú·‚Ï¤Ô˘Ó ‹ Ú›¯ÓÔ˘Ó ·ÏÏÔ‡ ÙÔ ÊÙ·›ÍÈÌÔ ÁÈ· ÙȘ ·ÔÙ˘¯›Â˜ ÙÔ˘˜, ÂȉÈο fiÙ·Ó ·ÔηχÙÔÓÙ·È. ∞Ó «È¿ÛÙËÎ·Ó ÛÙ· Ú¿Û·» Ó· ÂÍ··ÙÔ‡Ó —οÙÈ Ô˘ ‰ÂÓ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Û˘¯Ó¿— ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ ÔÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó, ·ÏÏ¿ fi¯È ¿ÓÙ·. ȉȷ›ÙÂÚ· fiÙ·Ó ˘Ô¯ÚÂÒÓÔÓÙ·È Ó· «ÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó» ÛÙËÓ ÙËÏÂfiÚ·ÛË ‹ Û οÔÈÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ, ·Ó·Áο˙ÔÓÙ·È ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ Ó· ηٷʇÁÔ˘Ó Û οÔÈ· ·¿ÙË. ∞Ó ·ÏÒ˜ ·ÔÙ‡¯Ô˘Ó ÂÓÙÂÏÒ˜ Ó· Âȉ›ÍÔ˘Ó ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘˜, ¤¯Ô˘Ó ¤ÙÔÈ̘ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi Â˘Ê¿ÓÙ·ÛÙ˜ ‰ÈηÈÔÏÔÁ›Â˜: ÔÈ ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎÔ› ¤ÏÂÁ¯ÔÈ ÂÓfi˜ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜
¶ø™ ¶APEKTPE¶ETAI H ™KEæH
65
ÚÔηÏÔ‡Ó ·ÚÓËÙÈο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. ÔÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ·ÚÔ˘Û›· ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÒÓ. ÔÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ·ÚÔ˘Û›· ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÒÓ Û˘Û΢ÒÓ. ÔÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Î·È Ê‡ÁÔ˘Ó Î·È ·˘Ù‹ ¤Ù˘¯Â Ó· Â›Ó·È ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÂÚ›ÙˆÛË. ∆¤ÏÔ˜, ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ, ·ÊÔ‡ ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ó Ù· ¿ÓÙ·, ·˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ú·Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ‰ËÏ·‰‹ ηٷʇÁÔ˘Ó ÛÙÔÓ Ù‡Ô Ï¿Ó˘ Ô˘ ÚԷӷʤڷÌÂ: ·ÓÂÍ‹ÁËÙÔ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÌË ÂÍËÁ‹ÛÈÌÔ. 12. ∞ÈÙÈÔÏfiÁËÛË ÏfiÁˆ ¯ÚÔÓÈ΋˜ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·˜ ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Ë Ï·ÙÈÓÈ΋ Ú‹ÛË post hoc, ergo propter hoc, Ô˘ ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ÛËÌ·›ÓÂÈ «·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜, Û˘ÓÂÒ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜». ™ÙËÓ ÈÔ ·ÏÔ˚΋ Ù˘ ÂΉԯ‹, Ë Ú‹ÛË ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ‰ÂÈÛȉ·ÈÌÔÓ›·˜. O Ô‰ÔÛÊ·ÈÚÈÛÙ‹˜ ‰ÂÓ Í˘Ú›˙ÂÙ·È Î·È ‚¿˙ÂÈ ‰‡Ô ÁÎÔÏ. O Ù˙ÔÁ·‰fiÚÔ˜ ÊÔÚ¿ÂÈ Ù· Ù˘¯ÂÚ¿ ÙÔ˘ ·Ô‡ÙÛÈ·, ‰ÈfiÙÈ ¤¯ÂÈ Í·Ó·ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ÊÔÚÒÓÙ·˜ Ù· ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ™Â ÌÈ· ÈÔ ÂÎÏÂÙ˘Ṳ̂ÓË ÌÔÚÊ‹, ·ÎfiÌË Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ ÌÔÚ› Ó· ˘Ô¤ÛÔ˘Ó ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÏÔÁÈÎfi ÛÊ¿ÏÌ·. ∆Ô 1993, ÌÈ· ÌÂϤÙË ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ˆ˜ Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ÔÈ ÌËÙ¤Ú˜ ÙÔ˘˜ Ù· ›¯·Ó ıËÏ¿ÛÂÈ fiÙ·Ó ‹Ù·Ó ̈ڿ ¤¯Ô˘Ó ˘„ËÏfiÙÂÚÔ ‰Â›ÎÙË ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘. ∞ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÌÂÁ¿ÏË Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙÔ ÔÈÔ Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ ÌËÙÚÈÎÔ‡ Á¿Ï·ÎÙÔ˜ ‹Ù·Ó ÂΛÓÔ Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Û ÙËÓ ·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ‰Â›ÎÙË ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘. OÈ ÌËÙ¤Ú˜ Ô˘ Ù¿È˙·Ó Ù· ̈ڿ ÙÔ˘˜ Ì ÌÈÌÂÚfi ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÓÈÒıÔ˘Ó ÂÓÔ¯¤˜. ™‡ÓÙÔÌ·, fï˜, ÔÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ ·Ó·ÚˆÙ‹ıËÎ·Ó Ì‹ˆ˜ Ù· ̈ڿ Ô˘ ıËÏ¿˙Ô˘Ó ¯·›ÚÔ˘Ó ÁÂÓÈο ηχÙÂÚ˘ ÊÚÔÓÙ›‰·˜. ÿÛˆ˜ ÔÈ ÌËÙ¤Ú˜ Ô˘ ıËÏ¿˙Ô˘Ó ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÒÚ· Ì ٷ ̈ڿ ÙÔ˘˜ Î·È ÔÈ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔÓ ‰Â›ÎÙË ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘ Ó· ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û’ ·˘Ùfi. Ÿˆ˜ Ì·˜ ‰›‰·ÍÂ Ô ÃÈÔ˘Ì, ÙÔ fiÙÈ ¤Ó· ÁÂÁÔÓfi˜ ·ÎÔÏÔ˘ı› ¯ÚÔÓÈο οÔÈÔ ¿ÏÏÔ ‰ÂÓ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÈÙȷ΋ Û¯¤ÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ. ∏ Û˘Û¯¤ÙÈÛË ‰ÂÓ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ·ÈÙȷ΋ Û‡Ó‰ÂÛË. 13. ™‡ÌÙˆÛË ™ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ·Ú·Ê˘ÛÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ, Û˘¯Ó¿ ıˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ ÔÈ Û˘ÌÙÒÛÂȘ ¤¯Ô˘Ó ‚·Ú‡ÓÔ˘Û· ÛËÌ·Û›·. ™ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Á›ÓÂÙ·È Â›ÎÏËÛË Ù˘ «Û˘Á¯ÚÔÓÈÎfiÙËÙ·˜», ˆÛ¿Ó Ó· ¤¯ÂÈ ‰Ú¿ÛÂÈ ˘ÔÁ›ˆ˜ οÔÈ· Ì˘ÛÙËÚÈ҉˘ ‰‡Ó·ÌË. ∂ÁÒ ¿ÓÙˆ˜ ‰ÂÓ ıˆÚÒ ÙË Û˘Á¯ÚÔÓÈÎfiÙËÙ· Ù›ÔÙ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ¤Ó· ›‰Ô˜ Û˘Á΢ڛ·˜ — ÌÈ· Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓË ÂÌÊ¿ÓÈÛË ‰‡Ô ‹ ·Ú·¿Óˆ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ¯ˆÚ›˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ·ÈÙ›·. ŸÙ·Ó Ë Û‡Ó‰ÂÛË Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È Ì ÙÚfiÔ Ô˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ·›ı·ÓÔ˜ Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ‰È·ÈÛıËÙÈ΋ Ì·˜ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ÙˆÓ Èı·ÓÔًوÓ, ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ Ù¿ÛË Ó· ÓÔÌ›˙Ô˘Ì ˆ˜ ›Ûˆ Ù˘ ÎÚ‡‚ÂÙ·È Î¿ÙÈ ÙÔ Ì˘ÛÙËÚÈ҉˜.
66
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, fï˜, ηٷÓÔÔ‡Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜. ŒÓ·˜ ¯·ÚÙÔ·›ÎÙ˘ ı· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ¤ÍÈ ·È¯Ó›‰È· ÛÙË ÛÂÈÚ¿ Î·È ı· ÈÛÙ¤„ÂÈ Â›Ù ˆ˜ ¤¯ÂÈ «Ú¤ÓÙ·» ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‚Ú·‰È¿ ›Ù ˆ˜ ı· ¯¿ÛÂÈ ÛÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ Á‡ÚÔ. ¢‡Ô ¿ÓıÚˆÔÈ Û ¤Ó· ‰ˆÌ¿ÙÈÔ Ì 30 ¿ÙÔÌ· ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ó ˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ÁÂÓ¤ıÏÈ· ÙËÓ ›‰È· ̤ڷ Î·È Û˘ÌÂÚ·›ÓÔ˘Ó fiÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î¿ÙÈ Ì˘ÛÙËÚÈ҉˜. ¶ËÁ·›ÓÂȘ ÛÙÔ ÙËϤʈÓÔ Ó· ¿ÚÂȘ ÙÔÓ Ê›ÏÔ ÛÔ˘ ÙÔÓ °ÈÒÚÁÔ. ¶ÚÈÓ ÛËÎÒÛÂȘ ÙÔ ·ÎÔ˘ÛÙÈÎfi, fï˜, ÙÔ ÙËϤʈÓÔ ¯Ù˘¿ Î·È Â›Ó·È Ô °ÈÒÚÁÔ˜! ∆fiÙ ·Ó·ÚˆÙȤ۷È: «∆È Èı·ÓfiÙËÙ˜ ˘‹Ú¯·Ó Ó· Û˘Ì‚Â› Ù˘¯·›· ·˘Ùfi; ¢ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ‹Ù·Ó ·Ï‹ Û‡ÌÙˆÛË. ÿÛˆ˜ Ô °ÈÒÚÁÔ˜ Î·È ÂÁÒ ÂÈÎÔÈÓˆÓԇ̠ÙËÏ·ıËÙÈο». ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, η̛· ·fi ÙȘ Û˘ÌÙÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Û‡ÌÙˆÛË Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ÙˆÓ Èı·ÓÔًوÓ. O ¯·ÚÙÔ·›ÎÙ˘ ›¯Â ÚԂϤ„ÂÈ Î·È Ù· ‰‡Ô ÂӉ¯fiÌÂÓ·, ÔfiÙ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ÂÚ›ÙˆÛË Ó· ¤ÛÂÈ ¤Íˆ! ∏ Èı·ÓfiÙËÙ·, ̤۷ Û ¤Ó· ‰ˆÌ¿ÙÈÔ Ì 30 ¿ÙÔÌ·, ‰‡Ô ·fi ·˘Ù¿ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÁÂÓ¤ıÏÈ· ÙËÓ ›‰È· ̤ڷ Â›Ó·È 71%. O °ÈÒÚÁÔ˜ ÛÔ˘ ¤¯ÂÈ ÙËÏÂʈӋÛÂÈ ¿ÌÔÏϘ ÊÔÚ¤˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÛÔ˘ ÂÚ¿ÛÂÈ ·fi ÙÔ Ì˘·Ïfi Ë È‰¤· Ó· ÙÔ˘ ÙËÏÂʈӋÛÂȘ ÂÛ‡, ¿ÏϘ ÊÔÚ¤˜ ‹Á˜ Ó· ÙÔÓ ¿ÚÂȘ ÙËϤʈÓÔ Î·È ÛÔ˘ ÙËÏÂÊÒÓËÛ οÔÈÔ˜ ÙÚ›ÙÔ˜, ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÛΤÊÙËΘ Ó· ÙÔÓ ¿ÚÂȘ Î·È ‰ÂÓ ÛÔ˘ ÙËÏÂÊÒÓËÛ Î.Ô.Î. Ÿˆ˜ ¤‰ÂÈÍ Ì ÂÚÁ·ÛÙËÚȷο ÂÈÚ¿Ì·Ù· Ô ª. º. ™Î›ÓÂÚ, „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜, ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Ì˘·Ïfi ·Ó·˙ËÙ¿ Û˘Û¯ÂÙ›ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Î·È Û˘¯Ó¿ ÙȘ ‚Ú›ÛÎÂÈ ·ÎfiÌ· Î·È ÂΛ Ô˘ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó. OÈ «ÎÔ˘ÏÔ¯¤Úˉ˜» ÙˆÓ Î·˙›ÓˆÓ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ™Î›ÓÂÚ ÂÚ› «ÂÚÈÔ‰È΋˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÛˆ˜». O ¯·˙fi˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, fiˆ˜ Î·È ÙÔ ¯·˙fi ÔÓÙ›ÎÈ, ·ÏÒ˜ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÎÂÚ‰›˙ÂÈ Ô‡ Î·È Ô‡ ÁÈ· Ó· Û˘Ó¯›ÛÂÈ Ó· ÙÚ·‚¿ ÙÔÓ ÌÔ¯Ïfi. ∆Ô Ì˘·Ïfi ı· οÓÂÈ Ù· ˘fiÏÔÈ·. 14. AÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈÎfiÙËÙ· Ÿˆ˜ Â›Â Î·È Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘, «ÙÔ ¿ıÚÔÈÛÌ· ÙˆÓ Û˘ÌÙÒÛÂˆÓ ÈÛÔ‡Ù·È Ì ‚‚·ÈfiÙËÙ·». •Â¯Óԇ̠ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·Û‹Ì·ÓÙ˜ Û˘ÌÙÒÛÂȘ Î·È ı˘ÌfiÌ·ÛÙ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ¤¯Ô˘Ó ÛËÌ·Û›·. ™ÙËÓ Ù¿ÛË Ì·˜ Ó· ı˘ÌfiÌ·ÛÙ ÙȘ ÂÈÙ˘¯›Â˜ Î·È Ó· ͯÓԇ̠ÙȘ ·ÔÙ˘¯›Â˜ ÔÊ›ÏÂÙ·È Ë ¿ÓıËÛË ÙˆÓ ·Ú·„˘¯ÈÛÙÒÓ, ÙˆÓ ÚÔÊËÙÒÓ Î·È ÙˆÓ Î¿ı ÏÔÁ‹˜ Ì¿ÓÙÂˆÓ Ô˘ οÓÔ˘Ó ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÚԂϤ„ÂȘ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ οı ¯ÚÔÓÈ¿˜. ¶ÚÒÙ· ·˘Í¿ÓÔ˘Ó ÙȘ Èı·ÓfiÙËÙ˜ ÂÈÙ˘¯›·˜ ÙÔ˘˜ ÚԂϤÔÓÙ·˜ ΢ڛˆ˜ ÁÂÓÈΤ˜ ‚‚·ÈfiÙËÙ˜, fiˆ˜ Ï.¯. fiÙÈ «ı· Á›ÓÂÈ ÛÂÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·» ‹ fiÙÈ «Ë ‚·ÛÈÏÈ΋ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜ ı· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·». ⁄ÛÙÂÚ·, ÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ, ‰ËÌÔÛÈÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ ÂÈÙ˘¯›Â˜ Î·È ·ÔÛÈˆÔ‡Ó ÙȘ ·ÔÙ˘¯›Â˜ ÙÔ˘˜, ÂÏ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Î·Ó¤Ó·˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÌÂÈ ÛÙÔÓ ÎfiÔ Ó· ÙȘ ÂϤÁÍÂÈ. £· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ì ¿ÓÙÔÙ ηٿ ÓÔ˘ ÙÔ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì¤Û· ÛÙÔ ÔÔ›Ô Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ¤Ó· Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜. £· Ú¤ÂÈ
¶ø™ ¶APEKTPE¶ETAI H ™KEæH
67
›Û˘ Ó· ·Ó·Ï‡Ô˘Ì ¿ÓÙÔÙ ٷ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ· ÁÂÁÔÓfiÙ· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Î·Ù¿ fiÛÔÓ Â›Ó·È ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈο Ù˘ Ù¿Í˘ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ ÛÙ· ÔÔ›· ·Ó‹ÎÔ˘Ó. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ «∆ÚÈÁÒÓÔ˘ ÙˆÓ µÂÚÌÔ‡‰ˆÓ», ÌÈ·˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ∞ÙÏ·ÓÙÈÎÔ‡ øηÓÔ‡ fiÔ˘ ÏÔ›· Î·È ·ÂÚÔÏ¿Ó· ÂÍ·Ê·Ó›˙ÔÓÙ·È «Ì˘ÛÙËÚȈ‰Ò˜», ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î¿ÙÈ ÙÔ ·Ú¿ÍÂÓÔ ‹ ÙÔ Â͈Á‹ÈÓÔ. £· Ú¤ÂÈ fï˜ Ó· Ï¿‚Ô˘Ì ˘’ fi„ÈÓ Ì·˜ ÙÔ fiÛÔ ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈο Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÛÙËÓ ÂÓ ÏfiÁˆ ÂÚÈÔ¯‹. ¶Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÏÔ›· ‰È·Ï¤Ô˘Ó ÙÔ ∆Ú›ÁˆÓÔ ÙˆÓ µÂÚÌÔ‡‰ˆÓ ·’ fiÛ· ÙȘ Á‡Úˆ ı·Ï¿ÛÛȘ ÂÚÈÔ¯¤˜, Û˘ÓÂÒ˜ Â›Ó·È ÏÔÁÈÎfi Ó· Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ÂΛ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·Ù˘¯‹Ì·Ù·, ‰˘ÛÙ˘¯‹Ì·Ù· Î·È ÂÍ·Ê·Ó›ÛÂȘ. ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Ë Û˘¯ÓfiÙËÙ· ·Ù˘¯ËÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È ÌÈÎÚfiÙÂÚË ÛÙÔ ∆Ú›ÁˆÓÔ ÙˆÓ µÂÚÌÔ‡‰ˆÓ ·’ fi,ÙÈ ÛÙȘ ÁÂÈÙÔÓÈΤ˜ ı·Ï¿ÛÛȘ ÂÚÈÔ¯¤˜. ÿÛˆ˜ Ë ÂÚÈÔ¯‹ ı· ¤Ú ηχÙÂÚ· Ó· ·ÔηÏÂ›Ù·È «ªË-∆Ú›ÁˆÓÔ ÙˆÓ µÂÚÌÔ‡‰ˆÓ» (‚Ï. Kusche 1975, ÁÈ· ÌÈ· Ï‹ÚË ÂÍ‹ÁËÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ï˘Ì¤ÓÔ˘ È· Ì˘ÛÙËÚ›Ô˘). ¶·ÚÔÌÔ›ˆ˜, fiÙ·Ó ÂÚ¢Óԇ̠ÛÙÔȯÂȈ̤ӷ Û›ÙÈ·, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ì οÓÂÈ Î¿ÔȘ ÛÙÔȯÂÈÒ‰ÂȘ ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÔÚ‡‚Ô˘˜, ÙÔ˘˜ ÙÚÈÁÌÔ‡˜ Î·È ¿ÏÏ· Ù¤ÙÔÈ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ÚÈÓ Î·Ù·Ï‹ÍÔ˘Ì ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ˆ˜ οÔÈÔ Û˘Ì‚¿Ó Â›Ó·È ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ (¿Ú· Î·È Ì˘ÛÙËÚÈ҉˜). ¶·ÏÈfiÙÂÚ· ¿ÎÔ˘Á· ¯Ù˘‹Ì·Ù· ÛÙÔ˘˜ ÙÔ›¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ ÌÔ˘. º·ÓÙ¿ÛÌ·Ù·; Ÿ¯È, η΋ ·Ô¯¤Ù¢ÛË. ™˘¯Ó¿ ·ÎÔ‡ˆ ÁÚ·Ù˙Ô˘Ó›ÛÌ·Ù· ÛÙÔ ˘fiÁÂÈÔ. ™ÙÔȯÂÈ¿; Ÿ¯È, ÔÓÙ›ÎÈ·. ªÈ· ηϋ Û˘Ì‚Ô˘Ï‹: ÚÈÓ ·Ú¯›ÛÂÈ Î·Ó›˜ Ó· „¿¯ÓÂÈ ÁÈ· ˘ÂÚÎfiÛÌȘ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ, ηϿ ı· οÓÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ „¿ÍÂÈ ‰ÈÂÍÔ‰Èο ÁÈ· Èı·Ó¤˜ ÂÁÎfiÛÌȘ. §O°π∫∞ ¶ƒOµ§∏ª∞∆∞ ∆OÀ ™∫∂¶∆∂™£∞π 15. ™˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈο ÊÔÚÙÈṲ̂Ó˜ ϤÍÂȘ Î·È ÛÊ·ÏÂÚ¤˜ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ OÈ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈο ÊÔÚÙÈṲ̂Ó˜ ϤÍÂȘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· Ó· ‰ÈÂÁ›ÚÔ˘Ó ÙÔ Û˘Ó·›ÛıËÌ· ηÈ, Û˘¯Ó¿, ÁÈ· Ó· Û˘ÛÎÔÙ›ÛÔ˘Ó ÙË ÏÔÁÈ΋. ªÔÚ› Ó· Â›Ó·È ıÂÙÈο ÊÔÚÙÈṲ̂Ó˜ — ÌËÙÚfiÙËÙ·, ·ÙÚ›‰·, ·ÎÂÚ·ÈfiÙËÙ·, ÙÈÌÈfiÙËÙ·. ◊ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ·ÚÓËÙÈο ÊÔÚÙÈṲ̂Ó˜ — ‚È·ÛÌfi˜, ηÚΛÓÔ˜, ηÎfi, ·Ó·Ú¯ÈÎfi˜. ªÂ ·ÚfiÌÔÈÔ ÙÚfiÔ, ÓÔËÌ·ÙÈΤ˜ ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ Î·È ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ ÌÔÚ› Ó· ıÔÏÒÛÔ˘Ó ÙË ÛΤ„Ë Ì ÙÔ Û˘Ó·›ÛıËÌ· ‹ Ó· Ì·˜ ·Ú·Û‡ÚÔ˘Ó Û ¿Û¯ÂÙ· Ú¿ÁÌ·Ù·. ŒÓ·˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ ÏËıˆÚÈÛÌfi ˆ˜ «Î·ÚΛÓÔ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜» ‹ ÛÙË ‚ÈÔÌ˯·Ó›· ˆ˜ «‚È·ÛÙ‹ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜». ∆Ô 1992, ÛÙËÓ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ηٿ ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘ ¯Ú›ÛÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ¢ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÚÔ‰ڛ·, Ô ∞Ï °ÎÔÚ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÌÈ· ÂÚ›ÏÔÎË ·Ó·ÏÔÁ›· ÌÂٷ͇ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ¿ÚÚˆÛÙÔ˘ ÁÈÔ˘ ÙÔ˘ Î·È Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜ ˆ˜ ¿ÚÚˆÛÙ˘ ¯ÒÚ·˜. Ÿˆ˜ Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘, Ô˘ ÎÈÓ‰‡Ó„ ӷ Âı¿ÓÂÈ, ‚ÔËı‹ıËΠÛÙËÓ ·Ó¿ÚÚˆÛ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ˘fiÏÔÈË ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘, ¤ÙÛÈ Î·È Ë ∞ÌÂÚÈ΋,
68
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
Û ÎÚ›ÛÈÌË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ‡ÛÙÂÚ· ·fi ‰Ò‰Âη ¯ÚfiÓÈ· ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ˘ ·fi ÙÔÓ ƒ¤ÈÁÎ·Ó Î·È ÙÔÓ ªÔ˘˜, ı· ›¯Â ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ù˘ ηÈÓÔ‡ÚÁÈ·˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÚÚÒÛÂÈ. Ÿˆ˜ Î·È Ù· ·Ó¤Î‰ÔÙ·, ÏÔÈfiÓ, ÔÈ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜ Î·È ÔÈ ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ô‰Â›ÍÂȘ. ∂›Ó·È ·ÏÒ˜ ÚËÙÔÚÈο ÂÚÁ·Ï›·. 16. Ad ignorantiam – ÂÍ ·ÁÓÔ›·˜ ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ Â›ÎÏËÛË ¿ÁÓÔÈ·˜ ‹ ¤ÏÏÂȄ˘ ÁÓÒÛ˘, Ë ÔÔ›· Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙȘ Ï¿Ó˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤Ú·Ì ÈÔ ¿Óˆ: ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ù˘ ·fi‰ÂÈ͢ Î·È ÙÔ fiÙÈ ·ÓÂÍ‹ÁËÙÔ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÌË ÂÍËÁ‹ÛÈÌÔ. EÓ‰ÂÈÎÙÈÎÔ› Ù˘ Ï¿Ó˘ ·˘Ù‹˜ Â›Ó·È ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› fiˆ˜: «·Ó ‰ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· ηٷÚÚ›„ÂȘ ¤Ó·Ó ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi, ÙfiÙ ·˘Ùfi˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ·ÏËı‹˜». ∞Ó, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ‰ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· ·Ô‰Â›ÍÂȘ fiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ú·„˘¯ÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, ÙfiÙ ·˘Ù¤˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó. ∆Ô ·Ú¿ÏÔÁÔ ÙÔ˘ ÂȯÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡ Á›ÓÂÙ·È ·Ì¤Ûˆ˜ ·ÓÙÈÏËÙfi ·Ó ÛÎÂÊÙԇ̠fiÙÈ Ô‰ËÁ› ÛÂ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘: ·Ó ‰ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· ·Ô‰Â›ÍÂȘ ˆ˜ ÕÁÈÔ˜ µ·Û›Ï˘ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ, ·˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ. ∫·Ù¿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ, fï˜, ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ÈÛ¯˘ÚÈÛÙ› ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ: ·Ó ‰ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· ·Ô‰Â›ÍÂȘ ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ÕÁÈÔ˜ µ·Û›Ï˘, ·˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ. ™ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, Ë ÂÔ›ıËÛË Ú¤ÂÈ Ó· ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ¿Óˆ Û ıÂÙÈο ·Ô‰ÂÈÎÙÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡Ô˘Ó οÔÈÔÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi Î·È fi¯È ÛÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÛÙÔȯ›ˆÓ ˘¤Ú ‹ ηٿ ÂÓfi˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡. 17. Ad hominem Î·È tu quoque ™ÙËÓ Î˘ÚÈÔÏÂÍ›·, ÔÈ ·Ú·¿Óˆ Ï·ÙÈÓÈÎÔ› fiÚÔÈ ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó «Î·Ù’ ¿ÓıÚˆÔÓ» Î·È «Û˘ ÔÌÔ›ˆ˜», ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·. ŒÙÛÈ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È Ù· ÏÔÁÈο ÛÊ¿ÏÌ·Ù· Ô˘ ÂÎÙÚ¤Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ·fi Ì›· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË È‰¤· ÚÔ˜ ÙÔ ÚfiÛˆÔ Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ È‰¤· ·˘Ù‹. ™Ùfi¯Ô˜ ÌÈ·˜ ›ıÂÛ˘ ad hominem Â›Ó·È Ó· ηٷÛÙ‹ÛÂÈ ·Ó·ÍÈfiÈÛÙÔ ÙÔÓ ÊÔÚ¤· Ù˘ ¿Ô„˘, Ì ÙËÓ ÂÏ›‰· ˆ˜ ¤ÙÛÈ ı· Á›ÓÂÈ ·Ó·ÍÈfiÈÛÙË Î·È Ë ¿Ô„‹ ÙÔ˘. ∆Ô Ó· ·ÔηϤÛÂȘ οÔÈÔÓ ¿ıÂÔ, ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ‹, ·È‰ÂÚ·ÛÙ‹ ‹ ÓÂÔÓ·˙› ‰ÂÓ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Î·ıfiÏÔ˘ ÙÔ „¢‰¤˜ ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ ÙÔ˘. ªÔÚ› Ó· ·Ô‰Âȯı› ¯Ú‹ÛÈÌÔ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔ ıÚ‹ÛÎÂ˘Ì· ‹ ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁ›· ÂΛÓÔ˘ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ¤Ó·Ó ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi, ÁÈ· Ùo ÂӉ¯fiÌÂÓÔ ÔÈ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ Î·È È‰ÂÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔ˘ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂËÚ¿ÛÂÈ Ì οÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ÙËÓ ¤ÚÂ˘Ó¿ ÙÔ˘Ø Ë Î·Ù¿ÚÚÈ„Ë fï˜ ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÙ·È ¿ÌÂÛ·, fi¯È ¤ÌÌÂÛ·. ∞Ó ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Â›Ó·È ÓÂÔÓ·˙› ‹ ·ÓÙÈÛË̛٘, ·˘Ùfi Û›ÁÔ˘Ú· ηÙ¢ı‡ÓÂÈ ÙȘ ÂÈÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÔÈ· ÈÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· ı· ÙÔÓ›ÛÔ˘Ó Î·È ÔÈ· ı· ·ÁÓÔ‹ÛÔ˘Ó. ∞ÏÏ¿ fiÙ·Ó, ÏfiÁÔ˘ ¯¿ÚË, ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ Ô Ã›ÙÏÂÚ ‰ÂÓ Â›¯Â ۯ‰ȿÛÂÈ ÙËÓ ÂÍÔÏfiıÚ¢ÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘, Ë ·¿ÓÙËÛË «∞, ÙÔ
¶ø™ ¶APEKTPE¶ETAI H ™KEæH
69
Ϙ ·˘Ùfi ÁÈ·Ù› Â›Û·È ÓÂÔÓ·˙›» ‰ÂÓ ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÂÈ ÙÔÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi. ∞Ó Ô Ã›ÙÏÂÚ Â›¯Â ‹ fi¯È ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ Û¯¤‰ÈÔ ·ÔÙÂÏ› ÂÚÒÙËÌ· ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔÚ› Ó· ··ÓÙ‹ÛÂÈ Ë ÈÛÙÔÚÈ΋ ¤Ú¢ӷ. ∆· ›‰È· ÈÛ¯‡Ô˘Ó Î·È ÁÈ· ÙÔ tu quoque. ∞Ó Î¿ÔÈÔ˜ Û ηÙËÁÔÚ‹ÛÂÈ fiÙÈ ÊÔÚԉȷʇÁÂȘ, Ë ·¿ÓÙËÛË «∫·È Û˘ ÙÔ ›‰ÈÔ Î¿ÓÂȘ» ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ·ÓÙÂȯ›ÚËÌ·. 18. BÈ·ÛÙÈΤ˜ ÁÂÓÈ·ÛÂȘ ™ÙË ÏÔÁÈ΋, Ë ‚È·ÛÙÈ΋ ÁÂӛ΢ÛË ·ÔÙÂÏ› ÌÔÚÊ‹ ·ÁˆÁÈÎÔ‡ ÛÊ¿ÏÌ·ÙÔ˜. ™ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ Ì·˜ ˙ˆ‹ ϤÁÂÙ·È ÚÔηٿÏË„Ë. O‡Ùˆ˜ ‹ ¿Ïψ˜, ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·ÁˆÁ‹ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ ÚÈÓ ·ÎfiÌË Û˘ÁÎÂÓÙÚˆıÔ‡Ó Â·Ú΋ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈο ‰Â‰Ô̤ӷ. ÿÛˆ˜ ÂÂȉ‹ ÙÔ Ì˘·Ïfi Ì·˜ ¤¯ÂÈ ÂÍÂÏȯı› ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÂ Û˘Ó¯‹ ÂÈÊ˘Ï·Î‹ ÁÈ· ÂӉ¯fiÌÂÓ˜ Û˘Ó‰¤ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Î·È ·ÈÙ›ˆÓ, Ë Ï¿ÓË ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÈÔ Û˘ÓËıÈṲ̂ÓË: ŸÙ·Ó ‰˘Ô-ÙÚÂȘ ηıËÁËÙ¤˜ ÂÓfi˜ Û¯ÔÏ›Ԣ Â›Ó·È Î·ÎÔ›, ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Â›Ó·È Î·Îfi. ∞Ó ‰˘Ô-ÙÚ›· ·˘ÙÔΛÓËÙ· Â›Ó·È Î·Î¿, Ë Ì¿Úη ·˘Ù‹ Â›Ó·È ·Ó·ÍÈfiÈÛÙË. ∂Ï¿¯ÈÛÙ· ̤ÏË ÌÈ·˜ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÔÌ¿‰·˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙ› ÔÏfiÎÏËÚË Ë ÔÌ¿‰·. ™ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· Û˘ÏϤÁÔ˘Ì fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÚÔÙÔ‡ ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÔ˘Ì ٷ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù¿ Ì·˜. 19. YÂÚ‚ÔÏÈ΋ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙȘ ·˘ıÂÓٛ˜ ™ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ì·˜ Ù›ÓÔ˘Ì ӷ ‚·ÛÈ˙fiÌ·ÛÙ ˘ÂÚ‚ÔÏÈο ÛÙȘ ·˘ıÂÓٛ˜, ÂȉÈο fiÙ·Ó ÌÈ· ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· ıˆÚÂ›Ù·È È‰È·›ÙÂÚ· Â˘Ê˘‹˜. O ‰Â›ÎÙ˘ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘ ¤¯ÂÈ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Û¯Â‰fiÓ Ì˘ıÈΤ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÌÈÛfiÓ ·ÈÒÓ·, ·ÏÏ¿ ¤¯ˆ ÚÔÛ¤ÍÂÈ ˆ˜ Ë ›ÛÙË ÛÙ· ·Ú·Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Û˘Ó‹ı˘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ Mensa (Ï¤Û¯Ë Ù˘ ÔÔ›·˜ Ù· ̤ÏË ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙÔ 2% ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ì ÙÔÓ ˘„ËÏfiÙÂÚÔ ‰Â›ÎÙË ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘)Ø ÔÚÈṲ̂ӷ ̤ÏË Ù˘ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ· ˆ˜ Î·È Ô ‰Â›ÎÙ˘ «·Ú·„˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ ÈηÓÔًوӻ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ˘„ËÏfi˜. O Ù·¯˘‰·ÎÙ˘ÏÔ˘ÚÁfi˜ ∆˙¤È̘ ƒ¿ÓÙÈ ·Ú¤ÛÎÂÙ·È Ó· Û·ÙÈÚ›˙ÂÈ ÙȘ ·˘ıÂÓٛ˜ Ô˘ η٤¯Ô˘Ó ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ‡˜ Ù›ÙÏÔ˘˜ — ÌfiÏȘ ¿ÚÔ˘Ó ÙÔ ‰È‰·ÎÙÔÚÈÎfi ÙÔ˘˜, ϤÂÈ, ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· ·ÚıÚÒÛÔ˘Ó ÙȘ ÂÍ‹˜ ‰‡Ô ÊÚ¿ÛÂȘ: «‰ÂÓ Í¤Úˆ» Î·È «¤Î·Ó· Ï¿ıÔ˜». ŸÛÔÈ ·¤ÎÙËÛ·Ó ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ Ù˘ «·˘ıÂÓÙ›·˜» ÏfiÁˆ Ù˘ Âȉ›ÎÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘˜ Û ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi ‰›Ô ÌÔÚ› Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ Èı·ÓfiÙËÙ˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ‰›ÎÈÔ ÛÙÔ Â‰›Ô ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ Ë ÔÚıfiÙËÙ· ÙˆÓ ·fi„ÂÒÓ ÙÔ˘˜ Û›ÁÔ˘Ú· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÁÁ˘Ë̤ÓË — Î·È Ë Âȉ›ÎÂ˘Û‹ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ·Ú¤¯ÂÈ Î·Ó¤Ó· ¯¤ÁÁ˘Ô ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÚıfiÙËÙ· ÙˆÓ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜ Û ¿ÏÏ·, ¿Û¯ÂÙ· ÚÔ˜ ·˘Ù‹Ó, ı¤Ì·Ù·. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ÙÔ ÔÈÔ˜ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÙÔÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi. ∞Ó Â›Ó·È Î¿ÔÈÔ˜ ÓÔÌÂÏ›ÛÙ·˜, ÙÔ˘ ‰›ÓÔ˘Ì ÛËÌ·Û›· ‰ÈfiÙÈ Â›¯Â οÔÙ ‰ÈηȈı›
70
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
·ÓËÁ˘ÚÈο. ∞Ó Â›Ó·È ¤Ó·˜ ·ÊÂÚ¤ÁÁ˘Ô˜ ··ÙÂÒÓ·˜, ηÁ¯¿˙Ô˘Ì ‰ÈfiÙÈ Â›¯Â οÔÙ ‰È·„¢Ûı› ·ÓËÁ˘ÚÈο. ∞Ó fï˜ ÙÔ Ó· Â›Ó·È Î·Ó›˜ ÂȉÈÎfi˜ ¯ÚËÛÈ̇ÂÈ ÛÙÔ Ó· Ì·˜ ‚ÔËı¿ Ó· ͯˆÚ›˙Ô˘Ì ÙËÓ ‹Ú· ·fi ÙÔ ÛÈÙ¿ÚÈ, Â›Ó·È Î·È ÂÈΛӉ˘ÓÔ, ηıÒ˜ ÌÔÚ› Ó· Ì·˜ Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Â›Ù (1) ÛÙÔ Ó· ·Ô‰Â¯ıԇ̠ÌÈ· Ï·Óı·Ṳ̂ÓË È‰¤· ÂÂȉ‹ ÙËÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙË ÁÓÒÌË Û‚fiÌ·ÛÙ (ıÂÙÈÎfi ÛÊ¿ÏÌ·) ›Ù (2) ÛÙÔ Ó· ·ÔÚÚ›„Ô˘Ì ÌÈ· ȉ¤· ÂÂȉ‹ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi οÔÈÔÓ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ηÌÈ¿ ÂÎÙ›ÌËÛË (·ÚÓËÙÈÎfi ÛÊ¿ÏÌ·). ¶Ò˜ ·ÔʇÁÂÈ Î·Ó›˜ Ù¤ÙÔÈ· Ï¿ıË; ∂ÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ Ù· ÛÙÔȯ›·! 20. ∂›Ù ÙÔ ¤Ó· ›Ù ÙÔ ¿ÏÏÔ ¶Ï¿ÓË ÁÓˆÛÙ‹ Î·È ˆ˜ Ï¿ÓË Ù˘ ¿ÚÓËÛ˘ ‹ „¢‰¤˜ ‰›ÏËÌÌ·, Â›Ó·È Ë Ù¿ÛË Ó· ‰È¯ÔÙÔÌԇ̠ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ¤ÙÛÈ, ÒÛÙ ·Ó ÙÚˆı› Ë ·ÍÈÔÈÛÙ›· ÌÈ·˜ ı¤Û˘, Ô ·Ú·ÙËÚËÙ‹˜ ˘Ô¯ÚÂÒÓÂÙ·È Ó· ·Ô‰Â¯Ù› ÙËÓ ¿ÏÏË. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È ÌÈ· ÚÔÛÊÈÏ‹˜ Ù·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡, Ô˘ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ Ë ˙ˆ‹ ›Ù ¤¯ÂÈ ı›· ÚԤϢÛË Â›ÙÂ Â›Ó·È ÚÔ˚fiÓ Ù˘ ÂͤÏÈ͢. ∫·ÙfiÈÓ, ÍÔ‰Â‡Ô˘Ó ÙÔÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ¯ÚfiÓÔ ÙÔ˘˜ ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ÙÔ Âȯ›ÚËÌ· fiÙÈ, ·ÊÔ‡ Ë ÂͤÏÈÍË Â›Ó·È Ï·Óı·Ṳ̂ÓË, Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÔÚıfi˜. AÏÏ¿ ‰ÂÓ ·ÚΛ Ó· ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Î·Ó›˜ ÙȘ ·‰˘Ó·Ì›Â˜ οÔÈ·˜ ıˆڛ·˜. ∞Ó Ë ıˆڛ· ÛÔ˘ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ˘ÂÚÙÂÚ›, ÙfiÙ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÍËÁ› ÙfiÛÔ Ù· «Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈο» ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ÂÍËÁ› Ë ·ÏÈ¿ ıˆڛ· fiÛÔ Î·È Ù· «ÌË Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈο» ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ‰ÂÓ ÂÍËÁ› Ë ·ÏÈ¿ ıˆڛ·. ªÈ· ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ıˆڛ· ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔȯ›· Ô˘ Ó· ÙËÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó, fi¯È ·ÏÒ˜ ÛÙÔȯ›· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Î¿ÔÈ·˜ ·ÓÙ›·Ï˘. 21. ∫˘ÎÏÈÎfi˜ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌfi˜ (Ê·‡ÏÔ˜ ·ÎÏÔ˜) ∂›Û˘ ÁÓˆÛÙfi˜ ˆ˜ Ï¿ÓË Ï‹„ˆ˜ ÙÔ˘ ˙ËÙÔ˘Ì¤ÓÔ˘ ‹ Ù·˘ÙÔÏÔÁ›·. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ‹ Ô ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ÌÈ· ·Ó·‰È·Ù‡ˆÛË Î¿ÔÈ·˜ ·fi ÙȘ ·Ú¯ÈΤ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ. ∏ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ·ÔÏÔÁËÙÈ΋ ‚Ú›ıÂÈ Ù·˘ÙÔÏÔÁÈÒÓ: À¿Ú¯ÂÈ £Âfi˜; N·È. ¶Ò˜ ÙÔ Í¤ÚÂȘ; ¢ÈfiÙÈ ÙÔ Ï¤ÂÈ Ë B›‚ÏÔ˜. ∫·È Ò˜ ͤÚÂȘ fiÙÈ Ë B›‚ÏÔ˜ ‰ÂÓ Î¿ÓÂÈ Ï¿ıÔ˜; ¢ÈfiÙÈ ÙËÓ ÂÓ¤Ó¢ÛÂ Ô £Âfi˜. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, £Âfi˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ÂÂȉ‹ ˘¿Ú¯ÂÈ £Âfi˜. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·È ·˘Ù‹ ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ΢ÎÏÈÎÔ‡˜ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡˜: ∆È Â›Ó·È ‚·Ú‡ÙËÙ·; ∏ Ù¿ÛË ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ Ó· ¤ÏÎÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. °È·Ù› ¤ÏÎÔÓÙ·È Ù· ÛÒÌ·Ù· ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜; ¢ÈfiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ‚·Ú‡ÙËÙ·. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ‚·Ú‡ÙËÙ· ˘¿Ú¯ÂÈ ÂÂȉ‹ ˘¿Ú¯ÂÈ ‚·Ú‡ÙËÙ·. (OÚÈṲ̂ÓÔÈ, Ì¿ÏÈÛÙ·, ·fi ÙÔ˘˜ Û˘Á¯ÚfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘ N‡وӷ ·¤ÚÚÈÙ·Ó ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ‚·Ú‡ÙËÙ· ˆ˜ ÌÈ· ·ÓÙÈÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÔÈÛıÔ‰ÚfiÌËÛË ÚÔ˜ ¤Ó·Ó ÌÂ۷ȈÓÈÎfi Î·È ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎfi
¶ø™ ¶APEKTPE¶ETAI H ™KEæH
71
ÙÚfiÔ ÛΤ„˘.) EÓÙÔ‡ÙÔȘ, ¤Ó·˜ Ù·˘ÙÔÏÔÁÈÎfi˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi˜ ÔÚÈÛÌfi˜ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌÔ˜. øÛÙfiÛÔ, fiÛÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ Î·È Ó· Ê·›ÓÂÙ·È, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛ·ıԇ̠ӷ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ì ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡˜ ÔÚÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ Ó· Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÏÂÁ¯ıÔ‡Ó, Ó· ‰È·„¢ÛıÔ‡Ó Î·È Ó· ηٷÚÚÈÊıÔ‡Ó. 22. H ÂȘ ¿ÙÔÔÓ ··ÁˆÁ‹ Î·È Ë ÔÏÈÛıËÚ‹ Ô‰fi˜ ∂Ș ¿ÙÔÔÓ ··ÁˆÁ‹ Â›Ó·È Ë Î·Ù¿ÚÚÈ„Ë ÂÓfi˜ ÂȯÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ ˆıÒÓÙ·˜ ÙÔ ¤ˆ˜ ÙË ÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ηٿÏËÍË, ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ÚÔ·ÙÂÈ ¤Ó· ·Ú¿ÏÔÁÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·. ™›ÁÔ˘Ú·, ı· ÂÈ Î·Ó›˜, ·Ó ÔÈ ÏÔÁÈΤ˜ Û˘Ó¤ÂȘ ÂÓfi˜ ÂȯÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ Â›Ó·È ·Ú¿ÏÔÁ˜, ÙÔ Âȯ›ÚËÌ· ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¢ÛÙ·ı›. ∞˘Ùfi ‰ÂÓ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·Ù’ ·Ó¿ÁÎËÓ, ·Ó Î·È ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÙÔ Ó· ˆı›˜ ¤Ó· Âȯ›ÚËÌ· ̤¯ÚÈ Ù· ÏÔÁÈο fiÚÈ¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÌÈ· ¯Ú‹ÛÈÌË ¿ÛÎËÛË ÎÚÈÙÈ΋˜ ÛΤ„˘. Û˘¯Ó¿ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó·Ó ÙÚfiÔ Ó· ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ Î·Ó›˜ ·Ó οÔÈÔ˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ‚¿ÛÈÌÔ˜, ȉ›ˆ˜ fiÙ·Ó ÌÔÚ› Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› οÔÈÔ Â›Ú·Ì· ÂϤÁ¯Ô˘ ÙˆÓ ÏÔÁÈÎÒÓ Û˘ÓÂÂÈÒÓ ÙÔ˘ ÂÓ ÏfiÁˆ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡. ¶·ÚÔÌÔ›ˆ˜, Ë Ï¿ÓË Ù˘ «ÔÏÈÛıËÚ‹˜ Ô‰Ô‡» Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÂÓfi˜ ÛÂÓ·Ú›Ô˘ ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ô ·Ú¯ÈÎfi˜ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌfi˜ Ô‰ËÁ› Û ÌÈ· ηٿÏËÍË ÙfiÛÔ ·ÎÚ·›·, ÒÛÙ ӷ ··ÁÔÚ‡ÂÈ ÙÔ ÚÒÙÔ Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈÎfi ‚‹Ì·. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: ∆ÚÒÁÔÓÙ·˜ ÙÔ Ù¿‰Â ·ÁˆÙfi ·¯·›ÓÂȘ. ¶·¯·›ÓÔÓÙ·˜ Á›ÓÂÛ·È ¯ÔÓÙÚfi˜. ™Â Ï›ÁÔ ı· ˙˘Á›˙ÂȘ 160 ÎÈÏ¿, ı· ¿ıÂÈ Ë Î·Ú‰È¿ ÛÔ˘ Î·È ı· Âı¿ÓÂȘ. ∞Ó Ê·˜ ÏÔÈfiÓ ÙÔ Ù¿‰Â ·ÁˆÙfi, Ô‰ËÁÂ›Û·È ÛÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ. ÕÚ·, Ô‡Ù ӷ ÛÎÂÊÙ›˜ Î·Ó Ó· ÙÔ ‰ÔÎÈÌ¿ÛÂȘ. µ¤‚·È·, ÙÔ Ó· Ê¿ÂÈ Î·Ó›˜ ¤Ó· ¯ˆÓ¿ÎÈ ·ÁˆÙfi ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· Û˘ÓÙÂϤÛÂÈ ÛÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ·¯˘Û·ÚΛ·˜, οÙÈ Ô˘ ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ, Û Ôχ Û¿ÓȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÛÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ. AÏÏ¿ ÙÔ ÙÂÏÈÎfi Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ‰ÂÓ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È Î·Ù’ ·Ó¿ÁÎËÓ ·fi ÙËÓ ·Ú¯È΋ ˘fiıÂÛË.
æÀÃO§O°π∫∞ ¶ƒOµ§∏ª∞∆∞ ∫∞π ™∫∂æ∏ 23. OÈ ·Ó·ÚΛ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ Î·È Ë ·Ó¿ÁÎË ÁÈ· ‚‚·ÈfiÙËÙ·, ¤ÏÂÁ¯Ô Î·È ·ÏfiÙËÙ· OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÂÌ¿˜ ηٿ ηÓfiÓ· ·Ô˙ËÙԇ̠ÙË ‚‚·ÈfiÙËÙ·, ÂȉÈÒÎÔ˘Ì ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ Ì·˜ Î·È ı¤ÏÔ˘Ì ˆÚ·›Â˜, ηı·Ú¤˜ Î·È ·Ï¤˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ. OÈ ÂȉÈÒÍÂȘ ·˘Ù¤˜ ›Ûˆ˜ ¤¯Ô˘Ó οÔÈ· ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ‚¿ÛË, ·ÏÏ¿ —Û ÌÈ· ÔχÌÔÚÊË ÎÔÈÓˆÓ›·, Ì ۇÓıÂÙ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·— ÌÔÚ› Ó· ˘ÂÚ·ÏÔ˘ÛÙ‡ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ó· ı¤ÛÔ˘Ó ÂÌfi‰È· ÛÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë Î·È ÛÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ. ¶ÈÛÙ‡ˆ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, fiÙÈ Ë ›ÛÙË ÛÙ· ·Ú·Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ÔÈ „¢‰ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ› ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› ·ÓıÔ‡Ó ÛÙȘ ÔÈÎÔÓƠ̂˜ Ù˘ ·ÁÔÚ¿˜, ÂÓ Ì¤-
72
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ÚÂÈ ÏfiÁˆ Ù˘ ·‚‚·ÈfiÙËÙ·˜ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙȘ ÂχıÂÚ˜ ·ÁÔÚ¤˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ∆˙¤È̘ ƒ¿ÓÙÈ, ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÚÚ¢ÛË ÙÔ˘ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌÔ‡ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î·È ÛÙË ƒˆÛ›· ¿ÓıËÛË Ù¤ÙÔÈˆÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ. OÈ ¿ÓıÚˆÔÈ fi¯È ÌfiÓÔÓ Â›Ó·È ÂχıÂÚÔÈ È· Ó· ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÂÍ··Ù‹ÛÔ˘Ó ·ÏÏ‹ÏÔ˘˜ Ì ‰È¿ÊÔÚ˜ ÎƠ̂Ә, ·ÏÏ¿ ÔÏÏÔ› ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÂÈÏÈÎÚÈÓ¿ ˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ Î¿ÙÈ ÙÔ ÛÙ·ıÂÚfi Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. O ηÈÙ·ÏÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰ÔÌ‹ Ôχ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÛÙ·ıÂÚ‹ ·fi ÙÔÓ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌfi. ∆¤ÙÔȘ ·‚‚·ÈfiÙËÙ˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÙÔ Ì˘·Ïfi ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ·ÈÙÈÒÓ ÁÈ· Ù· ηڛÙÛÈ· Î·È ÙȘ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ Ù˘ ·ÁÔÚ¿˜ (Î·È Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·) Î·È ÙÔ Ì˘·Ïfi Û˘¯Ó¿ ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È ÚÔ˜ ÙÔ ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎfi Î·È ÙÔ ·Ú·Ê˘ÛÈÎfi. ∏ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Î·È Ë ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë ‰ÂÓ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ·˘ÙÔÓfiËÙÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Âη›‰Â˘ÛË, ÂÌÂÈÚ›· Î·È ÚÔÛ¿ıÂÈ·, fiˆ˜ ÂÍ‹ÁËÛÂ Ô ÕÏÊÚÂÓÙ ª¿ÓÙÂÚ (Alfred Mander) ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ §ÔÁÈ΋ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÏÏÔ‡˜ (Logic for the Millions): «∆Ô ÛΤÙÂÛı·È Â›Ó·È ÛÎÏËÚ‹ ‰Ô˘ÏÂÈ¿. ¢ÂÓ ·ÏËı‡ÂÈ ˆ˜ ›̷ÛÙ ÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔÈ ·fi ÙË Ê‡ÛË Ì ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· ÛÎÂÙfiÌ·ÛÙ ηı·Ú¿ Î·È ÏÔÁÈο — ¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯Ô˘Ì ̿ıÂÈ Ò˜ Î·È ¯ˆÚ›˜ ÂÍ¿ÛÎËÛË. ÕÓıÚˆÔÈ Ì ·ÓÂη›‰Â˘ÙÔ Ì˘·Ïfi ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È fiÙÈ ı· ÛΤÙÔÓÙ·È Î·ı·Ú¿ Î·È ÏÔÁÈο, ·ÎÚÈ‚Ò˜ fiˆ˜ ¿ÓıÚˆÔÈ ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Î·Ù¿ÚÙÈÛË Î·È ÂÍ¿ÛÎËÛË ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È fiÙÈ ı· Â›Ó·È Î·ÏÔ› Ì·Ú·ÁÎÔ› ‹ ·›ÎÙ˜ ÙÔ˘ ÁÎÔÏÊ ‹ ·›ÎÙ˜ ÙÔ˘ ÌÚÈÙ˙ ‹ È·Ó›ÛÙ˜» (1947, Û. vii). ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÁÈ· Ó· ηٷӛÍÔ˘Ì ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÁÈ· ·fiÏ˘ÙË ‚‚·ÈfiÙËÙ· Î·È ·fiÏ˘ÙÔ ¤ÏÂÁ¯Ô Î·È ÙËÓ Ù¿ÛË Ó· ·Ó·˙ËÙԇ̠ÙËÓ ·Ï‹ Î·È Â‡ÎÔÏË Ï‡ÛË ÂÓfi˜ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜. ∫¿Ô˘ Î¿Ô˘, ÔÈ Ï‡ÛÂȘ Â›Ó·È fiÓÙˆ˜ ·Ï¤˜. ™˘Ó‹ıˆ˜ fï˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È. 24. OÈ ·Ó·ÚΛ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ∫¿ı ÎÚÈÙÈ΋ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛΤ„Ë Â›Ó·È, ηٿ οÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ÌÈ· ¿ÛÎËÛË Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ. À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏϤ˜ „˘¯ÔÏÔÁÈΤ˜ ‰È·Ù·Ú·¯¤˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÌÂÈÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ. O „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ª¿Ú˘ ™›ÓÁÎÂÚ (B. Singer) ¤¯ÂÈ ‰Â›ÍÂÈ ˆ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, fiÙ·Ó ÙÔ˘˜ ·Ó·ÙÂı› Ó· ÂÈϤÍÔ˘Ó ÙË ÛˆÛÙ‹ ·¿ÓÙËÛË Û ¤Ó· Úfi‚ÏËÌ·, ·ÊÔ‡ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÎÔÈÓˆı› ·Ó οÔȘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂÈηۛ˜ Â›Ó·È ÛˆÛÙ¤˜ ‹ fi¯È, ÁÂÓÈο: ∞. ¢È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ·Ì¤Ûˆ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ Î·È ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó ÌfiÓÔÓ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ô˘ ÙȘ ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó. µ. ¢ÂÓ ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ·ÓÙÈÎÚÔ‡Ô˘Ó ÙËÓ ˘fiıÂÛ‹ ÙÔ˘˜. °. ∫·ı˘ÛÙÂÚÔ‡Ó Ôχ Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó ÙȘ ˘Ôı¤ÛÂȘ Ô˘ ›¯·Ó ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ, ·ÎfiÌË ÎÈ fiÙ·Ó ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È Î·Ù·Ê·ÓÒ˜ Ï·Óı·Ṳ̂Ó˜. ¢. ∞Ó Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ Â›Ó·È Û‡ÓıÂÙ·, ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó ˘ÂÚ·ÏÔ˘ÛÙÂ˘Ì¤Ó˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ ‹ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ Â›Ï˘Û˘.
¶ø™ ¶APEKTPE¶ETAI H ™KEæH
73
∂. ∞Ó ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ï‡ÛË, ·Ó ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Â›Ó·È ·Ú·Ï·ÓËÙÈÎfi Î·È ÔÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔ› «ÛˆÛÙfi» Î·È «Ï¿ıÔ˜» ‰›ÓÔÓÙ·È ÌÂ Ù˘¯·›Ô ÙÚfiÔ, ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· Û˘Ìو̷ÙÈÎÔ‡˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ·Ú·Ù‹ÚËÛ·Ó. ∫·È ¿ÓÙÔÙ ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ó Û¯¤ÛÂȘ ·ÈÙ›Ô˘-·ÈÙÈ·ÙÔ‡. ∂¿Ó ¤ÙÛÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÁÂÓÈο, ÙfiÙ fiÏÔÈ Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛ·ıԇ̠ӷ ÍÂÂÚÓԇ̠ÙȘ ·Ó¿ÚÎÂȘ ·˘Ù¤˜ ηٿ ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Ù˘ ˙ˆ‹˜. 25. I‰ÂÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÔÛ›· ‹ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ˘ ¶Ï·ÓÎ Ÿˆ˜ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ¤ÙÛÈ Î·È ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ fiÏÔÈ ·ÓÙÈÛÙÂÎfiÌ·ÛÙ ÛÙËÓ fiÔÈ· ·ÏÏ·Á‹ ıÂÌÂÏÈÒ‰Ô˘˜ ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜. O ÎÔÈÓˆÓÈÔÏfiÁÔ˜ ∆˙¤˘ ™ÙÔ‡·ÚÙ ™Ó¤ÏÛÔÓ (J.S. Snelson) ·ÔηÏ› ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ·˘Ù‹ ȉÂÔÏÔÁÈÎfi ·ÓÔÛÔÔÈËÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·: «ÔÈ ÌÔÚʈ̤ÓÔÈ, Â˘Ê˘Â›˜ Î·È ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓÔÈ ÂÓ‹ÏÈÎÔÈ Û·Ó›ˆ˜ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó ÙȘ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂȘ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ» (1993, Û. 54). ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ™Ó¤ÏÛÔÓ, fiÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÁÓÒÛË ¤¯ÂÈ Û˘ÛÛˆÚ‡ÛÂÈ ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ Î·È fiÛÔ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÙÂÎÌËÚȈ̤Ó˜ Â›Ó·È ÔÈ ıˆڛ˜ ÙÔ˘ (ηÈ, ı˘ÌËı›ÙÂ, fiÏÔÈ ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ Ù¿ÛË Ó· „¿¯ÓÔ˘ÌÂ Î·È Ó· ı˘ÌfiÌ·ÛÙ ٷ ÂȂ‚·ÈˆÙÈο ÛÙÔȯ›· Î·È fi¯È Ù· ·ÔÚÚÈÙÈο) ÙfiÛÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Â›Ó·È Ë ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË Ô˘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÛÙȘ ȉÂÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜. ø˜ Û˘Ó¤ÂÈ· ·˘ÙÔ‡, fï˜, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È ÌÈ· «·ÓÔÛ›·» ¤Ó·ÓÙÈ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈˆÓ È‰ÂÒÓ Ô˘ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û ‰È¿ÛÙ·ÛË Ì ÙȘ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˜. OÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ·ÔηÏÔ‡Ó ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi ¶Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ˘ ¶Ï·ÓÎ, ·fi ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ª·Í ¶Ï·ÓÎ (Max Planck), Ô˘ ›¯Â οÓÂÈ ÙËÓ ·ÎfiÏÔ˘ıË ·Ú·Ù‹ÚËÛË Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ò˜ ‰ڷÈÒÓÂÙ·È ¤Ó·˜ ÓˆÙÂÚÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË: «¤Ó·˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ ÓˆÙÂÚÈÛÌfi˜ Û·Ó›ˆ˜ ÚÔ¯ˆÚ› ÎÂÚ‰›˙ÔÓÙ·˜ ÛÈÁ¿ÛÈÁ¿ ¤‰·ÊÔ˜ Î·È ÌÂٷ›ıÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘˜ ÙÔ˘: Û·Ó›ˆ˜ ı· Û˘Ì‚Â› Ô ™·Ô‡Ï Ó· Á›ÓÂÈ ¶·‡ÏÔ˜. ∞˘Ùfi Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Â›Ó·È ˆ˜ ÔÈ ·ÓÙ›·ÏÔ› ÙÔ˘ ÛÙ·‰È·Î¿ ÂÎÏÂ›Ô˘Ó Î·È Ë ÁÂÓÈ¿ Ô˘ ÌÂÁ·ÏÒÓÂÈ Â›Ó·È ÂÍÔÈÎÂȈ̤ÓË Ì ÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ ¢ı‡˜ ÂÍ·Ú¯‹˜» (1936, Û. 97). O „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ N٤ȂÈÓÙ ¶¤ÚÎÈÓ˜ (David Perkins) Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ ÌÈ· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ÌÂϤÙË ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ÚԤ΢„ ÌÈ· ÈÛ¯˘Ú‹ ıÂÙÈ΋ Û˘Û¯¤ÙÈÛË ÌÂٷ͇ Ù˘ Â˘Ê˘˝·˜ (ÌÂÙÚÔ‡ÌÂÓ˘ Ì ÙÔÓ Ù˘ÈÎfi ‰Â›ÎÙË ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘) Î·È Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÈÔı¤ÙËÛË ÌÈ·˜ ¿Ô„˘, ηıÒ˜ Î·È Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ˘ÂÚ¿ÛÈÛ˘ Ù˘ ı¤Û˘ ·˘Ù‹˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ‰È·›ÛÙˆÛ ÌÈ· ÈÛ¯˘Ú‹ ·ÚÓËÙÈ΋ Û˘Û¯¤ÙÈÛË ÌÂٷ͇ Ù˘ Â˘Ê˘˝·˜ Î·È Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ˘’ fi„ÈÓ ¿ÏϘ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ ·fi„ÂȘ. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, fiÛÔ ˘„ËÏfiÙÂÚÔ˜ Â›Ó·È Ô ‰Â›ÎÙ˘ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘ ÙfiÛÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ¤ÊÂÛË ˘¿Ú¯ÂÈ ÁÈ· ȉÂÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÔÛ›·. ∏ ȉÂÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÔÛ›· Â›Ó·È ÂÓۈ̷و̤ÓË ÛÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÂÁ¯Â›ÚËÌ·, fiÔ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ Ê›ÏÙÚÔ ¤Ó·ÓÙÈ Ù˘ ÓˆÙÂ-
74
MEPO™ ¶PøTO. E¶I™THMH KAI ™KE¶TIKI™MO™
ÚÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ηٷÎχÛÂÈ Ù· ¿ÓÙ·. Ÿˆ˜ ÂÍËÁÔ‡ÛÂ Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ π. ª. ∫Ô¤Ó (I.B. Cohen), «Ù· Ó¤· Î·È Â·Ó·ÛÙ·ÙÈο ÂÈÛÙËÌÔÓÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· Ù›ÓÔ˘Ó Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË Ì¿ÏÏÔÓ ·Ú¿ ·ÓÔȯً ·Ô‰Ô¯‹, ÁÈ·Ù› οı ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓÔ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜ ¤¯ÂÈ ÂÂӉ‰˘Ì¤ÓÔ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi, ÎÔÈÓˆÓÈÎfi, ·ÎfiÌË Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi Û˘ÌʤÚÔÓ ÛÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÛÙ¿ÙÔ˘˜ ΂Ô. ∞Ó Î¿ı Ӥ· ·ӷÛÙ·ÙÈ΋ ȉ¤· ÁÈÓfiÙ·Ó ‰ÂÎÙ‹ Ì ·ÓÔȯ٤˜ ·ÁοϘ, ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ı· ‹Ù·Ó ÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ ¯¿Ô˜» (1985, Û. 35). ∂Ó Ù¤ÏÂÈ, Ë ÈÛÙÔÚ›· ·ÓÙ·Ì›‚ÂÈ fiÛÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó «‰›ÎÈÔ» (ÚÔÛˆÚÈÓ¿ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ) Î·È ÔÈ ·ÏÏ·Á¤˜ Á›ÓÔÓÙ·È. ™ÙËÓ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·, ÙÔ ÙÔÏÂÌ·˚Îfi ÁˆÎÂÓÙÚÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÂÎÙÔ›ÛÙËΠÛÈÁ¿-ÛÈÁ¿ ·fi ÙÔ ËÏÈÔÎÂÓÙÚÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙÔ˘ ∫Ô¤ÚÓÈÎÔ˘. ™ÙË ÁˆÏÔÁ›·, Ô Î·Ù·ÛÙÚÔÊÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ∑ˆÚ˙ ∫˘‚Ȥ (G. Cuvier) ·Ú·¯ÒÚËÛ ÛÙ·‰È·Î¿ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÛÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÙÂÎÌËÚȈ̤ÓÔ ÔÌÔÈÔÌÔÚÊÈÛÌfi ÙÔ˘ ∆˙¤È̘ ÿÙÔÓ (James Hutton) Î·È ÙÔ˘ ∆Û·ÚϘ §¿˘ÂÏ (Charles Lyell). ™ÙË ‚ÈÔÏÔÁ›·, Ë ‰·Ú‚›ÓÂÈ· ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ‰È·‰¤¯ÙËΠÙËÓ ÂÔ›ıËÛË ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙÔ ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙÔ ÙˆÓ ÂȉÒÓ. ™ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ °Ë˜, Ë ıˆڛ· ÙˆÓ ËÂÈÚˆÙÈÎÒÓ Ï·ÎÒÓ ÙÔ˘ ÕÏÊÚÂÓÙ µ¤ÁÎÂÓÂÚ (Alfred Wegener) ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠۯ‰fiÓ ÌÈÛfi ·ÈÒÓ· ÁÈ· Ó· ˘ÂÚÓÈ΋ÛÂÈ ÙÔ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi ‰fiÁÌ· ÙˆÓ ·Î›ÓËÙˆÓ Î·È ÛÙ·ıÂÚÒÓ Ë›ڈÓ. ∏ ȉÂÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÔÛ›· ÌÔÚ› Ó· ÍÂÂÚ·ÛÙ› ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹, ·ÏÏ¿ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ¯ÚfiÓÔ˜ Î·È Û˘ÓÂÈÎÔ˘Ú›· ‰Â‰Ô̤ӈÓ. ∆O ∞¶Oº£∂°ª∞ ∆OÀ ™¶πNO∑∞ OÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ Ôχ ·ÓıÚÒÈÓË Ù¿ÛË Ó· ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ì ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜ ÁÈ· fiÛ· ‹‰Ë ıˆÚԇ̠·ÓÔËۛ˜. ∂›Ó·È ‰È·ÛΉ·ÛÙÈÎfi Ó· ÂÓÙÔ›˙ÂÈ Î·Ó›˜ Ù· ÛÊ¿ÏÌ·Ù· ÛÙÔ˘˜ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ¿ÏψÓ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·˘Ùfi ÙÔ Î˘Ú›ˆ˜ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ. ø˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ Î·È ÎÚÈÙÈο ÛÎÂÙfiÌÂÓÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘ÂÚÓÈÎԇ̠ÙȘ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈΤ˜ Ì·˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ, ‰ÈfiÙÈ Î·Ù·ÓÔÒÓÙ·˜ Ù· ÛÊ¿ÏÌ·Ù· ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ Î·È ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌÂÓÔÈ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ˘fiÎÂÈÙ·È Û ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ¤ÏÂÁ¯Ô Î·È Û ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ÂȉڿÛÂȘ, ÌÔÚԇ̠ӷ ÂÌ‚·ı‡ÓÔ˘Ì ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ô ÎfiÛÌÔ˜. °È’ ·˘ÙfiÓ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Â›Ó·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙfiÛÔ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ fiÛÔ Î·È Ù˘ „¢‰ÔÂÈÛÙ‹Ì˘. ∞Ó ‰Ô‡Ì ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ù· ÎÈÓ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ÂÍÂÏ›¯ıËÎ·Ó Î·È ·Ó·Î·Ï‡„Ô˘Ì Ҙ Ï·Ó‹ıËÎÂ Ë ÏÔÁÈ΋ ÛΤ„Ë, ‰ÂÓ ı· ·ӷϿ‚Ô˘Ì ٷ ›‰È· ÛÊ¿ÏÌ·Ù·. O OÏÏ·Ó‰fi˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· µ·ÚÔ‡¯ ™ÈÓfi˙· (Baruch Spinoza) ÙÔ ‰È·Ù‡ˆÛ ηχÙÂÚ· ·’ fiÏÔ˘˜: «Œ¯ˆ ηٷ‚¿ÏÂÈ ·‰È¿ÎÔ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ Ó· ÌË ¯Ï¢¿˙ˆ, Ó· ÌË ‰ÈÂÎÙÚ·Áˆ‰Ò, Ó· ÌËÓ ÂÚÈÊÚÔÓÒ ÙȘ Ú¿ÍÂȘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ·ÏÏ¿ Ó· ÙȘ ηٷÓÔÒ».
MEPO™ ¢EYTEPO
æ EY ¢ O E ¶ I ™ T H M H KAI ¢EI™I¢AIMONIA
∫∞¡√¡∞™ ¶ƒø∆√™ «¢ÂÓ ı· ‰Â¯ıԇ̠¿ÏϘ ·Èٛ˜ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ ·fi ÂΛӘ Ô˘ Â›Ó·È ·ÎÚȂ›˜ ·ÏÏ¿ Î·È Â·ÚΛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË ÙˆÓ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ.» ∂Í Ô˘ Î·È ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ Ï¤Ó ˆ˜ Ë Ê‡ÛË ‰ÂÓ Î¿ÓÂÈ Ù›ÔÙ › Ì·Ù·›ˆ Î·È Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Â›Ó·È Ì¿Ù·È· fiÙ·Ó Ù· ÏÈÁfiÙÂÚ· ı· ·ÚÎÔ‡Û·ÓØ ‰ÈfiÙÈ Ë Ê‡ÛË ·Ú¤ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÏfiÙËÙ· Î·È ‰ÂÓ ·Á·¿ ÙÔÓ ÛÙfiÌÊÔ ÙˆÓ ÂÚÈÙÙÒÓ ·ÈÙ›ˆÓ. πÛ·¿Î N‡وÓ, «∫·ÓfiÓ˜ ÙÔ˘ ºÈÏÔÛÔÊÈÎÔ‡ §ÔÁÈÛÌÔ‡», Principia Mathematica, 1687
4
∞¶O∫§π™∂π™ T· Ê˘ÛÈο, Ù· ·Ú·Ê˘ÛÈο Î·È Ô ŒÓÙÁÎ·Ú ∫¤˘ÛÈ
ªÈ· ·fi ÙȘ ÈÔ ÔÏ˘¯ÚËÛÈÌÔÔÈË̤Ó˜ ·Ù¿Î˜ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋˜ Â›Ó·È Ë Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ÙˆÓ „¢‰ÒÓ ‰ËÏÒÛÂˆÓ ·fi ÙÔÓ NÙÈÛÚ·¤ÏÈ (Î·È ÙÔÓ ª·ÚÎ ∆Ô˘¤ÈÓ) Û ÙÚÂȘ ηÙËÁÔڛ˜: «„‡‰Ë, ·ÈÛ¯Ú¿ „‡‰Ë, ÛÙ·ÙÈÛÙÈΤ˜». º˘ÛÈο, ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ Î·Î‹ ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋˜ ηÈ, ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ÛÙËÓ ·Ú·ÓfiËÛË Ù˘ ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋˜ Î·È ÙˆÓ Èı·ÓÔÙ‹ÙˆÓ ·fi ÙÔÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÎfiÛÌÔ, fiÙ·Ó ¤¯ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ŸÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ˘ÔÏÔÁ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· Û˘Ì‚Â› οÔÈÔ ÁÂÁÔÓfi˜, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ˘ÂÚÂÎÙÈÌԇ̠‹ ˘ÔÙÈÌԇ̠ÙȘ Èı·ÓfiÙËÙ˜ ηٿ Ù¤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ÒÛÙ ‰È¿ÊÔÚ· Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ó· Ì·˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È ·Ú·Ê˘ÛÈο. ∂›‰· ¤Ó· ÎÏ·ÛÈÎfi Ù¤ÙÔÈÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· fiÙ·Ó ÂÈÛΤÊıËη ÙËÓ ∂Ù·ÈÚ›· ŒÚ¢ӷ˜ Î·È ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ (Association for Research and Enlightenment, A.R.E.) ÙÔ˘ ŒÓÙÁÎ·Ú ∫¤˘ÛÈ (E. Cayce), Ë ÔÔ›· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ µÈÚÙ˙›ÓÈ· ªËÙ˜ Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ µÈÚÙ˙›ÓÈ·. ªÈ· ̤ڷ Ô˘ ‚ÚÈÛÎfiÌÔ˘Ó ÛÙËÓ fiÏË, Ô ∫Ϥ˘ NÙڛȘ, ηıËÁËÙ‹˜ ÛÙÔ ÁÂÈÙÔÓÈÓfi KÔϤÁÈÔ Virginia Wesleyan, Î·È ÂÁÒ ·ÔÊ·Û›Û·Ì ӷ ÙËÓ ÂÈÛÎÂÊıÔ‡ÌÂ. ∂›¯·Ì ÙËÓ Ù‡¯Ë Ó· ¤ÛÔ˘Ì Û ÌÈ· ·ÚÎÂÙ¿ ‰Ú·ÛÙ‹ÚÈ· Ë̤ڷ, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ÙÔ˘ ∞.R.E. ÂÎÙÂÏÔ‡Û ¤Ó· ·Ú·„˘¯ÔÏÔÁÈÎfi «Â›Ú·Ì·» Â͈·ÈÛıËÙËÚȷ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ (ESP). ªÈ· Î·È Ë A.R.E. ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙ fiÙÈ Ë ÈηÓfiÙËÙ· Â͈·ÈÛıËÙËÚȷ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ ÙÔ˘ ηıÂÓfi˜ Ì·˜ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·ÏËı¢Ù› ÂÈÛÙËÌÔÓÈο, ıˆڋ۷Ì ˆ˜ Ë ÂÓ ÏfiÁˆ ÂÙ·ÈÚ›· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ıÂÌÈÙfi ÛÙfi¯Ô ÁÈ· ÂÌ¿˜ ÙÔ˘˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜. ™‡Ìʈӷ Ì ٷ ΛÌÂÓ· ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘, Ë ∞.R.E. «È‰Ú‡ıËΠÙÔ 1931 ÁÈ· Ó· Û˘ÓÙËÚ‹ÛÂÈ, Ó· ÂÚ¢ӋÛÂÈ Î·È Ó· ‰È·‰fiÛÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ŒÓÙÁÎ·Ú ∫¤˘ÛÈ», ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÈÔ ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ «·Ú·„˘¯ÈÛÙ¤˜» ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·. Ÿˆ˜ Î·È ÔÏÏÔ› ¿ÏÏÔÈ ·ÚfiÌÔÈÔÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ›, Ë A.R.E. ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÔÏÏ¿ Â͈ÙÂÚÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÂÈÛÙËÌÔÛ‡Ó˘: ¤Ó· ÎÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Î·È Ë ÚfiÛÔ„Ë ˘Ô‚¿ÏÏÔ˘Ó ÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÂÈ‚ÏËÙÈÎÔ‡,
78
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÂÚ¢ÓËÙÈ΋ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ ÙfiÛÔ ÙȘ ·Ú·„˘¯ÈÎÔ‡ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ‰È‰·¯¤˜ ÙÔ˘ ŒÓÙÁÎ·Ú ∫¤˘ÛÈ fiÛÔ Î·È ÌÈ· ·ÚÎÂÙ¿ ηϋ Û˘ÏÏÔÁ‹ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Î·È „¢‰ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ (·Ó Î·È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ ‰ÂÓ Ù·ÍÈÓÔÌÂ›Ù·È Î·Ù’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ), ¤Ó· ‚È‚ÏÈÔˆÏÂ›Ô Ô˘ ‰È·ı¤ÙÂÈ Â˘Ú›· Áο̷ ÂΉfiÛÂˆÓ Ì ·Ú·Ê˘ÛÈ΋ ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›·, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ‚È‚Ï›· ÁÈ· ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ·ÚÌÔÓ›·, ÙËÓ ·˘ÙÔ-·Ó·Î¿Ï˘„Ë, ÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ‚Ô‹ıÂÈ·, ÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ˙ˆ¤˜, ÙËÓ ˘Á›·, ÙË Ì·ÎÚÔ‚ÈfiÙËÙ·, ÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈÛÙÈ΋ ›·ÛË, ÙË ÛÔÊ›· ÙˆÓ ÚˆÙÔÁfiÓˆÓ Î·È ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ∏ A.R.E. ·˘ÙÔÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ «ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜» Ô˘ «Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ηٷÁÚ¿ÊÂÈ Î·È Ó· ·Ú¯ÂÈÔıÂÙ› ÏËÚÔÊÔڛ˜, Ó· ‰›ÓÂÈ ÙÔ ¤Ó·˘ÛÌ· Û ¤Ú¢Ó˜ Î·È ÂÈÚ¿Ì·Ù· Î·È Ó· ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Û˘Ó¤‰ÚÈ·, ÛÂÌÈÓ¿ÚÈ· Î·È ‰È·Ï¤ÍÂȘ». O ηٿÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ‰ÔÍ·ÛÈÒÓ Ô˘ Ù· ̤ÏË Ù˘ ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì ϋÚ˜ ÏÂÍÈÎfi ÂÓÓÔÈÒÓ ÙÔ˘ ·Ú·Ê˘ÛÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘. O ηٿÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ÂÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ·Ú¯Â›ˆÓ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙȘ ·Ú·Î¿Ùˆ ÂÓÔÚ·ÙÈΤ˜ ‰È‰·¯¤˜ ÙÔ˘ ∫¤˘ÛÈ ÂÚ› ·Ú·„˘¯ÈÛÌÔ‡: ¿ÁÁÂÏÔÈ Î·È ·Ú¯¿ÁÁÂÏÔÈ, ·ÛÙÚÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÈÚÚÔ¤˜ ÛÙȘ Á‹ÈÓ˜ ÂÌÂÈڛ˜, ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ›·ÛË, ÂÎÙ›ÌËÛË ·Ú·„˘¯ÈÎÔ‡ ٷϤÓÙÔ˘, ‰È·›ÛıËÛË, ÔÚ¿Ì·Ù· Î·È fiÓÂÈÚ·, ÙÔ Î¿ÚÌ· Î·È Ô ÓfiÌÔ˜ Ù˘ ¯¿ÚÈÙÔ˜, Ì·ÁÓËÙÈ΋ ›·ÛË, Ù· «¯·Ì¤Ó·» ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ πËÛÔ‡, ÂÓfiÙËÙ· ˙ˆ‹˜ Î·È ı·Ó¿ÙÔ˘, Ï·ÓËÙÈΤ˜ ËÌÂÚ›‰Â˜ Î·È ·ÛÙÚÔÏÔÁ›·, ·Ú¯¤˜ Ù˘ ·Ú·„˘¯È΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÌÂÙÂÌ„‡¯ˆÛË Î·È „˘¯ÈΤ˜ ·Ó·‰ÚÔ̤˜ Î·È ‰ÔÓ‹ÛÂȘ, ÁÈ· Ó· ·Ó·Ê¤Úˆ ÌÂÚÈΤ˜ ÌfiÓÔ. ∏ «‰È‰·¯‹» ‰ÈÓfiÙ·Ó Î·ıÒ˜ Ô ∫¤˘ÛÈ, ͷψ̤ÓÔ˜ Û ÌÈ· ÔÏ˘ıÚfiÓ·, ¤ÎÏÂÈÓ ٷ Ì¿ÙÈ·, ‚˘ıÈ˙fiÙ·Ó Û ÌÈ· «·ÏÏÔȈ̤ÓË „˘¯È΋ ηٿÛÙ·ÛË» Î·È ˘·ÁfiÚ¢ › ÒÚ˜. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ Ô ∫¤˘ÛÈ ˘·ÁfiÚ¢ÛÂ, Ô‡Ù ϛÁÔ Ô‡Ù Ôχ, 14.000 ‰È‰·¯¤˜ ÁÈ· ¿Óˆ ·fi 10.000 ı¤Ì·Ù·! ªÈ· ͯˆÚÈÛÙ‹ È·ÙÚÈ΋ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ¤¯ÂÈ ‰ÈÎfi Ù˘ ηٿÏÔÁÔ ÂÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ·Ú¯Â›ˆÓ Ô˘ ÂÚȤ¯Ô˘Ó ÙȘ ·Ú·„˘¯ÔÏÔÁÈΤ˜ ‰È‰·¯¤˜ ÙÔ˘ ∫¤˘ÛÈ Û¯ÂÙÈο Ì οı ·ÚÚÒÛÙÈ· Ô˘ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· Ê·ÓÙ·ÛÙ›, Î·È ÙË ıÂڷ›· Ù˘. ŒÓ· ·fi Ù· ·Ú¯Â›· ·˘Ù¿ Â›Ó·È «Ë ÂÚ›ÊËÌË “ª·‡ÚË µ›‚ÏÔ˜” ÙÔ˘ ∫¤˘ÛÈ», Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÛÔ˘ ÚÔÛʤÚÂÈ «ÌÈ· ·Ï‹ Û˘ÓÙ·Á‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË Ô˘Ï‹˜», Ó· ÛÔ˘ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ «ÔȘ Â›Ó·È ÔÈ Î·Ï‡ÙÂÚ˜ ÒÚ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ‡ÓÔ», Ó· ÛÔ˘ ÂÈ ÁÈ· ÙËÓ «Î·Ï‡ÙÂÚË Á˘ÌÓ·ÛÙÈ΋», Ó· ÛÔ˘ ‰È¢ÎÚÈÓ›ÛÂÈ «ÙÈ ı· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙË ÌÓ‹ÌË» ηÈ, ÛÙË ÛÂÏ›‰· 209, Ó· ÛÔ˘ ‰ÒÛÂÈ Ï‡ÛË ÁÈ· ÙÔ Ï¤ÔÓ Ì˘ÛÙËÚÈ҉˜ È·ÙÚÈÎfi ·›ÓÈÁÌ·, «Ò˜ Ó· ··ÏÏ·Á› ηÓ›˜ ·fi ÙËÓ Î·ÎÔÛÌ›· ÙÔ˘ ÛÙfiÌ·ÙÔ˜». ∏ A.R.E. ¤¯ÂÈ Â›Û˘ ‰ÈÎfi Ù˘ ÂΉÔÙÈÎfi Ô›ÎÔ —ÙËÓ ∂ΉÔÙÈ΋ ∂Ù·ÈÚ›· A.R.E.— ηıÒ˜ Î·È ÙÔ ∞ÙÏ·ÓÙÈÎfi ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÀÂÚÚÔÛˆÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ (Atlantic University of Transpersonal Studies). ∆Ô ›‰Ú˘Ì· ·˘Ùfi ÚÔÛʤÚÂÈ ¤Ó· «ÚfiÁÚ·ÌÌ· ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ» Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ Ù· ·Ú·Î¿Ùˆ Ì·ı‹Ì·Ù·: «TS 501 – ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙȘ ÀÂÚÚÔÛˆÈΤ˜ ™Ô˘‰¤˜» [¤ÚÁ· ÙˆÓ ∫¤˘ÛÈ, ∞‚Ú·¿Ì ª¿ÛÏÔÔ˘ (Abraham Maslow) Î·È µ›ÎÙÔÚ ºÚ·ÓÎÏ (Victor
A¶OK§I™EI™
79
Frankl), µÔ˘‰ÈÛÌfi˜], «TS 503 – ∏ ¶ÚԤϢÛË Î·È Ë ∂ͤÏÈÍË Ù˘ ∞ÓıÚÒÈÓ˘ ™˘ÓÂȉËÙfiÙËÙ·˜» [ÂÚ› ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ Ì¿ÁˆÓ Î·È Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ÌËÙ¤Ú·˜ı¿˜], «TS 504 – ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈΤ˜ ºÈÏÔÛÔʛ˜ Î·È Ë º‡ÛË Ù˘ ∞ÓıÚˆfiÙËÙ·˜» [ÁÈ· ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Î·È ÂͤÏÈÍË], «TS 506 – ∏ ∂ÛˆÙÂÚÈ΋ ∑ˆ‹: ŸÓÂÈÚÔ, ¢È·ÏÔÁÈÛÌfi˜ Î·È ∞ÂÈÎfiÓÈÛË» [Ù· fiÓÂÈÚ· ˆ˜ ÂÚÁ·Ï›· ÁÈ· ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ], «TS 508 – £ÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ¶·Ú·‰fiÛÂȘ» [πÓ‰Ô˘ÈÛÌfi˜, µÔ˘‰ÈÛÌfi˜, πÔ˘‰·˚ÛÌfi˜, πÛÏ·ÌÈÛÌfi˜ Î·È ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜] Î·È «TS 518 – ∏ ª·ÓÙ›· ˆ˜ ª¤ıÔ‰Ô˜ ª¤ÙÚËÛ˘ ÙˆÓ ¶¿ÓÙˆÓ» [·ÛÙÚÔÏÔÁ›·, Ù·Úfi, π ∆ÛÈÓÁÎ, ÁÚ·ÊÔÌ·ÓÙ›·, ¯ÂÈÚÔÌ·ÓÙ›·, ‰È‰·¯¤˜ ÙÔ˘ ·Ú·„˘¯ÈÛÌÔ‡]. ŒÓ· ÔÙ-Ô˘Ú› ‰È·Ï¤ÍÂˆÓ Î·È ÛÂÌÈÓ·Ú›ˆÓ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙȘ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ Ù˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Î·È ·Ú¤¯ÂÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÛÙÔ˘˜ ·Ì‡ËÙÔ˘˜ Ó· ¤ÏıÔ˘Ó Û ·ʋ Ì ٷ ı¤Ì·Ù· Ô˘ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó ÙËÓ A.R.E. ™Â ÌÈ· ‰È¿ÏÂÍË Ì ٛÙÏÔ «∞›Á˘ÙÔ˜, ª‡ıÔ˜ Î·È £Ú‡ÏÔ˜», Ô ∞¯Ì¤Ù º·ÁȤÓÙ (Ahmed Fayed) ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ¤Ó· fi¯È Î·È ÙfiÛÔ ·ÚÔÛ‰fiÎËÙÔ ı¤Ì·: ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ∫¤˘ÛÈ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ∞›Á˘ÙÔ. ªÈ· ¿ÏÏË, Ì ٛÙÏÔ «OÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ŸÓÔÌ·: ∂ÈϤÁÔÓÙ·˜ ÙÔÓ πËÛÔ‡ ÃÚÈÛÙfi ˆ˜ ∫‡ÚÈÔ Ù˘ ∑ˆ‹˜ ™Ô˘», ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ Ë A.R.E. Â›Ó·È ·ÓÔȯً Î·È Û ÈÔ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ıÚËÛΛ˜, ηıÒ˜ Î·È fiÙÈ ‰ÂÓ Î¿ÓÂÈ ‰È·ÎÚ›ÛÂȘ ÂȘ ‚¿ÚÔ˜ ÔÈÔ˘‰‹ÔÙÂ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÂÔÈı‹ÛˆÓ. ∆Ô ÛÂÌÈÓ¿ÚÈÔ Ì ı¤Ì· «◊¯ÔÈ Î·È ¿ÛÌ·Ù· Û ·ÓÒÙÂÚ˜ ·ÚÌÔÓÈΤ˜» ˘fiÛ¯ÂÙ·È Ó· Û ÂÍÔÏ›ÛÂÈ Ì «ÂÚÁ·Ï›· ÂÓ‰˘Ó¿ÌˆÛ˘ Î·È ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡». ™Â ¤Ó· ÙÚÈ‹ÌÂÚÔ ÛÂÌÈÓ¿ÚÈÔ Ì ٛÙÏÔ «∏ ıÂڷ¢ÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂˆÓ ·fi ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ˙ˆ¤˜» ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ Ô ƒ¤ÈÌÔÓÙ ªÔ‡ÓÙ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ë ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ÂÌÂÈÚ›· ·ÔÙÂÏ› Á¤Ê˘Ú· ÚÔ˜ ÙËÓ «¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿». ¶ÔÈÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ŒÓÙÁÎ·Ú ∫¤˘ÛÈ; ™‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ Ù˘ A.R.E., Ô ∫¤˘ÛÈ ÁÂÓÓ‹ıËΠÙÔ 1877 Û ÌÈ· Ê¿ÚÌ·, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ÃfiÎÈÓÛ‚ÈÏ Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ ∫ÂÓÙ¿Î˘. N·Úfi˜, «ÂÌÊ¿ÓÈÛ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ·ÓÙÈÏ‹„ˆ˜ Ô˘ ÍÂÂÚÓÔ‡Û·Ó ÙȘ ¤ÓÙ ·ÈÛı‹ÛÂȘ. ∞ÚÁfiÙÂÚ· ı· ÁÈÓfiÙ·Ó Ô ÈÔ ¤Á΢ÚÔ˜ ·Ú·„˘¯ÈÛÙ‹˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ». §¤ÁÂÙ·È ˆ˜ fiÙ·Ó ‹Ù·Ó 21 ÂÙÒÓ, ÔÈ ÁÈ·ÙÚÔ› ÙÔ˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ‚ÚÔ˘Ó Ô‡Ù ÙÔ ·›ÙÈÔ Ô‡Ù ÙË ıÂڷ›· ÌÈ·˜ «ÛÙ·‰È·Î‹˜ ·Ú¿Ï˘Û˘ Ô˘ ·ÂÈÏÔ‡Û ӷ ÙÔÓ Î¿ÓÂÈ Ó· ¯¿ÛÂÈ ÙË ÊˆÓ‹ ÙÔ˘». O ∫¤˘ÛÈ ·ÓÙ¤‰Ú·Û Ì ÙÔ Ó· ‚˘ıÈÛÙ› Û «‡ÓÔ ‡ÓˆÛ˘» Î·È Ó· ÚÔÙ›ÓÂÈ ÁÈ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÌÈ· ıÂڷ›· Ô˘, fiˆ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È Ô ›‰ÈÔ˜, ‹Ù·Ó ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋. ∏ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘ Ó· ‰È·ÁÈÁÓÒÛÎÂÈ ·Ûı¤ÓÂȘ Î·È Ó· ÚÔÙ›ÓÂÈ Ï‡ÛÂȘ, ÂÓfiÛˆ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Û ·ÏÏÔȈ̤ÓË Û˘ÓÂȉËÛȷ΋ ηٿÛÙ·ÛË, ÙÔÓ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙÔ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ÙÔ ¯¿ÚÈÛÌ· ·˘Ùfi ÁÈ· Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ˘Á›·˜. ∞˘Ùfi Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘ ÂÂÎÙ¿ıËÎÂ, ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÁÂÓÈÎÒÓ ·Ú·„˘¯ÈÎÒÓ ‰È‰·¯ÒÓ ÁÈ· ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ı¤Ì·Ù·, Ô˘ Î¿Ï˘Ù·Ó Î¿ı ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜, ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜.
80
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
Œ¯Ô˘Ó ÁÚ·Ê› ÔÏÏ¿ ‚È‚Ï›· ÁÈ· ÙÔÓ ŒÓÙÁÎ·Ú ∫¤˘ÛÈ, ÔÚÈṲ̂ӷ ·fi ¿ÎÚÈÙÔ˘˜ Ô·‰Ô‡˜ (Cerminara 1967, Stearn 1967) Î·È ¿ÏÏ· ·fi ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ (Baker & Nickel 1992, Gardner 1952, Randi 1982). O ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜ ª¿ÚÙÈÓ °Î¿ÚÓÙÓÂÚ (M. Gardner) ·¤‰ÂÈÍ ˆ˜ Ô ∫¤˘ÛÈ ¤ÚÚ ÚÔ˜ ÙȘ Ê·ÓÙ·ÛÈÒÛÂȘ ·fi ÌÈÎÚfi˜, «Û˘ÓÔÌÈÏÒÓÙ·˜» Û˘¯Ó¿ Ì ·ÁÁ¤ÏÔ˘˜ Î·È ‚ϤÔÓÙ·˜ Û ÔÚ¿Ì·Ù· ÙÔÓ ÓÂÎÚfi ·Ô‡ ÙÔ˘. Èڛ˜ ¿ÏϘ ÛÔ˘‰¤˜ ¤Ú·Ó Ù˘ ÙÚ›Ù˘ Á˘ÌÓ·Û›Ô˘, Ô ∫¤˘ÛÈ ·¤ÎÙËÛ ÙËÓ Â˘Ú˘Ì¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ ‰È·‚¿˙ÔÓÙ·˜ ·Î·Ù¿·˘ÛÙ· ηÈ, ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔ˜ Û ·˘Ù‹Ó, ¤ÏÂΠÔÏ˘‰·›‰·Ï˜ ÈÛÙÔڛ˜ Î·È ¤‰ÈÓ ÏÂÙÔÌÂÚ›˜ ‰È·ÁÓÒÛÂȘ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ˘ÓÒÛÂÒÓ ÙÔ˘. OÈ ÚÒÙ˜ ÙÔ˘ «Áӈ̷Ù‡ÛÂȘ» ›¯·Ó ‰Ôı› ·ÚÔ˘Û›· ÂÓfi˜ ÔÛÙÂÔ·ıËÙÈÎÔ‡ «ÁÈ·ÙÚÔ‡», ·fi ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ ‰·Ó›ÛÙËΠÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÔÚÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘. ŸÙ·Ó Ë Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ¤·ıÂ Ê˘Ì·Ù›ˆÛË, Ô ∫¤˘ÛÈ ¤Î·Ó ÙËÓ ÂÍ‹˜ ‰È¿ÁÓˆÛË: «∏ ηٿÛÙ·ÛË Ì¤Û· ÛÙÔ ÛÒÌ· Â›Ó·È Ôχ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·fi ·˘Ù‹Ó Ô˘ ›¯·Ì ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜… ·fi ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ, fiÓÔÈ Î·Ù¿ Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ·fi ÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ, ¤ÌÙÔ Î·È ¤ÎÙÔ ÓˆÙÈ·›Ô ÛfiÓ‰˘ÏÔ, Î·È ·fi ÙÔÓ ÚÒÙÔ Î·È ‰Â‡ÙÂÚÔ ÔÛÊ˘˚Îfi… ÎfiÌÔÈ Â‰Ò Î·È ÂÚÈÊÂÚfiÌÂÓ˜ ‚Ï¿‚˜, ‹ Ï¢ÚÈο ÙÚ·‡Ì·Ù·, ÛÙÔ˘˜ Ì˘˚ÎÔ‡˜ Î·È Ó¢ÚÈÎÔ‡˜ ÈÛÙÔ‡˜». Ÿˆ˜ ÂÍËÁ› Ô °Î¿ÚÓÙÓÂÚ, «·˘Ù‹ Ë ÔÚÔÏÔÁ›· Â›Ó·È Î·Ù·ÓÔËÙ‹ Û ¤Ó·Ó ÔÛÙÂÔ·ıËÙÈÎfi, ·ÏÏ¿ ۯ‰fiÓ ÛÂ Î·Ó¤Ó·Ó ¿ÏÏÔÓ» (1952, Û. 217). ™ÙÔÓ ∫¤˘ÛÈ Ô ƒ¿ÓÙÈ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ fiÏ· Ù· ÁÓˆÛÙ¿ Ù¯ӿÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ·Ú·„˘¯ÈÎÔ‡ ·ÁÁ¤ÏÌ·ÙÔ˜: «O ∫¤˘ÛÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ “ÓÈÒıˆ fiÙÈ…” Î·È “ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È”, ‰ËÏ·‰‹ ÂÚÈÊÚ·ÛÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· Ó· ·ÔÊ¢¯ıÔ‡Ó Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈΤ˜ ‰ËÏÒÛÂȘ» (1982, Û. 189). ∆· ÁÈ·ÙÚÔÛfiÊÈ· ÙÔ˘ ∫¤˘ÛÈ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ÌÂ Û˘ÓÙ·Á¤˜ ÌÂ۷ȈÓÈÎÔ‡ ‚ÔÙ·ÓÈÛÙ‹: ·Ó ÛÔ˘ ÔÓ¿ÂÈ ÙÔ fi‰È, ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÊÔ‡ÌÔØ Û ¤Ó· ̈Úfi Ì ۷ÛÌÔ‡˜ ‚¿Ï ηٿϷÛÌ· ·fi ÚÔ‰·ÎÈÓÈ¿Ø ÁÈ· ÙËÓ ˘‰ÚˆÈΛ· ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ·fiÛÙ·ÁÌ· ÎÔÚÈÔ‡Ø ÁÈ· Ù· ·ÚıÚÈÙÈο οÓ ̷ϿÍÂȘ Ì ÊÈÛÙÈΤϷÈÔØ Î·È ÁÈ· ÙË Ê˘Ì·Ù›ˆÛË —·fi ÙËÓ ÔÔ›· ¤·Û¯Â Ë Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘— ‰ÒÛ ÛÙ¿¯ÙË ·fi ͇ÏÔ Ì·ÌÔ‡. ◊Ù·Ó ÔÈ ‰È·ÁÓÒÛÂȘ ÙÔ˘ ∫¤˘ÛÈ ·ÎÚȂ›˜; ∂›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÂÈ Î·Ó›˜. ∏ Ì·ÚÙ˘Ú›· ÌÂÚÈÎÒÓ ·ÛıÂÓÒÓ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓÔ Â›Ú·Ì· — Î·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÚÔÊ·Ó¤ÛÙÂÚˆÓ ·ÔÙ˘¯ÈÒÓ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ·ÚÎÂÙÔ› ·ÛıÂÓ›˜ Ô˘ ¤ı·Ó·Ó ·ÊÔ‡ ¤ÁÚ·„·Ó ÛÙÔÓ ∫¤˘ÛÈ, ·ÏÏ¿ ÚÈÓ ‰Ôı› Ë «Áӈ̿ÙÂ˘Û‹» ÙÔ˘. ™Â Ì›· ·fi ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜, Ô ∫¤˘ÛÈ ¤‰ˆÛ ÌÈ· «Áӈ̿Ù¢ÛË» Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û οÔÈÔ ÎÔÚÈÙÛ¿ÎÈ, ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô Û˘Ó¤ÛÙËÛ ¤Ó· ÔχÏÔÎÔ ‰È·ÈÙËÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ıÂڷ¢ı› ·fi ÙËÓ ·Ûı¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ ÚÔÂȉÔÔ›ËÛÂ: «Î·È ·˘Ùfi ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔ ·Ó ¤Ó· ·fi Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ Â›Ó·È Ó· Á›ÓÔ˘Ó Û‹ÌÂÚ· ı· Á›ÓÂÈ ‹ fi¯È, ηٷϷ‚·›ÓÂÙÂ;». ∆Ô ÎÔÚÈÙÛ¿ÎÈ fï˜ ›¯Â Âı¿ÓÂÈ, ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜, ÙËÓ ÚÔËÁÔ˘Ì¤ÓË (Randi 1982, Û. 189-195). ªÂ ÌÂÁ¿ÏË ·Ó˘ÔÌÔÓËÛ›· ÏÔÈfiÓ ÂÚ¿Û·Ì οو ·fi ÌÈ· ÈӷΛ‰· ÌÂ
A¶OK§I™EI™
81
EIKONA 4. ªË¯¿ÓËÌ· Â͈·ÈÛıËÙËÚȷ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ (ESP) ÛÙËÓ ∂Ù·ÈÚ›· ŒÚ¢ӷ˜ Î·È ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡. [ºˆÙÔÁÚ·Ê›·: ª¿ÈÎÏ ™¤ÚÌÂÚ.]
ÙË ÊÚ¿ÛË «°È· Ó· οÓÔ˘Ì ¤Î‰ËÏË ÙËÓ ·Á¿Ë ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘» Î·È Ì‹Î·Ì ÛÙȘ ·›ıÔ˘Û˜ ÙÔ˘ ÎÏËÚÔ‰ÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ŒÓÙÁÎ·Ú ∫¤˘ÛÈ. ª¤Û· ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó ¯ÒÚÔÈ ÂÚÁ·ÛÙËÚ›ˆÓ Ô‡Ù ÂÈÛÙËÌÔÓÈο fiÚÁ·Ó·, ÂÎÙfi˜ ·fi ¤Ó· Ì˯¿ÓËÌ· Â͈·ÈÛıËÙËÚȷ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ (ESP) ÂÎÙÂıÂÈ̤ÓÔ Û ÂÚ›ÔÙË ı¤ÛË, ÛÙÔÓ ‰È¿‰ÚÔÌÔ ˘Ô‰Ô¯‹˜ (‚Ï. ∂ÈÎfiÓ· 4). ªÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÈӷΛ‰· ‰›Ï· ·fi ÙÔ Ì˯¿ÓËÌ· ·Ó·ÎÔ›ÓˆÓ fiÙÈ Û ϛÁË ÒÚ· ı· ÁÈÓfiÙ·Ó Â›Ú·Ì· Â͈·ÈÛıËÙËÚȷ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ Û ÌÈ· ÁÂÈÙÔÓÈ΋ ·›ıÔ˘Û·. ∞̤ۈ˜ ·‰Ú¿Í·Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›·. ∆Ô Ì˯¿ÓËÌ· ESP ÂÚÈ›¯Â ÙȘ ÁÓˆÛÙ¤˜ οÚÙ˜ ÙÔ˘ ∑¤ÓÂÚ [ÂÈÓÔ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ∫.∂. ∑¤ÓÂÚ (K.E. Zener) Î·È ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó Â˘‰È¿ÎÚÈÙ· Û¯‹Ì·Ù· ÚÔ˜ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Û ·Ú·„˘¯Èο ÂÈÚ¿Ì·Ù·], Ì ¤Ó· ÎÔ˘Ì› ÁÈ· ηı¤Ó· ·fi Ù· ¤ÓÙ ۇ̂ÔÏ· — ÛÙ·˘Úfi, ÙÂÙÚ¿ÁˆÓÔ, ·ÛÙ¤ÚÈ, ·ÎÏÔ Î·È Î‡Ì·Ù·. ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰È¢ı˘ÓÙ¤˜ Ù˘ A.R.E. ¤Î·Ó ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ì ÌÈ· ‰È¿ÏÂÍË ÁÈ· ÙËÓ ESP, ÁÈ· ÙÔÓ ŒÓÙÁÎ·Ú ∫¤˘ÛÈ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ·Ú·„˘¯ÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌˆÓ. ∂Í‹ÁËÛ ˆ˜ οÔÈÔÈ ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È Ì ·Ú·„˘¯Èο ¯·Ú›ÛÌ·Ù·, ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ÂÍ¿ÛÎËÛË, ·ÏÏ¿ ˆ˜ fiÏÔÈ ¤¯Ô˘Ì ÙË ‰‡Ó·ÌË ·˘Ù‹ Û οÔÈÔÓ ‚·ıÌfi. ŸÙ·Ó ˙‹ÙËÛ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡, ÂΉ‹ÏˆÛ· ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· Ó· Â›Ì·È Ï‹Ù˘. ¢ÂÓ ÌÔ˘ ‰fiıËΠηÌÈ¿ Ô‰ËÁ›· ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ı· Ï¿Ì‚·Ó· Ù· ·Ú·„˘¯Èο ÌËӇ̷ٷ, ÁÈ’ ·˘Ùfi ÏÔÈfiÓ ÚÒÙËÛ·. O ÂÎ·È‰Â˘Ù‹˜ ÌÔ‡ ÂÍ‹ÁËÛ fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛˆ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÌÔ˘ ÛÙÔ Ì¤ÙˆÔ ÙÔ˘ ÂÎÔÌÔ‡. ∂›·Ó Î·È ÛÙ· ¿ÏÏ· 34 ¿ÙÔÌ· Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ·›ıÔ˘Û· Ó· οÓÔ˘Ó ÙÔ ›‰ÈÔ. Œ‰ˆÛ·Ó Û fiÏÔ˘˜ Ì·˜ ·fi ÌÈ· οÚÙ· ‚·ıÌÔÏfiÁËÛ˘ Ù˘ ·Ú·„˘¯È΋˜ ‰ÔÎÈÌ‹˜ (‚Ï. EÈÎfiÓ· 5), Ì ‰ÈϤ˜ ÛًϘ ÁÈ· ÙȘ ÂÈÏÔ-
82
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
EIKONA 5. H οÚÙ· ÙÔ˘ M¿ÈÎÏ ™¤ÚÌÂÚ Ì ٷ ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ÙÂÛÙ ESP.
Á¤˜ Ì·˜ Î·È ÙȘ ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ, ÔÈ Ôԛ˜ ‰fiıËÎ·Ó ÌÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜. ∫¿Ó·Ì ‰‡Ô ‰ÔÎÈ̤˜, ηıÂÌÈ¿ Ì 25 οÚÙ˜. ¶¤Ù˘¯· 7 ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÛÙËÓ ÚÒÙË ‰ÔÎÈÌ‹, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÚÔÛ·ıÔ‡Û· ÂÈÏÈÎÚÈÓ¿ Ó· Ï¿‚ˆ ÙÔ Ì‹Ó˘Ì·, Î·È 3 ÛˆÛÙ¤˜ ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ÁÈ· οı οÚÙ· ∑¤ÓÂÚ ÛËÌ›ˆÛ· ÛÙ·˘Úfi. O ÂÎ·È‰Â˘Ù‹˜ Ì¿˜ ÂÍ‹ÁËÛ ˆ˜ «5 ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ Â›Ó·È Ô Ì¤ÛÔ˜ fiÚÔ˜, Ù· Ù˘¯·›· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Â›Ó·È ÌÂٷ͇ 3 Î·È 7, ÂÓÒ ¿Óˆ ·fi 7 ·ÔÙÂÏ› ¤Ó‰ÂÈÍË ·Ú·„˘¯È΋˜ ÈηÓfiÙËÙ·˜». ∆ÔÓ ÚÒÙËÛ· ÙfiÙÂ, «·Ó 3 Ì 7 ··ÓÙ‹ÛÂȘ Â›Ó·È Ù˘¯·›Â˜ Î·È ¿Óˆ ·fi 7 Â›Ó·È ¤Ó‰ÂÈÍË ·Ú·„˘¯È΋˜ ÈηÓfiÙËÙ·˜, ÙÈ Á›ÓÂÙ·È Ì οÔÈÔÓ Ô˘ ÂÙ˘¯·›ÓÂÈ ÏÈÁfiÙÂÚ· ·fi 3;» O ÂÎ·È‰Â˘Ù‹˜ ÌÔ‡ ·¿ÓÙËÛ ˆ˜ «·˘Ùfi Â›Ó·È ÛËÌ¿‰È ·ÚÓËÙÈ΋˜ ESP» (‰ÂÓ ÌÔ˘ ÂÍ‹ÁËÛ ÙÈ ı· ÂÈ ·˘Ùfi). ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÎÔ›Ù·Í· Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÙˆÓ ˘fiÏÔÈˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜. ™ÙËÓ ÚÒÙË ‰ÔÎÈÌ‹, ÙÚÂȘ ›¯·Ó ÂÙ‡¯ÂÈ 2 ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ Î·È ¿ÏÏÔÈ ÙÚÂȘ ›¯·Ó ÂÙ‡¯ÂÈ 8, ÂÓÒ ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ‰ÔÎÈÌ‹ ¤Ó·˜ ›¯Â 9 ÛˆÛÙ¤˜. ŒÙÛÈ, ·Ó Î·È ÂÁÒ ÚÔÛˆÈο ‰ÂÓ Ê·ÈÓfiÙ·Ó Ó· ¤¯ˆ ·Ú·„˘¯ÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ù¤ÛÛÂÚȘ ¿ÏÏÔÈ Â›¯·Ó. ◊ Ì‹ˆ˜ fi¯È; ¶ÚÈÓ ÊÙ¿ÛÔ˘Ì ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ ÙÔ ˘„ËÏfi ÛÎÔÚ ‰ËÏÒÓÂÈ ÌÂÁ¿ÏË ·-
A¶OK§I™EI™
83
Ú·„˘¯È΋ ÈηÓfiÙËÙ·, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙÈ Â›‰Ô˘˜ ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ı· ›¯·Ì ·Ó Ù· ˘ÔΛÌÂÓ· ÙÔ˘ ÂÈÚ¿Ì·ÙÔ˜ ¤ÏÂÁ·Ó ÙÂÏ›ˆ˜ ÛÙËÓ Ù‡¯Ë. ∆· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÙˆÓ Ù˘¯·›ˆÓ ÂÈÏÔÁÒÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚÔ‚ÏÂÊıÔ‡Ó Ì ‚¿ÛË ÙË ıˆڛ· ÙˆÓ Èı·ÓÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÙË ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË. OÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Û˘ÁÎÚ›ÛÂȘ ÌÂٷ͇ Ù˘ ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋˜ Úfi‚Ï„˘ ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÒÓ ‰ÔÎÈÌÒÓ Î·È ÙˆÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ, ÁÈ· Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ·Ó Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Â›Ó·È ÛÙ·ÙÈÛÙÈÎÒ˜ ÛËÌ·ÓÙÈο, ·Ó ‰ËÏ·‰‹ Â›Ó·È Î·Ï‡ÙÂÚ· ·’ fiÙÈ Ù· Ù˘¯·›·. ∆· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ ‰ÔÎÈÌ‹˜ Ô˘ οӷÌ ٷ›ÚÈ·˙·Ó Û·ÊÒ˜ Ì ÙËÓ ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓË Î·Ù·ÓÔÌ‹ Ù˘¯·›ˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ. ∂Í‹ÁËÛ· ÏÔÈfiÓ ÛÙËÓ ÔÌ¿‰·: «™ÙËÓ ÚÒÙË ‰ÔÎÈÌ‹, ÙÚÂȘ ¤Ù˘¯·Ó 2 ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ, ÙÚÂȘ 8 Î·È fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ (›ÎÔÛÈ ÂÓÓ¤· ¿ÙÔÌ·) ÌÂٷ͇ 3 Î·È 7. ™ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ‰ÔÎÈÌ‹, ˘‹ÚÍ ¤Ó·˜ Ì 9, ‰‡Ô Ì 2 Î·È ¤Ó·˜ Ì 1, ÂÓÒ ·˘ÙÔ› Ô˘ ›¯·Ó Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛÎÔÚ ‹Ù·Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ› ·fi ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ›¯·Ó ÂÙ‡¯ÂÈ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ˘„ËÏ¿ ‹ ¯·ÌËÏ¿ ÛÎÔÚ ÛÙËÓ ÚÒÙË ‰ÔÎÈÌ‹! ¢ÂÓ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ·˘Ùfi Ì ÌÈ· ηÓÔÓÈ΋ ηٷÓÔÌ‹ Á‡Úˆ ·fi ¤Ó·Ó ̤ÛÔ fiÚÔ 5;» O ÂÎ·È‰Â˘Ù‹˜ Á‡ÚÈÛÂ Î·È ÌÔ˘ › ¯·ÌÔÁÂÏÒÓÙ·˜: «ª‹ˆ˜ Â›Û·È Ì˯·ÓÈÎfi˜ ‹ ηӤӷ˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÛÙ·ÙÈÛÙÈÎÔÏfiÁÔ˘˜ ‹ οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ;». ∏ ÔÌ¿‰· ¤‚·Ï ٷ Á¤ÏÈ· Î·È ÂΛÓÔ˜ Û˘Ó¤¯ÈÛ ÙËÓ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ‚ÂÏÙÈÒÛÂÈ ÙȘ ·Ú·„˘¯ÈΤ˜ ÙÔ˘ ÈηÓfiÙËÙ˜ Ì ÙËÓ ÂÍ¿ÛÎËÛË. ŸÙ·Ó ÚÒÙËÛ ·Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ôڛ˜, ÂÚ›ÌÂÓ· ÒÛÔ˘ Ó· ÙÂÏÂÈÒÛÔ˘Ó ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ÚÒÙËÛ·: «ª·˜ ›·Ù ˆ˜ ÂÚÁ¿˙ÂÛÙ ÛÙËÓ A.R.E. Â‰Ò Î·È Î¿ÌÔÛ˜ ‰ÂηÂٛ˜, ÛˆÛÙ¿;». ŒÁÓ„ ηٷʷÙÈο. «ª·˜ ›·Ù ›Û˘ ˆ˜ Ì ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ‚ÂÏÙÈÒÛÂÈ ÙȘ ÈηÓfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘, ¤ÙÛÈ;». ∞̤ۈ˜ ηٿϷ‚ ԇ ÙÔ ‹Á·ÈÓ· Î·È Â›Â «ŸÌˆ˜....», ÔfiÙ ÙÔÓ ‰È¤ÎÔ„· Ì ÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·: «™˘ÓÂÒ˜, ı· Ú¤ÂÈ ÙÒÚ· È· Ó· ›ÛÙ Ôχ ηÏfi˜ Û ٤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÙÂÛÙ. ∆È ı· ϤÁ·Ù ӷ Û·˜ ÛÙ›ÏÔ˘Ì ٷ ۇ̂ÔÏ· Ì ÙÔ Ì˯¿ÓËÌ·; µ¿˙ˆ ÛÙÔ›¯ËÌ· ˆ˜ ÌÔÚ›Ù ӷ ÂÙ‡¯ÂÙ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 15 ·fi Ù· 25». ¢ÂÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠ̠ÙËÓ ÚfiÙ·Û‹ ÌÔ˘ Î·È ÂÍ‹ÁËÛ ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· ˆ˜ ›¯Â Ôχ ηÈÚfi Ó· ÂÍ·ÛÎËı› ηÈ, Ô‡Ùˆ˜ ‹ ¿Ïψ˜, ‰ÂÓ Â›¯·Ì ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ ÁÈ· Ó· οÓÔ˘Ì ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ Â›Ú·Ì·. ¢È¤Ï˘Û ‚È·ÛÙÈο ÙË Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Î·È ÁÚ‹ÁÔÚ· ÌÂÚÈÎÔ› ·fi ÙËÓ ÔÌ¿‰· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó Á‡Úˆ ÌÔ˘ Î·È ÌÔ˘ ˙‹ÙËÛ·Ó Ó· ÂÍËÁ‹Ûˆ ÙÈ ÂÓÓÔÔ‡Û· ϤÁÔÓÙ·˜ «Î·ÓÔÓÈ΋ ηٷÓÔÌ‹ Á‡Úˆ ·fi ¤Ó·Ó ̤ÛÔ fiÚÔ 5». ™Â ¤Ó· ÎÔÌÌ¿ÙÈ ¯·ÚÙ› ۯ‰›·Û· Úfi¯ÂÈÚ· ÌÈ· η̇ÏË Î·ÓÔÓÈ΋˜ ηٷÓÔÌ‹˜, ÁÓˆÛÙ‹˜ Î·È ˆ˜ Έ‰ˆÓÔÂȉԇ˜ (‚Ï. EÈÎfiÓ· 6). ∂Í‹ÁËÛ· ˆ˜ Ô Ì¤ÛÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÛˆÛÙÒÓ ÚԂϤ„ÂˆÓ ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È ‚¿ÛÂÈ ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ ÙˆÓ Èı·ÓÔÙ‹ÙˆÓ Ó· Â›Ó·È 5 (5 ·fi 25). O ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÛˆÛÙÒÓ ··ÓÙ‹ÛÂˆÓ ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È Ó· Î˘Ì·›ÓÂÙ·È Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ ÛÙ·ıÂÚfi ̤ÛÔ fiÚÔ Î·Ù¿ +2 ‹ –2. ŒÙÛÈ, ÁÈ· ÌÈ· ÔÌ¿‰· Ì ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Ù˘ ‰È΋˜ Ì·˜, ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Î¿ÔÈÔ˜ ¤Ù˘-
84
¶Èı·ÓfiÙËÙ· ÂÈÙ˘¯›·˜
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
∞ÚÈıÌfi˜ ηٿ Ù‡¯ËÓ ÛˆÛÙÒÓ ··ÓÙ‹ÛÂˆÓ Û 25 ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ. EIKONA 6. ∫ˆ‰ˆÓÔÂȉ‹˜ η̇ÏË ÁÈ· Ì›· ‰ÔÎÈÌ‹ 25 ÂÚˆÙ‹ÛÂˆÓ Ì 5 ‰˘ÓËÙÈο ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ. ∞Ó ÂÓÂÚÁԇ̠ηٿ Ù‡¯ËÓ, Ë ıˆڛ· ÙˆÓ Èı·ÓÔÙ‹ÙˆÓ ÚԂϤÂÈ fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ (ÙÔ 79%) ı· ¤¯Ô˘Ó ·fi 3 ¤ˆ˜ 7 ÂÈÙ˘¯›Â˜, ÂÓÒ Ë Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi 8 ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ Â›Ó·È 10,9% (Û˘ÓÂÒ˜, Û ÌÈ· ÔÌ¿‰· 25 ·ÙfiÌˆÓ ı· ÚÔ·ÙÔ˘Ó ¿ÓÙÔÙ ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·ÙfiÌˆÓ Ì ٤ÙÔÈ· Ù˘¯·›· ÛÎÔÚ), Ë Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· ‰ÒÛÂÈ Î·Ó›˜ 15 ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ Â›Ó·È ÂÚ› ÙÔ 1 ÛÙȘ 90.000, 20 ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ 1 ÛÙ· 5 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Î·È Ë Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ Î·Ó›˜ Î·È ÙȘ 25 ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ Â›Ó·È ÂÚ›Ô˘ 1 ÛÙ· 300 ÙÂÙÚ¿ÎȘ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·.
¯Â ›Ù 8 ›Ù ÌfiÓÔÓ 1 ‹ 2 ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ıˆÚÂ›Ù·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi. ∞˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ Â›Ó·È ÙÔ ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·fi ÌÈ· Ù˘¯·›· ηٷÓÔÌ‹. ∆· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÏÔÈfiÓ ÙˆÓ ‰ÔÎÈÌÒÓ ·˘ÙÒÓ ˘Ô‰ËÏÒÓÔ˘Ó ˆ˜ ‰ÂÓ ¤‰Ú·Û ٛÔÙ· ¤Ú·Ó Ù˘ Ù˘¯·ÈfiÙËÙ·˜. ∏ ·fiÎÏÈÛË ·fi ÙÔÓ Ì¤ÛÔ fiÚÔ ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Â›Ú·Ì· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·fi ÙËÓ ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓË. ∞Ó ÙÔ Ï‹ıÔ˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ ‹Ù·Ó Ù˘ Ù¿Í˘ ÙˆÓ ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ, .¯. ̤ۈ ÌÈ·˜ ÙËÏÂÔÙÈ΋˜ ÂÎÔÌ‹˜, ı· ‰›ÓÔÓÙ·Ó ·ÎfiÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ¢ηÈڛ˜ ·ÚÂÚÌËÓ›·˜ ÙˆÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ¿ÙˆÓ. ™ÙËÓ ˘ÔıÂÙÈ΋ ·˘Ù‹ ÂÚ›ÙˆÛË, ¤Ó· ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ÔÛÔÛÙfi ÙˆÓ Û˘ÌÌÂÙ¯fiÓÙˆÓ ı· ›¯Â ÙÚÂȘ ÛÙ·ıÂÚ¤˜ ·ÔÎÏ›ÛÂȘ ·fi ÙÔÓ Ì¤ÛÔ fiÚÔ, Ì ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· ı· ÂÙ‡¯·ÈÓ 11 ·fi Ù· 25 ۇ̂ÔÏ·, ¤Ó· ·ÎfiÌË ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ÔÛÔÛÙfi ı· ¤ÊÙ·Ó ÙȘ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÛÙ·ıÂÚ¤˜ ·ÔÎÏ›ÛÂȘ, ‰ËÏ·‰‹ ı·
A¶OK§I™EI™
85
›¯Â 13 ÛˆÛÙ¤˜ ÚԂϤ„ÂȘ Î.Ô.Î. ∫·È fiÏ· ·˘Ù¿ ‚¿ÛÂÈ ÙÔ˘ Èı·ÓÔ‡ Î·È ÙÔ˘ Ù˘¯·›Ô˘, fiˆ˜ ÂΉËÏÒÓÔÓÙ·È ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜. ŸÛÔÈ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÛÙËÓ ·Ú·„˘¯È΋ ‰‡Ó·ÌË Ù›ÓÔ˘Ó Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ Á‡Úˆ ·fi fiÛÔ˘˜ ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ (Ì ÙË ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋ ¤ÓÓÔÈ·) Î·È ÙÔ˘˜ ÂȉÂÈÎÓ‡Ô˘Ó Û·Ó ˙ˆÓÙ·Ó‹ ·fi‰ÂÈÍË Ù˘ ‡·Ú͢ Ù¤ÙÔÈˆÓ ÈηÓÔًوÓ. ∏ ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋ fï˜ Ì·˜ ‰È·‚‚·ÈÒÓÂÈ ˆ˜ ·Ó Ë ˘fi ÂͤٷÛË ÔÌ¿‰· Â›Ó·È ·ÚÎÔ‡ÓÙˆ˜ ÌÂÁ¿ÏË, Â›Ó·È ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓÔ Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛÙÔ‡Ó ¿ÙÔÌ· Ì Ôχ ˘„ËÏ¿ ÛÎÔÚ. ªÔÚ› ÏÔÈfiÓ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó „‡‰Ë Î·È ·ÈÛ¯Ú¿ „‡‰Ë, fï˜ Ë ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋ ¤¯ÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ·Ôηχ„ÂÈ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·, fiÙ·Ó Ë „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌË ÚÔÛ·ı› Ó· ›ÛÂÈ ÌÈ· ·Ó˘Ô„›·ÛÙË ÔÌ¿‰· ·ÓıÚÒˆÓ. ªÂÙ¿ ÙÔ Â›Ú·Ì·, ÌÈ· Á˘Ó·›Î· Ì ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ¤Íˆ ·fi ÙËÓ ·›ıÔ˘Û· Î·È Ì ÚÒÙËÛÂ: «∂›Û·È ¤Ó·˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜, ¤ÙÛÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È;». «¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ›̷Ȼ, Ù˘ ·¿ÓÙËÛ·. «§ÔÈfiÓ, Ò˜ ÌÔÚ›˜ Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂȘ Û˘ÌÙÒÛÂȘ, fiˆ˜ .¯. fiÙ·Ó ËÁ·›Óˆ ÛÙÔ ÙËϤʈÓÔ ÁÈ· Ó· ¿Úˆ ÌÈ· Ê›ÏË ÌÔ˘ Î·È ÙËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ ÌÔ˘ ÙËÏÂʈÓ› ÂΛÓË; ¢ÂÓ Â›Ó·È ·˘Ùfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·Ú·„˘¯È΋˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜;» «Ÿ¯È, ‰ÂÓ Â›Ó·È», Ù˘ ·¿ÓÙËÛ·. «∂›Ó·È ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋˜ Û‡ÌÙˆÛ˘. N· Û ڈًۈ ÙÔ ÂÍ‹˜: ¶fiÛ˜ ÊÔÚ¤˜ ¤¯ÂȘ ¿ÂÈ Ó· ¿ÚÂȘ ÛÙÔ ÙËϤʈÓÔ ÙË Ê›ÏË ÛÔ˘ Î·È ÂΛÓË ‰ÂÓ ÛÔ˘ ÙËÏÂÊÒÓËÛÂ; ◊ fiÛ˜ ÊÔÚ¤˜ Û ¤¯ÂÈ Î·Ï¤ÛÂÈ Ë Ê›ÏË ÛÔ˘ ¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯ÂȘ ηÌÈ¿ ÚfiıÂÛË Ó· ÙËÓ Î·Ï¤ÛÂȘ ÂÛ‡;» ªÔ˘ › fiÙÈ ı· ¤Ú ӷ ÙÔ ÛÎÂÊÙ› Î·È ı· ÌÔ˘ ··ÓÙÔ‡ÛÂ. ∞ÚÁfiÙÂÚ· Ì ‚Ú‹ÎÂ Î·È ÌÔ˘ › ˆ˜ ›¯Â ηٷϿ‚ÂÈ ÙÈ Û˘Ó¤‚·ÈÓÂ: «£˘Ì¿Ì·È ÌfiÓÔÓ fiÛ˜ ÊÔÚ¤˜ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó Ù¤ÙÔȘ Û˘ÌÙÒÛÂȘ, ÂÓÒ Í¯ÓÒ fiϘ ÙȘ ¿ÏϘ ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ‰ÂÓ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó, fiˆ˜ ÌÔ˘ ›˜». «ªÚ¿‚Ô!» ÊÒÓ·Í·, ÈÛÙ‡ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ÙËÓ Â›¯· ÌÂٷ›ÛÂÈ. «µÚ‹Î˜ ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ. ∂›Ó·È, ·ÏÒ˜, ÂÈÏÂÎÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë». ∞ÏÏ¿ ‹ÌÔ˘Ó Ôχ ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ˜. «Ÿ¯È», ÌÔ˘ › ηٷϋÁÔÓÙ·˜, «·˘Ùfi ·ÏÒ˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ˆ˜ Ë ·Ú·„˘¯È΋ ‰‡Ó·ÌË Î¿ÔȘ ÊÔÚ¤˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Î·È Î¿ÔȘ fi¯È». Ÿˆ˜ ϤÂÈ ÎÈ Ô ∆˙¤È̘ ƒ¿ÓÙÈ, ÔÈ ÈÛÙÔ› ÙˆÓ ·Ú·Ê˘ÛÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ «Â›Ó·È Û·Ó Ù· Ï·ÛÙÈο ·¿ÎÈ·, Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· Ù· ‚Ô˘ÏÈ¿ÍÂȘ Ì ٛÔÙ·».
5
ª∂™∞ ∞¶O ∆O ∞Oƒ∞∆O ¶ÂÚÈı·Ó¿ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜
ŒÛÙÂÈÏ· ÙËÓ æ˘¯‹ ÌÔ˘ ̤ے ·’ Ù’ ∞fiÚ·ÙÔ Ó· ηٷÁÚ¿„ÂÈ ÙÔ˘ ∂¤ÎÂÈÓ· ¤Ó· ÁÚ¿ÌÌ·: Î·È Ë æ˘¯‹ ÌÔ˘ ÂÓ Î·ÈÚÒ Â¤ÛÙÚ„ ÎÈ ·¿ÓÙËÛ «¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ˜ Î·È ∫fiÏ·ÛË ÂÈÌ’ ∂ÁÒ»* OÌ¿Ú K·ÁÈ¿Ì, ƒÔ˘Ì·ÁÈ¿Ù
∆Ô 1980 Û˘ÌÌÂÙ›¯· Û ¤Ó· ‰È‹ÌÂÚÔ ÛÂÌÈÓ¿ÚÈÔ ÛÙÔ ∫Ï¿Ì·ı ºÔϘ Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ ŸÚÂÁÎÔÓ, Ì ı¤Ì·: «™˘ÓÂȉËÙfi˜ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿Ûˆӻ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÚÔ˘Û›·˙Â Ô ∆˙·Î ™Ô˘fiÚÙ˜ (J. Schwartz), ‰È¿ÛËÌÔ˜ Û fiÛÔ˘˜ ·ÛÎÔ‡Ó ÙËÓ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋ È·ÙÚÈ΋ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ ·ÏÏÔȈ̤Ó˜ Û˘ÓÂȉËÛȷΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ. ™‡Ìʈӷ Ì ٷ ΛÌÂÓ· Ô˘ ‰È·Ê‹ÌÈ˙·Ó ÙÔ ÛÂÌÈÓ¿ÚÈÔ, Ô ™Ô˘fiÚÙ˜ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜ ·fi Ù· ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ ÙˆÓ Ó·˙›, fiÔ˘ Ù· ¯ÚfiÓÈ· ·ÔÌfiÓˆÛ˘, ÔÈ ¿ıÏȘ Û˘Óı‹Î˜ Î·È Ù· ‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ· ÙÔÓ ‰›‰·Í·Ó Ò˜ Ó· ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘ Î·È Ó· ηٷʇÁÂÈ Û οÔÈÔ Ì¤ÚÔ˜ fiÔ˘ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ÙÔ˘ ÚÔηϤÛÂÈ fiÓÔ. ∆· Ì·ı‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ›¯·Ó ÛÎÔfi ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ ÓÔËÙÈÎÔ‡ ÂϤÁ¯Ô˘ ̤ۈ ÙÔ˘ ‰È·ÏÔÁÈÛÌÔ‡. ∏ ‚·ıÈ¿ ÁÓÒÛË ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ·˘ÙÒÓ, ϤÂÈ, ÂÈÙÚ¤ÂÈ Û οÔÈÔÓ Ó· ÂϤÁ¯ÂÈ Û˘ÓÂȉËÙ¿ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ۈ̷ÙÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜, fiˆ˜ Â›Ó·È Ô ÛÊ˘ÁÌfi˜, Ë ·ÚÙËÚȷ΋ ›ÂÛË, Ô fiÓÔ˜, Ë ÎÔ‡Ú·ÛË Î·È Ë ·ÈÌÔÚÚ·Á›·. ™Â ÌÈ· ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ ›‰ÂÈÍË, Ô ∆˙·Î ™Ô˘fiÚÙ˜ ‹Ú ÌÈ· ÛÎÔ˘ÚÈ·Ṳ̂ÓË Û·ÎÔÚ¿Ê· Ì‹ÎÔ˘˜ ›ÎÔÛÈ ¤ÓÙ ÂηÙÔÛÙÔ̤ÙÚˆÓ Î·È ‰È·¤Ú·Û Ì ·˘Ù‹Ó ÙÔ ÌÚ¿ÙÛÔ ÙÔ˘. ¢ÂÓ ¤·ÈÍÂ Î·Ó ÙÔ Ì¿ÙÈ ÙÔ˘ ηÈ, ·ÊÔ‡ ÙËÓ ÙÚ¿‚ËÍ ¤Íˆ, ÌÔÓ¿¯· ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÛÙ·ÁfiÓ· ·›Ì·ÙÔ˜ Î¿Ï˘Ù ÙËÓ ÙÚ‡·. ∂ÓÙ˘ˆÛÈ¿ÛÙËη. ∆Ô ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ ‹Ù·Ó ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi. ª¿ı·Ì ÁÈ· ÙÔ ¯ÚÒÌ·, ÙË ı¤ÛË Î·È ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙˆÓ «ÙÛ¿ÎÚ·» Ì·˜ (ÙˆÓ ÂÓÂÚÁÂÈ·ÎÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ Ô˘ Ù¤ÌÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ۈ̷ÙÈÎÔ‡˜ Î·È „˘¯ÔÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜), ÁÈ· *
I sent my Soul through the Invisible, / some letter of that After-life to spell: / And by and by my Soul return’d to me, / And answer’d “I Myself am Heav’n and Hell.”
88
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
ÙË ‰‡Ó·ÌË Ô˘ ¤¯ÂÈ Ô ÓÔ˘˜ Ó· ÂϤÁ¯ÂÈ ÙÔ ÛÒÌ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Ù· ÙÛ¿ÎÚ· ·˘Ù¿, ÁÈ· ÙË ıÂڷ›· ÌÈ·˜ ·Ûı¤ÓÂÈ·˜ ̤ۈ Ù˘ ÂÓÔÚ¿Ûˆ˜, ÁÈ· ÙÔ Ò˜ Á›ÓÂÛ·È ¤Ó· Ì ÙÔ Û‡Ì·Ó ‰È· Ù˘ ·ÏÏËÏÂȉڿÛˆ˜ Ù˘ ‡Ï˘ Ì ÙËÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Î·È ¿ÏÏ· ÂÓÙ˘ˆÛȷο Ú¿ÁÌ·Ù·. ∆Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ ‹Ù·Ó Ú·ÎÙÈÎfi. ª¿ı·Ì Ҙ Ó· ‰È·ÏÔÁÈ˙fiÌ·ÛÙÂ Î·È ÌÂÙ¿ „¿Ï·Ì οÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ì¿ÓÙÚ·* ÁÈ· Ó· ÂÛÙÈ¿ÛÔ˘Ì ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȤ˜ Ì·˜. ∞˘Ùfi Û˘Ó¯›ÛÙËΠÁÈ· ·ÚÎÂÙ‹ ÒÚ·. O ™Ô˘fiÚÙ˜ ÙfiÓÈÛ ˆ˜ οÔÈÔÈ ·fi Ì·˜ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÓÈÒÛÔ˘Ó Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· Ô˘ ı· ÙÔ˘˜ Í·ÊÓÈ¿ÛÔ˘Ó. ¢ÂÓ ‹ÌÔ˘Ó ÌÂٷ͇ ·˘ÙÒÓ, ·Ú¿ ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȤ˜ ÌÔ˘, ·ÏÏ¿ οÔÈÔÈ ¿ÏÏÔÈ ·ÛÊ·ÏÒ˜ Ù· ¤ÓȈ۷Ó. ∫¿ÌÔÛ˜ Á˘Ó·›Î˜ ¤ÂÛ·Ó ·fi ÙȘ ηڤÎϘ ÙÔ˘˜ Î·È ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· Û˘ÛÒÓÙ·È ÛÙÔ ¿ÙˆÌ·, ‚·ÚÈ·Ó·Û·›ÓÔÓÙ·˜ Î·È ‚ÔÁÎÒÓÙ·˜, Û ÌÈ· ηٿÛÙ·ÛË Ô˘ ı‡ÌÈ˙ ÔÚÁ·ÛÌfi. ∂ËÚ¿ÛÙËÎ·Ó ÛÔ‚·Ú¿ ·ÎfiÌ· Î·È ÌÂÚÈÎÔ› ¿ÓÙÚ˜. °È· Ó· Ì ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· Û˘ÓÙÔÓÈÛÙÒ Ì ٷ ÙÛ¿ÎÚ· ÌÔ˘, Ì›· ·fi ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ Ì ‹Á Û ÌÈ· ÙÔ˘·Ï¤Ù· Ì ¤Ó·Ó ÌÂÁ¿ÏÔ Î·ıÚ¤ÙË, ¤ÎÏÂÈÛ ÙËÓ fiÚÙ·, ¤Û‚ËÛ ٷ ÊÒÙ· Î·È ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ÌÔ˘ ‰Â›ÍÂÈ ÙȘ ÂÓÂÚÁÂȷΤ˜ ·‡Ú˜ Ô˘ ÂÚȤ‚·ÏÏ·Ó Ù· ÛÒÌ·Ù¿ Ì·˜. ∫Ô›Ù·Í· fiÛÔ ÈÔ ÚÔÛÂÎÙÈο ÌÔÚÔ‡Û· ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›‰· Ù›ÔÙ·. ∂›Û˘, ÌÈ· Ó‡¯Ù· Ô˘ Ù·Íȉ‡·Ì Ì ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Û οÔÈÔÓ ‹Û˘¯Ô ‰ÚfiÌÔ ÙÔ˘ ŸÚÂÁÎÔÓ, ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÌÔ˘ ‰Â›¯ÓÂÈ Ù· ÌÈÎÚ¿ ʈÙÂÈÓ¿ fiÓÙ· ÛÙËÓ ¿ÎÚË ÙÔ˘ ‰ÚfiÌÔ˘. ¢ÂÓ ÌfiÚÂÛ· Ó· ‰ˆ Ô‡Ù ÎÈ ·˘Ù¿. ¶·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ· ÌÂÚÈο ·ÎfiÌË ÛÂÌÈÓ¿ÚÈ· Ì ÙÔÓ ∆˙·Î ™Ô˘fiÚÙ˜ ηÈ, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ fiÏ· ·˘Ù¿ ›¯·Ó Û˘Ì‚Â› ÚÈÓ Á›Óˆ «ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜», ÌÔÚÒ Ó· ˆ fiÙÈ ÚÔÛ¿ıËÛ· ÂÈÏÈÎÚÈÓ¿ Ó· ·ÈÛı·ÓıÒ ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ Ô˘ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ¤ÌÔÈ·˙·Ó Ó· ÓÈÒıÔ˘Ó — ·ÏÏ¿ ÔÙ¤ ‰ÂÓ Ù· ηٿÊÂÚ·. K¿ÓÔÓÙ·˜ ÌÈ·Ó ·Ó·ÛÎfiËÛË ÙˆÓ fiÛˆÓ Â›‰·, ÓÔÌ›˙ˆ ˆ˜ ·˘Ù¿ Ô˘ Û˘Ó¤‚·ÈÓ·Ó Â›¯·Ó Û¯¤ÛË Ì ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›Ó·È ÂÈÚÚ›˜ ÛÙȘ Ê·ÓÙ·ÛÈÒÛÂȘ, οÔÈÔÈ ¿ÏÏÔÈ Â›Ó·È ‰ÂÎÙÈÎÔ› ÛÙËÓ ˘Ô‚ÔÏ‹ Î·È ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜, ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· ·Ê‹ÓÔ˘Ó ÙÔ Ì˘·Ïfi ÙÔ˘˜ Ó· ÁÏÈÛÙÚ¿ Û ·ÏÏÔȈ̤Ó˜ Û˘ÓÂȉËÛȷΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ. K·È ÂÂȉ‹ ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ÔÈ ÂÚÈı·Ó¿ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ Â›Ó·È ¤Ó· ›‰Ô˜ ·ÏÏÔȈ̤Ó˘ Û˘ÓÂȉËÛȷ΋˜ ηٿÛÙ·Û˘, ı· ·Ó·Ï‡Ûˆ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ·˘Ù‹. ∆π ∂πN∞π ∏ ∞§§Oπøª∂N∏ ™ÀN∂π¢∏™π∞∫∏ ∫∞∆∞™∆∞™∏; OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ ı· Û˘ÌʈÓÔ‡Û·Ó Ì·˙› ÌÔ˘ fiÙÈ ÔÈ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÙÈΤ˜ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÛÙÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ÚÔ˚fiÓÙ· Ê·ÓÙ·Û›·˜ Î·È ·˘ı˘Ô‚ÔÏ‹˜, ·ÏÏ¿ ÔÏÏÔ› ı· ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Û·Ó ÙËÓ ÙÚ›ÙË ÂÍ‹ÁËÛË Ô˘ ¤‰ˆÛ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ·ÏÏÔȈ̤Ó˜ Û˘ÓÂȉËÛȷΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ. Œ¯Ô˘ÌÂ Û˘˙Ë*
™.Ù.M.: §¤ÍË ‹ ‹¯Ô˜ Ô˘ ·ӷϷ̂¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ̤ÛÔ ·˘ÙÔÛ˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ ηٿ ÙÔÓ ‰È·ÏÔÁÈÛÌfi.
ME™A A¶O TO AOPATO
89
Ù‹ÛÂÈ Â› Ì·ÎÚfiÓ ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi Ì ÙÔÓ ∆˙¤È̘ ƒ¿ÓÙÈ. ∂ΛÓÔ˜, fiˆ˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜, .¯. Ô „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ƒfiÌÂÚÙ ª¤ÈÎÂÚ (Robert Baker 1990 Î·È 1996), ÈÛÙ‡ÂÈ ˆ˜ ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È Ù¤ÙÔȘ «·ÏÏÔȈ̤Ó˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ», ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ù›ÔÙ· Ô˘ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· οÓÂÈ Â˘ÚÈÛÎfiÌÂÓÔ˜ Û ̛· ·fi ÙȘ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô Ó· ÌËÓ ÌÔÚ› Ó· οÓÂÈ Û οÔÈ· «ÌË ·ÏÏÔȈ̤ÓË» (‰ËÏ·‰‹ Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈ΋, Û˘ÓÂȉËÙ‹ ηٿÛÙ·ÛË ÂÁÚ‹ÁÔÚÛ˘). ∏ ‡ÓˆÛË, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ıˆÚÂ›Ù·È Û˘¯Ó¿ ˆ˜ ¤Ó· ›‰Ô˜ ·ÏÏÔȈ̤Ó˘ ηٿÛÙ·Û˘, ·ÏÏ¿ Ô ˘ÓˆÙÈÛÙ‹˜ ∫Ú¤ÛÎÈÓ «Ô ∂ÎÏËÎÙÈÎfi˜» Â›Ó·È ‰È·ÙÂıÂÈ̤ÓÔ˜ Ó· ÏËÚÒÛÂÈ 100.000 ‰ÔÏ¿ÚÈ· Û fiÔÈÔÓ Î·ÙÔÚıÒÛÂÈ Ó· ˘ÓˆÙ›ÛÂÈ Î¿ÔÈÔÓ Î·È Ó· ÙÔÓ ‚¿ÏÂÈ Ó· οÓÂÈ Î¿ÙÈ Ô˘ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ οÓÂÈ Í‡ÓÈÔ˜. O ª¤ÈÎÂÚ, Ô ∫Ú¤ÛÎÈÓ, Ô ƒ¿ÓÙÈ Î·È ¿ÏÏÔÈ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ Ë ‡ÓˆÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ Ê·ÓÙ·Ûȷ΋ ˘ÈÔı¤ÙËÛË ÚfiψÓ. ∂ÁÒ ‰È·ÊˆÓÒ. ∏ ¤ÎÊÚ·ÛË ·ÏÏÔȈ̤Ó˜ Û˘ÓÂȉËÛȷΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÂÈÓÔ‹ıËΠ·fi ÙÔÓ ·Ú·„˘¯ÔÏfiÁÔ ∆Û·ÚϘ ∆·ÚÙ (Charles Tart) ÙÔ 1969, ·ÏÏ¿ Ë ·Ú·‰ÔÛȷ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›· ÁÓÒÚÈ˙ ‹‰Ë ·fi ÔÏ‡Ó Î·ÈÚfi fiÙÈ Ô ÓÔ˘˜ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ·Ï‹ Û˘ÓÂȉËÙfiÙËÙ·. O „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ∫¤ÓÂı ª¿Ô˘ÂÚ˜ (Kenneth Bowers) ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ «˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÙÈ ÙÔ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ Î·È ÙÔ ÏÂÙfiÙÂÚÔ ÛÙËÓ ˘ÓˆÙÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ·fi ÙËÓ ËıÂÏË̤ÓË Î·È ÛÎfiÈÌË Û˘ÌÌfiÚʈÛË ÛÙȘ ·ÓÙÈÏËÙ¤˜ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ÂÚ›ÛÙ·Û˘» Î·È fiÙÈ «Ë “˘fiıÂÛË Ù˘ ÚÔÛÔ›ËÛ˘” Â›Ó·È ÌÈ· ·Ôχو˜ ·Ó·Ú΋˜ ÂÚÌËÓ›· Ù˘ ‡ÓˆÛ˘» (1976, Û. 20). O ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎfi˜ „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ŒÚÓÂÛ٠ÛÏÁηÚÓÙ (E. Hilgard), ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ÙÔ˘ ™Ù¿ÓÊÔÚÓÙ, ·Ó·Î¿Ï˘„ ̤ۈ Ù˘ ‡ÓˆÛ˘ ¤Ó·Ó «ÎÚ˘Ì̤ÓÔ ·Ú·ÙËÚËÙ‹» ÛÙÔÓ ÓÔ˘, Ô˘ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ·ÏÏ¿ fi¯È ÛÂ Û˘ÓÂȉËÙfi ›‰Ô, Î·È ˆ˜ «˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÈÂÚ·Ú¯Èο ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓˆÓ ·ÏÏ¿ ‰È·¯ˆÚ›ÛÈÌˆÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜» (1977, Û. 17). O ÛÏÁηÚÓÙ ¤‰ÈÓÂ Ù˘Èο ÙȘ ÂÍ‹˜ Ô‰ËÁ›Â˜ ÛÙ· ¿ÙÔÌ· Ô˘ ÌÂÙ›¯·Ó ÛÙ· ÂÈÚ¿Ì·Ù¿ ÙÔ˘: ŸÙ·Ó ·ÎÔ˘Ì‹Ûˆ ÙÔÓ ÒÌÔ Û·˜ Ì ÙÔ ¯¤ÚÈ ÌÔ˘ (·ÊÔ‡ Û·˜ ˘ÓˆÙ›Ûˆ), ı· ÌÔÚ¤Ûˆ Ó· ÌÈÏ‹Ûˆ Ì ¤Ó· ÎÚ˘Ì̤ÓÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Û·˜ Ô˘ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ‰È¿ÊÔÚ· Ú¿ÁÌ·Ù· ÛÙÔ ÛÒÌ· Û·˜, Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ Ù· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Û·˜ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÈÏ¿ˆ ÙÒÚ·. ∆Ô ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÙÒÚ· ÌÈÏÒ ‰ÂÓ ı· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙÈ ı· ÌÔ˘ ϤÙÂ, Ô‡ÙÂ Î·Ó fiÙÈ ÌÔ˘ ÌÈÏ¿ÙÂ... £· ı˘ÌfiÛ·ÛÙ ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Û·˜ ÙÔ ÔÔ›Ô ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÔÏÏ¿ Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó Î·È Ù· ÔÔ›· ÌÔÚ› Ó· ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÎÚ˘Ì̤ӷ ÙfiÛÔ ÛÙË Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈ΋ Û·˜ Û˘ÓÂȉËÙfiÙËÙ· fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ˘ÓˆÙÈṲ̂ÓÔ ÙÌ‹Ì· Û·˜». (Knox, Morgan & Hilgard 1974, Û. 842). ∏ ·ÔÛÙ·ÛÈÔÔ›ËÛË ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ÎÚ˘Ì̤ÓÔ˘ ·Ú·ÙËÚËÙ‹ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ›‰Ô˜ ·ÏÏÔȈ̤Ó˘ ηٿÛÙ·Û˘.
90
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
∆È ÂÓÓÔԇ̠fï˜ ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÁÈ· ·ÏÏÔȈ̤ÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ‹, ÌÈ· Ô˘ ÙÔ Ê¤ÚÓÂÈ Ô ÏfiÁÔ˜, ÁÈ· ÌË ·ÏÏÔȈ̤ÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË; ∂‰Ò, ı· ‹Ù·Ó ›Ûˆ˜ ¯Ú‹ÛÈÌÔ Ó· οÓÔ˘Ì ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ ÔÛÔÙÈÎÒÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ, ‰ËÏ·‰‹ ‰È·ÊÔÚÒÓ ‚·ıÌÔ‡, Î·È ÔÈÔÙÈÎÒÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ, ‰ËÏ·‰‹ ‰È·ÊÔÚÒÓ Â›‰Ô˘˜. ªÈ· ÛÙÔ›‚· ·fi ¤ÍÈ Ì‹Ï· Î·È ÌÈ· ÛÙÔ›‚· ·fi ¤ÓÙ ̋Ϸ Â›Ó·È ÔÛÔÙÈο ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜. ªÈ· ÛÙÔ›‚· ·fi ¤ÍÈ ÔÚÙÔοÏÈ· Î·È ÌÈ· ÛÙÔ›‚· ·fi ¤ÍÈ Ì‹Ï· Â›Ó·È ÔÈÔÙÈο ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂٷ͇ Û˘ÓÂȉËÛÈ·ÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ Â›Ó·È ÔÛÔÙÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ Î·È fi¯È ÔÈÔÙÈÎÔ‡. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Î·È ÛÙȘ ‰‡Ô ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ‚ÈÒÓÂÙ·È ¤Ó· ›‰Ô˜ ÂÌÂÈÚ›·˜, ·ÏÒ˜ Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ‚·ıÌÔ‡˜. ŸÙ·Ó .¯. ÎÔÈÌfiÌ·ÛÙÂ, ÛÎÂÙfiÌ·ÛÙ — ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ÔÓÂÈÚ¢fiÌ·ÛÙÂØ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ì ÌӋ̘, ·ÊÔ‡ ÌÔÚԇ̠ӷ ı˘ÌËıԇ̠ٷ fiÓÂÈÚ¿ Ì·˜Ø Î·È ¤¯Ô˘ÌÂ Û˘Ó·›ÛıËÛË ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ Ì·˜, ·Ó Î·È Û Ôχ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ıÌfi. ªÂÚÈÎÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ ÂÚ·ÙÔ‡Ó Î·È ÌÈÏÔ‡Ó ÛÙÔÓ ‡ÓÔ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ Î·ı¤Ó·˜ Ì·˜ ÌÔÚ› Ó· ÂϤÁÍÂÈ ÙÔÓ ‡ÓÔ ÙÔ˘ ۯ‰ȿ˙ÔÓÙ·˜ Ó· ͢ӋÛÂÈ Î¿ÔÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÒÚ· Î·È ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ Ì ۯÂÙÈο ηϋ ·ÎÚ›‚ÂÈ·. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÎÔÈÌÒÌÂÓÔÈ, οÓÔ˘Ì ÏÈÁfiÙÂÚ· ·’ fiÛ· ÌÔÚԇ̠ӷ οÓÔ˘Ì ͇ÓÈÔÈ. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, Ô ‡ÓÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ηÏfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÏÏÔȈ̤Ó˘ ηٿÛÙ·Û˘, ‰ÈfiÙÈ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi˜ ÒÛÙ ‰‡ÛÎÔÏ· ı· ÙÔÓ Ì¤Ú‰Â˘Â Î·Ó›˜ Ì ÙËÓ ÂÁÚ‹ÁÔÚÛË. ∏ ÔÛÔÙÈ΋ ‰È·ÊÔÚ¿ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏË, ÒÛÙ ӷ Á›ÓÂÙ·È ‰È·ÊÔÚ¿ ÔÈÔÙÈ΋ Î·È ¤ÙÛÈ Ó· ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ˆ˜ ·ÏÏÔȈ̤ÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË. ∞Ó Î·È Ù· ËÏÂÎÙÚÂÁÎÂÊ·ÏÔÁÚ·Ê‹Ì·Ù· Ù˘ EÈÎfiÓ·˜ 7 Â›Ó·È ÌfiÓÔÓ ÔÛÔÙÈÎÒ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο, Ë ‰È·ÊÔÚ¿ ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ·, ÒÛÙ ÔÈ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ·˘Ù¿ ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ‡Ô˘Ó Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ıˆÚËıÔ‡Ó ˆ˜ ÔÈÔÙÈο ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜. ∞Ó Ô‡Ù ÙÔ ÎÒÌ· Â›Ó·È ·ÏÏÔȈ̤ÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, ÙfiÙ ‰ÂÓ Í¤Úˆ ÙÈ ¿ÏÏÔ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È — ¿ÏψÛÙ ‰ÂÓ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ÙÔ ·Ó··Ú·Á¿ÁÂÈ Û ηٿÛÙ·ÛË ÂÁÚ‹ÁÔÚÛ˘. ∏ Û˘ÓÂȉËÙfiÙËÙ· ¤¯ÂÈ ‰‡Ô ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο: «1. ∆ËÓ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ì·˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ Ì·˜ ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ÔÈ ·ÈÛı‹ÛÂȘ, ÔÈ ÌӋ̘ Î·È ÔÈ ÛΤ„ÂȘ Ó· ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÔÓÙ·È Â·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë. 2. ∆ÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ì·˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ Ì·˜ ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È Ë ¤Ó·ÚÍË Î·È Ë Ï‹ÍË ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È ÛΤ„˘» (Kihlstrom 1987, Û. 1445). ™˘ÓÂÒ˜, ÌÈ· ·ÏÏÔȈ̤ÓË Û˘ÓÂȉËÛȷ΋ ηٿÛÙ·ÛË ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÌÔ‰›˙ÂÈ ÙËÓ ·ÎÚÈ‚‹ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË ÙˆÓ ·ÈÛıËÙËÚÈ·ÎÒÓ ·ÓÙÈÏ‹„ˆÓ, Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ Î·È Ù˘ ÛΤ„˘, ηıÒ˜ Î·È Ó· ·Ú·ÎˆÏ‡ÂÈ ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È ÙÔ˘ ÛΤÙÂÛı·È ̤۷ ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ªÈ· ·ÏÏÔȈ̤ÓË Û˘ÓÂȉËÛȷ΋ ηٿÛÙ·ÛË ˘Ê›ÛÙ·Ù·È fiÙ·Ó ˘¿Ú¯ÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·ÚÂÌfi‰ÈÛË Ù˘ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ˘ Î·È ÙÔ˘ ÂϤÁ¯Ô˘ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ Ì·˜. ŸÙ·Ó Ϥˆ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·ÚÂÌfi‰ÈÛË, ÂÓÓÔÒ ÙËÓ ÚfiÎÏËÛË ¤ÓÙÔÓ˘ ·fiÎÏÈÛ˘ ·fi ÙË «Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈ΋» ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·. ∆fiÛÔ Ô ‡ÓÔ˜ fiÛÔ Î·È Ë ‡ÓˆÛË
ME™A A¶O TO AOPATO
91
¢È¤ÁÂÚÛË
÷ϿڈÛË
ÀÓËÏ›·
⁄ÓÔ˜
µ·ı‡˜ ‡ÓÔ˜
∫ÒÌ· EIKONA 7. ∏ÏÂÎÙÚÂÁÎÂÊ·ÏÔÁÚ·Ê‹Ì·Ù· ¤ÍÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ Û˘ÓÂȉËÛÈ·ÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛˆÓ.
ÚÔηÏÔ‡Ó Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ, ÔÈ ÂÚÈı·Ó¿ÙȘ Î·È ÔÈ Â͈ۈ̷ÙÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È ¿ÏϘ ·ÏÏÔȈ̤Ó˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ. O „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ª¿Ú˘ ª¤ÁÂÚÛÙ·˚Ó (B. Beyerstein) ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ› Ì ·Ó¿ÏÔÁÔ ÙÚfiÔ, fiÙ·Ó ÔÚ›˙ÂÈ ÙȘ ·ÏÏÔȈ̤Ó˜ Û˘ÓÂȉËÛȷΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ˆ˜ ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂȘ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ Ó¢ÚÈÎÒÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ «·fi ·Ûı¤ÓÂÈ·, ·ӷϷ̂·ÓfiÌÂÓ· ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·, ÓÔËÙÈ΋ ¯ÂÈÚ·ÁÒÁËÛË ‹ ¯ËÌÈ΋ ›‰Ú·ÛË» ¤ÙÛÈ ÒÛÙ «Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ì·˜ Î·È ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ó· ·ÏÏÔÈÒÓÂÙ·È ıÂÌÂÏȈ‰Ò˜» (1996, Û. 15). O „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ÕÓÙÚÈÔ˘ N¤¯ÂÚ (Andrew Neher 1990) ÙȘ ·ÔηÏ› «˘ÂÚ‚·ÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ», ÙȘ Ôԛ˜ ÔÚ›˙ÂÈ ˆ˜ Í·ÊÓÈΤ˜ Î·È ·Úfi‚ÏÂÙ˜ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ Ù˘ Û˘ÓÂȉËÙfiÙËÙ·˜, ·ÚÎÂÙ¿ ¤ÓÙÔÓ˜ ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È Î·Ù·ÎÏ˘ÛÌÈ·›Â˜ ÁÈ· ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Ô˘ ˘fiÎÂÈÙ·È Û ·˘Ù¤˜. ∆Ô ÎÏÂȉ› Â‰Ò Â›Ó·È Ë ¤ÓÙ·ÛË Ù˘ ÂÌÂÈÚ›·˜ Î·È Ë ‚·ı‡ÙËÙ· Ù˘ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜. ªÔÚԇ̠ӷ οÓÔ˘Ì οÙÈ ÛÙËÓ ·ÏÏÔȈ̤ÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ οÓÔ˘Ì ÛÙË ÌË ·ÏÏÔȈ̤ÓË; N·È! °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ù· fiÓÂÈÚ· ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ·fi ÙȘ ÔÓÂÈÚÔÔÏ‹ÛÂȘ Ô˘ οÓÔ˘Ì fiÙ·Ó Â›Ì·ÛÙ ͇ÓÈÔÈ. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ, ˘fi ηÓÔÓÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜, ÔÙ¤ ‰ÂÓ Û˘Á¯¤Ô˘Ì ÙȘ ‰‡Ô ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó‰ÂÈÍË Ù˘ ÔÈÔÙÈ΋˜ ‰È·ÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘˜. ∂ÈϤÔÓ, ηÓ›˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ fiÙ·Ó
92
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
Â›Ó·È Í‡ÓÈÔ˜ Î·È Û ÈÛÔÚÚÔË̤ÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, ÂÎÙfi˜ ·Ó ˘¿ÚÍÂÈ Î¿ÔÈ· ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚Ô‡Û· ·Ú¿ÌÂÙÚÔ˜, fiˆ˜ Â›Ó·È ÙÔ ¤ÓÙÔÓÔ ÛÙÚ˜, Ù· Ó·ÚΈÙÈο ‹ Ë ·Ú·ÙÂٷ̤ÓË ·¸Ó›·. OÈ ÂÚÈı·Ó¿ÙȘ Î·È ÔÈ Â͈ۈ̷ÙÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ Â›Ó·È ÙfiÛÔ Û¿ÓȘ Ô˘ Û˘¯Ó¿ ͯˆÚ›˙Ô˘Ó, ˆ˜ ÁÂÁÔÓfiÙ· Ù· ÔÔ›· ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó ÙË ˙ˆ‹ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÙȘ ‚ÈÒÓÔ˘Ó. ∞ÏÏ¿ Î·È fi¯È! OÈ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Â›Ó·È ÌfiÓÔÓ ÔÛÔÙÈΤ˜. ∞ÎfiÌË Î·È ¤ÙÛÈ, fï˜, ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ Î·Ó›˜ ˆ˜ ÔÈ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿Ï˜, ÒÛÙ ӷ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÔÈÔÙÈ΋ ‰È·ÊÔÚ¿. ªÔÚ›Ù ӷ ÌÔ˘ ‰Â›ÍÂÈÙ ÙÔ ËÏÂÎÙÚÂÁÎÂÊ·ÏÔÁÚ¿ÊËÌ· Ô˘ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È fiÙ·Ó Â›Ì·È «Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈο Û˘ÓÂȉËÙfi˜» Î·È Ó· ÌÔ˘ ›Ù fiÙÈ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ÌfiÓÔÓ ÔÛÔÙÈο Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ ËÏÂÎÙÚÂÁÎÂÊ·ÏÔÁÚ¿ÊËÌ· Ô˘ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È fiÙ·Ó ¤¯ˆ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¤¯ˆ η̛· ‰˘ÛÎÔÏ›· ÛÙÔ Ó· ‚ÈÒÓˆ Î·È Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ˆ ÙË ÚÈ˙È΋ ‰È·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜. ¶¿ÚÙ ˆ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙËÓ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ÂÌÂÈÚ›·. ∏ ¶∂ƒπ£∞N∞∆π∞ ∂ª¶∂πƒπ∞ ª›· ·fi ÙȘ ÎÈÓËÙ‹ÚȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ›Ûˆ ·fi ÙȘ ıÚËÛΛ˜, ÙÔÓ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÌfi, ÙÔÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÛÌfi, ÙÔ Î›ÓËÌ· Ù˘ «N¤·˜ ∂Ô¯‹˜» Î·È ÙËÓ ›ÛÙË ÛÙËÓ ÙËÏ¿ıÂÈ· Î·È ÛÙȘ ·Ú·„˘¯ÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ Â›Ó·È Ë ÂÈı˘Ì›· Ù˘ ˘¤Ú‚·Û˘ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, Ù˘ ˘ÂÚ‹‰ËÛ˘ ÙÔ˘ «Â‰Ò» Î·È ÙÔ˘ «ÙÒÚ·» Î·È ÙÔ˘ ÂÚ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ̤ۈ ÙÔ˘ ·ÔÚ¿ÙÔ˘ Û ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔÓ ÎfiÛÌÔ, ¤Íˆ ·fi ÙȘ ·ÈÛı‹ÛÂȘ. ∞ÏÏ¿ Ô‡ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ô ÎfiÛÌÔ˜ ·˘Ùfi˜ Î·È Ò˜ ¿Ì ̤¯ÚȘ ÂΛ; ∆È ÙÔ ÂÏ΢ÛÙÈÎfi ¤¯ÂÈ ¤Ó· ̤ÚÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ٛÔÙ·; ∂›Ó·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ÌÈ· ·Ï‹ ÌÂÙ¿‚·ÛË Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ «¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿»; OÈ ÈÛÙÔ› ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì οÙÈ ÁÈ· ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ ̤ۈ ÂÓfi˜ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ Ô˘ ηÏÂ›Ù·È ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ÂÌÂÈÚ›· ‹ ÂÌÂÈÚ›· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘. ∏ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ÂÌÂÈÚ›·, fiˆ˜ Î·È Ë Û¯ÂÙÈ΋ Ì ·˘Ù‹Ó Â͈ۈ̷ÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›·, Â›Ó·È ¤Ó· ·fi Ù· ÈÔ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· „˘¯ÔÏÔÁÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. ∞’ fi,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È, ÔÈ ÂÌÂÈڛ˜ οÔÈˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ¯Â›ÏÔ˜ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ÙfiÛÔ Ôχ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ÒÛÙ ԉËÁÔ‡Ó ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ÛÙËÓ ÂÔ›ıËÛË fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂÙ¿ ı¿Ó·ÙÔÓ ˙ˆ‹ ‹ fiÙÈ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ Â›Ó·È ÌÈ· ¢¯¿ÚÈÛÙË ÂÌÂÈÚ›· ‹ Î·È Ù· ‰‡Ô. ∆Ô Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ¤ÁÈÓ ¢ڇÙÂÚ· ÁÓˆÛÙfi Ì ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ƒ¤ÈÌÔÓÙ ªÔ‡ÓÙ˘ (R. Moody) ∑ˆ‹ ÌÂÙ¿ ÙË ∑ˆ‹ (Life After Life) Î·È ÙÔ ‚¿ÛÈÌÔ ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ ÂȂ‚·ÈÒıËΠ·fi Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ¿ÏψÓ. O ηډÈÔÏfiÁÔ˜ º. ™ÎÔ‡ÓÌÂ˚ÎÂÚ (F. Schoonmaker 1979), ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ·Ó¤ÊÂÚ fiÙÈ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙÔ 50% ÙˆÓ ‰‡Ô ¯ÈÏÈ¿‰ˆÓ Î·È Ï¤ÔÓ ·ÛıÂÓÒÓ Ô˘ ›¯Â ÎÔ˘Ú¿ÚÂÈ Û ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô 18 ÂÙÒÓ Â›¯·Ó οÔÈ· ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ÂÌÂÈÚ›·. ªÈ· ‰ËÌÔÛÎfiËÛË Ô˘ ¤ÁÈÓ ÙÔ 1982 (Gallup 1982, Û. 198) ¤‰ÂÈÍ ˆ˜ 1 ÛÙÔ˘˜ 20 ∞ÌÂÚÈηÓÔ‡˜ ›¯Â ÌÈ· ÚÔÛˆÈ΋ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ÂÌÂÈÚ›·.
ME™A A¶O TO AOPATO
93
ŸÙ·Ó ÔÈ ÂÌÂÈڛ˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ÚˆÙÔ›‰·Ó ÙÔ Êˆ˜ Ù˘ ‰ËÌÔÛÈfiÙËÙ·˜, ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÙËÎ·Ó ˆ˜ ÌÂÌÔӈ̤ӷ, Û¿ÓÈ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ·ÔÚÚ›ÊıËÎ·Ó ·fi ÁÈ·ÙÚÔ‡˜ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ›Ù ˆ˜ ˘ÂÚ‚ÔϤ˜ ›Ù ˆ˜ Ê·ÓÙ·ÛÙÈΤ˜ ÈÛÙÔڛ˜ ηٷÛ΢·Ṳ̂Ó˜ ·fi ÛÙÚÂÛ·ÚÈṲ̂ӷ ·ÏÏ¿ Î·È Ôχ Â˘Ê¿ÓÙ·ÛÙ· Ì˘·Ï¿. ™ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1980, fï˜, ÔÈ ÂÚÈı·Ó¿ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ·¤ÎÙËÛ·Ó ·ÍÈÔÈÛÙ›· ¯¿ÚȘ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ∂Ï›˙·ÌÂı ∫‡ÌÏÂÚƒÔ˜ (Elisabeth Kübler-Ross), ÌÈ·˜ ÁÈ·ÙÚÔ‡ Ô˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÙËÓ ·Ú·Î¿Ùˆ, ÎÏ·ÛÈ΋ ϤÔÓ ÈÛÙÔÚ›·: ∏ ΢ڛ· ™‚·ÚÙ˜ ‹Úı ÛÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô Î·È Ì·˜ ‰ÈËÁ‹ıËΠÙËÓ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ÂÌÂÈÚ›· Ù˘. ∏ ›‰È· Â›Ó·È ÓÔÈÎÔÎ˘Ú¿ ·fi ÙËÓ ¶ÔÏÈÙ›· Ù˘ πÓÙÈ¿Ó·, ÌÈ· ·Ï‹, ·ÓÂÈÙ‹‰Â˘ÙË Á˘Ó·›Î·. ∂›¯Â ÚÔ¯ˆÚË̤ÓÔ Î·ÚΛÓÔ, ˘¤ÛÙË ·ÈÌÔÚÚ·Á›· Î·È ÙË ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó ÂÙÔÈÌÔı¿Ó·ÙË Û ¤Ó· ȉȈÙÈÎfi ÓÔÛÔÎÔÌ›Ô. OÈ ÁÈ·ÙÚÔ› ÚÔÛ·ıÔ‡Û·Ó Ó· ÙËÓ ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÛÙË ˙ˆ‹ › 45 ÏÂÙ¿, ‡ÛÙÂÚ· ·fi Ù· ÔÔ›· ‰ÂÓ ÂÌÊ¿ÓÈ˙ ȷ ÛËÌ›· ˙ˆ‹˜, ÔfiÙ ÈÛÙÔÔ›ËÛ·Ó ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi Ù˘. ªÔ˘ ›Â, ·ÚÁfiÙÂÚ·, ˆ˜ fiÙ·Ó «‰Ô‡Ï¢·Ó» ¿Óˆ Ù˘, ¤ÓȈÛ ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ù˘ Ó· ʇÁÂÈ ·fi ÙÔ ÛÒÌ· Ù˘ Î·È Ó· ·ÈˆÚÂ›Ù·È ¤Ó·-‰‡Ô ̤ÙÚ· ¿Óˆ ·fi ÙÔ ÎÚ‚¿ÙÈ, ‚ϤÔÓÙ·˜ ÙËÓ È·ÙÚÈ΋ ÔÌ¿‰· Ó· ‰Ô˘Ï‡ÂÈ ÊÚÂÓÈ·Ṳ̂ӷ. ªÔ˘ ÂÚȤÁÚ·„ ٷ Û¯¤‰È· ¿Óˆ ÛÙȘ ÁÚ·‚¿Ù˜ ÙˆÓ ÁÈ·ÙÚÒÓ, ·ӤϷ‚ ¤Ó· ·Ó¤Î‰ÔÙÔ Ô˘ › οÔÈÔ˜ ÁÈ·ÙÚfi˜, ÂÓ Á¤ÓÂÈ ı˘ÌfiÙ·Ó Â·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù· ¿ÓÙ·. ∆Ô ÌfiÓÔ Ô˘ ‹ıÂÏ ӷ ÙÔ˘˜ ÂÈ ‹Ù·Ó «ËÚÂÌ‹ÛÙÂ, ÌËÓ ·ÓËÛ˘¯Â›ÙÂ, fiÏ· Â›Ó·È ÂÓÙ¿ÍÂÈ, ÌËÓ ·Ï‡ÂÙ ¤ÙÛÈ ÛÎÏËÚ¿». ŸÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÁˆÓÈ˙fiÙ·Ó Ó· ÙÔ˘˜ ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÙfiÛÔ ÈÔ ÊÚÂÓÈ·Ṳ̂ӷ ‰Ô‡Ï¢·Ó ¿Óˆ Ù˘. ∆fiÙÂ, fiˆ˜ ϤÂÈ Î·È Ë ›‰È·, «ÂÁη٤ÏÂÈ„Â ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ·» Î·È ¤¯·Û ÙȘ ·ÈÛı‹ÛÂȘ Ù˘. ∞ÊÔ‡ ÈÛÙÔÔÈ‹ıËÎÂ Ô ı¿Ó·Ùfi˜ Ù˘, ·ӋÏı ÛÙË ˙ˆ‹ Î·È ¤˙ËÛ ¿ÏÏÔÓ ÂÓ¿ÌÈÛË ¯ÚfiÓÔ. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È ÌÈ· Ù˘È΋ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ÂÌÂÈÚ›·, ÙËÓ ÔÔ›· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ¤Ó· ·fi Ù· ÙÚ›· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÈÔ Û˘¯Ó¿: (1) Ë ÂÌÂÈÚ›· Â͈ۈ̷ÙÈ΋˜ ·ÈÒÚËÛ˘, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ÎÔÈÙ¿˙ÂȘ οو Î·È ‚ϤÂȘ ÙÔ ÛÒÌ· ÛÔ˘Ø (2) ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ̤۷ ·fi οÔÈÔ ÙÔ‡ÓÂÏ ‹ ÛÂÈÚÔÂȉ‹ ı¿Ï·ÌÔ ÚÔ˜ ¤Ó· Ï·ÌÚfi ʈ˜, Ô˘ ·ÓÙÈÚÔۈ‡ÂÈ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÛÙËÓ «¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿»Ø (3) Ë ¤ÍÔ‰Ô˜ ÛÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ Î·È Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÓÂÎÚÒÓ ·Á·ËÌ¤ÓˆÓ ÚÔÛÒˆÓ ‹ οÔÈ·˜ ıÂ˚΋˜ ÊÈÁÔ‡Ú·˜. ªÔÈ¿˙ÂÈ ÚÔÊ·Ó¤˜ ˆ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·Ú·ÈÛıËÛȷΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜, ˘·ÁÔÚ¢fiÌÂÓ˜ ·fi ÙËÓ ¤ÓÙÔÓË ÂÈı˘Ì›·. ÎÈ fï˜, Ë ∫‡ÌÏÂÚ-ƒÔ˜ ¤¯ÂÈ Î¿ÓÂÈ ÙÔ ·Ó ÁÈ· Ó· ÙȘ ÂȂ‚·ÈÒÛÂÈ: «∂›¯·Ì ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙÚ·˘Ì·ÙÈṲ̂ÓÔ˘˜ Û ÛÔ‚·Ú¿ ·˘ÙÔÎÈÓËÙÈο ‰˘ÛÙ˘¯‹Ì·Ù· ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰ÂÓ ¤‰ÈÓ·Ó ÛËÌ›· ˙ˆ‹˜, ·ÏÏ¿ Ì·˜ ›·Ó fiÛ˜ Û˘Û΢¤˜ Ô͢ÁÔÓÔÎfiÏÏËÛ˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ‚Á¿ÏÔ˘Ó ·fi Ù· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ·» (1981, Û. 86). ∞ÎfiÌ· ÈÔ ·ÏÏfiÎÔÙ˜ ›-
94
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
Ó·È ÔÈ ÈÛÙÔڛ˜ Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ Ôԛ˜ ¤Ó· ·Ó¿ËÚÔ ‹ ¿ÚÚˆÛÙÔ ÛÒÌ· Á›ÓÂÙ·È Î·Ï¿ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÂÌÂÈÚ›·˜. «∆ÂÙÚ·ÏËÁÈÎÔ› ‰ÂÓ ÓÈÒıÔ˘Ó È· ·Ú¿Ï˘ÙÔÈ, ·ÛıÂÓ›˜ Ì ÛÎÏ‹Ú˘ÓÛË Î·Ù¿ Ͽη˜, ηıËψ̤ÓÔÈ Û ·Ó·ËÚÈΤ˜ ηڤÎϘ › ¯ÚfiÓÈ·, ‰ÈËÁÔ‡ÓÙ·È ˆ˜, ¤Íˆ ·fi ÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘˜, ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÙÚ·ÁÔ˘‰Ô‡Ó Î·È Ó· ¯ÔÚ‡Ԣӻ. ∞Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ·fi ÙÔ ·ÏÈfi, ˘ÁȤ˜ ÛÒÌ·; º˘ÛÈο! ªÈ· ÛÙÂÓ‹ ÌÔ˘ Ê›ÏË Ô˘ ¤ÌÂÈÓ ·Ú·ÏËÁÈ΋ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ·˘ÙÔÎÈÓËÙÈÎfi ‰˘ÛÙ‡¯ËÌ· ÔÓÂÈÚ¢fiÙ·Ó Û˘¯Ó¿ ˆ˜ ÌÔÚÔ‡ÛÂ Î·È ¿ÏÈ Ó· ÎÈÓËı›. ™˘¯Ó¿ ͢ÓÔ‡Û ÙÔ Úˆ› ÂÚÈ̤ÓÔÓÙ·˜ Ó· ÛËΈı› Î·È Ó· ˉ‹ÍÂÈ ·fi ÙÔ ÎÚ‚¿ÙÈ. ∞ÏÏ¿ Ë ∫‡ÌÏÂÚ-ƒÔ˜ ‰ÂÓ Û˘ÌÌÂÚ›˙ÂÙ·È ·˘Ù‹ ÙËÓ Â˙‹ ÂÍ‹ÁËÛË: «µÏ¤ÂȘ ÙÂÏ›ˆ˜ Ù˘ÊÏÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Î·Ó ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË ÛÙÔ Êˆ˜, ‰ÂÓ ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó Î·Ó ·Ô¯ÚÒÛÂȘ ÙÔ˘ ÁÎÚ›˙Ô˘, ·ÏÏ¿ fiÙ·Ó ‰ÔÎÈÌ¿ÛÔ˘Ó ÌÈ· ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ÂÌÂÈÚ›·, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÚÈÁÚ¿„Ô˘Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙË ÛÎËÓ‹ ÙÔ˘ ·Ù˘¯‹Ì·ÙÔ˜ ‹ ÙÔ˘ ÓÔÛÔÎÔÌ›Ԣ. ªÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ ·›Û٢٘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ. ¶Ò˜ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ÙÔ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ·˘Ùfi;». ∂‡ÎÔÏ·. OÈ ÚÔÊÔÚÈΤ˜ ÂÚÈÁڷʤ˜ Ô˘ ¿ÎÔ˘Á·Ó ÙÚÈÁ‡Úˆ ÙÔ˘˜ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ·˜ ÂÌÂÈÚ›·˜ ÌÂÙ·ÙÚ¤ÔÓÙ·È Û ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ ÛÎËÓ‹˜ Î·È Î·ÙfiÈÓ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È Ì ϤÍÂȘ. ∂›Û˘, Û˘¯Ó¿, ÔÈ ·ÛıÂÓ›˜ ÛÙËÓ ÂÓÙ·ÙÈ΋ ‹ ÛÙÔ ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁÂ›Ô ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÙȘ ·ÈÛı‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Î·È ‰ÂÓ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ¿ÓÙÔÙ ˘fi ÙËÓ Ï‹ÚË Â‹ÚÂÈ· ·Ó·ÈÛıËÙÈÎÒÓ, ÔfiÙ ¤¯Ô˘Ó Û˘Ó·›ÛıËÛË ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ ÙÔ˘˜. ∞Ó Ô ·ÛıÂÓ‹˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋ ÎÏÈÓÈ΋, Ô ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ ÁÈ·ÙÚfi˜ ‹ Ô ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ·ÛÎÔ‡ÌÂÓÔ˜ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› ÙËÓ ÂÁ¯Â›ÚËÛË ı· ÙËÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÛÎÔ‡ÌÂÓÔ˘˜, ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÛÙÔÓ ·ÛıÂÓ‹ Ó· ‰ÒÛÂÈ ÌÈ· ·ÎÚÈ‚‹ ÂÈÎfiÓ· ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ. µÂ‚·›ˆ˜, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈˆÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î¿ÙÈ Ô˘ ··ÈÙ› ÂÍ‹ÁËÛË, ·ÏÏ¿ ÙÈ; O ÁÈ·ÙÚfi˜ ª¿ÈÎÏ ™¤ÈÌÔÌ (M. Sabom), ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∞Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ı·Ó¿ÙÔ˘ (Recollections of Death), ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ Û˘Û¯¤ÙÈÛ˘ Ô˘ ¤Î·ÓÂ, Û ¤Ó·Ó ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ‚›ˆÛ·Ó ÌÈ· ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ÂÌÂÈÚ›·, ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ËÏÈΛ·, ÙÔ Ê‡ÏÔ, ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ·, ÙÔ ÌÔÚʈÙÈÎfi Â›Â‰Ô Î·È ÙȘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ηıÒ˜ Î·È ÙÔ ·Ó ›¯·Ó ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ·ÎÔ˘ÛÙ¿ ÁÈ· ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ·˘Ù¤˜, ÙȘ Èı·Ó¤˜ ÚÔÛ‰Ô˘ ÙÔ˘˜ ÏfiÁˆ Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ›ÛÙ˘ ‹ οÔÈ·˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˘ È·ÙÚÈ΋˜ ÂÌÂÈÚ›·˜, ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎÔ‡ (·Ù‡¯ËÌ·, ηډȷÎfi ÂÂÈÛfi‰ÈÔ), ÙÔÓ ÙfiÔ fiÔ˘ Û˘Ó¤‚Ë ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi, ÙË Ì¤ıÔ‰Ô Â·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÛÙË ˙ˆ‹, ÙËÓ ÂÎÙ›ÌËÛË ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Ô˘ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ·Ó·›ÛıËÙÔÈ, ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÂÌÂÈÚ›·˜ Î.Ù.Ï. O ™¤ÈÌÔÌ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ٷ ¿ÙÔÌ· ·˘Ù¿ › ¯ÚfiÓÈ·, Í·Ó··›ÚÓÔÓÙ·˜ Û˘ÓÂÓÙ‡ÍÂȘ ·fi Ù· ›‰È· Î·È ·fi Û˘ÁÁÂÓ›˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ‰ÂÈ ·Ó ¿ÏÏ·˙·Ó ÔÈ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ‹ ·Ó ›¯·Ó ‚ÚÂÈ Î¿ÔÈ· ¿ÏÏË ÂÍ‹ÁËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘˜. ∞ÎfiÌ· Î·È ‡ÛÙÂÚ· ·fi ¯ÚfiÓÈ·, ηı¤Ó· ·fi Ù· ¿ÙÔÌ· ·˘Ù¿ ¤ÓȈı ÙÔ ›‰ÈÔ ¤ÓÙÔÓ· ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ Î·È Â›¯Â ÙËÓ ÂÔ›ıËÛË ˆ˜ ÙÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ ·˘Ùfi Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘Ó¤‚Ë. ™¯Â‰fiÓ fiÏÔÈ
ME™A A¶O TO AOPATO
95
‰‹ÏˆÛ·Ó fiÙÈ Ë ÂÌÂÈÚ›· ›¯Â ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÓÙ›ÎÙ˘Ô ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó ÙË ˙ˆ‹ Î·È ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙·Ó ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ: ‰ÂÓ ÙÔÓ ÊÔ‚fiÓÙÔ˘Û·Ó È· Î·È ‰ÂÓ ıÚËÓÔ‡Û·Ó ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ·Á·ËÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘˜ ÚÔÛÒˆÓ, ηıÒ˜ ‹Ù·Ó ÂÂÈṲ̂ÓÔÈ ˆ˜ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ¢¯¿ÚÈÛÙË ÂÌÂÈÚ›·. ∫·ı¤Ó·˜ ÙÔ˘˜ ¤ÓȈıÂ Û·Ó Ó· ÙÔ˘ ›¯Â ‰Ôı› ÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË Â˘Î·ÈÚ›· ηÈ, ÌÔÏÔÓfiÙÈ ‰ÂÓ ·Ó¤ÎÙËÛ·Ó fiÏÔÈ ÙËÓ ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ›ÛÙË ÙÔ˘˜, fiÏÔÈ ¤ÓȈı·Ó ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· «Î¿ÓÔ˘Ó Î¿ÙÈ Ì ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜». ∞Ó Î·È Ô ™¤ÈÌÔÌ ÙÔÓ›˙ÂÈ ˆ˜ ¿ıÂÔÈ Î·È ÈÛÙÔ› ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÙȘ ›‰È˜ ÂÌÂÈڛ˜, ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ fiÙÈ ¤¯Ô˘Ì fiÏÔÈ ˘ÔÛÙ› ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË Ù˘ ÈÔ˘‰·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ÎÔÛÌÔıÂÒÚËÛ˘. ∂›Ù ÈÛÙ‡ԢÌÂ Û˘ÓÂȉËÙ¿ ›Ù fi¯È, fiÏÔÈ ¤¯Ô˘Ì ·ÎÔ‡ÛÂÈ ·ÚfiÌÔȘ ȉ¤Â˜ ÁÈ· ÙÔÓ £Âfi Î·È ÙË ÌÂÙ¿ ı¿Ó·ÙÔÓ ˙ˆ‹, ÙÔÓ ·Ú¿‰ÂÈÛÔ Î·È ÙËÓ ÎfiÏ·ÛË. O ™¤ÈÌÔÌ Í¯ӿ ›Û˘ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÔÈ ÈÛÙÔ› ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ıÚËÛÎÂÈÒÓ ‚Ï¤Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÊÈÁÔ‡Ú˜ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈˆÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ ÙÔ˘˜, ¤Ó‰ÂÈÍË fiÙÈ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì¤Û· ÛÙÔÓ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÓÔ˘ Î·È fi¯È ¤Íˆ ·fi ·˘ÙfiÓ. ¶ÔȘ Ê˘ÛÈÔÎÚ·ÙÈΤ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÔ˘Ó ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ·˘Ù¤˜; O „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ™Ù¿ÓÈÛÏ·‚ °ÎÚÔÊ (S. Grof 1976, Grof & Halifax 1977) ¤Î·Ó ÌÈ· ÚÒÙË ˘fiıÂÛË: οı ¿ÓıÚˆÔ˜ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ‚ÈÒÛÂÈ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ·˜ ÂÌÂÈÚ›·˜ —ÙËÓ ·›ÛıËÛË ·ÈÒÚËÛ˘, ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ̤۷ ·fi ¤Ó· ÙÔ‡ÓÂÏ, ÙËÓ ¤ÍÔ‰Ô Û ¤Ó· ˙ˆÔÁfiÓÔ Êˆ˜— ηٿ ÙË Á¤ÓÓËÛ‹ ÙÔ˘. ÿÛˆ˜ Ë ·Ó¿ÌÓËÛË ÂÓfi˜ ÙfiÛÔ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÎÔ‡ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ Ó· Â›Ó·È ÌfiÓÈÌ· ÂÓÙ˘ˆÌ¤ÓË ÛÙÔ Ì˘·Ïfi Ì·˜ Î·È Ó· ·ӤگÂÙ·È ÛÙË ÌÓ‹ÌË Ì·˜ ·fi ¤Ó· ÂÍ›ÛÔ˘ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜ — ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ. À¿Ú¯ÂÈ ÏÔÈfiÓ Èı·ÓfiÙËÙ· Ë ·Ó¿ÌÓËÛË ÙˆÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ Ù˘ Á¤ÓÓËÛ˘ Ó· ÂÍËÁ› ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ Ô˘ ‚ÈÒÓÔÓÙ·È Î·Ù¿ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ; ª¿ÏÏÔÓ fi¯È. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ô‰Â›ÍÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ‡·ÚÍË ÓËÈ·ÎÒÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂˆÓ Î·ÓÂÓfi˜ ›‰Ô˘˜. ∂ÈϤÔÓ, Ë ¤ÍÔ‰Ô˜ ·fi ÙË Ì‹ÙÚ· ‰ÂÓ ı˘Ì›˙ÂÈ Ì ٛÔÙ· ÙÔ‡ÓÂÏ — ¿ÏψÛÙ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘ ̈ÚÔ‡ Â›Ó·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÚÔ˜ Ù· οو Î·È Ù· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘ ÎÏÂÈÛÙ¿. ∂Í¿ÏÏÔ˘, Ë ˘fiıÂÛË ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÂÚÈı·Ó¿ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ¤¯Ô˘Ó ·ÎfiÌË Î·È fiÛÔÈ ÁÂÓÓ‹ıËÎ·Ó Ì ηÈÛ·ÚÈ΋ ÙÔÌ‹. (∞˜ ÌËÓ ÚÔÛı¤ÛÔ˘ÌÂ Î·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô °ÎÚÔÊ Î·È fiÛÔÈ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÛÙ· ÂÈÚ¿Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ÂÈÚ·Ì·Ù›˙ÔÓÙ·Ó Ì LSD — Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰· Î·È Ë Ï¤ÔÓ ·ÍÈfiÈÛÙË Ì¤ıÔ‰Ô˜ ·Ó¿ÎÏËÛ˘ ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ÙÔ LSD ÚÔηÏ› ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ.) ªÈ· ÈÔ Èı·Ó‹ ÂÍ‹ÁËÛË ‰ÈÂÚÂ˘Ó¿ Ù· ‚ÈÔ¯ËÌÈο Î·È Ó¢ÚÔÊ˘ÛÈÔÏÔÁÈο ·›ÙÈ·. °ÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ˆ˜ Ë „¢‰·›ÛıËÛË Ù˘ Ù‹Ûˆ˜ ÚÔηÏÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ ·ÙÚÔ›ÓË Î·È Ù· ¿ÏÏ· ·ÏηÏÔÂȉ‹ Ù˘ ÌÂÏ·ÓÙfiÓ·˜, ÌÂÚÈο ·fi Ù· ÔÔ›· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔÓ Ì·Ó‰Ú·ÁfiÚ· Î·È Û ¿ÏÏ· ·ÁÚÈfi¯ÔÚÙ· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÔÈ Ì¿ÁÈÛÛ˜ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ Î·È ÔÈ Û·Ì¿ÓÔÈ ÙˆÓ ·˘Ùfi¯ıÔÓˆÓ ∞ÌÂÚÈηÓÒÓ. OÈ Â͈ۈ̷ÙÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ÚÔηÏÔ‡ÓÙ·È Â‡ÎÔÏ· ·fi ‰È·ÛÙ·ÙÈο ·Ó·ÈÛıËÙÈο, fiˆ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÎÂٷ̛Ә. ∆Ô DMT (‰ÈÌÂı˘ÏÔıÚ˘-
96
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
Ù·Ì›ÓË) ÚÔηÏ› ÙËÓ ·›ÛıËÛË fiÙÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Û˘ÚÚÈÎÓÒÓÂÙ·È ‹ ‰È·ÛÙ¤ÏÏÂÙ·È. ∆Ô MDA (ÌÂı˘ÏÈ΋ ‰ÈÔ͢·ÌÊÂÙ·Ì›ÓË) ‰ÈÂÁ›ÚÂÈ ÙËÓ ·›ÛıËÛË Ù˘ ¯ÚÔÓÈ΋˜ ·Ó·‰ÚÔÌ‹˜, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ı˘Ì¿Ù·È ηÓ›˜ Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ¤¯ÂÈ Í¯¿ÛÂÈ ·fi ηÈÚfi. º˘ÛÈο, ÙÔ LSD (‰È·Èı˘Ï·Ì›‰ÈÔ ÙÔ˘ Ï˘ÛÂÚÁÈÎÔ‡ ÔͤԘ) ÚÔηÏ› ÔÙÈΤ˜ Î·È Ë¯ËÙÈΤ˜ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›, ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, ÙËÓ ·›ÛıËÛË Ù˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ Ì ÙÔ Û‡Ì·Ó (‚Ï. Goodman & Gilman 1970, Grinspoon & Bakalar 1979, Ray 1972, Sagan 1979, Siegel 1977). ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ˘Ô‰Ô¯Â›˜ ÛÙÔÓ ÂÁΤʷÏÔ ÁÈ· Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ù¯ÓËÙ¿ ·Ú·Û΢·Ṳ̂Ó˜ ¯ËÌÈΤ˜ Ô˘Û›Â˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ô˘Û›Â˜ Ô˘ ·Ú¿ÁÔÓÙ·È Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈο ÛÙÔÓ ÂÁΤʷÏÔ ÔÈ Ôԛ˜, ˘fi Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ Û˘Óı‹Î˜ (.¯. ÛÙÚ˜ ‹ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌfi˜ ·fi ·Ù‡¯ËÌ·), ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚÔηϤÛÔ˘Ó ÔÚÈṲ̂Ó˜ ‹ fiϘ ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ Ô˘ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó ÙËÓ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ηٿÛÙ·ÛË. ÿÛˆ˜ ÔÈ ÂÚÈı·Ó¿ÙȘ Î·È ÔÈ Â͈ۈ̷ÙÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ Ó· ÌËÓ Â›Ó·È Ù›ÔÙ ¿ÏÏÔ ·fi ÙÚÂÏ¿ «Ì·ÛÙÔ˘ÚÒÌ·Ù·» Ô˘ ˘ÚÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ ·ÎÚ·›Ô ÙÚ·‡Ì· ÙÔ˘ ÔȈÓ› ı·Ó¿ÙÔ˘. ™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ÕÏÓÙÔ˘˜ ÿÍϸ (A. Huxley) ¶‡Ï˜ Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘ (Doors of Perception, ·fi fiÔ˘ ‹ÚÂ Î·È ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· ÙÔ˘ ÙÔ ÚÔÎ Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· Doors), ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ —Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙËÓ Î¿ÓÂÈ ˘fi ÙËÓ Â‹ÚÂÈ· ÌÂÛηϛÓ˘— ÂÓfi˜ ÏÔ˘ÏÔ˘‰ÈÔ‡ ̤۷ Û ‚¿˙Ô. O ÿÍϸ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ fiÙÈ Â›‰Â «·˘Ùfi Ô˘ ·ÓÙ›ÎÚ˘ÛÂ Ô ∞‰¿Ì ÙÔ Úˆ› Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ — ÙÔ ı·‡Ì·, ÛÙÈÁÌ‹ ÚÔ˜ ÛÙÈÁÌ‹, Ù˘ Á˘ÌÓ‹˜ ‡·Ú͢» (1954, Û. 17). ∏ „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ™Ô‡˙·Ó ªÏ¿ÎÌÔÚ (Susan Blackmore 1991, 1993, 1996) Ô‰‹ÁËÛ ÙËÓ ˘fiıÂÛË Ù˘ ·Ú·›ÛıËÛ˘ ¤Ó· ‚‹Ì· ·Ú·¤Ú·, ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Ù· ›‰È· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, fiˆ˜ Ï.¯. ÙÔ ÙÔ‡ÓÂÏ. O ÔÙÈÎfi˜ ÊÏÔÈfi˜ ÛÙÔ ›Ûˆ ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÂÁÎÂÊ¿ÏÔ˘ Â›Ó·È Ë ÂÚÈÔ¯‹ fiÔ˘ Ô ÂÁΤʷÏÔ˜ ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÂÙ·È ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·fi ÙÔÓ ·ÌÊÈ‚ÏËÛÙÚÔÂȉ‹. ∆· ·Ú·ÈÛıËÛÈÔÁfiÓ· Ó·ÚΈÙÈο Î·È Ë ·ÓÔÍ›· (¤ÏÏÂÈ„Ë Ô͢ÁfiÓˆÛ˘) ÙÔ˘ ÂÁÎÂÊ¿ÏÔ˘ (Ô˘ ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ) ÌÔÚ› Ó· ·ÚÂÌÔ‰›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈÎfi Ú˘ıÌfi ‰È·‚›‚·Û˘ ÙˆÓ ÛËÌ¿ÙˆÓ ·fi Ù· Ó¢ÚÈο ·ÙÙ·Ú· ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚÈÔ¯‹. ŸÙ·Ó Û˘Ì‚Â› ·˘Ùfi, ‰È·ÙÚ¤¯Ô˘Ó ÙÔÓ ÔÙÈÎfi ÊÏÔÈfi, ˘fi ÌÔÚÊ‹ «Ù·ÈÓÈÒÓ» ‹ «Ú·‚‰ÒÛˆӻ, ÎÚÔÛÛÔ› Û˘Ì‚ÔÏ‹˜ Ù˘ ÓÂ˘ÚˆÓÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ô ÂÁΤʷÏÔ˜ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ ˆ˜ ÔÌfiÎÂÓÙÚÔ˘˜ ‰·ÎÙ˘Ï›Ô˘˜ ‹ Û›Ú˜. OÈ Û›Ú˜ ·˘Ù¤˜ ÌÔÚ› Ó· ÂÎÏËÊıÔ‡Ó ˆ˜ Û‹Ú·ÁÁ·. ªÂ ·ÚfiÌÔÈÔ ÙÚfiÔ, Î·È Ë Â͈ۈ̷ÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· Â›Ó·È ÌÈ· Û‡Á¯˘ÛË Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ Ê·ÓÙ·Û›·˜, fiˆ˜ ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ Â›Ó·È Ù· fiÓÂÈÚ· ÌfiÏȘ Í˘Ó¿ÌÂ. O ÂÁΤʷÏÔ˜ ÚÔÛ·ı› Ó· Í·Ó·Û˘Ó‰¤ÛÂÈ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· ·˘Ù‹ Ù· ‚ϤÂÈ ·fi „ËÏ¿ — Â›Ó·È ÌÈ· Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈ΋ ÌÂÙ¿ıÂÛË Ô˘ οÓÔ˘Ì fiÏÔÈ Ì·˜ fiÙ·Ó «·ÔÎÂÓÙÚˆÓfiÌ·ÛÙ» (fiÙ·Ó ‚Ï¤Ô˘Ì ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ì·˜ Ó· Â›Ó·È Í·ÏˆÌ¤ÓÔ˜ ÛÙËÓ ·Ú·Ï›· ‹ Ó· ÛηÚÊ·ÏÒÓÂÈ Û οÔÈÔ ‚Ô˘-
ME™A A¶O TO AOPATO
97
EIKONA 8. ¶·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ ÛÂÈÚÔÂȉԇ˜ ı·Ï¿ÌÔ˘ Î·È Ú·‚‰ˆÙ‹˜ Û‹Ú·ÁÁ·˜ (ÙÔ‡ÓÂÏ) Û ÂÚÈı·Ó¿ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜. ¶·ÚfiÌÔȘ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ ÚÔηÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ·Ú·ÈÛıËÛÈÔÁfiÓ· Ó·ÚΈÙÈο.
Ófi, ÙÔ Î¿ÓÔ˘ÌÂ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·fi „ËÏ¿, ÎÔÈÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ÚÔ˜ Ù· οو). Yfi ÙËÓ Â‹ÚÂÈ· ·Ú·ÈÛıËÛÈÔÁfiÓˆÓ Ê·Ú̿ΈÓ, ¿ÙÔÌ· Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó Û ÂÈÚ¿Ì·Ù· ›‰·Ó Û¯‹Ì·Ù· Û·Ó ·˘Ù¿ Ù˘ EÈÎfiÓ·˜ 8Ø Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÂÈÎfiÓ˜ ÚÔηÏÔ‡Ó ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ÙÔ‡ÓÂÏ ÛÙȘ ÂÚÈı·Ó¿ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜. ∆Ô «·ÏÏfiÎÔÛÌÔ», Ù¤ÏÔ˜, Ù˘ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ·˜ ÂÌÂÈÚ›·˜ ·Ú¿ÁÂÙ·È ·fi ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· Ù˘ Ê·ÓÙ·Û›ˆÛ˘ fiÙÈ ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ ÛÙËÓ «¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿» Î·È fiÙÈ ‚Ï¤Ô˘Ì ·Á·Ë̤ӷ Ì·˜ ÚfiÛˆ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Âı¿ÓÂÈ, ÙÔÓ ÚÔÛˆÈÎfi Ì·˜ £Âfi Î.Ù.Ï. ∆È Á›ÓÂÙ·È fï˜ Ì fiÛÔ˘˜ ‰ÂÓ ÂÈÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó ·fi ÙÔ ¯Â›ÏÔ˜ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘; ∏ ªÏ¿ÎÌÔÚ Î¿ÓÂÈ ÙËÓ ÂÍ‹˜ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Ù˘ Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÔÚ›·˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ: «∏ ¤ÏÏÂÈ„Ë Ô͢ÁfiÓÔ˘ ÚÔηÏ› ÚÒÙ· ÌÈ· ·‡ÍËÛË Ù˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ ÏfiÁˆ ·Ô˘Û›·˜ Ù˘ ·Ó·ÛÙÔÏ‹˜, ·ÏÏ¿ ÂÓÙ¤ÏÂÈ Ë ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ·˘Ù‹ ÛÙ·Ì·Ù¿. EÂȉ‹ Ë ÂÓ ÏfiÁˆ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Â›Ó·È ÂΛÓË Ô˘ ·Ú¿ÁÂÈ Ù· ÓÔËÙÈο Û¯‹Ì·Ù· ·fi Ù· ÔÔ›· ÚÔ·ÙÂÈ Ë Û˘ÓÂȉËÙfiÙËÙ·, fiÏ· ·‡Ô˘Ó. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ È· ÂÌÂÈÚ›· Ô‡Ù ·˘Ùfi˜ Î·È Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi... ¤Ú¯ÂÙ·È ÙÔ Ù¤ÏÔ˜» (1991, Û. 44). ∏ ÂÁÎÂÊ·ÏÈ΋ ·ÓÔÍ›· (·Ô˘Û›· Ô͢ÁfiÓÔ˘), Ë ˘ÔÍ›· (¤ÏÏÂÈ„Ë Â·ÚÎÔ‡˜ Ô͢ÁfiÓÔ˘) ‹ Ë ˘ÂÚηډ›· (¿Ú· Ôχ ‰ÈÔÍ›‰ÈÔ ÙÔ˘ ¿Óıڷη) Â›Ó·È Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ fiÏ· ¤¯Ô˘Ó ÚÔÙ·ı› ˆ˜ ÂÓ·ÚÎÙ‹ÚÈ· ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· Ù˘ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ·˜ ÂÌÂÈÚ›·˜ (Saavedra-Aguilar & Gomez-Jeria 1989), ·ÏÏ¿ Ë ªÏ¿ÎÌÔÚ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ˆ˜ ·ÎfiÌ· Î·È ¿ÙÔÌ· Ô˘ ‰ÂÓ ·ÚÔ˘Û›·˙·Ó ÙȘ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ¤¯Ô˘Ó ‚ÈÒÛÂÈ ÙËÓ ÂÚÈı·Ó¿ÙÈ· ÂÌÂÈÚ›·. ¶·Ú·‰¤¯ÂÙ·È ˆ˜ «‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ıfiÏÔ˘ ÍÂοı·ÚÔ, ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚfiÓ, ÔÈ· Â›Ó·È Ë Î·Ï‡ÙÂÚË ÂÍ‹ÁËÛË ÁÈ· ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ·˘Ù¤˜. ∫·Ó¤Ó· ÛÙÔÈ¯Â›Ô ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Â›Ó·È ·ÚÎÂÙfi ÁÈ· Ó· ı¤ÛÂÈ ÔÚÈÛÙÈο Ù¤ÚÌ· ÛÙË ‰È¯ÔÁӈ̛·
98
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
ÌÂٷ͇ Ù˘ ˘fiıÂÛ˘ Ù˘ “ÌÂÙ¿ ı¿Ó·ÙÔÓ ˙ˆ‹˜” Î·È ÂΛӢ ÙÔ˘ “Ì˘·ÏÔ‡ Ô˘ Âı·›ÓÂÈ”» (1996, Û. 440). OÈ ÂÚÈı·Ó¿ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ¤Ó· ·fi Ù· ÌÂÁ¿Ï· ¿Ï˘Ù· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ· Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, ·Ê‹ÓÔÓÙ¿˜ Ì·˜ ÁÈ· ¿ÏÏË ÌÈ· ÊÔÚ¿ Ì ÙÔ «¯ÈÔ˘ÌÈ·Ófi» ÂÚÒÙËÌ·: ∆È Â›Ó·È Èı·ÓfiÙÂÚÔ, fiÙÈ ÔÈ ÂÌÂÈڛ˜ ·˘Ù¤˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¤Ó· ·ÎfiÌË ·ÓÂÍ‹ÁËÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ÂÁÎÂÊ¿ÏÔ˘ ‹ ˆ˜ Â›Ó·È ¤Ó· ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ fi,ÙÈ ÂÈı˘ÌÔ‡Û·Ì ¿ÓÙÔÙ ӷ Â›Ó·È ·ÏËıÈÓfi — ÙËÓ ·ı·Ó·Û›·; ∏ ∞N∞∑∏∆∏™∏ ∆∏™ ∞£∞N∞™π∞™ O ı¿Ó·ÙÔ˜, ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜, ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÙÔ ·ÒÙ·ÙÔ fiÚÈÔ Ù˘ Û˘ÓÂȉËÙfiÙËÙ¿˜ Ì·˜ Î·È ÙÔ ‡ÛÙ·ÙÔ Û‡ÓÔÚÔ ÙÔ˘ ‰˘Ó·ÙÔ‡. O ı¿Ó·ÙÔ˜ Â›Ó·È Ë Ï¤ÔÓ ·ÏÏÔȈ̤ÓË ·fi fiϘ ÙȘ ·ÏÏÔȈ̤Ó˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ. ∂›Ó·È ¿Ú·Á ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ‹ ·ÏÒ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ·Ú¯‹˜; O πÒ‚ ¤Î·Ó ÙËÓ ›‰È· ÂÚÒÙËÛË: «â¿Ó Á·Ú àÔı¿Ó÷Ë ôÓıÚˆÔ˜, ˙‹ÛÂÙ·È Û˘ÓÙÂϤ۷˜ ì̤ڷ˜ ÙÔÜ ‚›Ô˘ ·éÙÔÖ» (πÒ‚, ȉ´14). ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜, ηÓ›˜ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ì ‚‚·ÈfiÙËÙ·, ·ÏÏ¿ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÚÎÂÙÔ› Ô˘ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Î·È ÔÏÏÔ› ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ›ÛÔ˘Ó Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ fiÙÈ Ë ‰È΋ ÙÔ˘˜ ¿Ô„Ë ·ÏËı‡ÂÈ. ∆Ô ÂÚÒÙËÌ· ·˘Ùfi ›ӷÈ, ¿ÏψÛÙÂ, Î·È ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˜ ıÚËÛΛ˜ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ηıÂÌÈ¿ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ÂÈηÏÂ›Ù·È ÙËÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ΋ ÁÓÒÛË ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ¤ÂÙ·È ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘. Ÿˆ˜ ›¯Â ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ Ô ·ÓıÚˆÈÛÙ‹˜ ÏfiÁÈÔ˜ ƒfiÌÂÚÙ ÿÓÁÎÂÚÛÔÏ (Robert Ingersoll 1879), «∆· ÌfiÓ· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘ÌÂ, ·’ fi,ÙÈ ÁÓˆÚ›˙ˆ, Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ¿ÏÏË ˙ˆ‹ ›ӷÈ: ÚÒÙÔÓ, ˆ˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ηӤӷ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Î·È, ‰Â‡ÙÂÚÔÓ, ˆ˜ Ì¿ÏÏÔÓ Ï˘fiÌ·ÛÙ Ԣ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘ÌÂ, ÂÓÒ ı· ¢¯fiÌ·ÛÙ·Ó Ó· ›¯·Ì». ¢›¯ˆ˜ ÙÔ ÔÈÎÔ‰fiÌËÌ· Ù˘ ›ÛÙ˘, fï˜, ÔÏÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ·˘Ùfi ¯ˆÚ›˜ ÓfiËÌ· Î·È ¯ˆÚ›˜ ·ÚËÁÔÚÈ¿. O ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ∆˙ˆÚÙ˙ ª¤ÚÎϸ (George Berkeley 1713) ¤ÁÚ·„ ÙÔ ÂÍ‹˜ Û¯ÂÙÈο Ì ·ÚfiÌÔÈ· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·: «ªÔÚÒ Ó· ·ÓÙÈ·Ú¤Ïıˆ ‡ÎÔÏ· οı وÚÈÓ‹, ÚfiÛηÈÚË Ï‡Ë, fiÙ·Ó ÛΤÙÔÌ·È ˆ˜ ·fi ̤ӷ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Ó· Â›Ì·È Â˘Ù˘¯‹˜ Û ¯›ÏÈ· ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙÒÚ·. ∞Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â Ë ÛΤ„Ë ·˘Ù‹, ı· ÚÔÙÈÌÔ‡Û· Ó· Â›Ì·È ÛÙÚ›‰È ·Ú¿ ¿ÓıÚˆÔ˜». ™Â ÌÈ· Ù·ÈÓ›· ÙÔ˘ °Ô‡ÓÙ˘ ÕÏÂÓ (Woody Allen), Ô ÁÈ·ÙÚfi˜ ϤÂÈ ÛÙÔÓ ‹Úˆ· ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ˆ˜ ¤¯ÂÈ ÌfiÓÔÓ ¤Ó·Ó Ì‹Ó· ˙ˆ‹˜. «fl fi¯È!», ·Ó·ÊˆÓ› ÂΛÓÔ˜, «ÌÔ˘ ̤ÓÔ˘Ó ÌfiÓÔÓ ÙÚÈ¿ÓÙ· ̤Ú˜ ˙ˆ‹˜;». «Ÿ¯È», ÙÔ˘ ϤÂÈ Ô ÁÈ·ÙÚfi˜, «ÂÈÎÔÛÈÔÎÙÒØ ¤¯Ô˘Ì ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ». ∂›Ì·ÛÙ ÙfiÛÔ ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎÔ›; ªÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜, Ó·È. £· ‹Ù·Ó ˘¤ÚÔ¯Ô Ó· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ì ÙË ÛÙˆÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, Ô˘ Ï›ÁÔ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ·Ó·ÁηÛÙÈ΋ ·˘ÙÔÎÙÔÓ›· ÙÔ˘ › ÂÚ›Ô˘ Ù· ÂÍ‹˜: «∆Ô Ó· ÊÔ‚¿Ù·È ηÓ›˜ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ, ·ÚÈÔÈ, ÈÛÔ‰˘Ó·Ì› Ì ÙÔ Ó· ıˆÚ› ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÛÔÊfi, ÂÓÒ ‰ÂÓ Â›Ó·ÈØ ‰ÈfiÙÈ Â›Ó·È Û·Ó Ó· ÓÔÌ›˙ÂÈ
99
ME™A A¶O TO AOPATO
ˆ˜ ͤÚÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ ‰ÂÓ Í¤ÚÂÈ. ∫·Ó›˜ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ·Ó Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ‰ÂÓ ı· Â›Ó·È ÙÂÏÈο Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Â˘ÏÔÁ›· ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔØ ÎÈ fï˜, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÙÔÓ ÊÔ‚Ô‡ÓÙ·È Û·Ó Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ˆ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È Û›ÁÔ˘Ú· ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÁÈÛÙÔ Î·Îfi». OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ, fï˜, ÓÈÒıÔ˘Ó Û·Ó ÙÔÓ ª¤ÚÎϸ Ì ÙÔ ÛÙÚ›‰È ÙÔ˘, Û˘ÓÂÒ˜, fiˆ˜ ·ÚÂÛÎfiÙ·Ó Ó· ÙÔÓ›˙ÂÈ Ô ÿÓÁÎÂÚÛÔÏ, ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ıÚËÛΛ·. øÛÙfiÛÔ, Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜ ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ıÚËÛ΢fiÌÂÓÔ˘˜. ª‹ˆ˜ fiÏÔÈ Ì·˜ ‰ÂÓ ı· ı¤Ï·Ì ӷ Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ì ӷ ˙Ô‡ÌÂ, Ì οÔÈ· ÌÔÚÊ‹, ·ÂÚÈfiÚÈÛÙ·; ªÔÚԇ̠¤ÌÌÂÛ· ηÈ, ·Ó Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·ÙÔÚıÒÛÂÈ Ó· ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ fiÛ· οÔÈÔÈ ÂÏ›˙Ô˘Ó ˆ˜ ı· ηÙÔÚıÒÛÂÈ, ›Ûˆ˜ Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘ÌÂ Î·È ¿ÌÂÛ·. ∂¶π™∆∏ª∏ ∫∞π ∞£∞N∞™π∞ ∂Âȉ‹ ÔÈ Î·ı·Ú¿ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ıˆڛ˜ ÂÚ› ·ı·Ó·Û›·˜ —·˘Ù¤˜ Ô˘ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ›ÛÙË, Î·È fi¯È ÛÙÔÓ §fiÁÔ— ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂϤÁÍÈ̘, ‰ÂÓ ı· ÙȘ ÂÍÂÙ¿Ûˆ ‰Ò. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ºÚ·ÓÎ ∆›ÏÂÚ (F. Tipler) ∏ Ê˘ÛÈ΋ Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜ (The Physics of Immortality) ı· Ì·˜ ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ ÛÙÔ ÚÔÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡. ∞ÚΛ Ó· ÛËÌÂÈÒÛÔ˘Ì ˆ˜, ϤÁÔÓÙ·˜ «·ı·Ó·Û›·», ÔÈ ÈÔ ÔÏÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ ÂÓÓÔÔ‡Ó ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË Ù˘ Ê‹Ì˘ ÙÔ˘˜ ‹ Ù˘ ·Ú·Î·Ù·ı‹Î˘ ÙÔ˘˜, fiÔÈ· ÎÈ ·Ó Â›Ó·È ·˘Ù‹. Ÿˆ˜ ϤÂÈ Î·È Ô °Ô‡ÓÙ˘ ÕÏÂÓ, «¢ÂÓ ı¤Ïˆ Ó· Ì›ӈ ·ı¿Ó·ÙÔ˜ ·fi ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÌÔ˘. £¤Ïˆ Ó· Ì›ӈ ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ·ı¿Ó·ÙÔ˜, ‰ËÏ·‰‹ Ó· ÌËÓ Âı¿Óˆ». ∂Í¿ÏÏÔ˘, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ÈηÓÔÔÈË̤ÓÔÈ Ì ÙÔ Âȯ›ÚËÌ· ˆ˜ ÔÈ ÁÔÓ›˜ Â›Ó·È ·ı¿Ó·ÙÔÈ — ˘fi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· fiÙÈ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÁÂÓÂÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ ÂÈ˙› ÛÙÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜ (·fi ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ¿Ô„Ë, 25% ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ ÂÓfi˜ ·È‰ÈÔ‡ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi οı ÁÔÓ¤·, ÂÚ›Ô˘ 6% ·fi οı ·Ô‡ ‹ ÁÈ·ÁÈ¿, 1,5% ·fi οı ÚÔ¿Ô ‹ ÚÔÁÈ·ÁÈ¿ Î.Ù.Ï.). ∞˘Ùfi Ô˘ Ë ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ıˆÚ› «·ÏËıÈÓ‹» ·ı·Ó·Û›· Â›Ó·È ÙÔ Ó· ˙ÂÈ Î·Ó›˜ ÁÈ· ¿ÓÙ·, ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ Û‡ÓËı˜. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ, ηٿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, Ë ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ Á‹Ú·ÓÛ˘ Î·È ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ Â›Ó·È ÌÈ· Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈ΋, ÁÂÓÂÙÈο ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂ÓË Ê¿ÛË Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ˙ˆ‹˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÛÂÓ¿ÚÈÔ ÙÔ˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÔ‡ ‚ÈÔÏfiÁÔ˘ ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ NÙÒÎÈÓ˜ (Richard Dawkins 1976), fiÙ·Ó È· ÂÚ¿ÛÔ˘Ì ÙËÓ ËÏÈΛ· Ù˘ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ (‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙËÓ ËÏÈΛ· Ù˘ ¤ÓÙÔÓ˘ Î·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋˜ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜), ÙÔ ÛÒÌ· ·‡ÂÈ Ï¤ÔÓ Ó· Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌÔ ÛÙ· ÁÔÓ›‰È·. ∏ Á‹Ú·ÓÛË Î·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ›Ûˆ˜ Â›Ó·È Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ù· ‚ÈÔÏÔÁÈο ›‰Ë ÂÍ·Ï›ÊÔ˘Ó ÂΛӷ Ù· ̤ÏË ÙÔ˘˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È È· ÁÂÓÂÙÈÎÒ˜ ¯Ú‹ÛÈÌ·, ·ÏÏ¿ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ·ÓÙ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ì ÂΛӷ Ô˘ Â›Ó·È È· ˘Â‡ı˘Ó· ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·‚›‚·ÛË ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ. °È· Ó· ·Ú·Ù›ÓÔ˘Ì ÙË ˙ˆ‹ ÛËÌ·ÓÙÈο, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙȘ
100
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
·Èٛ˜ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘. À¿Ú¯Ô˘Ó ‚·ÛÈο ÙÚÂȘ: ÔÈ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌÔ›, fiˆ˜ Ù· ·Ù˘¯‹Ì·Ù·Ø ÔÈ ·ÚÚÒÛÙȘ, fiˆ˜ Ô Î·ÚΛÓÔ˜Ø Î·È Ë ÂÓÙÚÔ›· (Ù· ÁËÚ·ÙÂÈ¿), Ô˘ Â›Ó·È ÌÈ· Ê˘ÛÈ΋, ÛÙ·‰È·Î‹ Âȉ›ӈÛË ‰È·ÊfiÚˆÓ ‚ÈÔ¯ËÌÈÎÒÓ Î·È Î˘ÙÙ·ÚÈÎÒÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ, Ë ÔÔ›· ÍÂÎÈÓ¿ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ÂÓ‹ÏÈ΢ ˙ˆ‹˜ Î·È Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ Û ·‡ÍËÛË Ù˘ Èı·ÓfiÙËÙ·˜ ı·Ó¿ÙÔ˘ ·fi ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌfi ‹ ·Ûı¤ÓÂÈ·. ¶fiÛÔ ÌÔÚԇ̠ӷ ˙‹ÛÔ˘ÌÂ; ∏ ̤ÁÈÛÙË ‰˘Ó·Ù‹ ‰È¿ÚÎÂÈ· ˙ˆ‹˜ Â›Ó·È Ë ËÏÈΛ· ı·Ó¿ÙÔ˘ ÙÔ˘ Ì·ÎÚÔ‚ÈfiÙÂÚÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ ÂÓfi˜ ›‰Ô˘˜. °È· Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· fiÓÙ·, ÙÔ ÚÂÎfiÚ Ì·ÎÚÔ‚ÈfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È 120 ¯ÚfiÓÈ·. ∆Ô Î·Ù¤¯ÂÈ Ô ™ÈÁÎÂÙÛ›ÁÈÔ π˙Ô‡ÌÈ, ¤Ó·˜ π¿ˆÓ·˜ ÊÔÚÙÔÂÎÊÔÚوً˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏÔ› ·ÛÙ‹ÚÈÎÙÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› Û¯ÂÙÈο Ì ¿ÙÔÌ· Ô˘ ¤˙ËÛ·Ó ¿Óˆ ·fi 150 ¯ÚfiÓÈ· ‹ ·ÎfiÌË Î·È 200. ™˘Ó‹ıˆ˜, ÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› ·˘ÙÔ› ¤¯Ô˘Ó Ó· οÓÔ˘Ó Ì ÔÏÈÙÈÛÌÈο ·ÍÈÔÂÚ›ÂÚÁ·, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ¿ıÚÔÈÛË Ù˘ ËÏÈΛ·˜ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· Î·È ÙÔ˘ ÁÈÔ˘. ∆· ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰È·ÈÛو̤ÓÔ˘˜ ·ÈˆÓfi‚ÈÔ˘˜ ·ÔηχÙÔ˘Ó ˆ˜ ÌfiÓÔÓ ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ ÛÙ· 2,1 ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ı· ˙‹ÛÂÈ Ì¤¯ÚÈ Ù· 115 ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÈ·. ∞fi fiÏÔ ÙÔÓ ÛËÌÂÚÈÓfi ÏËı˘ÛÌfi Ù˘ °Ë˜ —¿Óˆ ·fi 5 ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ·— ÙÔ Èı·ÓfiÙÂÚÔ Â›Ó·È ˆ˜ ı· ˘¿ÚÍÔ˘Ó ÌfiÓÔÓ ‰‡Ô ‹ ÙÚ›· ¿ÙÔÌ· Ù· ÔÔ›· ı· ˙‹ÛÔ˘Ó Ì¤¯ÚÈ Ù· 115. ∂‡ÚÔ˜ ˙ˆ‹˜ Â›Ó·È Ë ËÏÈΛ· ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô Ì¤ÛÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ı· ¤ı·ÈÓ ·Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó ÚfiˆÚÔÈ ı¿Ó·ÙÔÈ ·fi ·Ù˘¯‹Ì·Ù· ‹ ·ÚÚÒÛÙȘ. ∏ ËÏÈΛ· ·˘Ù‹ Â›Ó·È 85 Ì 90 ¯ÚfiÓÈ· Î·È ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ë ›‰È· › ·ÈÒÓ˜, Èı·Ófiٷٷ › ¯ÈÏÈÂٛ˜. ∆Ô Â‡ÚÔ˜ ˙ˆ‹˜, fiˆ˜ Î·È Ë Ì¤ÁÈÛÙË ‰˘Ó·Ù‹ ‰È¿ÚÎÂÈ· ˙ˆ‹˜, Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ ÌÈ· ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙË ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ÛÙ·ıÂÚ¿ ÁÈ· οı ›‰Ô˜. ¶ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓË ‰È¿ÚÎÂÈ· ˙ˆ‹˜ Â›Ó·È Ë ËÏÈΛ· ı·Ó¿ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ̤ÛÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ·ÊÔ‡ ÏËÊıÔ‡Ó ˘’ fi„ÈÓ Ù· ·Ù˘¯‹Ì·Ù· Î·È ÔÈ ·ÚÚÒÛÙȘ. ∆Ô 1987, ÛÙË ¢‡ÛË, Ë ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓË ‰È¿ÚÎÂÈ· ˙ˆ‹˜ ‹Ù·Ó ÁÈ· ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ 78,8 ¯ÚfiÓÈ· Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜ 71,8, Ì ̤ÛË Û˘ÓÔÏÈ΋ ‰È¿ÚÎÂÈ· ˙ˆ‹˜ 75,3 ¯ÚfiÓÈ·. ¶·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜, ÙÔ 1995, Ë ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓË ‰È¿ÚÎÂÈ· ˙ˆ‹˜ ˘ÔÏÔÁ›ÛÙËΠÛÙ· 62 ¯ÚfiÓÈ·. OÈ ·ÚÈıÌÔ› Û˘Ó¯Ҙ ·˘Í¿ÓÔÓÙ·È. ™ÙȘ ∏¶∞, Ë ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓË ‰È¿ÚÎÂÈ· ˙ˆ‹˜ ÙÔ 1900 ‹Ù·Ó 47 ¯ÚfiÓÈ·. ª¤¯ÚÈ ÙÔ 1950 ›¯Â ÊÙ¿ÛÂÈ Ù· 68. ™ÙËÓ π·ˆÓ›·, Ë ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓË ‰È¿ÚÎÂÈ· ˙ˆ‹˜ ÁÈ· Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËÎ·Ó ÙÔ 1984 ‹Ù·Ó 80,18 ¯ÚfiÓÈ·. ŒÙÛÈ, Ë π·ˆÓ›· Â›Ó·È Ë ÚÒÙË ¯ÒÚ· Ô˘ ¤Ú·Û ÙÔ fiÚÈÔ ÙˆÓ 80 ÂÙÒÓ. º·›ÓÂÙ·È ·›ı·ÓÔ Ë ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓË ‰È¿ÚÎÂÈ· ˙ˆ‹˜ Ó· ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ÙÔ Â‡ÚÔ˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ 85-95 ¯ÚfiÓˆÓ. ¶·Ú’ fiÙÈ Ë Á‹Ú·ÓÛË Î·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ·Ó·fiÊ¢ÎÙ·, ÔÈ ÚÔÛ¿ıÂȘ Ó· ·Ú·Ù·ıÔ‡Ó fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔÈ ‚ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÌÂÙ·ÙÔ›˙ÔÓÙ·È ÛÈÁ¿-ÛÈÁ¿ ·fi ÙȘ ·Ú˘Ê¤˜ Ù˘ ·Ú¿ÓÔÈ·˜ ÛÙÔ Â‰›Ô Ù˘ ıÂÌÈÙ‹˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘. OÈ ÌÂÙ·ÌÔۯ‡ÛÂȘ ÔÚÁ¿ÓˆÓ, ÔÈ ‚ÂÏÙȈ̤Ó˜ ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜, ÔÈ ÂÌ‚ÔÏÈ·ÛÌÔ› ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ‰È·‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ ·ÛıÂÓÂÈÒÓ, ÔÈ ÚÔ¯ˆÚË̤Ó˜ ‰È·ÈÙËÙÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ Î·È Ë Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛË ÙˆÓ Â˘ÂÚÁÂÙÈÎÒÓ Û˘ÓÂÂÈÒÓ Ù˘ ۈ̷ÙÈ΋˜ ¿ÛÎËÛ˘, ¤¯Ô˘Ó fiÏ· Û˘ÓÂÈÛʤÚÂÈ ÛÙËÓ Ù·¯Â›· ·‡ÍËÛË Ù˘ ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓ˘ ‰È¿ÚÎÂÈ·˜ ˙ˆ‹˜.
ME™A A¶O TO AOPATO
101
ªÈ· ¿ÏÏË ÊÔ˘ÙÔ˘ÚÈÛÙÈ΋ Èı·ÓfiÙËÙ· Â›Ó·È Ë ÎψÓÔÔ›ËÛË, Ë ·ÎÚÈ‚‹˜ ÁÂÓÂÙÈ΋ ·ÓÙÈÁÚ·Ê‹ ÂÓfi˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ·fi οÔÈÔ ÛˆÌ·ÙÈÎfi ·ÙÙ·ÚÔ (ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ‰ÈÏÔÂȉ¤˜, ‰ËÏ·‰‹ ¤¯ÂÈ ÌÈ· Ï‹ÚË ÛÂÈÚ¿ ÁÔÓȉ›ˆÓ, ÂÓ ·ÓÙÈı¤ÛÂÈ Ì ÙÔ Ê˘ÏÂÙÈÎfi ·ÙÙ·ÚÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ·ÏÔÂȉ¤˜, ‰ËÏ·‰‹ ¤¯ÂÈ ÌfiÓÔ ÌÈÛ‹ ÛÂÈÚ¿ ÁÔÓȉ›ˆÓ). ∏ ÎψÓÔÔ›ËÛË ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ÂÈÙ¢¯ı›, ·ÏÏ¿ ÔÈ ÊÚ·ÁÌÔ› fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ› fiÛÔ Î·È ËıÈÎÔ›. ∞Ó ÔÈ ÊÚ·ÁÌÔ› ·˘ÙÔ› ¤ÛÔ˘Ó, Ë ÎψÓÔÔ›ËÛË ı· ·›ÍÂÈ ›Ûˆ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ·Ú¿Ù·ÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜. ŒÓ· ·fi Ù· ·ÚÈ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ ÌÂÙ·ÌfiÛ¯Â˘Û˘ ÔÚÁ¿ÓˆÓ Â›Ó·È Ë ·fiÚÚÈ„Ë ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ÈÛÙÒÓ. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ·˘Ùfi ‰ÂÓ ı· ˘‹Ú¯Â Ì ٷ fiÚÁ·Ó·-«·ÓÙ›ÁÚ·Ê·» ÂÓfi˜ ÎÏÒÓÔ˘ — ·ÚΛ Ó· ÊÚÔÓÙ›ÛÂÈ Î·Ó›˜ Ô ÎÏÒÓÔ˜ ÙÔ˘ Ó· ÌÂÁ·ÏÒÛÂÈ Û ·ÔÛÙÂÈڈ̤ÓÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÒÛÙ ӷ ·Ú·Ì›ÓÔ˘Ó Ù· fiÚÁ·Ó· ˘ÁÈ‹. ªÂÙ¿, ÌÔÚ› Ó· ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÂÈ Ù· ‰Èο ÙÔ˘ ÁÂÚ·Ṳ̂ӷ fiÚÁ·Ó· Ì ٷ Ó·ÚfiÙÂÚ· Î·È ˘ÁȤÛÙÂÚ· fiÚÁ·Ó· ÙÔ˘ ÎÏÒÓÔ˘. ∆· ËıÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ı¤ÙÂÈ ÙÔ ÛÂÓ¿ÚÈÔ ·˘Ùfi ›ӷÈ, ÂÈÂÈÎÒ˜, ‰˘ÛÂ›Ï˘Ù·. O ÎÏÒÓÔ˜ Â›Ó·È ¿ÓıÚˆÔ˜; Œ¯ÂÈ ‰ÈηÈÒÌ·Ù·; ∂›Ó·È Ô ÎÏÒÓÔ˜ ͯˆÚÈÛÙfi Î·È ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÔÓ; ∞Ó fi¯È, ÙfiÙ ÙÈ Á›ÓÂÙ·È Ì ÙËÓ ·ÙÔÌÈÎfiÙËÙ¿ ÛÔ˘, ÌÈ· Î·È ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ —ÂÛ‡— ı· ηÙÔÈΛ Û ‰‡Ô ÛÒÌ·Ù·; ∞Ó Ó·È, ·˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ ı· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô «Â·˘ÙÔ›»; ∞Ó ·ÓÙÈηٷÛÙ·ıÔ‡Ó fiÏ· Ù· fiÚÁ·Ó· ÙÔ˘ ÛÒÌ·Ùfi˜ ÛÔ˘, ı· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı›˜ Ó· Â›Û·È ÙÔ ›‰ÈÔ ÚfiÛˆÔ – «ÂÛ‡»; ∞Ó ÈÛÙ‡ÂȘ ÛÙËÓ ÈÔ˘‰·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ·ı·Ó·Û›·˜, Ë ÎψÓÔÔ›ËÛ‹ ÛÔ˘ ı· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ‰‡Ô „˘¯¤˜ ‹ ı· ·Ú·Ì›ÓÂÈ Ì›·; ∆¤ÏÔ˜, ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÔ Û·ÁËÓ¢ÙÈÎfi ‰›Ô Ù˘ ÎÚ˘ÔÓÈ΋˜ ·Ó·ÛÙÔÏ‹˜, ·˘Ùfi Ô˘ Ô ÕÏ·Ó Ã¿ÚÈÓÁÎÙÔÓ (A. Harrington) ·ÔηÏ› ‰È·‰Èηۛ· «Î·Ù¿„˘Í˘ – ·Ó·ÌÔÓ‹˜ – ·ӷÊÔÚ¿˜». OÈ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ·˘Ù‹˜ Â›Ó·È Û¯ÂÙÈο ·Ï¤˜, Ë ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘˜ fï˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È. ŸÙ·Ó Ë Î·Ú‰È¿ ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ Î·È ‰È·ÈÛÙˆı› ÂÈۋ̈˜ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜, ·Ê·ÈÚÂ›Ù·È fiÏÔ ÙÔ ·›Ì· Î·È ·ÓÙÈηı›ÛÙ·Ù·È Ì ¤Ó· ˘ÁÚfi Ô˘ ı· Û˘ÓÙËÚ› Ù· fiÚÁ·Ó· Î·È ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔ‡˜ ÂÓfiÛˆ ·˘Ù¿ ı· ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ·ÁˆÌ¤Ó·. ªÂÙ¿, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ·›ÙÈÔ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ —·Ù‡¯ËÌ· ‹ ÓfiÛËÌ·— ·ÚÁ¿ ‹ ÁÚ‹ÁÔÚ· Ë È·ÙÚÈ΋ Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜ ı· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Î¿ÔÙ ӷ ·ӷʤÚÂÈ ÙÔÓ ÓÂÎÚfi ÛÙË ˙ˆ‹ Î·È Ó· ÙÔÓ ıÂڷ‡ÛÂÈ. ∏ ÎÚ˘ÔÓÈ΋ Â›Ó·È ·ÎfiÌË ÙfiÛÔ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· Î·È ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋, ÒÛÙ ٷ ËıÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ı¤ÙÂÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ ¤ˆ˜ ÙÒÚ· ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒÌË. ¶ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚfiÓ, Ë ÎÚ˘ÔÓÈ΋ ·Ó·ÛÙÔÏ‹ ıˆÚÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË ˆ˜ ÌÔÚÊ‹ Ù·Ê‹˜ Î·È Ù· ¿ÙÔÌ· Ô˘ ÙËÓ ÂÈı˘ÌÔ‡Ó Î·Ù·„‡¯ÔÓÙ·È, ·ÊÔ‡ ‰È·ÈÛÙˆı› ›ÛËÌ· fiÙÈ Ô ı¿Ó·Ùfi˜ ÙÔ˘˜ ÚÔ‹Ïı ·fi Ê˘ÛÈο ·›ÙÈ· — Î·È Û η̛· ÂÚ›ÙˆÛË ·fi ÚÔÛˆÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹. ∞Ó ÔÈ ÂȉÈÎÔ› Ù˘ ÎÚ˘ÔÓÈ΋˜ ÂÈÙ‡¯Ô˘Ó Ó· ·ӷʤÚÔ˘Ó Î¿ÔÈÔ ¿ÙÔÌÔ ÛÙË ˙ˆ‹, Ë ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂٷ͇ ˙ˆÓÙ·ÓÒÓ Î·È ÓÂÎÚÒÓ ı· Á›ÓÂÈ ·Û·Ê‹˜. ∏ ˙ˆ‹ Î·È Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ı· ηٷ-
102
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
ÛÙÔ‡Ó ÙÌ‹Ì·Ù· ÂÓfi˜ Û˘Ó¯ԇ˜ Î·È ‰ÂÓ ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ï¤ÔÓ ‰È·ÎÚÈÙ¤˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹, Û›ÁÔ˘Ú· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ıˆÚËıÔ‡Ó ÔÈ ÔÚÈÛÌÔ› ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘. ∂›Û˘, ÙÈ Á›ÓÂÙ·È Ì ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ „˘¯‹˜; ∞Ó ·˘Ù‹ ˘¿Ú¯ÂÈ, Ô‡ ı· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È fiÙ·Ó ÙÔ ÛÒÌ· Â›Ó·È Û ÎÚ˘ÔÓÈ΋ ·Ó·ÛÙÔÏ‹; ∞Ó ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ ÂÈϤÍÂÈ Ó· ÙÂı› Û ÎÚ˘ÔÓÈ΋ ·Ó·ÛÙÔÏ‹ ÚÈÓ Âı¿ÓÂÈ, ÌÔÚԇ̠ӷ ıˆڋÛÔ˘Ì ÙÔÓ Ù¯ÓÈÎfi Ô˘ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÈ ˆ˜ ¤ÓÔ¯Ô ‰ÔÏÔÊÔÓ›·˜; ◊ ı· Â›Ó·È Ì‹ˆ˜ ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÌfiÓÔÓ Â¿Ó ·ÔÙ‡¯ÂÈ Ë ‰È·‰Èηۛ· ·ӷÊÔÚ¿˜; ∞Ó Ë ÎÚ˘ÔÓÈ΋ Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ÂÎÏËÚÒÛÂÈ ÔÙ¤ ÙȘ ÂÏ›‰Â˜ Î·È Ù· fiÛ· ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó ·fi ·˘Ù‹Ó ÔÈ ıÈ·ÛÒÙ˜ Ù˘, ›Ûˆ˜ οÔÈ· ̤ڷ Á›ÓÂÈ ÂÊÈÎÙfi Ó· ÂÈϤÁÂÈ Î·Ó›˜ Ó· „‡¯ÂÙ·È Î·È Ó· ·ӷʤÚÂÙ·È Î·Ù¿ ‚Ô‡ÏËÛË, ÌÔÚ› Î·È Î·Ù’ ·ӿÏË„Ë. ÿÛˆ˜ Á›ÓÂÈ ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·ӤگÂÙ·È ÛÙË ˙ˆ‹ οÔÈÔ˜ ÁÈ· ηÌÈ¿ ‰ÂηÂÙ›· ·Ó¿ ·ÈÒÓ· Î·È Ó· ˙‹ÛÂÈ ¤ÙÛÈ ¯›ÏÈ· Î·È Ï¤ÔÓ ¯ÚfiÓÈ·. ™ÎÂÊÙ›Ù ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜ Ó· ηٷÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÚÔÛˆÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ¤˙ËÛ·Ó ¯›ÏÈ· ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ! ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, fï˜, ÙÔ Â‰›Ô ·˘Ùfi ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÎfiÌË, ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘, ÛÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋˜ ÂÈÎÔÙÔÏÔÁ›·˜ ‹ ÚˆÙÔÂÈÛÙ‹Ì˘. π‰Ô‡ ÌÂÚÈο ÌfiÓÔÓ ·fi Ù· Û¯ÂÙÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·: 1. ¢ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ·Ó ı· ·Ô‰Âȯı› ÂÊÈÎÙfi Ó· ·ӷÊÂÚı› ÛÙË ˙ˆ‹ οÔÈÔ˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û‹ÌÂÚ·, ‹ Ô˘ ı· ‚ÚÂı› ÛÙÔ ÔÚ·Ùfi ̤ÏÏÔÓ, Û ηٿ„˘ÍË. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ò˜ ÙÒÚ· ηÌÈ¿ ÂÚ›ÙˆÛË ·ÓÒÙÂÚÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Ô˘ Ó· ηٷ„‡¯ıËΠÔÙ¤ Ï‹Úˆ˜ Î·È Ó· ·ӋÏı ÛÙË ˙ˆ‹. 2. OÈ Ù¯ÓÈΤ˜ ηٿ„˘Í˘ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÚÔηÏÔ‡Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‚Ï¿‚˜ ÛÙ· ÂÁÎÂÊ·ÏÈο ·ÙÙ·Ú·, ·Ú’ fiÙÈ ÙÔ ·ÎÚÈ‚¤˜ ›‰Ô˜ ÙˆÓ ‚Ï·‚ÒÓ Î·È Ë ¤ÎÙ·Û‹ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙÔ‡Ó, ·ÊÔ‡ ηӤӷ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÔÙ¤ ·Ó·‚ÈÒÛÂÈ ÁÈ· Ó· ˘Ô‚ÏËı› ÛÙ· Û¯ÂÙÈο ÙÂÛÙ. ∞ÎfiÌ· Î·È ·Ó Ë Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈ΋ ‚Ï¿‚Ë Â›Ó·È ÌÈÎÚ‹, ̤ÓÂÈ Ó· ‰È·ÈÛÙˆı› ·Ó ÔÈ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ Î·È Ë ÚÔÛˆÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ı· ˘Ô‚ÏËıÔ‡Ó ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· ·˘Ù‹ ı· Ì›ÓÔ˘Ó ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙ˜. ∏ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÁÓÒÛË ÁÈ· ÙË ı¤ÛË Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ ‰È·Ù‹ÚËÛ˘ Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ Î·È Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË. OÈ Ó¢ÚÔÊ˘ÛÈÔÏfiÁÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ·ÚÎÂÙ¿ ÛÙËÓ ÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ ·Ôı‹Î¢Û˘ Î·È Ù˘ ·Ó¿ÎÏËÛ˘ ÙˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ, ·ÏÏ¿ Ë ıˆڛ· οı ¿ÏÏÔ ·Ú¿ Ï‹Ú˘ ›ӷÈ. À¿Ú¯ÂÈ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ, ·Ó Î·È Î·Ù¿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÂÏ¿¯ÈÛÙ· Èı·Ófi, ·ÎfiÌË Î·È Ë Ï‹Ú˘ Î·È Ù¤ÏÂÈ· ·ӷÊÔÚ¿ Ó· ÚÔηÏ› Ô‡Ùˆ˜ ‹ ¿Ïψ˜ ·ÒÏÂÈ· ÌÓ‹Ì˘. ∞Ó ‰ÂÓ ˘¿ÚÍÂÈ Î¿ÔÈ· ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ ‰ÔÎÈÌ‹, ·˘Ùfi ‰ÂÓ ı· ÙÔ Ì¿ıÔ˘Ì ÔÙ¤. ∞Ó Ë ÎÚ˘ÔÓÈ΋ ·ӷÊÔÚ¿ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Î·È ÙËÓ Â·Ó·ÊÔÚ¿, Û ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‚·ıÌfi, Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ Î·È Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜, ÙfiÙ ÙÈ ÓfiËÌ· ¤¯ÂÈ; 3. OÏfiÎÏËÚË Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ÎÚ˘ÔÓÈ΋˜ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Â› ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ Û Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÍÂÏ›ÍÂȘ ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜. Ÿˆ˜ ÂÍËÁÔ‡Ó ÔÈ ÂȉÈÎÔ› Ù˘ ÎÚ˘ÔÓÈ΋˜ ª¿ÈÎ NÙ¿ÚÔ˘ÈÓ (M. Darwin) Î·È ªÚ¿È·Ó °Ô˘fiԢΠ(B. Wowk), «·Îfi-
ME™A A¶O TO AOPATO
103
Ì· Î·È ÔÈ ÈÔ ÁÓˆÛÙ¤˜ ̤ıÔ‰ÔÈ ÎÚ˘Ô-Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ Ô‰ËÁÔ‡Ó Û ÂÁÎÂÊ·ÏÈΤ˜ ‚Ï¿‚˜, ÌË ·ÓÙÈÛÙÚÂÙ¤˜ ·fi ÙËÓ ·ÚÔ‡Û· Ù¯ÓÔÏÔÁ›·. ª¤¯ÚÈ Ó· ÙÂÏÂÈÔÔÈËı› Ë ÎÚ˘Ô-Û˘ÓÙ‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÂÁÎÂÊ¿ÏÔ˘, Ë ÎÚ˘ÔÓÈ΋ ı· ‚·Û›˙ÂÙ·È Û ÌÂÏÏÔÓÙÈΤ˜ Ù¯ÓÔÏÔÁ›Â˜ fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË ÈÛÙÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÂȉÈfiÚıˆÛË ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÛıÂÓÔ‡˜» (1989, Û. 10). ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Î·È Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·Ù¤ÏÂÈ· Ù˘ ÎÚ˘ÔÓÈ΋˜. ¶·ÓÙÔ‡ ÛÙ· ‰ËÌÔÛȇ̷ٿ ÙÔ˘˜, ÔÈ Ô·‰Ô› Ù˘ ˘ÂÓı˘Ì›˙Ô˘Ó ˆ˜ Ë ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙË ÂÚÈÛÙ·ÙÈο ·ÚÂÍËÁËÌ¤ÓˆÓ ·ÓÙÈÛ˘Ì‚·ÙÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ, ·Ó·¿ÓÙ¯˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ Î·È ‰ÔÁÌ·ÙÈ΋ ÛÙÂÓÔÌ˘·ÏÈ¿ ¤Ó·ÓÙÈ Ó¤ˆÓ ·ӷÛÙ·ÙÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ. ∆· ÂÚÈÛÙ·ÙÈο ·˘Ù¿ Â›Ó·È fiÏ· ·ÏËıÈÓ¿, ·ÏÏ¿ ÔÈ ÎÚ˘ÔÓÈÛÙ¤˜ ·Ú·‚Ï¤Ô˘Ó fiϘ ÂΛӘ ÙȘ ·ӷÛÙ·ÙÈΤ˜ ȉ¤Â˜ Ô˘ ‹Ù·Ó ÂÛÊ·Ï̤Ó˜. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜, Û ηӤӷ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ‰›Ô Ë ÂÈÙ˘¯›· ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ‰ÂÓ ÂÁÁ˘¿Ù·È ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ∏ ÎÚ˘ÔÓÈ΋, ÛÙËÓ ·ÚÔ‡Û· Ê¿ÛË, ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙË Ó·ÓÔÙ¯ÓÔÏÔÁ›·, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÌÈÎÚÔÛÎÔÈÎÒÓ, ηÙ¢ı˘ÓfiÌÂÓˆÓ ·fi ˘ÔÏÔÁÈÛÙ¤˜, Ì˯·ÓÒÓ. Ÿˆ˜ ¤‰ÂÈÍÂ Ô ŒÚÈÎ NÙÚ¤ÍÏÂÚ (∂. Drexler 1986) Î·È ¤¯ÂÈ ·Ô‰Â›ÍÂÈ ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ º¿˘ÓÌ·Ó ‹‰Ë ·fi ÙÔ 1959, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÂÚÈıÒÚÈ· ÁÈ· Ù¯ÓÔÏÔÁ›Â˜ ÌÔÚÈ·ÎÔ‡ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜. øÛÙfiÛÔ, Ë ıˆڛ· Î·È Ë ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ Â›Ó·È ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈο Ú¿ÁÌ·Ù· Î·È Î·Ó¤Ó· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÙÈ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ, fiÛÔ ÏÔÁÈÎfi ÎÈ ·Ó Ê·›ÓÂÙ·È ·˘Ùfi Û ÂΛÓÔÓ Ô˘ ÙÔ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ. ª¤¯ÚȘ fiÙÔ˘ ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ì ·Ô‰ÂÈÎÙÈο ÛÙÔȯ›·, Ë ÎÚ›ÛË Ì·˜ ηÏfi ı· ‹Ù·Ó Ó· ·Ú·Ì›ÓÂÈ —fiˆ˜ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ Î·È ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË— Û ·Ó·ÛÙÔÏ‹. À¶∂ƒµ∞™∏ ∆∏™ π™∆Oƒπ∞™ – ∂πN∞π ∫∞∆π ∆O™O ªπ∫ƒO ∫Aπ ∞™∏ª∞N∆O; ªÂ ‰Â‰Ô̤ÓË ÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋ ·˘Ù‹, Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ¤Ó· ÌË ıÚËÛ΢fiÌÂÓÔ ¿ÙÔÌÔ Ó· ‚ÚÂÈ ÓfiËÌ· Û ¤Ó·, ηٿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ÛÙÂÚÔ‡ÌÂÓÔ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ۇ̷Ó; ªÔÚԇ̠ӷ ˘Âڂԇ̠ÙËÓ ·ÛËÌ·ÓÙfiÙËÙ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÂÁηٷÏ›„Ô˘Ì ÙÔ ÛÒÌ· Ì·˜; ∏ ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ÙÔ Â‰›Ô ÂΛÓÔ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÛΤ„˘ Ô˘ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ÙȘ Ú¿ÍÂȘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ‰È·¯ÚÔÓÈο, ¤Ú· ·fi Ù· ÌÂÌÔӈ̤ӷ ÚÔÛˆÈο ÁÂÁÔÓfiÙ·. ∏ ÈÛÙÔÚ›· ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÙÔ «Â‰Ò» Î·È ÙÔ «ÙÒÚ·» Ì ÙÔ ·Ú·ÙÂٷ̤ÓÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È ÙÔ ·ÂÚÈfiÚÈÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Ù˘. ∏ ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ·Ú¿ÁˆÁÔ ÌÈ·˜ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·˜ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Ì ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÌÔÓ·‰ÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜. ∆· ÁÂÁÔÓfiÙ· ·˘Ù¿ Â›Ó·È Î˘Ú›ˆ˜ ·ÓıÚÒÈÓ˜ Ú¿ÍÂÈ˜Ø ¤ÙÛÈ, ÏÔÈfiÓ, Ë ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ÚÔ˚fiÓ ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÚÈṲ̂Ó˜ ·ÓıÚÒÈÓ˜ Ú¿ÍÂȘ ‰È·Ï¤ÎÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ˘˜ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜
104
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı¤ÙÔ˘Ó ÚÔ¸¿Ú¯Ô˘Û˜ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ, fiˆ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÓfiÌÔÈ Ù˘ ʇÛ˘, ÔÈ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜, ÔÈ ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ Î·È Ù· ÔÏÈÙÈÛÌÈο ‹ıË. ∂›Ì·ÛÙ ÂχıÂÚÔÈ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ οÓÔ˘Ì fi,ÙÈ ı¤ÏÔ˘ÌÂ. ∏ ÛËÌ·Û›· ÌÈ·˜ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Ú¿Í˘ ÔÚÈÔıÂÙÂ›Ù·È Â›Û˘ ·fi ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·˜ ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ÙÂϤÛıËÎÂ. ŸÛÔ ÓˆÚ›ÙÂÚ· ÙÂÏÂ›Ù·È Ë Ú¿ÍË Û ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÈÛÙÔÚÈ΋ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·, ÙfiÛÔ ÈÔ Â˘·›ÛıËÙË Â›Ó·È Ë ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÛÙȘ ÌÈÎÚ¤˜ ·ÏÏ·Á¤˜ — ÙÔ ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓÔ Î·È Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ ÂÙ·ÏÔ‡‰·˜. ∆Ô ÎÏÂȉ› ÁÈ· ÙËÓ ˘¤Ú‚·ÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Â›Ó·È fiÙÈ, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Î·Ó›˜ Û ÔÈÔ ÛËÌÂ›Ô Ù˘ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È (ÌÈ· Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È Û˘Ó¯‹˜) Î·È ÙÈ ÂÈÙÒÛÂȘ ı· ¤¯ÂÈ Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹ ‰Ú¿ÛË ÛÙ· ÌÂÏÏÔÓÙÈο ÁÂÁÔÓfiÙ·, ÁÈ· Ó· ÂÈʤÚÂÈ ıÂÙÈΤ˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈϤÁÂÈ ÙȘ Ú¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ÚÔÛÂÎÙÈÎ¿Ø fiϘ ÙÔ˘ ÙȘ Ú¿ÍÂȘ. ∫¿ÙÈ Ô˘ ı· οÓÂȘ ·‡ÚÈÔ ÌÔÚ› Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÙÔÓ ÚÔ˘ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜, ·ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó ·˘Ùfi Û˘Ì‚Â› ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÛÔ˘. ∞Ó·ÏÔÁÈÛÙ›Ù fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ‰È¿ÛËÌÔ˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ Ì·˜ Ô˘ fiÙ·Ó ¤ı·Ó·Ó ‹Ù·Ó Û¯ÂÙÈο ¿ÛËÌÔÈ. ™‹ÌÂÚ· ıˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ ›¯·Ó ˘Âڂ› ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘˜, ‰ÈfiÙÈ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ fiÙÈ ÔÚÈṲ̂Ó˜ Ú¿ÍÂȘ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏ·Í·Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ·ÎfiÌË Î·È ·Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ ‹ ÔÈ ›‰È˜ ‰ÂÓ Â›¯·Ó Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ fiÙÈ ¤Î·Ó·Ó οÙÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi. ªÔÚ› Ó· ˘Âڂ› ηÓ›˜ Ù· ¯ÚÔÓÈο fiÚÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, ÂËÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ì ڿÍÂȘ Ô˘ ÍÂÂÚÓÔ‡Ó Î·Ù¿ Ôχ ÙËÓ ›‰È· ÙË ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ‡·ÚÍË. ∆· ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈο ÛÂÓ¿ÚÈ· —Ë ·¿ıÂÈ· ÁÈ· ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË Ô˘ ·ÛÎԇ̠ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Î·È ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÔÏfiÎÏËÚÔ ‹ Ë ›ÛÙË Û ÌÈ· ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ ˙ˆ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ‰ÂÓ ·Ú¤¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ ·fi‰ÂÈÍË— ÌÔÚ› Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ ·ÒÏÂÈ· Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‚·ıÈ¿ ÛËÌ·Û›· ÛÙËÓ ·ÚÔ‡Û· ˙ˆ‹. £· οӷÌ ηϿ Ó· ‰ÒÛÔ˘Ì ÛËÌ·Û›· ÛÙ· ˘¤ÚÔ¯· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ª¿ıÈÔ˘ ÕÚÓÔÏÓÙ (Matthew Arnold) ·fi ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ O ∂̉ÔÎÏ‹˜ ÛÙËÓ ∞›ÙÓ· (Empedocles on Etna, 1852): ª· Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÌÈÎÚfi ÎÈ ·Û‹Ì·ÓÙÔ, Ó· ’¯ÂÈ Î·Ó›˜ ¯·Ú› ÙÔÓ ‹ÏÈÔ, N¿ ’¯ÂÈ ˙‹ÛÂÈ ÙÔ Êˆ˜ ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË, N¿ ’¯ÂÈ ·Á·‹ÛÂÈ, Ó¿ ’¯ÂÈ ÛÎÂÊÙ›, Ó¿ ’¯ÂÈ Ú¿ÍÂÈ, N¿ ’¯ÂÈ ÊÙÈ¿ÍÂÈ ÊÈϛ˜ ·ÙfiÊȘ, Î·È Ó· ’¯ÂÈ Û˘ÓÙÚ›„ÂÈ Â¯ıÚÔ‡˜ — flÛÙ ӷ „¢ÙÔÙ¿˙Ô˘ÌÂ Â˘Ù˘¯›· Û οÔÈÔ Ì¤ÏÏÔÓ ·ÌÊ›‚ÔÏÔ, ∫·È ÂÓÒ ÙËÓ ÔÓÂÈÚ¢fiÌ·ÛÙÂ, Ó· ¯¿ÓÔ˘Ì ÙÔ ÙÒÚ·, ∫·È Ó· Í·ÔÛÙ¤ÏÓÔ˘Ì Û ÎfiÛÌÔ˘˜... ÙfiÛÔ ·fiÌ·ÎÚÔ˘˜, ÙË Á·Ï‹Ó„‹ Ì·˜;* *
Is it so small a thing, To have enjoyed the sun, / To have lived light in the spring, / To have loved, to have thought, to have done; / To have advanced true friends, and beat down baffling foes— / That we must feign a bliss Of doubtful future date, / And while we dream on this, Lose all our present state / And relegate to worlds... yet distant our repose?
6
∞¶∞°ø°∏! ∂·Ê¤˜ Ì Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜
∆Ë ¢Â˘Ù¤Ú·, 8 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔ˘ 1983, Ì ·‹Á·Á·Ó Â͈Á‹ÈÓÔÈ. ◊Ù·Ó ·ÚÁ¿ ÙË Ó‡¯Ù· Î·È Ù·Í›‰Â˘· Û ¤Ó·Ó ÂÚËÌÈÎfi ·گȷÎfi ‰ÚfiÌÔ, ÏËÛÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ Ã¿ÈÁÎÏÂÚ, ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ fiÏË Ù˘ NÂÌÚ¿Ûη, fiÙ·Ó ¤Ó· ÂÏÒÚÈÔ ‰È·ÛÙËÌfiÏÔÈÔ Ì ϷÌÂÚ¿ ÊÒÙ· ÛÙ¿ıËΠ·fi ¿Óˆ ÌÔ˘ Î·È Ì ·Ó¿ÁηÛ ӷ ÛÙ·Ì·Ù‹Ûˆ. ∂͈Á‹ÈÓ· fiÓÙ· ‚Á‹Î·Ó ¤Íˆ Î·È Ì ˘Ô¯Ú¤ˆÛ·Ó Ó· ̈ ÛÙÔ ÛοÊÔ˜ ÙÔ˘˜. ¢ÂÓ ı˘Ì¿Ì·È ÙÈ ¤ÁÈÓ ̤۷ ÛÙÔ ‰È·ÛÙËÌfiÏÔÈÔ, ·ÏÏ¿ fiÙ·Ó Í·Ó·‹Úı· ÛÙ· Û‡ÁηϿ ÌÔ˘ ‚Ú¤ıËη Ó· ÚÔ¯ˆÚÒ ¿ÏÈ ÛÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ Î·È ·Ó·Î¿Ï˘„· ˆ˜ ›¯·Ó ÂÚ¿ÛÂÈ 90 ÏÂÙ¿ Ù˘ ÒÚ·˜. OÈ ··¯ı¤ÓÙ˜* ÙÔ ·ÔηÏÔ‡Ó ·˘Ùfi «¯·Ì¤ÓÔ ¯ÚfiÓÔ» Î·È ÙËÓ ··ÁˆÁ‹ «ÛÙÂÓ‹ ·ʋ ÙÚ›ÙÔ˘ Ù‡Ô˘». ¢ÂÓ ı· ͯ¿Ûˆ ÔÙ¤ ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ·˘Ù‹ ηÈ, fiˆ˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ ··¯ı¤ÓÙ˜, ¤¯ˆ ·ÊËÁËı› ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ··ÁˆÁ‹˜ ÌÔ˘ ÛÙËÓ ÙËÏÂfiÚ·ÛË Î·È ·Ó·Ú›ıÌËÙ˜ ÊÔÚ¤˜ ÂÓÒÈÔÓ ÎÔÈÓÔ‡. ªπ∞ ¶ƒO™ø¶π∫∏ ∂ª¶∂πƒπ∞ ∞¶∞°ø°∏™ ªÔÈ¿˙ÂÈ ·Ú¿ÍÂÓÔ Ó· ·ÊËÁÂ›Ù·È ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÈÛÙÔÚ›· ¤Ó·˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜, ÔfiÙ ·˜ Û˘ÌÏËÚÒÛˆ Î·È ÙȘ ˘fiÏÔȘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ. Ÿˆ˜ ÂÍ‹ÁËÛ· ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, ¤·ÈÚÓ· ÁÈ· ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ̤ÚÔ˜ Û ˘ÂÚÌ·Ú·ıÒÓÈÔ˘˜ Ô‰ËÏ·ÙÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜ ˆ˜ ·ÁÁÂÏÌ·Ù›·˜ Ô‰ËÏ¿Ù˘, Ì ·ÚÈ· Âȉ›ÎÂ˘Û‹ ÌÔ˘ ÙÔÓ Û˘Ó¯‹ ¢È·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ÀÂÚËÂÈÚˆÙÈÎfi ∞ÁÒÓ· ÙˆÓ 4.800 ¯ÈÏÈÔ̤ÙÚˆÓ (Race Across America). ∆Ô «Û˘Ó¯‹˜» Â‰Ò ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ Ô‰ËÏ¿Ù˜ Â›Ó·È ˘Ô¯Úˆ̤ÓÔÈ Ó· ÂÚÓÔ‡Ó Ì·ÎÚ¿ ¯ÚÔÓÈο ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ¯ˆÚ›˜ ‡ÓÔ, ·ÁˆÓÈ˙fiÌÂÓÔÈ Î·Ù¿ ̤ÛÔÓ fiÚÔ 22 ÒÚ˜ ÙÔ ÂÈÎÔÛÈÙÂÙÚ¿ˆÚÔ. ∂›Ó·È *
™.Ù.M.: Abductees, fiÚÔ˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙË Û¯ÂÙÈ΋ ÊÈÏÔÏÔÁ›· ÁÈ· Ó· ‰ËÏÒÛÂÈ ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó ··¯ı› ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜.
106
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
¤Ó· ΢ÏÈfiÌÂÓÔ Â›Ú·Ì· ¿Óˆ ÛÙÔ ÛÙÚ˜, ÛÙË ÛÙ¤ÚËÛË ‡ÓÔ˘ Î·È ÙË ÓÔËÙÈ΋ ηٿÚÚ¢ÛË. ™Â Û˘Óı‹Î˜ Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ‡ÓÔ˘, ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÔÓÂÈÚÈ΋˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ ›Ù Í¯ÓÈ¤Ù·È ·Ì¤Ûˆ˜ ›Ù ۂ‹ÓÂÈ ÛÈÁ¿-ÛÈÁ¿ ·fi ÙË ÌÓ‹ÌË ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ê‡ÓÈÛË, Û ۯÂÙÈο Û‡ÓÙÔÌÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·. ∏ ·ÎÚ·›· ÛÙ¤ÚËÛË ‡ÓÔ˘ ÁÎÚÂÌ›˙ÂÈ ÙÔÓ ÙÔ›¯Ô ÌÂٷ͇ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ê·ÓÙ·Û›·˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÛÔ‚·Ú¤˜ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ Ô˘ Ê·ÓÙ¿˙Ô˘Ó ÙfiÛÔ ·ÏËıÈÓ¤˜, fiÛÔ Î·È ÔÈ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È ÔÈ ·ÈÛı‹ÛÂȘ Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓ‹˜ ˙ˆ‹˜. ∆· ÏfiÁÈ· Ô˘ Ϙ Î·È Ô˘ ·ÎÔ‡˜ Ù· ı˘Ì¿Û·È ÌÂÙ¿ Û·Ó Ó· ‹Ù·Ó ̤ÚÔ˜ ÌÈ·˜ Û˘ÓËıÈṲ̂Ó˘ ÂÌÂÈÚ›·˜. OÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ‚ϤÂȘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ¯ÂÈÚÔÈ·ÛÙÔ› — Û·Ó Ó· ‹Ù·Ó ·ÏËıÈÓÔ›. ∆Ô 1982, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ÂÓ·ÚÎÙ‹ÚÈÔ˘ ·ÁÒÓ·, ÎÔÈÌ‹ıËη ÙȘ ‰‡Ô ÚÒÙ˜ Ó‡¯Ù˜ ·fi ÙÚÂȘ ÒÚ˜ ÙËÓ Î·ıÂÌÈ¿ Î·È ·˘Ùfi ›¯Â ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· Ì›ӈ ·ÚÎÂÙ¿ ›Ûˆ ·fi ÙÔÓ ÚÔÔÚ¢fiÌÂÓÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÔ˘ ·Ô‰Â›ÎӢ ¤ÙÛÈ fiÙÈ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· Ù· ηٷʤÚÂÈ Ì Ôχ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‡ÓÔ. ºı¿ÓÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘ N¤Ô˘ ªÂÍÈÎÔ‡, ¿Ú¯ÈÛ· Ó· ηχو ÌÂÁ¿Ï˜ ·ÔÛÙ¿ÛÂȘ ÙÂÏ›ˆ˜ ¿˘ÓÔ˜, ÁÈ· Ó· ÏËÛÈ¿Ûˆ ÙÔÓ ÚÒÙÔ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ‹ÌÔ˘Ó ÚÔÂÙÔÈÌ·Ṳ̂ÓÔ˜ ÁÈ· ÙȘ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ· Ó· ‚Ϥˆ. ◊Ù·Ó ˆ˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ ÔÈ Û˘Ó‹ıÂȘ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ Ô˘ ‚Ï¤Ô˘Ó Î·È ÔÈ Í·ÁÚ˘ÓÈṲ̂ÓÔÈ ÊÔÚÙËÁ·Ù˙‹‰Â˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÔηÏÔ‡Ó ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi «˘ÚÂÙfi Ù˘ Ï¢΋˜ ÁÚ·ÌÌ‹˜»: ÔÈ ı¿ÌÓÔÈ ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È Û ˙Ò·, ÔÈ ¯·Ú·ÁÌ·ÙȤ˜ ÛÙËÓ ¿ÛÊ·ÏÙÔ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ì ÔχÏÔη Û¯¤‰È· Î·È Ù· ÁÚ·ÌÌ·ÙÔÎÈ‚ÒÙÈ· Ì ·ÓıÚÒÔ˘˜. Œ‚Ï· ηÌËÏÔ·Ú‰¿ÏÂȘ Î·È ÏÈÔÓÙ¿ÚÈ·, ¯·ÈÚÂÙÔ‡Û· ÁÚ·ÌÌ·ÙÔÎÈ‚ÒÙÈ·. ∂›¯· Î·È ÌÈ· Â͈ۈ̷ÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ∆Ô˘ÎÔ˘ÌοÚÈ ÙÔ˘ N¤Ô˘ ªÂÍÈÎÔ‡, fiÔ˘ ›‰· ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÌÔ˘ ·fi „ËÏ¿ Ó· Ô‰ËÏ·Ù› ÛÙË ‚ÔËıËÙÈ΋ ψڛ‰· Ù˘ ¢È·ÔÏÈÙÂȷ΋˜ O‰Ô‡ 40. EΛÓË ÙË ¯ÚÔÓÈ¿ ÙÂÚÌ¿ÙÈÛ· ÙÚ›ÙÔ˜ Î·È ÔÚΛÛÙËη ÙÔ 1983 Ó· Ô‰ËÏ·Ù‹Ûˆ ¿˘ÓÔ˜ ̤¯ÚÈ Ó· Ï·Û·ÚÈÛÙÒ ÛÙËÓ ÚÒÙË ı¤ÛË ‹ Ó· ηٷÚÚ‡ۈ. OÁ‰fiÓÙ· ÙÚÂȘ ÒÚ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÎΛÓËÛË ·fi ÙËÓ ·Ô‚¿ıÚ· Ù˘ ™¿ÓÙ· ªfiÓÈη, Ï›ÁÔ ÚÈÓ ÊÙ¿Ûˆ ÛÙÔ Ã¿ÈÁÎÏÂÚ Ù˘ NÂÌÚ¿Ûη Î·È ·ÊÔ‡ ›¯· ηχ„ÂÈ 2.025 ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ·, ¿Ú¯ÈÛ ӷ Ì ·›ÚÓÂÈ Ô ‡ÓÔ˜ ¿Óˆ ÛÙË Û¤Ï· Î·È ¤ÙÛÈ Ë ÔÌ¿‰· ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ‹˜ ÌÔ˘ (οı ԉËÏ¿Ù˘ ¤¯ÂÈ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÔÌ¿‰·) Ì η٤‚·Û ÁÈ· ¤Ó·Ó 45ÏÂÙÔ ‡ÓÔ. ŸÙ·Ó ͇ÓËÛ·, ·Ó¤‚Ëη ¿ÏÈ ÛÙÔ Ô‰‹Ï·ÙÔ, ·ÏÏ¿ ›¯· ·ÎfiÌË Ù¤ÙÔÈ· Ó‡ÛÙ·, ÒÛÙÂ Ë ÔÌ¿‰· ÌÔ˘ ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ Ì ‚¿ÏÂÈ ¿ÏÈ ÁÈ· ‡ÓÔ. ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ¿Ú¯ÈÛ· Ó· ÂÚÓÒ Û ÌÈ· ·ÏÏÔȈ̤ÓË Û˘ÓÂȉËÛȷ΋ ηٿÛÙ·ÛË Î·È ‹ÌÔ˘Ó ÂÂÈṲ̂ÓÔ˜ fiÙÈ ÔÏfiÎÏËÚË Ë ÔÌ¿‰· ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ‹˜ ÌÔ˘ ‹Ù·Ó Â͈Á‹ÈÓÔÈ Î·È fiÙÈ ÛÎfi¢·Ó Ó· Ì ÛÎÔÙÒÛÔ˘Ó. OÈ Â͈Á‹ÈÓÔÈ ·˘ÙÔ› ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ÙÂÙÚ·¤Ú·ÙÔÈ, Ô˘ ¤ÌÔÈ·˙·Ó, ÓÙ‡ÓÔÓÙ·Ó Î·È ÌÈÏÔ‡Û·Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û·Ó Ù· ̤ÏË Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÌÔ˘. ∆Ô˘˜ ‹Ú· ¤Ó·Ó-¤Ó·Ó Î·È ¿Ú¯ÈÛ· Ó· ÙÔ˘˜ οӈ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ Ô‰‹Ï·Ùfi
107
A¶A°ø°H!
ÌÔ˘, ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÛÙȘ Ôԛ˜ ηÓ›˜ Â͈Á‹ÈÓÔ˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ··ÓÙ‹ÛÂÈ. ƒÒÙËÛ· ÙÔÓ Ì˯·ÓÈÎfi ·Ó ›¯Â ÎÔÏÏ‹ÛÂÈ Ù· Ï¿ÛÙȯ· Ì ۿÏÙÛ· ·fi ÓÙÔÌ¿Ù·. ŸÙ·Ó ÌÔ˘ ·¿ÓÙËÛ fiÙÈ Ù· ›¯Â ÎÔÏÏ‹ÛÂÈ Ì ÎfiÏÏ· «∫ϤÌÂÓÙ» (ÎfiÎÎÈÓË ÎÈ ·˘Ù‹), ¤ÌÂÈÓ· ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Ṳ̂ÓÔ˜ ·fi ÙË Û¯ÔÏ·ÛÙÈ΋ ¤Ú¢ӷ Ô˘ ›¯·Ó οÓÂÈ ·˘ÙÔ› ÔÈ Â͈Á‹ÈÓÔÈ. ŒÎ·Ó· Î·È ¿ÏϘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ, ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ¿ÓÙÔÙ ÙȘ ÛˆÛÙ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ. ∏ ·Ú·›ÛıËÛË ‹Ù·Ó ‚·ÛÈṲ̂ÓË Û ÌÈ· ÙËÏÂÔÙÈ΋ ÂÎÔÌ‹ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’60 —OÈ ∂ÈÛ‚ÔÏ›˜ (The Invaders)— ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ Â͈Á‹ÈÓÔÈ ¤ÌÔÈ·˙·Ó ·fiÏ˘Ù· ÌÂ Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ ¿Î·ÌÙÔ ÌÈÎÚfi ÙÔ˘˜ ‰·ÎÙ˘Ï¿ÎÈ. Œ„·Í· Ù· ̤ÏË Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÌÔ˘ ÁÈ· ÙÂÓو̤ӷ ÌÈÎÚ¿ ‰¿ÎÙ˘Ï·. ∆Ô ÙÚÔ¯fiÛÈÙÔ Ì ٷ ‰˘Ó·Ù¿ ÙÔ˘ ÊÒÙ· ‹Ù·Ó ÙÔ ‰È·ÛÙËÌfiÏÔÈfi ÙÔ˘˜. ∞ÊÔ‡ ηٿÊÂÚ·Ó Ó· Ì ‚¿ÏÔ˘Ó Ó· ÎÔÈÌËıÒ ¿ÏÏ· 45 ÏÂÙ¿, ͇ÓËÛ· Ì ηı·Úfi ÎÂÊ¿ÏÈ Î·È ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· χıËÎÂ. £˘Ì¿Ì·È fï˜ ÙËÓ ·Ú·›ÛıËÛË ·˘Ù‹ ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·, ηı·Ú¿ Î·È ˙ˆÓÙ·Ó¿, fiˆ˜ ı˘Ì¿Ì·È ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ¿ÏÏË ¤ÓÙÔÓË ·Ó¿ÌÓËÛË. ¢ÂÓ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÌ·È ˆ˜ fiÏÔÈ fiÛÔÈ Â›¯·Ó ÔÙ¤ ÂÌÂÈڛ˜ ··ÁˆÁÒÓ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜ ¤·Û¯·Ó ·fi ¤ÏÏÂÈ„Ë ‡ÓÔ˘ ‹ fiÙÈ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÂ Û˘Óı‹Î˜ ¤ÓÙÔÓÔ˘ ۈ̷ÙÈÎÔ‡ Î·È ‰È·ÓÔËÙÈÎÔ‡ ÛÙÚ˜. NÔÌ›˙ˆ fï˜ ˆ˜ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ ·Ó ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÂÌÂÈÚ›· ÌÔÚ› Ó· ÚÔ·„ÂÈ ·fi ÙȘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ Û˘Óı‹Î˜, ÙfiÙ ÌÔÚ› Ó· ÚÔ·„ÂÈ Î·È ·fi ¿ÏϘ, ·ÚÂÌÊÂÚ›˜. ∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Â̤ӷ ‰ÂÓ Ì ›¯Â ··Á¿ÁÂÈ Î·Ó›˜, Û˘ÓÂÒ˜ ÙÈ Â›Ó·È Èı·ÓfiÙÂÚÔ: Ó· ‚ÈÒÓÔ˘Ó Î·È ¿ÏÏÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÂÌÂÈڛ˜ ·ÚfiÌÔȘ Ì ÙË ‰È΋ ÌÔ˘, ÔÈ Ôԛ˜ ÚÔηÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ‰È¿ÊÔÚ˜ ¿ÏϘ ·ÏÏÔȈ̤Ó˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ˜ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ, ‹ Ó· Ì·˜ ÂÈÛΤÙÔÓÙ·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ Â͈Á‹ÈÓÔÈ ·fi ¿ÏÏÔ˘˜ Ï·Ó‹Ù˜; ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ ÃÈÔ˘Ì ÁÈ· Ù· ı·‡Ì·Ù· — «Î·Ì›· Ì·ÚÙ˘Ú›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ‹ ÁÈ· Ó· ·ÏËı‡ÛÂÈ ¤Ó· ı·‡Ì·, ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ ·Ó Ë Ì·ÚÙ˘Ú›· ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÒÛÙÂ, ·Ó ‹Ù·Ó ÂÛÊ·Ï̤ÓË, ·˘Ùfi ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ı·‡Ì· ·fi ÂΛÓÔ Ô˘ ÂȯÂÈÚ› Ó· ıÂÌÂÏÈÒÛÂÈ»— ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈϤÍÔ˘Ì ÙËÓ ÚÒÙË ÂÍ‹ÁËÛË. ¢ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ·ÔÎÏ›ÛÔ˘Ì ÙÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ Â͈Á‹ÈÓÔÈ Ó· Ù·ÍÈ‰Â‡Ô˘Ó ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¤ÙË ÊˆÙfi˜ ÁÈ· Ó· ¤ÚıÔ˘Ó ÛÙËÓ °Ë Î·È Ó· Ì·˜ ÂÈÛÎÂÊÙÔ‡Ó ··Ú·Ù‹ÚËÙÔÈ, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È Ôχ Èı·ÓfiÙÂÚÔ Ó· ¤¯Ô˘Ì ·ÏÒ˜ Ó· οÓÔ˘Ì Ì ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ·ÏÏÔȈ̤Ó˜ Û˘ÓÂȉËÛȷΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ÙȘ ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó ÂËÚ·Ṳ̂ÓÔÈ ·fi οÙÈ Ô˘ Â›Ó·È ‰ËÌÔÊÈϤ˜ ÛÙÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ì·˜, ‰ËÏ·‰‹ Ù· Â͈Á‹ÈÓ· fiÓÙ·. ∏ ∞À∆Oæπ∞ ∂NO™ ∂•ø°∏πNOÀ ∏ ‰È·ÛÙËÌÈ΋ Ù‹ÛË Â›Ó·È ¤Ó· ·fi Ù· ÂÈÙ‡ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ — ¤¯Ô˘ÌÂ, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÛÙ›ÏÂÈ ‰È·ÛÙËÌfiÏÔÈ· Î·È ¤Íˆ ·fi ÙÔ ËÏÈ·Îfi Ì·˜ Û‡ÛÙËÌ·Ø ÁÈ· ÔÈÔÓ ÏÔÈfiÓ ÏfiÁÔ Ó· ÌËÓ ÙÔ ¤¯Ô˘Ó ηÙÔÚıÒÛÂÈ Î·È ¿ÏÏ· Â˘Ê˘‹ fiÓÙ·;
108
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
ÿÛˆ˜ ¤¯Ô˘Ó Ì¿ıÂÈ Ó· ‰È·Û¯›˙Ô˘Ó ÙȘ ÙÂÚ¿ÛÙȘ ·ÔÛÙ¿ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·ÛÙ¤ÚˆÓ Ì ٷ¯‡ÙËÙ˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ·fi ÙËÓ Ù·¯‡ÙËÙ· ÙÔ˘ ʈÙfi˜, ·Ú’ fiÙÈ fiÏÔÈ ÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› ÓfiÌÔÈ Ô˘ ÂÌ›˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ··ÁÔÚÂ‡Ô˘Ó Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ. ÿÛˆ˜ ¤¯Ô˘Ó χÛÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙˆÓ ÚÔÛÎÚÔ‡ÛÂˆÓ Ù˘ ‰È·ÛÙËÌÈ΋˜ ÛÎfiÓ˘ Î·È ÙˆÓ ÛˆÌ·Ùȉ›ˆÓ Ô˘ ı· η٤ÛÙÚÂÊ·Ó ¤Ó· ‰È·ÛÙËÌfiÏÔÈÔ ÙÔ ÔÔ›Ô ı· Ù·Í›‰Â˘Â Ì ٤ÙÔȘ ÈÏÈÁÁÈÒ‰ÂȘ Ù·¯‡ÙËÙ˜. ªÔÚ›, Ù¤ÏÔ˜, Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂÈÙ‡¯ÂÈ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋ ÚfiÔ‰Ô ¯ˆÚ›˜ Ó· ·˘ÙÔηٷÛÙÚ·ÊÔ‡Ó ·fi ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÌÔÚʤ˜ ÔϤÌÔ˘ Î·È ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·˜. ŸÏ· ·˘Ù¿ Â›Ó·È ‰˘ÛÂ›Ï˘Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ·ÏÏ¿ ‰Â›Ù fiÛ· ¤¯Ô˘Ó ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·fi ÙÔ 1903, ·fi ÙfiÙ Ԣ ÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ƒ¿ÈÙ ·ÔÁ›ˆÛ·Ó ÙÔ ÌÈÎÚfi ÙÔ˘˜ ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ ÁÈ· 12 ‰Â˘ÙÂÚfiÏÂÙ·... ∂›Ì·ÛÙ ÙfiÛÔ ·Ï·˙ÔÓÈÎÔ›, ÒÛÙ ӷ ÈÛÙ‡ԢÌ ˆ˜ ÌfiÓÔÓ ÂÌ›˜ ˘¿Ú¯Ô˘ÌÂ Î·È ˆ˜ ÌfiÓÔÓ ÂÌ›˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ χÛÔ˘Ì ٤ÙÔÈ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·; ∞˘Ùfi Â›Ó·È ¤Ó· ı¤Ì· Ô˘ ¤¯ÂÈ ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ Â› Ì·ÎÚfiÓ Î·È Û ‚¿ıÔ˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜, ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˘˜, ‚ÈÔÏfiÁÔ˘˜ Î·È Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Ê·ÓÙ·Û›·˜. ªÂÚÈÎÔ› ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏϤ˜ Èı·ÓfiÙËÙ˜ ÙÔ Û‡Ì·Ó Ì·˜ Ó· Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙÔ ·fi ˙ˆ‹, οÙÈ Ô˘ ›ÛÙÂ˘Â Î·È Ô ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜ ∫·ÚÏ ™¤ÈÁÎ·Ó (Carl Sagan 1973, 1980). ∞Ó Ï¿‚Ô˘Ì ˘’ fi„ÈÓ Ì·˜ Ù· ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ·ÛÙÂÚÈÒÓ ÙÔ˘ °·Ï·Í›· Î·È Ù· ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Á·Ï·ÍÈÒÓ ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ ۇ̷ÓÙÔ˜, ÙÈ Èı·ÓfiÙËÙ· ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÔ ‰ÈÎfi Ì·˜ ËÏÈ·Îfi Û‡ÛÙËÌ· Ó· Â›Ó·È ÙÔ ÌfiÓÔ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÂÍÂÏ›¯ıËÎ·Ó ÓÔ‹ÌÔÓ· fiÓÙ·; ÕÏÏÔÈ ¿ÏÈ, fiˆ˜ Ô ÎÔÛÌÔÏfiÁÔ˜ ºÚ·ÓÎ ∆›ÏÂÚ (F. Tipler 1981), Â›Ó·È ÂÂÈṲ̂ÓÔÈ ˆ˜ Â͈Á‹ÈÓÔÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ‰ÈfiÙÈ ·Ó ˘‹Ú¯·Ó ı· ›¯·Ó ‹‰Ë ÂÌÊ·ÓÈÛÙ› ÛÙ· ̤ÚË Ì·˜. E¿Ó ‰Â¯ıԇ̠ˆ˜ Ë ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜ ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Û˘Ó¤‚Ë Ë ·ÓıÚÒÈÓË ÂͤÏÈÍË ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î¿ÙÈ ÙÔ È‰È·›ÙÂÚÔ, Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ‡ÏÔÁÔ Ó· ÛÎÂÊÙ› ηÓ›˜ ˆ˜, ·Ó οÔÈ· ÓÔ‹ÌÔÓ· fiÓÙ· ›¯·Ó ÂÍÂÏȯı› Û οÔÈÔ ¿ÏÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ °·Ï·Í›· Ì·˜, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ù· ÌÈÛ¿ ·fi ·˘Ù¿ ı· ›¯·Ó ‹‰Ë ÂÍÂÏȯı› ‚ÈÔÏÔÁÈο ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÂÌ¿˜. ™˘ÓÂÒ˜, ı· ¤Ú ӷ ‹Ù·Ó Ôχ ÈÔ ÂÍÂÏÈÁ̤ӷ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ηÈ, ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘, ı· Ì·˜ ›¯·Ó ‹‰Ë ÂÓÙÔ›ÛÂÈ ÛÙË °Ë. OÚÈṲ̂ÓÔÈ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ ÔÈ Â͈Á‹ÈÓÔÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÏÒ˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ ÙËÓ °Ë, ·ÏÏ¿ Î·È fiÙÈ ¤Ó· ÛοÊÔ˜ ÙÔ˘˜ η٤ÂÛÂ Î·È Û˘ÓÂÙÚ›‚Ë ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ƒfi˙ÁÔ˘ÂÏ ÙÔ˘ N¤Ô˘ ªÂÍÈÎÔ‡, ÙÔ 1947, Î·È fiÙÈ Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ·ÔÙ˘ˆı› Û ÊÈÏÌ. ™ÙȘ 28 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔ˘ 1995, ÙÔ ÙËÏÂÔÙÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô Fox ·ÚÔ˘Û›·Û ÌÈ· ÂÎÔÌ‹ Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ TÔ Û˘Ì‚¿Ó ÙÔ˘ ƒfi˙ÁÔ˘ÂÏ. ∆Ô ÊÈÏÌ Ô˘ ÚÔ‚Ï‹ıËΠ·ÚÔ˘Û›·˙ ÌÈ· ·˘ÙÔ„›· ¿Óˆ Û ¤Ó·, ηٿ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, Â͈Á‹ÈÓÔ ÙÒÌ· (‚Ï. EÈÎfiÓ· 9). ∆ËÓ ·ÛÚfiÌ·˘ÚË Ù·ÈÓ›· ÚÔÌ‹ı¢ÛÂ Ô ƒ¤˘ ™·ÓÙ›ÏÈ, ¤Ó·˜ ·Ú·ÁˆÁfi˜ ‚›ÓÙÂÔ Ì ¤‰Ú· ÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ. O ™·ÓÙ›ÏÈ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÙËÓ ‚ڋΠÂÓÒ ¤„·¯Ó ÛÙȘ ·Ôı‹Î˜ ÙÔ˘ ·ÌÂÚÈηÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ÁÈ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·Ú¯ÂÈ·ÎÔ‡ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ ÛÙ·
109
A¶A°ø°H!
EIKONA 9. ∂͈Á‹ÈÓÔ˜ ·fi ÙÔ ÊÈÏÌ Ù˘ «·˘ÙÔ„›·˜ Â͈Á‹ÈÓÔ˘».
ÔÔ›· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Ô ŒÏ‚Ș ¶Ú›Ûϸ (Ô˘ ˘ËÚ¤ÙËÛ 18 Ì‹Ó˜ ÛÙÔÓ ÛÙÚ·Ùfi), Ì ÛÎÔfi Ó· Á˘Ú›ÛÂÈ ¤Ó· ÓÙÔÎÈÌ·ÓÙ¤Ú Ì ı¤Ì· ÙÔÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÛÙ‹. O ȉÈÒÙ˘ Ô˘ ÙÔ˘ Ô‡ÏËÛ ÙËÓ Ù·ÈÓ›· (Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ʋ̘ ÁÈ· 100.000 ‰ÔÏ¿ÚÈ·) ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÓÒÓ˘ÌÔ˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ™·ÓÙ›ÏÈ, ‰ÈfiÙÈ Ë ÒÏËÛË ÔÈ·Û‰‹ÔÙ ȉÈÔÎÙËÛ›·˜ Ù˘ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ Â›Ó·È ·Ú¿ÓÔÌË. O ™·ÓÙ›ÏÈ, Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘, Ô‡ÏËÛ ÙÔ ˘ÏÈÎfi ÛÙË Fox. ∏ ¶ÔÏÂÌÈ΋ ∞ÂÚÔÔÚ›· ÙˆÓ ∏¶∞ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ ÂÓ Ùˆ ÌÂٷ͇ fiÙÈ Ù· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ· Ô˘ ›¯·Ó ‚ÚÂı› ÛÙÔ ƒfi˙ÁÔ˘ÂÏ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó ·fi ¤Ó· ηٷÛÎÔ¢ÙÈÎfi ·ÂÚfiÛÙ·ÙÔ —ÙÔ˘ ¿ÎÚˆ˜ ·fiÚÚËÙÔ˘ «¶ÚfiÁÚ·ÌÌ·ÙÔ˜ ªfiÁÎÔ˘Ï» (Project Mogul)— Ô˘ ›¯Â ÛÎÔfi ÙËÓ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË ÙˆÓ ÛÔ‚ÈÂÙÈÎÒÓ ˘ÚËÓÈÎÒÓ ‰ÔÎÈÌÒÓ ·fi Ù· ·ÓÒÙÂÚ· ÛÙÚÒÌ·Ù· Ù˘ ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ·˜. ¢Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ÙÔ 1947 Ô „˘¯Úfi˜ fiÏÂÌÔ˜ ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· «·ÁÚȇÂÈ», ‰ÂÓ ÚÔηÏ› ¤ÎÏËÍË ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ∞ÌÂÚÈηÓÈ΋ ∞ÂÚÔÔÚ›· ‹ıÂÏ ÙfiÙ ӷ ·ÔʇÁÂÈ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ·Ù‡¯ËÌ·. ∞˘Ùfi ›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·fi ÙÔ˘˜ «ÈÛÙÔ‡˜» ÙˆÓ UFO (∞ÁÓÒÛÙÔ˘ ∆·˘ÙfiÙËÙ·˜ πÙ¿ÌÂÓ· ∞ÓÙÈΛÌÂÓ· ‹ ∞∆π∞), ÂȉÈο ·fi fiÛÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó «Û˘ÓˆÌÔÛÈÔÏÔÁÈΤ˜» Ù¿ÛÂȘ, ÌÈ·˜ ÔÏfiÎÏËÚ˘ ÊÈÏÔÏÔÁ›·˜ ÁÈ· ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi, ÌÈ·˜ ÊÈÏÔÏÔÁ›·˜ Ô˘ ‰È·ÚΛ ‰ÂηÂٛ˜. ∆Ô ÊÈÏÌ fï˜ Ù˘ «·˘ÙÔ„›·˜ Â͈Á‹ÈÓÔ˘» Â›Ó·È ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎfi ˆ˜ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Â·ÊÒÓ Ì Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜, ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜:
110
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
1. O ™·ÓÙ›ÏÈ fiÊÂÈÏ ӷ ·Ú·‰ÒÛÂÈ ¤Ó· ÂÎÙÂٷ̤ÓÔ ‰Â›ÁÌ· ÙÔ˘ ·˘ıÂÓÙÈÎÔ‡ ÊÈÏÌ Û οÔÈÔ ·ÍÈfiÈÛÙÔ ›‰Ú˘Ì· Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ‹ÛÂÈ. ¶ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚfiÓ ¤¯Ô˘Ó ‰Ôı› ÛÙËÓ ∫odak ÌÂÚÈΤ˜ ÌfiÓÔÓ ›ÓÙÛ˜ ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹. ∆Ô ÙÌ‹Ì· ·˘Ùfi ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ¤¯ÂÈ ÚÔ¤ÏıÂÈ ·fi οıÂ Ù‡Ô ÊÈÏÌ. ∞Ó Ô ™·ÓÙ›ÏÈ ı¤ÏÂÈ Ó· ·Ô‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ÙÔ ÊÈÏÌ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Á˘Ú›ÛÙËΠÙÔ 1947, ÙfiÙ ÁÈ·Ù› ¤‰ˆÛ ÛÙËÓ ∫odak ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘, Ì ÂÏ¿¯ÈÛÙ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ; ∏ ∫odak ¤¯ÂÈ ÙËÓ Ù¯ÓÔÁÓˆÛ›· Ô˘ Ù˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ¯ÚÔÓÔÏÔÁ› Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÔÈÔ‰‹ÔÙ ÊÈÏÌ Á˘Ú›ÛÙËΠ̠·ÏÈ¿ οÌÂÚ·. 2. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÓÙÔÎÈÌ·ÓÙ¤Ú Ù˘ Fox, Ë ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË ·Ú‹ÁÁÂÈÏ ÌÈÎÚ¿ ʤÚÂÙÚ· ÁÈ· Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÈ Ù· ÛÒÌ·Ù· ÙˆÓ Â͈Á‹ÈÓˆÓ. ∫·Ù’ ·Ú¯¿˜, Ë Î·‡ÛË ı· ‹Ù·Ó Ôχ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙÂÚË ·fi ÙËÓ Ù·Ê‹, ·Ó Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË ‹ıÂÏ ӷ ηٷÛÙÚ¤„ÂÈ Î¿ı ›¯ÓÔ˜ ÙˆÓ Â͈Á‹ÈÓˆÓ — ‰ÂÓ ı· ˘‹Ú¯Â ¤ÙÛÈ Î·ÌÈ¿ Ì·ÚÙ˘Ú›· ÁÈ· ÌÈÎÚ¿ ʤÚÂÙÚ· Ô‡Ù ı· ˘‹Ú¯·Ó ÂÚ›ÂÚÁÔÈ ÛÎÂÏÂÙÔ› ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· ı· ¤Ú ӷ ‰ÔıÔ‡Ó ÂÍËÁ‹ÛÂȘ. ¢Â‡ÙÂÚÔÓ, ÁÈ·Ù› Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË, fiÛÔ ·Ú·ÓÔ˚ο ÎÈ ·Ó ÂÓ‹ÚÁËÛ ÛÙËÓ ·Ú¯‹, Ó· ı¿„ÂÈ Ù· ÙÒÌ·Ù· Ï›Á˜ ÌfiÏȘ ̤Ú˜ ÌÂÙ¿ ÙÔ ·Ù‡¯ËÌ·; ŸÓÙ·˜ ÌÈ· ·fi ÙȘ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚ˜ ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Û›ÁÔ˘Ú· Ù· ÙÒÌ·Ù· ·˘Ù¿ ı· ¤Ú ӷ Ê˘Ï·¯ıÔ‡Ó ÁÈ· ÔÏÏ¿ ·ÎfiÌË ¯ÚfiÓÈ·, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Ù· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ó ÔÈ ÂȉÈÎÔ›. 3. ªÂ ‰Â‰Ô̤ÓÔ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ʤÚÔÓÙ·È ˆ˜ ÂÌÏÂÎfiÌÂÓÔÈ ÛÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë, ÙËÓ ·ÔÌfiÓˆÛË, ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿, ÙÔÓ ¯ÂÈÚÈÛÌfi, ÙËÓ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊËÛË, ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË Ù˘ ·˘ÙÔ„›·˜, ÙË Û˘ÓÙ‹ÚËÛË Î·È ÙËÓ Ù·Ê‹ ÙˆÓ ÙˆÌ¿ÙˆÓ ·˘ÙÒÓ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ˘¿ÚÍÂÈ ÌÈ· ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÂÎÛÙÚ·Ù›· ·fiÎÚ˘„˘. ¶Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ Ì˘ÛÙÈÎfi ·fi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ¤Ó· ÙfiÛÔ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ÁÂÁÔÓfi˜; ¶Ò˜ Ó· οÓÂȘ fiÏÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ Ó· Ûˆ¿ÛÔ˘Ó; 4. ™ÙËÓ ÂÎÔÌ‹ ÙÔ˘ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ Fox, ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ Û¯ÂÙÈ˙fiÌÂÓÔ˘˜ Ì ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi ·Ó¤ÊÂÚ·Ó fiÙÈ ‰¤¯ıËÎ·Ó Û˘ÛÙ¿ÛÂȘ, ·ÂÈϤ˜ Î·È Î¿ı ›‰Ô˘˜ ÚÔÂȉÔÔÈ‹ÛÂȘ ÁÈ· Ó· ÌË ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÌË ÁÚ¿„Ô˘Ó ÁÈ· Ù· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ· Ô˘ ›¯·Ó ·Ó·Û˘Úı›. ∞˘Ùfi ‹Ù·Ó ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓÔ, ·ÊÔ‡ —fiˆ˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì— ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ¿ÎÚˆ˜ Ì˘ÛÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· Î·È Á›ÓÔÓÙ·Ó ÛÔ‚·Ú¤˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ Ó· ‰È·ÙËÚËı› Ô ·fiÚÚËÙÔ˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙÔ˘. 5. ªÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ÈÛÙ¤„ÂÈ ÛÙ· ÛÔ‚·Ú¿ ˆ˜ ÙÔ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔ, ›Ûˆ˜, ÁÂÁÔÓfi˜ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·Ê‹ıËΠ̠ÌÈ· ÊÔÚËÙ‹ οÌÂÚ· Filmo, Ì ·ÛÚfiÌ·˘ÚÔ Ì¿ÏÈÛÙ· ÊÈÏÌ Î·È ·fi ¤Ó·Ó οÌÂÚ·Ì·Ó ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤ÛÚˆ¯Ó·Ó ¤Ú·-‰Òı ÙfiÛÔ Ôχ ÒÛÙÂ Ë Î¿ÌÂÚ· Ó· ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ Î·È Ó· ·ÔÂÛÙÈ¿˙ÂÈ Û˘Ó¯Ҙ; 6. °È·Ù› ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ì¤ÓÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ ı· ¤¯ÂÈ ·ÓıÚˆÔÂȉ‹ ÌÔÚÊ‹ ¤Ó·˜ Â͈Á‹ÈÓÔ˜, Ô˘ ÂÍÂÏ›¯ıËΠ۠οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ Ï·Ó‹ÙË, ̤ۈ ÌÈ·˜ ÙÂÏ›ˆ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋˜ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ·ÎÔÏÔ˘ı›·˜; ∏ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÔÈÎÈÏ›· ÙˆÓ ÂȉÒÓ
A¶A°ø°H!
111
˙ˆ‹˜ Â‰Ò ÛÙË °Ë ¤¯ÂÈ ¿ÚÂÈ ÔÏϤ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ Î·È Û¯‹Ì·Ù·. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ÌÔÚʤ˜ ˙ˆ‹˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Ì·˜ ¤¯Ô˘Ó ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÂÈ, Î·È ›Ûˆ˜ οÔÙÂ Î·È Ó· ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ó, ·ÏÏ¿ η̛· ·fi ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÙfiÛÔ Ì ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ fiÛÔ ·˘Ùfi ÙÔ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔ ÔÓ ·fi ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ Ï·Ó‹ÙË. OÈ Èı·ÓfiÙËÙ˜ Ó· ¤¯ÂÈ Û˘Ì‚Â› οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ Â›Ó·È ·ÛÙÚÔÓÔÌÈο ÌÈÎÚ¤˜. 7. O Â͈Á‹ÈÓÔ˜ ÙÔ˘ ÊÈÏÌ ¤¯ÂÈ ¤ÍÈ ‰¿ÎÙ˘Ï· Û οı ¯¤ÚÈ Î·È fi‰È, fï˜ ÔÈ «·Ú¯ÈΤ˜ ηٷı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ·˘ÙÔÙÒÓ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ», Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó ÙÔ 1947, ÌÈÏÔ‡Û·Ó ÁÈ· Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜ Ì ٤ÛÛÂÚ· ‰¿ÎÙ˘Ï· Û οı ¯¤ÚÈ Î·È fi‰È. À¿Ú¯ÂÈ Úfi‚ÏËÌ· Ì ÙȘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, Ì ÙÔ ÊÈÏÌ, Î·È Ì ٷ ‰‡Ô, ‹ Ì‹ˆ˜ ¤¯Ô˘Ì ӷ οÓÔ˘Ì Ì ‰‡Ô ›‰Ë Â͈Á‹ÈÓˆÓ; 8. O Â͈Á‹ÈÓÔ˜ Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ fiˆ˜ ÙÔÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÔÈ «··¯ı¤ÓÙ˜» ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜, ·fi ÙÔ ¯·ÌËÏfi ‡„Ô˜ ̤¯ÚÈ ÙÔ Ê·Ï·ÎÚfi ÎÂÊ¿ÏÈ Î·È Ù· ÙÂÚ¿ÛÙÈ· Ì¿ÙÈ·. ∏ ÂÈÎfiÓ· ·˘Ù‹ ÚˆÙÔ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠÙÔ 1975 ÁÈ· ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÌÈ·˜ ÙËÏÂÙ·ÈÓ›·˜ ÙÔ˘ ·ÌÂÚÈηÓÈÎÔ‡ ÙËÏÂÔÙÈÎÔ‡ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ NBC, Ì ٛÙÏÔ ∆Ô ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi UFO (The UFO Incident) Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ¤ÎÙÔÙ ·fi fiÛÔ˘˜ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ··¯ı› ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜. 9. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ·˘ÙÔ„›·˜, ÔÈ ‰‡Ô Ù‡ÔÈ Ì ÙȘ ¿ÛÚ˜ ÛÙÔϤ˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· Ù· ÂÛˆÙÂÚÈο fiÚÁ·Ó· ÙÔ˘ Â͈Á‹ÈÓÔ˘. ¢ÂÓ Î¿ÓÔ˘Ó Î·ÌÈ¿ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· Ù· ÌÂÙÚ‹ÛÔ˘Ó ‹ Ó· Ù· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ó Î·È Ô‡ÙÂ Î·Ó Ù· Á˘Ú›˙Ô˘Ó ·Ó¿Ô‰·. ∞ÏÒ˜ Ù· ‚Á¿˙Ô˘Ó Î·È Ù· ÂÙÔ‡Ó Û ÌÈ· ÏÂοÓË, ¯ˆÚ›˜ Î·Ó ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÂÓfi˜ È·ÙÚÈÎÔ‡ ʈÙÔÁÚ¿ÊÔ˘ ‹ ۯ‰ȷÛÙ‹. OÈ ÛÙÔϤ˜ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛÙÔϤ˜ ÚÔÛÙ·Û›·˜ ·fi ÙË Ú·‰ÈÂÓ¤ÚÁÂÈ· Î·È ‰ÂÓ Ê·›ÓÔÓÙ·È Ô˘ıÂÓ¿ ·ÓȯÓÂ˘Ù¤˜ ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏ›·˜ ‹ ÌÂÙÚËÙ¤˜ °Î¿ÈÁÎÂÚ. 10. ¶Ôχ ‡ÎÔÏ· ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ·ÁÔÚ¿ÛÂÈ ¤Ó·Ó Â͈Á‹ÈÓÔ ·fi ‚ÈÓ‡ÏÈÔ, ·fi ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ·Ôı‹ÎË ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ Âʤ. ∆Ô ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· fiÏ· Ù· ¿ÏÏ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÛÙÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ. 11. O ∂ÓÙ ÕıÌ·Ó (Ed Uthman), ·ıÔÏfiÁÔ˜ ·fi ÙÔ ÃÈÔ‡ÛÙÔÓ ÙÔ˘ ∆¤Í·˜, ¤Î·Ó ÙȘ ÂÍ‹˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ (ÛÙÔ ‰È·‰›ÎÙ˘Ô, 7 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1995): ŸÔÈÔ˜ ·ıÔÏfiÁÔ˜ ÎÈ ·Ó ›¯Â ·Ó·ÌÂȯı› ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ·˘ÙÔ„›·, ı· ‹Ù·Ó Û¯ÔÏ·ÛÙÈο ÚÔÛÎÔÏÏË̤ÓÔ˜ ÛÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ. £· ·ÚÔ˘Û›·˙ ٷ Â˘Ú‹Ì·Ù· Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο Û οı ‚‹Ì·, .¯. ÙÔ Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÔÈ ·ÚıÚÒÛÂȘ, ·Ó Ù· ‚Ϥʷڷ ÎÏ›ÓÔ˘Ó Î.Ù.Ï. £· ¤‰ÈÓÂ Û˘Ó¯Ҙ Ô‰ËÁ›Â˜ ÛÙÔÓ Î¿ÌÂÚ·Ì·Ó, ÂÓÒ ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜ ÛÙÔ ÊÈÏÌ fiÏÔÈ ÙÔÓ ·ÁÓÔÔ‡Ó, Û· Ó· ÌË ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Î·Ó ÂΛ. O ·ıÔÏfiÁÔ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÂÚfiÙ·Ó Ì¿ÏÏÔÓ Û·Ó ËıÔÔÈfi˜ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ Î¿ÌÂÚ·, ·Ú¿ Û·Ó Î¿ÔÈÔ˜ Ô˘ Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Û ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ηٷÁÚ·Ê‹˜. O ÁÈ·ÙÚfi˜ Ô˘ ¤Î·Ó ÙȘ ÙÔ̤˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û ÙÔ „·Ï›‰È Û·Ó Ú¿ÊÙ˘ Ì¿ÏÏÔÓ, ·Ú¿ Û·Ó ·ıÔÏfiÁÔ˜ ‹ ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁfi˜. ∆Ô ÎÚ·ÙÔ‡Û Ì ÙÔÓ ·ÓÙ›¯ÂÈÚ· Î·È ÙÔÓ ‰Â›ÎÙË, ÂÓÒ ÔÈ ·ıÔÏfiÁÔÈ Î·È ÔÈ ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁÔ› ‚¿-
112
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
˙Ô˘Ó ÙÔÓ ·ÓÙ›¯ÂÈÚ· ÛÙË Ì›· ÙÚ‡· Î·È ÙÔÓ Ì¤ÛÔ ‹ ÙÔÓ ·Ú¿ÌÂÛÔ ÛÙËÓ ¿ÏÏË. O ‰Â›ÎÙ˘ ¯ÚËÛÈ̇ÂÈ ÁÈ· ÙË ÛÙ·ıÂÚÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ „·ÏȉÈÔ‡ ÈÔ ¿Óˆ, ÎÔÓÙ¿ ÛÙȘ Ï›‰Â˜. O ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤ÁÈÓ·Ó ÔÈ ·Ú¯ÈΤ˜ ÙÔ̤˜ ÛÙÔ ‰¤ÚÌ· ‹Ù·Ó οˆ˜ ¯ÔÏ˘ÁÔ˘ÓÙÈ·Ófi˜, οˆ˜ ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈÎfi˜, Û·Ó Ó· ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁÔ‡Û·Ó ¤Ó·Ó ˙ˆÓÙ·Ófi ·ÛıÂÓ‹. OÈ ÙÔ̤˜ Ù˘ ·˘ÙÔ„›·˜ Â›Ó·È ÈÔ ‚·ıȤ˜ Î·È ÈÔ ÁÚ‹ÁÔÚ˜. 12. O °Èfi·ÎÈÌ ∫Ô¯ (Joachim Koch), ¤Ó·˜ ÂÓ ÂÓÂÚÁ›· ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁfi˜ ·fi ÙË °ÂÚÌ·Ó›· Î·È Û˘ÓÈ‰Ú˘Ù‹˜ Ù˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ¶ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·˜ ÁÈ· ÙÔ ƒfi˙ÁÔ˘ÂÏ (International Roswell Initiative), ›¯Â Ó· ÂÈ Ù· ÂÍ‹˜ (ÛÙÔ ‰È·‰›ÎÙ˘Ô, 12 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1995): ∞Ó Â›¯Â Á›ÓÂÈ ÌÈ· ÚÔηٷÚÎÙÈ΋ ·˘ÙÔ„›· ÛÙÔ ƒfi˙ÁÔ˘ÂÏ Î·È Ë ÙÂÏÈ΋ ÂͤٷÛË (ÛÙÔ ÊÈÏÌ ÙÔ˘ ™·ÓÙ›ÏÈ) ›¯Â Á›ÓÂÈ ·ÏÏÔ‡, ÙfiÙ ٷ Ú¿ÌÌ·Ù· Ô˘ ı· ›¯·Ó ÙÔÔıÂÙËı› ηٿ ÙËÓ ÚÒÙË ·˘ÙÔ„›· ı· ¤Ú ӷ Â›Ó·È ÔÚ·Ù¿ ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ·˘ÙÔ„›· Ô˘ ·ÔÙ˘ÒıËΠÛÙÔ ÊÈÏÌ. ŸÌˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È. ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÙ ٷ Ê˘ÛÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ «Â͈Á‹ÈÓÔ˘»: ¤ÓÙÔÓË ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÎÂÊ·Ï‹˜, ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂ӷ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Ì¿ÙÈ· Î·È ‚·ıȤ˜ ÎfiÁ¯Â˜, ÌÈ· Ï·ÙÈ¿, ÛÙË ‚¿ÛË Ù˘, ̇ÙË, ·˘ÍË̤ÓË ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ‚¿Û˘ ÙÔ˘ ÎÚ·Ó›Ô˘, ‰ÂÚÌ·ÙÈ΋ Ù˘¯‹ Û ۯ‹Ì· ËÌÈÛÂÏ‹ÓÔ˘ ÛÙÔ ÂÛÒÙÂÚÔ ¿Óˆ ‚ϤʷÚÔ, ÌÔÁÁÔÏÔÂȉ‹˜ ¿ÍÔÓ·˜ ‚ÏÂÊ¿ÚˆÓ, ¤ÏÏÂÈ„Ë ÙÚȯÒÓ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÊÚ˘‰ÈÒÓ, ¯·ÌËÏfi ¤Íˆ Ô˘˜, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ÌÈÎÚfi, ÌÈÎÚ¿ ¯Â›ÏË, ˘Ô·Ó·Ù˘Á̤ÓË Î¿Ùˆ ÛÈ·ÁfiÓ·, ÌÈÎÚfi ‚¿ÚÔ˜ ηٿ ÙË Á¤ÓÓËÛË, ÌÈÎÚfi ‡„Ô˜ ηٿ ÙË Á¤ÓÓËÛË, ‰˘ÛÌÔÚÊ›· ÙˆÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ, ‰˘Û·Ó¿ÏÔÁË ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÔÏ˘‰·ÎÙ˘ÏÈÛÌfi˜ ‹ ÂÍ·‰·ÎÙ˘ÏÈÛÌfi˜. ∞˘Ù‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÂÓfi˜ Â͈Á‹ÈÓÔ˘, ·ÏÏ¿ ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ¿Û¯ÂÈ ·fi «Û‡Ó‰ÚÔÌÔ-C». §›Á˜ ÌfiÓÔÓ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙÔ˘ Û˘Ó‰ÚfiÌÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÊÂÚı› Î·È fiÏÔÈ ÔÈ ¿Û¯ÔÓÙ˜ ¤ı·Ó·Ó Ôχ Ó¤ÔÈ. ∂›Ó·È ÂӉȷʤÚÔÓ Ó· ÛËÌÂÈÒÛÔ˘Ì fiÙÈ ÙÔ ÊÈÏÌ ·˘Ùfi, Ë Î·Ï‡ÙÂÚË Ì¤¯ÚÈ ÛÙÈÁÌ‹˜ ·fi‰ÂÈÍË ÁÈ· ·ʤ˜ Ì Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜, ·ÔÎËÚ‡ÛÛÂÙ·È ·fi fiÛÔ˘˜ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÛÙ· UFO. °È·Ù›; ¢ÈfiÙÈ Î·È ·˘ÙÔ›, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜, ˘ÔÙ‡ÔÓÙ·È Î¿ÔÈ· ·¿ÙË Î·È ‰ÂÓ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÛÙËÚȯÙÔ‡Ó Û ¤Ó· ÂÙÔÈÌfiÚÚÔÔ Î·Ù·Û··ÛÌ·. ∞Ó fï˜ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÊÈÏÌ Â›Ó·È fi,ÙÈ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ¤¯Ô˘Ó Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ó, ÙÈ Ì·˜ ϤÂÈ ·˘Ùfi ÁÈ· ÙÔ ÂÓ ÏfiÁˆ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ; ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ˘ÏÈÎÒÓ ÙÂÎÌËÚ›ˆÓ ÌÂÙÚ¿ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ú·ÁÌ·ÙÈο ÈÛÙÔ‡˜. ∂ΛÓÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÎÔÈÓ¤˜ ÈÛÙÔڛ˜ Î·È ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È ·˘Ùfi ÙÔ˘˜ ·ÚΛ.
113
A¶A°ø°H!
∂¶∞º∂™ ª∂ ∞¶∞ã∂N∆∂™ ∆Ô 1994, ÙÔ ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ÙËÏÂÔÙÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô NBC ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÚÔ‚¿ÏÂÈ, fiˆ˜ ¤¯Ô˘Ì ÂÈ, ÙËÓ ÕÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ¤Ó· «ÓÂÔÂÔ¯ÈÎfi» ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ô˘ ÂÚ¢ÓÔ‡Û ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÁÈ· ··ÁˆÁ¤˜ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜, ηıÒ˜ Î·È ¿ÏÏ· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ·, ı·‡Ì·Ù· Î·È ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. ∂ÌÊ·Ó›ÛÙËη ·ÓÂÈÏËÌ̤ӈ˜ ÛÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ·˘Ùfi ˆ˜ «ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÈÎfi ¿ÏÏÔıÈ», ·ÏÏ¿ ÁÈ· ̤ӷ Ë ÈÔ ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ·fi ÙȘ ÂÎÔ̤˜ ·˘Ù¤˜ ‹Ù·Ó ÂΛÓË Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û ٷ UFO Î·È ÙȘ ··ÁˆÁ¤˜ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜ Î·È Ë ÔÔ›· ÚÔ‚Ï‹ıËΠ۠‰‡Ô ̤ÚË. OÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› ÙˆÓ ··¯ı¤ÓÙˆÓ ‹Ù·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·ÎÔ›. ∂›·Ó ˆ˜ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·, ÛÙËÓ Î˘ÚÈÔÏÂÍ›·, ·ÓıÚÒˆÓ ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÎÙÈÓÈÛÙ› Û Â͈Á‹ÈÓ· ‰È·ÛÙËÌfiÏÔÈ·. OÚÈṲ̂ÓÔÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÎÙÈÓÈÛÙ› ηÙ¢ı›·Ó ·fi Ù· ÎÚ‚¿ÙÈ· ÙÔ˘˜ ̤۷ ·fi ÙÔ›¯Ô˘˜ Î·È Ù·‚¿ÓÈ·. ªÈ· Á˘Ó·›Î· ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠˆ˜ ÔÈ Â͈Á‹ÈÓÔÈ Ù˘ ‹Ú·Ó Ù· ˆ¿ÚÈ· ÁÈ· Ó· Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó Û ÂÈÚ¿Ì·Ù· ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ Î·Ó¤Ó· ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ÙÔ ¤Î·Ó·Ó. ªÈ· ¿ÏÏË ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠfiÙÈ ÔÈ Â͈Á‹ÈÓÔÈ ÙÔÔı¤ÙËÛ·Ó ¤Ó· ˘‚Ú›‰ÈÔ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È Â͈Á‹ÈÓÔ˘ ÛÙË Ì‹ÙÚ· Ù˘ Î·È ˆ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔ Á¤ÓÓËÛÂ. ¶Ô‡ Â›Ó·È ÙÒÚ· ÙÔ ·È‰› ·˘Ùfi; ∆Ô ‹Ú·Ó ›Ûˆ ÔÈ Â͈Á‹ÈÓÔÈ, ÂÍ‹ÁËÛÂ. ŒÓ·˜ ¿ÓÙÚ·˜ ۋΈÛ ÙÔ ·ÓÙÂÏfiÓÈ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ÌÔ˘ ‰Â›ÍÂÈ ÙȘ Ô˘Ï¤˜ Ô˘ ÙÔ˘ ¤Î·Ó·Ó ÔÈ Â͈Á‹ÈÓÔÈ. ∂̤ӷ ÌÔ˘ Ê·›ÓÔÓÙ·Ó Û·Ó Û˘ÓËıÈṲ̂Ó˜ Ô˘Ï¤˜. ªÈ· ¿ÏÏË Á˘Ó·›Î· › ˆ˜ ÔÈ Â͈Á‹ÈÓÔÈ Â›¯·Ó ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÌÈ· Û˘Û΢‹ ·Ó›¯Ó¢Û˘ ̤۷ ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ Ù˘, Û·Ó ·˘Ù¤˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÔÈ ‚ÈÔÏfiÁÔÈ ÁÈ· Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÙȘ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ‰ÂÏÊÈÓÈÒÓ Î·È ÙˆÓ Ô˘ÏÈÒÓ. ∏ ÙÔÌÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ÎÚ·Ó›Ô˘ Ù˘ ‰ÂÓ ¤‰ÂÈÍ ٛÔÙ· Ù¤ÙÔÈÔ. ŒÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ ·ÚÈÔ˜ ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠˆ˜ ÔÈ Â͈Á‹ÈÓÔÈ ‹Ú·Ó ÙÔ Û¤ÚÌ· ÙÔ˘. ∆ÔÓ ÚÒÙËÛ· Ò˜ ÙÔ ‹ÍÂÚÂ, ·ÊÔ‡ ÎÔÈÌfiÙ·Ó fiÙ·Ó «Û˘Ó¤‚Ë» ·˘Ùfi. ªÔ˘ › ˆ˜ ÙÔ ‹ÍÂÚÂ, ‰ÈfiÙÈ Â›¯Â ÔÚÁ·ÛÌfi. ∆Ô˘ ·¿ÓÙËÛ·: «ª‹ˆ˜ ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ ÌÈ· ÔÓ›ڈÍË;». ¢ÂÓ ÂÓıÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠ̠ÙËÓ ÂÚÒÙËÛ‹ ÌÔ˘. ªÂÙ¿ ÙË Ì·ÁÓËÙÔÛÎfiËÛË ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, ηÌÈ¿ ‰ˆ‰ÂηÚÈ¿ ·fi ÙÔ˘˜ «··¯ı¤ÓÙ˜» ı· ¤‚Á·ÈÓ·Ó ¤Íˆ Ì·˙› ÁÈ· Ê·ÁËÙfi. ªÈ· Î·È ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Ù›ӈ Ó· Â›Ì·È ¤Ó·˜ Û¯ÂÙÈο ÊÈÏÈÎfi˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜ Î·È Ó· ÌËÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒ ·ÓÙÈ·ÏfiÙËÙ˜, ·ÔʇÁÔÓÙ·˜ ÙȘ «ÎÔÚÒÓ˜» Ô˘ ÙfiÛÔ ÂÈı˘ÌÔ‡Ó ÔÈ ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ¤˜ ÙˆÓ ÙÔÎ-ÛfiÔ˘, Ì ÚÔÛοÏÂÛ·Ó Ó· ¿ˆ Ì·˙› ÙÔ˘˜. ◊Ù·Ó ÌÈ· Ôχ ‰È·ÊˆÙÈÛÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›·. ∞Ó·Î¿Ï˘„· ˆ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ô‡Ù ÙÚÂÏÔ› Ô‡Ù ·Ì·ı›˜, fiˆ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ›Ûˆ˜ Ó· ˘Ô„È·ÛÙ› ηÓ›˜. ◊Ù·Ó ·fiÏ˘Ù· Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈÎÔ›, ÏÔÁÈÎÔ› Î·È Â˘Ê˘Â›˜ ¿ÓıÚˆÔÈ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Û˘ÌÌÂÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÌÈ· ·Ú¿ÏÔÁË ÂÌÂÈÚ›·. ◊Ù·Ó ÂÂÈṲ̂ÓÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· Ù˘ ÂÌÂÈÚ›·˜ ÙÔ˘˜Ø η̛· ÏÔÁÈ΋ ÂÍ‹ÁËÛË ·fi fiÛ˜ ÙÔ˘˜ ÚÔÛ¤ÊÂÚ· —·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ, ¤ÓÙÔÓ· fiÓÂÈÚ·, „¢‰Â›˜ ÌӋ̘— ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ÙÔ˘˜ ›ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ. ŒÓ·˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ‰¿ÎÚ˘ÛÂ, ηıÒ˜ ÌÔ˘ ÂÍËÁÔ‡Û fiÛÔ ÙÚ·˘Ì·ÙÈ-
114
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
΋ ‹Ù·Ó Ë ÂÌÂÈÚ›· ÁÈ· ÙÔÓ ›‰ÈÔ. ªÈ· ¿ÏÏË Á˘Ó·›Î· ÌÔ˘ ÂÍ‹ÁËÛ Ҙ ·˘Ù‹ Ë ÂÚȤÙÂÈ· Ù‹˜ ÛÙÔ›¯ÈÛ ¤Ó·Ó Â˘Ù˘¯ÈṲ̂ÓÔ Á¿ÌÔ Ì οÔÈÔÓ ÏÔ‡ÛÈÔ ÙËÏÂÔÙÈÎfi ·Ú·ÁˆÁfi. ∞Ó·ÚˆÙ‹ıËη: «∆È ¿Ú·Á ËÁ·›ÓÂÈ ÛÙÚ·‚¿ Â‰Ò ¤Ú·; ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô‡Ù ›¯ÓÔ˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ Ô˘ Ó· ÛÙËÚ›˙ÂÈ ¤ÛÙˆ Î·È ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ·˘ÙÔ‡˜ ηÈ, ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, fiÏÔÈ ÂÙÔ‡ÙÔÈ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈÎÔ›, ÏÔÁÈÎÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ˙ˆ‹ ¤¯ÂÈ ¯·Ú·¯ı› ‚·ıÈ¿ ·fi Ù¤ÙÔȘ ÂÌÂÈڛ˜». ∫·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘, ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙˆÓ Â͈Á‹ÈÓˆÓ ··ÁˆÁÒÓ Â›Ó·È ÚÔ˚fiÓ ÌÈ·˜ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ˘ ·ÏÏÔȈ̤Ó˘ Û˘ÓÂȉËÛȷ΋˜ ηٿÛÙ·Û˘, Ô˘ ÂÚÌËÓ‡ÂÙ·È Û ¤Ó· ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÊÔÚÙÈṲ̂ÓÔ ·fi Ù·Èӛ˜, ÙËÏÂÔÙÈΤ˜ ÂÎÔ̤˜ Î·È ÈÛÙÔڛ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ÁÈ· Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜ Î·È UFO. ¶ÚÔÛı¤ÛÙ Û fiÏ· ·˘Ù¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· 40 ¯ÚfiÓÈ· ÂÍÂÚ¢Óԇ̠ÙÔ ËÏÈ·Îfi Ì·˜ Û‡ÛÙËÌ· Î·È ·Ó·˙ËÙԇ̠›¯ÓË ÓÔ‹ÌÔÓÔ˜ Â͈Á‹ÈÓ˘ ˙ˆ‹˜, Î·È ·‡ÂÈ È· Ó· ÚÔηÏ› ÂÓÙ‡ˆÛË ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‚Ï¤Ô˘Ó UFO Î·È ¤¯Ô˘Ó ·ʤ˜ Ì Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜. ∫·ıÔ‰ËÁÔ‡ÌÂÓÔ ·fi Ì·˙Èο ̤۷ ÂÓË̤ڈÛ˘ Ô˘ «ÂÙÔ‡Ó ÙË ÛÎÔ‡ÊÈ· ÙÔ˘˜» ÁÈ· Ù¤ÙÔȘ ÈÛÙÔڛ˜-Ù·ÌÏfiÈÓÙ, ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙˆÓ Â͈Á‹ÈÓˆÓ ··ÁˆÁÒÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ï¤ÔÓ Û ¤Ó·Ó ‚Úfi¯Ô ıÂÙÈ΋˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘. ŸÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ›¯·Ó Ù¤ÙÔȘ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ˜ ÓÔËÙÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ‚Ï¤Ô˘Ó Î·È ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÁÈ· ¿ÏÏÔ˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ·ÚfiÌÔȘ ÂÌÂÈڛ˜ ˆ˜ ··ÁˆÁ¤˜ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜, ÙfiÛÔ Èı·ÓfiÙÂÚÔ Â›Ó·È Ó· ÌÂÙ·ÙÚ¤„Ô˘Ó ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ Û ÈÛÙÔڛ˜ ‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ··ÁˆÁÒÓ. ∞˘Ùfi˜ Ô ‚Úfi¯Ô˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘ ÂÓÈÛ¯‡ıËΠȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1975, fiÙ·Ó ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ı·٤˜ ›‰·Ó ÙËÓ Ù·ÈÓ›· ÙÔ˘ NBC ∆Ô ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi UFO, ÌÈ· Ù·ÈÓ›· ‚·ÛÈṲ̂ÓË ÛÙ· fiÓÂÈÚ· ··ÁˆÁ‹˜ Ù˘ ª¤Ù˘ Î·È ÙÔ˘ ª¿ÚÓ˘ ÃÈÏ. O ÛÙÂÚÂfiÙ˘Ô˜ Â͈Á‹ÈÓÔ˜ Ì ÙÔ ÌÂÁ¿ÏÔ Ê·Ï·ÎÚfi ÎÂÊ¿ÏÈ Î·È Ù· ÌÂÁ¿Ï· ÂÈÌ‹ÎË Ì¿ÙÈ·, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ·fi ÙÔ˘˜ Ù¯ÓÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ NBC ÂȉÈο ÁÈ· ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ·˘Ùfi. O Ú˘ıÌfi˜ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹˜ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ÂÎÙÔ͇ÙËΠÛÙ· ‡„Ë, ηıÒ˜ fiÏÔ Î·È ÈÔ ÔÏϤ˜ Ù¤ÙÔȘ ··ÁˆÁ¤˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙȘ Âȉ‹ÛÂȘ Î·È Ó· ÂÍÈÛÙÔÚÔ‡ÓÙ·È Û ¢Ú›·˜ ΢ÎÏÔÊÔÚ›·˜ ‚È‚Ï›·, ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, Ù·ÌÏfiÈÓÙ Î·È ÂȉÈΤ˜ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ ·ÊÈÂڈ̤Ó˜ ÛÙ· UFO Î·È ÛÙȘ ··ÁˆÁ¤˜ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜. ∫·ıÒ˜ Ê¿ÓËΠӷ ˘¿Ú¯ÂÈ Û˘Ìʈӛ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙˆÓ Â͈Á‹ÈÓˆÓ Î·È ÙËÓ ÂÌÌÔÓ‹ ÙÔ˘˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ·Ó··Ú·ÁˆÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ (ÔÈ Á˘Ó·›Î˜, Û˘Ó‹ıˆ˜, ηÎÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÂÍÔ˘·ÏÈο ·fi ÙÔ˘˜ Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜), Ô ‚Úfi¯Ô˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘ ‹Ú ÊfiÚ·. ∂Í·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÁÔËÙ›·˜ Ô˘ ·ÛΛ Ë Èı·ÓfiÙËÙ· ‡·Ú͢ ÓÔ‹ÌÔÓÔ˜ Â͈Á‹ÈÓ˘ ˙ˆ‹˜ Î¿Ô˘ ÛÙÔ Û‡Ì·Ó (˙‹ÙËÌ· ÙÂÏ›ˆ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ÙÔ ·Ó ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ÊÔÚ›˜ Ù˘ ¤¯Ô˘Ó ¤ÚıÂÈ ÛÙË °Ë), Ë Ì·Ó›· ·˘Ù‹ ı· ÊÔ˘ÛÎÒÓÂÈ Î·È ı· ÍÂÊÔ˘ÛÎÒÓÂÈ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ÙÈ Â›Ó·È Ù˘ Ìfi‰·˜ ÛÙË «Ì·˙È΋ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·». ∂ÈÙ˘¯Ë̤Ó˜ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Ù·Èӛ˜, fiˆ˜ o ∂∆ (O ∂͈Á‹ÈÓÔ˜) Î·È Ë ª¤Ú· Ù˘ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜, Î·È ÙËÏÂÔÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù·, fiˆ˜
A¶A°ø°H!
115
Ù· Star Trek Î·È X-Files, ·ÏÏ¿ Î·È ‚È‚Ï›·, fiˆ˜ Ë ∂ÈÎÔÈÓˆÓ›· (Communion) ÙÔ˘ °Ô˘›Ùϸ ™ÙÚ›ÌÂÚ (W. Strieber) Î·È Ë ∞·ÁˆÁ‹ (Abduction) ÙÔ˘ ∆˙ˆÓ ª·Î (J. Mack), Û˘Ó¯›˙Ô˘Ó Ó· ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ. ™˘ÓÙÚÒÁÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ˘˜ «··¯ı¤ÓÙ˜», ·Ó·Î¿Ï˘„· οÙÈ È‰È·›ÙÂÚ· ·ÔÎ·Ï˘ÙÈÎfi: Ô‡Ù ¤Ó·˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ·Ó¿ÌÓËÛË Ù˘ ··ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙË Û¯ÂÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›·. ª¿ÏÈÛÙ·, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¤Î·Ó·Ó ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÁÈ· Ó· «ı˘ÌËıÔ‡Ó» ÙËÓ ··ÁˆÁ‹. ¶Ò˜ ·ӋÏı ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛ‹ ÙÔ˘˜ Ë ·Ó¿ÌÓËÛË ·˘Ù‹; ªÂ ˘ÓˆÙÈÛÌfi. Ÿˆ˜ ı· ‰Ô‡Ì ÛÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ, ÔÈ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ‰ÂÓ «Â·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·È» ¤ÙÛÈ ·Ï¿ Û·Ó Ó· ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· οÔÈ· ‚ÈÓÙÂÔÙ·ÈÓ›· Ô˘ ÙË Á˘Ú›˙Ô˘Ì ÚÔ˜ Ù· ›Ûˆ. ∏ ÌÓ‹ÌË Â›Ó·È ¤Ó· ÔχÏÔÎÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ô˘ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ·Ú·ÌÔÚÊÒÛÂȘ, ÚÔÛı‹Î˜, ‰È·Áڷʤ˜ ηÈ, ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÊÔÚ¤˜, ηı·Ú¤˜ ÂÈÓÔ‹ÛÂȘ. OÈ „˘¯ÔÏfiÁÔÈ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ó ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi «Ì˘ıÔÏ·Û›·» (confabulation). ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÌÂÈÍË Ù˘ Ê·ÓÙ·Û›·˜ Î·È Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Û ٤ÙÔÈÔÓ ‚·ıÌfi, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔ˜ Ô ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘˜. ∏ „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ∂Ï›˙·ÌÂı §fiÊÙÔ˘˜ (Loftus & Ketcham 1994) ¤¯ÂÈ ‰Â›ÍÂÈ ÙÔ fiÛÔ Â‡ÎÔÏÔ Â›Ó·È Ó· ÂÈÛ·Á¿ÁÂÈ Î·Ó›˜ ÌÈ· «·Ó¿ÌÓËÛË» ÛÙÔ Ì˘·Ïfi ÂÓfi˜ ·È‰ÈÔ‡, ˘Ô‚¿ÏÏÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ ·ÏÒ˜ ÌÈ· «ÌÓ‹ÌË» ·ÓÂÈÏËÌ̤ӷ, ÒÛÔ˘ Ó· ÙËÓ ·ÊÔÌÔÈÒÛÂÈ ˆ˜ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋. ™Â ¤Ó· ·Ó¿ÏÔÁÔ Â›Ú·Ì·, Ô Î·ıËÁËÙ‹˜ ÕÏ‚ÈÓ §ÒÛÔÓ (A. Lawson) ˘ÓÒÙÈÛ ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜ ÛÙÔ ¶ÔÏÈÙÂÈ·Îfi ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜ ÛÙÔ §ÔÓÁÎ ªËÙ˜ ηÈ, fiÓÙ·˜ ÛÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ·˘Ù‹, ÙÔ˘˜ ˘¤‚·ÏÏ ·ÓÂÈÏËÌ̤ӷ ÙËÓ È‰¤· fiÙÈ Â›¯·Ó ··¯ı› ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜. ŸÙ·Ó ÙÔ˘˜ ˙ËÙ‹ıËΠӷ ‰ÒÛÔ˘Ó ÙȘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Ù˘ ··ÁˆÁ‹˜, ÔÈ ÊÔÈÙËÙ¤˜ ÙȘ ÂÈÓÔÔ‡Û·Ó, ηıÒ˜ ‰ÈËÁÔ‡ÓÙ·Ó ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi (Sagan 1996). ŸÏÔÈ ÔÈ ÁÔÓ›˜ ¤¯Ô˘Ó Ó· ϤÓ ÁÈ· ÙȘ Ê·ÓÙ·ÛÙÈΤ˜ ÈÛÙÔڛ˜ Ô˘ ÛηÚÊ›˙ÔÓÙ·È Ù· ·È‰È¿. ∏ ÎfiÚË ÌÔ˘, ÌÈ· ÊÔÚ¿, ÂÚȤÁÚ·„ ÛÙË Á˘Ó·›Î· ÌÔ˘ ¤Ó·Ó ÌÔ‚ ‰Ú¿ÎÔ ÙÔÓ ÔÔ›Ô Â›‰Â, ϤÂÈ, Û ÌÈ· ‚fiÏÙ· Ô˘ ›¯·Ì ¿ÂÈ ÛÙÔ˘˜ Á‡Úˆ ÏfiÊÔ˘˜! ∂›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· ˆ˜ ÔÈ ÌӋ̘ ÙˆÓ ··ÁˆÁÒÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È fiϘ ÚÔ˚fiÓÙ· ‡ÓˆÛ˘, ۯ‰fiÓ fiϘ fï˜ ÔÈ Â͈Á‹ÈÓ˜ ··ÁˆÁ¤˜ Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ·ÚÁ¿ ÙË Ó‡¯Ù·, ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ‡ÓÔ˘. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙȘ «Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈΤ˜» Ê·ÓÙ·ÛÈÒÛÂȘ Î·È Ù· ¤ÓÙÔÓ· fiÓÂÈÚ·, ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û¿ÓȘ ÓÔËÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÁÓˆÛÙ¤˜ ˆ˜ ˘Ó·ÁˆÁ¤˜ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ (hypnagogic hallucinations), Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ï›ÁÔ ·ÊÔ‡ Ì·˜ ¿ÚÂÈ Ô ‡ÓÔ˜, Î·È ˘ÓÔÔÌÈΤ˜ ·Ú·ÈÛı‹ÛÂȘ (hypnopompic hallucinations), Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ï›ÁÔ ÚÈÓ Í˘Ó‹ÛÔ˘ÌÂ. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙˆÓ ·˘ÙÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÊÂÚı› ÔÏϤ˜ Î·È ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÌÂÈڛ˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ Ù˘ ·ÈÒÚËÛ˘ ¤Íˆ ·fi ÙÔ ÛÒÌ·, Ù˘ ·Ú¿Ï˘Û˘, Ù˘ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ ·Á·ËÌ¤ÓˆÓ ÚÔÛÒˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Âı¿ÓÂÈ, Ù˘ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ Ê·ÓÙ·ÛÌ¿ÙˆÓ Î·È (Ó·È!) Ù˘ ··ÁˆÁ‹˜ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜. O „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ƒfiÌÂÚÙ ª¤ÈÎÂÚ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ˆ˜ Ù˘È΋ ÙËÓ ·ÎfiÏÔ˘ıË ÂÚÈÁÚ·Ê‹: «¶‹Á· ÁÈ· ‡ÓÔ Î·È Î¿ÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ ÚÔ˜ ÙÔ Úˆ› ο-
116
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
ÙÈ Ì ͇ÓËÛÂ. ÕÓÔÈÍ· Ù· Ì¿ÙÈ· ÌÔ˘ ηÈ, ÙÂÏ›ˆ˜ ͇ÓÈÔ˜ È·, ·Ó·Î¿Ï˘„· ˆ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ÎÔ˘ÓËıÒ. ™ÙËÓ ¿ÎÚË ÙÔ˘ ÎÚ‚·ÙÈÔ‡ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ë ÌËÙ¤Ú· ÌÔ˘, ÊÔÚÒÓÙ·˜ ÙÔ ·Á·Ë̤ÓÔ Ù˘ ÊfiÚÂÌ· — ÙÔ ÊfiÚÂÌ· Ì ÙÔ ÔÔ›Ô ÙËÓ Â›¯·Ì ı¿„ÂÈ» (1987/1988, Û. 157). O ª¤ÈÎÂÚ ·Ú·ÙËÚ› ›Û˘ ˆ˜ Ë Â·Ê‹ ÙÔ˘ °Ô˘›Ùϸ ™ÙÚ›ÌÂÚ Ì Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜ (ÌÈ· ·fi ÙȘ ÁÓˆÛÙfiÙÂÚ˜ ÛÙË Û¯ÂÙÈ΋ ÊÈÏÔÏÔÁ›·) «Â›Ó·È ÌÈ· ÎÏ·ÛÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ —Û·Ó Ó· ¤¯ÂÈ ‚ÁÂÈ ·fi ÂÁ¯ÂÈÚ›‰ÈÔ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜— ÌÈ·˜ ˘ÓÔÔÌÈ΋˜ ·Ú·›ÛıËÛ˘, Ë ÔÔ›· Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ·Ê‡ÓÈÛË ·fi ‚·ı‡ ‡ÓÔ, ÙËÓ ¤ÓÙÔÓË ·›ÛıËÛË Ù˘ ÂÁÚ‹ÁÔÚÛ˘ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ¯ÒÚÔ˘, ÙËÓ ·Ú¿Ï˘ÛË (ÏfiÁˆ ÙÔ˘ fiÙÈ Ù· Ó¢ÚÈο ΢ÎÏÒÌ·Ù· ÛÙÔ ÛÒÌ· Ì·˜ ÎÚ·ÙÔ‡Ó ÙÔ˘˜ Ì˘˜ Ì·˜ ¯·Ï·ÚÔ‡˜ Î·È ‰È·Ê˘Ï¿ÛÛÔ˘Ó ÙÔÓ ‡ÓÔ Ì·˜) Î·È ÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛË Ì ÂÚ›ÂÚÁ· fiÓÙ·» (Û. 157) O ηıËÁËÙ‹˜ „˘¯È·ÙÚÈ΋˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ÙÔ˘ ÿڂ·ÚÓÙ, ∆˙ˆÓ ª·Î, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤¯ÂÈ ÙÈÌËı› Î·È Ì ÙÔ ‚Ú·‚Â›Ô ¶Ô‡ÏÈÙ˙ÂÚ, ÚÔÛ¤ÊÂÚ ÛÔ‚·Ú‹ ÛÙ‹ÚÈÍË ÛÙÔ «Î›ÓËÌ· ÙˆÓ ··¯ı¤ÓÙˆÓ» Ì ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∞·ÁˆÁ‹: ∂·Ê¤˜ ÌÂٷ͇ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È Â͈Á‹ÈÓˆÓ (Abduction: Human Encounters with Aliens, 1994). ∂ÈÙ¤ÏÔ˘˜, ¤Ó·˜ ηٷÍȈ̤ÓÔ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜ ·fi ¤Ó· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ›‰Ú˘Ì· ˘„ËÏÔ‡ ·ÚÔ˘˜ ÛÙ‹ÚÈ˙ Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÈÛÙ›· (Î·È ÙË Ê‹ÌË) ÙÔ˘ ÙËÓ ›ÛÙË ÁÈ· ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· ÙˆÓ Â·ÊÒÓ ·˘ÙÒÓ. O ª·Î ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿ÛÙËΠ·fi Ù· ÎÔÈÓ¿ ÛÙÔȯ›· ÛÙȘ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ÙˆÓ «··¯ı¤ÓÙˆÓ» — Ê˘ÛÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ Â͈Á‹ÈÓˆÓ, ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË, ÌÂÙ·ÏÏÈÎÔ› ·ÓȯÓÂ˘Ù¤˜ Î.Ô.Î. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ÓÔÌ›˙ˆ ˆ˜ ÔÈ Û˘Ó›˜ ·˘Ù¤˜ ÂÚÈÁڷʤ˜ Â›Ó·È ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓ˜, ·ÊÔ‡ ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ı‡Ì·Ù· ÙˆÓ «··ÁˆÁÒÓ» ËÁ·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ˘ÓˆÙÈÛÙ¤˜, ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Ù· ›‰È· ‚È‚Ï›· Û¯ÂÙÈο Ì Â͈Á‹ÈÓ˜ ·ʤ˜, ‚Ï¤Ô˘Ó ÙȘ ›‰È˜ Ù·Èӛ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ηÈ, Û ÔÏϤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙȘ ›‰È˜ ÔÌ¿‰Â˜ «Û˘Ó¿ÓÙËÛ˘» (Î·È Ì ÙȘ ‰‡Ô ¤ÓÓÔȘ). ªÂ ‰Â‰Ô̤ÓË ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÓÔËÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ηٿÛÙ·ÛË Î·È ÙÔ ÎÔÈÓfi ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ı· ÚÔηÏÔ‡Û ¤ÎÏËÍË ·Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â οÔÈÔ˜ ÎÔÈÓfi˜ ˘Ú‹Ó·˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ «ÂÌÂÈÚ›·» Ô˘ ÔÈ «··¯ı¤ÓÙ˜» Û˘ÌÌÂÚ›˙ÔÓÙ·È. ∞ÏÏ¿ ÙÈ Ó· ԇ̠ÙfiÙ ÁÈ· ÙË ÁÂÓÈ΋ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÂÈÛÙÈÎÒÓ ˘ÏÈÎÒÓ ·Ô‰Â›ÍˆÓ; ∆¤ÏÔ˜, Ë ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ Û˘ÓÈÛÙÒÛ· ÙˆÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ ··ÁˆÁ‹˜ ··ÈÙ› Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi. ∞ÔÙÂÏ› ÎÔÈÓfi ÙfiÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÓıÚˆÔÏfiÁÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‚ÈÔÏfiÁÔ˘˜ fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›Ó·È Ù· ÈÔ ÛÂÍÔ˘·ÏÈο ˙Ò· ·fi fiÏ· Ù· ÚˆÙ‡ÔÓÙ·, ·Ó fi¯È ·fi fiÏ· Ù· ıËÏ·ÛÙÈο. ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ٷ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ˙Ò·, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÁÂÓÂÙ‹ÛÈ· ÔÚÌ‹, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ‚ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ Î·È ·fi ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ. ª·˜ ·Ú¤ÛÂÈ ÙÔ ÛÂÍ Û¯Â‰fiÓ ¿ÓÙÔÙÂ Î·È ·ÓÙÔ‡. ª·˜ ÂÚÂı›˙Ô˘Ó Ù· ÔÙÈο ÛÂÍÔ˘·ÏÈο Û‹Ì·Ù· Î·È ÙÔ ÛÂÍ ·ÔÙÂÏ› ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Û˘ÓÈÛÙÒÛ· Ù˘ ‰È·Ê‹ÌÈÛ˘, ÙÔ˘ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˘, Ù˘ ÙËÏÂfiÚ·Û˘ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ì·˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·. ªÔÚ›, ÏÔÈfiÓ, Ó· ϯı› fiÙÈ ¤¯Ô˘Ì ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ÂÌÌÔÓ‹˜ Ì ÙÔ ÛÂÍ. ™˘ÓÂÒ˜, ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ÂÌÂÈ-
A¶A°ø°H!
117
ڛ˜ ··ÁˆÁÒÓ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Û˘¯Ó¿ Î·È ÛÂÍÔ˘·ÏÈΤ˜ ·ʤ˜ Ì¿˜ ϤÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÈ· Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· fiÓÙ· ·Ú¿ ÁÈ· Ù· Â͈Á‹ÈÓ·. Ÿˆ˜ ı· ‰Ô‡Ì ÛÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ, Û˘¯Ó¿ ηٿ ÙÔÓ 16Ô Î·È 17Ô ·ÈÒÓ·, ÔÚÈṲ̂Ó˜ Á˘Ó·›Î˜ ηÙËÁÔÚÔ‡ÓÙ·Ó (Î·È ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜, ηٿ ÙȘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, ı˘ÌÔ‡ÓÙ·Ó ‹ ÔÌÔÏÔÁÔ‡Û·Ó) fiÙÈ Â›¯·Ó ·Ú¿ÓÔÌË ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ·ʋ Ì ÌË ·ÓıÚÒÈÓ· fiÓÙ· —ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË, ÙÔ ÔÓ ·˘Ùfi ‹Ù·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ™·Ù·Ó¿˜— Î·È ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ·˘Ù¤˜ Ú›¯ÓÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ ˘Ú¿ Û·Ó Ì¿ÁÈÛÛ˜. ∫·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·, ÔÏÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÛÂÍÔ˘·ÏÈΤ˜ ·ʤ˜ Ì ʷÓÙ¿ÛÌ·Ù· Î·È Ó‡̷ٷ — ÙËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô˘ ÂÔ¯‹ Ô˘ ÙÔ Ú‡̷ ÙÔ˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈÛÌÔ‡ ›¯Â ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ‰È·‰›‰ÂÙ·È ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ Î·È ÙË ªÂÁ¿ÏË µÚÂÙ·Ó›·. ™ÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ·, Ù¤ÏÔ˜, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Ê·ÈÓfiÌÂÓ· fiˆ˜, .¯., Ë «Û·Ù·ÓÈÛÙÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË», ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ·È‰È¿ Î·È ¤ÊË‚ÔÈ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ Î·ÎÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÂÍÔ˘·ÏÈο Û ۷ٷÓÈÛÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜, ÙÔ «Û‡Ó‰ÚÔÌÔ ·Ó·ÎÙÒÌÂÓˆÓ ·Ó·ÌÓ‹Ûˆӻ, ηٿ ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÓ‹ÏÈÎÔÈ ¿Ó‰Ú˜ Î·È Á˘Ó·›Î˜ «·Ó·ÎÙÔ‡Ó» ÌӋ̘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘ Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ‚›ˆÛ·Ó ÚÈÓ ·fi ‰ÂηÂٛ˜ ÔÏfiÎÏËÚ˜, Î·È Ë «‰È¢ÎfiÏ˘ÓÛË ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜», ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ·˘ÙÈÛÙÈο ·È‰È¿ «ÂÈÎÔÈÓˆÓÔ‡Ó» ̤ۈ ‰È¢ÎÔÏ˘ÓÙÒÓ (‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ‹ ÁÔÓ¤ˆÓ), Ô˘ ÎÚ·ÙÔ‡Ó ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘˜ ¿Óˆ ·fi ÌÈ· ÁÚ·ÊÔÌ˯·Ó‹ ‹ ¤Ó· ÏËÎÙÚÔÏfiÁÈÔ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹, Î·È «ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È» ˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ηÎÔÔÈËı› ÛÂÍÔ˘·ÏÈο. ªÔÚÔ‡ÌÂ Î·È ¿ÏÈ Ó· ÂÈηÏÂÛÙԇ̠ÙÔ ·Í›ˆÌ· ÙÔ˘ ÃÈÔ˘Ì: ÙÈ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Èı·ÓfiÙÂÚÔ; ¢·›ÌÔÓ˜, Ó‡̷ٷ, Ê·ÓÙ¿ÛÌ·Ù· Î·È Â͈Á‹ÈÓÔÈ Ó· ηÎÔÔÈÔ‡Û·Ó Î·È Ó· ηÎÔÔÈÔ‡Ó ÛÂÍÔ˘·ÏÈο ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ‹ fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ê·ÓÙ·ÛÈÒÓÔÓÙ·È Î·È ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó ÙȘ Ê·ÓÙ·ÛÈÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ̤۷ ·fi Ù· ÎÔÈÓˆÓÈο Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜; NÔÌ›˙ˆ fiÙÈ ÌÔÚ› ηÓ›˜ ‡ÏÔÁ· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ˆ˜ Ù¤ÙÔȘ ÂÌÂÈڛ˜ Â›Ó·È ¤Ó· Ôχ «Á‹ÈÓÔ» Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, Ì ÌÈ· ·fiÏ˘Ù· Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈ΋ (·Ó Î·È ·Û˘Ó‹ıÈÛÙË) ÂÍ‹ÁËÛË. °È· ̤ӷ, ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÂÌÂÈڛ˜ Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ Û˘Ó·Ú·ÛÙÈÎfi Î·È Ì˘ÛÙËÚÈ҉˜ Ì ÙËÓ Èı·ÓfiÙËÙ· ‡·Ú͢ Â͈Á‹ÈÓ˘ ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘.
7
∂¶π¢∏ªπ∂™ ∫∞∆∏°√ƒπø¡ ªÂ۷ȈÓÈο Î·È Û‡Á¯ÚÔÓ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜»
™ÙËÓ ÎˆÌfiÔÏË ª·ÙÔ‡Ó Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ ÙÔ˘ πÏÈÓfiÈ, ÌÈ· Á˘Ó·›Î· ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠˆ˜ ¤Ó·˜ ¿ÁÓˆÛÙÔ˜ ̋ΠÛÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ·ÚÁ¿ ÙË Ó‡¯Ù· Ù˘ ¶¤ÌÙ˘, 31 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔ˘ 1944, Î·È ·Ó·ÈÛıËÙÔÔ›ËÛ ٷ fi‰È· Ù˘ Ì ¤Ó· ÛÚ¤È. ∂ΛÓË Î·Ù¿ÁÁÂÈÏ ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi ÙËÓ ÂfiÌÂÓË Ë̤ڷ Î·È ·Ó¤ÊÂÚ fiÙÈ Â›¯Â ·Ú·Ï‡ÛÂÈ ÚÔÛˆÚÈÓ¿. ∏ Û·‚‚·ÙÈ¿ÙÈÎË ¤Î‰ÔÛË Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ ›¯Â Ì ÌÂÁ¿Ï· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «∫À∫§OºOƒ∂π ¢π∞ƒƒ∏∫∆∏™ ª∂ ∞N∞π™£∏∆π∫O». ∆Ș ÂfiÌÂÓ˜ ̤Ú˜ ·Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó ÌÂÚÈο ·ÎfiÌË ·ÚfiÌÔÈ· ÂÚÈÛÙ·ÙÈο. ∏ ÂÊËÌÂÚ›‰· ‰ËÌÔÛÈÔÔ›ËÛ ٷ Û˘Ì‚¿ÓÙ· Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ «O ∆ƒ∂§O™ ª∂ ∆O ∞N∞π™£∏∆π∫O •∞N∞∫∆À¶∞». O ‰Ú¿ÛÙ˘ ¤ÁÈÓ ¢ڇÙÂÚ· ÁÓˆÛÙfi˜ ˆ˜ Ô «“·Ó·ÈÛıËÙÈÛÙ‹˜”-Ê¿ÓÙ·ÛÌ· ÙÔ˘ ª·ÙÔ‡Ó». ™‡ÓÙÔÌ·, ·ÚfiÌÔÈ· ÂÚÈÛÙ·ÙÈο ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ÎˆÌfiÔÏË, ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ıËÎÂ Ë ÔÏÈÙÂȷ΋ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·, ÔÈ Û‡˙˘ÁÔÈ ¿Ú¯ÈÛ·Ó ÙË Ó‡¯Ù· Ó· ÊÚÔ˘ÚÔ‡Ó ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ ÙÔ˘˜ ¤ÓÔÏÔÈ Î·È Û ÔÏϤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ οÔÈÔÈ ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËÎ·Ó ˆ˜ ›‰·Ó ÙÔÓ ‰Ú¿ÛÙË. øÛÙfiÛÔ, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ¤Ó· ‰ÂηÂÓı‹ÌÂÚÔ ‰ÂÓ Â›¯Â Û˘ÏÏËÊı› ηÓ›˜, ‰ÂÓ Â›¯·Ó ‰È·ÈÛÙˆı› ›¯ÓË ·fi ¯ËÌÈΤ˜ Ô˘Û›Â˜, Ë ·ÛÙ˘ÓÔÌ›· ¤Î·Ó ÏfiÁÔ ÁÈ· «˙ˆËÚ¤˜ Ê·ÓÙ·ÛÈÒÛÂȘ» Î·È ÔÈ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ˘fiıÂÛË ˆ˜ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ «Ì·˙È΋˜ ˘ÛÙÂÚ›·˜» (‚Ï. Johnson 1945, W. Smith 1994). ¶Ô‡ Ù· ¤¯Ô˘Ì ͷӷÎÔ‡ÛÂÈ fiÏ· ·˘Ù¿; ∞Ó Ë ÈÛÙÔÚ›· ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÁÓˆÛÙ‹, ·˘Ùfi ÌÔÚ› Ó· ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ ÂÚȤ¯ÂÈ Ù· ›‰È· Û˘ÛÙ·ÙÈο Ì ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ÙˆÓ ··ÁˆÁÒÓ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜, ÌfiÓÔ Ô˘ Û ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ë ·Ú¿Ï˘ÛË Â›Ó·È ¤ÚÁÔ Î¿ÔÈÔ˘ ·Ú¿ÊÚÔÓ· «·Ó·ÈÛıËÙÈÛÙ‹» Î·È fi¯È Â͈Á‹ÈÓˆÓ fiÓÙˆÓ. ¶ÂÚ›ÂÚÁÔÈ ıfiÚ˘‚ÔÈ Ì¤Û· ÛÙË Ó‡¯Ù·, ÂÚÌËÓÂ˘Ì¤ÓÔÈ Ì¤Û· ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ, Û˘Ó·ÚÌÔÏÔÁË̤ӷ Û «Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ» ·fi ÙȘ ʋ̘ Î·È Ù· ÎÔ˘ÙÛÔÌÔÏÈ¿ — fiÏ· ·˘Ù¿ Â›Ó·È Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ÂΉԯ¤˜ ÙˆÓ ÌÂ۷ȈÓÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜». OÈ
120
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó Ï¤ÔÓ Û ̿ÁÈÛÛ˜ Î·È ‰ÂÓ Ú›¯ÓÂÙ·È Î·Ó›˜ È· ÛÙËÓ ˘Ú¿, ÔÈ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ fï˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·ÏÈ¿˜ Ì·Ó›·˜ ηٷ‰›ˆÍ˘ ˙Ô˘Ó Î·È ‚·ÛÈÏÂ‡Ô˘Ó Û ÔÏÏÔ‡˜ ·fi ÙÔ˘˜ „¢‰ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜: 1. ∆· ı‡Ì·Ù· Â›Ó·È Û˘Ó‹ıˆ˜ Á˘Ó·›Î˜, ÊÙˆ¯Ô›, ηı˘ÛÙÂÚË̤ÓÔÈ Î·È ¿ÏÏ· ¿ÙÔÌ· Ô˘ ˙Ô˘Ó ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. 2. ™ÙȘ Ù˘ÈÎfiÙÂÚ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂÌϤÎÂÙ·È Ë ÂÚˆÙÈ΋ Ú¿ÍË ‹ οÔÈ· ÌÔÚÊ‹ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘. 3. ∏ ·Ï‹ ‰È·Ù‡ˆÛË Î·ÙËÁÔÚ›·˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓˆÓ ‰Ú·ÛÙÒÓ ÙÔ˘˜ ηıÈÛÙ¿ ÂÓfi¯Ô˘˜. 4. ∏ ¿ÚÓËÛË Ù˘ ÂÓÔ¯‹˜ ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ·fi‰ÂÈÍ‹ Ù˘. 5. ªfiÏȘ ÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› οÔÈÔ˘ ı‡Ì·ÙÔ˜ Á›ÓÔ˘Ó ÁÓˆÛÙÔ› Û ÌÈ· ÎÔÈÓfiÙËÙ·, ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È ·Ó·¿ÓÙ¯· Î·È ¿ÏÏÔÈ ·ÚfiÌÔÈÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ›. 6. ∆Ô fiÏÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÊÙ¿ÓÂÈ Û ¤Ó· ÎÚ›ÛÈÌÔ Â›Â‰Ô ÎÔڇʈÛ˘ ÙˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ, fiÔ˘ ۯ‰fiÓ ÔÈ ¿ÓÙ˜ Â›Ó·È ‡ÔÙÔÈ Î·È Î·Ó›˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ˘ÂÚ¿Óˆ ˘Ô„›·˜. 7. ∫·ÙfiÈÓ, ÙÔ ÂÎÎÚÂ̤˜ ÎÈÓÂ›Ù·È ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÙË ÏÂ˘Ú¿. ∫·ıÒ˜ ÔÈ ·ıÒÔÈ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ·ÓÙÈÌ¿¯ÔÓÙ·È ÙÔ˘˜ ηÙËÁfiÚÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Ì ‰ÈηÛÙÈο Î·È ¿ÏÏ· ̤۷, ÔÈ Î·Ù‹ÁÔÚÔÈ Á›ÓÔÓÙ·È ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ηÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔÈ Î·È ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ηٷ‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙË Û·ıÚfiÙËÙ· ÙˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ. 8. ∆¤ÏÔ˜, ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ˘Ô¯ˆÚ›, ÙÔ ÎÔÈÓfi ¯¿ÓÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘ Î·È ÔÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜, ·Ó Î·È ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÂÎÏÂ›Ô˘Ó ÂÓÙÂÏÒ˜, ¯¿ÓÔ˘Ó Î¿ı ·ÚÔ˜ Î·È ·ÍÈÔÈÛÙ›·. ∆Ô ›‰ÈÔ Û˘Ó¤‚Ë Î·È Ì ÙȘ ÌÂ۷ȈÓÈΤ˜ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›Â˜». ŒÙÛÈ Ì¿ÏÏÔÓ ı· Û˘Ì‚Â› Î·È Ì ٷ ·Ó¿ÏÔÁ· Û‡Á¯ÚÔÓ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, fiˆ˜ .¯. Ì ÙÔÓ «Û·Ù·ÓÈÛÙÈÎfi ·ÓÈÎfi» Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’80 Î·È ÙÔ «Î›ÓËÌ· ·Ó·ÎÙÒÌÂÓ˘ ÌÓ‹Ì˘» Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’90. ∂›Ó·È ¿Ú·Á Èı·Ófi ‰È¿ÊÔÚ˜ Û·Ù·ÓÈÛÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ‰ÈÂÈÛ‰‡ÛÂÈ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ì·˜ Î·È Ì¤ÏË ÙÔ˘˜ Ó· ‚·Û·Ó›˙Ô˘Ó, Ó· ·ÎÚˆÙËÚÈ¿˙Ô˘Ó Î·È Ó· ηÎÔÔÈÔ‡Ó ÛÂÍÔ˘·ÏÈο ‰Âο‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ·È‰ÈÒÓ Î·È ˙ÒˆÓ; Ÿ¯È! ∂›Ó·È ¿Ú·Á Èı·Ófi ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÂÓ‹ÏÈÎˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ó· ¤¯Ô˘Ó ηÎÔÔÈËı› fiÙ·Ó ‹Ù·Ó ·È‰È¿ ·ÏÏ¿ Ó· ¤¯Ô˘Ó ·ˆı‹ÛÂÈ Î¿ı ·Ó¿ÌÓËÛË ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡; Ÿ¯È! Ÿˆ˜ Î·È ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÙˆÓ Â͈Á‹ÈÓˆÓ ··ÁˆÁ¤ˆÓ, fiÏ· ·˘Ù¿ Â›Ó·È ÚÔ˚fiÓÙ· ÙÔ˘ ÓÔ˘ Î·È fi¯È Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. ∂›Ó·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ› ·Ú·ÏÔÁÈÛÌÔ› Î·È ÓÔËÙÈΤ˜ Ê·ÓÙ·ÛÈÒÛÂȘ, ÙȘ Ôԛ˜ ÚÔˆı› ¤Ó· ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÚ›ÂÚÁÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, Ô ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓÔ˜ ‚Úfi¯Ô˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘.
E¶I¢HMIE™ KATH°OPIøN
121
µƒOÃO™ ∞N∞¢ƒ∞™∏™ ™∆O º∞πNOª∂NO ∆∏™ «ª∞°π™™OºOµπ∞™» ¶ÚÒÙ·-ÚÒÙ·, ÁÈ·Ù› Ó· ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·Ó Ù¤ÙÔÈ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ÙÈ Î¿ÓÂÈ ·˘Ù¿ Ù· ÂÎ ÚÒÙ˘ fi„ˆ˜ ·ÓfiÌÔÈ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ó· ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È Ì ·ÚfiÌÔÈÔ ÙÚfiÔ; ŒÓ· ¯Ú‹ÛÈÌÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÁÈ· Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·˘Ù¿ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙȘ Ӥ˜ ÂÈÛً̘ ÙÔ˘ ¯¿Ô˘˜ Î·È Ù˘ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·˜. ¶ÔÏϤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ fiˆ˜ Â›Ó·È ÔÈ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›Â˜», ·˘ÙÔ-ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·È Ì¤Ûˆ ‚Úfi¯ˆÓ ·Ó¿‰Ú·Û˘, ηٿ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ٷ ·›ÙÈ·, ÚÔηÏÒÓÙ·˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô (fiˆ˜ Â›Ó·È .¯. ÔÈ «ÌÈÎÚÔʈÓÈÛÌÔ›» Û ÌÈ· ÌÈÎÚÔʈÓÈ΋ ÂÁηٿÛÙ·ÛË ‹ ÔÈ ·fiÙÔ̘ ÙÒÛÂȘ Î·È ¿ÓÔ‰ÔÈ ÙˆÓ ¯ÚËÌ·ÙÈÛÙËÚ›ˆÓ Ô˘ ÚÔηÏÔ‡ÓÙ·È ·fi Ì·˙ÈΤ˜ ˆÏ‹ÛÂȘ Î·È ·ÁÔÚ¤˜ ÌÂÙÔ¯ÒÓ). O ˘ÔΛÌÂÓÔ˜ Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ Ô˘ ÎÈÓËÙÔÔÈ› ÙË «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·» Â›Ó·È Ë ·Ó·Î‡ÎψÛË ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ì¤Û· Û ¤Ó· ÎÏÂÈÛÙfi Û‡ÛÙËÌ·. OÈ ÌÂ۷ȈÓÈΤ˜ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›Â˜» ¯ÚˆÛÙÔ‡Ó ÙËÓ ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ Î·È Â͈ÙÂÚÈΤ˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ ÙÔ˘ ‚Úfi¯Ô˘ ·Ó¿‰Ú·Û˘ ÂÚÈÔ‰Èο Û˘Ì›ÙÔ˘Ó, Ì ı·Ó¿ÛÈÌ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. ™ÙȘ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó: Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ÌÈ·˜ ÔÌ¿‰·˜ ·fi ÌÈ·Ó ¿ÏÏË ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚËØ ÌÈ· ΢ڛ·Ú¯Ë ·›ÛıËÛË ·ÒÏÂÈ·˜ ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ÂϤÁ¯Ô˘ Î·È Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ¢ı‡Ó˘. Î·È Ë ·Ó¿ÁÎË Î·Ù·ÏÔÁÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ÚÔÛˆÈÎÒÓ ·Ù˘¯ÈÒÓ Û ÙÚ›ÙÔ˘˜. ™ÙȘ Â͈ÙÂÚÈΤ˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ȤÛÂȘ, ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈΤ˜ ÎÚ›ÛÂȘ, ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ‰È·Ì¿¯Â˜ Î·È ËıÈΤ˜ ·Ó·ÙÚÔ¤˜ (‚Ï. Macfarlane 1970, Trevor-Roper 1969). ªÈ· Û˘Á΢ڛ· Ù¤ÙÔÈˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· Û ·˘ÙÔ-ÔÚÁ¿ÓˆÛË, ·Ó¿Ù˘ÍË, ÎÔڇʈÛË Î·È ÙÂÏÈο ηٿÚÚ¢ÛË. ∫¿ÔÈÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› ÁÈ· ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ηÎÔÔÈ‹ÛÂȘ ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡Ó ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ̤ۈ ÙˆÓ ‰È·‰fiÛÂˆÓ —ÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ·— ‹ ‰È· ÙˆÓ ªª∂* — ÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ·. ∫¿ÔÈÔ˜ ηÙËÁÔÚÂ›Ù·È ÁÈ· Û˘ÌÌ·¯›· Ì ÙÔÓ Û·Ù·Ó¿, ·ÏÏ¿ Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÔ ·ÚÓ›ٷÈ. ∏ ¿ÚÓËÛË ·˘Ù‹ ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ·fi‰ÂÈÍË ÂÓÔ¯‹˜, fiˆ˜ Î·È Ë ÛȈ‹ ‹ Ë ÔÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘. ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ·Ó Ô Î·ÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔ˜ ‰Èο˙ÂÙ·È ‰È· Ù˘ ‰ÔÎÈÌ·Û›·˜ ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡, fiˆ˜ ÁÈÓfiÙ·Ó ÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ· (·Ó ¤ÏÂÂ, ‹Ù·Ó ¤ÓÔ¯Ô˜. ·Ó ÓÈÁfiÙ·Ó, ‹Ù·Ó ·ıÒÔ˜), ‹ ·fi ÙÔ ‰ÈηÛÙ‹ÚÈÔ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ÁÓÒÌ˘, fiˆ˜ Á›ÓÂÙ·È Û‹ÌÂÚ·, Ë Î·ÙËÁÔÚ›· ÛËÌ·›ÓÂÈ ÂÓÔ¯‹ (ÌÔÚԇ̠ӷ ¿ÚÔ˘Ì ˆ˜ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÔÈÔ‰‹ÔÙ ‰ËÌÔÛÈÔÔÈË̤ÓÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘). O ‚Úfi¯Ô˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘ ¤¯ÂÈ Ï¤ÔÓ ·ÁȈı›. ∏ Ì¿ÁÈÛÛ· ‹ Ô ‡ÔÙÔ˜ ÁÈ· ηÎÔÔ›ËÛË ·È‰ÈÒÓ Û ۷ٷÓÈÛÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜ ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ηÙÔÓÔÌ¿ÛÂÈ Û˘ÓÂÓfi¯Ô˘˜. ∆Ô Û‡ÛÙËÌ· Á›ÓÂÙ·È fiÏÔ Î·È ÈÔ ÂÚ›ÏÔÎÔ, ηıÒ˜ ÙÔ ÎÔ˘ÙÛÔÌÔÏÈfi ‹ Ù· ªª∂ ·˘Í¿ÓÔ˘Ó ÙË ÚÔ‹ Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜. ∏ ÌÈ· Ì¿ÁÈÛÛ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¿ÏÏË Ú›*
™.Ù.ª.: M.ª.E. = ̤۷ Ì·˙È΋˜ ÂÓË̤ڈÛ˘.
122
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
¢›Î˜ Ì·ÁÈÛÛÒÓ, ηٷ‰›Î˜ Î·È Î·‡ÛË ÛÙËÓ ˘Ú¿
∆Ô Û‡ÛÙËÌ· ÊÙ¿ÓÂÈ ÛÙÔ ÎÚ›ÛÈÌÔ ÛËÌÂ›Ô ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·˜
OÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Î·È ÔÈ ·ÓÒÙÂÚ˜ ·Ú¯¤˜ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi
H Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ ∆Ô Û‡ÛÙËÌ· ηٷÚÚ¤ÂÈ Û˘ÌÌÂÙ¯fiÓÙˆÓ ·ÓÙȉڿ ÛÙȘ Â͈ÙÂÚÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Î·È ÔÈ Ú¿ÍÂȘ ÙÔ˘˜ ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È ·Ó¿ÏÔÁ·. ∆Ô Û‡ÛÙËÌ· A˘ÙÔ-ÂÎÏËÚÔ‡ÌÂÓË ·˘ÙÔ-ÔÚÁ·ÓÒÓÂÙ·È ÚÔÊËÙ›·
∆Ô Û‡ÛÙËÌ· ÍÂÎÈÓ¿ ¢È·‰fiÛÂȘ, ηÙËÁÔڛ˜, Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜
OÈ Î·Ù‹ÁÔÚÔÈ Á›ÓÔÓÙ·È Î·ÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔÈ
EIKONA 10. BÚfi¯Ô˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘ Ù˘ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜».
¯ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ˘Ú¿ Î·È Ô ¤Ó·˜ Û·Ù·ÓÈÛÙ‹˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ Ú›¯ÓÂÙ·È ÛÙË Ê˘Ï·Î‹, ¤ˆ˜ fiÙÔ˘ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÊÙ¿ÛÂÈ Û οÔÈÔ ÎÚ›ÛÈÌÔ ÛËÌÂ›Ô Î·È ÙÂÏÈο ηٷÚÚ‡ÛÂÈ ÏfiÁˆ ·ÏÏ·Á‹˜ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Î·È ÙˆÓ È¤ÛÂˆÓ Ô˘ ‰¤¯ÂÙ·È (‚Ï. EÈÎfiÓ· 10). «O “·Ó·ÈÛıËÙÈÛÙ‹˜”-Ê¿ÓÙ·ÛÌ· ÙÔ˘ ª·ÙÔ‡Ó» Â›Ó·È ¤Ó· ÎÏ·ÛÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù¤ÙÔÈ·˜ ‰È·‰Èηۛ·˜. ∆Ô Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘ÙÔ-ÔÚÁ·ÓÒıËÎÂ, ¤ÊÙ·Û Û ÎÚ›ÛÈÌÔ ÛËÌ›Ô, ¤Ú·Û ·fi ¤Ó·Ó ıÂÙÈÎfi Û ¤Ó·Ó ·ÚÓËÙÈÎfi ‚Úfi¯Ô ·Ó¿‰Ú·Û˘ Î·È Î·Ù¤ÚÚ¢Û — fiÏ· ·˘Ù¿, ̤۷ Û ‰‡Ô ‚‰ÔÌ¿‰Â˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ·˘Ùfi ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ. ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÙ .¯. ÛÙËÓ EÈÎfiÓ· 11, ÙËÓ ·˘ÍÔÌ›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ ÁÈ· Ì·Á›· Ô˘ ÂΉÈοÛÙËÎ·Ó ÛÙ· ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈο ‰ÈηÛÙ‹ÚÈ· Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜ ·fi ÙÔ 1560 Ò˜ ÙÔ 1620. ¶·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÙ ›Û˘, ÛÙËÓ EÈÎfiÓ· 12, ÙË ‰È·ÏÔ΋ ÙˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜» Ô˘ ͤ۷Û ÛÙÔ ª¿ÓÈÓÁÎÙÚË Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜, ÙÔ 1645. ∏ ˘ÎÓfiÙËÙ· ÙˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ Ô‰ËÁ› ÙÔÓ ‚Úfi¯Ô ·Ó¿‰Ú·Û˘ ÛÙËÓ ·˘ÙÔ-ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÛÙÔ ÎÚ›ÛÈÌÔ ÛËÌ›Ô. ∫·Ù¿ ÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ·ÈÒÓ·, ‰Âο‰Â˜ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ, ÎÔÈÓˆÓÈÔÏfiÁˆÓ, ·ÓıÚˆÔÏfiÁˆÓ Î·È ıÂÔÏfiÁˆÓ ‰È·Ù‡ˆÛ·Ó ıˆڛ˜ ÁÈ· Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂ-
123
E¶I¢HMIE™ KATH°OPIøN
™˘ÓÔÏÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Û ̷Á›· Î·È Ì·ÁÁ·Ó›·
∞ÚÈıÌfi˜ ˘Ôı¤ÛˆÓ
ÀÔı¤ÛÂȘ Ì·Á›·˜
ŒÙÔ˜ EIKONA 11. ∫·ÙËÁÔڛ˜ ÁÈ· Ì·Á›· ÛÙ· ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈο ‰ÈηÛÙ‹ÚÈ· Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜, 1560-1620. [ËÁ‹: Macfarlane 1970.]
ÓÔ Ù˘ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜» ηٿ ÙÔÓ ÌÂÛ·›ˆÓ·. µ¤‚·È·, ÌÔÚԇ̠ӷ ·ÔÚÚ›„Ô˘Ì ¯ˆÚ›˜ ‰Â‡ÙÂÚË ÛΤ„Ë ÙË ıÂÔÏÔÁÈ΋ ÂÍ‹ÁËÛË fiÙÈ ÔÈ Ì¿ÁÈÛÛ˜ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ˘‹Ú¯·Ó Î·È fiÙÈ Ë ÂÎÎÏËÛ›· ·ÏÒ˜ ·ÓÙȉÚÔ‡Û Û ¤Ó· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ. ∏ ›ÛÙË ÛÙȘ Ì¿ÁÈÛÛ˜ ÚÔ¸‹Ú¯Â ·ÈÒÓ˜ ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ ÌÂÛ·›ˆÓ·, ¯ˆÚ›˜ Ë ÂÎÎÏËÛ›· Ó· ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Û ̷˙ÈΤ˜ ‰ÈÒÍÂȘ. OÈ ¿ÏϘ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ, ÔÈ ÎÔÛÌÈΤ˜, ÔÈΛÏÏÔ˘Ó ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·. ªÈ· ·fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÛÙË Û¯ÂÙÈ΋ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·, ·˘Ù‹ ÙÔ˘ äÓÚ˘ §Ë (Henry Lea 1888), ‰È·Ù‡ˆÓ ÙËÓ ÂÈηۛ· fiÙÈ Ë Ì·Ó›· ÔÊÂÈÏfiÙ·Ó ÛÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙˆÓ ıÂÔÏfiÁˆÓ, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ ÈÛ¯‡ ÙÔ˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡ ηÙÂÛÙË̤ÓÔ˘. ¶ÈÔ ÚfiÛÊ·Ù·, Ë ª¿ÚÈÔÓ ™Ù¿Ú΢ (Marion Starkey 1963) Î·È Ô ∆˙ˆÓ NÙ¤ÌÔ˜ (John Demos 1982) ¤‰ˆÛ·Ó „˘¯·Ó·Ï˘ÙÈΤ˜ ÂÚÌËÓ›˜. O ÕÏ·Ó ª·ÎÊ¿ÚÏÂ˚Ó (Alan Macfarlane 1970) ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÛÙ·ÙÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· ÁÈ· Ó· ‰Â›ÍÂÈ ˆ˜ Ë ÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ·Ô‰ÈÔÔÌ·›Ô˘ ÙÚ¿ÁÔ˘ ‹Ù·Ó ¤Ó· ΢ڛ·Ú¯Ô ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙˆÓ ‰ÈˆÁÌÒÓ, ÂÓÒ Ô ƒfiÌÈÓ ªÚÈÁΘ (Robin Briggs 1996) ÚfiÛÊ·Ù· ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ÙËÓ ›‰È· ıˆڛ· ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ò˜ ·ÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÙË ÏÔÁÈ΋ ·˘Ù‹ ˆ˜ ̤ÛÔ ÁÈ· ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ
124
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
Kϛ̷η 0
5 Ì›ÏÈ·
E¶I¢HMIE™ KATH°OPIøN
125
ÙÔ˘˜. ™Â ¤Ó· ·fi Ù· ηχÙÂÚ· ‚È‚Ï›· Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹, Ô ∫Ëı ∆fiÌ·˜ (Keith Thomas 1971) ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë Ì·Ó›· ÚÔÎÏ‹ıËΠ·fi ÙËÓ ˘Ô¯ÒÚËÛË ÙˆÓ Ú·ÎÙÈÎÒÓ Ù˘ Ì·Á›·˜ Î·È ÙËÓ Î·ıÔÏÈ΋ Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÈÎÚ¿ÙËÛË Ù˘ ›ÛËÌ˘ ıÚËÛΛ·˜. O ª›ÓÙÂÏÊÔÚÙ (H.C.E. Midelfort 1972) ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÙË ıˆڛ· fiÙÈ Ë «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·» ÚÔÎÏ‹ıËΠ·fi ‰È·ÚÔÛˆÈΤ˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ ̤۷ Û οÔÈ· ¯ˆÚÈ¿ Î·È ÌÂٷ͇ ¯ˆÚÈÒÓ. OÈ ª¿ÚÌ·Ú· ŒÚÂÓÚ·˚¯ Î·È NÙ›ÚÓÙÚÈ ÿÓÁÎÏȘ (Barbara Ehrenreich & Deirdre English 1973) ÙË Û˘Û¯¤ÙÈÛ·Ó Ì ÙÔÓ ÂÍÔ‚ÂÏÈÛÌfi Ù˘ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ Ì·Ì‹˜. ∏ §›ÓÙ· ∫·ÚÔÚ·¤Ï (Linda Carporael 1976) ·¤‰ˆÛ ÙË «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·» Û ·˘ı˘Ô‚·ÏÏfiÌÂÓÔ˘˜ ÂÊ‹‚Ô˘˜ ˘fi ÙËÓ Â‹ÚÂÈ· ·Ú·ÈÛıËÛÈÔÁfiÓˆÓ Ô˘ÛÈÒÓ. ¶ÈÔ Èı·Ó¤˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ µfiÏÊÁηÓÁÎ §¤ÓÙÂÚÂÚ (Wolfgang Lederer 1969), ÙÔ˘ ∆˙fi˙ÂÊ ∫Ï¿ÈÙ˜ (Joseph Klaits 1985) Î·È Ù˘ ∞Ó ª¿ÚÛÙÔÓ (Ann Barston 1994), Ô˘ ‰ÈÂÚ¢ÓÔ‡Ó ÙËÓ ˘fiıÂÛË ÙÔ Î˘Ó‹ÁÈ ÙˆÓ Ì·ÁÈÛÛÒÓ Ó· ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ÌÈÛÔÁ˘ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÔÏÈÙÈ΋˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂˆÓ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ʇψÓ. OÈ ıˆڛ˜ Î·È Ù· ‚È‚Ï›· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ì ÛÙ·ıÂÚfi Ú˘ıÌfi. O ÷Ә ™¤Ì·ÏÓÙ ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ Ù· ÂÚÈÛÙ·ÙÈο Ì·˙ÈÎÒÓ ‰ÈÒÍÂˆÓ Î·Ù¿ ÙÔÓ ÌÂÛ·›ˆÓ· «‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÚÌËÓ¢ÙÔ‡Ó Ì¤Û· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ì›·˜ ÌfiÓÔÓ ·ÈÙ›·˜Ø Ë ÂÍ‹ÁËÛË Ì¿ÏÏÔÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ¤Ó· Û‡Ó‰ÚÔÌÔ Ì ÔÏϤ˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ „˘¯ÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ» (Hans Sebald 1996, Û. 817). ™˘ÌʈÓÒ, ·ÏÏ¿ ı· ÚÔÛ¤ıÂÙ· fiÙÈ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÔÈΛϘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ıˆڛ˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·¯ıÔ‡Ó Û οÔÈÔ ‚·ı‡ÙÂÚÔ ıˆÚËÙÈÎfi Â›Â‰Ô ·Ó ÙȘ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ì ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ‚Úfi¯Ô˘ ·Ó¿‰Ú·Û˘. OÈ Ê·Óٷۛ˜ ÙˆÓ ıÂÔÏfiÁˆÓ, Ë ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋ ÂÍÔ˘Û›·, Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË ·Ô‰ÈÔÔÌ·›ˆÓ ÙÚ¿ÁˆÓ, Ë ˘Ô¯ÒÚËÛË Ù˘ Ì·Á›·˜, Ë ¿ÓÔ‰Ô˜ Ù˘ ›ÛËÌ˘ ıÚËÛΛ·˜, ÔÈ ‰È·ÚÔÛˆÈΤ˜ ·ÓÙÈı¤ÛÂȘ, Ô ÌÈÛÔÁ˘ÓÈÛÌfi˜, Ë ÔÏÈÙÈ΋ ‰È·ÎÚ›ÛÂˆÓ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ʇψÓ, ›Ûˆ˜ ·ÎfiÌË Î·È ÔÈ „˘¯Â‰ÂÏÈΤ˜ Ô˘Û›Â˜ Ó· ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó fiÏ·, Û ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‹ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ‚·ıÌfi ÙÔ Î·ı¤Ó·, Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ ÙÔ˘ ‚Úfi¯Ô˘ ·Ó¿‰Ú·Û˘. ŸÏ· ›Ù ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡Û·Ó Â›Ù ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·Ó ·fi ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ηÈ, Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ, ÙÔ ÚÔˆıÔ‡Û·Ó. (ÛÙËÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÂÏ›‰·) EIKONA 12. H ÂȉËÌ›· «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜» Ô˘ ÂΉËÏÒıËΠÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ª¿ÓÈÓÁÎÙÚË (Manningtree) Ù˘ ∞ÁÁÏ›·˜ ÙÔ 1645. (E¿Óˆ) ∫·ÙËÁÔڛ˜ ˘fiÙˆÓ ˆ˜ Ì·ÁÈÛÛÒÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ¿ÏÏˆÓ ˘fiÙˆÓ ˆ˜ Ì·ÁÈÛÛÒÓ. (™ÙÔ Ì¤ÛÔ) ∫·ÙËÁÔڛ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ˘fiÙˆÓ ˆ˜ Ì·ÁÈÛÛÒÓ (ÛÙ· ÎÂÓÙÚÈο Ï·›ÛÈ·) ·fi ¿ÏÏÔ˘˜ ¯ˆÚÈÎÔ‡˜. (K¿Ùˆ) ∂ͿψÛË Ù˘ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜» — Ù· ÌÈÎÚ¿ ‚¤ÏË ÂÎÎÈÓÔ‡Ó ·fi ÙÔ ¯ˆÚÈfi Ù˘ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓ˘ Ì¿ÁÈÛÛ·˜ Î·È Î·Ù·Ï‹ÁÔ˘Ó ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ÙÔ˘ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔ˘ ı‡Ì·ÙÔ˜. ¶ÚÔÛÔÌÔÈÔ‡ÌÂÓ· Ì ÙÔÓ ‚Úfi¯Ô ·Ó¿‰Ú·Û˘ Ù˘ EÈÎfiÓ·˜ 10, Ù· ÛÙÔȯ›· ·˘Ù¿ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Ò˜ ·Ú¯›˙ÂÈ, ÂÍ·ÏÒÓÂÙ·È Î·È Êı¿ÓÂÈ Û ÎÚ›ÛÈÌÔ ÛËÌÂ›Ô ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· Ì·Ó›·. [¶ËÁ‹: Macfarlane 1970.]
126
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
O ÃÈÔ˘ ∆Ú¤‚ÔÚ-ƒfiÂÚ (Hugh Trevor-Roper), ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∏ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·» ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË (The European Witch-Craze), ‰Â›¯ÓÂÈ Ò˜ ÔÈ ˘Ô„›Â˜ Î·È ÔÈ Î·ÙËÁÔڛ˜ ·ÏÏËÏÔÂÓÈÛ¯‡ÔÓÙ·Ó, ηıÒ˜ ÙÔ Â‰›Ô ‰Ú¿Û˘ Î·È Ë ¤ÓÙ·ÛË ÙÔ˘ ‚Úfi¯Ô˘ ·Ó¿‰Ú·Û˘ ·˘Í¿ÓÔÓÙ·Ó. O ∆Ú¤‚ÔÚ-ƒfiÂÚ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·fi ÙËÓ ÎÔÌËÙ›· Ù˘ §ÔÚ·›Ó˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Û˘¯ÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓˆÓ Û˘ÓÂχÛÂˆÓ ÙˆÓ Ì·ÁÈÛÛÒÓ: «™ÙËÓ ·Ú¯‹, ÔÈ ·Ó·ÎÚÈÙ¤˜… ›ÛÙ¢·Ó ˆ˜ Á›ÓÔÓÙ·Ó ÌfiÓÔ Ì›· ÊÔÚ¿ ÙËÓ Â‚‰ÔÌ¿‰·, οı ¶¤ÌÙË. ø˜ Û˘Ó‹ıˆ˜, fï˜, fiÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·˘Í·ÓfiÙ·Ó Ë ›ÂÛË ÁÈ· Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, ÙfiÛÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚË ÁÈÓfiÙ·Ó Ë ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ÔÈ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÂÚȤÁÚ·Ê·Ó. ¢È·ÈÛÙÒıËΠfiÙÈ ÔÈ ÙÂÏÂÙ¤˜ (Ù· ÏÂÁfiÌÂÓ· ™¿‚‚·Ù· – Sabbaths) ÙˆÓ Ì·ÁÈÛÛÒÓ Á›ÓÔÓÙ·Ó Â›Û˘ οı ¢Â˘Ù¤Ú·, ∆ÂÙ¿ÚÙË, ¶·Ú·Û΢‹ Î·È ∫˘Úȷ΋, ÂÓÒ Û‡ÓÙÔÌ· ·Ô‰Â›¯ÙËΠˆ˜ Î·È ÔÈ ∆Ú›Ù˜ ‹Ù·Ó «ÎÏÂÈṲ̂Ó˜» ˆ˜ ·Ó·ÏËڈ̷ÙÈΤ˜. ŸÏ· ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó Ôχ ·ÓËÛ˘¯ËÙÈο Î·È ·Ô‰Â›ÎÓ˘·Ó ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ÁÈ· ·ÎfiÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÂÈÊ˘Ï·Î‹ Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·˜» (1969, Û. 94). ∂›Ó·È ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ÙÔ fiÛÔ ÁÚ‹ÁÔÚ· ·˘Ùfi˜ Ô ‚Úfi¯Ô˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘ ·˘ÙÔ-ÔÚÁ·ÓÒıËΠ̷۠ӛ· — Î·È Â›Ó·È ÂӉȷʤÚÔÓ Ó· ‰ÂÈ Î·Ó›˜ ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÒÓ Ô˘ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛ·Ó ÙÔ Û‡ÛÙËÌ·. O ∆Ú¤‚ÔÚ-ƒfiÂÚ ÊÚÈΛ·Û Ì ٷ fiÛ· ‰È¿‚·˙ ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ¤ÁÁÚ·Ê·: ∏ ·Ó¿ÁÓˆÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ «ÂÁ΢ÎÏԷȉÂÈÒÓ» Ù˘ Ì·Á›·˜ Â›Ó·È ÌÈ· ·ÔÙÚfi·ÈË ÂÌÂÈÚ›·. ŸÏ˜ ÙÔ˘˜ ÂÈ̤ÓÔ˘Ó ˆ˜ οı ·ÏÏfiÎÔÙË ‰·ÈÌÔÓÔÏÔÁÈ΋ ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ· Â›Ó·È ·ÏËıÈÓ‹, ˆ˜ Ô ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ Ú¤ÂÈ Ó· ηٷÓÈÁ›, ˆ˜ ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ Î·È ÔÈ ‰ÈÎËÁfiÚÔÈ Ô˘ ˘ÂÚ·Û›˙ÔÓÙ·È ÙȘ Ì¿ÁÈÛÛ˜ Â›Ó·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ Ì¿ÁÔÈ, ˆ˜ fiϘ ÔÈ Ì¿ÁÈÛÛ˜, «Î·Ï¤˜» Î·È «Î·Î¤˜», Ú¤ÂÈ Ó· Ô‰ËÁËıÔ‡Ó ÛÙËÓ ˘Ú¿, ˆ˜ ηÌÈ¿ ‰ÈηÈÔÏÔÁ›·, ηӤӷ ÂÏ·ÊÚ˘ÓÙÈÎfi ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÈÙÚÂÙfi, ˆ˜ Ë ·Ï‹ ηٷÁÁÂÏ›· ·fi ÌÈ· Ì¿ÁÈÛÛ· Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ‹ ÁÈ· Ó· ÚȯÙ› ÛÙËÓ ˘Ú¿ ÌÈ· ¿ÏÏË. ŸÏ˜ Û˘ÌʈÓÔ‡Ó ˆ˜ ÔÈ Ì¿ÁÈÛÛ˜ ÔÏÏ·Ï·ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Ì ·›ÛÙ¢ÙÔ Ú˘ıÌfi ÛÙÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ Î·È ˆ˜ ·ÈÙ›· Ù˘ ·‡ÍËÛ˘ ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ë ·ÈÛ¯Ú‹ ÂÈ›ÎÂÈ· ÙˆÓ ‰ÈηÛÙÒÓ Î·È Ë ·ÈÛ¯Ú‹ ·Û˘Ï›· Ô˘ ¯·›ÚÔ˘Ó ÔÈ Û˘ÓÂÚÁÔ› ÙÔ˘ ™·Ù·Ó¿, ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜. (Û. 151) ∆Ô ÂÚ›ÂÚÁÔ Ì ÙË ÌÂ۷ȈÓÈ΋ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·» Â›Ó·È fiÙÈ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÙËÓ ›‰È· ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÔ¯‹ Ô˘ Ë ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË Î¤Ú‰È˙ ¤‰·ÊÔ˜ Î·È Î·Ù·Í›ˆÛË. E›Ó·È ÂÚ›ÂÚÁÔ, ‰ÈfiÙÈ Û˘¯Ó¿ ıˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÂÎÙÔ›˙ÂÈ ÙË ‰ÂÈÛȉ·ÈÌÔÓ›·, Û˘ÓÂÒ˜ ı· ÂÚ›ÌÂÓ ηÓ›˜ ˆ˜ Ë ›ÛÙË ÛÙȘ Ì¿ÁÈÛÛ˜, ÛÙÔ˘˜ ‰·›ÌÔÓ˜ Î·È ÛÙ· Ó‡̷ٷ ı· ¤ÊıÈÓ Ì ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÛΤ„˘. ¢ÂÓ Â›Ó·È ¤ÙÛÈ. Ÿˆ˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Î·È Ù· Û‡Á¯ÚÔÓ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·, fiÛÔÈ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó Û ·Ú·Ê˘ÛÈο Î·È ¿ÏÏ· „¢‰ÔÂÈÛÙËÌÔÓÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÊÔÚ¤ÛÔ˘Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Ù‹‚ÂÓÓÔ, ‰ÈfiÙÈ Ë ÂÈ-
E¶I¢HMIE™ KATH°OPIøN
127
ÛÙ‹ÌË Â›Ó·È Ë Î˘Ú›·Ú¯Ë ‰‡Ó·ÌË ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ì·˜, ·ÏÏ¿ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó Û fiÛ· ÈÛÙ‡ԢÓ. πÛÙÔÚÈο, fiÛÔ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ·ÔÎÙÔ‡Û ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÛËÌ·Û›·, ÙfiÛÔ Ë ‚ȈÛÈÌfiÙËÙ· fiÏˆÓ ÙˆÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ›ÛÙˆ˜ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ¿ÌÂÛ· ·fi ÙËÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ ÂȂ‚·›ˆÛË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ. ŒÙÛÈ, ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂÚ¢ÓÔ‡Û·Ó ÛÙÔȯÂȈ̤ӷ Û›ÙÈ· Î·È ÂÚÓÔ‡Û·Ó ·fi ¤ÏÂÁ¯Ô ÙȘ ‡ÔÙ˜ ÁÈ· Ì·Á›· Á˘Ó·›Î˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ·˘ÛÙËÚ¤˜ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜. ∆· ÂÌÂÈÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ı· ηٷ‰Â›ÎÓ˘·Ó ÙËÓ ‡·ÚÍË Ì·ÁÈÛÛÒÓ ı· ÛÙ‹ÚÈ˙·Ó Î·È ÙËÓ ›ÛÙË ÛÙÔÓ ™·Ù·Ó¿, Ë ÔÔ›· ı· ÂÓ›Û¯˘Â, Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ Ù˘, ÙËÓ ›ÛÙË ÛÙÔÓ £Âfi. øÛÙfiÛÔ, Ë Û˘ÌÌ·¯›· ÌÂٷ͇ ıÚËÛΛ·˜ Î·È ÂÈÛÙ‹Ì˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÚÚ·Á‹˜. O ·ıÂ˚ÛÌfi˜ ˆ˜ ıÂÌÈÙ‹ ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ı¤ÛË ÁÈÓfiÙ·Ó fiÏÔ Î·È ÈÔ ‰ËÌÔÊÈÏ‹˜ Î·È ÔÈ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ ‰È·ÎÈÓ‰‡Ó¢·Ó ÔÏÏ¿, ÂÚÈ̤ÓÔÓÙ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‰È·ÓÔÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜ Ó· ¿ÚÔ˘Ó ı¤ÛË. Ÿˆ˜ ÛËÌ›ˆÓ ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú·ÙËÚËÙ¤˜ ÌÈ·˜ ‰›Î˘ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÙÔÓ 17Ô ·ÈÒÓ· Î·È ÛÙËÓ ÔÔ›· ‰Èη˙fiÙ·Ó ˆ˜ Ì¿ÁÔ˜ οÔÈÔ˜ Î. NÙ¿ÚÂÏ: «OÈ ¿ıÂÔÈ ·ÊıÔÓÔ‡Ó ÛÙȘ Ë̤Ú˜ Ì·˜ Î·È Ë Ì·Á›· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ›ٷÈ. ∞Ó ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ô‡Ù ‰·ÈÌÔÓÈÛÌfi˜ Ô‡Ù ̷Á›·, ÁÈ·Ù› Ó· ÈÛÙ¤„Ô˘Ì ˆ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ‰È¿‚ÔÏÔÈ; ∫È ·Ó ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰È¿‚ÔÏÔÈ, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô‡Ù £Âfi˜» (Walker 1981, Û. 71). O ™∞∆∞Nπ™∆π∫O™ ¶∞Nπ∫O™ ∫∞π ∏ «ª∞°π™™OºOµπ∞» ∆Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜» ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ô «Û·Ù·ÓÈÛÙÈÎfi˜ ·ÓÈÎfi˜» Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’80, ÛÙȘ ∏¶∞. ∂ΛÓË ÙËÓ ÂÔ¯‹ ˘‹Ú¯Â Ë ÂÔ›ıËÛË ˆ˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ Û·Ù·ÓÈÛÙÈΤ˜ ·ÈÚ¤ÛÂȘ ‰ÚÔ‡Û·Ó Ì˘ÛÙÈο ÛÙË ¯ÒÚ·. ∆· ̤ÏË ÙÔ˘˜ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ı˘Û›·˙·Ó Î·È ·ÎÚˆÙËÚ›·˙·Ó ˙Ò·, ηÎÔÔÈÔ‡Û·Ó ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎÒ˜ ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ Î·È ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ·Ó Û·Ù·ÓÈÛÙÈΤ˜ ÈÂÚÔÙÂÏÂÛٛ˜. ™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô O Û·Ù·ÓÈÛÙÈÎfi˜ ÙÚfiÌÔ˜ (The Satanic Scare), ÔÈ ∆˙¤È̘ ƒ›ÙÛ·ÚÓÙÛÔÓ (James Richardson), ∆˙fiÂÏ ªÂÛÙ (Joel Best) Î·È N٤ȂÈÓÙ ªÚfiÌϸ (David Bromley) ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó Ì ÂÈÛÙÈο ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· fiÙÈ Ë ‰ËÌfiÛÈ· Û˘˙‹ÙËÛË Á‡Úˆ ·fi ÙȘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈΤ˜ ηÎÔÔÈ‹ÛÂȘ, ÙÔÓ Û·Ù·ÓÈÛÌfi, ÙÔ˘˜ Ì·ÓÈ·ÎÔ‡˜ ‰ÔÏÔÊfiÓÔ˘˜ ‹ ÙËÓ ·È‰È΋ ÔÚÓÔÁÚ·Ê›· ·ÔÙÂÏ› ‚·ÚfiÌÂÙÚÔ Â˘Ú‡ÙÂÚˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Êfi‚ˆÓ Î·È ¿Á¯Ô˘˜. O Û·Ù·ÓÈÛÙÈÎfi˜ ·ÓÈÎfi˜ ‹Ù·Ó ÌÈ· ÂÚ›ÙˆÛË ËıÈÎÔÏÔÁÈÎÔ‡ ·ÓÈÎÔ‡, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· «ÌÈ· ηٿÛÙ·ÛË, ¤Ó· ÂÂÈÛfi‰ÈÔ, ¤Ó· ÚfiÛˆÔ ‹ ÌÈ· ÔÌ¿‰· ·ÓıÚÒˆÓ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Î·È ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ˆ˜ ·ÂÈÏ‹ ηٿ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ·ÍÈÒÓ Î·È Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓØ Ë Ê‡ÛË Ù˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ì ÙÚfiÔ ÛÙ˘ÏÈ˙·ÚÈṲ̂ÓÔ Î·È ÛÙÂÚÂfiÙ˘Ô ·fi Ù· ̤۷ Ì·˙È΋˜ ÂÓË̤ڈÛË˜Ø Ù· ËıÈο Ô‰ÔÊÚ¿ÁÌ·Ù· ·ӉÚÒÓÔÓÙ·È ·fi ·Ú¯ÈÛ˘ÓÙ¿ÎÙ˜, ÎÏËÚÈÎÔ‡˜, ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÔÚıÒ˜ ÛÎÂÙfiÌÂÓÔ˘˜ ÔÏ›ÙÂ˜Ø ÎÔÈÓˆÓÈο ηٷÍȈ̤ÓÔÈ ÂȉÈÎÔ› ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÔ˘Ó ÙȘ
128
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
‰È·ÁÓÒÛÂȘ Î·È ÙȘ ıÂڷ›˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÂÈÓÔÔ‡ÓÙ·È ‹ ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È ÙÚfiÔÈ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ˘. TÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È, ÂÚÈıˆÚÈÔÔÈÂ›Ù·È ‹ ÂÎÊ˘Ï›˙ÂÙ·È» (1991, Û. 23). ∆¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Û˘Ì‚¿ÓÙ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ fiÏ· «ÛÙȘ ÂÎÛÙÚ·Ù›˜ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ», ·fi ÙȘ Ôԛ˜, Ì ÙË Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Ù˘ ÚÔÛÔ¯‹˜ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ÁÓÒÌ˘ ÛÙÔ ÂÓ ÏfiÁˆ ı¤Ì· Î·È ÛÙËÓ Â›Ï˘Û‹ ÙÔ˘, οÔÈÔ˜ ¤¯ÂÈ Ó· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ Î·È Î¿ÔÈÔ˜ ¿ÏÏÔ˜ Ó· ¯¿ÛÂÈ. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ·˘ÙÔ‡˜, ÛÙÔȯ›· Ô˘ Ó· ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ‡·ÚÍË Â˘Ú¤ˆ˜ ‰È·‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Û·Ù·ÓÈÛÙÈÎÒÓ Ï·ÙÚÂÈÒÓ, Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂˆÓ Ì·ÁÈÛÛÒÓ Î·È ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎÒÓ Î·ÎÔÔÈ‹ÛÂˆÓ ·È‰ÈÒÓ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó. ∞ÛÊ·ÏÒ˜, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰È¿ÊÔÚ˜ ÁÚ·ÊÈΤ˜ ÊÈÁÔ‡Ú˜ Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó Û˘ÓÂÓÙ‡ÍÂȘ Û ÙÔÎ-ÛfiÔ˘ ‹ ÊÔÚÔ‡Ó Ì·‡Ú· Î·È Î·›Ó ı˘ÌÈ¿Ì·Ù·, ·ÏÏ¿ fiÏÔÈ ·˘ÙÔ› ‰ÂÓ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ· ·‰›ÛÙ·ÎÙÔÈ Î·ÎÔ‡ÚÁÔÈ Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ˘ÔÓÔÌÂ‡Ô˘Ó ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ‰È·Êı›ÚÔ˘Ó ÙËÓ ËıÈ΋ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜. ¶ÔÈÔ˜ ¿ÏψÛÙ ı· ÈÛ¯˘ÚÈ˙fiÙ·Ó Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ; ∆Ô ÎÏÂȉ› ÁÈ· fiÏ· ·˘Ù¿ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ÙÔ˘ ÂÚˆÙ‹Ì·ÙÔ˜: «¶ÔÈÔ˜ ¤¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË ÙȘ Û·Ù·ÓÈÛÙÈΤ˜ Ï·ÙÚ›˜;». ∏ ·¿ÓÙËÛË Â›Ó·È: «OÚÈṲ̂ÓÔÈ ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ¤˜ ÙÔÎ-ÛfiÔ˘, οÔÈÔÈ ÂΉfiÙ˜, ÔÈ ·ÓÙÈÛ·Ù·ÓÈÛÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜, ÔÈ ÊÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙ¤˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ıÚËÛÎÂÈÒÓ Î·È Î¿ÔȘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ». ŸÏÔÈ ·˘ÙÔ› ¤¯Ô˘Ó Ó· ÎÂÚ‰›ÛÔ˘Ó ·fi Ù¤ÙÔÈÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜. «∂‰Ò Î·È Ôχ ηÈÚfi», ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, «Ô Û·Ù·ÓÈÛÌfi˜ ·ÔÙÂÏ› ÌfiÓÈÌÔ ı¤Ì· ÛÙ· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÙËÏÂÔÙÈÎÒÓ ÛÙ·ıÌÒÓ Î·È ÙˆÓ ÂÚÈıˆÚÈ·ÎÒÓ ÙÔÎ-ÛfiÔ˘. ∆ÒÚ· Ô Û·Ù·ÓÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ ‰ÈÂÈÛ‰‡ÛÂÈ ÛÙ· ‰ÂÏÙ›· Âȉ‹ÛÂˆÓ «Â˘ÚÂÒÓ» ηӷÏÈÒÓ Î·È Û ˙ÒÓ˜ ˘„ËÏfiÙÂÚ˘ ÙËÏÂı¤·Û˘, Ì ÂȉÈο ÚÂÔÚÙ¿˙, ÓÙÔÎÈÌ·ÓÙ¤Ú, Î·È ÙËÏÂÙ·Èӛ˜ Á‡Úˆ ·fi ÙȘ Û·Ù·ÓÈÛÙÈΤ˜ Ï·ÙÚ›˜. ŸÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·ÛÙ˘ÓÔÌÈÎÔ›, ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ› ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ› Î·È ¿ÏÏÔÈ ‰ËÌfiÛÈÔÈ ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯ÔÈ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Û ÛÂÌÈÓ¿ÚÈ·, Ô˘ ÏËÚÒÓÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ÊÔÚÔÏÔÁÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË Âη›‰Â˘ÛË, ÒÛÙ ӷ ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÛÔ˘Ó ÙÔÓ Û·Ù·ÓÈÛÙÈÎfi ΛӉ˘ÓÔ» (Û. 3). ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÚÔ‹ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ ˘ÚÔ‰ÔÙ› ÙÔÓ ‚Úfi¯Ô ·Ó¿‰Ú·Û˘ Î·È Ô˘ Ô‰ËÁ› ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜» Û ˘„ËÏfiÙÂÚ· ›‰· ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·˜. ∆Ô Î›ÓËÙÚÔ, fiˆ˜ Î·È ÙÔ fiÏÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, ·ӤگÂÙ·È ÈÛÙÔÚÈο ·fi ·ÈÒÓ· Û ·ÈÒÓ· ˆ˜ ̤ÛÔ ÌÂÙ¿ıÂÛ˘ Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ¢ı‡Ó˘ — ڛ͠ٷ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù¿ ÛÔ˘ ÛÙÔÓ ÎÔÓÙÈÓfiÙÂÚÔ Â¯ıÚfi. fiÛÔ ÈÔ ÌÔ¯ıËÚfi˜ Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ ÙfiÛÔ ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ. π‰·ÓÈÎfiÙÂÚÔ˜ ·Ô‰ÈÔÔÌ·›Ô˜ ÙÚ¿ÁÔ˜, Ê˘ÛÈο, Â›Ó·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ™·Ù·Ó¿˜, ·Ú¤· Ì ÙË ıËÏ˘Î‹ Û˘ÓÂÚÁfi ÙÔ˘, ÙË Ì¿ÁÈÛÛ·. Ÿˆ˜ ·Ú·ÙËÚ› Ô ÎÔÈÓˆÓÈÔÏfiÁÔ˜ ∫¿È ŒÚÈÎÛÔÓ (K. Erikson), «‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ›Ûˆ˜ ηӤӷ ¿ÏÏÔ Â›‰Ô˜ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ô˘ Ó· ·ÔÙÂÏ› ηχÙÂÚÔ ‰Â›ÎÙË ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ·Ó·ÛٿوÛ˘ Î·È ·ÏÏ·Á‹˜, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· “Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜” ¤¯Ô˘Ó ÁÂÓÈο ·Ú·ÙËÚËı› Û ÎÔÈӈӛ˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ÔÈ Î˘Ú›·Ú¯Â˜ ıÚË-
E¶I¢HMIE™ KATH°OPIøN
129
Û΢ÙÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ Â›Ó·È Ú¢ÛÙ¤˜ — Û ÎÔÈӈӛ˜, ı· ϤÁ·ÌÂ, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó Î¿ÔÈ· ÌÂÙ·ÙfiÈÛË ÔÚ›ˆÓ» (1966, Û. 153). °È· Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜» ηٿ ÙÔÓ 15Ô Î·È 16Ô ·ÈÒÓ·, Ì¿ÏÈÛÙ·, Ô ·ÓıÚˆÔÏfiÁÔ˜ ª¿Ú‚ÈÓ Ã¿ÚȘ (M. Harris) ˘ÔÁÚ¿ÌÌÈ˙ fiÙÈ «ÙÔ Î‡ÚÈÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ˘ fiÏÔ˘ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ÂÁηı›‰Ú˘Û ÙÔ Î˘Ó‹ÁÈ ÙˆÓ Ì·ÁÈÛÛÒÓ ‹Ù·Ó ˆ˜ ÔÈ ÊÙˆ¯Ô› ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ ÙÔ˘˜ η٤ÙÚ¯·Ó Ì¿ÁÈÛÛ˜ Î·È ‰È¿‚ÔÏÔÈ Î·È fi¯È Ú›ÁÎȘ Î·È ¿Â˜. ŒÛÙ·ÍÂ Ë ÛÙ¤ÁË ÛÔ˘, ·¤‚·ÏÂ Ë ·ÁÂÏ¿‰· ÛÔ˘, ηٷÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó Ù· Û·ÚÙ¿ ÛÔ˘, Í›ÓÈÛ ÙÔ ÎÚ·Û› ÛÔ˘, fiÓÂÛ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÛÔ˘, ¤ı·Ó ÙÔ ·È‰› ÛÔ˘; ◊Ù·Ó ¤ÚÁÔ Ì·ÁÈÛÛÒÓ. ∞·Û¯ÔÏË̤ÓÔÈ Ì ÙȘ Ê·ÓÙ·ÛÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ‰·ÈÌÔÓ›ˆÓ ·˘ÙÒÓ, ÔÈ ·ÏÏfiÊÚÔÓ˜, ·ÔÍÂӈ̤Ó˜, ÂÍ·ıÏȈ̤Ó˜ Ì¿˙˜ ηÙËÁÔÚÔ‡Û·Ó ÙÔÓ ¢È¿‚ÔÏÔ Ô˘ ÔÚÁ›·˙ ÂȘ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÙ› ÁÈ· ÙÔÓ ‰È·Êı·Ṳ́ÓÔ ÎÏ‹ÚÔ Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÏËÛÙÔ˘˜ ·ÚÈÛÙÔÎÚ¿Ù˜» (1974, Û. 205). ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∆˙¤ÊÚ˘ µ›ÎÙÔÚ (J. Victor) ™·Ù·ÓÈÛÙÈÎfi˜ ·ÓÈÎfi˜: ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ̇ıÔ˘ (Satanic Panic: The Creation of a Contemporary Legend, 1993) ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË Ì¤¯ÚÈ ÙÒÚ· ·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Î·È Ô ˘fiÙÈÙÏfi˜ ÙÔ˘ Û˘ÓÔ„›˙ÂÈ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ. O µ›ÎÙÔÚ ·ÓȯÓ‡ÂÈ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ ÙˆÓ Û·Ù·ÓÈÛÙÈÎÒÓ Ï·ÙÚÂÈÒÓ Û˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔÓ Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓÈÎÔ‡˜ ˘ÔÎÈÓÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ·fi ‰È·‰fiÛÂȘ Î·È Ì ¿ÏϘ ÌÔÚʤ˜ Ì·˙È΋˜ ˘ÛÙÂÚ›·˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· ‰Â›¯ÓÂÈ Ò˜ ·Ú·Û‡ÚÂÙ·È Ô ÎfiÛÌÔ˜ Û ٤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. ∏ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Û ·˘Ù¿ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌˆÓ, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ ÂÈÛÚÔ‹ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ·fi Û‡Á¯ÚÔÓ˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ËÁ¤˜. ™ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’70 ˘‹Ú¯·Ó ‰È·‰fiÛÂȘ ÁÈ· ÂÈΛӉ˘Ó˜ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ Ï·ÙÚ›˜, ·ÎÚˆÙËÚÈ·ÛÌÔ‡˜ ·ÁÂÏ¿‰ˆÓ Î·È ı˘Û›Â˜ ˙ÒˆÓ Û ۷ٷÓÈÛÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›Â˜. ™ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’80, Ë ∞ÌÂÚÈ΋ ‚ÔÌ‚·Ú‰›ÛÙËΠ·fi ‚È‚Ï›·, ¿ÚıÚ· Î·È ÙËÏÂÔÙÈΤ˜ ÂÎÔ̤˜ Û¯ÂÙÈο ÌÂ: ÙÔ Û‡Ó‰ÚÔÌÔ ÙˆÓ ÔÏÏ·ÏÒÓ ÚÔÛˆÈÎÔًوÓ, ÙÔ «Û·Ù·ÓÈÛÙÈÎfi» ¤Ì‚ÏËÌ· Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ Procter & Gamble, ÙËÓ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË ·È‰ÈÒÓ, ÙËÓ ˘fiıÂÛË ª·Î ª¿ÚÙÈÓ* Î·È ÙË Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ ‰È·‚fiÏÔ˘Ø Ë ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’90 Ì·˜ ¤¯ÂÈ ÚÔÛʤÚÂÈ ÙÔÓ ·ÓÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈ΋ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË ·È‰ÈÒÓ ÛÙËÓ ∞ÁÁÏ›·, ·Ó·ÊÔÚ¤˜ fiÙÈ Ë ÂÎÎÏËÛ›· ÙˆÓ ªÔÚÌfiÓˆÓ, ÛÙȘ ∏¶∞, ¤¯ÂÈ ‰È·‚Úˆı› ·fi ‡Ô˘ÏÔ˘˜ Û·Ù·ÓÈÛÙ¤˜ Ô˘ ·ÛÂÏÁÔ‡Ó Û ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ·
*
™.Ù.ª.: ∏ ˘fiıÂÛË ª·Î ª¿ÚÙÈÓ (McMartin) ·ÊÔÚÔ‡Û ÙËÓ Î·Ù·ÁÁÂÏ›· ÁÈ· ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË ·È‰ÈÒÓ ÂÓfi˜ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ÛÙȘ ∏¶∞ ·fi ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙË ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË, Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ª·Î ª¿ÚÙÈÓ, Ô˘ ‰Èˇı˘Ó ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ηÙËÁÔÚ‹ıËΠfiÙÈ ˘Ô¯Ú¤ˆÓ ٷ ·È‰È¿ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Û ۷ٷÓÈÛÙÈΤ˜ ÙÂÏÂÙ¤˜. ªÂÙ¿ ·fi Ê˘Ï·Î›ÛÂȘ Î·È Ù·Ï·ÈˆÚ›· ¯ÚfiÓˆÓ, ÔÈ ª·Î ª¿ÚÙÈÓ ÙÂÏÈο ··ÏÏ¿¯ıËÎ·Ó ·fi ÙȘ ηÙËÁÔڛ˜.
130
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
ÙˆÓ ÙÂÏÂÙÒÓ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ Û·Ù·ÓÈÛÙÈÎfi ·ÓÈÎfi ÙÔ˘ ™·Ó NÙȤÁÎÔ (‚Ï. Victor 1993, Û. 24-25). OÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛ·Ó ÙÔÓ ‚Úfi¯Ô ·Ó¿‰Ú·Û˘. ∆ÒÚ·, fï˜, Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó. ∆Ô 1994, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙÔ ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ÀÁ›·˜ Ù˘ ªÂÁ¿Ï˘ µÚÂÙ·Ó›·˜ ‰ÈÂÓ‹ÚÁËÛ ÌÈ· ¤Ú¢ӷ Ë ÔÔ›· ‰ÂÓ ·Ó·Î¿Ï˘„ ηӤӷ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ Ó· ÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙȘ ηٷı¤ÛÂȘ ·˘ÙÔÙÒÓ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ Î·ÎÔÔ›ËÛË ·È‰ÈÒÓ ·fi Û·Ù·ÓÈÛÙ¤˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ∆˙ËÓ §· ºÔÓÙ·›Ó (J. La Fontaine), ηıËÁ‹ÙÚÈ· ÛÙËÓ ™¯ÔÏ‹ OÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘, «oÈ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓ˜ ·Ôηχ„ÂȘ οÔÈˆÓ ·È‰ÈÒÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ Î·ÎÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜ ·fi Û·Ù·ÓÈÛÙ¤˜ ¤ÁÈÓ·Ó ˘fi ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙˆÓ ÂÓËϛΈÓ. ŒÓ· ̤ÚÔ˜ ÙˆÓ Î·Ù·ı¤ÛÂˆÓ ·˘ÙÒÓ ÚÔ‹Ïı ·fi ÙËÓ ›ÂÛË ‹ ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË Ô˘ ‰¤¯ÙËÎ·Ó ÔÚÈṲ̂ӷ ·È‰È¿ ·fi ÙȘ ÌËÙ¤Ú˜ ÙÔ˘˜». ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë ‰‡Ó·ÌË Ô˘ ηÙˇı˘Ó ÙȘ ȤÛÂȘ ·˘Ù¤˜; OÈ ∂˘·ÁÁÂÏÈÎÔ› ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ›, ÂÈο˙ÂÈ Ë §· ºÔÓÙ·›Ó: «∏ ÚÔ·Á¿Ó‰· ÙˆÓ ∂˘·ÁÁÂÏÈÎÒÓ Î·Ù¿ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÎÈÓËÌ¿ÙˆÓ ¿ÛÎËÛ ÈÛ¯˘Ú‹ ›‰Ú·ÛË, ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi ÂÚÈÙÒÛÂˆÓ Û·Ù·ÓÈÛÙÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘» (Shermer 1994, Û. 21). ∆O ∫πN∏ª∞ ∆∏™ ∞N∞∫∆øª∂N∏™ ªN∏ª∏™ ø™ º∞πNOª∂NO «ª∞°π™™OºOµπ∞™» ŒÓ· ÙÚÔÌ·ÎÙÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ·Ú·ÏÏËÏÈÛÙ› Ì ÙȘ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›Â˜» ÙÔ˘ ÌÂÛ·›ˆÓ·, Â›Ó·È ÂΛÓÔ Ô˘ ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ «Î›ÓËÌ· Ù˘ ·Ó·ÎÙÒÌÂÓ˘ ÌÓ‹Ì˘». ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ·Ó·ÎÙÒÌÂÓ˜ ÌӋ̘ ›ӷÈ, ˘ÔÙ›ıÂÙ·È, ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘ ηٿ ÙËÓ ·È‰È΋ ËÏÈΛ·, ÔÈ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó ·ˆıËı› ·fi fiÛÔ˘˜ ‹ fiÛ˜ ÙËÓ ˘¤ÛÙËÛ·Ó Î·È Â·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·È, ‰ÂηÂٛ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·, Ì ÙË ¯Ú‹ÛË ÂȉÈÎÒÓ ıÂڷ¢ÙÈÎÒÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ, Ô˘ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ˘Ô‚ÔÏ‹ ÂÚˆÙ‹ÛˆÓ, ‡ÓˆÛË, ·Ó·‰ÚÔÌÈ΋ ‡ÓˆÛË (ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ô ˘ÓˆÙÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙËÓ ·È‰È΋ ËÏÈΛ· ÙÔ˘ Î·È ı˘Ì¿Ù·È Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ÓfiÌÈ˙ ˆ˜ ›¯Â ͯ¿ÛÂÈ), ÂÓ¤ÛÂȘ ÔÚÔ‡ ·ÏËı›·˜ Î·È ÂÚÌËÓ›· ÔÓ›ڈÓ. ∂ΛÓÔ Ô˘ ‰ÈηÈÔÏÔÁ› ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi ÙÔ˘ «ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜» ·˘ÙÔ‡ ˆ˜ ‚Úfi¯Ô˘ ·Ó¿‰Ú·Û˘ Â›Ó·È Ô ÂÈÙ·¯˘ÓfiÌÂÓÔ˜ Ú˘ıÌfi˜ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹˜ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ. O ıÂÚ·Â˘Ù‹˜ ‚¿˙ÂÈ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙÔÓ ÂÏ¿ÙË ÙÔ˘ Ó· ‰È·‚¿ÛÂÈ ‚È‚Ï›· Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·Ó¿ÎÙËÛË ÌÓ‹Ì˘, Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ Ì·ÁÓËÙÔÛÎÔË̤ӷ ÙÔÎ-ÛfiÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ı¤Ì· Î·È Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ ÛÂ Û˘Ì‚Ô˘Ï¢ÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Ì·˙› Ì ¿ÏϘ Á˘Ó·›Î˜, Û˘Ó‹ıˆ˜, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Î·Ï¤ÛÂÈ ÌӋ̘ ηÎÔÔ›ËÛ˘. ∂ÓÒ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ıÂڷ›·˜ Ô Û˘ÌÌÂÙ¤¯ˆÓ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ ·Ó¿ÌÓËÛË Î·ÎÔÔ›ËÛ˘ ηٿ ÙËÓ ·È‰È΋ ÙÔ˘ ËÏÈΛ·, Û‡ÓÙÔÌ· ÙËÓ ·ÔÎÙ¿, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ‚‰ÔÌ¿‰Â˜ ‹ Î·È Ì‹Ó˜ ˘Ô‚ÔÏ‹˜ ÛÙȘ ÂȉÈΤ˜ ıÂڷ¢ÙÈΤ˜ Ù¯ÓÈΤ˜. ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ·Ú¯›˙ÂÈ Ô ¯ÔÚfi˜ ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ı˘ÙÒÓ —·Ù¤Ú·˜, ÌËÙ¤Ú·, ·Ô‡˜, ı›Ԙ, ·‰ÂÏÊfi˜, Ê›ÏÔÈ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· Î.Ù.Ï. ∞ÎÔÏÔ˘ı›
E¶I¢HMIE™ KATH°OPIøN
131
Ë ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË Ì ÙÔ˘˜ ηÙËÁÔÚËı¤ÓÙ˜, Ô˘ ۯ‰fiÓ ¿ÓÙÔÙ ·ÚÓÔ‡ÓÙ·È ÙȘ ηÙËÁÔڛ˜, Î·È Ë ‰È·ÎÔ‹ οı ۯ¤Û˘ Ì·˙› ÙÔ˘˜. ∞ÔÙ¤ÏÂÛÌ·: ηÙÂÛÙÚ·Ì̤Ó˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ (‚Ï. Hochman 1993). ∆fiÛÔ ÔÈ ÂȉÈÎÔ› Ô˘ ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Ì¤ıÔ‰Ô fiÛÔ Î·È ÂΛÓÔÈ Ô˘ ÙËÓ ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó ˘ÔÏÔÁ›˙Ô˘Ó ˆ˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ¤Ó· ÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ ¿ÓıÚˆÔÈ ¤¯Ô˘Ó «·Ó·ÎÙ‹ÛÂÈ» ÌӋ̘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘ ·fi ÙÔ 1988 Î·È ÌÂÙ¿, Î·È ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ·˘Ùfi ‰ÂÓ Û˘Ó˘ÔÏÔÁ›˙ÔÓÙ·È fiÛÔÈ Â›¯·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ Î·ÎÔÔÈËı› ÛÂÍÔ˘·ÏÈο Î·È ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÙÔ Í¤¯·Û·Ó (Crews et al. 1995, Loftus & Ketcham 1994, Pendergrast 1995). O Û˘ÁÁڷʤ·˜ ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ °Ô˘¤ÌÛÙÂÚ (R. Webster), ÛÙÔ Ôχ ÂӉȷʤÚÔÓ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ °È·Ù› Ô ºÚfi˘Ó٠›¯Â ¿‰ÈÎÔ (Why Freud Was Wrong, 1995), ·ÓȯÓ‡ÂÈ ÙȘ Ú›˙˜ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Û ÌÈ· ÔÌ¿‰· „˘¯ÔıÂڷ¢ÙÒÓ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ù˘ µÔÛÙÒÓ˘, Ô˘ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’80, ÂËÚ·Ṳ̂ÓÔÈ ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ∞ÈÌÔÌÈÍ›· ·Ù¤Ú·-ÎfiÚ˘ (FatherDaughter Incest, 1981) Ù˘ „˘¯È¿ÙÚÔ˘ ∆˙Ô‡ÓÙÈı äÚÌ·Ó (J. Herman), ¤ÊÙÈ·Í·Ó ÔÌ¿‰Â˜ ıÂڷ›·˜ ÁÈ· ı‡Ì·Ù· ·ÈÌÔÌÈÍ›·˜. ªÈ· Î·È Ë ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË Â›Ó·È ¤Ó· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Î·È ÙÚ·ÁÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, ·˘Ù‹ Ë Î›ÓËÛË ·ÔÙ¤ÏÂÛ ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‚‹Ì· ÁÈ· Ó· ¤ÏıÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÚÔÛ΋ÓÈÔ. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, Ì·˙› Ì ·˘Ùfi ‹Ïı ÛÙÔ ÚÔÛ΋ÓÈÔ Î·È Ë È‰¤· fiÙÈ ÙÔ ˘ÔÛ˘Ó›‰ËÙÔ Â›Ó·È ÌÈ· ·Ôı‹ÎË ·ˆıËÌ¤ÓˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ, Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ·fi ÙË Ã¤ÚÌ·Ó ÌÈ·˜ Á˘Ó·›Î·˜ Ù˘ ÔÔ›·˜ ÔÈ «Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙ ·ˆıË̤Ó˜ ÌӋ̘» ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘ ‹Ïı·Ó ÛÙÔ Êˆ˜ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ıÂڷ›·˜. ∞Ú¯Èο, Ù· ̤ÏË ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ıÂڷ›·˜ ‹Ù·Ó, ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο, ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ÔÙ¤ ‰ÂÓ Í¤¯·Û·Ó ÙËÓ Î·ÎÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜. ™Ù·‰È·Î¿, fï˜, fiˆ˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô °Ô˘¤ÌÛÙÂÚ, ¿Ú¯ÈÛ ӷ οÓÂÈ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ Ù˘ ÛÙȘ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Ë ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ıÂڷ¢ÙÈ΋˜ «·ÓÔÈÎÔ‰fiÌËÛ˘» ÙˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ. ∫˘ÓËÁÒÓÙ·˜ ÙȘ ÎÚ˘Ì̤Ó˜ ÌӋ̘ Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ı· ÂÍËÁÔ‡Û·Ó Ù· Û˘ÌÙÒÌ·Ù· Ô˘ ›¯·Ó ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ ·˘Ù¤˜, ÔÈ „˘¯ÔıÂÚ·Â˘Ù¤˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó Û˘¯Ó¿ ÌÈ· ̤ıÔ‰Ô ¯ÚÔÓÈο ÂÚÈÔÚÈṲ̂Ó˘ ÔÌ·‰È΋˜ ıÂڷ›·˜. ™ÙÔ ÍÂΛÓËÌ· ÙˆÓ ‰¤Î· ‹ ‰Ò‰Âη ‚‰ÔÌ·‰È·›ˆÓ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛˆÓ, ÔÈ ·ÛıÂÓ›˜ ·ÚÔÙÚ‡ÓÔÓÙ·Ó Ó· ı¤ÛÔ˘Ó ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜. °È· ÔÏÏÔ‡˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÛıÂÓ›˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ηÎÔÔ›ËÛ˘, ÛÙfi¯Ô˜ ‹Ù·Ó Ë ·Ó¿ÎÙËÛË ÙˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂˆÓ ·˘ÙÒÓ. ªÂÚÈÎÔ› ¤ıÂÙ·Ó ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ «ı¤Ïˆ ·ÏÒ˜ Ó· ̈ ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· Î·È Ó· ÓÈÒÛˆ ˆ˜ ·Ó‹Îˆ Û’ ·˘Ù‹Ó». ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ÙËÓ ¤ÌÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛË, Ô ıÂÚ·Â˘Ù‹˜ ˘ÂÓı‡ÌÈ˙ ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· fiÙÈ Â›¯·Ó ‹‰Ë ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙÔ Ì¤ÛÔ Ù˘ ıÂڷ›·˜ ÙÔ˘˜, οÙÈ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÍÂοı·ÚÔ ˘·ÈÓÈÁÌfi fiÙÈ Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ÙÂÏ›ˆÓÂ. ŒÙÛÈ, ηıÒ˜ Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi Ë ›ÂÛË ÁÈ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÁÈÓfiÙ·Ó ÈÔ ¤ÓÙÔÓË, ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó Ù¤ÙÔȘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ¿Ú¯È˙·Ó Û˘¯Ó¿ Ó· ‚Ï¤Ô˘Ó ÂÈÎfiÓ˜ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘
132
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
·fi ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘˜ ‹ ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜ Î·È ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜ ·˘Ù¤˜ ÂÚÌËÓ‡ÔÓÙ·Ó ˆ˜ ÌӋ̘ ‹ «Í·ÊÓÈΤ˜ ·Ó·Ï·Ì¤˜» ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ (1995, Û. 519). O ‚Úfi¯Ô˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ¿Ú¯ÈÛ ϤÔÓ Ó· ·˘ÙÔ-ÔÚÁ·ÓÒÓÂÙ·È, ˘fi ÙËÓ ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ „˘¯ÔıÂÚ·Â˘Ù‹ ∆˙¤ÊÚ˘ ª¿ÛÔÓ (Jeffrey Masson) Î·È ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ∏ ›ıÂÛË Î·Ù¿ Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜ (The Assault On Truth, 1984), ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ·¤ÚÚÈÙ ÙÔÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ºÚfi˘ÓÙ fiÙÈ Ë ·È‰È΋ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË ‹Ù·Ó ÌÈ· Ê·ÓÙ·Û›ˆÛË Î·È ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙ ˆ˜ Ë ·Ú¯È΋ ı¤ÛË ÙÔ˘ ºÚfi˘ÓÙ —fiÙÈ Ë ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË Ô˘ ÙfiÛÔ Û˘¯Ó¿ ·Ó¤ÊÂÚ·Ó ÔÈ ·ÛıÂÓ›˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈ΋, Â˘Ú‡Ù·Ù· ‰È·‰Â‰Ô̤ÓË Î·È ˘Â‡ı˘ÓË ÁÈ· ÙȘ Ó¢ÚÒÛÂȘ ÙˆÓ ÂÓ‹ÏÈÎˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ— ‹Ù·Ó Ë ÔÚı‹. ∆Ô Î›ÓËÌ· ÂÍÂÏ›¯ıËΠÛÂ Ù˘ÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜», fiÙ·Ó Ë ŒÏÂÓ ª·˜ (E. Bass) Î·È Ë §ÒÚ· N٤ȂȘ (L. Davis) ‰ËÌÔÛ›Â˘Û·Ó ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ∆Ô ı¿ÚÚÔ˜ ÁÈ· Ó· ıÂڷ¢Ù›˜: ŒÓ·˜ Ô‰ËÁfi˜ ÁÈ· ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ Ô˘ ¤˙ËÛ·Ó Ù˘ ·È‰È΋˜ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘ (The Courage To Heal: A Guide For Women Survivors of Child Sexual Abuse, 1988). ŒÓ· ·fi Ù· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ‹Ù·Ó ˆ˜: «∞Ó ÓÔÌ›˙ÂȘ fiÙÈ Â›¯Â˜ ηÎÔÔÈËı› Î·È Ë ˙ˆ‹ ÛÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ù· Û¯ÂÙÈο Û˘ÌÙÒÌ·Ù·, ÙfiÙ ¤¯ÂȘ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Î·ÎÔÔÈËı›» (Û. 22). ∆Ô ‚È‚Ï›Ô Ô‡ÏËÛ ¿Óˆ ·fi 750.000 ·ÓÙ›Ù˘· Î·È ¤‰ˆÛ ÙÔ ¤Ó·˘ÛÌ· ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ÌÈ· ‚ÈÔÌ˯·Ó›· Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ ·Ó¿ÎÙËÛË ·ˆıËÌ¤ÓˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ, Ô˘ Û˘ÌÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó ‰Âο‰Â˜ ·ÚfiÌÔÈ· ‚È‚Ï›·, ÙËÏÂÔÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È ¿ÚıÚ· Û ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Î·È ÂÚÈÔ‰Èο. ∏ ‰È·Ì¿¯Ë ÁÈ· ÙÔ ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· «·Ó·ÎÙË̤Ó˜» ‹ „¢‰Â›˜ ÌӋ̘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· Ì·›ÓÂÙ·È ÌÂٷ͇ „˘¯ÔÏfiÁˆÓ, „˘¯È¿ÙÚˆÓ, ‰ÈÎËÁfiÚˆÓ, ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊˆÓ Î·È ÙÔ˘ ¢ڇÙÂÚÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡. ∂Âȉ‹ Ë ·È‰È΋ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ô˘ fiÓÙˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Û˘¯ÓfiÙÂÚ· ·’ fi,ÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi Ì·˜ ı· ı¤Ï·Ì ӷ ÈÛÙ‡ԢÌÂ, ‰È·Î˘‚‡ÔÓÙ·È ÔÏÏ¿ fiÙ·Ó ÔÈ Î·ÙËÁÔڛ˜ ÙˆÓ ıˆÚÔ‡ÌÂÓˆÓ ˆ˜ ı˘Ì¿ÙˆÓ ηٷÚÚ›ÙÔÓÙ·È. øÛÙfiÛÔ, ·˘Ùfi Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ˘fiıÂÛË ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ·Ó·ÎÙÒÌÂÓ˘ ÌÓ‹Ì˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î¿ÔÈ· ÂȉËÌ›· ·È‰È΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘, ·ÏÏ¿ ÌÈ· ÂȉËÌ›· ηٷÁÁÂÏÈÒÓ (‚Ï. EÈÎfiÓ· 13). ∂›Ó·È «Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·», ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ˘ÛÙÂÚ›·. ∫·È ÌfiÓÔÓ ÔÈ ·ÚÈıÌÔ› Ô˘ ‰›ÓÔÓÙ·È ·ÚÎÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËıÔ‡Ó ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜. ∏ ª·˜, Ë N٤ȂȘ Î·È ¿ÏÏÔÈ ÂÎÙÈÌÔ‡Ó fiÙÈ 3550% fiÏˆÓ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ¤¯Ô˘Ó ηÎÔÔÈËı› ÛÂÍÔ˘·ÏÈο ηٿ ÙËÓ ·È‰È΋ ÙÔ˘˜ ËÏÈΛ·… ∞Ó ‰Â¯Ùԇ̠ÙÔ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfiÙÂÚÔ ÔÛÔÛÙfi, ·˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜, ÌfiÓÔÓ ÛÙȘ ∏¶∞, 42,9 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Á˘Ó·›Î˜ ¤¯Ô˘Ó ηÎÔÔÈËı› ÛÂÍÔ˘·ÏÈο. K·È ·ÊÔ‡ οÔÈÔ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙȘ ¤¯ÂÈ Î·ÎÔÔÈ‹ÛÂÈ ÛÂÍÔ˘·ÏÈο, ·˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ 42,9 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ∞ÌÂÚÈηÓÔ› ¿ÓÙÚ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ‰Ú¿ÛÙ˜ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘ ·È‰ÈÒÓ! ∆Ô ¿ıÚÔÈÛÌ· Ì·˜ ‰›ÓÂÈ
133
∫·ÙËÁÔڛ˜ ÁÈ· ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË
E¶I¢HMIE™ KATH°OPIøN
94 19 Ù. ·Ú 93 M 19 Î. 3 ¢Â 99 .1 Ù 3 ™Â 99 .1 ‡Ó 93 IÔ 19 Ù. ·Ú 92 M 19 Î. 2 ¢Â 99 .1 Ù 92 ™Â 19 Ù. ·Ú 2 M 9 19 Ó. I·
EIKONA 13. ∞ÚÈıÌfi˜ ηٷÁÂÁÚ·ÌÌ¤ÓˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ ÁÈ· ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË ·fi ÁÔÓ›˜, ª¿ÚÙÈÔ˜ 1992 - ª¿ÚÙÈÔ˜ 1994. [¶ËÁ‹: ÿ‰Ú˘Ì· ÁÈ· ÙÔ ™‡Ó‰ÚÔÌÔ æ¢‰ÒÓ ∞Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ.]
85,8 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ∞ÌÂÚÈηÓÔ‡˜ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô ʇψÓ. ∂ÈϤÔÓ, Û ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È, ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ÛÙËÓ Î·ÎÔÔ›ËÛË ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÌËÙ¤Ú˜ Ô˘ Û˘ÁηٷٛıÂÓÙ·È Î·È Ê›ÏÔÈ ‹ Û˘ÁÁÂÓ›˜ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó. ™˘ÓÂÒ˜, Ô Û˘ÓÔÏÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ fiÛˆÓ Ì ÙÔÓ ¤Ó·Ó ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÙÚfiÔ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó Û ηÎÔÔÈ‹ÛÂȘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÍÂÂÚÓ¿ Ù· 100 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ¿ÙÔÌ· (Á‡Úˆ ÛÙÔ 38% ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ÙˆÓ ∏¶∞). ∞‰‡Ó·ÙÔÓ! ∂›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ, ¤ÛÙˆ ÎÈ ·Ó ÌÂÈÒÛÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜ ÛÙÔ ÌÈÛfi. ∫¿ÙÈ ¿ÏÏÔ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Â‰Ò. ∆Ô fiÏÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Á›ÓÂÙ·È ·ÎfiÌË ÈÔ Â›ÊÔ‚Ô ·Ó ÛÎÂÊÙ› ηÓ›˜ fi¯È ÌfiÓÔÓ ˆ˜ Ô Î·ı¤Ó·˜ ÌÔÚ› Ó· ‚ÚÂı› ηÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ˆ˜ ÔÈ Û˘Ó¤ÂȘ Â›Ó·È ‰Ú·Ì·ÙÈΤ˜ — Ó· Ê˘Ï·ÎÈÛÙ›. ¶ÔÏÏÔ› ¿ÓÙÚ˜ Î·È ·ÚÎÂÙ¤˜ Á˘Ó·›Î˜ ¤¯Ô˘Ó ÎÏÂÈÛÙ› ÛÙȘ Ê˘Ï·Î¤˜ Î·È ·ÚÎÂÙÔ› ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ¤ÁÎÏÂÈÛÙÔÈ, ·ÊÔ‡ ÎÚ›ıËÎ·Ó ¤ÓÔ¯ÔÈ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘ Ì ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘˜ ÌÈ· ·Ó·ÎÙË̤ÓË ÌÓ‹ÌË. §·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘’ fi„ÈÓ ÙÔ ÙÈ ‰È·Î˘‚‡ÂÙ·È, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÓÂÚÁԇ̠̠ÌÂÁ¿ÏË Û‡ÓÂÛË. ∂˘Ù˘¯Ò˜, Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ Ë Ù¿ÛË Û‹ÌÂÚ· ÎÏ›ÓÂÈ ÚÔ˜ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘ Ó· ıˆÚËı› ÙÔ Î›ÓËÌ· ÙˆÓ ·Ó·ÎÙËÌ¤ÓˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂˆÓ Ì›· ·fi ÙȘ Ì·‡Ú˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ „˘¯È·ÙÚÈ΋˜. ∆Ô 1994 Ô °Î¿Ú˘ ƒ·ÌfiÓ·, ·Ù¤Ú·˜ Ù˘ ηÙËÁfiÚÔ˘ ÙÔ˘, ÃfiÏ˘ ƒ·ÌfiÓ·, ‰ÈηÈÒıËΠ·fi ÙÔ ‰ÈηÛÙ‹ÚÈÔ ÎÂÚ‰›˙Ô-
134
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
ÓÙ·˜ ÙË ‰›ÎË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ‰‡Ô „˘¯ÔıÂڷ¢ÙÒÓ Ù˘, Ù˘ ª·Ú˜ π۷̤Ϸ Î·È ÙÔ˘ ¢Ú· ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ ƒfiÔ˘˙, Ô˘ ›¯·Ó ‚ÔËı‹ÛÂÈ ÙË ÃfiÏ˘ Ó· «ı˘ÌËı›» .¯. fiÙÈ Ô ·Ù¤Ú·˜ Ù˘ ÙËÓ ÂÍ·Ó¿Áη˙ ӷ οÓÂÈ ÛÙÔÌ·ÙÈÎfi ÛÂÍ ÛÙÔ ÛÎ˘Ï› Ù‹˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜. OÈ ¤ÓÔÚÎÔÈ Âȉ›Î·Û·Ó ÛÙÔÓ °Î¿Ú˘ ƒ·ÌfiÓ· ·Ô˙ËÌ›ˆÛË 500.000 ‰ÔÏ·Ú›ˆÓ ·fi Ù· 8 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Ô˘ ›¯Â ˙ËÙ‹ÛÂÈ, ΢ڛˆ˜ ÂÂȉ‹ ÏfiÁˆ ÙˆÓ ·ÛÙ‹ÚÈÎÙˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ Â›¯Â ¯¿ÛÂÈ ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘, ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ΤډÈ˙ 400.000 ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÂÙËÛ›ˆ˜. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔÓ fiÛÔÈ Î·ÙËÁÔÚ‹ıËÎ·Ó Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ú¯›ÛÂÈ ÙȘ ‰ÈηÛÙÈΤ˜ ·ÁˆÁ¤˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ Î·Ù‹ÁÔÚÔÈ ·Ú¯›˙Ô˘Ó ÙÒÚ· Ó· ÌËÓ‡Ô˘Ó ÙÔ˘˜ „˘¯ÔıÂÚ·Â˘Ù¤˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ˘Ô‚ÔÏ‹ „¢‰ÒÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ. ∫·È Ì¿ÏÈÛÙ· ‰ÈηÈÒÓÔÓÙ·È. ∏ §ÒÚ· ¶¤ÈÛÏ˘ (1993), Ô˘ ›¯Â οÔÙ ÂÈÛı› ˆ˜ ˘‹ÚÍ ı‡Ì· ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘ ÛÙ· ·È‰Èο Ù˘ ¯ÚfiÓÈ·, ¤¯ÂÈ Û‹ÌÂÚ· ·ÔÎËÚ‡ÍÂÈ ÙȘ ÌӋ̘ Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ¤¯ÂÈ ·Ó·ÎÙ‹ÛÂÈ, ÂÓÒ Ì‹Ó˘Û ÙÔÓ „˘¯ÔıÂÚ·Â˘Ù‹ Ù˘ ÎÂÚ‰›˙ÔÓÙ·˜ ÂÍÒ‰ÈÎË ·Ô˙ËÌ›ˆÛË. ∏ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ¤Ù˘¯Â ¢Ú›·˜ Î¿Ï˘„˘ ·fi Ù· ·ÌÂÚÈηÓÈο ªª∂. ¶ÔÏϤ˜ ¿ÏϘ Á˘Ó·›Î˜ ¤¯Ô˘Ó ÙÒÚ· ·ÔÛ‡ÚÂÈ ÙȘ ·Ú¯ÈΤ˜ ηٷı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Î·È ÌËÓ‡Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ıÂÚ·Â˘Ù¤˜ ÙÔ˘˜. OÈ Á˘Ó·›Î˜ ·˘Ù¤˜ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ÁÓˆÛÙ¤˜ ˆ˜ «·Ó·Û΢¿˙Ô˘Û˜», ÂÓÒ ¤¯ÂÈ È· ÂÌÊ·ÓÈÛÙ› Î·È ¤Ó·˜ „˘¯ÔıÂÚ·Â˘Ù‹˜ Ô˘ «·Ó·Û··Û» ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ (Pendergrast 1996). OÈ ‰ÈÎËÁfiÚÔÈ ‚ÔËıÔ‡Ó ÛÙËÓ ·Ó·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ‚Úfi¯Ô˘ ·Ó¿‰Ú·Û˘, ··ÈÙÒÓÙ·˜ ̤ۈ ÙˆÓ ‰ÈηÛÙËÚ›ˆÓ ÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÔÈÓÈÎÒÓ Â˘ı˘ÓÒÓ ÛÙÔ˘˜ ıÂÚ·Â˘Ù¤˜. O ıÂÙÈÎfi˜ ‚Úfi¯Ô˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘ ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÙ·È Û ·ÚÓËÙÈÎfi ηÈ, ¯¿ÚË Û ·ÓıÚÒÔ˘˜ fiˆ˜ Ë ¶¤ÈÛÏ˘ Î·È ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜ fiˆ˜ ÙÔ ÿ‰Ú˘Ì· ÁÈ· ÙÔ ™‡Ó‰ÚÔÌÔ æ¢‰ÒÓ ∞Ó·ÌÓ‹ÛÂˆÓ (False Memory Syndrome Foundation), Ë Î·Ù‡ı˘ÓÛË ÛÙËÓ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ·ÓÙÈÛÙÚ¤ÊÂÙ·È. ∏ ·Ó·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ‚Úfi¯Ô˘ ·Ó¿‰Ú·Û˘ ÂÓÈÛ¯‡ıËΠÎÈ ¿ÏÏÔ ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1995, fiÙ·Ó ¤ÍÈ ¤ÓÔÚÎÔÈ ÛÙËÓ ÎÔÌËÙ›· ƒ¿ÌÛ¸ Ù˘ ªÈÓÂÛfiÙ·, Âȉ›Î·Û·Ó ·Ô˙ËÌ›ˆÛË ‡„Ô˘˜ 2,7 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ‰ÔÏ·Ú›ˆÓ ÛÙË µÈÓ¤Ù Ã¿Ì·Ó Î·È ÛÙÔÓ Û‡˙˘Áfi Ù˘, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ‰›ÎË ‰È¿ÚÎÂÈ·˜ ¤ÍÈ ÌËÓÒÓ Î·Ù¿ Ù˘ „˘¯È¿ÙÚÔ˘ Ù˘ ÿ̷Ó, Ù˘ ¢ÚÔ˜ NÙ·˚¿Ó ª¤˘ ÃÔ˘ÌÂÓ¿ÓÛ΢, Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ˘Ô‚ÔÏ‹ „¢‰ÒÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂˆÓ ·È‰È΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘ ÛÙËÓ ÂÏ¿ÙÈÛÛ¿ Ù˘. ∏ Ã¿Ì·Ó ÂÈÛΤÊıËΠÙË ÃÔ˘ÌÂÓ¿ÓÛ΢ ÙÔ 1988 ÌÂ Û˘ÌÙÒÌ·Ù· ÁÂÓÈÎÔ‡ ¿Á¯Ô˘˜, ·ÏÏ¿ ¯ˆÚ›˜ ηÌÈ¿ ·Ôχو˜ ·Ó¿ÌÓËÛË ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ¤Ó·Ó ¯ÚfiÓÔ ıÂڷ›·˜, fï˜, Ë ÃÔ˘ÌÂÓ¿ÓÛ΢ ‰È¤ÁÓˆÛ fiÙÈ Ë Ã¿Ì·Ó ¤·Û¯Â ·fi Û‡Ó‰ÚÔÌÔ ÔÏÏ·ÏÒÓ ÚÔÛˆÈÎÔÙ‹ÙˆÓ — Ë „˘¯›·ÙÚÔ˜ «·Ó·Î¿Ï˘„», Ô‡Ù ϛÁÔ Ô‡Ù Ôχ, ÂηÙfi ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜. ¶ÔÈ· ‹Ù·Ó Ë ·ÈÙ›· Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ ÙË Ã¿Ì·Ó ÛÙÔ Ó· «·ÔÎÙ‹ÛÂÈ» ÙfiÛ˜ ÔÏϤ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ˜; ™‡Ìʈӷ Ì ÙË ÃÔ˘ÌÂÓ¿ÓÛ΢, Ë Ã¿Ì·Ó Â›¯Â ηÎÔÔÈËı› ÛÂÍÔ˘·ÏÈο ·fi ÙË ÌËÙ¤Ú· Ù˘, ÙÔÓ ·Ù¤Ú· Ù˘, ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Ù˘, ÙÔ˘˜ ı›Ԣ˜ Ù˘, ÙÔ˘˜ Á›ÙÔÓ˜ Î·È ·fi ÔÏÏÔ‡˜ ¿ÏÏÔ˘˜. ∂Í·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ „˘¯ÈÎÔ‡
E¶I¢HMIE™ KATH°OPIøN
135
ÙÚ·‡Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ˘¤ÛÙË, Ë Ã¿Ì·Ó ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ·ÒıËÛ ÙȘ ÌӋ̘ ·˘Ù¤˜. ª¤Ûˆ Ù˘ «ıÂڷ›·˜», Ë ÃÔ˘ÌÂÓ¿ÓÛ΢ ηٷÛ··Û ÁÈ· ÙË Ã¿Ì·Ó ¤Ó· ·ÚÂÏıfiÓ Ô˘ ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó ·ÎfiÌË Î·È Î·ÎÔÔ›ËÛË ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Û·Ù·ÓÈÛÙÈÎÒÓ ÙÂÏÂÙÒÓ fiÔ˘ ˆ˜ Á‡̷ٷ ÛÂÚ‚›ÚÔÓÙ·Ó ÓÂÎÚ¿ ̈ڿ Û ÌÔ˘Ê¤! OÈ ¤ÓÔÚÎÔÈ Ù· ‚Ú‹Î·Ó fiÏ· ·˘Ù¿ ·›ÛÙÂ˘Ù·. ∞›ÛÙÂ˘Ù· Ù· ıÂÒÚËÛ·Ó Î·È ÔÈ ¤ÓÔÚÎÔÈ ÌÈ·˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˘ ‰›Î˘, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, ÛÙȘ 24 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1996, Âȉ›Î·Û·Ó ÙÔ ÔÛfi ÙˆÓ 2,5 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ‰ÔÏ·Ú›ˆÓ Û ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ ÂÏ¿ÙË Ù˘ ÃÔ˘ÌÂÓ¿ÓÛ΢, ÙÔÓ ∂. ∫¿ÚÏÛÔÓ (Grinfeld 1995, Û. 1). ∆¤ÏÔ˜, ÌÈ· ·fi ÙȘ ÈÔ ‰È·‚fiËÙ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ·ˆıË̤Ó˜ ÌӋ̘ ¤ÏËÍ ÚfiÛÊ·Ù·, Ì ÙÔ˘˜ ηÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ Ó· ·ıˆÒÓÔÓÙ·È Î·È Ó· ·ÔÊ˘Ï·Î›˙ÔÓÙ·È. ∆Ô 1989, Ë ÎfiÚË ÙÔ˘ ∆˙ˆÚÙ˙ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ, Ë ∞˚Ï‹Ó ºÚ¿ÓÎÏÈÓ-§›ÛÎÂÚ, ÏËÚÔÊfiÚËÛ ÙËÓ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›· fiÙÈ Ô ·Ù¤Ú·˜ Ù˘ ›¯Â ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ÛÂÈ ÙÔ 1969 ÙËÓ ·È‰È΋ Ù˘ Ê›ÏË ™Ô‡˙·Ó N¤ÈÛÔÓ. TÈ ·Ô‰Â›ÍÂȘ ÚÔÛÎfiÌÈÛÂ; ªÈ· «·Ó·ÎÙË̤ÓË» ÌÓ‹ÌË Â›ÎÔÛÈ ÂÙÒÓ, Ë ÔÔ›· (¯ˆÚ›˜ ηӤӷ ¿ÏÏÔ ÛÙÔȯ›Ô) ÛÙ¿ıËΠ·ÚÎÂÙ‹ ÁÈ· Ó· ‚ÚÂı› Ô ºÚ¿ÓÎÏÈÓ ¤ÓÔ¯Ô˜ ÁÈ· ·ÓıÚˆÔÎÙÔÓ›· ·fi ÚfiıÂÛË Î·È Ó· ηٷ‰ÈηÛÙ› Û ÈÛfi‚È· ‰ÂÛÌ¿ ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1991. ∏ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ-§›ÛÎÂÚ ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠˆ˜ Ë ·Ó¿ÌÓËÛË ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ Ù‹˜ ‹Úı ͷÊÓÈο, ηıÒ˜ ¤·È˙ Ì ÙË ‰È΋ Ù˘ ÎfiÚË, Ô˘ ›¯Â ÙfiÙ ÙËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô˘ ËÏÈΛ· Ì ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓË̤ÓË ·È‰È΋ Ù˘ Ê›ÏË. øÛÙfiÛÔ, ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1995 Ô ÙÔÈÎfi˜ ÂʤÙ˘ §fiÔ˘ÂÏ ∆˙¤ÓÛÂÓ ¤ÎÚÈÓ ˆ˜ Ë ‰›ÎË ÙÔ˘ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ ‹Ù·Ó ·Ú¿Ù˘Ë, ‰ÈfiÙÈ Ô ÚÒÙÔ˜ ‰ÈηÛÙ‹˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ÂÈÙÚ¤„ÂÈ ÛÙËÓ ˘ÂÚ¿ÛÈÛË Ó· ÚÔÛÎÔÌ›ÛÂÈ ˆ˜ ÛÙÔȯ›· ¿ÚıÚ· ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›·, Ù· ÔÔ›· ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ÏËÚÔÊÔÚ‹ÛÂÈ ÙËÓ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ§›ÛÎÂÚ ÁÈ· ÙȘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ ÙÔ˘ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Ë ·Ó¿ÌÓËÛ‹ Ù˘ ÌÔÚ› Ó· ›¯Â ηٷÛ΢·ÛÙ› Î·È Ó· ÌËÓ Â›¯Â Ú¿ÁÌ·ÙÈ «·Ó·ÎÙËı›». ¶¤Ú·Ó ·˘ÙÔ‡, Ë ·‰ÂÚÊ‹ Ù˘ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ-§›ÛÎÂÚ, ∆˙·Ó›˜ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ, ·ÔÎ¿Ï˘„ ÛÙËÓ ¤ÓÔÚÎË Î·Ù¿ıÂÛ‹ Ù˘ ˆ˜ ÙfiÛÔ ·˘Ù‹ fiÛÔ Î·È Ë ·‰ÂÏÊ‹ Ù˘ ›¯·Ó ˘Ô‚ÏËı› Û ‡ÓˆÛË Ï›ÁÔ ÚÈÓ ÙË ‰›ÎË ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· «ÂÓÈÛ¯‡ÛÔ˘Ó» ÙȘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜. ∏ ÛÙ·ÁfiÓ· Ô˘ ¤Î·Ó ӷ ͯÂÈÏ›ÛÂÈ ÙÔ ÔÙ‹ÚÈ ‹Ù·Ó Ë ‰‹ÏˆÛË Ù˘ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ-§›ÛÎÂÚ ÛÙÔ˘˜ ·Ó·ÎÚÈÙ¤˜ fiÙÈ ı˘ÌfiÙ·Ó ÙÔÓ ·Ù¤Ú· Ù˘ Ó· ‰È·Ú¿ÙÙÂÈ ¿ÏϘ ‰‡Ô ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ — ÔÈ Û¯ÂÙÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ ‰ÂÓ ·¤‰ˆÛ·Ó ηӤӷ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ Ó· ÂÌϤÎÂÈ ÙÔÓ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ Û οÔÈ· ·fi ÙȘ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ. ª›· ·fi ÙȘ «·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ» ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ÁÂÓÈÎfiÏÔÁË, ÒÛÙ ‰ÂÓ ÛÙ¿ıËΠ‰˘Ó·Ùfi Ó· ‚ÚÂı› Î·Ó Î¿ÔÈÔ˜ ÊfiÓÔ˜ Ô˘ Ó· Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ Ì ÙË «Ì·ÚÙ˘Ú›·». ∏ ¿ÏÏË ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ÂÚȤÁÚ·Ê ÙÔÓ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ Ó· ‚È¿˙ÂÈ Î·È Ó· ‰ÔÏÔÊÔÓ› ÌÈ· ‰ÂηÔÎÙ¿¯ÚÔÓË ÎԤϷ ÙÔ 1976, ·ÏÏ¿ ÔÈ ·Ó·ÎÚ›ÛÂȘ ·¤‰ÂÈÍ·Ó fiÙÈ ÙËÓ ÒÚ· ÙÔ˘ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜ Ô ºÚ¿ÓÎÏÈÓ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Û οÔÈ· Û˘Ó‰ÈηÏÈÛÙÈ΋ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË. Ù· ÙÂÛÙ DNA Î·È Û¤ÚÌ·ÙÔ˜ ÂȂ‚·›ˆÛ·Ó ÙËÓ ·ıˆfiÙËÙ¿ ÙÔ˘. ∏ Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ, §‹·, Ô˘ ›¯Â ηٷı¤ÛÂÈ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÛÙË ‰›ÎË ÙÔ˘ 1990, ·Ó·›ÚÂÛ ÙÒÚ· ÙËÓ Î·Ù¿ıÂÛ‹
136
MEPO™ ¢EYTEPO. æEY¢OE¶I™THMH KAI ¢EI™I¢AIMONIA
Ù˘ Î·È ‰‹ÏˆÛ ˆ˜ ‰ÂÓ ÈÛÙ‡ÂÈ È· ÛÙËÓ ‡·ÚÍË ·ˆıËÌ¤ÓˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ. O ‰ÈÎËÁfiÚÔ˜ ÙÔ˘ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ ¤ÎÏÂÈÛ ÙËÓ ·ÁfiÚÂ˘Û‹ ÙÔ˘ ˆ˜ ÂÍ‹˜: «O ∆˙ˆÚÙ˙ ºÚ¿ÓÎÏÈÓ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙË Ê˘Ï·Î‹ › 6 ¯ÚfiÓÈ·, 7 Ì‹Ó˜ Î·È 4 Ë̤Ú˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÂÚ› ·›Û¯Ô˘˜ Î·È ÙÚ·Áˆ‰›·˜. ∏ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ÌÔÚ› Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙ› ÌfiÓÔÓ ˆ˜ ηÊÎÈ΋» (Curtius 1996). ø˜ ηÊÎÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· ÌÔÚ› Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙ› Î·È ÙÔ fiÏÔ Î›ÓËÌ· Ù˘ «·Ó·ÎÙÒÌÂÓ˘ ÌÓ‹Ì˘». OÈ ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌÔ› Ì ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ∆Ú¤‚ÔÚ-ƒfiÂÚ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ «ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜» Ù˘ Ì·ÁÈÛÛÔÊÔ‚›·˜ ηٿ ÙÔÓ ÌÂÛ·›ˆÓ· ÚÔηÏÔ‡Ó Ú›ÁÔ˜. ¶¿ÚÙ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi Ô˘ Û˘Ó¤‚Ë ÛÙÔ HÛÙ °Ô˘ÂÓ¿ÙÛË Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ, ÙÔ 1995. O ·ÛÙ˘ÓfiÌÔ˜ ƒfiÌÂÚÙ ¶¤ÚÂ˙, ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ ÁÈ· ÙË ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎÒÓ ÂÁÎÏËÌ¿ÙˆÓ, ıÂÒÚËÛ ˆ˜ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ Ó· ÛÒÛÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ù˘ fiÏ˘ ÙÔ˘ ·fi ÌÈ· ÂȉËÌ›·, fiˆ˜ ›ÛÙ¢Â, ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘. O ¶¤ÚÂ˙ ηÙËÁfiÚËÛÂ, ¤ÛÙÂÈÏ ÛÙÔ ‰ÈηÛÙ‹ÚÈÔ, ΋ڢÍ ÂÓfi¯Ô˘˜ Î·È ÙÚÔÌÔÎÚ¿ÙËÛ ÙÔ˘˜ Ôϛ٘ Ù˘ ·ÁÚÔÙÈ΋˜ ·˘Ù‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ Ì ·›ÛÙ¢ÙÔ˘˜, ÛÙËÓ Î˘ÚÈÔÏÂÍ›·, ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜. ªÈ· Á˘Ó·›Î· ‚Ú¤ıËΠӷ ηÙËÁÔÚÂ›Ù·È ÁÈ· ¿Óˆ ·fi 3.200 ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ηÎÔÔ›ËÛ˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Î·ÙËÁÔÚËÙ‹ÚÈÔ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÂÓfi˜ ËÏÈÎȈ̤ÓÔ˘ ΢ڛԢ, Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ¤Ú ӷ ›¯Â ¿Óˆ ·fi 12 ÛÂÍÔ˘·ÏÈΤ˜ ·ʤ˜ ̤۷ Û ̛· ̤ڷ, οÙÈ Ô˘ fiˆ˜ η٤ıÂÛ ÍÂÂÚÓÔ‡Û ·ÎfiÌË Î·È ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ô˘ ›¯Â ÛÙËÓ ÂÊ˂›· ÙÔ˘. ¶ÔÈÔÈ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÛÙÔ ¤‰Ú·ÓÔ ÙÔ˘ ηÙËÁÔÚÔ˘Ì¤ÓÔ˘; Ÿˆ˜ Î·È ÛÙË ÌÂ۷ȈÓÈ΋ ÂΉԯ‹, ‹Ù·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÊÙˆ¯Ô› ¿ÓÙÚ˜ Î·È Á˘Ó·›Î˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ÚÔÛÏ¿‚Ô˘Ó Î·ÏÔ‡˜ ‰ÈÎËÁfiÚÔ˘˜. ¶ÔÈÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ Î·Ù‹ÁÔÚÔÈ; N·ڿ Â˘Ê¿ÓÙ·ÛÙ· ÎÔÚ›ÙÛÈ· Ô˘ ›¯·Ó ÔχˆÚ˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ Ì ÙÔÓ ·ÛÙ˘ÓfiÌÔ ¶¤ÚÂ˙. ¶ÔÈÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ¶¤ÚÂ˙; ™‡Ìʈӷ Ì ÌÈ· ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ¤ÎıÂÛË Ù˘ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·˜, Ô ¶¤ÚÂ˙ ›¯Â ÈÛÙÔÚÈÎfi ÌÈÎÚÔ·Ú·‚¿ÛÂˆÓ Î·È Û˘˙˘ÁÈÎÒÓ Î·‚Á¿‰ˆÓ. ∏ ¤ÎıÂÛË ÙÔÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ˆ˜ «ÔÌ҉˻ Î·È Ì «·Ï·˙ÔÓÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜». ∂›Û˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ Ô ¶¤ÚÂ˙ «¤ÌÔÈ·˙ ӷ ÂÈϤÁÂÈ Î·È Ó· ‚¿˙ÂÈ ÛÙÔ ÛÙfi¯·ÛÙÚfi ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ¿ÙÔÌ·». §›ÁÔ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÚfiÛÏË„‹ ÙÔ˘, Ô ¶¤ÚÂ˙ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ·Ó·ÎÚ›ÓÂÈ Â˘¿ÏˆÙ· ÎÔÚ›ÙÛÈ· Ì ‰˘ÛÎÔϛ˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜, ¯ˆÚ›˜ Ó· Â›Ó·È ·ÚfiÓÙ˜ ÔÈ ÁÔÓ›˜ ÙÔ˘˜. Ÿˆ˜ Â›Ó·È ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓÔ, ‰ÂÓ Ì·ÁÓËÙÔʈÓÔ‡Û ÙȘ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜, ·ÏÒ˜ Û˘Ó¤Ù·ÛÛ ¤Ó· ηÙËÁÔÚËÙ‹ÚÈÔ Ô˘ Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· ÙÂÏÈο ˘¤ÁÚ·Ê·Ó, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÒÚ˜ ·ÓÂϤËÙ˘ ·Ó¿ÎÚÈÛ˘ (Carlson 1995, Û. 89-90). ∞Ó Î·È ÛÙÔ HÛÙ °Ô˘ÂÓ¿ÙÛË Î·Ó›˜ ‰ÂÓ Ú›¯ÙËΠÛÙËÓ ˘Ú¿, Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· ·˘Ù¿ (Ë ÈÔ «·Ú·ÁˆÁÈ΋» ηًÁÔÚÔ˜ ‹Ù·Ó ÌfiÏȘ 10 ÂÙÒÓ), ˘fi ÙËÓ ÂÈÚÚÔ‹ Î·È ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¶¤ÚÂ˙ ˆ˜ ·ÛÙ˘ÓÔÌÈÎÔ‡, ¤ÛÙÂÈÏ·Ó ¿Óˆ ·fi 20 ÂÓ‹ÏÈη ¿ÙÔÌ· ÛÙË Ê˘Ï·Î‹. ∆Ô˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÔÈ ÌÈÛÔ› Ê˘Ï·ÎÈÛı¤ÓÙ˜ ‹Ù·Ó ÊÙˆ¯¤˜ Á˘Ó·›Î˜. ¶·ÚÂÈÙfiÓÙˆ˜, fiÔÈÔ˜ ‹ fiÔÈ· ›¯Â ÚÔÛÏ¿‚ÂÈ È‰ÈˆÙÈÎfi ‰ÈÎËÁfiÚÔ ‰ÂÓ Î·Ù¤ÏËÁ ÛÙË Ê˘Ï·Î‹. ∆Ô Ì‹Ó˘Ì· ‹Ù·Ó ۷ʤ˜ — ·ÓÙÈÛÙ·ı›ÙÂ! ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ‰Âο¯ÚÔÓ˘ Ô˘ ·Ó·Ê¤Ú·ÌÂ, Ô ¶¤ÚÂ˙ ‹Ú ÙÔ ÎÔÚ›ÙÛÈ ·fi
E¶I¢HMIE™ KATH°OPIøN
137
ÙÔ Û¯ÔÏ›Ô, ÙÔ ·Ó¤ÎÚÈÓ › Ù¤ÛÛÂÚȘ ÒÚ˜ Î·È ÌÂÙ¿ ·Â›ÏËÛ fiÙÈ ı· Û˘ÏÏ¿‚ÂÈ ÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ ·Ó ‰ÂÓ ·Ú·‰Â¯fiÙ·Ó ˆ˜ ˘‹ÚÍ ı‡Ì· ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎÒÓ ÔÚÁ›ˆÓ ÛÙ· ÔÔ›· Ë ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯Â. «Œ¯ÂȘ ‰¤Î· ÏÂÙ¿ Ó· ÂȘ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·», ¤ÌÂÈÓÂ Ô ¶¤ÚÂ˙, Ù¿˙ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ·Ó ÔÌÔÏÔÁÔ‡Û ı· ÙÔ ¿ÊËÓ ӷ Á˘Ú›ÛÂÈ Û›ÙÈ. ∆Ô ÎÔÚ›ÙÛÈ ˘¤ÁÚ·„ ÙÔ ¯·ÚÙ› Î·È Ô ¶¤ÚÂ˙ ·Ì¤Ûˆ˜ Û˘Ó¤Ï·‚Â Î·È Ê˘Ï¿ÎÈÛ ÙË ÌËÙ¤Ú·. ∆Ô ÎÔÚÈÙÛ¿ÎÈ ·˘Ùfi ‰ÂÓ Í·Ó·Â›‰Â ÙË ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ ÁÈ· ¤ÍÈ Ì‹Ó˜. ŸÙ·Ó Ë ÌËÙ¤Ú·, ÂÓÙ¤ÏÂÈ, ηÙfiÚıˆÛ ӷ ÚÔÛÏ¿‚ÂÈ ‰ÈÎËÁfiÚÔ, Î·È ÔÈ 168 ηÙËÁÔڛ˜ Ô˘ Ù˘ ›¯·Ó ··ÁÁÂÏı› ·ÔÛ‡ÚıËηÓ. ∆Ô HÛÙ °Ô˘ÂÓ¿ÙÛË, ÏÔÈfiÓ, ‚Ú¤ıËΠ·ÛÊ˘ÎÙÈο ‰Â̤ÓÔ Û ¤Ó·Ó ‚Úfi¯Ô ·Ó¿‰Ú·Û˘ Ô˘ ¤ÊÙ·Û ÛÙÔ ÎÚ›ÛÈÌÔ ÛËÌÂ›Ô ÙÔ˘ fiÙ·Ó ·˘Ù‹ Ë ÂȉËÌ›· ηÙËÁÔÚÈÒÓ ¤Ú·Û ÛÙ· ªª∂ (ÌÂٷ͇ ¿ÏψÓ, Û ÌÈ· ÂȉÈ΋ ˆÚÈ·›· ÂÎÔÌ‹ ÙÔ˘ ‰ÈÎÙ‡Ô˘ ABC Î·È Û ¤Ó· ¿ÚıÚÔ ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ∆ime). ∆ÒÚ· Ô˘ Ô ¶¤ÚÂ˙ ¤¯ÂÈ Ï¤ÔÓ ·ÔÎ·Ï˘Êı›, fiÏÔÈ ÂΛÓÔÈ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ›¯Â ηÙËÁÔÚ‹ÛÂÈ ÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘, Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ· ·ÔÎËÚ‡ÛÛÔ˘Ó ÙȘ ηÙËÁÔڛ˜, Ù· ı‡Ì·Ù· Î·È ÔÈ Î·ÙÂÛÙÚ·Ì̤Ó˜ ÙÔ˘˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ οÓÔ˘Ó ÌËÓ‡ÛÂȘ Î·È Ô ‚Úfi¯Ô˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘ ¤¯ÂÈ ·Ó·ÛÙÚ·Ê›. ∏ ·ÓËÛ˘¯ËÙÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Ì·Ó›·, ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ fiÏË ˘ÛÙÂÚ›· Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË Ô˘ ÂÍ·ÏÒıËΠÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·, Â›Ó·È fiÙÈ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ·Ó·fiÊ¢ÎÙ˘ ·ÓÙ›‰Ú·Û˘ ÛÙË ÁÂÓÈÎÂ˘Ì¤ÓË ˘ÛÙÂÚ›· ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ› ‰Ú¿ÛÙ˜ ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎÒÓ ÂÁÎÏËÌ¿ÙˆÓ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÍÂÁÏÈÛÙÚ‹ÛÔ˘Ó. ∏ ·È‰È΋ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ηÎÔÔ›ËÛË ·ÔÙÂÏ› Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ. ∆ÒÚ· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÌÂÙ·‚ÏËı› Û ΢ӋÁÈ Ì·ÁÈÛÛÒÓ, ›Ûˆ˜ ¯ÚÂÈ·ÛÙ› ·ÚÎÂÙfi ‰È¿ÛÙËÌ· ¤ˆ˜ fiÙÔ˘ ηÙÔÚıÒÛÂÈ Ë ÎÔÈÓˆÓ›· Ó· ‚ÚÂÈ ÌÈ· ÈÛÔÚÚÔ›· fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ‹ Ù˘.
MEPO™ TPITO
E•E§I•H KAI ¢ H M I OY P ° I ™ M O ™
Œ¯ˆ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ Ù· ÙÂÎÌ‹ÚÈ· fiÛÔ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÌÔÚÔ‡Û·. ¶¿ÓÙˆ˜, ı· Ú¤ÂÈ, ÌÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È, Ó· ·Ú·‰Â¯ıԇ̠fiÙÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜, ·Ú’ fiÏ· Ù· ¢ÁÂÓ‹ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘, ÙË Û˘ÌfiÓÈ· Ô˘ ÙÚ¤ÊÂÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰˘ÛÙ˘¯¤ÛÙÂÚÔ˘˜, ÙËÓ Î·ÏÔÛ‡ÓË Ô˘ ÚÔÛʤÚÂÈ fi¯È ÌfiÓÔ ÚÔ˜ ÙÔÓ Û˘Ó¿ÓıÚˆfi ÙÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÚÔ˜ ÙÔ Ù·ÂÈÓfiÙÂÚÔ ˙ˆÓÙ·Ófi Ï¿ÛÌ· Ù˘ °Ë˜, ÙË ıÂ˚΋ ÙÔ˘ Â˘Ê˘˝· Ô˘ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÓÔ‹ÛÂÈ ÙȘ ÎÈÓ‹ÛÂȘ Î·È ÙË Û‡ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ËÏÈ·ÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ —·Ú’ fiϘ ÙȘ ·ÓÒÙÂÚ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘— Ô ÕÓıÚˆÔ˜ ÎÔ˘‚·Ï¿ ·ÎfiÌË ÛÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘ ÙËÓ ·ÓÂÍ›ÙËÏË ÛÊÚ·Á›‰· Ù˘ Ù·ÂÈÓ‹˜ ÙÔ˘ ηٷÁˆÁ‹˜. ∫¿ÚÔÏÔ˜ ¢·Ú‚›ÓÔ˜, ∏ ηٷÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, 1871
8
∂N ∞ƒÃ∏ ªÈ· ‚Ú·‰È¿ Ì ÙÔÓ NÙÔ˘¤ÈÓ °ÎȘ
∆Ô ‚Ú¿‰˘ Ù˘ 10˘ ª·ÚÙ›Ô˘ 1995, ¤ÓÙ ÏÂÙ¿ ÚÈÓ ·Ú¯›ÛÂÈ Ë Û˘˙‹ÙËÛË, ̋η Û ÌÈ· ·›ıÔ˘Û· ‰È·Ï¤ÍÂˆÓ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, ÛÙÔ §Ô˜ ÕÓÙ˙ÂϘ, ¯ˆÚËÙÈÎfiÙËÙ·˜ 400 ·ÙfïÓ. ¢ÂÓ ˘‹Ú¯Â Ô‡Ù ¤Ó· ¿‰ÂÈÔ Î¿ıÈÛÌ· Î·È ÔÈ ‰È¿‰ÚÔÌÔÈ Â›¯·Ó ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ÁÂÌ›˙Ô˘Ó. °È· ηϋ ÌÔ˘ Ù‡¯Ë, ›¯· ÌÈ· ı¤ÛË ÛÙÔ ¿ÓÂÏ ÙˆÓ ÔÌÈÏËÙÒÓ, ηıÒ˜ ı· ‹ÌÔ˘Ó Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ÌÈ·˜ ÛÂÈÚ¿˜ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ ÙÔ˘ NÙÔ˘¤ÈÓ ∆. °ÎȘ (Duane T. Gish), ÂÈÊ·ÓÔ‡˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ‹ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡ Î·È ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰È¢ı˘ÓÙ¤˜ ÙÔ˘ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘ ŒÚ¢ӷ˜ ÁÈ· ÙË ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·, ÙÔ˘ ÂÚ¢ÓËÙÈÎÔ‡ «‚Ú·¯›ÔÓ·» ÙÔ˘ ∫ÔÏÂÁ›Ô˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ∫ÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ ÙÔ˘ ™·Ó NÙȤÁÎÔ. ◊Ù·Ó Ë ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ô˘ ÂÚ¯fiÌÔ˘Ó Û ‰ËÌfiÛÈ· ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË Ì ¤Ó·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ‹. O °ÎȘ ›¯Â ‹‰Ë Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ Û ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 300 ‰ËÌfiÛȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ/·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂȘ Ì ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢. ™ÙÔ §·˜ µ¤Áη˜ ‰ÂÓ ¤Ì·ÈÓ·Ó Î·Ó ÛÙÔȯ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙÔ ÔÈÔ˜ ı· ΤډÈ˙Â. ∆È ı· ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ˆ ÂÁÒ, Ô˘ ‰ÂÓ ı· ›¯Â ‹‰Ë ÂȈı› ·fi ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¿ÏÏÔ˘˜; °È· Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ·ÛÙÒ, ÌÂϤÙËÛ· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ Û¯ÂÙÈ΋˜ Ì ÙÔÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi ÊÈÏÔÏÔÁ›·˜ Î·È Í·Ó·‰È¿‚·Û· ÙË µ›‚ÏÔ. ¶ÚÈÓ ·fi 20 ¯ÚfiÓÈ·, ˆ˜ ÊÔÈÙËÙ‹˜ ıÂÔÏÔÁ›·˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÙÔ˘ ¶ÂÂÚÓÙ¿ÈÓ, ÚÔÙÔ‡ ÛÙÚ·ÊÒ ÛÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›·, ›¯· ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ ÙË µ›‚ÏÔ ·Ó·Ï˘ÙÈο ηÈ, fiˆ˜ Û˘Ó¤‚Ë Û ÔÏÏÔ‡˜ ηٿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’70, ›¯· Á›ÓÂÈ «·Ó·ÁÂÓÓË̤ÓÔ˜ ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi˜», ˘ÂÚ·ÛÈ˙fiÌÂÓÔ˜ Ù· «ÈÛÙ‡ˆ» ÌÔ˘ Ì ÔÏ‡Ó ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi, ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ Ì¿ÏÈÛÙ· Î·È ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÌÔ˘ «Ì·ÚÙ˘Ú›·» ÛÙÔ˘˜ ·›ÛÙÔ˘˜. ∞ÚÁfiÙÂÚ·, fï˜, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÌÂÙ·Ù˘¯È·ÎÒÓ ÌÔ˘ ÛÔ˘‰ÒÓ ÛÙËÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ „˘¯ÔÏÔÁ›· Î·È ÙËÓ ËıÔÏÔÁ›· —ÙË ÌÂϤÙË Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ— ÛÙÔ ¶ÔÏÈÙÂÈ·Îfi ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, ÛÙÔ ºÔ‡ÏÂÚÙÔÓ, ÁÓˆÚ›ÛÙËη Ì ÙÔÓ Â˘Ê˘¤ÛÙ·ÙÔ Î·È ÂÎÎÂÓÙÚÈÎfi ª¤ÈÁÈ·ÚÓÙ ªÚ¿ÙÛÙÚÔÌ (B. Brattstrom) Î·È ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈο ‚·ı˘ÛÙfi¯·ÛÙË ªÂÁÎ ÃÔ˘¿ÈÙ (ª. White). O
142
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
ªÚ¿ÙÛÙÚÔÌ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜ ÎÔÚ˘Ê·›Ô˘˜ ÂȉÈÎÔ‡˜ ÛÙËÓ ËıÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÂÚÂÙÒÓ, ‹Ù·Ó ·Ú¿ÏÏËÏ· Î·È Î·Ï¿ ÂÓËÌÂڈ̤ÓÔ˜ ÁÈ· Ù· ÊÈÏÔÛÔÊÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Û˘¯Ó¿ Ì·˜ „˘¯·ÁˆÁÔ‡Û ÒÚ˜ ÔÏfiÎÏËÚ˜ Ì ÙÔ˘˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ¯·ÛÌÔ‡˜, ÌÂٷ͇ ÎÚ·ÛÈÔ‡ Î·È Ì›Ú·˜, ÛÙÔ ÎÏ·Ì 301 (Ô˘ ›¯Â ¿ÚÂÈ ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· ÙÔ˘ ·fi ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ÛÙÂÁ·˙fiÙ·Ó), οı ∆Ú›ÙË ÌÂÙ¿ ÙË ‚Ú·‰ÈÓ‹ ‰È¿ÏÂÍË. ∫¿Ô˘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ì ÙÔÓ ªÚ¿ÙÛÙÚÔÌ, ÛÙÔ ÎÏ·Ì 301, ÁÈ· ÙÔÓ £Âfi Î·È ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÂȉÒÓ Î·È ÛÙȘ ËıÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ Ù˘ ÃÔ˘¿ÈÙ ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ, Ô ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi˜ ÌÔ˘ πãÀ™ (ÙÔ „¿ÚÈ Ì ٷ ÂÏÏËÓÈο ÛÙÔȯ›·, Ì ÙÔ ÔÔ›Ô ÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ‰È·‰‹ÏˆÓ·Ó ‰ËÌfiÛÈ· ÙËÓ ›ÛÙË ÙÔ˘˜ ηٿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’70 ÛÙȘ ∏¶∞) Ì ÂÁη٤ÏÂÈ„Â Î·È Ì·˙› ÙÔ˘ ¤Û‚ËÛ οı ıÚËÛ΢ÙÈÎfi Û˘Ó·›ÛıËÌ·. ™‡ÛÙËÌ· ÂÔÈı‹ÛÂÒÓ ÌÔ˘ ¤ÁÈÓÂ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ‰fiÁÌ· ÌÔ˘ Ë ÂͤÏÈÍË. ŒÎÙÔÙÂ, Ë ÛËÌ·Û›· Ù˘ µ›‚ÏÔ˘ ÁÈ· ̤ӷ ÚÔÛˆÈο ›¯Â ÂÚÈÔÚÈÛÙ› ηÈ, ¤ÙÛÈ, Ë ÂÎ Ó¤Ô˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ‹ Ù˘ ˘‹ÚÍ ȉȷ›ÙÂÚ· ¢¯¿ÚÈÛÙË. °È· Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ·ÛÙÒ Î·Ï‡ÙÂÚ·, Ì›ÏËÛ· Ì ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ›¯·Ó ·ÓÙÈ·Ú·ÙÂı› Ì ÂÈÙ˘¯›· ÛÙÔÓ °ÎȘ, ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ Î·È Ì ÙÔÓ NÙÔÓ ¶Úfi‰ÂÚÔ (Don Prothero), Û˘Ó¿‰ÂÏÊfi ÌÔ˘ ÛÙÔ ∫ÔϤÁÈÔ Occidental, Î·È ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ· ·ÏȤ˜, Ì·ÁÓËÙÔÛÎÔË̤Ó˜ ‰ËÌfiÛȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ì ÙÔÓ °ÎȘ. ¶·Ú·Ù‹ÚËÛ· fiÙÈ, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ÔÈÔ˜ ‹Ù·Ó Ô ·ÓÙ›·ÏÔ˜, ÙÈ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ, ‹ ·ÎfiÌË Î·È ÙÔ ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¤ÏÂÁÂ, Ô °ÎȘ ·ӷϿ̂·Ó ¿ÓÙÔÙ ÙËÓ ›‰È· Ù˘ÔÔÈË̤ÓË ·ÚÔ˘Û›·ÛË — ÙËÓ ›‰È· ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ÙȘ ›‰È˜ ·Ú·‰Ô¯¤˜ ÁÈ· ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ‹ ÙÔ˘, ÙȘ ›‰È˜ ·ϷȈ̤Ó˜ ‰È·Ê¿ÓÂȘ, ·ÎfiÌË Î·È Ù· ›‰È· ·ÛÙ›·. ∞ÔÊ¿ÛÈÛ· Ó· ÙÔ˘ ÎϤ„ˆ Ù· ·ÛÙ›·, ·Ó Ù‡¯·ÈÓÂ Î·È ¿Ú¯È˙· ÚÒÙÔ˜ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË. ∏ Ú›„Ë ÙÔ˘ ÓÔÌ›ÛÌ·ÙÔ˜ fiÚÈÛ fiÙÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ı· ÍÂÎÈÓÔ‡Û· ÚÒÙÔ˜. ∞ÓÙ› Ó· ¤Úıˆ Û ¢ı›· ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË Ì ¤Ó·Ó ¿ÓıÚˆÔ ÙfiÛÔ ÂÂÈڷ̤ÓÔ Û ‰ËÌfiÛȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ, ›¯· ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ Ó· ‰ÔÎÈÌ¿Ûˆ ÙËÓ Ù¯ÓÈ΋ ÙÔ˘ ªÔ¯¿ÌÂÓÙ ÕÏÈ, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ ·ÓÙ·ÚÙÔfiÏÂÌÔ, ·ÚÓÔ‡ÌÂÓÔ˜ Ó· ÂÌÏ·ÎÒ Û ¿ÌÂÛË Û˘˙‹ÙËÛË. ¶ÚÔÙ›ÌËÛ· Ó· ÙË ÌÂÙ·ÙÚ¤„ˆ Û «ÌÂÙ·Û˘˙‹ÙËÛË» Á‡Úˆ ·fi ÙË ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ ıÚËÛΛ·˜ Î·È ÂÈÛÙ‹Ì˘. •ÂΛÓËÛ· ϤÁÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÛÎÔfi˜ ÙˆÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÒÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ Ë Î·Ù¿ÚÚÈ„Ë Î¿ÔÈˆÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È Ë ÌÂϤÙË ÙˆÓ Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ÂÔÈı‹ÛÂˆÓ Î·È Ë Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÂËÚ¿˙ÔÓÙ·È ·fi ·˘Ù¿. ¶·Ú¤ıÂÛ· ÙË ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ µ·ÚÔ‡¯ ™ÈÓfi˙· «Œ¯ˆ οÓÂÈ ·‰È¿ÎÔË ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ÌËÓ ¯Ï¢¿˙ˆ, Ó· ÌËÓ ‰ÈÂÎÙÚ·Áˆ‰Ò, Ó· ÌËÓ ÂÚÈÊÚÔÓÒ ÙȘ Ú¿ÍÂȘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ·ÏÏ¿ Ó· ÙȘ ηٷÓÔÒ»Ø ÂÍ‹ÁËÛ· fiÙÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ ÌÔ˘ ÛÙfi¯Ô˜ ›ӷÈ, ·ÎÚÈ‚Ò˜, Ó· ηٷÓÔ‹Ûˆ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ °ÎȘ Î·È ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÒÓ, ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ¤Ûˆ Ó· ηٷϿ‚ˆ Ò˜ Á›ÓÂÙ·È Ó· ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó ÙËÓ ÙfiÛÔ Î·Ï¿ ÙÂÎÌËÚȈ̤ÓË ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢.
EN APXH
143
™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ‰È¿‚·Û· ÛÙÔ ÎÔÈÓfi ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙË ‚È‚ÏÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ °ÂÓ¤Ûˆ˜ (°ÂÓ. 1): \EÓ àÚ¯FÉ âÔ›ËÛÂÓ ï £Âe˜ ÙeÓ ÔéÚ·ÓeÓ Î·d ÙcÓ ÁÉÓ. ì ‰b ÁÉ qÓ àfiÚ·ÙÔ˜ ηd àηٷÛ··ÛÙÔ˜, ηd ÛÎfiÙÔ˜ â¿Óˆ Ùɘ à‚‡ÛÛÔ˘, ηd ÓÂÜÌ· £ÂÔÜ âÂʤÚÂÙÔ â¿Óˆ ÙÔÜ ≈‰·ÙÔ˜. ηd ÂrÂÓ ï £Âfi˜Ø ÁÂÓÓËı‹Ùˆ Êá˜Ø ηd âÁ¤ÓÂÙÔ Êá˜. ηd âοÏÂÛÂÓ ï £Âe˜ Ùe ÊᘠìÌ¤Ú·Ó Î·d Ùe ÛÎfiÙÔ˜ âοÏÂÛ ӇÎÙ·. ηd âÁ¤ÓÂÙÔ ëÛ¤Ú· ηd âÁ¤ÓÂÙÔ Úˆ˝, ì̤ڷ Ì›·. K·d ÂrÂÓ ï £Âfi˜Ø ÁÂÓÓËı‹Ùˆ ÛÙÂÚ¤ˆÌ· âÓ Ì¤Ûˇˆ ÙÔÜ ≈‰·ÙÔ˜ ηd öÛÙˆ ‰È·¯ˆÚ›˙ÔÓ àÓa ̤ÛÔÓ ≈‰·ÙÔ˜ ηd ≈‰·ÙÔ˜. ηd âÁ¤ÓÂÙÔ Ô≈Ùˆ˜. ηd ÂrÂÓ ï £Âfi˜Ø ‚Ï·ÛÙËÛ¿Ùˆ ì ÁÉ ‚ÔÙ¿ÓËÓ ¯fiÚÙÔ˘ ÛÂÖÚÔÓ Û¤ÚÌ· ηÙa Á¤ÓÔ˜ ηd ηı’ ïÌÔÈfiÙËÙ· ηd ͇ÏÔÓ Î¿ÚÈÌÔÓ ÔÈÔÜÓ Î·ÚfiÓ, Ôy Ùe Û¤ÚÌ· ·éÙÔÜ âÓ ·éÙˇá ηÙa Á¤ÓÔ˜ âd Ùɘ Áɘ. ηd âÁ¤ÓÂÙÔ Ô≈Ùˆ˜. ηd âÔ›ËÛÂÓ ï £Âe˜ Ùa ΋ÙË Ùa ÌÂÁ¿Ï· ηd ÄÛ·Ó „˘¯cÓ ˙ˇáˆÓ ëÚÂÂÙáÓ, L âÍ‹Á·Á Ùa ≈‰·Ù· ηÙa Á¤ÓË ·éÙáÓ, ηd ÄÓ ÂÙÂÈÓeÓ ÙÂÚˆÙeÓ Î·Ùa Á¤ÓÔ˜. ηd Âr‰ÂÓ ï £Âfi˜, ¬ÙÈ Î·Ï¿. K·d ÂrÂÓ ï £Âfi˜Ø âÍ·Á·Á¤Ùˆ ì ÁÉ „˘¯cÓ ˙áÛ·Ó Î·Ùa Á¤ÓÔ˜, ÙÂÙÚ¿Ô‰· ηd ëÚÂÙa ηd ıËÚ›· Ùɘ Áɘ ηÙa Á¤ÓÔ˜. ηd âÁ¤ÓÂÙÔ Ô≈Ùˆ˜. ηd ÂrÂÓ ï £Âfi˜Ø ÔÈ‹ÛˆÌÂÓ ôÓıÚˆÔÓ Î·Ù’ ÂåÎfiÓ· ìÌÂÙ¤Ú·Ó Î·d ηı’ ïÌÔ›ˆÛÈÓ, ηd àÚ¯¤ÙˆÛ·Ó ÙáÓ å¯ı‡ˆÓ Ùɘ ı·Ï¿ÛÛ˘ ηd ÙáÓ ÂÙÂÈÓáÓ ÙÔÜ ÔéÚ·ÓÔÜ Î·d ÙáÓ ÎÙËÓáÓ Î·d ¿Û˘ Ùɘ Áɘ ηd ¿ÓÙˆÓ ÙáÓ ëÚÂÙáÓ ÙáÓ ëÚfiÓÙˆÓ âd Ùɘ Áɘ. ™ÙË µ›‚ÏÔ, ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÌÈ· ÈÛÙÔÚ›· ·Ó·‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ (°ÂÓ. 7-8): ÂåÛÉÏı ‰b Ná ηd Ôî ˘îÔd ·éÙÔÜ Î·d ì Á˘Óc ·éÙÔÜ Î·d ·î Á˘Ó·ÖΘ ÙáÓ ˘îáÓ ·éÙÔÜ ÌÂÙ’ ·éÙÔÜ Âå˜ ÙcÓ ÎÈ‚ˆÙeÓ ‰Èa Ùe ≈‰ˆÚ ÙÔÜ Î·Ù·ÎÏ˘ÛÌÔÜ. ηd âÁ¤ÓÂÙÔ ñÂÙe˜ âd Ùɘ Áɘ ÙÂÛÛ·Ú¿ÎÔÓÙ· ì̤ڷ˜ ηd ÙÂÛÛ·Ú¿ÎÔÓÙ· Ó‡ÎÙ·˜.
144
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
ηd à¤ı·Ó ÄÛ· ÛaÚÍ ÎÈÓÔ˘Ì¤ÓË âd Ùɘ Áɘ ÙáÓ ÂÙÂÈÓáÓ Î·d ÙáÓ ÎÙËÓáÓ Î·d ÙáÓ ıËÚ›ˆÓ ηd ÄÓ ëÚÂÙeÓ ÎÈÓÔ‡ÌÂÓÔÓ âd Ùɘ Áɘ ηd Ę ôÓıÚˆÔ˜. ηd âÓ‰›‰Ô˘ Ùe ≈‰ˆÚ ÔÚ¢fiÌÂÓÔÓ àe Ùɘ Áɘ, ηd äÏ·ÙÙÔÓÔÜÙÔ Ùe ≈‰ˆÚ ÌÂÙa ÂÓÙ‹ÎÔÓÙ· ηd ëηÙeÓ ì̤ڷ˜. OÈ Ì‡ıÔÈ ·˘ÙÔ›, Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È Ù˘ ·Ó·‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, Ù˘ Á¤ÓÓËÛ˘ Î·È Ù˘ ·Ó·Á¤ÓÓËÛ˘, Â›Ó·È ·fi ÙÔ˘˜ ÈÔ fiÌÔÚÊÔ˘˜ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ¢˘ÙÈ΋˜ ÛΤ„˘. OÈ Ì‡ıÔÈ Î·È ÔÈ ÈÛÙÔڛ˜ ·˘Ù¤˜ ·›˙Ô˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ Û οı ÔÏÈÙÈÛÌfi, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ‰ÈÎÔ‡ Ì·˜. ∞Ó¿ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î·È ·Ó¿ ÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜, ÔÈ ÏÂÙÔ̤ÚÂȤ˜ ÙÔ˘˜ ÔÈΛÏÏÔ˘Ó, ·ÏÏ¿ ÔÈ ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó: ª‡ıÔÈ ÌË ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜: «O ÎfiÛÌÔ˜ ˘‹Ú¯Â ¿ÓÙÔÙ fiˆ˜ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ·, ·ÈÒÓÈ· ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙÔ˜». (∑·˚ÓÈÛÙ¤˜ – πÓ‰›·) ª‡ıÔÈ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ·fi ¤Ó· ™ÎÔو̤ÓÔ ∆¤Ú·˜: «O ÎfiÛÌÔ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ·fi Ù· ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ÂÓfi˜ ÛÎÔو̤ÓÔ˘ Ù¤Ú·ÙÔ˜». (οÙÔÈÎÔÈ N‹ÛˆÓ °Î›ÏÌÂÚÙ, ŒÏÏËÓ˜, πÓ‰ÔÎÈÓ¤˙ÔÈ, ∫·‚‡ÏÈÔÈ Ù˘ ∞ÊÚÈ΋˜, ∫ÔÚ¿Ù˜, ™Ô˘ÌÂÚÔ-µ·‚˘ÏÒÓÈÔÈ) ª‡ıÔÈ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ·fi ∞Ú¯¤ÁÔÓÔ˘˜ ¶ÚÔ¿ÙÔÚ˜: «O ÎfiÛÌÔ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ·fi ÙËÓ Â·Ê‹ ÌÂٷ͇ ·Ú¯¤ÁÔÓˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ». (∫¿ÙÔÈÎÔÈ N‹ÛˆÓ ∫Ô˘Î, ∞ÈÁ‡ÙÈÔÈ, ŒÏÏËÓ˜, πӉȿÓÔÈ §Ô˘È˙¤ÓÈÔ, ∆·˚ÙÈÓÔ›, πӉȿÓÔÈ ∑Ô‡ÓÈ) ª‡ıÔÈ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ·fi ¤Ó· ∫ÔÛÌÈÎfi ∞˘Áfi: «O ÎfiÛÌÔ˜ ÁÂÓÓ‹ıËΠ·fi ¤Ó· ·˘Áfi». (∫ÈÓ¤˙ÔÈ, º›ÓÓÔÈ, ŒÏÏËÓ˜, πÓ‰Ô›, π¿ˆÓ˜, ¶¤ÚÛ˜, οÙÔÈÎÔÈ N‹ÛˆÓ ™·Ìfi·) ª‡ıÔÈ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ̤ۈ ¶ÚÔÊÔÚÈ΋˜ ∂ÓÙÔÏ‹˜: «O ÎfiÛÌÔ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ̠ÙÔ ÚfiÛÙ·ÁÌ· οÔÈÔ˘ £ÂÔ‡». (∞ÈÁ‡ÙÈÔÈ, ŒÏÏËÓ˜, ∂‚Ú·›ÔÈ, πӉȿÓÔÈ ª·˚ÓÙÔ‡, ª¿ÁÈ·, ™Ô˘Ì¤ÚÈÔÈ) ª‡ıÔÈ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ·fi ÙË £¿Ï·ÛÛ·: «O ÎfiÛÌÔ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠ̤۷ ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ·». (µÈÚÌ·ÓÔ›, πӉȿÓÔÈ ∆ÛfiÎÙÔ, ∞ÈÁ‡ÙÈÔÈ, πÛÏ·Ó‰Ô›, οÙÔÈÎÔÈ ÓËÛÈÔ‡ ª¿Ô˘È Ù˘ ÷‚¿Ë˜, ™Ô˘Ì¤ÚÈÔÈ) O ∫·Ù·ÎÏ˘ÛÌfi˜ ÙÔ˘ NÒ ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ·Ú¿ ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ª‡ıÔ˘ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ·fi ÙË £¿Ï·ÛÛ·, Â¿Ó ‰ÂÓ ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ̇ıÔ ·Ó·‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜. ∏ ·Ï·ÈfiÙÂÚË Ûˆ˙fiÌÂÓË ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ̇ıÔ˘ Â›Ó·È ·Ó¿Ú¯·È· Î·È ÚÔËÁÂ›Ù·È Ù˘ ‚È‚ÏÈ΋˜ ηٿ ¯›ÏÈ· Î·È Ï¤ÔÓ ¯ÚfiÓÈ·. °‡Úˆ ÛÙÔ 2800 .Ã., ¤Ó·˜ ̇ıÔ˜ ÙˆÓ ™Ô˘ÌÂÚ›ˆÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ˆ˜ ‹Úˆ· ÙÔ˘ ηٷÎÏ˘ÛÌÔ‡ ÙÔÓ ‚·ÛÈÏÈ¿ ∑ÈÔ˘ÛÔ‡ÓÙÚ·, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÊÙÈ·Í ÌÈ· ‚¿Úη ÁÈ· Ó· ÁÏ˘ÙÒÛÂÈ ·fi ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÓÂÚÔÔÓÙ‹. ªÂٷ͇ 2000 Î·È 1800 .Ã., Ô ‹Úˆ·˜ ÙÔ˘ ÂÚ›ÊËÌÔ˘ ‚·‚˘ÏˆÓÈ·-
EN APXH
145
ÎÔ‡ ŒÔ˘˜ ÙÔ˘ °ÎÈÏÁη̤˜ Ì·ı·›ÓÂÈ ÁÈ· ÙÔÓ Î·Ù·ÎÏ˘ÛÌfi ·fi ¤Ó·Ó ÚfiÁÔÓfi ÙÔ˘, ÔÓfiÌ·ÙÈ O˘ÙÓ·ÈÛÙ›Ì. Œ¯ÔÓÙ·˜ ÂȉÔÔÈËı› ·fi ÙËÓ Œ·, ÙË ıÂfiÙËÙ· Ù˘ °Ë˜, fiÙÈ ÔÈ ıÂÔ› ÛÎfi¢·Ó Ó· ηٷÛÙÚ¤„Ô˘Ó Ì ¤Ó·Ó ηٷÎÏ˘ÛÌfi οı ˙ˆÓÙ·Ófi ÔÓ, Ô O˘ÙÓ·ÈÛÙ›Ì ‹Ú ÙËÓ ÂÓÙÔÏ‹ Ó· ηٷÛ΢¿ÛÂÈ ÌÈ· ÎÈ‚ˆÙfi ΢‚ÈÎÔ‡ Û¯‹Ì·ÙÔ˜, οı ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ÔÔ›·˜ ¤Ú ӷ Â›Ó·È 120 ‹¯ÂȘ (55 ÂÚ›Ô˘ ̤ÙÚ·), Ì ÂÙ¿ ÔÚfiÊÔ˘˜, ηı¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· ¯ˆÚÈ˙fiÙ·Ó Û ÂÓÓ¤· ‰È·ÌÂÚ›ÛÌ·Ù·, Î·È Ó· ‚¿ÏÂÈ Ì¤Û· ¤Ó· ˙¢Á¿ÚÈ ·fi οı ˙ˆÓÙ·Ófi ›‰Ô˜. O ̇ıÔ˜ ÙÔ˘ ηٷÎÏ˘ÛÌÔ‡ ÙÔ˘ °ÎÈÏÁη̤˜ ¤Ï¢Û (·˜ ÌÔ˘ Û˘Á¯ˆÚÂı› ÙÔ ÏÔÁÔ·›ÁÓÈÔ) Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ∂ÁÁ‡˜ ∞Ó·ÙÔÏ‹ Î·È ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙfi˜ ÛÙËÓ ¶·Ï·ÈÛÙ›ÓË ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ¿ÊÈÍË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ. ∏ ÊÈÏÔÏÔÁÈ΋ Û‡ÁÎÚÈÛË Î·ıÈÛÙ¿ ÚÔÊ·Ó‹ ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ‚·‚˘ÏˆÓÈ·ÎÔ‡ ̇ıÔ˘ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ηٷÎÏ˘ÛÌÔ‡ ÙÔ˘ NÒÂ. °ÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ Ë ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ı¤ÛË ÂÓfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ̇ıÔ˘˜ ÙÔ˘. ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ, ÔÈ ÔÏÈÙÈÛÌÔ› ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÔÈ ÔÙ·ÌÔ› ˘Âگ›ÏÈ˙·Ó Î·È Î·Ù¤ÛÙÚÂÊ·Ó Ù· ¯ˆÚÈ¿ Î·È ÙȘ Á‡Úˆ fiÏÂȘ ›¯·Ó ̇ıÔ˘˜ Û¯ÂÙÈÎÔ‡˜ Ì ÏËÌ̇Ú˜, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ™Ô˘ÌÂÚ›·˜ Î·È Ù˘ µ·‚˘ÏˆÓ›·˜, fiÔ˘ Ô ∆›ÁÚ˘ Î·È Ô ∂˘ÊÚ¿Ù˘ ÂÚÈÔ‰Èο ÏËÌÌ˘Ú›˙Ô˘Ó. ∞ÎfiÌ· Î·È ÔÈ ÔÏÈÙÈÛÌÔ› Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ÍËÚ¤˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ¤¯Ô˘Ó ̇ıÔ˘˜ ÁÈ· ηٷÎÏ˘ÛÌÔ‡˜, ·Ó Ï‹ÙÙÔÓÙ·È ·fi Í·ÊÓÈΤ˜ Î·È ‚›·È˜ ÓÂÚÔÔÓÙ¤˜. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ÔÈ ÔÏÈÙÈÛÌÔ› Ô˘ ‰ÂÓ ÁÂÈÙÓÈ¿˙Ô˘Ó Ì ÌÂÁ¿Ï˜ ˘‰¿ÙÈÓ˜ ÂÈÊ¿ÓÂȘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηٿ ηÓfiÓ· ̇ıÔ˘˜ Û¯ÂÙÈÎÔ‡˜ Ì ηٷÎÏ˘ÛÌfi. ™ËÌ·›ÓÔ˘Ó fiÏ· ·˘Ù¿ fiÙÈ ÔÈ ‚È‚ÏÈÎÔ› ̇ıÔÈ Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È Ù˘ ·Ó·‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Â›Ó·È „¢‰Â›˜; ∫·È ÌfiÓÔÓ Ë ‰È·Ù‡ˆÛË ÙÔ˘ ÂÚˆÙ‹Ì·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ‰Â›¯ÓÂÈ ¤ÏÏÂÈ„Ë Î·Ù·ÓfiËÛ˘ Ù˘ Ô˘Û›·˜ ÙˆÓ Ì‡ıˆÓ, ÛÙËÓ ·ÔÛ·Ê‹ÓÈÛË Ù˘ ÔÔ›·˜ Ô ∆˙fi˙ÂÊ ∫¿ÌÂÏ (Joseph Campbell 1949, 1988) ·ÊȤڈÛ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘. OÈ Î·Ù·ÎÏ˘ÛÌÈ·›ÔÈ ·˘ÙÔ› ̇ıÔÈ ¤¯Ô˘Ó ‚·ı‡ÙÂÚ˜ ÛË̷ۛ˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·Á¤ÓÓËÛË Î·È ÙËÓ ·Ó·Ó¤ˆÛË. OÈ Ì‡ıÔÈ ‰ÂÓ ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·. OÈ Ì‡ıÔÈ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ·ÓıÚÒÈÓÔ ·ÁÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ù˘ ˙ˆ‹˜ Î·È ÛÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘: Á¤ÓÓËÛË, ı¿Ó·ÙÔ˜, Á¿ÌÔ˜, ÌÂÙ¿‚·ÛË ·fi ÙËÓ ·È‰È΋ ËÏÈΛ· ÛÙËÓ ˆÚÈÌfiÙËÙ· Î·È ÛÙÔ Á‹Ú·˜. ∂ÎÏËÚÒÓÔ˘Ó ÌÈ· „˘¯ÔÏÔÁÈ΋ ‹ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ·Ó¿ÁÎË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ Û¯¤ÛË Ì ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË. ∆Ô Ó· ÚÔÛ·ıԇ̠ӷ ÌÂÙ·ÙÚ¤„Ô˘Ì ¤Ó·Ó ̇ıÔ Û ÂÈÛÙ‹ÌË ‹ ÌÈ· ÂÈÛÙ‹ÌË Û ̇ıÔ ·ÔÙÂÏ› ÚÔÛ‚ÔÏ‹ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ̇ıÔ˘˜, ÁÈ· ÙË ıÚËÛΛ· Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË. ∂ȯÂÈÚÒÓÙ·˜ ·˘Ù‹ ÙË ÌÂÙ·ÙÚÔ‹, ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ¯¿ÓÔ˘Ó ÙË ÛËÌ·Û›·, ÙÔ ÓfiËÌ· Î·È ÙË ıÂÛ¤ÛÈ· ʇÛË ÙˆÓ Ì‡ıˆÓ. ¶·›ÚÓÔ˘Ó ÌÈ· ˘¤ÚÔ¯Ë ÈÛÙÔÚ›· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È ·Ó·‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó. °È· Ó· ·ÓÙÈÏËÊı› ηÓ›˜ ÙÔÓ ·Ú·ÏÔÁÈÛÌfi Ù˘ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ Ó· ÂÚÌËÓ¢ı› Ô Ì‡ıÔ˜ Û·Ó Ó· ‹Ù·Ó ÂÈÛÙ‹ÌË, ·˜ ·Ó·ÏÔÁÈÛÙ› ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ̤ÁÂıÔ˜ ÙÔ˘ ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ Ó· ÛÙÚÈ̈¯ÙÔ‡Ó ¤Ó· ˙‡ÁÔ˜ ·fi οı ›‰Ô˜ ˙ÒÔ˘
146
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
EIKONA 14. ∞ÂÈÎfiÓÈÛË Ù˘ KÈ‚ˆÙÔ‡ ÙÔ˘ NÒ ÛÙÔ ªÔ˘ÛÂ›Ô ÙÔ˘ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘ ŒÚ¢ӷ˜ ÁÈ· ÙË ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·, ÛÙÔ ™·Ó NÙȤÁÎÔ Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜. ¶ÚÔÛ¤ÍÙ ÙȘ Ú·¯È·›Â˜ ϿΘ ™ÙÂÁÔÛ·‡ÚÔ˘ Ô˘ ÍÂÚÔ‚¿ÏÏÔ˘Ó. [¶ËÁ‹: Bernard Leikind.]
(·fi Ù· ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó) Û ¤Ó· ÏÔ›Ô Ì ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ÂÚ›Ô˘ 150 › 23 › 15 ̤ÙÚ·, ÁÈ· Ó· Ó· ÌËÓ ·Ó·ÊÂÚıÔ‡ÌÂ Î·È ÛÙËÓ ÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘˜... ∞˜ ÛÎÂÊÙ› ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÙÔ ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙÈÎfi ¤ÚÁÔ Ô˘ ··ÈÙÂ›Ù·È ÁÈ· Ó· ÙÚ·ÊÔ‡Ó, Ó· ÔÙÈÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· ηı·ÚÈÛÙÔ‡Ó fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ˙Ò·. ¶Ò˜ ı· Ù· ÂÌfi‰È˙ ηÓ›˜ Ó· ·ÏÏËÏÔÊ·ÁˆıÔ‡Ó; £· ›¯Â ¤Ó· ηٿÛÙڈ̷ ÌfiÓÔ Ì ۷ÚÎÔ‚fiÚ·; ÕÏψÛÙÂ, ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È Î·Ó›˜ ÁÈ· ÔÈÔÓ ÏfiÁÔ ı· ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó Ó· «ÛˆıÔ‡Ó» ·fi ÙËÓ ÏËÌ̇ڷ Ù· „¿ÚÈ· Î·È ÔÈ ˘‰Úfi‚ÈÔÈ ‰ÂÈÓfiÛ·˘ÚÔÈ (·ÊÔ‡ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ fiÔ˘ ˙Ô˘Ó Â›Ó·È ÙÔ ÓÂÚfi!). OÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜, fï˜, Â›Ó·È ·ÙfiËÙÔÈ. ∏ ∫È‚ˆÙfi˜, ϤÓÂ, ÌÂÙ¤ÊÂÚ «ÌfiÓÔÓ» 30.000 ›‰Ë Î·È Ù· ¿ÏÏ· «·Ó·Ù‡¯ıËηӻ ·fi ·˘Ù¿. ∏ ∫È‚ˆÙfi˜ ›¯Â fiÓÙˆ˜ ¯ˆÚÈÛÙ¿ ηٷÛÙÚÒÌ·Ù· ÁÈ· Û·ÚÎÔ‚fiÚ· Î·È ÌË Û·ÚÎÔ‚fiÚ· ˙Ò·. ∂›¯Â, ›Û˘, ¯ˆÚÈÛÙfi ηٿÛÙڈ̷ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰ÂÈÓÔÛ·‡ÚÔ˘˜ (‚Ï. EÈÎfiÓ· 14). ∫·È Ù· „¿ÚÈ·; ª·, ·˘Ù¿ ¤ı·Ó·Ó ·fi ÙË Ï¿ÛË Ô˘ ·Ú¤Û˘Ú·Ó ÔÈ ÓÂÚÔÔÓÙ¤˜ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· Î·È Ë ÔÔ›· ¤ÊÚ·Í ٷ ‚Ú¿Á¯È¿ ÙÔ˘˜! ∞Ó Â›Ó·È Î·Ó›˜ ÈÛÙfi˜, ÌÔÚ› Ó· ÈÛÙ¤„ÂÈ ÔÙȉ‹ÔÙÂ, ‰ÈfiÙÈ Ô £Âfi˜ ÌÔÚ› Ó· ηÙÔÚıÒÛÂÈ Ù· ¿ÓÙ·. ∂›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ‚ÚÂÈ Î·Ó›˜ ¤Ó· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi, ˘ÔÙ›ıÂÙ·È, Û‡ÛÙËÌ· ÂÔÈı‹ÛÂˆÓ Â͈ÊÚÂÓÈÎfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› ··ÚÓÔ‡ÓÙ·È fi¯È ÌfiÓÔ ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ‚ÈÔÏÔÁ›·, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂ-
EN APXH
147
ÚÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ ÎÔÛÌÔÏÔÁ›·˜, Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜, Ù˘ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁ›·˜, Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜, Ù˘ ÛÙڈ̷ÙÔÁÚ·Ê›·˜, Ù˘ ˙ˆÔÏÔÁ›·˜, Ù˘ ‚ÔÙ·ÓÈ΋˜, Ù˘ ‚ÈÔÁˆÁÚ·Ê›·˜, ÁÈ· Ó· ÌËÓ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘ÌÂ Î·È ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÚÒÈÌ˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜. ∞fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ‰ÈÂÚ¢ӋÛÂÈ ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Sceptic, ÌfiÓÔÓ ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ ¤¯ˆ ‚ÚÂÈ Ô˘ Ó· ÌÔÚ› Ó· Û˘ÁÎÚÈı› Ì ÙÔÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Â˘ÎÔÏ›· Î·È ÙËÓ ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛË Ì ÙËÓ ÔÔ›· ·ÍÈÒÓÂÈ Ó· ·ÁÓÔ‹ÛÔ˘Ì ‹ Ó· ·ÔÚÚ›„Ô˘Ì ٤ÙÔÈÔÓ fiÁÎÔ ˘¿Ú¯Ô˘Û·˜ ÁÓÒÛ˘. O ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜ ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ë ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜. ∂ÈϤÔÓ, ÔÈ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ ÛÙȘ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ÛΤ„˘ ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ ‰ÔÍ·ÛÈÒÓ Â›Ó·È ÂÓÙ˘ˆÛȷΤ˜: 1. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó Ï¿ıË Û ¤ÚÁ· ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜ ·Ê‹ÓÔ˘Ó Ó· ÂÓÓÔËı› fiÙÈ Ù· Ï¿ıË ·˘Ù¿ Û˘Ó¿ÁÔÓÙ·È Î·È ÂÛÊ·Ï̤ӷ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ (ÔÓÔÌ·Û›· ›Ûˆ˜ ÈÔ Â‡ÛÙÔ¯Ë ·’ fi,ÙÈ Ô fiÚÔ˜ «‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ‹˜» ‹ «Ô·‰fi˜ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡») ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈο Ï¿ıË Î·È ·Ê‹ÓÔ˘Ó Ó· ÂÓÓÔËı› fiÙÈ ÔÏfiÎÏËÚË Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ÂÛÊ·Ï̤ÓË, ۿ̈˜ ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Ó· Â›Ó·È ÂÍ ÔÚÈÛÌÔ‡ ·Ï¿ıËÙÔÈ. 2. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ·Ú¤ÛÎÔÓÙ·È Ó· ·Ú·ı¤ÙÔ˘Ó, Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ Û˘ÌÊÚ·˙Ô̤ӈÓ, ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ‰ËÏÒÛÂȘ ‹ ·fi ÁÚ·Ù¿ ËÁÂÙÈÎÒÓ ÛÙÂϯÒÓ ÙÔ˘ Ó·˙ÈÛÙÈÎÔ‡ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜, ∂‚Ú·›ˆÓ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Ì ٤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ÒÛÙ ӷ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ·˘ÙÔ› ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ·Ú¤ÛÎÔÓÙ·È Ó· ·Ú·ı¤ÙÔ˘Ó ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÁÚ·Ù¿ ÎÔÚ˘Ê·›ˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ, .¯. ÙÔ˘ ™Ù‹‚ÂÓ ∆˙¤˘ °ÎÔ˘ÏÓÙ (Stephen Jay Gould) Î·È ÙÔ˘ ∂ÚÓÛÙ ª¤˘Ú (Ernst Mayr), ÂÎÙfi˜ Û˘ÌÊÚ·˙Ô̤ӈÓ, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ Ó· ÂÓÓÔËı› fiÙÈ ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ·˘ÙÔ› ¤ÌÌÂÛ· ·ÚÓÔ‡ÓÙ·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢. 3. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÔÈ ÂÈÏÈÎÚÈÓ›˜ Î·È ıÂÌÈÙ¤˜ ‰È·ÊˆÓ›Â˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ˘Ô‰ËÏÒÓÔ˘Ó ˆ˜ Î·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ·ÌÊÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ‹ fiÙÈ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÂÎÌËÚÈÒÛÔ˘Ó Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÔÈ ÂÈÏÈÎÚÈÓ›˜ Î·È ıÂÌÈÙ¤˜ ‰È·ÊˆÓ›Â˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ ˘Ô‰ËÏÒÓÔ˘Ó ˆ˜ Î·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ¤¯Ô˘Ó ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ‹ fiÙÈ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙËÓ ÙÂÎÌËÚÈÒÛÔ˘Ó. ∏ ÂÈÚˆÓ›· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ÈÛ˘ ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÂÚ›ÙˆÛË ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ‰›ÎÈÔ (ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÔÈ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ô˘ ÂÍÔÓÙÒıËÎ·Ó ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ ¤¯Ô˘Ó ·ÏÏ¿ÍÂÈ), ÂÓÒ
148
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ·ÔÎÏ›ÂÙ·È Ó· ¤¯Ô˘Ó ¤ÛÙˆ Î·È ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ‰›ÎÈÔ — ¿·Í Î·È ÂÈÙÚ¤„ÂÈ Î·Ó›˜ ÙË ı›· ·Ú¤Ì‚·ÛË ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·, οı ˘fiıÂÛË Û¯ÂÙÈ΋ Ì ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ù˘ ʇÛ˘ ¿ÂÈ ÂÚ›·ÙÔ Î·È Ì·˙› Ù˘ Ë ›‰È· Ë ÂÈÛÙ‹ÌË. Œ¯ÂÈ Â›Û˘ ÛËÌ·Û›· Ó· Á›ÓÂÈ ·ÓÙÈÏËÙfi fiÙÈ Ô Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎfi˜ «fiÏÂÌÔ˜» ÌÂٷ͇ ıÚËÛΛ·˜ Î·È ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÂȉÈο fiÙ·Ó Ë ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ‰È·ÊËÌ›˙ÂÙ·È ˆ˜ «ÂͤÏÈÍË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡» ‹, ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË, ˆ˜ «™¤ÚÌÂÚ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ °ÎȘ», ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÛÙË ÛΤ„Ë ÙˆÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ∞ÎfiÌ· Î·È Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ ‰ÂÓ ¤‚Ï ηӤӷ Úfi‚ÏËÌ· ÛÙËÓ ÂÓۈ̿وÛË Ù˘ ıˆڛ·˜ ÙÔ˘ ÛÙȘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÙȘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘, fiˆ˜ ¤ÁÚ·Ê Û ÌÈ· ÂÈÛÙÔÏ‹ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘: «ªÔ˘ Ê·›ÓÂÙ·È ·Ú¿ÏÔÁÔ Ó· ·ÌÊÈ‚¿ÏÏÂÈ Î·Ó›˜ ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ ÌÔÚ› οÔÈÔ˜ Ó· Â›Ó·È ¤ÓıÂÚÌÔ˜ ıÂ˚ÛÙ‹˜ Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ‹˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢. ∆Ô ·Ó οÔÈÔ˜ ·Í›˙ÂÈ Ó· ·ÔηÏÂ›Ù·È ıÂ˚ÛÙ‹˜ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi Ù˘ Ϥ͢ ·˘Ù‹˜, ı¤Ì· ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È Ôχ ÌÂÁ¿ÏÔ ÁÈ· ¤Ó· ÛËÌ›ˆÌ·. ∫·È ÛÙȘ ·ÎÚfiٷ٘ ‰È·Î˘Ì¿ÓÛÂȘ ÌÔ˘ ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ· ÔÙ¤ ·ıÂ˚ÛÙ‹˜ Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ¿ÚÓËÛ˘ ‡·Ú͢ £ÂÔ‡. NÔÌ›˙ˆ ÁÂÓÈο (Î·È ÔÏÔ¤Ó· Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·ıÒ˜ ÁÂÚÓ¿ˆ — ·ÏÏ¿ fi¯È ¿ÓÙÔÙÂ) ˆ˜ Ë Ï¤ÍË ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÙ‹˜ ı· ÂÚȤÁÚ·Ê ηχÙÂÚ· ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ÔÙÈ΋ ÌÔ˘» (1883, Û. 107). ¶ÔÏÏÔ› ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ı· ÂÎÏ‹ÛÛÔÓÙ·Ó ·Ó Ì¿ı·ÈÓ·Ó fiÙÈ ·ÚÎÂÙÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ‰È·ÛËÌfiÙÂÚÔ˘˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ ›Ù ‰ÂÓ ÙÚ¤ÊÔ˘Ó Î·Ì›· ·ÓÙÈ·ÏfiÙËÙ· ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙË ıÚËÛΛ· ›Ù fiÙÈ Â›Ó·È Î·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÈÛÙÔ›. O ™Ù‹‚ÂÓ ∆˙¤˘ °ÎÔ˘ÏÓÙ ¤¯ÂÈ ÁÚ¿„ÂÈ Ù· ÂÍ‹˜: «¢ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ —ÁÈ· ÙÔ˘˜ ϤÔÓ ¿ÌÂÛÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ϤÔÓ ÂÌÂÈÚÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜— Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÌÂٷ͇ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ıÚËÛΛ·˜, ÂÎÙfi˜ ·Ó ÔÈ ÌÈÛÔ› ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ ÌÔ˘ Â›Ó·È ËÏ›ıÈÔÈ» (1987a, Û. 68). O ™ÙË‚ ÕÏÂÓ (S. Allen) ¤¯ÂÈ ÂÈ: «∏ ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÙÔÔı¤ÙËÛ‹ ÌÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Â›Ó·È ˆ˜, ·Ó Î·È ÌÔÈ¿˙ÂÈ ·Ôχو˜ Â͈ÊÚÂÓÈ΋ ˆ˜ ȉ¤·, ÙËÓ ·Ô‰¤¯ÔÌ·È ‰ÈfiÙÈ Ë ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈ΋ ÂΉԯ‹ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Â͈ÊÚÂÓÈÎfiÙÂÚË» (1993, Û. 40). O ª¿ÚÙÈÓ °Î¿ÚÓÙÓÂÚ (1996), Ô ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜ ÙˆÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÒÓ, ·˘ÙÔ·ÔηÏÂ›Ù·È ÊÈÓÙÂ˚ÛÙ‹˜, ‰ËÏ·‰‹ ıÂ˚ÛÙ‹˜ ·fi ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ¿Ô„Ë, Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÈ credo consolans — ÈÛÙ‡ˆ, ‰ÈfiÙÈ ·˘Ùfi ÌÔ˘ ÚÔÛʤÚÂÈ ·ÚËÁÔÚ›·. ¢Ôı¤ÓÙÔ˜ ÂÓfi˜ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ fiˆ˜ Ë ‡·ÚÍË ÙÔ˘ £ÂÔ‡, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÈÏ˘ı› ̤ۈ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜, ÚÔÛı¤ÙÂÈ Ô °Î¿ÚÓÙÓÂÚ, Â›Ó·È ·Ô‰ÂÎÙfi Ó· οÓÂÈ Î·Ó›˜ ¤Ó· ¿ÏÌ· ›ÛÙ˘. ¢‡ÛÎÔÏ· ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÔ‡Ó Ù· ÏfiÁÈ· ·˘Ù¿ ˆ˜ ÔÏÂÌÈ΋. ∞ÎfiÌ· Î·È Ô ¿·˜ πˆ¿ÓÓ˘ ¶·‡ÏÔ˜ µ´, ÛÙȘ 27 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1996, Û ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙËÓ ¶·È΋ ∞η‰ËÌ›· ∂ÈÛÙËÌÒÓ ÛÙË ƒÒÌË, ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ ˆ˜ ·Ô‰¤¯ÂÙ·È ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ˆ˜ Ê˘ÛÈÎfi ‰Â‰Ô̤ÓÔ Î·È ·Ú·Ù‹ÚËÛ fiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ fiÏÂÌÔ˜ ÌÂٷ͇ ıÚËÛΛ·˜ Î·È ÂÈÛÙ‹Ì˘: «∏ ıÂÒÚËÛË Ù˘ ÌÂ-
EN APXH
149
ıfi‰Ô˘ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Û ÔÈΛϷ ‰›· Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ ÂÓ·ÚÌfiÓÈÛË ‰‡Ô ÔÙÈÎÒÓ ÁˆÓÈÒÓ Ô˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ·Û˘Ì‚›‚·ÛÙ˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. OÈ ÂÈÛً̘ Ù˘ ·Ú·Ù‹ÚËÛ˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó Î·È ÌÂÙÚÔ‡Ó Ì ÔÏÔ¤Ó· Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÙȘ ÔÏϷϤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ Ù˘ ˙ˆ‹˜…, ÂÓÒ Ë ıÂÔÏÔÁ›· ·ÔÛÙ¿˙ÂÈ … ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ÓfiËÌ· Û‡Ìʈӷ Ì ٷ Û¯¤‰È· ÙÔ˘ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡». ∂Âȉ‹ ÚÔˆıÔ‡Ó ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ù˘ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛ˘, ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ Î·È Ë ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ¢ÂÍÈ¿ ·ÓÙ¤‰Ú·Û·Ó ÔÚÁÈṲ̂ӷ Û’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·È΋ ‰È·Î‹Ú˘ÍË. O äÓÚ˘ ªfiÚȘ (H. Morris), ›ÙÈÌÔ˜ Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘ ŒÚ¢ӷ˜ ÁÈ· ÙË ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·, ·¿ÓÙËÛ ϤÁÔÓÙ·˜ fiÙÈ «Ô ¿·˜ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ÌÈ· ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· Ì ÂÈÚÚÔ‹. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÙÂÎÌ‹ÚÈ· ÁÈ· ÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢. ŸÏ· Ù· Ú·ÁÌ·ÙÈο ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ÛÙÔȯ›· ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·». O Û˘ÓÙËÚËÙÈÎfi˜ ‰ÂÍÈfi˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ ∫·Ï ∆fiÌ·˜ (C. Thomas) ¤ÁÚ·„ ÛÙË ÛÙ‹ÏË ÙÔ˘ ÛÙÔ˘˜ Los Angeles Times fiÙÈ, ·Ú¿ ÙËÓ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋ ÙÔ˘ ÛÙ¿ÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌÔ‡, Ô ¿·˜ «¤¯ÂÈ ·Ô‰Â¯Ù› ÌÈ· ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ ÙÔ˘ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌÔ‡». O ∆fiÌ·˜ ·¤‰ˆÛ ·˘Ùfi ÙÔ ÛÊ¿ÏÌ· ÙÔ˘ ¿· ÛÙÔ fiÙÈ «˘¤Î˘„ ÙÒÚ·, ÛÙ· ‡ÛÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘, ÛÙËÓ Ù˘Ú·ÓÓ›· ÙˆÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÒÓ ‚ÈÔÏfiÁˆÓ, Ô˘ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ Â›Ì·ÛÙÂ Û˘ÁÁÂÓ›˜ Ì ÙÔ˘˜ Èı‹ÎÔ˘˜». (OÈ ·Ú·ı¤ÛÂȘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Sceptic, ÙÔÌ. 4, ·Ú. 4, 1996.) °È· ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÈÛÙÔ‡˜, ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ù˘ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛ˘ Ô‰ËÁ› ·Ó·ÁηÛÙÈο Û ÌÈ· ÌÔÓÔÛ‹Ì·ÓÙË ÂÈÏÔÁ‹ ÌÂٷ͇ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ıÚËÛΛ·˜ ˆ˜ ËÁ‹˜ ÙˆÓ ‰ÂÈÓÒÓ ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ∞ÊÔ‡ ¤Ó·˜ ÊÈÏ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·È ·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌÔ˜ £Âfi˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÚÔηϤÛÂÈ Ù· ηο Ô˘ ‚Ï¤Ô˘Ì Á‡Úˆ Ì·˜, Ë ÂÍ‹ÁËÛË Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó‹˜, fiˆ˜ ÛËÌ›ˆÛÂ Ô ‰ÈηÛÙ‹˜ ªÚ¿ÛÁÔ˘ÂÏ NÙËÓ ÙÔ˘ EÊÂÙ›Ԣ Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ Ù˘ °ÂˆÚÁ›·˜, ÛÙË Áӈ̿ÙÂ˘Û‹ ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ·Ó Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È ÛÙ· ‰ËÌfiÛÈ· Û¯ÔÏ›· ÙˆÓ ∏¶∞: «™ÙËÓ ÈıËÎÔÌ˘ıÔÏÔÁ›· ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È Ë ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ÂÏ¢ıÂÚÈfiÙËÙ·, Ù· ·ÓÙÈÛ˘ÏÏËÙÈο ¯¿È·, Ù· ÚÔÊ˘Ï·ÎÙÈο, ÔÈ ‰È·ÛÙÚÔʤ˜, ÔÈ ÂÎÙfi˜ Á¿ÌÔ˘ ÂÁ΢ÌÔÛ‡Ó˜, ÔÈ ·Ì‚ÏÒÛÂȘ, Ë ÔÚÓÔÁÚ·Ê›·, Ë Ú‡·ÓÛË ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Î·È Ë ‰È¿‰ÔÛË ÙˆÓ ¿Û˘ ʇÛˆ˜ ÂÁÎÏËÌ¿ÙˆÓ» (Time, 16 ª·ÚÙ›Ô˘ 1981, Û. 82). ∏ ‰È·Ù‡ˆÛË Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÚfiÙ·Û˘ Â›Ó·È ¿„ÔÁËØ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi Ù˘, fi¯È. ∏ NÂÏ ™›ÁÎÚÂ˚‚˜ (N. Segraves), ÙÔ˘ ∂Ú¢ÓËÙÈÎÔ‡ ∫¤ÓÙÚÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ (CSRC), ‰ÂÓ Ê¿ÓËΠÏÈÁfiÙÂÚÔ ·fiÏ˘ÙË: «OÈ ¤Ú¢Ó˜ Ô˘ ‰ÈÂÍ‹Á·Á ÙÔ CSRC ·¤‰ÂÈÍ·Ó fiÙÈ Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÙˆÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÒÓ ÂÚÌËÓÂÈÒÓ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Ô‰ËÁÔ‡Ó Û ÌÈ· Â˘Ú‡Ù·ÙË Î·Ù¿Ï˘ÛË Ù˘ ¤ÓÓÔÌ˘ Ù¿Í˘. ∏ Û¯¤ÛË ·˘Ù‹ ·ÈÙ›Ô˘-·ÈÙÈ·ÙÔ‡ ËÁ¿˙ÂÈ ·fi ÙËÓ ËıÈ΋ ‰È·ÊıÔÚ¿ Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ˘Á›·˜ Î·È ·fi ÙËÓ ·ÒÏÂÈ· ÙÔ˘ ·ÈÛı‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ¢ÂÍ›·˜ ÂΠ̤ÚÔ˘˜ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ·˘Ùfi ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÂÔÈı‹ÛˆÓ: ‚Ï. ‰È·˙‡ÁÈ·, ÂÎÙÚÒÛÂȘ Î·È Â˘Ú‡Ù·ÙË ‰È¿‰ÔÛË ·ÊÚÔ‰›ÛȈÓ
150
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
§O™OºIKO™ ºI OYMANI™MO™ A§KOO§
EKTPø™EI™
AIPE™EI™ IATPIKH OMOºY§OºI§IA
E¶IXEIPH™EI™ NOMOI
™E•OYA§IKH ¢IA¶AI¢A°ø°H™H
KOMMOYNI™MO™
NAPKøTIKA
E¶I™THMH AYTOKTONIA
™XETIKI™MO™
°ENETIKH MHXANIKH
OIKONOMIA
MOY™IKH A¶E§EY£EPø™H °YNAIKøN/¶AI¢IøN
¶O§ITIKH
¶OPNO°PAºHMATA
PAT™I™MO™
H£IKH ¢IA¶AI¢A°ø°H™H
§O°OTEXNIA ¶§H£øPI™MO™ ™K§HPO POK
£PH™KEIA
¶AI¢EIA
™O™IA§I™MO™
TPOMOKPATIA KO™MIKO KPATO™
KYBEPNH™H
E°K§HMA
™TPATO™
EYPY KOINO «OY ¢YNATAI ¢EN¢PON A°A£ON KAP¶OY™ ¶ONHPOY™ ¶OIEIN, OY¢E ¢EN¢PON ™A¶PON KAP¶OY™ KA§OY™ ¶OIEIN.» MAT£. Z/18
AMAPTIA
«æEY¢ø™ A¶OKA§OYMENH ∂¶I™THMH (π ∆IM. 6/20)
• E O § I K T I ™ M BIO§O°IKO™ E•E§IKTI™MO™
E
™
TEXNH
¶O§§OI XPI™TIANOI E¶
I™T
HM
ON
¢H
E™
MI
OY
P°
I™T
E™
OXI £EO™
AMAPTIA
IA
APT
AM
AM
AMAPTIA
A
TI
AP
A
AM
AP
¶ I ™ T I A
TIA
EIKONA 15. ∏ ÂͤÏÈÍË ˆ˜ ‰¤Ó‰ÚÔ ÚÈ˙ˆÌ¤ÓÔ ÛÙËÓ ·ÈÛÙ›·, Ô˘ ·Ú¿ÁÂÈ Î·ÚÔ‡˜ ÙÔ˘ K·ÎÔ‡. [Afi Ê˘ÏÏ¿‰ÈÔ Ô˘ ÌÔ›Ú·ÛÂ Ë ∂Ù·ÈÚ›· ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ¶›ÙÛÌÔ˘ÚÁÎ, ÛÙÔ ª¤ÚÓÙÊÔÚÓÙ Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ Ù˘ ¶ÂÓÛ˘Ï‚¿ÓÈ·. ¶ËÁ‹: Toumey 1994.]
EN APXH
151
ÓÔÛËÌ¿ÙˆÓ» (1977, Û. 17). ∆Ô ‰¤ÓÙÚÔ Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ηٿ ÙËÓ ∂Ù·ÈÚ›· ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ¶›ÙÛÌÔ˘ÚÁÎ (∂ÈÎfiÓ· 15), ·Ó·ÎÂÊ·Ï·ÈÒÓÂÈ ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ·˘Ùfi Ù˘ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛ˘ — Ë ÂͤÏÈÍË Ú¤ÂÈ Ó· Û˘ÓÙÚȂ›, Ì·˙› Ì ٷ ηο ÙÔ˘ Ô˘Ì·ÓÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ·ÏÎÔfiÏ, ÙˆÓ ÂÎÙÚÒÛˆÓ, ÙˆÓ ·ÈÚ¤ÛˆÓ, ÙˆÓ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ·ÁˆÁ‹˜, ÙÔ˘ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌÔ‡, Ù˘ ÔÌÔÊ˘ÏÔÊÈÏ›·˜, ÙˆÓ ·˘ÙÔÎÙÔÓÈÒÓ, ÙÔ˘ Ú·ÙÛÈÛÌÔ‡, Ù˘ ÔÚÓÔÁÚ·Ê›·˜, ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌÔ‡, ÙˆÓ Ó·ÚΈÙÈÎÒÓ, Ù˘ ËıÈ΋˜ ‰È··È‰·ÁÒÁËÛ˘, Ù˘ ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›·˜, ÙÔ˘ ÛÔÛÈ·ÏÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜, ÙÔ˘ ÏËıˆÚÈÛÌÔ‡, Ù˘ ÂÎÎÔÛÌ›Î¢Û˘ —·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ˘ ÙˆÓ Î·ÎÒÓ—, ÙÔ˘ ÛÎÏËÚÔ‡ ÚÔΠηÈ, £Âfi˜ Ê˘Ï¿ÍÔÈ, Ù˘ Á˘Ó·ÈΛ·˜ Î·È Ù˘ ·È‰È΋˜ ¯ÂÈڷʤÙËÛ˘. ∞˘Ùfi Ô˘ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÂÓԯϛ ÙÔÓ °ÎȘ Î·È ÙÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ Â›Ó·È fiÏ· fiÛ· ıˆÚÔ‡Ó ˆ˜ ·ÚÂfiÌÂÓ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ËıÈ΋ Î·È ÙË ıÚËÛΛ·. °È· ÂΛÓÔ˘˜, fiÏ· Ù· ¿ÏÏ· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Â›Ó·È ‰Â˘ÙÂÚ‡ÔÓÙ·. Œ¯Ô˘Ó ÂÈÛı› ˆ˜ Ë ·Ô‰Ô¯‹ Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Ô‰ËÁ›, Ì οÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, Û ·ÒÏÂÈ· Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ›ÛÙ˘ Î·È Û οı ›‰Ô˘˜ ÎÔÈÓˆÓÈο ‰ÂÈÓ¿. ¶Ò˜ ı· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ÙÔ˘˜ Êfi‚Ô˘˜ ·˘ÙÔ‡˜; ¶·Ú·ı¤Ùˆ 4 Û‡ÓÙÔ̘ ··ÓÙ‹ÛÂȘ. ñ ∏ ηٿ¯ÚËÛË ‹ Ë Ï·Óı·Ṳ̂ÓË ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÌÈ·˜ ıˆڛ·˜ ‰ÂÓ ·Ó·ÈÚ› ÙËÓ ÈÛ¯‡ Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ ›‰È·˜. O ª·ÚÍ Â›¯Â οÔÙ ÈÛ¯˘ÚÈÛÙ› fiÙÈ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ì·ÚÍÈÛÙ‹˜. O ¢·Ú‚›ÓÔ˜, ‰›¯ˆ˜ ¿ÏÏÔ, ı· ÛÙÚÈÊÔÁ‡ÚÈ˙ ÛÙÔÓ Ù¿ÊÔ ÙÔ˘ ·Ó Ì¿ı·ÈÓ fiÙÈ ÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ· Ë ıˆڛ· ÙÔ˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠÁÈ· Ó· ÛÙËÚ›ÍÂÈ Î¿ı ›‰Ô˘˜ ȉÂÔÏÔÁ›·, ·fi ÙÔÓ Ì·ÚÍÈÛÌfi Ò˜ ÙÔÓ Ê·ÛÈÛÌfi. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ ÂÊ¿ÚÌÔÛ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ¢ÁÔÓÈ΋˜ ‰ÂÓ ·Î˘ÚÒÓÂÈ ÙË ÁÂÓÂÙÈ΋ ˆ˜ ıˆڛ·. ∫·Ù¿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ, ÔÈÔÛ‰‹ÔÙÂ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ·ÒÏÂÈ· Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ›ÛÙ˘ Î·È ÛÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Ï‹ÍÂÈ ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ıˆڛ·. OÈ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ıˆڛ˜ Â›Ó·È Ô˘‰¤ÙÂÚ˜. ∏ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈο Ú¿ÁÌ·Ù·. ñ O ηٿÏÔÁÔ˜ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ —Ë ÂÏ¢ıÂÚÈfiÙËÙ·, Ë ÔÚÓÔÁÚ·Ê›·, ÔÈ ÂÎÙÚÒÛÂȘ, ÔÈ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ ‚ÚÂÊÒÓ, Ô Ú·ÙÛÈÛÌfi˜ Î.Ù.Ï.— ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÚÔÊ·ÓÒ˜ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó Ôχ ÚÈÓ ÙÔÓ ¢·Ú‚›ÓÔ Î·È ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ¯ÈÏÈÂÙÈÒÓ Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘, Ô‡ÙÂ Ô ÈÔ˘‰·˚ÛÌfi˜, Ô‡ÙÂ Ô ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜, Ô‡Ù ÔÈ ¿ÏϘ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˜ ıÚËÛΛ˜ ÌfiÚÂÛ·Ó Ó· ÂÈχÛÔ˘Ó Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ·˘Ù¿. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ì›· ¤Ó‰ÂÈÍË fiÙÈ Ë Î·Ù¿ÚÚ¢ÛË Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ı· ÌÂÙÚ›·˙ ‹ ı· ÂÍ¿ÏÂÈÊ ٷ ÎÔÈÓˆÓÈο ‰ÂÈÓ¿. ∆Ô Ó· ηÙËÁÔÚԇ̠ÙÔÓ ¢·Ú‚›ÓÔ, ÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Î·È ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ÁÈ· Ù· ‰Èο Ì·˜ ÎÔÈÓˆÓÈο Î·È ËıÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ‰ÂÓ ÌÔÚ› ·Ú¿ Ó· Ì·˜ ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÈ
152
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
·fi ÙË ‚·ı‡ÙÂÚË ·Ó¿Ï˘ÛË Î·È ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ ÂÚ›ÏÔÎˆÓ ·˘ÙÒÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ. ñ ∏ ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ˘ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ›ÛÙË Î·È ÙË ıÚËÛΛ· — Î·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ‰ÂÓ ÂȉÈÒÎÂÈ Ó· ·Ú·ÛÙ‹ÛÂÈ fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ Î¿ÓÂÈ. ∏ ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Â›Ó·È ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ıˆڛ·, ‰ÂÓ Â›Ó·È ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ‰fiÁÌ·. ∆· ÂÌÂÈÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ ı· ÎÚ›ÓÔ˘Ó ·Ó ¢ÛÙ·ı› ‹ fi¯È. ∏ ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÂÔ›ıËÛË, ÂÍ ÔÚÈÛÌÔ‡, ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ›ÛÙË, ·ÊÔ‡ Ù· ·Ô‰ÂÈÎÙÈο ÛÙÔȯ›· ›Ù ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ›Ù ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηÌÈ¿ ÛËÌ·Û›·. EͤÏÈÍË Î·È ıÚËÛΛ· ηχÙÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ „˘¯ÈÛÌÔ‡. ñ ∆Ô Ó· ÊÔ‚¿Ù·È ηÓ›˜ ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ıˆڛ· ·ÔÙÂÏ› ¤Ó‰ÂÈÍË ·‰˘Ó·Ì›·˜ Ù˘ ›ÛÙ˘ ÙÔ˘, fiˆ˜ ¿ÏψÛÙ ÙÔ ›‰ÈÔ ‰Â›¯ÓÂÈ Î·È Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ·fi‰ÂÈ͢ ÁÈ· ÙËÓ ·ÈÙÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ ÂÔÈı‹ÛˆÓ. ∞Ó ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ·ÏËı‹ ›ÛÙË ÛÙȘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ÙfiÙ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ˘˜ ÓÔÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ÙÈ ÊÚÔÓÔ‡Ó Î·È ÙÔ ÙÈ Ï¤Ó ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, fiˆ˜ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ÂӉȷʤÚÂÈ ÙÔ Ó· ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ £ÂÔ‡. ∆ÂÏ›ˆÛ· ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÛÙË «ÌÂÙ·Û˘˙‹ÙËÛ‹» ÌÔ˘ ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ ÛÙÔÓ °ÎȘ, ˆ˜ ¯ÂÈÚÔÓÔÌ›· ηϋ˜ ı¤ÏËÛ˘, ÙË ı¤ÛË Â›ÙÈÌÔ˘ ̤ÏÔ˘˜ Ù˘ ™ÎÂÙÈÎÈÛÙÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜. ∞ÚÁfiÙÂÚ·, fï˜, ·Ó·ÁοÛÙËη Ó· ·ÔÛ‡Úˆ ÙËÓ ÚÔÛÊÔÚ¿ ÌÔ˘, fiÙ·Ó Ô °ÎȘ ·ÚÓ‹ıËΠӷ ·Ó·Î·Ï¤ÛÂÈ ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi «¿ıÂÔ˜» Ô˘ ÌÔ˘ ·Ë‡ı˘ÓÂ. Ÿˆ˜ ›¯Â ÂÈ Î·È Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ «ÙÔ “·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÙ‹˜” ı· ÂÚȤÁÚ·Ê ηχÙÂÚ· ÙȘ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÌÔ˘». °ÓÒÚÈ˙· fiÙÈ Ô °ÎȘ ·ÊȤڈÓ ¿ÓÙÔÙ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÂÈÛ‹ÁËÛ‹˜ ÙÔ˘ ÛÙ· ηο Ù˘ ·ı½·˜. ◊Ù·Ó ÌÈ· Ù¯ÓÈ΋ ηٷÙÚfiˆÛ˘ ÙˆÓ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ ÙÔ˘ (ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›Ó·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ¿ıÂÔÈ) Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ÛÎfiÈÌ· ÙfiÓÈÛ· ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÌÔ˘ Ì ȉȷ›ÙÂÚË ·ÚÚËÛ›· fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ì·È ¿ıÂÔ˜. ∂¤ÛÙËÛ· Ì¿ÏÈÛÙ· ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ‡ ÎÔÈÓÔ‡ Û ¤Ó·Ó ¿ÓÙÚ· Ô˘ ÚÈÓ ÌÔ›Ú·˙ ·ÓÙÈ-¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο Ê˘ÏÏ¿‰È· Î·È ÙÒÚ· ηıfiÙ·Ó ÛÙËÓ ÚÒÙË ÛÂÈÚ¿, ϤÁÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ˆ˜, ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘, ¤Î·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·Îfi ·Ú¿ ηÏfi. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ Ô °ÎȘ, ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁÈ΋ ÙÔ˘ ‰‹ÏˆÛË, Ì ·ÔοÏÂÛ ¿ıÂÔ Î·È Û˘Ó¤¯ÈÛ ÙËÓ ·˘ÙÔÌ·ÙÔÔÈË̤ÓË Â›ıÂÛ‹ ÙÔ˘ ηٿ Ù˘ ·ıÂ˚·˜. ∏ ˘fiÏÔÈË ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ °ÎȘ ÂÚÈ›¯Â ÙËÓ Î·ıÈÂڈ̤ÓË ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ·ÓÂΉfiÙˆÓ Î·È ˘ÔÓÔÔ˘Ì¤ÓˆÓ Î·Ù¿ Ù˘ ÂͤÏÈ͢. ∑‹ÙËÛ ӷ ÙÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ ¤ÛÙˆ Î·È ¤Ó· ÌÂÙ·‚·ÙÈÎfi ·ÔÏ›ıˆÌ·* (ÙÔ˘ ·Ó¤ÊÂÚ· οÌÔÛ·), ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ fiÙÈ Ô «‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÙ‹˜» Ûηڷ‚·›Ô˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ¤¯ÂÈ *
™.Ù.M.: AÔÏ›ıˆÌ· Ô˘ ·ÔÙ˘ÒÓÂÈ ÙÔ ÌÂÙ·‚·ÙÈÎfi ÛÙ¿‰ÈÔ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ·fi ÙÔ ¤Ó· ›‰Ô˜ ÛÙÔ ¿ÏÏÔ.
EN APXH
153
·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Ì¤Ûˆ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÙÔÓ Ì˯·ÓÈÛÌfi „ÂηÛÌÔ‡ ‰ËÏËÙËÚȈ‰ÒÓ Ô˘ÛÈÒÓ Ô˘ ‰È·ı¤ÙÂÈ (ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ), ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠfiÙÈ Ë ÂͤÏÈÍË ·Ú·‚È¿˙ÂÈ ÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÓfiÌÔ Ù˘ ıÂÚÌÔ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ (‰ÂÓ ÙÔÓ ·Ú·‚È¿˙ÂÈ, ÁÈ·Ù› Ë °Ë Â›Ó·È ·ÓÔÈÎÙfi Û‡ÛÙËÌ· Î·È Ô ◊ÏÈÔ˜ Ù‹˜ ·Ú¤¯ÂÈ Û˘Ó¯Ҙ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·), ‰‹ÏˆÛ ˆ˜ Ô‡ÙÂ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Ô‡ÙÂ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Â›Ó·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ (·Ú¿ÍÂÓÔ ÁÈ· οÔÈÔÓ Ô˘ ·˘ÙÔ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ÂÈÛÙ‹ÌˆÓ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡) Î.Ô.Î. ∞ÓÙ¤ÎÚÔ˘Û· fiÏ· ÙÔ˘ Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Î·È ÛÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ı· ÂÚÈÁÚ¿„ˆ ÂÚÈÏËÙÈο ÌÂÚÈο ·fi ·˘Ù¿, ηıÒ˜ Î·È ÙȘ ··ÓÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ‰›ÓÂÈ Ë ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢. ¶ÔÈÔ˜ ‚Á‹Î ÓÈÎËÙ‹˜ ·fi ÙËÓ fiÏË Û˘˙‹ÙËÛË; ¶ÔÈÔ˜ ͤÚÂÈ; ªÈ· ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÂÚÒÙËÛË Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ··ÓÙËı› Â›Ó·È ·Ó ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ Î·È ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ÔÊ›ÏÔ˘Ó Ó· ·›ÚÓÔ˘Ó Ì¤ÚÔ˜ Û ٤ÙÔȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ. ∏ ·fiÊ·ÛË ÁÈ· ÙÔ Ò˜ Ú¤ÂÈ Î·Ó›˜ Ó· ··ÓÙ‹ÛÂÈ Û ÂÚÈıˆÚȷΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Î·È ·›ı·ÓÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙ ‰‡ÛÎÔÏË. ¢Ô˘ÏÂÈ¿ Ì·˜ ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Sceptic Â›Ó·È Ó· ‰ÈÂÚ¢ÓÔ‡ÌÂ Î·È Ó· ηٷÚÚ›ÙÔ˘Ì ·ÛÙ‹ÚÈÎÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ı¤ÏÔ˘Ì ηٿ ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·˘Ù‹ Ó· ÙÔ˘˜ ÚÔÛ‰ÒÛÔ˘ÌÂ Î·È È‰È·›ÙÂÚË ·Í›·. ∏ ·Ú¯‹ Ô˘ ÙËÚԇ̠ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Â›Ó·È Ë ÂÍ‹˜: fiÙ·Ó ÌÈ· ÂÚÈıˆÚȷ΋ ÔÌ¿‰· ‹ οÔÈÔ˜ ·˘ı·›ÚÂÙÔ˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Â˘Ú›· ‰ËÌÔÛÈfiÙËÙ·, Ô ·Ó·Áη›Ô˜ ·ÓÙ›ÏÔÁÔ˜ ‰ÈηÈÔ‡Ù·È ›Û˘ ‰ËÌÔÛÈfiÙËÙ·˜. ∆Ô ·Ó Ë Ù·ÎÙÈ΋ Ù‹˜ «ÌÂÙ·Û˘˙‹ÙËÛ˘» ˘‹ÚÍ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ηٿ ÙËÓ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛ‹ ÌÔ˘ Ì ÙÔÓ °ÎȘ ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ÙÔ Í¤Úˆ, ·Ó Î·È ·ÚÎÂÙÔ› ·fi ÙÔ ÎÔÈÓfi Ô˘ ›¯·Ó ¤ÚıÂÈ ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó Ì ¢¯·Ú›ÛÙËÛ·Ó ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ ¤Î·Ó· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ηٷÓÔ‹Ûˆ ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜. °È· ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ Î·È ÁÈ· fiÛÔ˘˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Î¿Ô˘ ÛÙË Ì¤ÛË Î·È ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ó ÔÈ· ηÙ‡ı˘ÓÛË Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó, ÓÔÌ›˙ˆ ˆ˜ ÔÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ¤¯Ô˘Ó ÛËÌ·Û›·. ∞Ó Î·ÙÔÚıÒÛÔ˘Ì ӷ ÚÔÛʤÚÔ˘ÌÂ Ê˘ÛÈΤ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ ÁÈ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Ô˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ˘ÂÚÊ˘ÛÈο Î·È Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ì 3-4 ·Ï¤˜ ·Ú¯¤˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÛΤ„Ë, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ÔÈ ·ÎÚÔ·Ù¤˜ Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ÙÔ Ò˜ Ó· ÛΤÙÔÓÙ·È ·ÓÙ› ÁÈ· ÙÔ ÙÈ Ó· ÛΤÙÔÓÙ·È, ÙfiÙ ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ Ù¤ÙÔȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ·Í›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÎfiÔ.
9
∞¡∆πª∂∆ø¶I∑√¡∆∞™ ∆√À™ ¢∏ªπ√Àƒ°π™∆∂™ 25 ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÒÓ Î·È 25 ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÒÓ Ù˘ ÂͤÏÈ͢
∆· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘, Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ›¯Â Á›ÓÂÈ ·Ô‰¤ÎÙ˘ ÔÏÏÒÓ ÂÈÛÙÔÏÒÓ Ô˘ ˙ËÙÔ‡Û·Ó Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔÓ £Âfi Î·È ÙË ıÚËÛΛ·. ™ÙȘ 13 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1880, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ·¿ÓÙËÛ Û ÌÈ· ÂÈÛÙÔÏ‹ Ô˘ ›¯Â Ï¿‚ÂÈ ·fi ÙÔÓ ÂÈÌÂÏËÙ‹ ÂÓfi˜ ‚È‚Ï›Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Î·È ÙËÓ ÂχıÂÚË ÛΤ„Ë, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÎÂÊÙfiÙ·Ó Ó· ÙÔ˘ ÙÔ ·ÊÈÂÚÒÛÂÈ. °ÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Â›¯Â ·ÓÙÈ-ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ¯ÚÔÈ¿, Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ÂÏ›¯ıËΠ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ·ÔÙÚ¤„ÂÈ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ·ÊȤڈÛË: «∂ÈϤÔÓ, ·Ó Î·È Â›Ì·È Ô·‰fi˜ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Ù˘ ÛΤ„˘ ¿Óˆ Û fiÏ· Ù· ı¤Ì·Ù·, ¤¯ˆ ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË (Ô˘ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ÔÚı‹ ‹ Ï·Óı·Ṳ̂ÓË) fiÙÈ Ù· ¿ÌÂÛ· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ıÂ˚ÛÌÔ‡ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηÌÈ¿ ۯ‰fiÓ Â›‰Ú·ÛË ÛÙÔ ÎÔÈÓfi. ∏ ‰Â ÂÏ¢ıÂÚ›· Ù˘ ÛΤ„˘ ÚÔˆıÂ›Ù·È Î·Ï‡ÙÂÚ· Ì ÙË ÛÙ·‰È·Î‹ ‰È·ÊÒÙÈÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, Ô˘ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. Œ¯ˆ Û˘ÓÂÒ˜ ı¤ÛÂÈ ˆ˜ ÛÙfi¯Ô Ó· ·ÔʇÁˆ Ó· Áڿʈ ÁÈ· ÙË ıÚËÛΛ· Î·È ¤¯ˆ ÂÚÈÔÚÈÛÙ› ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË» (Desmond & Moore 1991, Û. 645). ªÂÏÂÙÒÓÙ·˜ ÙË Û¯¤ÛË ÂÈÛÙ‹Ì˘-ıÚËÛΛ·˜, ı· ‹ıÂÏ· Ó· ÚÔÙ›ӈ ÌÈ· Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂˆÓ Û ÙÚ›· ÌÔÓ٤Ϸ: ∆Ô ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ù˘ Ù·‡ÙÈÛ˘ ÙˆÓ ÎfiÛ̈Ó: ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ıÚËÛΛ· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Î·È ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÏÒ˜ ÂÈÎ¿Ï˘„Ë Î·È Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË ·ÏÏ¿, οÔÈ· ̤ڷ, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ›Ûˆ˜ ˘ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙÂÏ›ˆ˜ ÙË ıÚËÛΛ·. ∏ ÎÔÛÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ºÚ·ÓÎ ∆›ÏÂÚ* (Tipler 1994), ‚·ÛÈṲ̂ÓË ÛÙËÓ ·ÓıÚˆÈ΋ ·Ú¯‹ Î·È ÛÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ·Ó¿ÛÙ·ÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ
*
™.Ù.M.: BÏ. ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 14 ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ ‚È‚Ï›Ô˘.
156
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
̤ۈ Ù˘ ÂÈÎÔÓÈ΋˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÂÓfi˜ ˘ÂÚ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹, ÛÙÔ ·ÒÙ·ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜, Â›Ó·È ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·. ¶ÔÏÏÔ› ·ÓıÚˆÈÛÙ¤˜ Î·È ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÔ› „˘¯ÔÏfiÁÔÈ ÚÔ‚Ï¤Ô˘Ó ÌÈ· ÂÔ¯‹ ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ë ÂÈÛÙ‹ÌË fi¯È ÌfiÓÔ ı· ÌÔÚ› Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ı· ÙËÓ ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÂÈ Ì ÌÈ· ‚ÈÒÛÈÌË ÂÎÎÔÛÌÈÎÂ˘Ì¤ÓË ËıÈ΋. ∆Ô ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÙˆÓ ‰È·ÎÚÈÙÒÓ ÎfiÛ̈Ó: ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ıÚËÛΛ· ·ÊÔÚÔ‡Ó ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, ‰ÂÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÔÓÙ·È, ‰ÂÓ ·ÏÏËÏÂÈηχÙÔÓÙ·È Î·È ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘Ó˘¿ÚÍÔ˘Ó ÂÈÚËÓÈο. O ∫¿ÚÔÏÔ˜ ¢·Ú‚›ÓÔ˜, Ô ™Ù‹‚ÂÓ ∆˙¤˘ °ÎÔ˘ÏÓÙ Î·È ÔÏÏÔ› ¿ÏÏÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ·˘Ùfi. ∆Ô ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÙˆÓ Û˘ÁÎÚÔ˘fiÌÂÓˆÓ ÎfiÛ̈Ó: EÈÛÙ‹ÌË Î·È ıÚËÛΛ· Â›Ó·È ·ÌÔÈ‚·›· ·Û‡Ì‚·Ù˜ Î·È ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ˘¿ÚÍÂÈ Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. ∆Ô ÌÔÓÙ¤ÏÔ ·˘Ùfi ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ·ıÂ˚ÛÙ¤˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ôχ Û˘¯Ó¿ Û ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. ∏ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ·˘Ù‹ Ì·˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ì fiÙÈ ÔÈ Û˘Ì‚Ô˘Ï¤˜ ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ· ÂÍ›ÛÔ˘ ÂÊ·ÚÌfiÛÈ̘ fiÛÔ Î·È ÚÈÓ ·fi ¤Ó·Ó ·ÈÒÓ·. ∞˜ ›̷ÛÙ ÍÂοı·ÚÔÈ, ÏÔÈfiÓ, fiÙÈ Ë Î·Ù¿ÚÚÈ„Ë ÙˆÓ ÂȯÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡ ‰ÂÓ Û˘ÓÈÛÙ¿ ›ıÂÛË Î·Ù¿ Ù˘ ıÚËÛΛ·˜. ∞˜ ÍÂηı·Ú›ÛÔ˘Ì ›Û˘ fiÙÈ Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ÌÈ· ›ıÂÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ —fiÏ˘ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, fi¯È ·ÏÒ˜ Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜— Î·È fiÙÈ Ù· ·ÓÙÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ ı· ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙÔ‡Ó Â‰Ò ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·¿ÓÙËÛË ÛÙËÓ ·ÓÙÈ-ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡. ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó η̛· Û¯¤ÛË Ì ÙËÓ ·ÓÙÈ-ıÚËÛ΢ÙÈÎfiÙËÙ·. ∞Ó ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ‰›ÎÈÔ, ÙfiÙ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÔ‚·Ú¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ì ÙË Ê˘ÛÈ΋, ÙËÓ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·, ÙËÓ ÎÔÛÌÔÏÔÁ›·, ÙË ÁˆÏÔÁ›·, ÙËÓ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁ›·, ÙË ‚ÔÙ·ÓÈ΋, ÙË ˙ˆÔÏÔÁ›· Î·È fiϘ ÙȘ ÂÈÛً̘ Ù˘ ˙ˆ‹˜. ∂›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ ÔÈ ÂÈÛً̘ ·˘Ù¤˜ Ó· Ï·ÓÒÓÙ·È fiϘ ηٿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ; º˘ÛÈο Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È, ·ÏÏ¿ ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ÙÔ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó Î·È ı¤ÏÔ˘Ó Ë ·ÓÙÈ-ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘˜ Ó· ‰È‰·¯ı› ÛÙ· ‰ËÌfiÛÈ· Û¯ÔÏ›· Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜! OÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ Î·È ÔÈ ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ› ÊÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙ¤˜ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó Û ·›ÛÙÂ˘Ù· ·ÎÚ·›Â˜ ı¤ÛÂȘ, ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Ó· ÚÔÛٷهÛÔ˘Ó ÙȘ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË. ™ÙÔ ıÂÚÈÓfi Ù‡¯Ô˜ ÙÔ˘ 1996, ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ Reports ÙÔ˘ ∂ıÓÈÎÔ‡ ∫¤ÓÙÚÔ˘ (ÙˆÓ ∏¶∞) ÁÈ· ÙËÓ ∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ∂η›‰Â˘ÛË, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ¤Ó· ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi Ô˘ Û˘Ó¤‚Ë Û οÔÈÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi Û¯ÔÏÂ›Ô Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ ∫ÂÓÙ¿Î˘: Ô ÂÈıˆÚËÙ‹˜ ÛÙÔȯÂÈÒ‰Ô˘˜ Âη›‰Â˘Û˘ ∫¤ÓÂı ™¿ÓÙÔÔ˘ÂÓ ·Ó·Î¿Ï˘„ ÌÈ· Ì¿ÏÏÔÓ ÚˆÙfiÙ˘Ë Ï‡ÛË ÁÈ· ÙÔ ÛÔ‚·Úfi Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙ Ì ٷ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ Û¯ÔÏÈο ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· Ù˘ 5˘ Î·È 6˘ Ù¿Í˘. º·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ÙÔ ·ÈÚÂÙÈÎfi Û¯ÔÏÈÎfi ‚È‚Ï›Ô
ANTIMETø¶IZONTA™ TOY™ ¢HMIOYP°I™TE™
157
ÙˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ ·˘ÙÒÓ ‰È·Ù‡ˆÓ ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ ÙÔ Û‡Ì·Ó ¿Ú¯ÈÛ Ì ÙË ªÂÁ¿ÏË ŒÎÚËÍË, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ·ÚÔ˘Û›·˙ «ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜» ıˆڛ˜ › ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜. ªÈ· Î·È Ë ªÂÁ¿ÏË ŒÎÚËÍË ·ÚÔ˘ÛÈ·˙fiÙ·Ó Û ¤Ó· ‰ÈÛ¤ÏÈ‰Ô ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, Ô ™¿ÓÙÔÔ˘ÂÓ Ì¿˙„ fiÏ· Ù· ·ÓÙ›Ù˘· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ Î·È ÎfiÏÏËÛ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Ì ÎfiÏÏ· ÙȘ ¤Óԯ˜ ÛÂÏ›‰Â˜. O ÂÈıˆÚËÙ‹˜ ‰‹ÏˆÛ ÛÙËÓ ÙÔÈ΋ ÂÊËÌÂÚ›‰· fiÙÈ «‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ‰È‰¿ÍÔ˘Ì ÌÈ· ıˆڛ· Î·È Ó· ÌË ‰È‰¿ÍÔ˘Ì ÌÈ·Ó ¿ÏÏË» Î·È fiÙÈ Ë Â¤Ì‚·ÛË ÛÙ· ‚È‚Ï›· «‰ÂÓ Â›¯Â Ó· οÓÂÈ Ì ÏÔÁÔÎÚÈÛ›· ‹ οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ». ∂›Ó·È Ôχ ·ÌÊ›‚ÔÏÔ fiÙÈ Ô ™¿ÓÙÔÔ˘ÂÓ ÂÓԯϋıËΠÂÂȉ‹ ‰ÂÓ Â›¯Â ‰Ôı› ·ÓÙ›ÛÙÔȯԘ ¯ÒÚÔ˜ ÛÙË ıˆڛ· Ù˘ ™Ù·ıÂÚ‹˜ ∫·Ù¿ÛÙ·Û˘ ‹ ÛÙËÓ ¶ÏËıˆÚÈÛÙÈ΋ KÔÛÌÔÏÔÁ›·. ÿÛˆ˜ ÂÌÓ‡ÛÙËΠÙË Ï‡ÛË ·˘Ù‹ Û˘Ì‚Ô˘Ï¢fiÌÂÓÔ˜ ÙÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ ‚È‚ÏÈÔıËοÚÈÔ˘ ƒ¤˘ ª¿ÚÙÈÓ, Ì ٛÙÏÔ «∂ÈÛÎÔÒÓÙ·˜ Î·È ‰ÈÔÚıÒÓÔÓÙ·˜ ÂÁ΢ÎÏÔ·›‰ÂȘ», ¤Ó·Ó Ô‰ËÁfi ÁÈ· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ¤̂·Û˘ ÛÙ· ‚È‚Ï›·: OÈ ÂÁ΢ÎÏÔ·›‰ÂȘ Â›Ó·È ˙ˆÙÈÎfi Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi ̤ÚÔ˜ ÔÏÏÒÓ Û¯ÔÏÈÎÒÓ ‚È‚ÏÈÔıËÎÒÓ… [∞˘Ù¤˜] ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙȘ ÊÈÏÔÛÔʛ˜ ÙˆÓ ÛËÌÂÚÈÓÒÓ Ô˘Ì·ÓÈÛÙÒÓ. ∞˘Ùfi Á›ÓÂÙ·È Î·Ù·Ê·Ó¤˜ ·fi ÙËÓ ÚÔÎÏËÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ Ô˘ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó Ï‹ÌÌ·Ù· Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋, ÙËÓ Ù¤¯ÓË Î·È ÙË ÁÏ˘ÙÈ΋… ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ‰ÈfiÚıˆÛË Â›Ó·È Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ·È‰ËÌÔÛ‡Ó˘, Ë ÔÔ›· ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙË Á‡ÌÓÈ· ‹ ÙËÓ ÚÔÎÏËÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË. ∞˘Ùfi ‰ÈÔÚıÒÓÂÙ·È ˙ˆÁÚ·Ê›˙ÔÓÙ·˜ ÚÔ‡¯· ¿Óˆ ÛÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ ‹ Ì ÙÔÓ Âȯڈ̷ÙÈÛÌfi ÔÏfiÎÏËÚˆÓ ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Ì·Úη‰fiÚÔ. ∂›Ó·È οÙÈ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÙ·È ÚÔÛÂÎÙÈο, ‰ÈfiÙÈ Ô Ì·Úη‰fiÚÔ˜ ÌÔÚ› Ó· Û‚ËÛÙ› ¿Óˆ ÛÙ· Á˘·ÏÈÛÙÂÚ¿ ¯·ÚÙÈ¿ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÙ‡ˆÛË ÙˆÓ ÂÁ΢ÎÏԷȉÂÈÒÓ. ∞˘Ùfi ÌÔÚ›Ù ӷ ÙÔ ÍÂÂÚ¿ÛÂÙ ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ¤Ó· Í˘Ú·Ê¿ÎÈ Î·È Í‡ÓÔÓÙ·˜ ··Ï¿ ÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ̤¯ÚÈ Ó· ¯¿ÛÂÈ ÙË Á˘·Ï¿‰· Ù˘… [™¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂͤÏÈÍË] Ë ·ÔÎÔ‹ ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÎÂÊ·Ï·›ˆÓ Â›Ó·È Ú·ÎÙÈ΋ ·Ó ÔÈ ÛÂÏ›‰Â˜ Ô˘ ı· ÎÔÔ‡Ó Â›Ó·È Ï›Á˜ Î·È Ë ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛ‹ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ı· ÚÔηϤÛÂÈ ˙ËÌÈ¿ ÛÙË Ú¿¯Ë ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Ì ÙÔ ¿ÓÔÈÁÌ· Î·È ÙÔ ÎÏ›ÛÈÌfi ÙÔ˘. ŸÙ·Ó ÔÈ ÂÓfiÙËÙ˜ Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰ÈÔÚıˆıÔ‡Ó Â›Ó·È Ôχ ÌÂÁ¿Ï˜, Û˘ÁÎÔÏÏ‹ÛÙ ÙȘ ÛÂÏ›‰Â˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Ì ÚÔÛÔ¯‹ ÒÛÙ ӷ ÌËÓ ·Ïˆı› Ë ÎfiÏÏ· Û ÛÂÏ›‰Â˜ Ô˘ ‰ÂÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ‰ÈfiÚıˆÛË. (Christian School Builder, ∞Ú›ÏÈÔ˜ 1983, Û. 205-207) ∂˘Ù˘¯Ò˜, ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ·Ó Ó· ÂÈ‚¿ÏÔ˘Ó ÙË ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ Ù˘ „‹ÊÈÛ˘ ÓfiÌˆÓ ÛÙȘ ∏¶∞ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Î·È ˘¤Ú ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡ (ÔÈ ¶ÔÏÈÙ›˜ O¯¿ÈÔ, ∆ÂÓÂÛ‹ Î·È °ÂˆÚÁ›· ÚfiÛÊ·Ù· ·¤ÚÚÈ„·Ó Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÓfiÌÔ˘˜), ·ÏÏ¿ Ë ÂÎÛÙÚ·Ù›· Ô˘ ‰ÈÂÍ¿ÁÔ˘Ó ÛÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒÌË, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ °¤ÓÂÛ˘ ÛÙË ‰È‰·ÎÙ¤· ‡ÏË ÙˆÓ ‰Ë-
158
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
ÌfiÛÈˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ* ¤¯ÂÈ ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÂÈÙ˘¯›·. ∆ÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1996, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ô Î˘‚ÂÚÓ‹Ù˘ Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ ∞Ï·Ì¿Ì·, ºÔÌ ∆˙¤È̘, ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ¤Ó· ÎÔÓ‰‡ÏÈÔ Ô˘ ›¯Â ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ ÙÔ˘ —Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô Ê˘ÛÈο ÚÔÂÚ¯fiÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÊfiÚÔ˘˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ— ÁÈ· Ó· ·ÁÔÚ¿ÛÂÈ Î·È Ó· ÛÙ›ÏÂÈ ¤Ó· ·ÓÙ›Ù˘Ô ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ º›ÏÈ ∆˙fiÓÛÔÓ (Ph. Johnson) O ¢·Ú‚›ÓÔ˜ Û ‰›ÎË (Darwin on Trial) Û οı ηıËÁËÙ‹ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜, οı Á˘ÌÓ·Û›Ô˘ Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜. ∏ ÂÈÙ˘¯›· ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÒÓ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Í·ÊÓÈ¿˙ÂÈ. ∞fi ÔÏÈÙÈ΋ ¿Ô„Ë, ÛÙȘ ∏¶∞ ¤¯ÂÈ ÛËÌÂȈı› ÌÈ· ¤ÓÙÔÓË ÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ Ù· ‰ÂÍÈ¿ Î·È Ë ÔÏÈÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ‰ÂÍÈ¿˜ ¤¯ÂÈ ·˘ÍËı›. ∆È ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆÈÛÙ› ·˘Ùfi; N· ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ Î·Ó›˜ Ì ‰Èο ÙÔ˘ ¤ÓÙ˘·. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙÔ ∂ıÓÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ∂ÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ∂η›‰Â˘ÛË, ÙÔ ›‰Ú˘Ì· Ô˘ ÂȉÈ·ÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÒÓ, ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ ÙËÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÙÔ˘ ∆˙¤È̘ ÛÙ¤ÏÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÎÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ∆˙fiÓÛÔÓ ÛÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ηıËÁËÙ¤˜. ªÔÚo‡Ì ›Û˘ Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ì ӷ ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Û ‚¿ıÔ˜, ÒÛÙ ӷ ›̷ÛÙ ¤ÙÔÈÌÔÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ì ÊÈÏÔ-‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÈο ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· fiÔ˘ Ù· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÔ˘ÌÂ. ¶·Ú·Î¿Ùˆ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ˆ ¤Ó·Ó ηٿÏÔÁÔ ÂȯÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ Î·È ÙȘ ·ÓÙ··ÓÙ‹ÛÂȘ ·fi ÙË ÛÎÔÈ¿ Ù˘ ÂͤÏÈ͢. ∆· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ Â›Ó·È Î˘Ú›ˆ˜ ÂÈı¤ÛÂȘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜ Î·È ‰Â˘ÙÂÚ¢fiÓÙˆ˜ (Û Ôχ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ıÌfi) ıÂÙÈΤ˜ ÎÚ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙȘ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÒÓ. ∆· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Î·È ÔÈ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ¤¯Ô˘Ó ·ÏÔ˘ÛÙ¢ı› ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ ¯ÒÚÔ˘. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÌÈ· ÂÈÛÎfiËÛË ÙˆÓ Î˘Ú›ˆÓ ÛËÌ›ˆÓ Ù˘ fiÏ˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘. ∏ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Ï›ÛÙ· ‰ÂÓ ÌÔÚ› ¿ÓÙˆ˜ Ó· ıˆÚËı› ˘ÔηٿÛÙ·ÙÔ ÌÈ·˜ ÎÚÈÙÈ΋˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ÙˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ ËÁÒÓ. ∞Ó Î·È ÔÈ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÌÔÚ› Ó· ·ÚÎÔ‡Ó ÁÈ· ÌÈ· ·Ï‹ Û˘˙‹ÙËÛË, ‰ÂÓ ı· ·ÚÎÔ‡Û·Ó Û ÌÈ· ›ÛËÌË ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË Ì ¤Ó·Ó ηϿ ÚÔÂÙÔÈÌ·Ṳ̂ÓÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ‹. ¶ÔÏÏ¿ Î·È ‰È¿ÊÔÚ· ‚È‚Ï›· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÏËÚ¤ÛÙÂÚ˜ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ (.¯. Berra 1990. Bowler 1989. Eve & Harrold 1991. Futuyma 1983. Gilkey 1985. Godfrey 1983. Gould 1983·, 1991. Lindberg & Numbers 1986. Numbers 1992. Ruse 1982. ηÈ, ȉȷ›ÙÂÚ·, Strahler 1987). ∆π ∂πN∞π ∏ ∂•∂§π•∏; ¶ÚÈÓ ·Ú¯›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ·Ó·ÛÎfiËÛË ÙˆÓ ÂȯÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÒÓ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ı· ‹Ù·Ó ¯Ú‹ÛÈÌË ÌÈ· Û‡ÓÙÔÌË ÂÈÛÎfiËÛË Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ıˆڛ·˜. ∏ ıˆڛ· ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘, fiˆ˜ ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶Â*
™.Ù.M.: ™ÙÔ Ì¿ıËÌ· Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜.
ANTIMETø¶IZONTA™ TOY™ ¢HMIOYP°I™TE™
159
Ú› Ù˘ ηٷÁˆÁ‹˜ ÙˆÓ ÂȉÒÓ ‰È· ̤ÛÔ˘ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ (On the Origin of Species by Means of Natural Selection, 1859) ÌÔÚ› Ó· Û˘ÓÔ„ÈÛı› ˆ˜ ÂÍ‹˜ (Gould 1987a. Mayr 1982, 1988): ∂ͤÏÈÍË: OÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó ÛÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. ∆fiÛÔ Ù· ·ÔÏÈıÒÌ·Ù· fiÛÔ Î·È Ë Ê‡ÛË, fiˆ˜ ÙË ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ۋÌÂÚ·, ÙÔ Î·ıÈÛÙÔ‡Ó ·˘Ùfi ÂÌÊ·Ó¤˜. ∫·Ù·ÁˆÁ‹ Ì ÙÚÔÔÔ›ËÛË: ∏ ÂͤÏÈÍË ÚÔ¯ˆÚ› Ì ‰È·ÎÏ·‰ÒÛÂȘ, ·fi ÌÈ· ÎÔÈÓ‹ ·ÊÂÙËÚ›·. ∆· ·È‰È¿ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÈÛÙ¿ ·ÓÙ›ÁÚ·Ê¿ ÙÔ˘˜. ∞˘Ùfi ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙËÓ ··Ú·›ÙËÙË ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ Û ¤Ó· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ. ™Ù·‰È·ÎfiÙËÙ·: ∏ ·ÏÏ·Á‹ Â›Ó·È ·ÚÁ‹, ÛÙ·ıÂÚ‹ Î·È ‰Â‰Ô̤ÓË. Natura non facit saltum – ∏ ʇÛË ‰ÂÓ Î¿ÓÂÈ ¿ÏÌ·Ù·. ∞Ó ˘¿Ú¯ÂÈ Â·Ú΋˜ ¯ÚfiÓÔ˜, Ë ÂͤÏÈÍË Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙȘ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜ ÙˆÓ ÂȉÒÓ. ¶ÔÏÏ·Ï·ÛÈ·ÛÌfi˜ Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Ó¤ˆÓ ÂȉÒÓ (ÂȉÔÁ¤ÓÂÛ˘): ∏ ÂͤÏÈÍË ‰ÂÓ ·Ú¿ÁÂÈ ·ÏÒ˜ ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ›‰Ë, ·Ú¿ÁÂÈ ¤Ó·Ó ÔÏÔ¤Ó· ·˘Í·ÓfiÌÂÓÔ ·ÚÈıÌfi Ó¤ˆÓ ÂȉÒÓ. º˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹: O Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜, Ô˘ ·Ó·Î¿Ï˘„·Ó Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ Î·È Ô ÕÏÊÚÂÓÙ ƒ¿ÛÂÏ °Ô˘¿Ï·˜ (Alfred Russel Wallace), ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ÂÍ‹˜: ∞. OÈ ÏËı˘ÛÌÔ› Ù›ÓÔ˘Ó Ó· ·˘Í¿ÓÔÓÙ·È ·ÂÚÈfiÚÈÛÙ·, Ì ÁˆÌÂÙÚÈÎfi ÙÚfiÔ: 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128, 256, 512… µ. ™Â ¤Ó· Ê˘ÛÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, fï˜, ÔÈ ÏËı˘ÛÌÔ› ÛÙ·ıÂÚÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û οÔÈÔ Â›Â‰Ô. °. £· Ú¤ÂÈ Û˘ÓÂÒ˜ Ó· ˘¿ÚÍÂÈ ¤Ó·˜ «·ÁÒÓ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË», ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÈ‚ÈÒÛÔ˘Ó fiÏÔÈ ÔÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› Ô˘ ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È. ¢. À¿Ú¯ÂÈ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ̤۷ Û οı ›‰Ô˜. ∂. ™ÙËÓ ¿ÏË ÁÈ· ÂÈ‚›ˆÛË, Ù· ¿ÙÔÌ· Ô˘ ʤÚÔ˘Ó ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ηχÙÂÚ· ÚÔÛ·ÚÌÔṲ̂ӷ ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘˜ ÂÁηٷÏÂ›Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ ·’ fi,ÙÈ Ù· ÏÈÁfiÙÂÚÔ Î·Ï¿ ÚÔÛ·ÚÌÔṲ̂ӷ ¿ÙÔÌ·. ∞˘Ùfi, ÛÙËÓ Ù¯ÓÈ΋ ÔÚÔÏÔÁ›·, ϤÁÂÙ·È ‰È·ÊÔÚÈ΋ ·Ó··Ú·ÁˆÁÈ΋ ÂÈÙ˘¯›·. ∆Ô ÛËÌÂ›Ô ∂ Â›Ó·È ÎÚ›ÛÈÌÔ. ∏ Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹, Û˘ÓÂÒ˜ Î·È Ë ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹, ‰ÚÔ˘Ó Î˘Ú›ˆ˜ Û ÙÔÈÎfi ›‰Ô. ∂›Ó·È ·ÏÒ˜ ¤Ó· ·È¯Ó›‰È ÁÈ· ÙÔ
160
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
ÔÈÔ˜ ı· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ·Ê‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜, Ì ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· ÁÈ· ÙÔ ÔÈÔ˜ ı· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÌÂÙ·‚È‚¿ÛÂÈ Ù· ÁÔÓ›‰È¿ ÙÔ˘ Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÂÈÙ˘¯›· ÛÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÁÂÓÈ¿. ∏ Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ì›· Û¯¤ÛË Ì ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô ÙˆÓ ÂȉÒÓ ‹ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ¿ÏÏË ÙÂÏÂÔÏÔÁ›·, fiˆ˜ Â›Ó·È ÙÔ ·Ó·fiÊ¢ÎÙÔ Ù˘ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ›‰Ô˘˜ ‹ Ë ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÓÔËÌfiÓˆÓ ÌÔÚÊÒÓ ˙ˆ‹˜, Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ Û˘¯Ó¿ Ù˘ ·Ô‰›‰ÔÓÙ·È. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÔÈ· Îϛ̷η ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ÚÔfi‰Ô˘ Ì ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ÛÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹Ø ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÔÓ¿¯· ¤Ó·˜ ˘ÎÓ¿ ‰È·ÎÏ·‰ÈṲ̂ÓÔ˜ ı¿ÌÓÔ˜, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÎÏ·Ú¿ÎÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó. OÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó οÔÈ· ȉȷ›ÙÂÚË ı¤ÛË, ·ÏÒ˜ Ù˘¯·›ÓÂÈ Ó· ›̷ÛÙ Ôχ ηÏÔ› ÛÙË ‰È·ÊÔÚÈ΋ ·Ó··Ú·ÁˆÁÈ΋ ÂÈÙ˘¯›· —·Ê‹ÓÔ˘Ì ›Ûˆ Ì·˜ ÔÏÏÔ‡˜ ·ÔÁfiÓÔ˘˜ Î·È Î·ÙÔÚıÒÓÔ˘Ì Ì ÌÂÁ¿ÏË ÂÈÙ˘¯›· Ó· ÙÔ˘˜ ÌÂÁ·ÏÒÓÔ˘Ì Ì ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ¤ˆ˜ ÙËÓ ÂÓËÏÈΛˆÛË— ¤Ó· ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ· Ô˘ ›Ûˆ˜ Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛ‹ Ì·˜. ∞fi Ù· 5 ÛËÌ›· Ù˘ ıˆڛ·˜ ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘, ÙÔ ÈÔ Â›Ì·¯Ô Û‹ÌÂÚ· Â›Ó·È Ë ÛÙ·‰È·ÎfiÙËÙ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ηıÒ˜ Ô N¿ÈϘ ŒÏÓÙÚÂÙ˙ (Eldredge 1971, 1985. Eldredge & Gould 1972), Ô ™Ù‹‚ÂÓ ∆˙¤˘ °ÎÔ˘ÏÓÙ (1985, 1989, 1991) Î·È ÔÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó ÚÔÙ›ÓÂÈ ÌÈ· ¤ÓÓÔÈ· Ô˘ ϤÁÂÙ·È ‰È·ÎÔÙfiÌÂÓË ÈÛÔÚÚÔ›· (punctuated equilibrium), Ë ÔÔ›· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ÌÈ· ÂÓ·ÏÏ·Á‹ ÁÚ‹ÁÔÚˆÓ ÌÂÙ·‚ÔÏÒÓ Î·È ÛÙ·ÛÈÌfiÙËÙ·˜ ·ÓÙ› Û ÛÙ·‰È·ÎfiÙËÙ·, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› ÙË ÌÔÓ·‰ÈÎfiÙËÙ· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ ˆ˜ ËÁ‹˜ ÌÂÙ·‚ÔÏÒÓ. O °ÎÔ˘ÏÓÙ, Ô ŒÏÓÙÚÂÙ˙ Î·È ¿ÏÏÔÈ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁÔ‡Ó ˘¤Ú Ù˘ ÂÌÊ¿ÓÈÛ˘ ·ÏÏ·ÁÒÓ ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ, ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ, ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ÛÂ Â›Â‰Ô ÌÂÌÔÓˆÌ¤ÓˆÓ ·ÙfiÌˆÓ ÂÓfi˜ ›‰Ô˘˜ (Somit & Peterson 1992). ∞¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ·ÓÙÈ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È Ô NÙ¿ÓÈÂÏ NÙ¤ÓÂÙ (D. Dennett 1995), Ô ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ NÙÒÎÈÓ˜ (R. Dawkins 1995) Î·È fiÏÔÈ fiÛÔÈ ÚÔÙÈÌÔ‡Ó ¤Ó· ηı·Ú¿ ‰·Ú‚ÈÓÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÛÙ·‰È·ÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜. ∏ ‰È·Ì¿¯Ë ·˘Ù‹ Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È Î·È ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ οıÔÓÙ·È ÛÙȘ ÎÂÚΛ‰Â˜ ÂÚÈ̤ÓÔÓÙ·˜ ÔÈ ‰‡Ô ·ÓÙ›·ÏÔÈ Ó· ÙÂıÔ‡Ó ÂÎÙfi˜ Ì¿¯Ë˜ Ì ‰ÈÏfi ÓÔÎ-¿Ô˘Ù. Õ‰Èη ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó. OÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤Ú·Ì ‰ÂÓ Û˘˙ËÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔ ·Ó Ë ÂͤÏÈÍË ¤¯ÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘Ì‚Â›. ™˘˙ËÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔÓ Ú˘ıÌfi Î·È ÙÔÓ Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜. ŸÙ·Ó Ë Û˘˙‹ÙËÛË Î·Ù·Ï·ÁÈ¿ÛÂÈ, Ë ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ı· Â›Ó·È ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚË ·fi ÔÙ¤. ∂›Ó·È Ï˘ËÚfi fiÙÈ ÂÓÒ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÚÔ¯ˆÚ› Û Ӥ· Î·È ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ‰›· ¤Ú¢ӷ˜, ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ Ì·˜ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ Ë ˙ˆ‹ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ Î·È ÂÍÂÏ›¯ıËÎÂ, ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ̤ÓÔ˘Ó ‚·Ïو̤ÓÔÈ Û ÌÂ۷ȈÓÈΤ˜ ‰È·Ì¿¯Â˜ ÁÈ· ÙÔ fiÛÔÈ ¿ÁÁÂÏÔÈ ¯ˆÚÔ‡Ó ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÌÈ·˜ ηÚÊ›ÙÛ·˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ fiÛ· ˙Ò· ¯ÒÚÂÛ·Ó ÛÙÔ Î·Ù¿ÛÙڈ̷ Ù˘ ∫È‚ˆÙÔ‡.
ANTIMETø¶IZONTA™ TOY™ ¢HMIOYP°I™TE™
161
∂¶πÃ∂πƒ∏ª∞∆∞ ∫∞π ∞¶∞¡∆∏™∂π™ ºπ§√™√ºπ∫√À ∆À¶√À 1. ∏ «ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜» Â›Ó·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Î·È Û˘ÓÂÒ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È ÛÙ· ‰ËÌfiÛÈ· Û¯ÔÏ›· Ì·˙› Ì ٷ Ì·ı‹Ì·Ù· ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ. ∏ «ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜» Â›Ó·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÌfiÓÔÓ Î·Ù’ fiÓÔÌ·. ∂›Ó·È ÌÈ· ηο ÌÂÙ·ÌÊÈÂṲ̂ÓË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ı¤ÛË Î·È fi¯È ÌÈ· ıˆڛ· Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÂÏÂÁ¯ı› ̤ۈ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÌÂıfi‰ˆÓ, Û˘ÓÂÒ˜ ‰ÂÓ ·ÚÌfi˙ÂÈ Ó· ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È Ì ÙÔ Ì¿ıËÌ· ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ÛÙ· ‰ËÌfiÛÈ· Û¯ÔÏ›·. ∞Ó ÔÓÔÌ¿ÛÂȘ ÌÈ· ¿Ô„Ë ÈÛÏ·ÌÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË ‹ ‚Ô˘‰ÈÛÙÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË ‹ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ù˘ ‰È·ÙÂı› ·ÓÙ›ÛÙÔȯԘ ¯ÚfiÓÔ˜ ÛÙ· Û¯ÔÏ›·. ∏ ·Ú·Î¿Ùˆ ‰‹ÏˆÛË ·fi ÙÔ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ŒÚ¢ӷ˜ ÁÈ· ÙË ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·, ÙËÓ ÔÔ›· ÔÊ›ÏÔ˘Ó Ó· ·Û¿˙ÔÓÙ·È fiÏ· Ù· ̤ÏË ÙÔ˘ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ Î·È ÔÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ ÙÔ˘, ʈٛ˙ÂÈ ÍÂοı·Ú· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÈ΋ ›ÛÙË: «OÈ °Ú·Ê¤˜, ÙfiÛÔ Ë ¶·Ï·È¿ fiÛÔ Î·È Ë ∫·ÈÓ‹ ¢È·ı‹ÎË, Â›Ó·È ·Ï¿ıËÙ˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÔÈÔ‰‹ÔÙ ı¤Ì· ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Î·È ı· Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÔÓÙ·È ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ Ì ÙË Ê˘ÛÈ΋ Î·È Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈ΋ ¤ÓÓÔÈ¿ ÙÔ˘˜… ∆· ¿ÓÙ· ÛÙÔ Û‡Ì·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ £Âfi ηٿ ÙȘ ¤ÍÈ Ì¤Ú˜ Ù˘ ÂȉÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙȘ Ôԛ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ù˘ °ÂÓ¤Ûˆ˜. ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Á›ÓÂÙ·È ·Ô‰ÂÎÙ‹ ˆ˜ ‚·ÛÈ˙fiÌÂÓË ÛÙ· ‰Â‰Ô̤ӷ, ÈÛÙÔÚÈο ·ÎÚÈ‚‹˜ Î·È Û·Ê‹˜ — Î·È Â›Ó·È, ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘, ıÂÌÂÏÈ҉˘ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Î¿ı ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ Î·È Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ ÛÙÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁË̤ÓÔ Û‡Ì·Ó» (Rohr 1986, Û. 176). ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ‰È·„‡ÛÈÌË Î·È ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ, ηıÒ˜ Ó¤· ‰Â‰Ô̤ӷ Î·È Î·ÈÓÔ‡ÚÁȘ ıˆڛ˜ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ÙȘ ·fi„ÂȘ Ì·˜. O ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜ ÚÔÙÈÌ¿ ÙËÓ ›ÛÙË ÛÙËÓ ·˘ıÂÓÙ›· Ù˘ ∞Á›·˜ °Ú·Ê‹˜, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙËÓ ‡·ÚÍË ‹ ÌË ÂÌÂÈÚÈÎÒÓ ÙÂÎÌËÚ›ˆÓ Ô˘ Ó· ÙË ‰È·„‡‰Ô˘Ó: «O ·ÚÈÔ˜ ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÂÈ̤ÓÔ˘Ì ӷ ıˆÚԇ̠ÙÔÓ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ∫·Ù·ÎÏ˘ÛÌfi ˆ˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜ Î·È ˆ˜ ÙÔ ÚˆÙ‡ÔÓ fi¯ËÌ· ÁÈ· ÙË ÁˆÏÔÁÈ΋ ÂÚÌËÓ›· Â›Ó·È fiÙÈ Ô §fiÁÔ˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ÙÔ ‰È‰¿ÛÎÂÈ Û·ÊÒ˜! ¢ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÈÙڷ› Û ηÌÈ¿ ‰˘ÛÎÔÏ›· ÁˆÏÔÁÈ΋˜ ÂÚÌËÓ›·˜, Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ‹ Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋, Ó· ˘ÂÚÈÛ¯‡ÛÂÈ ÙˆÓ ÍÂοı·ÚˆÓ ‰ËÏÒÛÂˆÓ Î·È ÙˆÓ ·Ó·fiÊ¢ÎÙˆÓ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ÙȘ °Ú·Ê¤˜» (Rohr 1986, Û. 190). º·ÓÙ·Ûı›Ù ÙÔ ÂÍ‹˜ ·Ó¿ÏÔÁÔ: K·ıËÁËÙ¤˜ ÙÔ˘ Caltech ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÔ˘Ó fiÙÈ Ë ∫·Ù·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÂȉÒÓ ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘ ·ÔÙÂÏ› ‰fiÁÌ·, fiÙÈ Ë ·˘ıÂÓÙ›· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ Î·È ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· ÙÔ˘ Â›Ó·È ·fiÏ˘Ù˜ Î·È fiÙÈ ÔÈ·‰‹ÔÙ ÂÌÂÈÚÈο ÙÂÎÌ‹ÚÈ· ˘¤Ú ‹ ηٿ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È Ô˘Û›·˜.
162
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
2. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌfiÓÔ Ì ÙÔ Â‰Ò-ηÈ-ÙÒÚ·, Û˘ÓÂÒ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ··ÓÙ‹ÛÂÈ Û ÈÛÙÔÚÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜ Î·È ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ Ù˘ ˙ˆ‹˜ Î·È ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ›‰Ô˘˜. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ʷÈÓfiÌÂÓ· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ÂȉÈο ÛÙȘ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÂÈÛً̘, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ÎÔÛÌÔÏÔÁ›·, Ë ÁˆÏÔÁ›·, Ë ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁ›·, Ë ·Ï·ÈÔ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›· Î·È Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·. À¿Ú¯Ô˘Ó ÂÈÚ·Ì·ÙÈΤ˜ ÂÈÛً̘ Î·È ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÂÈÛً̘. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›Â˜, ·ÏÏ¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ ·ÈÙÈfiÙËÙ˜ ÂÍ›ÛÔ˘ ηϿ. ∏ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ‚ÈÔÏÔÁ›· Â›Ó·È ÌÈ· ¤Á΢ÚË Î·È Î·ıÈÂڈ̤ÓË ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË. 3. ∏ ·È‰Â›· Â›Ó·È ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ÂÎÌ¿ıËÛ˘ fiÏˆÓ ÙˆÓ Ï¢ÚÒÓ ÂÓfi˜ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜. ŒÙÛÈ, ÙÔ ÛˆÛÙfi Â›Ó·È Ë ÂͤÏÈÍË Î·È Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜ Ó· ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ·È Ì·˙› ÛÙ· Ì·ı‹Ì·Ù· Ê˘ÛÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ÙˆÓ ‰ËÌfiÛÈˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ. ŸÙ·Ó ·˘Ùfi ‰ÂÓ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ, ¤¯Ô˘Ì ·Ú·‚›·ÛË ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ Ù˘ ·È‰Â›·˜ Î·È ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÂÏ¢ıÂÚÈÒÓ ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÒÓ. Œ¯Ô˘Ì ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ·ÎÔ˘ÛÙԇ̠ηÈ, ¿ÏψÛÙÂ, ÙÈ ÙÔ Î·Îfi ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙÔ Ó· ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·È Î·È ÔÈ ‰‡Ô Ï¢ڤ˜; ∏ ·Ú¿ıÂÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ·fi„ÂˆÓ ÁÈ· Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ·ÔÙÂÏ› Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÙÌ‹Ì· Ù˘ ÁÂÓÈ΋˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ Î·È ı· ‹Ù·Ó ›Ûˆ˜ ÛˆÛÙfi Ó· Û˘˙ËÙÂ›Ù·È Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜ ÛÙ· Ì·ı‹Ì·Ù· ÙˆÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎÒÓ, Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜, ›Ûˆ˜ ·ÎfiÌË Î·È Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ·ÏÏ¿ ¿ÓÙˆ˜ Û›ÁÔ˘Ú· fi¯È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ. °È· ·ÚfiÌÔÈÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜, ÙÔ Ì¿ıËÌ· Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÎÂÊ¿Ï·È· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ̇ıÔ˘˜ ÂÚ› ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Ô˘ ·Û¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ πӉȿÓÔÈ Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜. ∏ ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ «ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜» ˆ˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂÈ‚Ï·‚‹˜, ηıÒ˜ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Û‡Á¯˘Û˘ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ Ù· fiÚÈ· ÌÂٷ͇ ıÚËÛΛ·˜ Î·È ÂÈÛÙ‹Ì˘, οÙÈ Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ‰ÂÓ ı· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÈ Â›Ó·È ¤Ó· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Î·È Ò˜ ·˘Ùfi ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È. ∂ÈϤÔÓ, ÔÈ ÌË ÚËÙ¤˜ ·Ú·‰Ô¯¤˜ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÈ· ¿Ù˘Ë ‰ÈÌ¤ÙˆË Â›ıÂÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, fi¯È ÌfiÓÔÓ Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜. ¶ÚÒÙÔÓ, ·Ó ÙÔ Û‡Ì·Ó Î·È Ë °Ë ¤¯Ô˘Ó ËÏÈΛ· ÌfiÓÔ 10.000 ÂÙÒÓ, ÙfiÙ ÔÈ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ ÂÈÛً̘ Ù˘ ÎÔÛÌÔÏÔÁ›·˜, Ù˘ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·˜, Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜, Ù˘ ¯ËÌ›·˜, Ù˘ ÁˆÏÔÁ›·˜, Ù˘ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁ›·˜, Ù˘ ·Ï·ÈÔ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ù˘ ÚÒÈÌ˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Â›Ó·È fiϘ ÙÔ˘˜ ¿Î˘Ú˜. ¢Â‡ÙÂÚÔÓ, ÌfiÏȘ Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ Î·È ÌfiÓÔÓ Â›‰Ô˘˜ ·Ô‰Ôı› Û ˘ÂÚÊ˘ÛÈ΋ ¤̂·ÛË, ÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› ÓfiÌÔÈ Î·È Ù· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ÁÈ· ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ʇÛ˘ ¯¿ÓÔ˘Ó Î¿ı ÓfiËÌ·. ∫·È ÛÙȘ ‰‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ, Ë Ô˘Û›· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ·Ó·ÈÚ›ٷÈ.
ANTIMETø¶IZONTA™ TOY™ ¢HMIOYP°I™TE™
163
4. À¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ Û˘Û¯¤ÙÈÛË ÌÂٷ͇ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Ù˘ ʇÛ˘ Î·È ‚È‚ÏÈÎÒÓ ÈÛÙÔÚÈÒÓ. ™˘ÓÂÒ˜, Â›Ó·È ıÂÌÈÙ‹ Ë ¯Ú‹ÛË ‚È‚Ï›ˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ µ›‚ÏÔ˘, ˆ˜ ÂÚÁ·Ï›ˆÓ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÛÙ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο Ì·ı‹Ì·Ù· ÙˆÓ ‰ËÌfiÛÈˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ Î·È ÙÔ Ó· ÌÂÏÂÙ¿Ù·È Ë µ›‚ÏÔ˜ ˆ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ‚È‚Ï›Ô Ì·˙› Ì ÙÔ «‚ȂϛԻ Ù˘ ʇÛ˘. À¿Ú¯ÂÈ Â›Û˘ ¤Ó·˜ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi˜ ηٿÏÔÁÔ˜ ‚È‚ÏÈÎÒÓ ÈÛÙÔÚÈÒÓ ÛÙȘ Ôԛ˜ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó ‰Â‰Ô̤ӷ Ù˘ ʇÛ˘ Î·È ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Ù˘ ʇÛ˘ ÁÈ· Ù· ÔÔ›· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ‚È‚ÏÈΤ˜ ÈÛÙÔڛ˜. ∞Ó ÌÈ· ÔÌ¿‰· ÌÂÏÂÙËÙÒÓ ÙÔ˘ ™·›ÍËÚ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ ÙÔ Û‡Ì·Ó ÌÔÚ› Ó· ÂÚÌËÓ¢ı› ̤ۈ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ‚¿Ú‰Ô˘, ·˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ù· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο Ì·ı‹Ì·Ù· ı· ¤Ú ӷ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Î·È ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙˆÓ ı·ÙÚÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ ™·›ÍËÚ; ∆· ı·ÙÚÈο ·˘Ù¿ ¤ÚÁ· Â›Ó·È ÏÔÁÔÙ¯ӛ·, Ë µ›‚ÏÔ˜ ÂÚȤ¯ÂÈ Áڷʤ˜ Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ÈÂÚ¤˜ ÁÈ· ÔÏϤ˜ ıÚËÛΛ˜. ηӤӷ ‰ÂÓ ·ÚÈÛÙ¿ÓÂÈ ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi Û‡ÁÁÚ·ÌÌ· Ô‡Ù ‰ÈÂΉÈΛ ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·˘ıÂÓÙ›·. 5. ∏ ıˆڛ· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ Â›Ó·È Ù·˘ÙÔÏÔÁÈ΋, Ì ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· Â›Ó·È ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ΢ÎÏÈÎÔ‡ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡. ŸÛÔÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ÂÈ‚ÈÒÓÔ˘Ó Â›Ó·È ÔÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÚÔÛ·ÚÌÔṲ̂ÓÔÈ. ¶ÔÈÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÚÔÛ·ÚÌÔṲ̂ÓÔÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ›; ∂ΛÓÔÈ Ô˘ ÂÈ‚ÈÒÓÔ˘Ó. ¶·ÚÔÌÔ›ˆ˜, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÂÙÚÒÌ·Ù· ÁÈ· Ó· ¯ÚÔÓÔÏÔÁËıÔ‡Ó Ù· ·ÔÏÈıÒÌ·Ù· Î·È Ù· ·ÔÏÈıÒÌ·Ù· ÁÈ· Ó· ¯ÚÔÓÔÏÔÁËıÔ‡Ó Ù· ÂÙÚÒÌ·Ù·. ªÈ· ÂÈÛÙ‹ÌË ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ·fiÚÚÔÈ· Ù·˘ÙÔÏÔÁÈÒÓ. ªÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÔÈ Ù·˘ÙÔÏÔÁ›Â˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ ·Ú¯‹ ÌÈ·˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ·ÏÏ¿ ÔÙ¤ ÙÔÓ ÛÎÔfi Ù˘. ∏ ıˆڛ· Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È Ù·˘ÙÔÏÔÁÈ΋, ·ÏÏ¿ Ù· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù¿ Ù˘ ‰ÈηÈÒÓÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë ıˆڛ· ·˘Ù‹ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Û ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Ó· ÚÔ‚Ï¤Ô˘Ó Â·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù· Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. ∫·Ù¿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ, Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ Î·È Ë ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Â›Ó·È ÂϤÁÍÈ̘ Î·È ‰È·„‡ÛÈ̘ ̤ۈ Ù˘ ÚÔ‚ÏÂÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÈηÓfiÙËÙ·˜. ∏ ÁÂÓÂÙÈ΋ ÙˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÂÍËÁ› Û·ÊÒ˜ ÙÔ fiÙÂ Î·È ÙÔ ·Ó Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ı· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Û ·ÏÏ·Á¤˜ ̤۷ Û οÔÈÔÓ ÏËı˘ÛÌfi. OÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÚԂϤ„ÂȘ Ì ‚¿ÛË ÙË ıˆڛ· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜ Î·È ÌÂÙ¿ Ó· ÙȘ ÂϤÁÍÔ˘Ó, Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙÔ˘ ÁÂÓÂÙÈÛÙ‹ ÛÙÔ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ‹ ÙÔ˘ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏfiÁÔ˘ Ô˘ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ ÙÔ ·Ú¯Â›Ô ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ. ∏ ‡ÚÂÛË ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙ· ›‰È· ÁˆÏÔÁÈο ÛÙÚÒÌ·Ù· Ì ÙÔ˘˜ ÙÚÈÏÔ‚›Ù˜ ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÙÂÎÌ‹ÚÈÔ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ıˆڛ·˜. ∏ ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ ̤ۈ ÙˆÓ ÂÙÚˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊÔ, ÂÈÙ‡¯ıËΠ·ÊÔ‡ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÙËÎÂ Ë ¯ÚÔÓÈ΋ ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÙˆÓ ÁˆÏÔÁÈÎÒÓ ÛÙÚˆÌ¿ÙˆÓ (ÛÙڈ̷ÙÔÁÚ·ÊÈ-
164
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
΋ ÛÙ‹ÏË). ∏ ÛÙڈ̷ÙÔÁÚ·ÊÈ΋ ÛÙ‹ÏË ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô˘ıÂÓ¿ ÔÏfiÎÏËÚË, ‰ÈfiÙÈ Ù· ÁˆÏÔÁÈο ÛÙÚÒÌ·Ù· ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È Ú‹ÁÌ·Ù·, ÌÂÙ·ÙÔ›˙ÔÓÙ·È, Ù˘¯ÒÓÔÓÙ·È Î·È, ÁÈ· ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÏfiÁÔ˘˜, Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙ ·ÙÂÏ‹. ∞Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, fï˜, Ë ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÙˆÓ ÛÙÚˆÌ¿ÙˆÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›· Î·È Ë ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈ΋ ÛÂÈÚ¿ ÌÔÚ› Ó· ·ÓȯÓ¢ı› ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ì ÔÈΛϘ Ù¯ÓÈΤ˜, ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ÌfiÓÔ Ì›· ·ÊÔÚ¿ Ù· ·ÔÏÈıÒÌ·Ù·. 6. À¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô ÌfiÓÔÓ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÚԤϢÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜ Î·È ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÙˆÓ Ê˘ÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ˙ÒˆÓ: ‹ ‹Ù·Ó ¤ÚÁÔ Î¿ÔÈÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ ‹ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó. ªÈ· Î·È Ë ÂͤÏÈÍË ‰ÂÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi Ù· ÛÙÔȯ›· (‰ËÏ. Â›Ó·È Ï·Óı·Ṳ̂ÓË), Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¢ÛÙ·ı›. ŸÔÈ· ÛÙÔȯ›· ‰ÂÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Â›Ó·È Î·Ù’ ·Ó¿ÁÎËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi. ¶ÚÔÛ¤ÍÙ ÙÔ ÛÊ¿ÏÌ· ÙˆÓ „¢‰ÒÓ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÒÓ ÂӉ¯Ô̤ӈÓ! ∞Ó ÙÔ ∞ Â›Ó·È „¢‰¤˜, ÙÔ µ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¢ÛÙ·ı›. N·È; °È·Ù›; ¢ÂÓ ı· fiÊÂÈÏ ÙÔ µ Ó· ÛÙ¤ÎÂÈ ·fi ÌfiÓÔ ÙÔ˘, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ∞; º˘ÛÈο. ŒÙÛÈ, ÏÔÈfiÓ, ·ÎfiÌ· Î·È ·Ó Ë ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ıˆڛ· ‚ÚÂı› fiÙÈ Â›Ó·È Ï‹Úˆ˜ ÂÛÊ·Ï̤ÓË, ‰ÂÓ ¤ÂÙ·È ˆ˜ Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜ ¢ÛÙ·ı›. ∂Ó‰¤¯ÂÙ·È Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ °, ¢ Î·È ∂, ÙȘ Ôԛ˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ·ÎfiÌ· ÛÎÂÊÙ›. À¿Ú¯ÂÈ fï˜ ÌÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ‰È¯ÔÙÔÌ›· ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÂÚÌËÓÂÈÒÓ ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎÒÓ. ∂›ÙÂ Ë ˙ˆ‹ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ Î·È ÌÂÙ·ÏÏ¿¯ıËΠÌÂ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜, ›Ù ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ Î·È ÌÂÙ·ÏÏ¿¯ıËΠ̤ۈ ˘ÂÚÊ˘ÛÈ΋˜ ¤̂·Û˘ Û‡Ìʈӷ Ì οÔÈÔ ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ. OÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ˘Ôı¤ÙÔ˘Ó fiÙÈ ¤‰Ú·Û·Ó Ê˘ÛÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Î·È ÔÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Û˘˙ËÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ·ÈÙÈ·ÎÔ‡˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ÂÌϤÎÔÓÙ·È. ¢ÂÓ Û˘˙ËÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔ ·Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ê˘ÛÈο ‹ ˘ÂÚÊ˘ÛÈο ·›ÙÈ·. ÕÏψÛÙÂ, ¿·Í Î·È ıˆڋÛÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ ¤¯ÂÈ ˘¿ÚÍÂÈ Î¿ÔÈ· ˘ÂÚÊ˘ÛÈ΋ ·Ú¤Ì‚·ÛË, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÂÁηٷÏ›ÂÙ·È — Û˘ÓÂÒ˜ Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· ˘¿ÚÍÔ˘Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÙÂÎÌ‹ÚÈ· Ô˘ Ó· ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi, ‰ÈfiÙÈ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙÒÓ ÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› ÓfiÌÔÈ ‰ÂÓ ÈÛ¯‡Ô˘Ó Î·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ÛÙÂÚÂ›Ù·È ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜. 7. ∏ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ıˆڛ· ·ÔÙÂÏ› ÙË ‚¿ÛË ÙÔ˘ Ì·ÚÍÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌÔ‡, ÙÔ˘ ·ıÂ˚ÛÌÔ‡, Ù˘ ·ÓËıÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ÁÂÓÈ΋˜ ·Ú·ÎÌ‹˜ ÙˆÓ ËıÒÓ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙȘ ∏¶∞, Û˘ÓÂÒ˜ Â›Ó·È Î·Î‹ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ Ì·˜. ∞˘Ùfi ·ÔÙÂÏ› ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ÏÔÁÈÎÔ‡ ÛÊ¿ÏÌ·ÙÔ˜ Ù˘ „¢‰Ô‡˜ ·ÁˆÁ‹˜. ∏ ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ÂȉÈο, Î·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË, ÁÂÓÈο, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‚¿ÛË fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ «-ÈÛÌÒÓ» Î·È ·›ÙÈÔ Ù˘ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓ˘ ËıÈ΋˜ Î·È Ô-
ANTIMETø¶IZONTA™ TOY™ ¢HMIOYP°I™TE™
165
ÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ηٿوÛ˘ ÙˆÓ ∞ÌÂÚÈηÓÒÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·’ fiÛÔ Ë Ù˘ÔÁÚ·Ê›· ¢ı‡ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ O ∞ÁÒÓ ÌÔ˘ ‹ ·’ fiÛÔ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ¢ı‡ÓÂÙ·È ÁÈ· Ù· fiÛ· ‰È¤Ú·Í·Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ì ·ÊÔÚÌ‹ ÙË ¯ÈÙÏÂÚÈ΋ ȉÂÔÏÔÁ›·. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÂÊ¢ڤıËÎ·Ó Ë ·ÙÔÌÈ΋ ‚fiÌ‚·, Ë ˘‰ÚÔÁÔÓÔ‚fiÌ‚· Î·È ÔÏÏ¿, ·ÎfiÌË ÙÚÔÌÂÚfiÙÂÚ·, fiÏ· ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÁηٷÏÂÈÊı› Ë ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘. ∂ÈϤÔÓ, ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ì·ÚÍÈÛÙ¤˜, ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ¤˜, ·ıÂ˚ÛÙ¤˜, ·ÎfiÌ· Î·È ·Ó‹ıÈÎÔÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ·ÏÏ¿ Û›ÁÔ˘Ú· ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó¿ÏÔÁÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÒÓ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Ô˘ Â›Ó·È Ô·‰Ô› ÙÔ˘ ηÈÙ·ÏÈÛÌÔ‡, ıÂ˚ÛÙ¤˜, ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÙ¤˜ Î·È ÂÓ Á¤ÓÂÈ ËıÈο ¿ÙÔÌ·. ŸÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ›‰È· ÙË ıˆڛ·, ·˘Ù‹ ÌÔÚ› Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ÁÈ· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ Ì·ÚÍÈÛÙÈΤ˜, ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÈΤ˜ Î·È ·ıÂ˚ÛÙÈΤ˜ ȉÂÔÏÔÁ›Â˜, Î·È fiÓÙˆ˜ ¤¯ÂÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ηْ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ. øÛÙfiÛÔ, ¤¯ÂÈ Â›Û˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› (ÂȉÈο ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋) ÁÈ· Ó· ÛÙËÚ›ÍÂÈ È‰ÂÔÏÔÁÈο ÙÔÓ Î·ÈÙ·ÏÈÛÌfi Ù˘ ÂχıÂÚ˘ ·ÁÔÚ¿˜. ∆Ô ı¤Ì· Â›Ó·È fiÙÈ Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓ Ì ÔÏÈÙÈΤ˜ ȉÂÔÏÔÁ›Â˜ ·ÔÙÂÏ› ·Ú·ÎÈÓ‰˘ÓÂ˘Ì¤ÓÔ ÂÁ¯Â›ÚËÌ· Î·È ı· Ú¤ÂÈ Ó· ›̷ÛÙ ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈÎÔ› ÛÙÔ Ó· οÓÔ˘ÌÂ Û˘Ó‰¤ÛÂȘ Ô˘ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·Ó·Áη›Ô ÏÔÁÈÎfi ·ÎfiÏÔ˘ıÔ ‹ Ô˘ Â͢ËÚÂÙÔ‡Ó ÛÎÔÈÌfiÙËÙ˜ (.¯. fi,ÙÈ ÁÈ· οÔÈÔÓ Â›Ó·È ËıÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ·Ú·ÎÌ‹ ÁÈ· οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ËıÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÚfiÔ‰Ô˜). 8. ∏ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ıˆڛ·, Ì·˙› Ì ÙÔÓ Û˘ÓÔ‰ÔÈfiÚÔ Ù˘, ÙÔÓ ÂÎÎÔÛÌÈÎÂ˘Ì¤ÓÔ ·ÓıÚˆÈÛÌfi, ·ÔÙÂÏ› ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ıÚËÛΛ· Î·È ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛˆÛÙfi Ó· ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È ÛÙ· ‰ËÌfiÛÈ· Û¯ÔÏ›·. ∆Ô Ó· ·ÔηÏ› ηÓ›˜ ıÚËÛΛ· ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ ‰È¢ڇÓÂÈ ÙfiÛÔ ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, ÒÛÙ ÙÔÓ Î·ıÈÛÙ¿ ¯ˆÚ›˜ ÓfiËÌ·. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ·ÔηÏÂ›Ù·È ıÚËÛΛ· ÔÈÔ‰‹ÔÙ ڛÛÌ· ̤ۈ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÚÔÛ·ıԇ̠ӷ ÂÚÌËÓ‡ÛÔ˘Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. øÛÙfiÛÔ, fiÙ·Ó ÌÈÏԇ̠ÁÈ· ıÚËÛΛ· ‰ÂÓ ÂÓÓÔԇ̠οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ. ∏ ıÚËÛΛ· ¤¯ÂÈ Ó· οÓÂÈ Ì ÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· Î·È ÙË Ï·ÙÚ›· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ ‹ ÙÔ˘ ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎÔ‡, ÂÓÒ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ¤¯ÂÈ Ó· οÓÂÈ Ì ٷ Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. ∏ ıÚËÛΛ· ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ›ÛÙË Î·È ÙÔ ·fiÚ·ÙÔ, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È ÛÙ· ÂÌÂÈÚÈο ÙÂÎÌ‹ÚÈ· Î·È ÛÙË ÁÓÒÛË Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÂÏÂÁ¯ı› Ì ÂÌÂÈÚÈÎfi ÙÚfiÔ. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ÌÂıfi‰ˆÓ Ô˘ ¤¯ÂÈ Û¯Â‰È·ÛÙ› ÁÈ· Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ Î·È Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂÓ· ‹ ÂÌ̤ۈ˜ ‰ËÏÔ‡ÌÂÓ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ‹ ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜Ø ÔÈ Ì¤ıÔ‰ÔÈ ·˘Ù¤˜ ¤¯Ô˘Ó ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË ÂÓfi˜ ÂϤÁÍÈÌÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÁÓÒÛ˘, ·ÓÔȯÙÔ‡ ÛÙË ‰È¿„¢ÛË Î·È ÙËÓ ÂȂ‚·›ˆÛË. ∏ ıÚËÛΛ· —ÔÙȉ‹ÔÙ ÎÈ ·Ó ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ— Û›ÁÔ˘Ú· ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô‡Ù ÂϤÁÍÈÌË Ô‡Ù ·ÓÔÈÎÙ‹ ÛÙË ‰È¿„¢ÛË ‹ ÙËÓ ÂȂ‚·›ˆÛË. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙȘ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›Â˜ ÙÔ˘˜, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë ıÚËÛΛ· ¤¯Ô˘Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚ¿ Ê¿Ûˆ˜ 180 ÌÔÈÚÒÓ.
166
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
9. ¶ÔÏÏÔ› ÎÔÚ˘Ê·›ÔÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÂÈÊ˘Ï¿ÍÂȘ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ıˆڛ· Ù˘ Î·È ÙË ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ë ıˆڛ· ÙˆÓ ŒÏÓÙÚÂÙ˙ Î·È °ÎÔ˘ÏÓÙ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ fiÙÈ Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ›¯Â οÓÂÈ Ï¿ıÔ˜. ∞Ó ÔÈ ÎÔÚ˘Ê·›ÔÈ ÂÍÂÏÈÎÙÈÎÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘ÌʈӋÛÔ˘Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ıˆڛ·, ÙÔ fiÏÔ ÔÈÎÔ‰fiÌËÌ· ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÌÈ· ·¿ÙË. ∞ÔÙÂÏ› ȉȷ›ÙÂÚË ÂÈÚˆÓ›· fiÙÈ ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ «ÙÛÈÙ¿ÚÔ˘Ó» ¤Ó·Ó ÎÔÚ˘Ê·›Ô ÔϤÌÈÔ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡ —ÙÔÓ °ÎÔ˘ÏÓÙ— ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Ó· Û˘ÛÙÚ·Ù‡ÛÔ˘Ó ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ì ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘˜. OÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ú·ÓÔ‹ÛÂÈ, ›Ù ·fi ·Ê¤ÏÂÈ· ›Ù ÂÛÎÂÌ̤ӷ, ÙËÓ ˘ÁÈ‹ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Û˘˙‹ÙËÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÒÓ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ·ÈÙÈ·ÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ù˘ ÔÚÁ·ÓÈ΋˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜. º·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ıˆÚÔ‡Ó ·˘Ù‹ ÙË Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ȉÂÒÓ Î·È ÙÔÓ «·˘ÙÔ‰ÈÔÚıÔ‡ÌÂÓÔ» ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ˆ˜ ·fi‰ÂÈÍË fiÙÈ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi ‰›Ô Â›Ó·È ˘fi ‰È¿Ï˘ÛË, ¤ÙÔÈÌÔ Ó· ηٷÚÚ‡ÛÂÈ. ª¤Û· Û fiÏ· ·˘Ù¿ ÁÈ· Ù· ÔÔ›· ÔÈ Ô·‰Ô› Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ‰È·ÊˆÓÔ‡Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È ·ÓÙ·ÏÏ¿ÛÛÔ˘Ó ·fi„ÂȘ, ¤Ó· Ú¿ÁÌ· Ô˘ ‰ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÂ›Ù·È Î·È ÛÙÔ ÔÔ›Ô fiÏÔÈ Û˘ÌʈÓÔ‡Ó Â›Ó·È fiÙÈ Ë ÂͤÏÈÍË ¤¯ÂÈ Ï¿‚ÂÈ ¯ÒÚ·. ∆Ô Ò˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ó¤‚Ë Î·È ÔÈ· Â›Ó·È Ë Û¯ÂÙÈ΋ Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ·ÈÙÈ·ÎÒÓ Ì˯·ÓÈÛÌÒÓ Û ·˘Ù‹Ó, Â›Ó·È ÂΛÓÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô Û˘Ó¯›˙Ô˘Ó Ó· Û˘˙ËÙÔ‡Ó. ∏ ıˆڛ· ÙˆÓ ŒÏÓÙÚÂÙ˙ Î·È °ÎÔ˘ÏÓÙ ÁÈ· ÙË ‰È·ÎÔÙfiÌÂÓË ÈÛÔÚÚÔ›· ·ÔÙÂÏ› ÂÌ‚¿ı˘ÓÛË Î·È ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ıˆڛ·˜ ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘. ¢ÂÓ Î·Ù·ÚÚ›ÙÂÈ ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘, fiˆ˜ —ηْ ·Ó·ÏÔÁ›·Ó— Î·È Ë ıˆڛ· Ù˘ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ∞˚ÓÛÙ¿ÈÓ ‰ÂÓ Î·Ù·ÚÚ›ÙÂÈ ÙË Ó¢ÙÒÓÂÈ· ıˆڛ·. 10.«∏ µ›‚ÏÔ˜ Â›Ó·È Ô ÁÚ·Ùfi˜ §fiÁÔ˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡… fiÏÔÈ Ù˘ ÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› Â›Ó·È ÈÛÙÔÚÈο Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ·ÏËı›˜. O ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ∫·Ù·ÎÏ˘ÛÌfi˜ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙË °¤ÓÂÛË ˘‹ÚÍ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜, ·ÁÎfiÛÌÈÔ ÛÙËÓ ¤ÎÙ·Û‹ ÙÔ˘ Î·È ÛÙȘ ÂȉڿÛÂȘ ÙÔ˘. ∂›Ì·ÛÙ ÌÈ· ÔÚÁ¿ÓˆÛË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, Ô˘ ·Ô‰Â¯fiÌ·ÛÙ ÙÔÓ πËÛÔ‡ ÃÚÈÛÙfi ˆ˜ ∫‡ÚÈÔ Î·È ™ˆÙ‹Ú· Ì·˜. ∏ ÂÍÈÛÙfiÚËÛË Ù˘ ÂȉÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘ ∞‰¿Ì Î·È Ù˘ ∂‡·˜ ˆ˜ ÂÓfi˜ ¿Ó‰Ú· Î·È Ì›·˜ Á˘Ó·›Î·˜ Î·È Ë Â·ÎfiÏÔ˘ıË ¶ÙÒÛË ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ·Ì·ÚÙ›· Â›Ó·È Ë ‚¿ÛË Ù˘ ›ÛÙ˘ Ì·˜ ÛÙËÓ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· ÂÓfi˜ ™ˆÙ‹Ú· ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·» (Eve & Harrold 1991, Û. 55). ªÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÔÌÔÏÔÁ›· ›ÛÙ˘ ¤¯ÂÈ Û·ÊÒ˜ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ∞˘Ùfi ‰ÂÓ ÙËÓ Î·ıÈÛÙ¿ Ï·Óı·Ṳ̂ÓË, ·ÏÏ¿ ÔˆÛ‰‹ÔÙ ‰Â›¯ÓÂÈ ˆ˜ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Â›Ó·È ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ıÚËÛΛ· Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È ·fi ÙËÓ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÙË ‰È·¯ˆÚÈÛÙÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ ÎÚ¿ÙÔ˘˜-ÂÎÎÏËÛ›·˜.
ANTIMETø¶IZONTA™ TOY™ ¢HMIOYP°I™TE™
167
™Â ȉȈÙÈο Û¯ÔÏ›· Ô˘ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·È ‹ ÂϤÁ¯ÔÓÙ·È ·fi ·˘ÙÔ‡˜, ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ Â›Ó·È ÂχıÂÚÔÈ Ó· ‰È‰¿ÍÔ˘Ó ÛÙ· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ fi,ÙÈ ı¤ÏÔ˘Ó. øÛÙfiÛÔ, ‰ÂÓ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ·Ó·ÎËÚ‡ÍÂÈ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Û ÔÈÔ‰‹Ô٠ΛÌÂÓÔ ·ÏËı‹ ‰È· ‰È·Ù¿ÁÌ·ÙÔ˜, ·Ú¿ ÌfiÓÔ ‰È· ÙÔ˘ ÂϤÁ¯Ô˘ ÙˆÓ ÙÂÎÌËÚ›ˆÓ. ∆Ô Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ ·fi ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Ó· ‰È·Ù¿ÍÂÈ ÙÔ˘˜ ηıËÁËÙ¤˜ Ó· ‰È‰¿ÛÎÔ˘Ó Î¿ÔÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ıÚËÛ΢ÙÈÎfi ‰fiÁÌ· ˆ˜ ÂÈÛÙ‹ÌË Â›Ó·È ·Ú¿ÏÔÁÔ Î·È ÌÂÌÙfi. 11. ŸÏ· Ù· ·›ÙÈ· ¤¯Ô˘Ó ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. ∆Ô ·›ÙÈÔ ÙÔ˘ «Ã» ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È «·ÚfiÌÔÈÔ ÙÔ˘ û. ∆Ô ·›ÙÈÔ Ù˘ ÓfiËÛ˘ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÓÔ‹ÌÔÓ — Ô £Âfi˜. ∞Ó Î¿ÓÂÈ Î·Ó›˜ ÌÈ· ·Ó·‰ÚÔÌ‹ ÙˆÓ ·ÈÙ›ˆÓ ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ ı· ÊÙ¿ÛÂÈ Û ¤Ó· ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi ·›ÙÈÔ — ÛÙÔÓ £Âfi. ∂Âȉ‹ Ù· ¿ÓÙ· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ΛÓËÛË, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘‹ÚÍ ÌÈ· ÚˆÙ·Ú¯È΋ ÎÈÓËÙ‹ÚÈ· ‰‡Ó·ÌË, ÌÈ· ‰‡Ó·ÌË Ô˘ ‰ÂÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Î¿ÔÈ·Ó ¿ÏÏË ÁÈ· Ó· ÙÂı› Û ΛÓËÛË — Ô £Âfi˜. ∆· ¿ÓÙ· ÛÙÔ Û‡Ì·Ó ¤¯Ô˘Ó ÛÎÔfi, ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ ÛÎԛ̈˜ ‰ÚˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ — Ô £Âfi˜. ∞Ó ·˘Ùfi ‹Ù·Ó ·ÏËı¤˜, ‰ÂÓ ı· ¤ÚÂÂ Î·È Ë Ê‡ÛË Ó· ¤¯ÂÈ ¤Ó· Ê˘ÛÈÎfi ·›ÙÈÔ; ∆· ·›ÙÈ· fï˜ ÙÔ˘ «Ã» ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ù’ ·Ó¿ÁÎËÓ «·ÚfiÌÔÈ· ÙÔ˘ û. ∆Ô «·›ÙÈÔ» Ù˘ Ú¿ÛÈÓ˘ ÌÔÁÈ¿˜ Â›Ó·È Ë Ì›ÍË Ù˘ ÌÏ ÌÔÁÈ¿˜ Ì ÙËÓ Î›ÙÚÈÓË. ηӤӷ ·fi Ù· ¯ÚÒÌ·Ù· ·˘Ù¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È «·ÚfiÌÔÈÔ ÙÔ˘ Ú¿ÛÈÓÔ˘». ∏ ÎÔÚÈ¿ ÙˆÓ ˙ÒˆÓ ‚ÔËı¿ Ù· ÔˆÚÔÊfiÚ· ‰¤ÓÙÚ· Ó· ÌÂÁ·ÏÒÓÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ·. ∆· ÊÚÔ‡Ù· Â›Ó·È ÓfiÛÙÈÌ· fiÙ·Ó Ù· ÙÚÒÌ ηÈ, Û˘ÓÂÒ˜, ÂÍ·ÈÚÂÙÈο «·ÓfiÌÔÈ· Ù˘ ÎÔÚÈ¿˜»! ∆Ô Âȯ›ÚËÌ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi ·›ÙÈÔ Î·È ÙËÓ ÚˆÙ·Ú¯È΋ ÎÈÓËÙ‹ÚÈ· ‰‡Ó·ÌË, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰È·Ù‡ˆÛ Ì ϷÌÚfi ÙÚfiÔ Ô £ˆÌ¿˜ Ô ∞ÎÈÓ¿Ù˘ ηٿ ÙÔÓ 14Ô ·ÈÒÓ· (Î·È Î·Ù¤ÚÚÈ„Â Ì ·ÎfiÌ· Ï·ÌÚfiÙÂÚÔ ÙÚfiÔ Ô N٤ȂÈÓÙ ÃÈÔ˘Ì ÙÔÓ 18Ô), ÎÏÔÓ›˙ÂÙ·È Â‡ÎÔÏ· ·Ó ÙÂı› ·ÏÒ˜ ¿ÏÏË Ì›· ÂÚÒÙËÛË: ¶ÔÈÔ˜ ‹ ÙÈ ÚÔοÏÂÛÂ Î·È «Î›ÓËÛ» ÙÔÓ £Âfi; ∆¤ÏÔ˜, fiˆ˜ η٤‰ÂÈÍÂ Ô ÃÈÔ˘Ì, Ë ÛÎÔÈÌfiÙËÙ· Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Â›Ó·È Û˘¯Ó¿ ··ÙËÏ‹ Î·È ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋. «∆Ô Ô˘Ï› Ô˘ Í˘Ó¿ ÓˆÚ›˜ ‚Ú›ÛÎÂÈ Ù· ÛÎÔ˘Ï‹ÎÈ·» Â›Ó·È ¤Í˘ÓÔ˜ ۯ‰ȷÛÌfi˜ ·Ó Â›Û·È ÙÔ Ô˘Ï›, ·ÏÏ¿ fi¯È Î·È ÙfiÛÔ ·Ó Â›Û·È ÙÔ ÛÎÔ˘Ï‹ÎÈ. ∆· ‰‡Ô Ì¿ÙÈ· ›Ûˆ˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È È‰·ÓÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜, ·ÏÏ¿ fiˆ˜ ‡ı˘Ì· ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô „˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ƒ›ÙÛ·ÚÓ٠ÿÚÓÙÈÛÔÓ (Richard Hardison 1988, Û. 123): «¢ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ¿Ú·Á ÂÈı˘ÌËÙfi Ó· ¤¯ÂÈ Î·Ó›˜ ¤Ó· ÚfiÛıÂÙÔ Ì¿ÙÈ ÛÙÔ ›Ûˆ ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÎÂÊ·ÏÈÔ‡; øˆÛ‰‹ÔÙÂ, ¤Ó· Ì¿ÙÈ ÛÙËÓ ¿ÎÚË ÙÔ˘ ‰Â›ÎÙË Ì·˜ ı· ‹Ù·Ó ¯Ú‹ÛÈÌÔ fiÙ·Ó ÚÔÛ·ıԇ̠ӷ ‰ÈÔÚıÒÛÔ˘Ì οÙÈ ›Ûˆ ·fi ÙÔ Ù·ÌÏÒ ÙˆÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ ÛÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙfi Ì·˜». ™ÎÔÈÌfiÙËÙ· ‚Ú›ÛÎÔ˘Ì Û fi,ÙÈ ¤¯Ô˘ÌÂ Û˘ÓËı›ÛÂÈ Ó· Û˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÔÈ ·ÈÛı‹ÛÂȘ Ì·˜. ∂Ó Ù¤ÏÂÈ, ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù· ¿ÓÙ· ÙfiÛÔ ÛÎfiÈÌ· Î·È ·ÚÌÔÓÈο ۯ‰ȷṲ̂ӷ. ¶¤Ú· ·fi ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ·ÓıÚÒÈÓË Î·Î›·, Ë ·ÚÚÒÛÙÈ·, ÔÈ Ûˆ-
168
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
Ì·ÙÈΤ˜ ·Ú·ÌÔÚÊÒÛÂȘ Î·È Ë ·ÓıÚÒÈÓË ·ÓÔËÛ›·, Ù· ÔÔ›· ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ‡ÎÔÏ· ·Ú·‚Ï¤Ô˘Ó, Ë Ê‡ÛË Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙË ·ÏÏfiÎÔÙ· Î·È ÂÎ ÚÒÙ˘ fi„ˆ˜ ¿ÛÎÔ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. OÈ ıËϤ˜ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Ô ·ÓÙ›¯ÂÈÚ·˜ ÙˆÓ ÁÈÁ·ÓÙÈ·›ˆÓ ¿ÓÙ· Â›Ó·È ‰‡Ô ·fi Ù· ÔÏÏ¿ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ¿ÛÎÔˆÓ Î·È Î·ÎÔۯ‰ȷÛÌ¤ÓˆÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô °ÎÔ˘ÏÓÙ. ∞Ó Ô £Âfi˜ ۯ‰›·Û ÙË ˙ˆ‹ ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ Ï¢ڤ˜ Ù˘ Ó· ÂÓ·ÚÌÔÓ›˙ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Û·Ó Ù· ÎÔÌÌ¿ÙÈ· ÂÓfi˜ ·˙Ï, Ò˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÚÌËÓ¢ıÔ‡Ó Ù¤ÙÔȘ ·Ú·‰ÔÍfiÙËÙ˜ Î·È ÁÚ›ÊÔÈ; 12. ∆Ô «Î¿ÙÈ» ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÁÂÓÓËı› ·fi ÙÔ «Ù›ÔÙ·», ϤÓ ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜. ™˘ÓÂÒ˜, ·fi Ô‡ ÚÔ‹ÏıÂ Ë ‡ÏË ÁÈ· ÙË ªÂÁ¿ÏË ŒÎÚËÍË Ô˘ Á¤ÓÓËÛ ÙÔ Û‡Ì·Ó Ì·˜; ∞fi Ô‡ ÚÔ‹Ïı·Ó ÔÈ ÚÒÙ˜ ÌÔÚʤ˜ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ·Ú›¯·Ó ÙËÓ ÚÒÙË ‡ÏË ¿Óˆ ÛÙËÓ ÔÔ›· Ë ÂͤÏÈÍË ¤‰Ú·ÛÂ; ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·fi ÙÔÓ ™Ù¿Óϸ ª›ÏÂÚ (Stanley Miller) ·ÌÈÓÔͤˆÓ ̤۷ ·fi ÌÈ· ·ÓfiÚÁ·ÓË «ÛÔ‡·» Î·È ¿ÏÏˆÓ ‚ÈÔÁÂÓÂÙÈÎÒÓ ÌÔÚ›ˆÓ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ˙ˆ‹˜. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ÌÔÚ› Ó· ÌËÓ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ··ÓÙ‹ÛÂÈ Û οÔÈ· «ÙÂÏÈο» ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·, fiˆ˜ .¯. ÙÈ ˘‹Ú¯Â ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ··Ú¯‹ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜ ‹ ÙÈ ¯ÚfiÓÔ˜ ˘‹Ú¯Â ÚÈÓ Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ·Ú¯›ÛÂÈ ‹ ·fi Ô‡ ÚÔ‹ÏıÂ Ë ‡ÏË Ù˘ MÂÁ¿Ï˘ ŒÎÚË͢. Œˆ˜ ÙÒÚ· ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó ÊÈÏÔÛÔÊÈο ‹ ıÂÔÏÔÁÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Î·È fi¯È ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ηÈ, Û˘ÓÂÒ˜, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÙÌ‹Ì· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. (¶ÚfiÛÊ·Ù· Ô ™Ù‹‚ÂÓ ÃÒÎÈÓÁÎ Î·È ¿ÏÏÔÈ ÎÔÛÌÔÏfiÁÔÈ ¤¯Ô˘Ó οÓÂÈ Î¿ÔȘ ·fiÂÈÚ˜ Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ÂÈηۛ˜ ÂÚ› ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ.) ∏ ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÂȯÂÈÚ› Ó· ηٷÓÔ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·ÈÙȷ΋ ·Ï˘Û›‰· ÙˆÓ ÌÂÙ·‚ÔÏÒÓ ÌÂÙ¿ ÙË «‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·» (fi,ÙÈ ÎÈ ·Ó ÛËÌ·›ÓÂÈ Ô fiÚÔ˜ ·˘Ùfi˜) Ù˘ ‡Ï˘ Î·È ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜, ÔÈ ‚ÈÔ¯ËÌÈÎÔ› ¤¯Ô˘Ó ÚÔÙ›ÓÂÈ ÌÈ· ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ıÂÌÂÏȈ̤ÓË ÂÚÌËÓ›· ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË, Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙË ÌÂÙ¿‚·ÛË ·fi ÙȘ ·ÓfiÚÁ·Ó˜ ÂÓÒÛÂȘ ÛÙȘ ÔÚÁ·ÓÈΤ˜, ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·ÌÈÓÔͤˆÓ Î·È ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÚˆÙÂ˚ÓÈÎÒÓ ·Ï˘Û›‰ˆÓ, ÛÙ· ÚÒÙ· ·Ú¯¤ÁÔÓ· ·ÙÙ·Ú·, ÛÙÔÓ Ì˯·ÓÈÛÌfi Ù˘ ʈÙÔÛ‡ÓıÂÛ˘, ÛÙËÓ ÂÈÓfiËÛË Ù˘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ Î.Ô.Î. O ™Ù¿Óϸ ª›ÏÂÚ ‰ÂÓ ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠÔÙ¤ fiÙÈ Â›¯Â ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ˙ˆ‹, ·ÏÏ¿ fiÙÈ Î·Ù¿ÊÂÚ ·ÏÒ˜ Ó· Û˘Óı¤ÛÂÈ Î¿ÔÈ· ·fi Ù· ‰ÔÌÈο Ù˘ ÛÙÔȯ›·. ¶·Ú’ fiÙÈ ÔÈ ıˆڛ˜ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó ÌÂ Î·Ó¤Ó·Ó ÙÚfiÔ Ó· ıˆÚËıÔ‡Ó Â‰Ú·ÈˆÌ¤Ó˜, ·ÔÙÂÏÒÓÙ·˜ ·ÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ· ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ˙ˆËÚÒÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Û˘˙ËÙ‹ÛˆÓ, ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜ ÌÈ· ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ÂÍ‹ÁËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÔÚ›· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı‹ıËΠ·fi ÙË ªÂÁ¿ÏË ŒÎÚËÍË Ò˜ ÙÔÓ ªÂÁ¿ÏÔ ∂ÁΤʷÏÔ, ̤۷ ÛÙÔ ÁÓˆÛÙfi ۇ̷Ó, Ë ÔÔ›· ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ù˘ ʇÛ˘.
ANTIMETø¶IZONTA™ TOY™ ¢HMIOYP°I™TE™
169
∂¶πÃ∂πƒ∏ª∞∆∞ ∫∞π ∞¶∞¡∆∏™∂π™ µ∞™π™ª∂¡∞ ™∆∏¡ ∂¶π™∆∏ª∏ 13. ∏ ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋ ÏËı˘ÛÌÒÓ ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ ·Ó ÚÔ‚¿ÏÔ˘Ì ÚÔ˜ Ù· ›Ûˆ ÙÔÓ ·ÚfiÓÙ· ÏËı˘ÛÌfi, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÛËÌÂÚÈÓfi Ú˘ıÌfi ·‡ÍËÛ˘, ÌfiÓÔÓ ‰‡Ô ¿ÓıÚˆÔÈ ˘‹Ú¯·Ó ÂÓ ˙ˆ‹ ÂÚ› Ù· 6.300 ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ (Á‡Úˆ ÛÙÔ 4300 .Ã.). ∞˘Ùfi ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Î·È Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ Â›Ó·È Ôχ ÚfiÛÊ·Ù·. ∞Ó Ë °Ë ‹Ù·Ó ·Ó¿Ú¯·È· —·˜ ԇ̠ÂÓfi˜ ÂηÙÔÌÌ˘Ú›Ô˘ ÂÙÒÓ— ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· 25.000 ÁÂÓÂÒÓ, Ì 0,5% Ú˘ıÌfi ·‡ÍËÛ˘ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Î·È ¤Ó·Ó ̤ÛÔ fiÚÔ 2,5 ·È‰ÈÒÓ ·Ó¿ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, Ô ÛËÌÂÚÈÓfi˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ ı· ¤Ú ӷ Â›Ó·È 10 ˘„ˆÌ¤ÓÔ ÛÙË 2.100‹ ‰‡Ó·ÌË, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ ·ÊÔ‡ ÛÙÔ ÁÓˆÛÙfi Û‡Ì·Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌfiÓÔ 10 ÛÙËÓ 130Ë ËÏÂÎÙÚfiÓÈ·. ∞Ó ıÂÏ‹ÛÔ˘Ì ӷ ·›ÍÔ˘Ì ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÙˆÓ ·ÚÈıÌÒÓ ·˜ ‰ÔÎÈÌ¿ÛÔ˘Ì ÙÔ ·Ú·Î¿Ùˆ: ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ ÌÔÓÙ¤ÏÔ, ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ì fiÙÈ ÂÚ› ÙÔ 2600 .Ã. Ô Û˘ÓÔÏÈÎfi˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ Ù˘ °Ë˜ ı· ¤Ú ӷ ‹Ù·Ó 600 ÂÚ›Ô˘ ¿ÙÔÌ·. °ÓˆÚ›˙Ô˘Ì Ì ÌÂÁ¿ÏË ‚‚·ÈfiÙËÙ· fiÙÈ ÂÚ› ÙÔ 2600 .Ã. ·ÓıÔ‡Û·Ó ÔÏÈÙÈÛÌÔ› ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ, ÙË ªÂÛÔÔÙ·Ì›·, ÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ πÓ‰Ô‡ ÔÙ·ÌÔ‡ Î·È ÙËÓ ∫›Ó·. ∞Ó Â›Ì·ÛÙ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÁÂÓÓ·Èfi‰ˆÚÔÈ Î·È ‰ÒÛÔ˘Ì ÛÙËÓ ∞›Á˘ÙÔ ÙÔ ¤Ó· ¤ÎÙÔ ÙÔ˘ ·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÂΛӢ, ÙfiÙ 100 ÂÚ›Ô˘ ¿ÓıÚˆÔÈ fiÏÔÈ ÎÈ fiÏÔÈ ¤¯ÙÈÛ·Ó ÙȘ ˘Ú·Ì›‰Â˜ — ÁÈ· Ó· ÌËÓ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì ٷ ¿ÏÏ· ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈο ÌÓËÌ›·….. ™›ÁÔ˘Ú· ı· ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·Ó ÌÂÚÈο ı·‡Ì·Ù· — ‹ ›Ûˆ˜ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ·Ú¯·›ˆÓ ·ÛÙÚÔÓ·˘ÙÒÓ! °ÂÁÔÓfi˜ Â›Ó·È ˆ˜ ÔÈ ÏËı˘ÛÌÔ› ‰ÂÓ ·˘Í¿ÓÔÓÙ·È Ì ÛÙ·ıÂÚfi Ú˘ıÌfi. À¿Ú¯Ô˘Ó ÂÍ¿ÚÛÂȘ Î·È ˘Ê¤ÛÂȘ Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ ÚÈÓ ·fi ÙË ‚ÈÔÌ˯·ÓÈ΋ ·ӿÛÙ·ÛË Â›Ó·È ÌÈ· ÈÛÙÔÚ›· ¢ËÌÂÚ›·˜ Î·È ·‡ÍËÛ˘, ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÌÂÓË ·fi ÏÔÈÌÔ‡˜ Î·È Û˘ÚÚ›ÎÓˆÛË, ‰È¿ÛÙÈÎÙË ·fi ηٷÛÙÚÔʤ˜. O ÌÈÛfi˜ ÂÚ›Ô˘ ÏËı˘ÛÌfi˜ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ¤ı·Ó ÙÔÓ 6Ô ·ÈÒÓ· ·fi οÔÈÔÓ ÏÔÈÌfi, ÂÓÒ ÙÔÓ 14Ô ·ÈÒÓ· Ë ‚Ô˘‚ˆÓÈ΋ ·ÓÒÏË ÛÎfiÙˆÛ ̤۷ Û ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ù˘ ÁËÚ·È¿˜ Ë›ÚÔ˘. ∫·ıÒ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ¿Ï¢·Ó › ¯ÈÏÈÂٛ˜ Ó· ·ÔÙÚ¤„Ô˘Ó ÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘˜, Ë Î·Ì‡ÏË ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ‹Ù·Ó ÁÂÌ¿ÙË Ûη̷Ó‚¿ÛÌ·Ù·, ·ÏÏ¿ ÛÙ·ıÂÚ¿ —·Ó Î·È ·Î·ÓfiÓÈÛÙ·— ·ÓÔ‰È΋. MfiÓÔÓ ·fi ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ· Î·È ÌÂÙ¿ ¿Ú¯ÈÛÂ Ô Ú˘ıÌfi˜ ·‡ÍËÛ˘ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ó· ÂÈÙ·¯‡ÓÂÙ·È ¯ˆÚ›˜ ‰È·ÎÔ‹. 14. ∏ Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ÔÙ¤ Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ Ù›ÔÙ· ¤Ú· ·fi ‹ÛÛÔÓÔ˜ ÛËÌ·Û›·˜ ·ÏÏ·Á¤˜ ̤۷ ÛÙ· ›‰Ë — ÙË ÌÈÎÚÔÂͤÏÈÍË. OÈ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ, ÙȘ Ôԛ˜ ÔÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ó ÙË Ì·ÎÚÔÂͤÏÈÍË, Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙ ÂÈ‚Ï·‚›˜, Û¿ÓȘ Î·È Ù˘¯·›Â˜
170
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
Î·È Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÙË ‰‡Ó·ÌË Ô˘ ηıÔ‰ËÁ› ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹. ¢ÂÓ ı· ͯ¿Ûˆ ÔÙ¤ ÙȘ ¤ÓÙ ϤÍÂȘ Ô˘ ÚÔÛ·ıÔ‡Û ӷ ẨÒÛÂÈ ÛÙ· Ì˘·Ï¿ ÙˆÓ ÊÔÈÙËÙÒÓ ÙÔ˘ Ô Î·ıËÁËÙ‹˜ ª¤ÁÈ·ÚÓÙ ªÚ¿ÙÛÙÚÔÌ (B. Brattstrom) ÙÔ˘ ¶ÔÏÈÙÂÈ·ÎÔ‡ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, ÛÙÔ ºÔ‡ÏÂÚÙÔÓ: «OÈ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ ‰ÂÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ù¤Ú·Ù·». ∞˘Ùfi Ô˘ ‹ıÂÏ ӷ οÓÂÈ Û·Ê¤˜ Â›Ó·È fiÙÈ Ë È‰¤· ÁÈ· Ù· ÌÂÙ·ÏÏ·Á̤ӷ fiÓÙ· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÙÔ Â˘Ú‡ ÎÔÈÓfi —·ÁÂÏ¿‰Â˜ Ì ‰‡Ô ÎÂÊ¿ÏÈ· Î.Ù.Ù.— ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂˆÓ ÛÙȘ Ôԛ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÔÈ Ô·‰Ô› Ù˘ ÂͤÏÈ͢. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÌÂÙ·ÏÏ¿ÍÂȘ Â›Ó·È ÌÈÎÚ¤˜ ÁÂÓÂÙÈΤ˜ ‹ ¯ÚˆÌ·ÙÔۈ̷ÙÈΤ˜ ·ÚÂÎÎÏ›ÛÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÌÈÎÚ¤˜ ÂÌÊ·Ó›˜ ÂÈÙÒÛÂȘ — οˆ˜ Ô͇ÙÂÚË ·ÎÔ‹, ÌÈ· Ó¤· ·fi¯ÚˆÛË ÛÙÔ ¯ÚÒÌ· Ù˘ ÁÔ‡Ó·˜. OÚÈṲ̂Ó˜ ·fi ·˘Ù¤˜ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÚÔÛ‰›‰Ô˘Ó ÏÂÔÓÂÎÙ‹Ì·Ù· Û οÔÈÔÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi ̤۷ Û ¤Ó· Û˘Ó¯Ҙ ÌÂÙ·‚·ÏÏfiÌÂÓÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ∂ÈϤÔÓ, Ë ıˆڛ· Ù˘ ·ÏÏÔ·ÙÚÈ΋˜ ÂȉÔÁ¤ÓÂÛ˘ (allopatric speciation) ÙÔ˘ ∂ÚÓÛÙ ª¤˘Ú (Mayr 1970) Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ‰Â›¯ÓÂÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ Ò˜ Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ¿ÏϘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Î·È Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ Ù˘ ʇÛ˘, ÌÔÚ› Î·È ·Ú¿ÁÂÈ Ó¤· ›‰Ë. ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ·Ó Û˘ÌʈÓÔ‡Ó ‹ ‰È·ÊˆÓÔ‡Ó Ì ÙȘ ıˆڛ˜ ÙȘ ·ÏÏÔ·ÙÚÈ΋˜ ÂȉÔÁ¤ÓÂÛ˘ Î·È Ù˘ ‰È·ÎÔÙfiÌÂÓ˘ ÈÛÔÚÚÔ›·˜, fiÏÔÈ ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Û˘ÌʈÓÔ‡Ó fiÙÈ Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ÌÔÚ› Ó· ·Ú·Á¿ÁÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜. ∏ Û˘˙‹ÙËÛË Á›ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ¤ÎÙ·ÛË ÙˆÓ ÌÂÙ·‚ÔÏÒÓ, ÙËÓ Ù·¯‡ÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ ÔȘ ¿ÏϘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ʇÛ˘ ‰ÚÔ˘Ó ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ‹ ·ÓÙ›ıÂÙ· ÚÔ˜ ·˘Ù‹Ó. ∫·Ó¤Ó·˜, Î·È ÂÓÓÔÒ Î·Ó¤Ó·˜, ·fi fiÛÔ˘˜ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ Â‰›Ô ·˘Ùfi ‰ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› ÙÔ ·Ó Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ Â›Ó·È Ë Î·ıÔ‰ËÁËÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ηÈ, Ôχ ÏÈÁfiÙÂÚÔ, ÙÔ ·Ó Ë ÂͤÏÈÍË ¤¯ÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘Ì‚Â›. 15. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌÂÙ·‚·ÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ ÛÙÔ ·Ú¯Â›Ô ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ, Û ηӤӷ ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ȉȷ›ÙÂÚ· Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Â›‰Ô˜. ∆Ô Û˘ÓÔÏÈÎfi ·Ú¯Â›Ô ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ Ô‰ËÁ› Û ·Ì˯·Ó›· ÙÔ˘˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢. ∆· Â˘Ú‹Ì·Ù· ÙˆÓ N¿ÓÙÂÚÓÙ·Ï, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ÛÎÂÏÂÙÔ› ·Ú·ÌÔÚʈ̤ÓÔÈ ·fi ·ÚıÚ›Ùȉ·, Ú·¯›Ùȉ· Î·È ¿ÏϘ ·Ûı¤ÓÂȘ, ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‹Ù·Ó Ù· ÛÙÚ·‚¿ fi‰È·, Ë ÌÂÙˆÈ΋ Ù‡¯ˆÛË Î·È Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ÛÎÂÏÂÙÈÎfi˜ fiÁÎÔ˜. O Homo Erectus Î·È Ô ∞˘ÛÙÚ·ÏÔ›ıËÎÔ˜ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ›ıËÎÔÈ. OÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ·Ú·ı¤ÙÔ˘Ó ¿ÓÙÔÙ ÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ Â‰¿ÊÈÔ ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘ ·fi ÙËÓ ∫·Ù·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÂȉÒÓ, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·ÚˆÙȤٷÈ: «°È·Ù› ÏÔÈfiÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙÔ˜ οı ÁˆÏÔÁÈÎfi˜ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Î·È Î¿ı ÁˆÏÔÁÈÎfi ÛÙÚÒÌ· Ì ٤ÙÔÈ· ÂӉȿÌÂÛ· ›‰Ë; ∏ ÁˆÏÔÁ›· Û›ÁÔ˘Ú· ‰ÂÓ ·ÔηχÙÂÈ ÌÈ· Ù¤-
ANTIMETø¶IZONTA™ TOY™ ¢HMIOYP°I™TE™
171
ÙÔÈ· ÏÂÙ‹ ‰È·‚¿ıÌÈÛË Ù˘ ÔÚÁ·ÓÈ΋˜ ·Ï˘Û›‰·˜ Î·È ·˘Ù‹ Â›Ó·È ›Ûˆ˜ Ë ÛÔ‚·ÚfiÙÂÚË ·ÓÙ›ÚÚËÛË Ô˘ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ÚÔ‚¿ÏÂÈ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ıˆڛ·˜ ÌÔ˘» (1859, Û. 310). OÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ÛÙ·Ì·ÙÔ‡Ó Â‰Ò ÙËÓ ·Ú¿ıÂÛË Î·È ·ÁÓÔÔ‡Ó Ù· ˘fiÏÔÈ· Ô˘ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, fiÔ˘ Ô ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ··ÓÙ¿ Û ·˘Ùfi ÙÔ ˙‹ÙËÌ·. ªÈ· ·¿ÓÙËÛË Â›Ó·È fiÙÈ, ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘ ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·, ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Î·Ï˘Êı› ÔÏÏ¿ ‰Â›ÁÌ·Ù· ÌÂÙ·‚·ÙÈÎÒÓ ÌÔÚÊÒÓ. ∞˘Ùfi ÚÔ·ÙÂÈ Â‡ÎÔÏ· ·fi ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ÂÁ¯ÂÈÚȉ›Ô˘ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁ›·˜. ∆Ô ·ÔÏ›ıˆÌ· Ù˘ ∞Ú¯·ÈÔÙ¤Ú˘ÁÔ˜ —ÂÓfi˜ fiÓÙÔ˜ Ô˘ ‹Ù·Ó ÌÈÛfi ÂÚÂÙfi, ÌÈÛfi ÙËÓfi— ·ÔÙÂÏ› ÎÏ·ÛÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÌÂÙ·‚·ÙÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜. ™ÙË Û˘˙‹ÙËÛ‹ ÌÔ˘ Ì ÙÔÓ NÙÔ˘¤ÈÓ °ÎȘ ·ÚÔ˘Û›·Û· Û ÌÈ· ‰È·Ê¿ÓÂÈ· ÙÔ ÚfiÛÊ·Ù· ·Ó·Î·Ï˘Êı¤Ó Ambulocetus natans — ¤Ó· ˘¤ÚÔ¯Ô ‰Â›ÁÌ· ÌÂÙ·‚·ÙÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜ ·fi ¯ÂÚÛ·›Ô ıËÏ·ÛÙÈÎfi Û ʿϷÈÓ· (‚Ï. ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Science, 14 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1994, Û. 180). ŸÛÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ N¿ÓÙÂÚÓÙ·Ï Î·È ÙÔÓ Homo erectus, ·˘ÙÔ› Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ·Ú¿ÏÔÁÔÈ. ™‹ÌÂÚ· ¤¯Ô˘Ì ¤Ó·Ó ÔÏfiÎÏËÚÔ ıËÛ·˘Úfi ·fi ·ÓıÚÒÈÓ˜ ÌÂÙ·‚·ÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜. À¿Ú¯ÂÈ Î·È ÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË, ÚËÙÔÚÈ΋, ·¿ÓÙËÛË. OÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ··ÈÙÔ‡Ó ¤ÛÙˆ Î·È ¤Ó· ÌÂÙ·‚·ÙÈÎfi ·ÔÏ›ıˆÌ·. ŸÙ·Ó ÙÔ˘˜ ÙÔ ‰ÒÛÂȘ ··ÈÙÔ‡Ó ÌÈ· ÌÂÙ·‚·ÙÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ÌÂٷ͇ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ·ÔÏÈıÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ÙÔ˘ ÚÔËÁÔ˘Ì¤ÓÔ˘. ∞Ó ÙÔ˘˜ ÙÔ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂȘ, ÚÔ·ÙÔ˘Ó ‰‡Ô Ó¤· ÎÂÓ¿ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ. ∞ÚΛ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ Î·Ó›˜ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ Ù·ÎÙÈ΋ ÁÈ· Ó· ÙËÓ Î·Ù·ÚÚ›„ÂÈ. ªÔÚ› Ó· ηٷ‰Â›ÍÂȘ ÙÔÓ ·Ú·ÏÔÁÈÛÌfi Ì ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ÊÏÈÙ˙¿ÓÈ· Û ¤Ó· ÙÚ·¤˙È, ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ Ò˜ οı ÊÔÚ¿ Ô˘ ÁÂÌ›˙ÂÈ ¤Ó· ÎÂÓfi ÌÂٷ͇ ÊÏÈÙ˙·ÓÈÒÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ‰‡Ô, Ù· ÔÔ›·, fiÙ·Ó Ù· ÁÂÌ›ÛÂȘ Ì ‰‡Ô ¿ÏÏ· ÊÏÈÙ˙¿ÓÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ù¤ÛÛÂÚ· Î.Ô.Î. ∆Ô ·Ú¿ÏÔÁÔ Ù˘ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜ Á›ÓÂÙ·È ¿ÌÂÛ· ÔÚ·Ùfi. ∏ ÙÚ›ÙË ·¿ÓÙËÛË ‰fiıËΠÙÔ 1972 ·fi ÙÔÓ ŒÏÓÙÚÂÙ˙ Î·È ÙÔÓ °ÎÔ˘ÏÓÙ, fiÙ·Ó ÚfiÙÂÈÓ·Ó fiÙÈ Ù· ÎÂÓ¿ ÛÙËÓ ·Ï˘Û›‰· ÙˆÓ ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ ‰ÂÓ Î·Ù·‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙËÓ ·Ô˘Û›· ÙÂÎÌËÚ›ˆÓ ÁÈ· ÌÈ· ·ÚÁ‹ Î·È ÌÂÁ·Ï‹‚ÔÏË ·ÏÏ·Á‹. ∆· ·ÔÏÈıÒÌ·Ù· Ô˘ «·Ô˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó» Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ ÙÂÎÌ‹ÚÈ· ÌÈ·˜ Ù·¯Â›·˜ Î·È ÂÂÈÛԉȷ΋˜ ·ÏÏ·Á‹˜ (‰È·ÎÔÙfiÌÂÓË ÈÛÔÚÚÔ›·). ÃÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙË ıˆڛ· Ù˘ ·ÏÏÔ·ÙÚÈ΋˜ ÂȉÔÁ¤ÓÂÛ˘ ÙÔ˘ ª¤˘Ú, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ÌÈÎÚÔ› Î·È ·ÛÙ·ı›˜ «È‰Ú˘ÙÈÎÔ›» ÏËı˘ÛÌÔ› ·ÔÌÔÓÒÓÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ· Ù˘ ·ÎÙ›Ó·˜ ÂͿψÛ˘ ÙÔ˘ ¢ڇÙÂÚÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡, ÔÈ ŒÏÓÙÚÂÓÙ˙ Î·È °ÎÔ˘ÏÓÙ ¤‰ÂÈÍ·Ó fiÙÈ Ë Û¯ÂÙÈο Ù·¯Â›· ·ÏÏ·Á‹ Û ·˘Ù‹Ó ÙË ÌÈÎÚfiÙÂÚË ÁÔÓȉȷ΋ ‰ÂÍ·ÌÂÓ‹ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Ó¤· ›‰Ë, ·ÏÏ¿ ·Ê‹ÓÂÈ ›Ûˆ Ù˘ ÂÏ¿¯ÈÛÙ·, ‹ Î·È Î·ıfiÏÔ˘, ·ÔÏÈıÒÌ·Ù·. ∏ ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ·ÔÏ›ıˆÛ˘ Â›Ó·È Û¿ÓÈ· Î·È ·Û˘Ó‹ıÈÛÙË Ô‡Ùˆ˜ ‹ ¿Ïψ˜, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È Û¯Â‰fiÓ ·Ó‡·ÚÎÙË ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÌÈ·˜ Ù·¯‡Ù·Ù˘ ÂȉÔÁ¤ÓÂÛ˘, ÂÂȉ‹ Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ·ÙfiÌˆÓ Ù˘ ÏËı˘ÛÌȷ΋˜ ÔÌ¿‰·˜ Â›Ó·È ÌÈÎÚfi˜ Î·È Ë ·ÏÏ·Á‹ Ú·Á‰·›·. ∏ ·Ô˘Û›· ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ ÌÔÚ› Ó·
172
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
·ÔÙÂÏ› ÙÂÎÌ‹ÚÈÔ Ù·¯Â›·˜ ·ÏÏ·Á‹˜ Î·È fi¯È ¤ÏÏÂȄ˘ ÙÂÎÌËÚ›ˆÓ ÁÈ· ÙË ÛÙ·‰È·Î‹ ÂͤÏÈÍË. 16. O ¢Â‡ÙÂÚÔ˜ NfiÌÔ˜ Ù˘ £ÂÚÌÔ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ fiÙÈ Ë ÂͤÏÈÍË ‰ÂÓ Â˘ÛÙ·ı› ˆ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ıˆڛ·, ·ÊÔ‡ ÔÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÙÔ Û‡Ì·Ó Î·È Ë ˙ˆ‹ Ô‰Â‡Ô˘Ó ·fi ÙÔ ¯¿Ô˜ ÛÙËÓ Ù¿ÍË Î·È ·fi ÙÔ ·Ïfi ÛÙÔ ÔχÏÔÎÔ, ·ÓÙ›ıÂÙ· ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·’ fi,ÙÈ ı· ÂÚ›ÌÂÓ ηÓ›˜ Ì ‚¿ÛË ÙÔÓ ¢Â‡ÙÂÚÔ NfiÌÔ Î·È ÙËÓ ·‡ÍËÛË Ù˘ ÂÓÙÚÔ›·˜. ¶ÚÒÙ· ·’ fiÏ·, Û ÔÈ·‰‹ÔÙ ¿ÏÏË Îϛ̷η ¤Ú·Ó Ù˘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˘ fiÏˆÓ —‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÓ Îϛ̷η ÙˆÓ 600 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ÂÙÒÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÛÙË °Ë— Ù· ›‰Ë ‰ÂÓ ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ·ÏÔ‡ÛÙÂÚÔ ÚÔ˜ ÙÔ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙÂÚÔ Î·È Ë Ê‡ÛË ‰ÂÓ ‚·‰›˙ÂÈ ·ÏÒ˜ ·fi ÙÔ ¯¿Ô˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Ù¿ÍË. ∏ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ˙ˆ‹˜ Â›Ó·È ÛËÌ·‰Â̤ÓË ·fi ¿Î˘Ú˜ ÂÎÎÈÓ‹ÛÂȘ, ·ÔÙ˘¯Ë̤ӷ ÂÈÚ¿Ì·Ù·, ·Ê·ÓÈÛÌÔ‡˜ ÂȉÒÓ ÙÔÈ΋˜ ‹ Ì·˙È΋˜ Îϛ̷η˜ Î·È ¯·ÔÙÈΤ˜ ·ÓÂÎÎÈÓ‹ÛÂȘ. ¢ÂÓ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Î·ıfiÏÔ˘ Ì ÙȘ ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂȘ Ô˘ ‚ϤÂÈ Î·Ó›˜ Û ÂÎÏ·˚΢ÙÈο ‚È‚Ï›·, fiÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÌÈ· ÔÌ·Ï‹ ÔÚ›· ·fi ÙÔ˘˜ ÌÔÓÔ·ÙÙ·ÚÔ˘˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜ ÚÔ˜ Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· fiÓÙ·. ∞ÎfiÌ· Î·È ÛÙË Ì¤ÁÈÛÙË Îϛ̷η, fï˜, Ô ¢Â‡ÙÂÚÔ˜ NfiÌÔ˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÌÂÙ·‚ÔϤ˜, ‰ÈfiÙÈ Ë °Ë Â›Ó·È ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· Ô˘ ‰¤¯ÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ·fi ÙÔÓ ◊ÏÈÔ. ŸÛÔ Ô ◊ÏÈÔ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· «Î·›ÂÈ», Ë ˙ˆ‹ ÌÔÚ› Ó· Û˘Ó¯›ÛÂÈ Ó· ¢ËÌÂÚ› Î·È Ó· ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È, Ù· ·˘ÙÔΛÓËÙ· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚÔÛٷهÔÓÙ·È ·fi ÙË ÛÎÔ˘ÚÈ¿, Ù· ÌÈÊÙ¤ÎÈ· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· „‹ÓÔÓÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔ˘˜ ÊÔ‡ÚÓÔ˘˜ Î·È ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ¿ÏÏ· Ú¿ÁÌ·Ù·, Ô˘ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο ·ÓÙÈ‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ ¢Â‡ÙÂÚÔ NfiÌÔ Ù˘ £ÂÚÌÔ‰˘Ó·ÌÈ΋˜, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó Ó· Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó. ∞ÏÏ¿ fiÙ·Ó Û‚‹ÛÂÈ Ô ◊ÏÈÔ˜, Ë ÂÓÙÚÔ›· ı· ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ, Ë ˙ˆ‹ ı· ÂÎÏ›„ÂÈ Î·È ÙÔ ¯¿Ô˜ ı· ΢ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈ Í·Ó¿. O ¢Â‡ÙÂÚÔ˜ NfiÌÔ˜ Ù˘ £ÂÚÌÔ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ ·ÊÔÚ¿ ÎÏÂÈÛÙ¿, ·ÔÌÔӈ̤ӷ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù·. AÊÔ‡ Ë °Ë ‰¤¯ÂÙ·È ÌÈ· ÛÙ·ıÂÚ‹ ÚÔ‹ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ ·fi ÙÔÓ ◊ÏÈÔ, Ë ÂÓÙÚÔ›· ÌÔÚ› Ó· ÌÂÈÒÓÂÙ·È Î·È Ë Ù¿ÍË Ó· ·˘Í¿ÓÂÙ·È (·Ú’ fiÙÈ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ◊ÏÈÔ˜ ÂÍ·ÓÙÏÂ›Ù·È Î·Ù¿ ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·˘Ù‹). ŒÙÛÈ, ·ÊÔ‡ Ë °Ë ‰ÂÓ Â›Ó·È ¤Ó· ·˘ÛÙËÚ¿ ÎÏÂÈÛÙfi Û‡ÛÙËÌ·, Ë ˙ˆ‹ ÌÔÚ› Ó· ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ú·‚·›ÓÂÈ ÙÔ˘˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜. ∂ÈϤÔÓ, ÚfiÛÊ·Ù˜ ¤Ú¢Ó˜ ÛÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ ¯¿Ô˘˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ Ë Ù¿ÍË ÌÔÚ› Ó· ÚÔ¤ÏıÂÈ ·fi ÙÔ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎfi ¯¿Ô˜ —Î·È ¤ÙÛÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ— ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ú·‚È¿˙ÂÙ·È Ô ¢Â‡ÙÂÚÔ˜ NfiÌÔ˜ (‚Ï. Kauffman 1993). ∏ ÂͤÏÈÍË ‰ÂÓ ·Ú·‚È¿˙ÂÈ ÙÔÓ ¢Â‡ÙÂÚÔ NfiÌÔ Ù˘ £ÂÚÌÔ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·’ fiÛÔ ·Ú·‚È¿˙ÂÈ ÙÔÓ ÓfiÌÔ Ù˘ ‚·Ú‡ÙËÙ·˜ ¤Ó· ‹‰ËÌ· ÚÔ˜ Ù· ¿Óˆ. 17. ∞ÎfiÌ· Î·È ÔÈ ·ÏÔ‡ÛÙÂÚÔÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› Â›Ó·È ˘ÂÚ‚ÔÏÈο ÂÚ›ÏÔÎÔÈ ÁÈ· Ó· ¤¯Ô˘Ó Û˘ÓÙÂı› ¤ÙÛÈ Ù˘¯·›·. ¶¿ÚÙ ¤Ó·Ó ·Ïfi ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi Ô˘ ·ÔÙÂ-
ANTIMETø¶IZONTA™ TOY™ ¢HMIOYP°I™TE™
173
ÏÂ›Ù·È ·fi ÂηÙfi ÌfiÓÔÓ ÙÌ‹Ì·Ù·. ª·ıËÌ·ÙÈÎÒ˜, ˘¿Ú¯Ô˘Ó 10158 ‰˘Ó·ÙÔ› ÙÚfiÔÈ Û‡Ó‰ÂÛ˘ ÙˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ ·˘ÙÒÓ. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÚÎÂÙ¿ ÌfiÚÈ· ÛÙÔ Û‡Ì·Ó, Ô‡Ù ¯ÚfiÓÔ˜ ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜, Ô˘ Ó· ÂÈÙÚ¤„Ô˘Ó ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙÔÓ Û˘Ó‰˘·ÛÌÒÓ ¤ÛÙˆ Î·È Û ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ·ÏÔ‡ÛÙ·ÙÔ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi, fiÛÔ Ì¿ÏÏÔÓ ÁÈ· Ó· ·Ú·¯ıÔ‡Ó ·ÓıÚÒÈÓ· fiÓÙ·. ∏ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ· Î·È ÌfiÓÔÓ Ù˘ ηٷÛ΢‹˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ Ì·ÙÈÔ‡ ηٷÚÚ›ÙÂÈ ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· ̤ۈ Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ Ù˘¯·ÈfiÙËÙ·˜. ∂›Ó·È Û·Ó Ó· ¯Ù˘¿ÂÈ ¤Ó·˜ ›ıËÎÔ˜ ÛÙËÓ Ù‡¯Ë Ù· Ï‹ÎÙÚ· ÌÈ·˜ ÁÚ·ÊÔÌ˯·Ó‹˜ Î·È Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔÓ ÕÌÏÂÙ ‹ ¤ÛÙˆ ÙË ÊÚ¿ÛË «N· ˙ÂÈ Î·Ó›˜ ‹ Ó· ÌË ˙ÂÈ». ¢ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· Û˘Ì‚Â› ·˘Ùfi Ù˘¯·›·. ∏ Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù˘¯·›· Î·È ‰ÂÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ÛÙ· Ù˘ÊÏ¿. ∏ Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ÎÚ·Ù¿ ÙȘ ‚ÂÏÙÈÒÛÂȘ Î·È ‰È·ÁÚ¿ÊÂÈ Ù· ÛÊ¿ÏÌ·Ù·. ∆Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ Ì¿ÙÈ ¤¯ÂÈ ‰È·ÁÚ¿„ÂÈ ÌÈ·Ó ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ÔÚ›· Ë ÔÔ›· ÙÔ ¤ÊÂÚ ·fi ÙÔ ·Ïfi, ʈÙÔ¢·›ÛıËÙÔ Î‡ÙÙ·ÚÔ ÛÙÔ ÔχÏÔÎÔ fiÚÁ·ÓÔ ÙÔ˘ Û‹ÌÂÚ· ̤ۈ ÂηÙÔÓÙ¿‰ˆÓ, ·Ó fi¯È ¯ÈÏÈ¿‰ˆÓ ÂӉȿÌÂÛˆÓ ÛÙ·‰›ˆÓ, ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ÔÔ›· ··ÓÙÔ‡Ó ·ÎfiÌË Û‹ÌÂÚ· ÛÙË Ê‡ÛË (‚Ï. Dawkins 1986). °È· Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ ¤Ó·˜ ›ıËÎÔ˜ Ó· ÏËÎÙÚÔÏÔÁ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ‰ÂηÙÚ›˜ Ï·ÙÈÓÈÎÔ‡˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ (“To be or not to be”) Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÍÂÎÈÓ¿ Ô ÌÔÓfiÏÔÁÔ˜ ÙÔ˘ ÕÌÏÂÙ, ı· ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó 2613 ‰ÔÎÈ̤˜. O ·ÚÈıÌfi˜ ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È ‰Âη¤ÍÈ ÊÔÚ¤˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·fi ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ‰Â˘ÙÂÚÔÏ¤ÙˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÚ¿ÛÂÈ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‡·Ú͢ ÙÔ˘ ËÏÈ·ÎÔ‡ Ì·˜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜. ∞ÏÏ¿, ·Ó ÎÚ·Ù¿Ì οı ۈÛÙfi ÁÚ¿ÌÌ· Ù˘ ÚfiÙ·Û˘ ·˘Ù‹˜ Î·È ·ÏÏ¿˙Ô˘Ì ÌfiÓÔÓ ·˘Ù¿ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛˆÛÙ¿, Ë ‰È·‰Èηۛ· ı· ÔÏÔÎÏËÚˆı› Ôχ Ù·¯‡ÙÂÚ·. ¶fiÛÔ Ù·¯‡ÙÂÚ·; O ƒ›ÙÛ·ÚÓ٠ÿÚÓÙÈÛÔÓ (Richard Hardison 1988) ¤ÁÚ·„ ¤Ó· ˘ÔÏÔÁÈÛÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô «Â¤ÏÂÁ» ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÙËÓ Ù‡¯Ë, ‰È·ÙËÚÒÓÙ·˜ fiÛ· ·fi ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó ÛÙË «ÛˆÛÙ‹» ı¤ÛË, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÊÚ¿ÛË ·fi ÙÔÓ ÕÌÏÂÙ, Î·È ¯ÚÂÈ¿ÛÙËÎ·Ó Î·Ù¿ ̤ÛÔÓ fiÚÔ 335,2 ‰ÔÎÈ̤˜ ÁÈ· Ó· ÚÔ·„ÂÈ Ë ÛÂÈÚ¿ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚˆÓ TOBEORNOTTOBE. O ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹˜ ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠÏÈÁfiÙÂÚÔ ·fi ÂÓÂÓ‹ÓÙ· ‰Â˘ÙÂÚfiÏÂÙ· ÁÈ· Ó· ·Ú·Á¿ÁÂÈ ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË ·˘Ù‹. OÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ı·ÙÚÈÎfi ¤ÚÁÔ ÌÔÚ› Ó· ·Ú·¯ı› Û 4,5 ̤Ú˜ ÂÚ›Ô˘. 18. ∏ ˘‰ÚÔ‰˘Ó·ÌÈ΋ ‰È·ÏÔÁ‹ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ∫·Ù·ÎÏ˘ÛÌÔ‡ ÂÍËÁ› ÙË Ê·ÈÓÔÌÂÓÈ΋ ÚÔԉ¢ÙÈ΋ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙˆÓ ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ ÛÙ· ÁˆÏÔÁÈο ÛÙÚÒÌ·Ù·. OÈ ·ÏÔ›, ÏÈÁfiÙÂÚÔ Â˘Ê˘Â›˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ¤ı·Ó·Ó ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· Î·È ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙ· ¯·ÌËÏfiÙÂÚ· ÛÙÚÒÌ·Ù·, ÂÓÒ ÔÈ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙÂÚÔÈ, Â˘Ê˘¤ÛÙÂÚÔÈ Î·È Ù·¯‡ÙÂÚÔÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙ· ·ÓÒÙÂÚ·. O‡Ù ¤Ó·˜ ÙÚÈÏÔ‚›Ù˘ ‰ÂÓ ·Ú·Û‡ÚıËΠÚÔ˜ Ù· ¿Óˆ, Û οÔÈÔ ·ÓÒÙÂÚÔ ÛÙÚÒÌ·; O‡Ù ¤Ó· ¯·˙fi ¿ÏÔÁÔ ‰ÂÓ ‚Ú¤ıËΠÛÙËÓ ·Ú·Ï›· Î·È ‰ÂÓ ı¿ÊÙËÎÂ
174
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
Û οÔÈÔ Î·ÙÒÙÂÚÔ ÛÙÚÒÌ·; O‡Ù ¤Ó·˜ ÈÙ¿ÌÂÓÔ˜ ÙÂÚÔ‰¿ÎÙ˘ÏÔ˜ ‰ÂÓ ¤Ù˘¯Â Ó· ‚ÚÂı› ¿Óˆ ·fi ÙÔ ∫ÚËÙȉÈÎfi ÛÙÚÒÌ·; O‡Ù ¤Ó·˜ ËÏ›ıÈÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰ÂÓ ¤Ù˘¯Â Ó· ‚ÁÂÈ ¤Íˆ ÛÙË ‚ÚÔ¯‹; ÕÏψÛÙÂ, ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÔÈ ·Ô‰Â›ÍÂȘ ÙȘ Ôԛ˜ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÔÈ Ù¯ÓÈΤ˜ ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛ˘, fiˆ˜ Ë Ú·‰ÈÔÌÂÙÚ›·… 19. OÈ Ù¯ÓÈΤ˜ ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛ˘ ÙˆÓ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÒÓ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Â›Ó·È ·Û˘Ó›˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ·Ó·ÍÈfiÈÛÙ˜ Î·È Ï·Óı·Ṳ̂Ó˜. ¢›ÓÔ˘Ó ÙËÓ „¢‰‹ ÂÓÙ‡ˆÛË ÌÈ·˜ «ÁËÚ·È¿˜» °Ë˜, fiÙ·Ó ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ë ËÏÈΛ· ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË Ì·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿Óˆ ·fi 10.000 ¤ÙË, fiˆ˜ ÙÂÎÌËÚ›ˆÛÂ Ô ¢Ú ∆fiÌ·˜ ª·ÚÓ˜ ·fi ÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÙÔ˘ ∆¤Í·˜ ÛÙÔ ∂Ï ¶¿ÛÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤‰ÂÈÍ fiÙÈ Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ËÌÈ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ Ì·ÁÓËÙÈÎÔ‡ ‰›Ô˘ Ù˘ °Ë˜ Â›Ó·È 1400 ¤ÙË. ∫·Ù’ ·Ú¯¿˜, Ë ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ª·ÚÓ˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ì·ÁÓËÙÈÎfi ‰›Ô Ù˘ °Ë˜ ˘Ôı¤ÙÂÈ fiÙÈ ÙÔ Ì·ÁÓËÙÈÎfi ‰›Ô Êı›ÓÂÈ ÁÚ·ÌÌÈο, ÂÓÒ Ë ÁÂˆÊ˘ÛÈ΋ ¤¯ÂÈ ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ‰È·Î‡Ì·ÓÛË Ì ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ. ∏ ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ÍÂÎÈÓ¿ ·fi Ï·Óı·Ṳ̂Ó˜ ·Ú·‰Ô¯¤˜. ¢Â‡ÙÂÚÔÓ, fi¯È ÌfiÓÔÓ ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ Ù¯ÓÈΤ˜ ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛ˘ Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·ÍÈfiÈÛÙ˜ ·fi ÌfiÓ˜ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË ·ÏÏËÏÂȂ‚·›ˆÛË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÔÈ Ú·‰ÈÔÌÂÙÚÈΤ˜ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·È Ì ‚¿ÛË Ù· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ¯ËÌÈο ÛÙÔȯ›· ÂÓfi˜ ‚Ú¿¯Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó fiϘ ·ÚfiÌÔȘ ËÏÈ˘. ∆¤ÏÔ˜, Ò˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Ó fiϘ ÙȘ Ù¯ÓÈΤ˜ ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛ˘ ÂÎÙfi˜ ·fi ÂΛӘ Ô˘, fiˆ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È, ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜; 20. ∏ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ¤Ú· ·fi ÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ Â›Ó·È ¤Ó· ·˘ı·›ÚÂÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Î·Ù·Û··ÛÌ·. ∏ Ù·ÍÈÓÔÌ›· ‰ÂÓ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ù›ÔÙ·, ȉȷ›ÙÂÚ· fiÙ·Ó ÙfiÛÔ ÔÏÏÔ› Û˘Ó‰ÂÙÈÎÔ› ÎÚ›ÎÔÈ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂȉÒÓ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı›. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ Ù·ÍÈÓfiÌËÛ˘ ÙˆÓ ÂȉÒÓ ·ÔÙÂÏ›, Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ·ÓıÚÒÈÓË ÂÈÓfiËÛË, fiˆ˜ fiϘ ÔÈ ÂÈÛً̘, Î·È Ê˘ÛÈο ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ·Ô‰Â›ÍÂÈ Ù›ÔÙ· ·fiÏ˘ÙÔ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË. øÛÙfiÛÔ, Ë ÔÌ·‰ÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ıfiÏÔ˘ ·˘ı·›ÚÂÙË, ·Ú’ fiÏÔ Ô˘ ÂÓ¤¯ÂÈ Î¿ÔÈÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜. ŒÓ·˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚˆÓ ‰È·ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi˜ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ Ù˘ ˘¿Ú¯Ô˘Û·˜ Ù·ÍÈÓfiÌËÛ˘ Â›Ó·È fiÙÈ ÙfiÛÔ ÔÈ ÌÔÚʈ̤ÓÔÈ ÛÙË ¢‡ÛË ‚ÈÔÏfiÁÔÈ fiÛÔ Î·È ÔÈ Èı·ÁÂÓ›˜ Ù˘ N¤·˜ °Ô˘ÈÓ¤·˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Ù· ›‰È· ›‰Ë Ô˘ÏÈÒÓ ˆ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο (‚Ï. Mayr 1988). ∆¤ÙÔȘ ÔÌ·‰ÔÔÈ‹ÛÂȘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó fiÓÙˆ˜ ÛÙË Ê‡ÛË. ∂ÈϤÔÓ, Ë Û‡Á¯ÚÔÓË ÎÏ·‰ÈÛÙÈ΋ —Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ Ù·ÍÈÓfiÌËÛ˘ ̤ۈ ‰È·ÎÏ·‰È˙fiÌÂÓˆÓ ÈÂÚ·Ú¯ÈÒÓ ÔÌÔÈÔًوӗ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÛÙfi¯Ô Ó· ηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ÏÈÁfiÙÂÚÔ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈ΋ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÂÈÙ˘¯Ò˜ ÙȘ ÚÔ-
ANTIMETø¶IZONTA™ TOY™ ¢HMIOYP°I™TE™
175
ÙÂÈÓfiÌÂÓ˜ ÂÍÂÏÈÎÙÈΤ˜ Û˘ÁÁ¤ÓÂȘ ÁÈ· Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ ÙȘ Ù·ÍÈÓÔÌÈΤ˜ ÌÔÓ¿‰Â˜ Û ÌÈ· ‰È·ÎÏ·‰È˙fiÌÂÓË ÈÂÚ¿Ú¯ËÛË, Ù¤ÙÔÈ· ÒÛÙ fiÏ· Ù· ̤ÏË ÌÈ·˜ ‰Â‰Ô̤Ó˘ ‰È·ÎÏ¿‰ˆÛ˘ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜. 21. ∞Ó Ë ÂͤÏÈÍË Â›Ó·È ÔÌ·Ï¿ ÛÙ·‰È·Î‹ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¯¿ÛÌ·Ù· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂȉÒÓ. ∏ ÂͤÏÈÍË ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙ ÛÙ·‰È·Î‹. ™˘¯Ó¿ Â›Ó·È ÛÔÚ·‰È΋. OÈ ‰Â ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ‰ÂÓ ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËÎ·Ó ÔÙ¤ fiÙÈ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¯¿ÛÌ·Ù·. EÈϤÔÓ, Ù· ¯¿ÛÌ·Ù· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂȉÒÓ ‰ÂÓ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·, ηٿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Ô˘ Ù· ÎÂÓ¿ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ ‰ÂÓ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ fiÏÔÈ ÔÈ ÔÏÈÙÈÛÌÔ› ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËıËÎ·Ó ·fi ÙÔ Ù›ÔÙ·. 22. ∆· «˙ˆÓÙ·Ó¿ ·ÔÏÈıÒÌ·Ù·», fiˆ˜ Â›Ó·È Ô ÎÔÈϿηÓıÔ˜ Î·È ÔÚÈṲ̂ӷ ›‰Ë η‚Ô˘ÚÈÒÓ (.¯. ÙÔ ÏÂÁfiÌÂÓÔ “horseshoe crab”), ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ fiϘ ÔÈ ÌÔÚʤ˜ ˙ˆ‹˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·. ∏ ‡·ÚÍË ˙ˆÓÙ·ÓÒÓ ·ÔÏÈıˆÌ¿ÙˆÓ (‰ËÏ·‰‹ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÒÓ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÏÏ¿ÍÂÈ Â‰Ò Î·È ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ¯ÚfiÓÈ·) ÛËÌ·›ÓÂÈ ·ÏÒ˜ fiÙÈ Ù· ›‰Ë ·˘Ù¿ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÌÈ· ‰ÔÌ‹ ·Ú΋ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ̤۷ ÛÙÔ Û¯ÂÙÈο ÛÙ·ÙÈÎfi Î·È ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ˙Ô˘Ó. ŒÙÛÈ, Ë ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·ÏÏ·Á‹ ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ·Ó·ÛÙ·Ï›, ÂÊfiÛÔÓ ‰ÂÓ ·ÂÈÏÂ›Ù·È Ë ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ÔÈÎÔÏÔÁÈÎfi ıÒÎÔ Ô˘ ηٷϷ̂¿ÓÔ˘Ó. OÈ Î·Ú¯·Ú›Â˜ Î·È ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ· ı·Ï¿ÛÛÈ· ›‰Ë ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙ· Â‰Ò Î·È ÔÏÏ¿ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ¯ÚfiÓÈ·, ÂÓÒ ¿ÏÏÔÈ ı·Ï¿ÛÛÈÔÈ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ›, fiˆ˜ Ù· ΋ÙË, ¤¯Ô˘Ó ÚÔÊ·ÓÒ˜ ·ÏÏ¿ÍÂÈ Ù·¯‡Ù·Ù· Î·È ÚÈ˙Èο. ∏ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ·ÏÏ·Á‹ ‹ Ë ·Ô˘Û›· Ù˘, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË, ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔ Ò˜ Î·È fiÙ ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÙ·È ÙÔ ¿ÌÂÛÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÂÓfi˜ ›‰Ô˘˜. 23. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ÙˆÓ ÚˆÙÔÂÌÊ·ÓÈ˙fiÌÂÓˆÓ ‰ÔÌÒÓ Î·Ù·ÚÚ›ÙÂÈ ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹. ªÈ· ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ‰ÔÌ‹ Ô˘ ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È ·ÚÁ¿ ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û Ì ÙËÓ ·Ú¯È΋ ‹ Ì ÙȘ ÂӉȿÌÂÛ˜ ÌÔÚʤ˜ Ù˘ Ó· ÚÔÛ‰ÒÛÂÈ Î¿ÔÈÔ ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ· Û ¤Ó·Ó ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi. ªÔÚ› Ó· ÙÔ Î¿ÓÂÈ ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ÙÂÏÈ΋ Ù˘ ÌÔÚÊ‹, οÙÈ Ô˘ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· Á›ÓÂÈ ÌfiÓÔ Ì¤Ûˆ Ù˘ ÂȉÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜. ∆È ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· ¤¯ÂÈ ÙÔ 5% ÌÈ·˜ ÊÙÂÚÔ‡Á·˜ ‹ ÙÔ 55%; ªfiÓÔÓ ÔÏfiÎÏËÚË Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌË. ŒÓ· ÌË ·Ó·Ù˘Á̤ÓÔ ÊÙÂÚfi ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ¤Ó· ηϿ ·Ó·Ù˘Á̤ÓÔ «Î¿ÙÈ ¿ÏÏÔ», .¯. ¤Ó·˜ ıÂÚÌÔÚÚ˘ıÌÈÛÙÈÎfi˜ Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ οÔÈÔ˘ ÂÎÙÔıÂÚÌÈÎÔ‡ ÂÚÂÙÔ‡ (Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È Û Â͈ÙÂÚÈΤ˜ ËÁ¤˜ ıÂÚÌfiÙËÙ·˜). ÕÏψÛÙÂ, ‰ÂÓ Â›-
176
MEPO™ TPITO. E•E§I•H KAI ¢HMIOYP°I™MO™
Ó·È ·ÏËı¤˜ fiÙÈ ÔÈ ÚˆÙÔÂÌÊ·ÓÈ˙fiÌÂÓ˜ ‰Ô̤˜ Â›Ó·È ·ÓÙÂÏÒ˜ ¿¯ÚËÛÙ˜. Ÿˆ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È Ô ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ NÙÒÎÈÓ˜ ÛÙ· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ O Ù˘ÊÏfi˜ ˆÚÔÏÔÁÔÔÈfi˜ (The Blind Watchmaker, 1986) Î·È ∞›ı·ÓË ÔÚÂÈ‚·Û›· (Climbing Mount Improbable, 1996), 5% ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË fiÚ·ÛË ·ÔÙÂÏ› ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË — Î·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ù‹Û˘ ÁÈ· ÔÛÔ‰‹ÔÙ ÌÈÎÚfi ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ÌÔÚ› Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÎfi ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ·. 24. OÈ ÔÌfiÏÔÁ˜ ‰Ô̤˜ (ÙÔ ÊÙÂÚfi Ù˘ Ó˘¯ÙÂÚ›‰·˜, ÙÔ ÙÂÚ‡ÁÈÔ ÙÔ˘ ‰ÂÏÊÈÓÈÔ‡, ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘) ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·fi‰ÂÈÍË ÓÔ‹ÌÔÓÔ˜ ۯ‰ȷÛÌÔ‡. ∂ÈηÏÔ‡ÌÂÓÔ˜ ı·‡Ì·Ù·, Ì·˙› Ì ÙË £Â›· ¶ÚfiÓÔÈ·, Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ‹˜ ÌÔÚ› Ó· ÂÈϤÍÂÈ ÔÙȉ‹ÔÙ ÛÙË Ê‡ÛË ˆ˜ ·fi‰ÂÈÍË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Î·È Ó· ·ÁÓÔ‹ÛÂÈ Ù· ˘fiÏÔÈ·. OÈ ÔÌfiÏÔÁ˜ ‰Ô̤˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÓfiËÌ· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÓfi˜ ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ÂȉÈ΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜. °È·Ù› ÌÈ· Ê¿Ï·ÈÓ· Ó· ¤¯ÂÈ Ù· ›‰È· ÔÛÙ¿ ÛÙÔ ÙÂÚ‡ÁÈfi Ù˘ Ì ·˘Ù¿ Ô˘ ¤¯ÂÈ ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ‹ ÌÈ· Ó˘¯ÙÂÚ›‰· ÛÙÔ ÊÙÂÚfi Ù˘; O £Âfi˜ ¤¯ÂÈ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË Ê·ÓÙ·Û›·; O £Âfi˜ ‰ÔΛ̷˙ ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ ∆Ô˘; ∞ÏÒ˜ ¤ÙÛÈ ‹ıÂÏÂ; ™›ÁÔ˘Ú· ¤Ó·˜ ·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌÔ˜, ÓÔ‹ÌˆÓ Û¯Â‰È·ÛÙ‹˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Ù· ›¯Â ηٷʤÚÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ·. OÈ ÔÌfiÏÔÁ˜ ‰Ô̤˜ Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈΤ˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ̤ۈ ÙÚÔÔÔÈ‹ÛˆÓ, fi¯È Ù˘ ıÂ˚΋˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜. 25. OÏfiÎÏËÚË Ë ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ıˆڛ·˜, ÂȉÈο, Î·È Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, Â›Ó·È ÌÈ· ÈÛÙÔÚ›· Ï·Óı·ÛÌ¤ÓˆÓ ıˆÚÈÒÓ Î·È È‰ÂÒÓ Ô˘ ηٷÚÚ›ÙÔÓÙ·È. O ÕÓıÚˆÔ˜ Ù˘ NÂÌÚ¿Ûη, Ô ÕÓıÚˆÔ˜ ÙÔ˘ ¶›ÏÙÓÙ·Ô˘Ó, Ô ÕÓıÚˆÔ˜ ÙÔ˘ ∫·Ï·‚¤Ú·˜ Î·È Ô ∂ÛÂÚÔ›ıËÎÔ˜* Â›Ó·È ÌÂÚÈο ·fi Ù· ¯ÔÓ‰ÚÔÂȉ‹ ÛÊ¿ÏÌ·Ù· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó οÓÂÈ ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜. ∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ÂÌÈÛÙ¢ı› ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË. ÔÈ Î·ÈÓÔ‡ÚÁȘ ıˆڛ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ï‡ÙÂÚ˜ ·fi ÙȘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜. ∂›Ó·È, ¿ÏÈ, ·Ú¿‰ÔÍÔ ÙÔ fiÙÈ ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ÂȉÈÒÎÔ˘Ó Ó· ·ÓÙÏ‹ÛÔ˘Ó Î¿ÙÈ ·fi ÙÔ Î‡ÚÔ˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ó· ÂÈÙÂıÔ‡Ó ÛÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜ Ù˘. ∂ÈϤÔÓ, ÙÔ Âȯ›ÚËÌ· ·˘Ùfi Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ·ÚÂÍ‹ÁËÛË Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Ê‡ÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ‰ÂÓ ·ÏÏ¿˙ÂÈ ·ÏÒ˜. ÃÙ›˙ÂÈ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ¿Óˆ ÛÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Î·È Â›Ó·È ÛˆÚ¢ÙÈ΋ ÚÔ˜ ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. OÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ fiÓÙˆ˜ οÓÔ˘Ó ÔÏÏ¿ Ï¿ıË, ·˘Ùfi˜ Ì¿ÏÈÛÙ· Â›Ó·È Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ ÚÔ¯ˆÚ› Ë ÂÈÛÙ‹ÌË. ∆Ô ÛÙÔÈ¯Â›Ô ·˘Ùfi Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÌÂıfi‰Ô˘ —ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ «·˘ÙÔ‰ÈfiÚıˆÛ˘»— Â›Ó·È *
™.Ù.M.: AÔÏÈıÒÌ·Ù· ·ÓıڈȉÒÓ Ô˘ ·Ô‰Â›¯ıËΠfiÙÈ ‹Ù·Ó Ï·ÛÙ¿ ‹ ›¯·Ó ·ÚÂÚÌËÓ¢ı›.
ANTIMETø¶IZONTA™ TOY™ ¢HMIOYP°I™TE™
177
¤Ó· ·fi Ù· ˆÚ·ÈfiÙÂÚ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘. OÈ ·¿Ù˜, fiˆ˜ ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒÔ˘ ÙÔ˘ ¶›ÏÙÓÙ·Ô˘Ó, Î·È Ù· ÂÈÏÈÎÚÈÓ‹ Ï¿ıË, fiˆ˜ Ô ∂ÛÂÚÔ›ıËÎÔ˜, οÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ ·ÔηχÙÔÓÙ·È. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË Û˘Ó¤Ú¯ÂÙ·È, ·Ó·Û˘ÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ Ù˘.
¢∏ªO™π∂™ ™À∑∏∆∏™∂π™ ∫∞π ∞§∏£∂π∞ OÈ 25 ·˘Ù¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ·ÁÁ›˙Ô˘Ó ÌfiÓÔ ÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Î·È ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÔ‡ ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ıˆڛ·. ∞Ó ¤¯Ô˘Ì ӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ¤Ó·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ‹, ı· ‹Ù·Ó ÛÎfiÈÌÔ Ó· ¤¯Ô˘Ì ˘’ fi„ÈÓ Ì·˜ Ù· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ™Ù‹‚ÂÓ ∆˙¤˘ °ÎÔ˘ÏÓÙ, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤¯ÂÈ ‚ÚÂı› Ôχ Û˘¯Ó¿ ·ÓÙÈ̤وԘ Ì ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜: ∏ ‰ËÌfiÛÈ· ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ·fi„ÂˆÓ ·ÔÙÂÏ› ÌÔÚÊ‹ Ù¤¯Ó˘ Î·È ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙËÛË Î¿ÔÈˆÓ ÂȯÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ. ¢ÂÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ‰È¿ÊÔÚÔÈ Î·ÓfiÓ˜ Î·È ‰È·‰Èηۛ˜ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÓÙ·È, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó η̛· Û¯¤ÛË Ì ÙËÓ ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË ÙˆÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ — Î·È Û ·˘ÙÔ‡˜ ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ Â›Ó·È Ôχ ηÏÔ›. ªÂÚÈÎÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ·˘ÙÔ‡˜ ›ӷÈ: ÌËÓ Ï˜ ÔÙ¤ οÙÈ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÁÈ· ÙË ‰È΋ ÛÔ˘ ı¤ÛË ÁÈ·Ù› Á›ÓÂÛ·È Â˘¿ÏˆÙÔ˜ Û ÂÈı¤ÛÂÈ˜Ø ·ÓÙ› ÁÈ· ·˘Ùfi, ÛÊ˘ÚÔÎfi· ÂΛӷ Ô˘ ıˆÚ›˜ ˆ˜ ·‰˘Ó·Ì›Â˜ ÙÔ˘ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘ ÛÔ˘. ∂›Ó·È ηÏÔ› Û ·˘Ùfi. ¢ÂÓ ÓÔÌ›˙ˆ fiÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û· Ó· «ÓÈ΋ۈ» ÙÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ Û ÌÈ· ‰ËÌfiÛÈ· Û˘˙‹ÙËÛË. ªÔÚÒ Ó· ʤڈ ÈÛÔ·Ï›·. ∞ÏÏ¿ ÛÙȘ ·›ıÔ˘Û˜ ÙˆÓ ‰ÈηÛÙËÚ›ˆÓ Â›Ó·È Î¿ÎÈÛÙÔÈ, ‰ÈfiÙÈ Û ¤Ó· ‰ÈηÛÙ‹ÚÈÔ ‰ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· ‚Á¿˙ÂȘ ÏÔÁ‡‰ÚÈ·. ª¤Û· ÛÙÔ ‰ÈηÛÙ‹ÚÈÔ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ··ÓÙ‹ÛÂȘ Û ¿ÌÂÛ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ıÂÙÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙˆÓ ÂÔÈı‹ÛÂÒÓ ÛÔ˘. ∆Ô˘˜ ‰È·Ï‡Û·Ì ÛÙË ‰›ÎË ÙÔ˘ ∞ÚοÓÛ·˜.* ◊‰Ë ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Ì¤Ú· Ù˘ ‰›Î˘, Ë ÔÔ›· ‰È¿ÚÎÂÛ ‰‡Ô ‚‰ÔÌ¿‰Â˜, ÁÈÔÚÙ¿˙·Ì ÙË Ó›ÎË Ì·˜! (∞fi ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ™. ∆˙. °ÎÔ˘ÏÓÙ ÛÙÔ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ∆¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, ÙÔ 1985.)
*
™.Ù.ª.: ¢›ÎË Ô˘ ¤ÁÈÓ ÙÔ 1981 ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙ›· ÙÔ˘ ∞ÚοÓÛ·˜, Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ·Ó ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È Ë «ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜» ˆ˜ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜ ÛÙ· ‰ËÌfiÛÈ· Û¯ÔÏ›· Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ ·˘Ù‹˜. ∆Ô ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ‰›Î˘ ‰Èη›ˆÛ ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘.
MEPO™ TETAPTO
I™TOPIA KAI æ EY ¢ O ´ ™ T O P I A
¶ÈÛÙ‡ԢÌ fiÙÈ ÌÔÚԇ̠ӷ ηٷÛ΢¿ÛÔ˘Ì ¤Ó· ·ÚÂÏıfiÓ Ô˘ Â›Ó·È ÁÓ‹ÛÈÔ, Ô˘ Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚¤˜ Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ Ù· Ú·ÁÌ·ÙÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ¤¯ÂÈ ·Ê‹ÛÂÈ Ù· ÛËÌ¿‰È· ÙÔ˘ ÛÙÔ ·ÚfiÓ. TÔ Ì‹Ó˘Ì· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ‹Ù·Ó fiÙÈ, ·Ó Î·È ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏϤ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜, fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ηٷÛ΢·Ṳ̂ӷ ·ÚÂÏıfiÓÙ· —fiϘ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜— ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ·ÍÈfiÈÛÙ·. ∆ÂÏÈο, ¤¯Ô˘Ì ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ô˘ Ì·˜ ·Í›˙ÂÈ. ™Â οı ÁÂÓÈ¿, ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔÈ, Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, ÏfiÁÈÔÈ, ÙÛ·ÚÏ·Ù¿ÓÔÈ Î·È «„ÒÓÈ·» (ÔÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔ› ·˘ÙÔ› ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÏËÏÔ·ÔÎÏÂÈfiÌÂÓÔÈ) ÂȯÂÈÚÔ‡Ó Ó· «Î·ÏÔ˘ÒÛÔ˘Ó» ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ¿˜ ÙÔ Ì ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· ¢ÚfiÛ‰ÂÎÙË ‹ ‚ÔÏÈ΋ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒÌË. M·˜ ·Í›˙ÂÈ Î·È ÌÔÚԇ̠ӷ ÂÈÙ‡¯Ô˘Ì οÙÈ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ·fi ÙÔ Ó· ˘Ê·›ÓÔ˘Ì ¤Ó· ·ÚÂÏıfiÓ ·fi ÙÔ ÎÔ˘‚¿ÚÈ Ù˘ Ê·ÓÙ·Û›·˜ Î·È Ù˘ Ì˘ıÔÏ·Û›·˜. K¤ÓÂı §. º¤ÓÙÂÚ, A¿Ù˜, ̇ıÔÈ Î·È Ì˘ÛÙ‹ÚÈ·: ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌË ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· (Frauds, Myths, and Mysteries: Science and Pseudoscience in Archaeology), 1986
10
™T∏N EK¶OM¶H TOY NTONAXIOY IÛÙÔÚ›·, ÏÔÁÔÎÚÈÛ›· Î·È ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘
™ÙȘ 14 ª·ÚÙ›Ô˘ 1994, ÙÔ ‰ËÌÔÊÈϤ˜ ÛÙȘ ∏¶∞ ÙÔÎ-ÛfiÔ˘ ÙÔ˘ ºÈÏ NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ ˘‹ÚÍ ÙÔ ÚÒÙÔ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÙÔ˘ Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·Û ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ‰ËÏ·‰‹ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜ ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë Î·Ù¿ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ. ∞ÚÎÂÙ¿ ·ÌÂÚÈηÓÈο ÙÔÎ-ÛfiÔ˘ ˘„ËÏ‹˜ ı·̷ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ›¯·Ó ÛÎÂÊÙ› Ó· ·Û¯ÔÏËıÔ‡Ó Ì ÙÔ ı¤Ì·, ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ÏfiÁÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÂȯÂÈÚ‹ÛÂÈ Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ. O ªÔÓÙ¤Ï °Ô˘›Ïȷ̘ ›¯Â Ì·ÁÓËÙÔÛÎÔ‹ÛÂÈ ¤Ó· ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÛÙȘ 30 ∞ÚÈÏ›Ô˘ ÙÔ˘ 1992, ·ÏÏ¿ Ë ÂÎÔÌ‹ ·ÔÛ‡ÚıËΠ·fi Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÙËÏÂÔÙÈο ηӿÏÈ· ‰ÈfiÙÈ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜, ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ›¯·Ó ηٷÁ¿ÁÂÈ ÌÈ· ¿ÓÂÙË Ó›ÎË, ÂÓÒ Ô Î·ÏÂṲ̂ÓÔ˜ ÌÂÏÂÙËÙ‹˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‰ÂÓ Â›¯Â Ó· ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂÈ ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÈı¤ÛÂȘ. ∂›‰· ÙËÓ ÂÎÔÌ‹, Î·È ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ›¯·Ó ‰›ÎÈÔ. ∞Ó ‹Ù·Ó ˘ÁÌ·¯ÈÎfi˜ ·ÁÒÓ·˜ ı· ›¯Â ‰È·ÎÔ› ˘¤Ú ÙÔ˘˜. O ·Ú·ÁˆÁfi˜ Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜ NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ Ì·˜ ˘ÔÛ¯¤ıËΠˆ˜ ‰ÂÓ ı· Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÛΛӯÂÓÙ˜ ‹ ÓÂÔÓ·˙› Î·È ˆ˜ ‰ÂÓ ı· ¤ÙÚ ӷ ÂÎÙڷ› Ë Û˘˙‹ÙËÛË Û ·ÓÙÂÁÎÏ‹ÛÂȘ ‹ ‚›·È· ÂÂÈÛfi‰È·. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ —Ô ªÚ¿ÓÙϸ ™Ì›ı (B. Smith), Ô ÔÔ›Ô˜ ηٷ¯ˆÚ› Û¯ÂÙÈΤ˜ ‰È·ÊËÌ›ÛÂȘ Û ÎÔÏÂÁȷΤ˜ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, Î·È Ô N٤ȂÈÓÙ ∫fiÔ˘Ï (D. Cole), Ô Ó·Úfi˜ ∂‚Ú·›Ô˜ ·Ú·ÁˆÁfi˜ ‚›ÓÙÂÔ Ô˘ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ ΢ڛˆ˜ ÛÙÔ Ó· ·Ô‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ‰ÂÓ Â›¯·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜— ¤Ï·‚·Ó ÙËÓ ˘fiÛ¯ÂÛË fiÙÈ ı· ÙÔ˘˜ ÂÈÙڷ› Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜. ∂̤ӷ ¿ÏÈ ÌÔ˘ ˘ÔÛ¯¤ıËÎ·Ó fiÙÈ ı· ÌÔ˘ ‰Ôı› οı ¢ηÈÚ›· Ó· ·ÓÙÈÎÚÔ‡Ûˆ Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜. ∏ ÿÓÙÈı °ÎÏÔ‡ÂÎ (E. Glueck), Ë ÔÔ›· ‹Ù·Ó ÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓË ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, ·Ó Î·È ÁÈ· ÌÂÚÈΤ˜ ÌfiÓÔÓ Â‚‰ÔÌ¿‰Â˜, ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠ›Û˘ ÛÙËÓ ÂÎÔÌ‹, ÂÓÒ Ë ÛÙÂÓ‹ Ê›ÏË Ù˘
182
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
∆˙Ô‡ÓÙÈı ªÂÚÁÎ, Ë ÔÔ›· ¤˙ËÛ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ ÂÙ¿ Ì‹Ó˜, ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ÎÔÈÓfi ÙÔ˘ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ. ∞˘Ù¿ Ô˘ Ì·˜ ›¯·Ó ˘ÔÛ¯Âı› ‹Ù·Ó Û·ÊÒ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ·fi ·˘Ù¿ Ô˘ ÂÎÙ˘Ï›¯ıËÎ·Ó ÙÂÏÈο ÛÙÔÓ ·¤Ú·. ¶¤ÓÙ ÏÂÙ¿ ÚÈÓ ·Ú¯›ÛÂÈ Ë ÂÎÔÌ‹, Ô ·Ú·ÁˆÁfi˜ ̋ΠÛÙÔ Î·Ì·Ú›ÓÈ ·ÓÈÎfi‚ÏËÙÔ˜. «O ºÈÏ ·ÓËÛ˘¯Â› Ôχ ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÎÔÌ‹. NÈÒıÂÈ ·ÚÔÂÙԛ̷ÛÙÔ˜ Î·È ÊÔ‚¿Ù·È fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÌË ‚ÁÂÈ fiˆ˜ Ú¤ÂÈ». ∂‚‰ÔÌ¿‰Â˜ ÚÈÓ ·fi ÙÔ ÛfiÔ˘, ›¯· Û˘ÓÙ¿ÍÂÈ ÌÈ· Ï›ÛÙ· Ì ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ Î·È Â›¯· ¤ÙÔÈ̘ Û‡ÓÙÔ̘, «ÙËÏÂÔÙÈΤ˜» ··ÓÙ‹ÛÂȘ. ‰È·‚‚·›ˆÛ· ÏÔÈfiÓ ÙÔÓ ·Ú·ÁˆÁfi fiÙÈ ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ··ÓÙ‹Ûˆ Û οı Âȯ›ÚËÌ· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ Î·È ÙÔ˘ ›· Ó· ÌËÓ ·ÓËÛ˘¯Â›. O NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ ÍÂΛÓËÛ ÙËÓ ÂÎÔÌ‹ Ì ÙËÓ ·Ú·Î¿Ùˆ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹: «¶Ò˜ ͤÚÔ˘Ì fiÙÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘Ó¤‚Ë; ∫·È ÙÈ ·Ô‰Â›ÍÂȘ ¤¯Ô˘Ì ˆ˜ ¤ÛÙˆ Î·È ¤Ó·˜ ∂‚Ú·›Ô˜ ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËΠÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ;» ∫·ıÒ˜ ÛÙËÓ ÔıfiÓË ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·Ó Ù·Èӛ˜ ·Ú¯Â›Ô˘ ·fi Ù· Ó·˙ÈÛÙÈο ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘, Ô NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ Û˘Ó¤¯ÈÛÂ: «∆Ô˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ¤ÍÈ Ì‹Ó˜, 15 ÎÔÏÂÁȷΤ˜ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Û fiÏË ÙË ¯ÒÚ· ¤¯Ô˘Ó ‰ËÌÔÛȇÛÂÈ ÏËڈ̤Ó˜ ηٷ¯ˆÚ‹ÛÂȘ Ô˘ ηÏÔ‡Ó Û ·ÓÔȯً Û˘˙‹ÙËÛË Á‡Úˆ ·fi ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. ∏ ηٷ¯ÒÚËÛË ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi ˆ˜ ÙÔ ∞ÌÂÚÈηÓÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ÛÙËÓ O˘¿ÛÈÁÎÙÔÓ, ‰ÂÓ ‰È·ı¤ÙÂÈ Î·Ó¤Ó· ·Ôχو˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÁÈ· ÙËÓ ÂÍÔÏfiıÚ¢ÛË ¤ÛÙˆ Î·È ÂÓfi˜ ·ÙfiÌÔ˘ Û ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Î¿ÔÈÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ۯ‰›Ô˘ ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·˜. OÈ Î·Ù·¯ˆÚ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÚÔοÏÂÛ·Ó ÁÂÓÈ΋ ηٷÎÚ·˘Á‹, ÍÂÛËÎÒÓÔÓÙ·˜ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜ Î·È Ô‰ËÁÒÓÙ·˜ Û ÌÔ¸ÎÔÙ¿˙ ÙˆÓ ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ Ô˘ ÙȘ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û·Ó. O ¿ÓıÚˆÔ˜ ›Ûˆ ·fi ÙȘ ηٷ¯ˆÚ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜, Ô ªÚ¿ÓÙϸ ™ÌÈı, ¤¯ÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙ› ˆ˜ ·ÓÙÈÛËÌ›Ù˘ Î·È ÓÂÔÓ·˙›, ÂÂȉ‹ ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. O ™ÌÈı ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ ı¤ÏÂÈ ·ÏÒ˜ Ó· ÂȈı› Ë ·Ï‹ıÂÈ· — fiÙÈ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÂÎÙÂϤÛÙËÎ·Ó ∂‚Ú·›ÔÈ Û ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È fiÙÈ Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ 6.000.000 ∂‚Ú·›ˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ Â›Ó·È ·Ó‡ı˘Ó· ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎfi˜. ∫·È ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô ÌfiÓÔ˜ Ô˘ ÙÔ ÈÛÙ‡ÂÈ. ªÈ· ÚfiÛÊ·ÙË ‰ËÌÔÛÎfiËÛË ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ƒfiÂÚ ¤‰ÂÈÍ fiÙÈ ÙÔ 22% ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙˆÓ ∏¶∞ ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÌËÓ ¤¯ÂÈ Û˘Ì‚Â› ÔÙ¤. ÕÏÏÔ ¤Ó· 12% ‰ËÏÒÓÂÈ ˆ˜ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ. ŒÙÛÈ, ÙËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ¿Óˆ ·fi 5.000 ÂÈÛΤÙ˜ Û˘ÚÚ¤Ô˘Ó ËÌÂÚËÛ›ˆ˜ ÛÙÔ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ MÔ˘ÛÂ›Ô ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Î·È Ë Ù·ÈÓ›· ∏ Ï›ÛÙ· ÙÔ˘ ™›ÓÙÏÂÚ Î¿ÓÂÈ Î·È ÙÔ˘˜ ÈÔ ÛÎÏËÚfiηډԢ˜ ı·٤˜ Ó· ‰·ÎÚ‡˙Ô˘Ó, ÙÔ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ ÂÚÒÙËÌ· ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ··ÓÙËı›: Ò˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ˘‹ÚÍ ÌÈ· ·¿ÙË;».
™THN EK¶OM¶H TOY NTONAXIOY
183
∞fi ÙËÓ ·Ú¯‹ Ê¿ÓËΠˆ˜ Ô NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ ‹Ù·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ·ÚÔÂÙԛ̷ÛÙÔ˜. ◊ÍÂÚ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Î·È ·ÎfiÌ· ÏÈÁfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙËÓ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ. ∞̤ۈ˜ ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ÂÚÈÔÚ›ÛÂÈ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË Û ηÙËÁÔڛ˜ ÂÚ› ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈÛÌÔ‡. NÙfiÓ·¯ÈÔ˘: ¢ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙ›˜, ‚¤‚·È·, fiÙÈ Ô ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈÛÌfi˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·Ù¿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’30, ÂȉÈο ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·, ÙËÓ ¶Ôψӛ· Î·È ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÂÚÈÔ¯‹, ‹Ù·Ó ÂÓ‰ËÌÈÎfi˜ ÎÈ fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ… ™ÌÈı: ¢ÂÓ Û˘˙ËÙԇ̠οÙÈ Ô˘ Ó· ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛË Ì’ ·˘Ùfi. ÕÎÔ˘… NÙfiÓ·¯ÈÔ˘: £· Û ·Ú·Î·ÏÔ‡Û· Ó· ÌË ı˘ÌÒÓÂȘ Ì ÙȘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÌÔ˘. ™ÌÈı: ¢ÂÓ ı˘ÌÒÓˆ. ∞ÏÏ¿ Ë ÂÚÒÙËÛË Â›Ó·È ¤Íˆ ·fi ÙȘ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜. Œ¯ˆ ‰ÒÛÂÈ ÌÈ· ÏËڈ̤ÓË Î·Ù·¯ÒÚËÛË Ô˘ ϤÂÈ fiÙÈ ÙÔ ÌÔ˘Û›ԅ NÙfiÓ·¯ÈÔ˘: Œ¯Ô˘Ó ÂÚ¿ÛÂÈ ‹‰Ë ÙÚ›· ÏÂÙ¿ ·fi ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜ Î·È Ë ÂÚÒÙËÛ‹ ÌÔ˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ÌË ÛÔ˘ ·Ú¤ÛÂÈ. ™ÌÈı: ∏ ÂÚÒÙËÛË ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ì›· Û¯¤ÛË Ì fi,ÙÈ Î¿Óˆ. NÙfiÓ·¯ÈÔ˘: ¶ÈÛÙ‡ÂȘ fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ Î·È ÙÔ ∆Ú›ÙÔ ƒ¿È¯ ηٿÚÙÈÛ·Ó ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, Ô˘ ÏÂÁfiÙ·Ó «∆ÂÏÈ΋ §‡ÛË»; ∆Ô ÈÛÙ‡ÂȘ ·˘Ùfi; ªÂ ÙËÓ ÂÚÒÙËÛË ·˘Ù‹, Ô NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ ¤ÌÔÈ·˙ ӷ ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘ Û ¤Ó· ·fi Ù· ·ÚÈ· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ — ÙÔ Âȯ›ÚËÌ· Ù˘ ËıÈ΋˜ ÈÛÔÙÈÌ›·˜, fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ Û ηÈÚÔ‡˜ ÔϤÌÔ˘ fiÏÔÈ ÔÈ Ï·Ô› ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È Î¿ÔÈ· ηÎÔÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË Î·È fiÙÈ ÔÈ Ó·˙› ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ˘fiÏÔÈÔ˘˜ ·ÚÈÔ˘˜ ·ÓÙÈÌ·¯Ô̤ÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ·˘ÙÔ‡, ηıÒ˜ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÔϤ̈Ó. ∞ÏÏ¿ Ô ™ÌÈı ·Ú¤Û˘Ú ÙÔÓ NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi. ™ÌÈı: ¢ÂÓ ÙÔ ÈÛÙ‡ˆ È·. ∆Ô ›ÛÙ¢· ·ÏÈfiÙÂÚ·. ∞ÏÏ¿ ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÔÌ·È Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ı¤Ì·. ∞Ó ‰ÂÓ Î·Ù·Ï¿‚ÂȘ ÁÈ· ÔÈÔ ı¤Ì· ÌÈÏ¿ˆ, ‰ÂÓ ı· ÌÔ˘ οÓÂȘ ÙË ÛˆÛÙ‹ ÂÚÒÙËÛË. ∆Ô ÂÚÒÙËÌ· Ô˘ Ì·˜ ··Û¯ÔÏ› Â›Ó·È ÙÔ ÂÍ‹˜: Œ¯Ô˘Ì ÛÙËÓ O˘¿ÛÈÁÎÙÔÓ ¤Ó· ÌÔ˘ÛÂ›Ô ·Í›·˜ 200 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ‰ÔÏ·Ú›ˆÓ. µÚ›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋, fi¯È ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË. ∫·È ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ÌÔ˘ÛÂ›Ô ·˘Ùfi Â›Ó·È ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙÔÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi fiÙÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËÎ·Ó Û ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ. ∂›Ó·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÙfiÛÔ Û›ÁÔ˘ÚÔÈ ˆ˜ ¿ÓıÚˆÔÈ Û·Ó ÎÈ ÂÛ¤Ó· ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÔÙ¤ Ó· ÙÔ˘˜ ÚˆÙ‹ÛÔ˘Ó… NÙfiÓ·¯ÈÔ˘: ÕÓıÚˆÔÈ Û·Ó ÎÈ Â̤ӷ; [°¤ÏÈ· ·fi ÙÔ ÎÔÈÓfi.] ∞˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ë ÊÏ˘·Ú›· Û˘Ó¯›ÛÙËΠÁÈ· ¿ÏÏÔ ¤Ó· ٤ٷÚÙÔ, Ì ÙÔÓ NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ Ó· ·ӤگÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙÔ˘ ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È Ì ÙÔ˘˜ ™ÌÈı Î·È ∫fiÔ˘Ï Ó· ÚÔÛ·ıÔ‡Ó ·ÂÁÓˆṲ̂ӷ Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜ fiÙÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Â›Ó·È Û˘˙ËÙ‹ÛÈÌÔ Î·È fiÙÈ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ
184
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
·ÂÚ›ˆÓ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ‰ÂÓ Â›¯·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓˆÓ. O N٤ȂÈÓÙ ∫fiÔ˘Ï ¤‰ÂÈÍ ϛÁÔ ·fi ÙÔ ÊÈÏÌ Ô˘ ›¯Â ÙÚ·‚‹ÍÂÈ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ Î·È ÛÙÔ ª¿ÈÓÙ·ÓÂÎ Î·È ¿Ú¯ÈÛ ӷ Û˘˙ËÙ¿ ÁÈ· ȯÓÔÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ Zyklon-B («∆Û‡ÎÏÔÓ-ªÂ», ÙÔ˘ ‰ËÏËÙËÚÈÒ‰Ô˘˜ ·ÂÚ›Ô˘ Ô˘ ›¯Â ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ÙˆÓ Ó·˙ÈÛÙÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰ˆÓ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘) Î·È ÁÈ· ¿ÏÏ· Ù¯ÓÈο ı¤Ì·Ù·. £ÂˆÚÒÓÙ·˜ ˆ˜ fiÏ· ·˘Ù¿ ‹Ù·Ó Ôχ ÎÔ˘Ú·ÛÙÈο ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÙËÏÂı·٤˜ ÙÔ˘, Ô NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ ¿ÏÏ·Í ÁÚ·ÌÌ‹ Î·È ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ Û˘Ó‰¤ÛÂÈ ÙÔÓ ∫fiÔ˘Ï Ì ÙÔÓ ÁÓˆÛÙfi ÓÂÔÓ·˙› ∂ÚÓÛÙ ∆Û‡ÓÙÂÏ (E. Zündel). NÙfiÓ·¯ÈÔ˘: N٤ȂÈÓÙ, ÁÓˆÚ›˙ÂȘ ÚÔÛˆÈο Î·È ¤¯ÂȘ Û˘ÓÙ·Íȉ¤„ÂÈ Ì ÙÔÓ EÚÓÛÙ ∆Û‡ÓÙÂÏ. ŒÙÛÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È; ∫fiÔ˘Ï: Ÿ¯È, ‰ÂÓ ¤¯ˆ Û˘ÓÙ·Íȉ¤„ÂÈ Ì ÙÔÓ EÚÓÛÙ ∆Û‡ÓÙÂÏ. NÙfiÓ·¯ÈÔ˘: ¢ÂÓ ÙÔÓ Û˘Ó¿ÓÙËÛ˜ ÛÙËÓ ¶Ôψӛ·; ∫fiÔ˘Ï: ∆ÔÓ Û˘Ó¿ÓÙËÛ· ÛÙËÓ ¶Ôψӛ·. ∆ÔÓ ¤¯ˆ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ ‰‡Ô ÊÔÚ¤˜ Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘. NÙfiÓ·¯ÈÔ˘: ∂ÓÙ¿ÍÂÈ! ∫·È ÙÈ Î¿Ó·ÙÂ, ›Ó·Ù ̇Ú˜; ∂ÓÓÔÒ, ÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ Ù·Íȉ‡ˆ; [°¤ÏÈ· ·fi ÙÔ ÎÔÈÓfi.] ∆ÔÓ Û˘Ó¿ÓÙËÛ˜ ÛÙËÓ ¶Ôψӛ·. ∂›Ó·È ÓÂÔÓ·˙›. ¢ÂÓ ÙÔ ·ÌÊÈÛ‚ËÙ›˜ ·˘Ùfi, ¤ÙÛÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È; ∫fiÔ˘Ï: Ÿ¯È ºÈÏ, Ï˘¿Ì·È. ¢ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ ÔÈÔÓ ¤¯ˆ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ ÛÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘. ªfiÏȘ Û˘Ó¿ÓÙËÛ· ÂÛ¤Ó·. ∞˘Ùfi ÙÈ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ;… ∂‰Ò ÌÈÏ¿Ì ÁÈ· ÙȘ ˘ÏÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜. °È· Ù· ˘ÔÏ›ÌÌ·Ù· ÙÔ˘ Zyklon-B. °È· Ù· ·Ú¿ı˘Ú· ÛÙÔÓ ı¿Ï·ÌÔ ·ÂÚ›ˆÓ… NÙfiÓ·¯ÈÔ˘: Œ¯ÂȘ ÂÚ¿ÛÂÈ ·fi ÙËÓ ÙÂÏÂÙ‹ ÙÔ˘ ª·Ú ª›ÙÛ‚·¯ [‚ڷ˚΋ ÙÂÏÂÙ‹ ÂÓËÏÈΛˆÛ˘], N٤ȂÈÓÙ; ∫fiÔ˘Ï: ∂›Ì·È ¿ıÂÔ˜. ∞˘Ùfi ÙÔ Â›¯· οÓÂÈ Û·Ê¤˜ ÛÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ·Ú·ÁˆÁ‹˜ Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜. ∞˘Ù‹ Ë ·ÓfiËÙË ÎÔ˘‚¤ÓÙ· Û˘Ó¯›ÛÙËΠÁÈ· ·ÚÎÂÙ¿ ·ÎfiÌ· ÏÂÙ¿, ̤¯ÚÈ ÙÔ ‰È·ÊËÌÈÛÙÈÎfi ‰È¿ÏÂÈÌÌ·. ¶·Ú·ÁˆÁfi˜, ‚ÔËıfi˜, Ì·ÎÈÁÈ¤Ú Î·È Ù¯ÓÈÎfi˜ ‹¯Ô˘ ÌÂ Û˘Ófi‰Â„·Ó ÌÂÙ¿ ÛÙÔ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ. ∏ ›ÛÔ‰fi˜ ÌÔ˘ ¤ÌÔÈ·˙ Ì ›ÛÔ‰Ô ÚˆÙÔ˘ÁÌ¿¯Ô˘ ÛÙÔ ÚÈÓÁÎ. O ·Ú·ÁˆÁfi˜ ÌÔ˘ › ӷ ·ÔʇÁˆ Ù· Ù¯ÓÈο ı¤Ì·Ù· Î·È Ó· ÂÈÌ›ӈ ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÌÂıfi‰ˆÓ ÙÔ˘˜. ™ÙȘ ̤Ú˜ Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜ ›¯·ÌÂ Û˘˙ËÙ‹ÛÂÈ Â› Ì·ÎÚfiÓ Î·È ÙÔ˘ ›¯· ÂÈ fiÏ· fiÛ· ı· ¤ÏÂÁ·. ∫·ÓÔÓÈο, ‰ÂÓ ı· ¤Ú ӷ ›¯·Ì ÂÎÏ‹ÍÂȘ. •ÂΛÓËÛ· ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·Û‹ ÌÔ˘, ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ›¯· ÌfiÏȘ Ï›Á· ÏÂÙ¿ ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ ÌÔ˘. ∞ÊÔ‡ Û˘Ófi„ÈÛ· ÙȘ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ, ¿Ú¯ÈÛ· Ó· ÚÔ¯ˆÚÒ ÛÙÔ˘˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜. ∆ÒÚ· ›¯Â ¤ÚıÂÈ Ë ÛÙÈÁÌ‹ Ó· ‚ÁÔ˘Ó ÛÙËÓ ÔıfiÓË ÔÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ Î·È Ù· Û¯¤‰È· ÙˆÓ ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÎÚÂÌ·ÙÔÚ›ˆÓ, ηıÒ˜ Î·È Ù· Û‡ÓÙÔÌ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· Ì ·Ó·ÊÔÚ¤˜ *
™.Ù.M.: E‚Ú·˚΋ ÁÈÔÚÙ‹ ÂÓËÏÈΛˆÛ˘.
™THN EK¶OM¶H TOY NTONAXIOY
185
ÛÙËÓ «ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë» Î·È ÙËÓ «ÂÍfiÓÙˆÛË» ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ô˘ ›¯· ‰ÒÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ ˘Â‡ı˘ÓÔ˘˜ Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜. ∞ÓÙ› ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ ¤‰ÂÈÍ ¤Ó· ‚›ÓÙÂÔ ·fi ÙÔ NÙ·¯¿Ô˘, Ô˘ Û‹ÌÂÚ· ϤÔÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ˆ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÂÍfiÓÙˆÛ˘. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, ηӤӷ˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ÂÈ ÛÙÔÓ NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ ·fi Ô‡ ‹Ù·Ó ÙÔ ÊÈÏÌ ‹ ÔÙȉ‹ÔÙ ¿ÏÏÔ Û¯ÂÙÈÎfi. O ∫fiÔ˘Ï ¤Û¢Û ӷ ÙÔ˘ ÙË Ê¤ÚÂÈ. ∫fiÔ˘Ï: £· ‹ıÂÏ· Ó· οӈ ÌÈ· ÂÚÒÙËÛË ÛÙÔÓ ¢Ú· ™¤ÚÌÂÚ. ªfiÏȘ ¤‰ÂÈÍ·Ó ÙÔÓ ı¿Ï·ÌÔ ·ÂÚ›ˆÓ ÙÔ˘ NÙ·¯¿Ô˘ ÛÙÔ ÊÈÏÌ Ô˘ ›‰·ÌÂ. Œ¯ÂÈ ÔÙ¤ ηÓ›˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÙ› fiÙÈ Ô Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ ı¿Ï·ÌÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠÁÈ· ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÔÈÔ˘‰‹ÔÙÂ; ™¤ÚÌÂÚ: Ÿ¯È. ª¿ÏÈÛÙ·, ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‰҅ NÙfiÓ·¯ÈÔ˘: À¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÈӷΛ‰· ÛÙÔ NÙ·¯¿Ô˘ Ô˘ ÂÓËÌÂÚÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÙÔ˘Ú›ÛÙ˜ ÁÈ’ ·˘Ùfi. ∫fiÔ˘Ï: ŸÙÈ ‰ÂÓ Â›¯Â ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ÁÈ· ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ·ÓıÚÒˆÓ. ∆fiÙ ÁÈ·Ù› ÙÔ ¤‰ÂÈ͘ ÌfiÏȘ ÙÒÚ· ÛÙÔ ÎÏÈ¿ÎÈ Ô˘ ›‰·ÌÂ; NÙfiÓ·¯ÈÔ˘: ¢ÂÓ Â›Ì·È Î·ıfiÏÔ˘ Û›ÁÔ˘ÚÔ˜ fiÙÈ ·˘Ùfi Ô˘ ›‰·Ì ‹Ù·Ó ÙÔ NÙ·¯¿Ô˘. ∫fiÔ˘Ï: ™·ÊÒ˜ Î·È ‹Ù·Ó ÙÔ NÙ·¯¿Ô˘. °È· ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹. ¢ÂÓ Â›Û·È Û›ÁÔ˘ÚÔ˜ fiÙÈ ‹Ù·Ó ÙÔ NÙ·¯¿Ô˘; ¢Â›¯ÓÂȘ ÂÛ‡ οÔÈÔ ÊÈÏÌ¿ÎÈ ÛÙÔ ‰ÈÎfi ÛÔ˘ ÛfiÔ˘ Î·È ‰ÂÓ Â›Û·È Û›ÁÔ˘ÚÔ˜ ·Ó ‹Ù·Ó ÙÔ NÙ·¯¿Ô˘; ¶·ÚÂÓ¤‚ËÓ ÁÈ· Ó· ÚÔÛ·ı‹Ûˆ Ó· ͷӷʤڈ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÛÙÔ ı¤Ì·: «∏ ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ÁÓÒÛË Î·È fiˆ˜ οı ÁÓÒÛË ÚÔԉ‡ÂÈ Î·È ·ÏÏ¿˙ÂÈ. ∏ ‚‚·ÈfiÙËÙ¿ Ì·˜ ÁÈ· οÔÈÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÂÍÂȉÈ·ÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ… Î·È ·˘Ùfi Â›Ó·È ÙÔ ÓfiËÌ· Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ·Ó·ıÂÒÚËÛ˘». ∂Ó Ùˆ ÌÂٷ͇, Ô N٤ȂÈÓÙ ∫fiÔ˘Ï ÂÁη٤ÏÂÈ„Â ÙÔ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ, ·Ë˘‰ÈṲ̂ÓÔ˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔÓ ¿ÊËÛ·Ó Ó· ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÈ Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘. O NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ › «·Ê‹ÛÙ ÙÔÓ Ó· ʇÁÂÈ!». ¶ÈÛÙ‡ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ù· ›¯· ηٷʤÚÂÈ ·ÚÎÂÙ¿ ηϿ ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›·˜ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ, ÂÚ›ÌÂÓ· ‹ÚÂÌ· ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ Ì¤ÚÔ˜, fiÙ·Ó Ô ·Ú·ÁˆÁfi˜ ‹Úı ÙÚ¤¯ÔÓÙ·˜ Ó· Ì ‚ÚÂÈ. «™¤ÚÌÂÚ, ÙÈ Î¿ÓÂȘ; ∆È Î¿ÓÂȘ; £· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Û·È ÂÈıÂÙÈÎfiÙÂÚÔ˜. ∆Ô ·ÊÂÓÙÈÎfi ÌÔ˘ Â›Ó·È ¤Íˆ ÊÚÂÓÒÓ. ŒÏ·!» ™ÔηڛÛÙËη. ∞’ fi,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È, ›ÙÂ Ô NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ ÓfiÌÈ˙ ˆ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ̤۷ Û ϛÁ· ÏÂÙ¿ ›Ù ‹ÏÈ˙ fiÙÈ ·ÏÒ˜ ı· ÙÔ˘˜ ·ÔηÏÔ‡Û· ·ÓÙÈÛË̛٘, fiˆ˜ ¤Î·Ó ÂΛÓÔ˜, Î·È ı· ÙÂÏ›ˆÓ·. •·ÊÓÈο Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛ· fiÙÈ Ô NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ ‰ÂÓ Â›¯Â ˘’ fi„ÈÓ ÙÔ˘ fiÛ· ›¯· ÂÈ ÂÎ ÙˆÓ ÚÔÙ¤ÚˆÓ ÛÙÔÓ ·Ú·ÁˆÁfi. ∫·ıÒ˜ ÚÔÛ·ıÔ‡Û· ·Á¯ˆÌ¤Ó· Ó· ÛÎÂÊÙÒ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù·, ÙÔ ÎÔÈÓfi ÙÔ˘ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ Î·È ÔÈ ÙËÏÂı·٤˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÛÙÔÓ ·¤Ú·, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ ÁÓˆÛÙfi ¯¿Ô˜ ÙˆÓ ÙÔÎ-ÛfiÔ˘. ŒÓ·˜ ÙËÏÂı·ً˜ ÙËÏÂÊÒÓËÛ ӷ ÚˆÙ‹ÛÂÈ ÁÈ·Ù› Ô ™ÌÈı ¤Î·Ó ·˘Ùfi ÙÔ Ú¿ÁÌ· ÛÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜. O ‰È¿ÏÔÁÔ˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ¤‰ÂÈÍ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·
186
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
Ô˘ ÚÔ·ÙÂÈ fiÙ·Ó Ô ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ‹˜ Î·È ÔÈ Î·ÏÂṲ̂ÓÔÈ ÌÈ·˜ ÂÎÔÌ‹˜ Â›Ó·È ·ÚÔÂÙԛ̷ÛÙÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ÌÂıfi‰ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜. ™ÌÈı: ŒÓ· ·fi Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË Â›Ó·È fiÙÈ ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ ·›ÛıËÛË ˆ˜ ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÂÌϤÎÔÓÙ·È ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ. ∫·È ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÂÌϤÎÔÓÙ·È. §fiÁÔ˘ ¯¿ÚË, ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÙÈ ¯˘‰·›Ô ÛÙÔ Ó· ϤÌ „¤Ì·Ù· ÁÈ· ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È Ó· ıˆÚԇ̠fiÙÈ ·˘Ùfi Â›Ó·È ÛˆÛÙfi. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ‹Ù·Ó „¤Ì· fiÙÈ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Ì·Á›Ú¢·Ó ∂‚Ú·›Ô˘˜ ÁÈ· Ó· ÊÙÈ¿ÍÔ˘Ó Û·Ô‡ÓÈ. ◊Ù·Ó „¤Ì·… ™¤ÚÌÂÚ: Ÿ¯È, fi¯È „¤Ì·. ∂›Ó·È ¤Ó· Ï¿ıÔ˜… ∆˙Ô‡ÓÙÈı ªÂÚÁÎ [·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÛÂÈÚ¿]: ∂›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ·. ŒÊÙÈ·¯Ó·Ó ·Ì·˙Ô‡Ú Î·È Ì·Á›Ú¢·Ó Û·Ô‡ÓÈ. ∞˘Ùfi Â›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ·. ™ÌÈı: ƒˆÙ‹ÛÙ ÙÔÓ Î·ıËÁËÙ‹. ™¤ÚÌÂÚ: ªÂ Û˘Á¯ˆÚ›ÙÂ, ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› οÓÔ˘Ó Ï¿ıË. ŸÏÔÈ Î¿ÓÔ˘Ó Ï¿ıË. ∏ ÁÓÒÛË Ì·˜ ÂÍÂȉÈ·ÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ Î·È Î¿ÔÈ· Ú¿ÁÌ·Ù· ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È fiÙÈ ‰ÂÓ ·ÏËı‡ԢÓ. ∞ÏÏ¿ ÂÈÙÚ¤„ÂÙ¤ ÌÔ˘ Ó· Û·˜ ˆ ÙÈ ÓÔÌ›˙ˆ ˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Â‰Ò ¤Ú·… ™ÌÈı: ƒÒÙ· ÁÈ·Ù› οÓÔ˘Ó ·˘Ùfi ÙÔ Ú¿ÁÌ· ÛÙË Á˘Ó·›Î· ·˘Ù‹. °È·Ù› ¤¯Ô˘Ó Ì¿ıÂÈ ÛÙË Á˘Ó·›Î· ·˘Ù‹ Ó· ÈÛÙ‡ÂÈ ˆ˜ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ¤„ËÓ·Ó Î·È ¤Á‰ÂÚÓ·Ó… ªÂÚÁÎ [ÂÙ¿ÁÂÙ·È ·fi ÙËÓ Î·Ú¤ÎÏ· Ù˘ ʈӿ˙ÔÓÙ·˜]: ◊ÌÔ˘Ó ÂÙ¿ Ì‹Ó˜ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜. ∑Ô‡Û· ‰›Ï· ÛÙÔ ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈÔ, ÛÙËÓ ›‰È· ·fiÛÙ·ÛË Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÌ·È ·fi Û¤Ó·. ª‡ÚÈ˙·… ‰ÂÓ ı· Í·Ó¿ÙÚˆÁ˜ ÔÙ¤ „ËÙfi ÎÔÙfiÔ˘ÏÔ ·Ó ‹ÛÔ˘Ó ÂΛ. °È·Ù› ̇ÚÈ˙·… ™ÌÈı: °È· Ó· ÔÏÔÎÏËÚÒÛÔ˘Ì ¤Ó· ı¤Ì·. ∏ Á˘Ó·›Î· ·˘Ù‹ ϤÂÈ ÁÈ· Û·Ô‡ÓÈ· Î·È ·Ì·˙Ô‡Ú. O ηıËÁËÙ‹˜ ·fi ‘‰ˆ ϤÂÈ fiÙÈ Î¿ÓÂÙ ϿıÔ˜. ªÂÚÁÎ: ∞ÎfiÌ· Î·È ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÙÔ ·Ú·‰¤¯ÔÓÙ·È. ∆Ô ·Ú·‰¤¯ÔÓÙ·È fiÙÈ Â›¯·Ó ·Ì·˙Ô‡Ú… NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ [ÚÔ˜ ÙÔÓ ™ÌÈı]: ¢ÂÓ ÓÈÒıÂȘ ηÌÈ¿ Û˘Ì¿ıÂÈ· ÏÔÈfiÓ;… ¢ÂÓ Û ÂÓԯϛ Ô fiÓÔ˜ Ô˘ ÚÔηÏ›˜ Û ·˘Ù‹Ó ÙË Á˘Ó·›Î·; ™ÌÈı: µ¤‚·È·, ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› Ó· ·ÁÓÔ‹ÛÔ˘ÌÂ Î·È ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, Ô˘ ηÙËÁÔÚÔ‡ÓÙ·È ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ·¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈÛÙË ÈÛÙÔÚ›·; ªÂÚÁÎ [Ì ʈӋ ÁÂÌ¿ÙË Û˘ÁΛÓËÛË, ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ™ÌÈı Ì ÙÔ ‰¿ÎÙ˘Ïfi Ù˘]: ◊ÌÔ˘Ó ÂÙ¿ Ì‹Ó˜ ÂΛ. ∞Ó ÂÛ‡ Â›Û·È Ù˘ÊÏfi˜, οÔÈÔ˜ ¿ÏÏÔ˜ ı· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÙÔ ‰ÂÈ. ◊ÌÔ˘Ó ÂÙ¿ Ì‹Ó˜ ÂΛ… ™ÌÈı: ∫·È ·˘Ùfi ÙÈ Û¯¤ÛË ¤¯ÂÈ Ì ٷ Û·Ô‡ÓÈ·; ¢ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó Û·Ô‡ÓÈ·, ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó ·Ì·˙Ô‡Ú. O ηıËÁËÙ‹˜ ϤÂÈ ˆ˜ οÓÂÙ ϿıÔ˜, ·˘Ùfi Â›Ó·È fiÏÔ. ªÂÚÁÎ: ¢ÂÓ ‹Ù·Ó ÂΛ. O ÎfiÛÌÔ˜ ÂΛ ÌÔ˘ ¤ÏÂÁ ӷ ÌËÓ ÙÔ ¯ÚËÛÈ-
™THN EK¶OM¶H TOY NTONAXIOY
187
ÌÔÔÈÒ ·˘Ùfi [ÙÔ Û·Ô‡ÓÈ], ÁÈ·Ù› ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È Ë ÌËÙ¤Ú· ÌÔ˘. ™ÌÈı: ŒÓ·˜ ‰È‰¿ÎÙˆÚ ÈÛÙÔÚ›·˜, ÛÙÔ ∫ÔϤÁÈÔ Occidental ϤÂÈ ˆ˜ οÓÂÙ ϿıÔ˜. ∂Âȉ‹ Ë Î. ªÂÚÁÎ ÌÔ˘ ›¯Â ÂÈ ˆ˜ ›¯Â ‰ÂÈ Ó·˙› Ó· η›Ó ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ÙˆÌ¿ÙˆÓ Û ¤Ó·Ó ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÓÔȯÙfi ¯ÒÚÔ, ¿Ú¯ÈÛ· Ó· ÙÔ˘˜ ÂÍËÁÒ: «ŒÎ·ÈÁ·Ó ÙÒÌ·Ù· Û ÔÌ·‰ÈÎÔ‡˜ Ù¿ÊÔ˘˜…», ·ÏÏ¿ Ì ÛÙ·Ì¿ÙËÛ·Ó fiÙ·Ó Ô NÙfiÓ·¯ÈÔ˘ ‰È¤ÎÔ„Â ÁÈ· ‰È·ÊËÌ›ÛÂȘ. ¶ÚÈÓ ÙËÓ ÂÎÔÌ‹, ›¯· ÂÈ ÙfiÛÔ ÛÙËÓ Î. ªÂÚÁÎ fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ Î. °ÎÏÔ‡ÂÎ Ó· ÌËÓ ˘ÂÚ‚¿ÏÔ˘Ó Î·È Ó· ÌËÓ ÚÔÛı¤ÛÔ˘Ó ÔÙȉ‹ÔÙÂ, Ó· Ô˘Ó ·Ï¿ ÛÙÔ ÎÔÈÓfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·˘Ù¿ Ô˘ ı˘ÌfiÓÙÔ˘Û·Ó. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜ ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ó ·Ú¿ Ï›Á· Ú¿ÁÌ·Ù· ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·, ¤Ú· ·fi ·˘Ù¿ Ô˘ Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ÛÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÚÈÓ ·fi ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÌÈÛfiÓ ·ÈÒÓ· Î·È ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ Â›Ó·È Î·ÏÔ› ÛÙÔ Ó· ÙÔ˘˜ ÌÂډ‡ԢÓ, fiÙ·Ó ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È Ï¿ıÔ˜ ËÌÂÚÔÌËӛ˜ ‹, ·ÎfiÌ· ¯ÂÈÚfiÙÂÚ·, fiÙ·Ó ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ›‰·Ó οÔÈÔÓ ‹ οÙÈ Ô˘ ı· ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· ›¯·Ó ‰ÂÈ. ªÂÙ·ÙÚ¤ÔÓÙ·˜ ÌÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ Ù˘ ÂÌÂÈÚ›·, ÙÔ fiÙÈ Â›‰Â ÙÒÌ·Ù· Ó· η›ÁÔÓÙ·È, Û ̷ÚÙ˘Ú›· ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·Û΢‹ Û·Ô˘ÓÈÔ‡ ·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜, Ë Î. ªÂÚÁÎ ¤‰ˆÛ ÌÈ· ηϋ ¢ηÈÚ›· ÛÙÔÓ ™ÌÈı Î·È ·˘Ùfi˜ ÙËÓ ÂÎÌÂÙ·ÏχÙËÎÂ. Ÿ¯È ÌfiÓÔÓ ·¤Ê˘Á ÙÔ ı¤Ì· ÙˆÓ Î·Ì¤ÓˆÓ ÙˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ˘¤Ûη„ ÙËÓ ·ÍÈÔÈÛÙ›· fiÛˆÓ Ë Î. ªÂÚÁΠ›¯Â Ú¿ÁÌ·ÙÈ ‰ÂÈ, ·ÏÏ¿ ηÙfiÚıˆÛ ӷ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ Â̤ӷ Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ˆ˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ ÙˆÓ ·fi„ÂÒÓ ÙÔ˘. O NÙfiÓ·¯ÈÔ˘, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÂÍ·ÓÙÏ‹ÛÂÈ ÙȘ ÁÓÒÛÂȘ ÙÔ˘ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·, ¤ÛÙÚ„ ÛÙ· ı¤Ì·Ù· Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, ÛÙÔÓ ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈÛÌfi (¿ÏÈ) Î·È ÛÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÈı¤ÛÂȘ ηٿ ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ÙˆÓ ‰È·ÈÛÙ¢ÙËÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ™ÌÈı. ™Â οı ¤Ó· ·fi Ù· ÎÔÌÌ¿ÙÈ· Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó, Ô ·Ú·ÁˆÁfi˜ ÛÙÂÎfiÙ·Ó ›Ûˆ ·fi ÙËÓ Î¿ÌÂÚ·, Ì ÙÔ ‰¿¯Ù˘ÏÔ ÛÙÚ·Ì̤ÓÔ Û ̤ӷ, ϤÁÔÓÙ¿˜ ÌÔ˘ ¯ˆÚ›˜ ʈӋ «¶Â˜ οÙÈ! ¶Â˜ οÙÈ!». §fiÁˆ ÙÔ˘ ¯¿Ô˘˜ Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ‰È·ÊËÌÈÛÙÈÎÒÓ ‰È·ÏÂÈÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙÔÓ Î·Ù·ÈÁÈÛÌfi ÂÚÂıÈÛÌ¿ÙˆÓ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜, ÌÔ˘ ‹Ù·Ó ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÂÎÙÈÌ‹Ûˆ ÙȘ ÂÓÙ˘ÒÛÂȘ Ô˘ ÚÔοÏÂÛÂ Ë Û˘˙‹ÙËÛË ·˘Ù‹ ÛÙÔ˘˜ ÙËÏÂı·٤˜. NfiÌÈ˙· ˆ˜ ˘‹ÚÍ ÌÈ· Ï‹Ú˘ ·ÔÙ˘¯›·, fiÙÈ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ›¯·Ó ‚ÁÂÈ ·fi ¿Óˆ, fiÙÈ Â›¯· ÁÂÏÔÈÔÔÈËı› ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙˆÓ Û˘Ó·‰¤ÏÊˆÓ ÌÔ˘ Î·È fiÙÈ ‰ÂÓ Â›¯· Ê·Ó› ·ÓÙ¿ÍÈÔ˜ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ. ∞’ fi,ÙÈ Ê¿ÓËÎÂ, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¤ÙÛÈ. ¢¤¯ÙËη ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÙËÏÂʈӋ̷ٷ Î·È ÂÈÛÙÔϤ˜ ·fi ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Î·È ÙËÏÂı·٤˜, Ô˘ ÌÔ˘ ¤ÏÂÁ·Ó ˆ˜ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ¤ÌÔÈ·˙·Ó Ì ¿Î·Ú‰Ô˘˜ ηڷÁÎÈfi˙ˉ˜ Î·È ˆ˜ ‹ÌÔ˘Ó Ô ÌfiÓÔ˜ Ô˘ ÎÚ¿ÙËÛ ÙËÓ „˘¯Ú·ÈÌ›· ÙÔ˘ ̤۷ ÛÙÔÓ fiÏÔ ·ÓÈÎfi. ŒÏ·‚· ›Û˘ ÂÈÛÙÔϤ˜ Î·È ÙËÏÂʈӋ̷ٷ Ô˘ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·Ó Û ¤Ó· ¿ÏÏÔ ˙‹ÙËÌ·. ªÈ· ÂÚ¢ӋÙÚÈ· ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‹Ù·Ó ÔÚÁÈṲ̂ÓË Ì·-
188
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
˙› ÌÔ˘ ÂÂȉ‹ ‰¤¯ÙËη ÙËÓ ÚfiÛÎÏËÛË Ó· «Û˘˙ËÙ‹Ûˆ» Ì ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ (·Ó ı· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÂÈ ˆ˜ Û˘˙‹ÙËÛË Ù· fiÛ· Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó Û ¤Ó· ÙÔÎ-ÛfiÔ˘). ∞Ó ‰ÂÓ ‹ÌÔ˘Ó ÂÁÒ, ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙ ϷÓı·Ṳ̂ӷ, ‰ÂÓ ı· ›¯Â Á›ÓÂÈ ÔÙ¤ Ë Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÎÔÌ‹. ™Â ÚÔÛˆÈ΋ ÂÈÛÙÔÏ‹ Ù˘, ÌÔ˘ › fiÙÈ ¤ÌÂÈÓ «Î·Ù¿ÏËÎÙË» Ô˘ «‹ÌÔ˘Ó ÙfiÛÔ ·ÊÂÏ‹˜, ÒÛÙ ӷ ÂÈÙÚ¤„ˆ ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÌÔ˘ Ó· ÙÔ˘˜ ηٷÛÙ‹ÛÂÈ ·ÓÙ›·ÏÔ ‰¤Ô˜». ∆Ô Ò˜ ·ÓÙȉڿ ηÓ›˜ Û ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ‚Ú›ÛÎÂÈ ·ÔÙÚfi·ÈÔ˘˜ Â›Ó·È ÚÔÛˆÈÎfi ˙‹ÙËÌ·. ∞ÏÏ¿ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÛÎÂÊÙԇ̠ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ Ô˘ ı· ›¯Â ÙÔ Ó· ÌËÓ ··ÓÙ‹ÛÔ˘ÌÂ. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, fiÙ·Ó Û˘˙ËÙÒ Ì ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Û˘¯Ó¿ ÌÔ˘ ϤÓ ڿÁÌ·Ù· fiˆ˜ «ÌÂٷ͇ Ì·˜, ‰ÂÓ ÂÌÈÛÙ‡ÔÌ·È ÙËÓ ÔÚıfiÙËÙ· ÙˆÓ Ì·ÚÙ˘ÚÈÒÓ fiÛˆÓ Â¤˙ËÛ·Ó, ÂÂȉ‹ ÔÈ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·Ó·ÎÚȂ›˜» ‹ «ÌÂٷ͇ Ì·˜, ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔ›ÛÂÈ Î¿ÔÈ· Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË». ∫·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘, ÙÔ Ó· ÚÔÛ·ı› ηÓ›˜ Ó· ÎÚ·Ù¿ ·˘Ù¿ Ù· ı¤Ì·Ù· Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙË ‰ËÌÔÛÈfiÙËÙ· Â›Ó·È ÌÈ· Ù·ÎÙÈ΋ Ô˘ ı· ÛÙÚ·Ê› ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ Ù· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ‹‰Ë fiÏ· ·˘Ù¿ Î·È Ù· ‰ËÌÔÛÈÔÔÈÔ‡Ó. £¤ÏÔ˘Ì ӷ ÓÔÌ›˙ÂÈ Ë ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒÌË fiÙÈ ÎÔ˘ÎÔ˘ÏÒÓÔ˘Ì ٷ «ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·» Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‹ fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ÚÔÛ¤ÍÂÈ, ηٿ οÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ·˘Ù¿ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·; ™Â οı ‰È¿ÏÂÍË Ô˘ ¤¯ˆ ‰ÒÛÂÈ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, fiÙ·Ó Ï¤ˆ fiÙÈ Ë ÈÛÙÔÚ›· Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÚÔ¤Ï¢Û˘ Û·Ô‡ÓÈ Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ Ì‡ıÔ˜, ÙÔ ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈÔ ÛÔοÚÂÙ·È. ∫·Ó¤Ó·˜, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë Ì·˙È΋ ·Ú·Û΢‹ Û·Ô˘ÓÈÔ‡ ·fi ÙÔ Ï›Ô˜ ÙˆÓ E‚Ú·›ˆÓ Â›Ó·È Ì‡ıÔ˜. [™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ˘˜ ª¤ÚÓÂÌ·Ô˘Ì (Bernebaum 1994) Î·È Ã›ÏÌÂÚÁÎ (Hilberg 1994), ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÔÙ¤ ‚ÚÂı› Î·È ÂÏÂÁ¯ı› Û·Ô‡ÓÈ Ô˘ Ó· ÂÚÈ›¯Â ·ÓıÚÒÈÓÔ Ï›Ô˜.] £¤ÏÔ˘Ì ·ÓıÚÒÔ˘˜ Û·Ó ÙÔÓ ªÚ¿ÓÙϸ ™ÌÈı Î·È ÙÔÓ N٤ȂÈÓÙ ∫fiÔ˘Ï Ó· Ù· ÂÍËÁÔ‡Ó fiÏ· ·˘Ù¿ ÛÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒÌË; ™ÈˆÒÓÙ·˜ ÁÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÛËÌ·ÓÙÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·, Ë ·‰Ú¿ÓÂÈ¿ Ì·˜ ›Ûˆ˜ οÔÙ ̷˜ ÛÙÔȯ›ÛÂÈ ·ÎÚÈ‚¿. µÂ‚·›ˆ˜, ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ·ÔʇÁÔ˘Ó Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó ·ÓÔȯٿ ÁÈ· Ù¤ÙÔÈ· ˙ËÙ‹Ì·Ù·, ‰ÈfiÙÈ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ·‰›ÛÙ·ÎÙ· Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ‰ËÏÒÛÂȘ ÁÈ· Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. ¶¿ÚÙ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ∂Ï›˙·ÌÂı §fiÊÙÔ˘˜ (E. Loftus). ∆Ô 1991, Ë ‰È¿ÛËÌË ÂȉÈÎfi˜ › Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ Î·È Î·ıËÁ‹ÙÚÈ· „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÙÔ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ¤ÚÁÔ Ù˘ ª¿ÚÙ˘Ú·˜ ÀÂÚ¿ÛÈÛ˘ (Witness for the Defense). ∏ §fiÊÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ ÁÈ· ÙË ÛıÂÓ·Ú‹ Ù˘ ÛÙ¿ÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ηٿ¯ÚËÛ˘ ÙˆÓ ıÂÚ·ÂÈÒÓ «·Ó·ÎÙÒÌÂÓ˘ ÌÓ‹Ì˘».* ∏ ¤ÚÂ˘Ó¿ Ù˘ ¤‰ÂÈÍ fiÙÈ Ë ÌÓ‹ÌË ‰ÂÓ Â›Ó·È fiÛÔ ·ÍÈfiÈÛÙË ı· ı¤Ï·Ì ӷ ÈÛÙ‡ԢÌ ˆ˜ ›ӷÈ. *
™.Ù.M.: BÏ. ª¤ÚÔ˜ µ´.
™THN EK¶OM¶H TOY NTONAXIOY
189
∫·ıÒ˜ ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÎÔÌÌ·Ù¿ÎÈ· ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ ÚÔÛÙ›ıÂÓÙ·È ÛÙË Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ· ÌÓ‹ÌË, ÔÈ ·ÏȤ˜ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ·Ô‚¿ÏÏÔÓÙ·È, ·ÓÙÈηıÈÛÙÒÓÙ·È, ÙÛ·Ï·ÎÒÓÔÓÙ·È ‹ ÛÙÚÈÌÒ¯ÓÔÓÙ·È Û οÔÈ· ÁˆÓÈ¿. OÈ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ‰ÂÓ Û‚‹ÓÔ˘Ó ·ÏÒ˜… ·ÏÏ¿ Î·È ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È. ∞˘Ùfi Ô˘ Û‚‹ÓÂÈ Â›Ó·È Ë ·Ú¯È΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë, Ë Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ. ∫¿ı ÊÔÚ¿ fï˜ Ô˘ ·Ó·Î·Ïԇ̠¤Ó· ÁÂÁÔÓfi˜, Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·Î·Ù·Û΢¿ÛÔ˘Ì ÙËÓ ·Ó¿ÌÓËÛË Î·È Ì οı ·ӿÎÏËÛË Ë ÌÓ‹ÌË ÌÔÚ› Ó· ·ÏÏÔȈı› — Ó· ¯ÚˆÌ·ÙÈÛÙ› ·fi ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó, ·fi ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ‹ ˘Ô‰Â›ÍÂȘ ¿ÏψӅ ∏ ·Ï‹ıÂÈ· Î·È Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ȉˆÌ¤Ó˜ ̤۷ ·fi ÙÔ Ê›ÏÙÚÔ ÙˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂÒÓ Ì·˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈο ÁÂÁÔÓfiÙ·, ·ÏÏ¿ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ˜ Âȉ¯fiÌÂÓ˜ ÂÚÌËÓ›·. (Loftus & Ketcham 1991, Û. 20) ∆Ô 1987, ˙ËÙ‹ıËΠ·fi ÙË §fiÊÙÔ˘˜ Ó· ηٷı¤ÛÂÈ ˆ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜ ˘ÂÚ¿ÛÈÛ˘ ÙÔ˘ ∆˙ˆÓ NÙ¤ÌÁÈ·ÓÁÈÔ˘Î, ÂÓfi˜ ÂÚÁ¿ÙË ·˘ÙÔÎÈÓËÙÔ‚ÈÔÌ˯·Ó›·˜ ÛÙÔ ∫Ï‹‚ÂÏ·ÓÙ, ÁÂÓÓË̤ÓÔ˘ ÛÙËÓ O˘ÎÚ·Ó›·, Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó ˘fi‰ÈÎÔ˜ ÛÙÔ πÛÚ·‹Ï ‰ÈfiÙÈ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Î·ÙËÁÔÚËÙ‹ÚÈÔ, ˘‹ÚÍÂ Û˘ÓÂÚÁfi˜ ÛÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÂηÙÔÓÙ¿‰ˆÓ ¯ÈÏÈ¿‰ˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÛÙËÓ ∆ÚÂÌÏ›Óη, fiÔ˘ ηٿ ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ ·ÔηÏÔ‡ÓÙ·Ó «π‚¿Ó Ô ∆ÚÔÌÂÚfi˜». ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ‹Ù·Ó Ó· ·Ô‰Âȯı› ˆ˜ Ô NÙ¤ÌÁÈ·ÓÁÈԢΠ‹Ù·Ó fiÓÙˆ˜ Ô π‚¿Ó. ŒÓ·˜ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜, Ô ∞‚Ú·¿Ì °ÎfiÏÓÙÊ·ÚÌ, ›¯Â ‰ËÏÒÛÂÈ ·Ú¯Èο ˆ˜ Ô π‚¿Ó ÛÎÔÙÒıËΠ۠ÌÈ· ÂͤÁÂÚÛË ÙÔ 1943, ·ÏÏ¿ ·ÚÁfiÙÂÚ· ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ÙÔÓ π‚¿Ó ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ NÙ¤ÌÁÈ·ÓÁÈÔ˘Î. ŒÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜, Ô ∂˘Á¤ÓÈÔ˜ ∆Ô˘ÚfiÊÛÎÈ, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ú¯Èο ‰ÂÓ ı˘ÌfiÙ·Ó Î·ıfiÏÔ˘ ÙÔÓ NÙ¤ÌÁÈ·ÓÁÈÔ˘Î, ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ıÂÛË ÙÔ˘ °ÎfiÏÓÙÊ·ÚÌ fiÙÈ Ô NÙ¤ÌÁÈ·ÓÁÈԢΠ‹Ù·Ó Ô π‚¿Ó. ∫·È ÔÈ ¤ÓÙ ̿ÚÙ˘Ú˜ Ô˘ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ·Ó Ì ‚‚·ÈfiÙËÙ· ÙÔÓ NÙ¤ÌÁÈ·ÓÁÈԢΠ˙Ô‡Û·Ó ÛÙÔ πÛÚ·‹Ï Î·È Â›¯·Ó ·Ú·ÛÙ› ÛÙËÓ ÂÔÚÙ·ÛÙÈ΋ ¤ÙÂÈÔ Ù˘ ÂͤÁÂÚÛ˘ Ù˘ ∆ÚÂÌÏ›Óη, ÛÙÔ ∆ÂÏ ∞‚›‚. E›ÎÔÛÈ ÙÚÂȘ ¿ÏÏÔÈ ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜ Ù˘ ∆ÚÂÌÏ›Óη, fï˜, ‰ÂÓ ÙÔÓ Â›¯·Ó ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ. ™ÙË §fiÊÙÔ˘˜ ›¯Â ÙÂı› ¤Ó· ‰›ÏËÌÌ·: «“AÓ ‰Â¯ÙÒ ÙËÓ ˘fiıÂÛË”, ¤ÏÂÁ·, ¤¯ÔÓÙ·˜ ·ӷϿ‚ÂÈ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ·˘Ù‹ ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÌÔ˘ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÊÔÚ¤˜, “ı· Á˘Ú›Ûˆ ÙËÓ Ï¿ÙË ÛÙȘ ‚ڷ˚Τ˜ Ú›˙˜ ÌÔ˘. ·Ó ‰ÂÓ ÙË ‰Â¯ÙÒ, ı· Á˘Ú›Ûˆ ÙËÓ Ï¿ÙË Û fiÏ· ÂΛӷ ÁÈ· Ù· ÔÔ›· ¤¯ˆ ‰Ô˘Ï¤„ÂÈ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· 15 ¯ÚfiÓÈ·. °È· Ó· Ì›ӈ ÈÛÙ‹ ÛÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÌÔ˘, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÎÚ›Óˆ ·˘Ù‹ ÙËÓ ˘fiıÂÛË fiˆ˜ οı ¿ÏÏË Ì ÙËÓ ÔÔ›· ¤¯ˆ ·Û¯ÔÏËı›. ∞Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ì ÙȘ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂȘ ÙˆÓ ·˘ÙÔÙÒÓ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ, ÔÊ›ψ Ó· ηٷı¤Ûˆ. ∂›Ó·È Ô ÌfiÓÔ˜ ÙÚfiÔ˜ Ó· Â›Ì·È Û˘Ó‹˜”» (Û. 232). ∏ §fiÊÙÔ˘˜ ˙‹ÙËÛ ÙfiÙ ÙË ÁÓÒÌË ÌÈ·˜ ÛÙÂÓ‹˜ Ê›Ï˘ Ù˘, ∂‚Ú·›·˜ ÛÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹. ∏ ·¿ÓÙËÛ‹ Ù˘ ‹Ù·Ó ÍÂοı·ÚË: «ªÂı, Û ·Ú·Î·ÏÒ. ¶Â˜ ÌÔ˘ ˆ˜ ·ÚÓ‹ıËΘ. ¶Â˜ ÌÔ˘ fiÙÈ ‰ÂÓ ı· ·Ó·Ï¿‚ÂȘ ÙËÓ ˘fiıÂÛË». ∏ §fiÊÙÔ˘˜ ÂÍ‹ÁËÛ fiÙÈ ˘‹Ú¯Â
190
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÂÚ›ÙˆÛË Ï·Óı·Ṳ̂Ó˘ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ·ÏÈÒÓ ‹ ·ÙÂÏÒÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ. «¶Ò˜ ÌfiÚÂÛ˜;» ‹Ù·Ó Ë ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Ù˘ Ê›Ï˘. «∞˚Ï‹Ó, Û ·Ú·Î·ÏÒ ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ηٷϿ‚ÂȘ. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÌÔ˘. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ÎÔÈٿ͈ ¤Ú· ·fi Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·, ÛÙ· Ú·ÁÌ·ÙÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ÂÁ›ÚÔÓÙ·È Â‰Ò ¤Ú·. ¢ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ÙÔÓ ıˆڋۈ ·˘ÙÔÌ¿Ùˆ˜ ¤ÓÔ¯Ô». ™ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ›ÛÙË ÛÙÔÓ Ï·fi ÛÔ˘ Î·È ÛÙËÓ ›ÛÙË ÛÙËÓ ¤Ú¢ӷ ÁÈ· ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·, Ë Ê›ÏË Ù˘ §fiÊÙÔ˘˜ ¤Î·Ó ۷ʤ˜ ÙÔ ÙÈ ı· ‰È¿ÏÂÁÂ Ë ›‰È·. «°ÓÒÚÈ˙· ˆ˜ ‚·ıÈ¿ ̤۷ ÛÙËÓ Î·Ú‰È¿ Ù˘ ›ÛÙ¢ fiÙÈ ÙËÓ Úfi‰È‰·. ÃÂÈÚfiÙÂÚ· ·ÎfiÌ·, Ôχ ¯ÂÈÚfiÙÂÚ·, ˆ˜ ›¯· ÚÔ‰ÒÛÂÈ ÙÔÓ Ï·fi ÌÔ˘, ÙȘ Ú›˙˜ ÌÔ˘, ÙË Ê˘Ï‹ ÌÔ˘. ∆· ›¯· ÚÔ‰ÒÛÂÈ fiÏ·, ‰ÈfiÙÈ ›ÛÙ„· fiÙÈ ˘‹Ú¯Â ÂӉ¯fiÌÂÓÔ Ô ∆˙ˆÓ NÙ¤ÌÁÈ·ÓÁÈԢΠӷ Â›Ó·È ·ıÒÔ˜» (Û. 229). O ∆˙ˆÓ NÙ¤ÌÁÈ·ÓÁÈԢΠ·ıˆÒıËΠڿÁÌ·ÙÈ ·fi ÙÔ ∞ÓÒÙ·ÙÔ ¢ÈηÛÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï. ∏ §fiÊÙÔ˘˜ ‹Á ÛÙÔ πÛÚ·‹Ï ÁÈ· Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙË ‰›ÎË, ·ÏÏ¿ ÚÔÙ›ÌËÛ ӷ ÌËÓ Î·Ù·ı¤ÛÂÈ. ∏ ÂÍ‹ÁËÛ‹ Ù˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔ ¤Î·Ó ·ÔηχÙÂÈ ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘: «Î·ıÒ˜ ÎÔ›Ù·Í· ÙÔ ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈÔ, ÁÂÌ¿ÙÔ ·fi Ù¤ÛÛÂÚȘ ÁÂÓȤ˜ ∂‚Ú·›ˆÓ,… ‹Ù·Ó Û·Ó fiÏÔÈ ·˘ÙÔ› Ó· Â›Ó·È Û˘ÁÁÂÓ›˜ ÌÔ˘ Î·È Ó· ›¯· ¯¿ÛÂÈ ÎÈ ÂÁÒ Ë ›‰È· οÔÈÔ ·Á·Ë̤ÓÔ ÌÔ˘ ÚfiÛˆÔ ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ı·Ó¿ÙÔ˘ Ù˘ ∆ÚÂÌÏ›Óη. NÈÒıÔÓÙ·˜ ̤۷ ÌÔ˘ Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ·ÏϿ͈ ÚfiÏÔ Î·È Ó· Á›Óˆ ·ÁÁÂÏÌ·Ù›·˜, ÂȉÈÎfi˜… ¢ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ÙÔ Î¿Óˆ. ◊Ù·Ó ÙfiÛÔ ·Ïfi Î·È ÙfiÛÔ ·ÁˆÓÈ҉˜» (Û. 237). ∆ڤʈ ÌÂÁ¿ÏÔ Û‚·ÛÌfi ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ›‰È· ÙË §fiÊÙÔ˘˜ fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ù˘, ηıÒ˜ Î·È ÌÂÁ¿ÏË ÂÎÙ›ÌËÛË ÁÈ· ÙË ÁÂÓÓ·ÈfiÙËÙ· ÌÈ·˜ ÙfiÛÔ ÂÈÏÈÎÚÈÓÔ‡˜ Î·È ÂÎ ‚·ı¤ˆÓ ÂÍÔÌÔÏfiÁËÛ˘. ∞ÏÏ¿, ͤÚÂÙ ·fi Ô‡ ¤Ì·ı· ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ·˘Ù‹; ∞fi ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, Ô˘ ÌÔ˘ ¤ÛÙÂÈÏ·Ó ÌÈ· ÎÚÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·fi ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜, Ë ÔÔ›· ¤ÏÂÁ ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ Ù· ÂÍ‹˜: «∏ §fiÊÙÔ˘˜ Â›Ó·È ›Ûˆ˜ ÈÔ ¤ÓÔ¯Ë ·fi ÙÔ˘˜ ËÏÈÎȈ̤ÓÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ η٤ıÂÛ·Ó „¢‰Ò˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ηÙËÁÔÚÔ‡ÌÂÓÔ˘. ¢ÈfiÙÈ, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙÔ˘˜ ˘ÂÚ‹ÏÈΘ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ϤÔÓ Û ı¤ÛË Ó· ͯˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· ·fi ÙÔ „¤Ì· Î·È ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›¯·Ó ÊÙ¿ÛÂÈ Ó· ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÛÙËÓ ›‰È· ÙÔ˘˜ ÙËÓ „¢‰ÔÌ·ÚÙ˘Ú›·, Ë §fiÊÙÔ˘˜ ÁÓÒÚÈ˙ ÙÈ Û˘Ó¤‚·ÈÓ» (Cobden 1991, Û. 249). ™˘Ó¿ÓÙËÛ· ÙË §fiÊÙÔ˘˜ Û ¤Ó· Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Î·È Ù˘ Ì›ÏËÛ· › Ì·ÎÚfiÓ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÙÔ Î›ÌÂÓfi Ù˘. ŒÌÂÈÓ ηٿÏËÎÙË. ¢ÂÓ Â›¯Â ÙËÓ ·Ú·ÌÈÎÚ‹ ȉ¤· fiÙÈ Û˘Ó¤‚·ÈÓ οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ. ™˘ÓÂÒ˜, ÙÔ fiÙÈ ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Ì·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÂÈÚ·ÛÌfi Ó· ÎÚ·ÙÔ‡Ó Ù· ‰ÈÏ‹ÌÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ Ì·ÎÚÈ¿ ·fi Ù· ʈٷ Ù˘ ‰ËÌÔÛÈfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÍÈÔÂÚ›ÂÚÁÔ. ∆Ô ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ù˘ §fiÊÙÔ˘˜ Â›Ó·È ¤Ó· ÌÂٷ͇ ÔÏÏÒÓ Ô˘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÙÔ Ò˜ Ë ÚÔÛˆÈ΋ Î·È Ë ‰ËÌfiÛÈ· ÏÔÁÔÎÚÈÛ›· ÌÔÚ› Ó· ¤¯Ô˘Ó ·ÚÓËÙÈο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. π‰Ô‡ ‰‡Ô ·ÎfiÌË:
™THN EK¶OM¶H TOY NTONAXIOY
191
1. ™ÙÔ Ù‡¯Ô˜ ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1995 ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ª¿ÚÎÔ ¶fiÏÔ (΢ÎÏÔÊfiÚËÛ ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¤ÙÔ˘˜), ÂÓfi˜ ·fi Ù· ÂÓÓ¤· ‚‰ÔÌ·‰È·›· Î·È ÌËÓÈ·›· ÂÚÈÔ‰Èο Ô˘ ÂΉ›‰ÂÈ Ô ¤Á΢ÚÔ˜ È·ˆÓÈÎfi˜ ÂΉÔÙÈÎfi˜ Ô›ÎÔ˜ ªÔ˘ÓÁÎ¤È ™Ô‡ÓÙ˙Ô˘, ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠ¤Ó· ¿ÚıÚÔ Ì ٛÙÏÔ «∆Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ù·ÌÔ‡ Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜: ¢ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó Ó·˙ÈÛÙÈÎÔ› “ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ”». ∆Ô ¿ÚıÚÔ Â›¯Â ÁÚ·Ê› ·fi ÙÔÓ ¢Ú· ª·Û·ÓfiÚÈ NÈÛÈfiη, ¤Ó·Ó 38¯ÚÔÓÔ ÁÈ·ÙÚfi, Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÔηÏÔ‡Û ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· «Î·Ù·Û··ÛÌ·» Î·È ÈÛ¯˘ÚÈ˙fiÙ·Ó fiÙÈ «Ô ̇ıÔ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠˆ˜ ÚÔ·Á¿Ó‰· ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘». ∏ ÚÔ·Á¿Ó‰· ÌÂÙ·ÙÚ¿ËΠۇÓÙÔÌ· Û ÈÛÙÔÚÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜, ‰È·Ù›ÓÂÙ·È Ô NÈÛÈfiη, Î·È ÔÈ «“ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ” Ô˘ Â›Ó·È Û‹ÌÂÚ· ·ÓÔȯÙÔ› ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÈÛΤÙ˜ ÛÙ· ÂÚ›ȷ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ ÙÔ˘ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, ÛÙËÓ ¶Ôψӛ·, Â›Ó·È ¤Ó· ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈÎfi ηٷÛ··ÛÌ· Ô˘ ¯Ù›ÛÙËΠ›Ù ·fi ÙÔ ÔψÓÈÎfi ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜ ›Ù ·fi ÙË ™Ô‚ÈÂÙÈ΋ ŒÓˆÛË, Ë ÔÔ›· ¤ÏÂÁ¯Â ÙË ¯ÒÚ·. O‡Ù ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, Ô‡Ù ԢıÂÓ¿ ·ÏÏÔ‡ ÛÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ô˘ ÂϤÁ¯ÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ µ´ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ¶ÔϤÌÔ˘ ¤ÁÈÓ ¤ÛÙˆ Î·È Ì›· “Ì·˙È΋ ÂÍfiÓÙˆÛË” ∂‚Ú·›ˆÓ Û “ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ”». ∏ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÛÙÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ‹Ù·Ó ¿ÌÂÛË. ∏ ΢‚¤ÚÓËÛË ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú‹ıËΠ̤ۈ Ù˘ ÚÂۂ›·˜ Ù˘ ÛÙËÓ π·ˆÓ›·, ÂÓÒ ÙÔ ∫¤ÓÙÚÔ Simon Wiesenthal Û˘Ó¤ÛÙËÛ ÛÙÔ˘˜ ·ÚÈÔ˘˜ ‰È·ÊËÌÈ˙fiÌÂÓÔ˘˜ Û ·˘Ùfi, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙˆÓ Mitsubishi Electric, Mitsubishi Motor, Cartier, Volkswagen Î·È Philip Morris, Ó· ÙÔ ÌÔ¸ÎÔÙ¿ÚÔ˘Ó. ª¤Û· Û 72 ÒÚ˜, ÔÈ ÂÙ·ÈÚ›˜ ·˘Ù¤˜ ÂȉÔÔ›ËÛ·Ó ÙË ªÔ˘ÓÁÎ¤È ™Ô‡ÓÙ˙Ô˘ fiÙÈ ·Ó ‰ÂÓ ¤Î·Ó οÙÈ ı· ·¤Û˘Ú·Ó ÙȘ ‰È·ÊËÌ›ÛÂȘ ÙÔ˘˜ fi¯È ÌfiÓÔ ·fi ÙÔ ª¿ÚÎÔ ¶fiÏÔ, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi Ù· ˘fiÏÔÈ· ÂÚÈÔ‰Èο ÙÔ˘ ÂΉÔÙÈÎÔ‡ Ô›ÎÔ˘. OÈ ÂΉfiÙ˜ ·Ú¯Èο ˘ÂÚ·Û›ÛÙËÎ·Ó ÙÔ ¿ÚıÚÔ Î·È ÌÂÙ¿ ÚfiÛÊÂÚ·Ó ›ÛÔ ¯ÒÚÔ ÁÈ· ÙË ‰È¿„¢ÛË ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ ÙÔ˘, ÚfiÙ·ÛË Ô˘ ÙÔ ∫¤ÓÙÚÔ Simon Wiesenthal ·¤ÚÚÈ„Â. ∏ È·ˆÓÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË Âͤ‰ˆÛ ÌÈ· ›ÛËÌË ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛË Ô˘ ·ÔηÏÔ‡Û ÙÔ ¿ÚıÚÔ «ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·Ú¤˜» ηÈ, ˘fi ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ Ù˘ ·˘Í·ÓfiÌÂÓ˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ›ÂÛ˘, ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ª¿ÚÎÔ ¶fiÏÔ, Ì ΢ÎÏÔÊÔÚ›· 250.000 ·ÓÙÈÙ‡ˆÓ, ¤ÎÏÂÈÛ ÛÙȘ 30 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘. O Úfi‰ÚÔ˜ Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ ∫¤ÓÁÎÔ ∆·Ó¿Î· ÂÍ‹ÁËÛ ˆ˜ ÂÍ‹˜ ÙËÓ ·fiÊ·Û‹ Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜: «¢ËÌÔÛȇ۷Ì ¤Ó· ¿ÚıÚÔ ÙÔ ÔÔ›Ô ·‰ÈÎÔ‡Û ÙË ÛÊ·Á‹ ÙÔ˘ ‚ڷ˚ÎÔ‡ Ï·Ô‡ ·fi ÙÔ˘˜ Ó·˙› Î·È Ì ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘Û‹ ÙÔ˘ ÚÔηϤ۷Ì ‚·ıÈ¿ Ï‡Ë Î·È fiÓÔ ÛÙËÓ Â‚Ú·˚΋ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÛÙÔÓ Â‚Ú·˚Îfi Ï·fi». OÚÈṲ̂ÓÔÈ Û˘ÓÙ¿ÎÙ˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ·ÔχıËÎ·Ó Î·È Ù· ÂÓ·ÔÌ›ӷÓÙ· Ù‡¯Ë ·ÔÛ‡ÚıËÎ·Ó ·fi ÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›·. ¢‡Ô ‚‰ÔÌ¿‰Â˜ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙȘ 14 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘, Ô ∆·Ó¿Î· ·Ú·ÈÙ‹ıËΠ·fi ÙËÓ ÚÔ‰ڛ· (·Ó Î·È ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ Ù˘ ªÔ˘ÓÁÎ¤È ™Ô‡ÓÙ˙Ô˘). ∞ÔηÏÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·fiÊ·ÛË ÙˆÓ ÂΉÔÙÒÓ «¯·Ú·Î›ÚÈ», ÙÔ Ù‡¯Ô˜ ª·ÚÙ›Ô˘/∞ÚÈÏ›Ô˘ 1995 ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ Journal of Historical Review ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠfiÙÈ
192
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
‚ڷ˚Τ˜-ÛȈÓÈÛÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ ·ÓÙ¤‰Ú·Û·Ó ÛÙÔ ¿ÚıÚÔ «Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ Ù·¯‡ÙËÙ· Î·È ‚·Ó·˘ÛfiÙËÙ·» Î·È fiÙÈ «Ô ÂΉfiÙ˘ ˘Ô¯ÒÚËÛ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ ‚ڷ˚Îfi-ÛȈÓÈÛÙÈÎfi ÌÔ¸ÎÔÙ¿˙ Î·È ÛÙËÓ ÂÎÛÙÚ·Ù›· ȤÛˆӻ. O NÈÛÈfiη, Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘, ‰‹ÏˆÛ fiÙÈ «ÙÔ ª¿ÚÎÔ ¶fiÏÔ ÙÔ ¤ÎÏÂÈÛ·Ó Â‚Ú·˚Τ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·Ó ÙÔ fiÏÔ Ù˘ ‰È·Ê‹ÌÈÛ˘ Î·È Ë ªÔ˘ÓÁÎ¤È ·Ú·‰fiıËΠ¿Ó¢ fiÚˆÓ. ŒÙÛÈ, ÂÍ·Ê·Ó›ÛÙËΠ¤Ó·˜ ¯ÒÚÔ˜ ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË». ∆Ô Journal of Historical Review ¤ÁÚ·„ fiÙÈ Ù· ‰È·‰Ú·Ì·ÙÈÛı¤ÓÙ· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó «ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ‹ÙÙ· Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Î·È Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜» Î·È Î·Ù¤ÏËÁ ˆ˜ ÂÍ‹˜: OÈ ·ÌÂÚÈηÓÈΤ˜ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Î·È Ù· ÂÚÈÔ‰Èο ¤¯Ô˘Ó ÁÚ¿„ÂÈ Î·Ù’ ·ӿÏË„Ë ˆ˜ ÔÈ π¿ˆÓ˜ ¤¯Ô˘Ó ÌÈ· «ÛÙÂÚÂfiÙ˘Ë» ÂÈÎfiÓ· «ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜» Î·È Û˘¯Ó¿ ÙÔ˘˜ ÂÁηÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ›ıËÛ‹ ÙÔ˘˜ fiÙÈ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÈÛ¯‡ ·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜ Î·È ÙÈ̈ÚÔ‡Ó ÛÎÏËÚ¿ ÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ı›ÁÂÈ Ù· Û˘ÌʤÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘˜. ∏ ‰ÔÏÔÊÔÓ›·/·˘ÙÔÎÙÔÓ›· ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ª¿ÚÎÔ ¶fiÏÔ Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ ·›ı·ÓÔ Ó· ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÈ ÔÏÏÔ‡˜ π¿ˆÓ˜ ·fi Ù¤ÙÔȘ «ÛÙÂÚÂfiÙ˘Â˜» ·fi„ÂȘ. Ÿˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È ÛÙȘ ∏ӈ̤Ó˜ ¶ÔÏÈÙ›˜, ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ì fiÙÈ Î·È ÔÈ π¿ˆÓ˜ ı· ·Ô‰Â¯ıÔ‡Ó ¤Ó· ›‰Ô˜ ÔÚÁÔ˘ÂÏÈ·Ó‹˜ «‰ÈÏÔÛΤ„˘», ·Ê’ ÂÓfi˜ Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÛÔ‚·Ú¿ ˘’ fi„ÈÓ ÙÔ˘˜ ÙÔ ÛÎÏËÚfi Ì¿ıËÌ· Ù˘ «ÂÎÙ¤ÏÂÛ˘» ÙÔ˘ ª¿ÚÎÔ ¶fiÏÔ Î·È ·Ê’ ÂÙ¤ÚÔ˘ ıˆÚÒÓÙ·˜ ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ÚÔοÏÂÛ·Ó ÙËÓ «ÂÎÙ¤ÏÂÛË» ·˘Ù‹ ˆ˜ ·‰‡Ó·Ì· ı‡Ì·Ù·. (Û. 2-6) ∞fi ÙË ÛÎÔÈ¿ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ÔÈ Â‚Ú·˚Τ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ ¤Î·Ó·Ó ·˘Ù¿ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô˘ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ‡˜ ηÙËÁÔÚÔ‡Ó fiÙÈ ¿ÓÙÔÙ οÓÔ˘Ó — fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜ ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÈÛ¯‡, ÂϤÁ¯Ô˘Ó Ù· ̤۷ ÂÓË̤ڈÛ˘. O ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ ÙÔ˘ ∫¤ÓÙÚÔ˘ Simon Wiesenthal, ∞·ÚÒÓ ªÚ¤ÈÙÌ·Ú, ¤ÏÂÍ ӷ ÌËÓ ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÛÂÈ ÛÙ· ÛÔ‚·Ú¿ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘˜, ··ÓÙÒÓÙ·˜ ·ÏÒ˜ fiÙÈ, «∞Ó ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ·, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Î·Ó¤Ó·Ó ÏfiÁÔ ·ÓËÛ˘¯›·˜. ∞Ó Â›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ·, ηϿ ı· οÓÔ˘Ó Ó· Â›Ó·È Â˘ÁÂÓÈÎÔ› Ì·˙› Ì·˜». 2. ™ÙȘ 7 ª·˝Ô˘ 1995, ηٿ ÙËÓ Â¤ÙÂÈÔ ÙˆÓ 50 ¯ÚfiÓˆÓ ·fi ÙË Û˘ÌÌ·¯È΋ Ó›ÎË Î·Ù¿ Ù˘ Ó·˙ÈÛÙÈ΋˜ °ÂÚÌ·Ó›·˜, ˘ÚÔÏ‹ıËÎ·Ó Ù· ÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ÁÓˆÛÙÔ‡ ÓÂÔÓ·˙› ÂΉfiÙË EÚÓÛÙ ∆Û‡ÓÙÂÏ ÛÙÔ ∆ÔÚfiÓÙÔ, ÚÔηÏÒÓÙ·˜ ˙ËÌȤ˜ ‡„Ô˘˜ 400.000 ‰ÔÏ·Ú›ˆÓ ÂÚ›Ô˘. O ∆Û‡ÓÙÂÏ ¤ÏÂÈ ÁÈ· ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ‰È·Ï¤ÍˆÓ, ·ÏÏ¿ ÔÚΛÛÙËΠˆ˜ Ë Â›ıÂÛË, Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ë ÚÒÙË, ‰ÂÓ ı· ·Ôı¿ÚÚ˘Ó ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȤ˜ ÙÔ˘: «Ì ¤¯Ô˘Ó ¯Ù˘‹ÛÂÈ, ÌÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ‚¿ÏÂÈ ‚fî˜, Ì ¤¯Ô˘Ó ÊÙ‡ÛÂÈ… ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ı· ηÙÔÚıÒÛÔ˘Ó Ó· Ì ‰ÈÒÍÔ˘Ó ·fi ÙËÓ fiÏË. ∏ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÌÔ˘ Â›Ó·È ÓfiÌÈÌË Î·È ıÂÌÈÙ‹ Î·È ¯·›ÚÂÈ Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈ΋˜ ÚÔÛÙ·Û›·˜ ·fi ÙÔÓ ∫·Ó·‰ÈÎfi ∫·Ù·ÛÙ·ÙÈÎfi ¯¿ÚÙË ¢ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ∂Ï¢ıÂÚÈÒÓ». O ∆Û‡ÓÙÂÏ ÙÔ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Î·Ï¿ ·˘Ùfi, ηıÒ˜ ˘ÂÚ·Û›ÛÙËΠٷ ‰ÈηÈ-
™THN EK¶OM¶H TOY NTONAXIOY
193
ÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘ Û ‰‡Ô ‰›Î˜, ÙÔ 1985 Î·È ÙÔ 1988, ÛÙȘ Ôԛ˜ ηÙËÁÔÚ‹ıËΠÁÈ· «‰È·ÛÔÚ¿ „¢‰ÒÓ Âȉ‹Ûˆӻ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. ∆Ô 1992, ÙÔ ∞ÓÒÙ·ÙÔ ¢ÈηÛÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ ∫·Ó·‰¿ ·ıÒˆÛ ÙÔÓ ∆Û‡ÓÙÂÏ, Ì ÙÔ ÛÎÂÙÈÎfi fiÙÈ Ô ÓfiÌÔ˜ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ‚·ÛÈ˙fiÙ·Ó ÙÔ Î·ÙËÁÔÚËÙ‹ÚÈÔ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ·ÓÙÈÛ˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎfi˜. ∆ËÓ Â˘ı‡ÓË ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÚËÛÙÈ΋ ›ıÂÛË ·Ó¤Ï·‚Â, ηٿ ÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· Toronto Sun, ¤Ó· Ì˘ÛÙËÚÈ҉˜ ·Ú·ÎÏ¿‰È Ù˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ «§›Áη ÁÈ· ÙËÓ ∂‚Ú·˚΋ ÕÌ˘Ó·», Ì ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· «∫›ÓËÌ· ∂‚Ú·˚΋˜ ŒÓÔÏ˘ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘». ∏ ÔÌ¿‰· ·˘Ù‹ ÂÈÎÔÈÓÒÓËÛ Ì ÙËÓ Toronto Sun, Ù˘ ÔÔ›·˜ ÔÈ ¤Ú¢Ó˜ ·ÔÎ¿Ï˘„·Ó ÙË Û‡Ó‰ÂÛ‹ Ù˘ «Ì ¤Ó· ·ÎfiÌË ·Ú·ÎÏ¿‰È Ù˘ §›Áη˜ ÁÈ· ÙËÓ ∂‚Ú·˚΋ ÕÌ˘Ó·, ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ∫·¯¿Ó ∆Û¿È, ÌÈ· ·ÎÚÔ‰ÂÍÈ¿ ÛȈÓÈÛÙÈ΋ ÔÌ¿‰·». O ªÂ˝Ú ÷Ï‚›, ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ §›Áη˜ ÁÈ· ÙËÓ ∂‚Ú·˚΋ ÕÌ˘Ó· ÛÙÔ ∆ÔÚfiÓÙÔ, ·ÚÓ‹ıËΠÔÈ·‰‹ÔÙ ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ Â›ıÂÛË, ·Ú’ fiÙÈ Ï›Á˜ ̤Ú˜ ÓˆÚ›ÙÂÚ·, ÛÙȘ 12 ª·˝Ô˘, Ô ›‰ÈÔ˜ Î·È ÙÚÂȘ Û‡ÓÙÚÔÊÔ› ÙÔ˘, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ πÚ‚ ƒÔ‡ÌÈÓ, ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ §›Áη˜ ÁÈ· ÙËÓ ∂‚Ú·˚΋ ÕÌ˘Ó· ÛÙÔ §Ô˜ ÕÓÙ˙ÂϘ, ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ‰È·ÚÚ‹ÍÔ˘Ó ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ∆Û‡ÓÙÂÏ. OÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÙÔ˘ ÁÚ·Ê›Ԣ ÙÔ˘ ʈÙÔÁÚ¿ÊËÛ·Ó ÙÔ˘˜ ·Ú’ ÔÏ›ÁÔÓ ‰È·ÚÚ‹ÎÙ˜ Î·È ÂȉÔÔ›ËÛ·Ó ÙËÓ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·, Ë ÔÔ›· —Ì ÙÔÓ ∆Û‡ÓÙÂÏ ÛÙÔ ÂÚÈÔÏÈÎfi— ÙÔ˘˜ ΢ӋÁËÛÂ Î·È ÙÔ˘˜ Û˘Ó¤Ï·‚Â. øÛÙfiÛÔ, ·Ê¤ıËÎ·Ó ÂχıÂÚÔÈ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ˘˜ ··ÁÁÂÏı› ηÙËÁÔÚ›·. ∆Ô ı¤Ì· Â›Ó·È ÙÔ ÂÍ‹˜: fiˆ˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ §fiÊÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘ NÙ¤ÌÁÈ·ÓÁÈÔ˘Î, ¤Ì·ı· ÁÈ· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ·˘Ù¿ ·fi ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÎÌÂÙ·ÏχÔÓÙ·È Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÂÚÈÛÙ·ÙÈο Î·È Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ó ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ Ì¤¯ÚÈ Ô‡ Â›Ó·È ÈηÓÔ› Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó «ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ». ∆Ô πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÁÈ· ÙËÓ πÛÙÔÚÈ΋ ∞Ó·ıÂÒÚËÛË (Institute for Historical Review) ˆÊÂÏ‹ıËΠ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ª¿ÚÎÔ ¶fiÏÔ, ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ¿˜ ÙË Û ÌÈ· ·ÓÔÈÎÙ‹ ÂÈÛÙÔÏ‹ Ì ÙËÓ ÔÔ›· ˙ËÙÔ‡Û ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÂÓ›Û¯˘ÛË ÁÈ· ÙË ÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔ˘ ·ÁÒÓ· ηٿ Ù˘ ‚ڷÈÔ-ÛȈÓÈÛÙÈ΋˜, fiˆ˜ ÙËÓ ·ÔηÏ›, Û˘ÓÔ̈ۛ·˜. O ∆Û‡ÓÙÂÏ ÂÎÌÂÙ·ÏχÂÙ·È ÛÙÔ ¤·ÎÚÔ ÙÔ fiÙÈ ‹Ù·Ó «ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ» Ô˘ ÙÔ˘ ÙÔ ¤Î·Ó·Ó ·˘Ùfi, ÁÈ· Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÈ Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· Í·Ó·ÊÙÈ¿ÍÂÈ ÙÔ ÁÚ·ÊÂ›Ô ÙÔ˘. ∏ ı¤ÛË ÌÔ˘ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÏfiÁÔ˘ ÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÁÈ· ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ı¤Ì· Â›Ó·È fiÙÈ, ÂÓÒ Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ ÔÙ¤ Î·È Û ηÌÈ¿ ÂÚ›ÛÙ·ÛË Ó· ÂÚÈÔÚ›˙ÂÈ ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ÏfiÁÔ˘ ÙÔ˘ fiÔÈÔ˘ ÔÏ›ÙË, ÔÈ È‰ÈˆÙÈÎÔ› ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ› ı· Ú¤ÂÈ Â›Û˘ Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ı¤ÙÔ˘Ó ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ ÛÙÔ ‰Èη›ˆÌ· ÏfiÁÔ˘ ÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ̤ÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜, ÔÔÙ‰‹ÔÙÂ. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ‰ËÌÔÛÈÂ‡Ô˘Ó Ù· ÂÚÈÔ‰Èο Î·È Ù· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÂȯÂÈÚÔ‡Ó Ó· ‰ËÌÔÛÈÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘˜ Û ¿ÏÏ· ¤ÓÙ˘· (Ì ηٷ¯ˆÚ‹ÛÂȘ .¯. Û ÎÔÏÂÁȷΤ˜
194
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜). ∆· ›‰È· Ù· ÎÔϤÁÈ· fï˜, ·ÊÔ‡ ÔÈ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È È‰ÈÔÎÙËÛ›· ÙÔ˘˜, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ··ÁÔÚÂ‡Ô˘Ó ÙËÓ ÚfiÛ‚·ÛË ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÛÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ ÙÔ˘˜. £· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÍ·ÛÎÔ‡Ó ÙÔ ‰Èη›ˆÌ¿ ÙÔ˘˜ ·˘Ùfi; ∞˘Ùfi Â›Ó·È ˙‹ÙËÌ· ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋˜. ∂›Ó·È ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ó· ·ÁÓÔ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÂΛÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ıˆÚ›˜ „¢‰Â›˜, ÂÏ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ı· ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙÔ‡Ó ·fi ÌfiÓÔÈ ÙÔ˘˜, ‹ Â›Ó·È ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ó· ÙÔ˘˜ ÚÔ‚¿ÏÏÂȘ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÂȘ ‰ËÌfiÛÈ· Î·È ·ÓÔÈÎÙ¿; ¶ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ¤Ó·˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ Â˘Ú‡ÙÂÚ· ÁÓˆÛÙfi˜ (fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÙËÓ ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜) ·˘Ùfi˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÂÌÂÚÈÛٷو̤ÓË ·Ó¿Ï˘ÛË. Àfi ÌÈ· ¢ڇÙÂÚË ÚÔÔÙÈ΋ ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ÈÛÙ‡ˆ, ·ÍÈfiÈÛÙ· ÏÔÁÈο ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÎÚ‡ÙÔ˘ÌÂ, Ó· ηٷȤ˙Ô˘Ì ‹, ÙÔ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ ·’ fiÏ·, Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈԇ̠ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ÁÈ· Ó· ÂÍÔÓÙÒÛÔ˘Ì ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÂÔÈı‹ÛÂˆÓ Î¿ÔÈˆÓ ¿ÏψÓ, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ fiÛÔ ÙÚÂÏfi, ·‚¿ÛÈÌÔ ‹ ηÎfi‚Ô˘ÏÔ Ì·˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·˘Ùfi. °È· ÔÈÔÓ ÏfiÁÔ; ñ ªÔÚ› Ó· ¤¯Ô˘Ó ·fiÏ˘ÙÔ ‰›ÎÈÔ, ÔfiÙ ı· ¤¯Ô˘Ì ·ÏÒ˜ ηٷӛÍÂÈ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·. ñ ªÔÚ› Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ‰›ÎÈÔ, ÔfiÙ ı· ¯¿ÛÔ˘Ì ̤ÚÔ˜ Ù˘ ·Ï‹ıÂÈ·˜. ñ ªÔÚ› Ó· ÌËÓ ¤¯Ô˘Ó ηӤӷ ‰›ÎÈÔ, ·ÏÏ¿ ̤ۈ Ù˘ ÂͤٷÛ˘ ÙˆÓ Ï·Óı·ÛÌ¤ÓˆÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ ÙÔ˘˜ Ó· ·Ó·Î·Ï‡„Ô˘Ì ‹ Ó· ÂȂ‚·ÈÒÛÔ˘Ì ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·. ŒÙÛÈ, ı· ·ÔÛ·ÊËÓ›ÛÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ë ÛΤ„Ë ÌÔÚ› Ó· ˘Ô¤ÛÂÈ Û ÛÊ¿ÏÌ·Ù· Î·È ı· ‚ÂÏÙÈÒÛÔ˘Ì ÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜. ñ ™Â fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË ·Ï‹ıÂÈ· ÁÈ· ÔÙȉ‹ÔÙÂ, Û˘ÓÂÒ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ›̷ÛÙ ¿ÓÙÔÙ Û ÂÈÊ˘Ï·Î‹ ÁÈ· ÙÔ Ô‡ ¤¯Ô˘Ì οÓÂÈ ÂÌ›˜ Ï¿ıÔ˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ Ô‡ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ¤¯Ô˘Ó ‰›ÎÈÔ. ñ ∏ ·ÓÂÎÙÈÎfiÙËÙ·, fiÙ·Ó ‚Ú›ÛÎÂÛ·È ÛÙËÓ ÏÂÈÔ„ËÊ›·, ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ¤¯ÂȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ Èı·ÓfiÙËÙ˜ Ó· Û ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó Ì ·ÓÔ¯‹, fiÙ·Ó ‚ÚÂı›˜ ÛÙË ÌÂÈÔ„ËÊ›·. ∞fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ı· ηıÈÂÚˆı› ¤Ó·˜ Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ ÏÔÁÔÎÚÈÛ›·˜ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ, ÌÔÚ› Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÛÔ˘ fiÙ·Ó ÔÈ ÚfiÏÔÈ ·ÓÙÈÛÙÚ·ÊÔ‡Ó. ∞˜ ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì ÚÔ˜ ÛÙÈÁÌ‹Ó fiÙÈ Ë ÏÂÈÔÓfiÙËÙ· ·ÚÓÂ›Ù·È ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Î·È ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Î·È fiÙÈ ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ Î·È ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·. ∞Ó ˘Ê›ÛÙ·Ù·È Î¿ÔÈÔ˜ Ì˯·ÓÈÛÌfi˜ ÏÔÁÔÎÚÈÛ›·˜, ÙfiÙ ÂÛ‡ Ô˘ ÈÛÙ‡ÂȘ ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË Î·È ıˆÚ›˜ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ÈÛÙÔÚÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÙÔÓ ˘ÔÛÙ›˜ Ô ›‰ÈÔ˜. O ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÓÔ˘˜, ·ÓÂÍ¿ÚÙË-
™THN EK¶OM¶H TOY NTONAXIOY
195
Ù· ·fi ÙȘ ȉ¤Â˜ Ô˘ ÁÂÓÓ¿, ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ ÔÙ¤ Ó· ·Ù¿ÛÛÂÙ·È. ŸÙ·Ó ÔÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ‹Ù·Ó ÌÂÈÔ„ËÊ›· ÛÙÔ ∆ÂÓÂÛ‹, ÙÔ 1925, Î·È ÔÏÈÙÈο ÈÛ¯˘ÚÔ› ÊÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙ¤˜ ›¯·Ó ηÙÔÚıÒÛÂÈ Ó· „ËÊÈÛÙ› ÌÈ· ÓÔÌÔıÂÛ›· Ô˘ ÔÈÓÈÎÔÔÈÔ‡Û ÙË ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÛÙ· ‰ËÌfiÛÈ· Û¯ÔÏ›·, Ô ∫Ï¿ÚÂÓ˜ NÙ¿ÚÔÔ˘ (C. Darrow) ¤Î·Ó ÙËÓ ·ÎfiÏÔ˘ıË Ï·ÌÚ‹ ·Ú·Ù‹ÚËÛË, ηٿ ÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ÙÔ˘ ·ÁfiÚ¢ÛË ÛÙË ‰›ÎË ÙÔ˘ Scopes (ÛÙËÓ ÔÔ›· ¤Ó·˜ ηıËÁËÙ‹˜ Á˘ÌÓ·Û›Ô˘ ‰ÈοÛÙËΠÂÂȉ‹ ‰›‰·ÛΠÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÛÙÔ Ì¿ıËÌ· Ù˘ ‚ÈÔÏÔÁ›·˜): ∞Ó Û‹ÌÂÚ· ¿ÚÂÙ οÙÈ Û·Ó ÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Î·È ÔÈÓÈÎÔÔÈ‹ÛÂÙ ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ ÛÙ· ‰ËÌfiÛÈ· Û¯ÔÏ›·, ·‡ÚÈÔ ı· ÔÈÓÈÎÔÔÈ‹ÛÂÙ ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ Î·È ÛÙ· ȉȈÙÈο Û¯ÔÏ›· Î·È ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ Û οÔÈ· ÂÎÎÏËÛ›·. ™ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ÌÔÚ›Ù ӷ ··ÁÔÚ¤„ÂÙ ٷ ‚È‚Ï›· Î·È ÙȘ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜. ∏ ¿ÁÓÔÈ· Î·È Ô Ê·Ó·ÙÈÛÌfi˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ¿ÓÙÔÙ Û ÂÁÚ‹ÁÔÚÛË, ηٷ‚ÚÔ¯ı›˙Ô˘Ó Ù· ¿ÓÙ· Î·È ı¤ÏÔ˘Ó ·ÎfiÌ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ·. ™‹ÌÂÚ· Â›Ó·È ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ ÙˆÓ ‰ËÌfiÛÈˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ, ·‡ÚÈÔ ÙˆÓ È‰ÈˆÙÈÎÒÓ. ∆ËÓ Â·‡ÚÈÔ ı· Â›Ó·È ÔÈ ÈÂÚÔ΋ڢΘ Î·È ÔÈ ·Î·‰ËÌ·˚ÎÔ›, Ù· ÂÚÈÔ‰Èο, Ù· ‚È‚Ï›·, ÔÈ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜. ªÂÙ¿ ·fi Ï›ÁÔ, ·ÚÈ Úfi‰ÚÂ, ı· ‚ÚÂı› Ô ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ·ÓÙÈ̤وԘ Ì ÙÔÓ ¿ÏÏÔÓ, Ë ÌÈ· ›ÛÙË ·ÓÙÈÌ¤ÙˆË Ì ÙËÓ ¿ÏÏË, ¤ˆ˜ fiÙÔ˘ ·Ú¯›ÛÔ˘Ó ÔÈ ÛËÌ·›Â˜ Ó· Î˘Ì·Ù›˙Ô˘Ó Î·È Ù· ه̷ӷ Ó· ¯Ù˘Ô‡Ó ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊË ÔÚ›· Ì·˜ ÚÔ˜ ÙȘ ¤Ó‰Ô͘ ̤Ú˜ ÙÔ˘ 16Ô˘ ·ÈÒÓ·, fiÙ·Ó ÔÈ Ê·Ó·ÙÈÎÔ› ¿Ó·‚·Ó ÙËÓ ˘Ú¿ ÁÈ· Ó· ο„Ô˘Ó fiÔÈÔÓ ÙÔÏÌÔ‡Û ӷ ÂÌÏÔ˘Ù›ÛÂÈ ÙÔÓ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÓÔ˘ ÌÂ Â˘Ê˘˝·, ÔÏÈÙÈÛÌfi Î·È ÊˆÙÈṲ̂Ó˜ ·Ú¯¤˜. (Gould 1983a, Û. 278).
11
¶√π√π §∂¡∂ O∆π ∆√ O§√∫∞À∆øª∞ ¢∂¡ ™À¡∂µ∏ ¶√∆∂ ∫∞π °π∞∆π ∆√ §∂¡∂; ∂ÈÛÎfiËÛË ÂÓfi˜ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜
OÈ ÊÚÔ˘ÚÔ›, Ô˘ ·Ó‹Î·Ó ÛÙ· ∂˜-∂˜, ‰È·ÛΤ‰·˙·Ó ϤÁÔÓÙ¿˜ Ì·˜ fiÙÈ ‰ÂÓ Â›¯·Ì ηÌÈ¿ Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· ‚Áԇ̠·fi ÂΛ ˙ˆÓÙ·ÓÔ›, οÙÈ Ô˘ ÙfiÓÈ˙·Ó Ì ȉȷ›ÙÂÚË ·fiÏ·˘ÛË, ÂÈ̤ÓÔÓÙ·˜ ˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ Ô ˘fiÏÔÈÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜ ‰ÂÓ ı· ›ÛÙ¢ ·˘Ùfi Ô˘ Û˘Ó¤‚Ë. £· ˘‹Ú¯·Ó ʋ̘, ÂÈηۛ˜, ·ÏÏ¿ ηӤӷ ÍÂοı·ÚÔ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Î·È Ô ÎfiÛÌÔ˜ ı· η٤ÏËÁ ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ¤¯ÂÈ ÂΉËψı› ÔÙ¤ ÙÔ ∫·Îfi Û ٤ÙÔÈ· Îϛ̷η. ∆¤ÚÂÓ˜ ÓÙ ¶Ú˜, O ÂÈ˙‹Û·˜ [Terrence des Pres, The Survivor], 1976
ŸÙ·Ó ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ·Ó·ÚˆÙÈÔ‡ÓÙ·È «Ò˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› ηÓ›˜ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·» Î·È ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ··ÓÙÔ‡Ó «‰ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙԇ̠ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·», Á›ÓÂÙ·È Û·Ê¤˜ ˆ˜ ÔÈ ‰‡Ô ÔÌ¿‰Â˜ ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Ó Ù· ÂÍ‹˜ ÙÚ›· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÛËÌ›· Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Û fi,ÙÈ ÔÚ›˙Ô˘Ì ˆ˜ OÏÔη‡ÙˆÌ·: 1. À‹Ú¯Â ÚfiıÂÛË ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·˜ Ì ·ÚÈÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙË Ê˘ÏÂÙÈ΋ ηٷÁˆÁ‹. 2. ∂Ê·ÚÌfiÛÙËΠ¤Ó· ηϿ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ Î·È Ù¯ÓÔÏÔÁÈο ÚÔËÁ̤ÓÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÂÍfiÓÙˆÛ˘ Ô˘ ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ·. 3. ∫·Ù¿ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË 5 Ì 6 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ∂‚Ú·›ÔÈ ¤¯·Û·Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ‰ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Ó fiÙÈ Ô ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈÛÌfi˜ ÔÚÁ›·˙ ÛÙË Ó·˙ÈÛÙÈ΋
198
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
°ÂÚÌ·Ó›·, Ô‡Ù fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ Î·È ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ËÁ¤Ù˜ ÙˆÓ Ó·˙› ÌÈÛÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜. O‡Ù ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Ó fiÙÈ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ·ÂÏ·‡ÓÔÓÙ·Ó, fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÔ˘Û›Â˜ ÙÔ˘˜ ηٿۯÔÓÙ·Ó ‹ fiÙÈ ÙÔ˘˜ ›¯·Ó Ì·˙¤„ÂÈ Î·È ÎÏ›ÛÂÈ Û ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘, fiÔ˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ·Ó ÂÓ Á¤ÓÂÈ ÛÎÏËÚfiÙ·ÙË ÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË Î·È ¤ÂÛ·Ó ı‡Ì·Ù· Ù˘ ·ÛÊ˘ÎÙÈ΋˜ ˘ÂÚÏËÚfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰ˆÓ, Ù˘ ·ÚÚÒÛÙÈ·˜ Î·È Ù˘ ηٷӷÁηÛÙÈ΋˜ ÂÚÁ·Û›·˜. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÂÚ›ÏË„Ë Ù˘ ı¤Û˘ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ fiˆ˜ ·˘Ù‹ ηٷÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ ªÚ¿ÓÙϸ ™ÌÈı «∏ ·ÓÙÈÁӈ̛· Á‡Úˆ ·fi ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·: ∂ȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÁÈ· ¤Ó·Ó ·ÓÔȯÙfi ‰È¿ÏÔÁÔ», Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ Î·Ù·¯ˆÚËı› Û ÎÔÏÂÁȷΤ˜ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ Î·È ·Ú·Ù›ıÂÙ·È Û ‰È¿ÊÔÚ˜ ¿ÏϘ ËÁ¤˜ (Cole 1994. Irving 1994. Weber 1993a, 1994a, 1994b. Zündel 1994), ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ: 1. OÈ Ó·˙› ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÔÙ¤ ۯ‰ȿÛÂÈ ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙÔ˘ ‚ڷ˚ÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘. ∆ÂÏÈ΋ §‡ÛË ÙÔ˘ ‚ڷ˚ÎÔ‡ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜ ‹Ù·Ó Ë ·¤Ï·ÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ·fi ÙÔ ƒ¿È¯. ∂Í·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ·Ú¯ÈÎÒÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÂÈÙ˘¯ÈÒÓ, ÙÔ ƒ¿È¯ ‚Ú¤ıËΠӷ ¤¯ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ ·fi fiÛÔ˘˜ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·ÂÏ¿ÛÂÈ. ∂Í·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ·ÔÙ˘¯ÈÒÓ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó, ÔÈ Ó·˙› ÂÚÈfiÚÈÛ·Ó ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ ÛÙ· ÁΤÙÔ Î·È Î·ÙfiÈÓ Û ÛÙÚ·Ùfi‰·. 2. ∫‡ÚȘ ·Èٛ˜ ı·Ó¿ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ÔÈ ·Ûı¤ÓÂȘ Î·È Ë ·ÛÈÙ›·, Ô˘ ÚÔÎÏ‹ıËÎ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÏfiÁˆ Ù˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌÒÓ ·ÓÂÊԉȷÛÌÔ‡ Î·È ÙˆÓ ÚÔÌËıÂÈÒÓ ·fi ÙÔ˘˜ ™˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ — ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘. À‹ÚÍ·Ó ÂÎÙÂϤÛÂȘ Î·È ··Á¯ÔÓÈÛÌÔ› (›Ûˆ˜ Î·È Î¿ÔÈ· ÂÈÚ·Ì·ÙÈ΋ ¯Ú‹ÛË ı·Ó·ÙËÊfiÚˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ), ÂÓÒ Ë Î·Ù·Ó·ÁηÛÙÈ΋ ÂÚÁ·Û›· ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÂÌÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ˘Ô¯Ú¤ˆÓ·Ó ÙÔ˘˜ ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜, ‹Ù·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÂÍÔ˘ıÂÓˆÙÈ΋. fiÏ· ·˘Ù¿, fï˜, ‰ÂÓ ÚÔοÏÂÛ·Ó ·Ú¿ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÔÛÔÛÙfi ÙˆÓ Û˘ÓÔÏÈÎÒÓ ı·Ó¿ÙˆÓ. OÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ÌÔÓ¿¯· ÁÈ· ÙÔ Í„›ÚÈÛÌ· ÚÔ‡¯ˆÓ Î·È ÎÔ˘‚ÂÚÙÒÓ, ÂÓÒ Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ¯ÚË̢ۛ·Ó ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ Î·‡ÛË ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ›¯·Ó Âı¿ÓÂÈ ·fi ÙȘ ·ÚÚÒÛÙȘ, ÙËÓ Â›Ó·, ÙȘ ÂÎÙÂϤÛÂȘ Î·È ÙÔ˘˜ ··Á¯ÔÓÈÛÌÔ‡˜. 3. OÈ ∂‚Ú·›ÔÈ Ô˘ ¤ı·Ó·Ó ‹ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ÛÙ· ÁΤÙÔ Î·È ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ ·Ó¤Ú¯ÔÓÙ·È Û 300.000 ¤ˆ˜ 2 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Î·È fi¯È Û 5 Ì 6 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·. ™ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ı· ·ÓÙÈÎÚÔ‡Ûˆ ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ·˘ÙÔ‡˜ ·Ó·Ï˘ÙÈÎfiÙÂÚ·, ·ÏÏ¿ ı· ‹ıÂÏ· Ó· ·Ú·ı¤Ûˆ Â‰Ò Î¿ÔȘ Û‡ÓÙÔ̘ ··ÓÙ‹ÛÂȘ. 1. ™Â οı ÈÛÙÔÚÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜, Ù· Ú·ÎÙÈο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Û·Ó›ˆ˜ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÛÙȘ ·Ú¯ÈΤ˜ ÚÔı¤ÛÂȘ, ÔÈ Ôԛ˜ ¿ÏψÛÙ ›ӷÈ, Û οı ÂÚ›ÙˆÛË, ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ·Ô‰ÂȯıÔ‡Ó. ŒÙÛÈ, ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ÔÊ›ÏÔ˘Ó Ó·
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
199
ÂÛÙÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙ· Û˘Á΢Úȷο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ·’ fi,ÙÈ ÛÙȘ ÚÔı¤ÛÂȘ. ∏ Ú·ÎÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ∆ÂÏÈ΋˜ §‡Û˘ ÂÍÂÏ›¯ıËΠ̠ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ηıÔ‰ËÁÔ‡ÌÂÓË ·fi ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ë ·˘Í·ÓfiÌÂÓË ÔÏÈÙÈ΋ ÈÛ¯‡˜, Ë Â̤‰ˆÛË Ù˘ ÂÔ›ıËÛ˘ fiÙÈ ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ ‰ÈÒÍÂȘ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Û˘Ó¯ÈÛÙÔ‡Ó ·ÙÈ̈ÚËÙ›, Ë ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ (ÂȉÈο ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ ƒˆÛ›·˜), Ë ·Ó·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù˘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ Û˘ÓfiÚˆÓ ÙÔ˘ ƒ¿È¯ Î·È Ù˘ ÂÍfiÓÙˆÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ·fi ÙȘ ·ÚÚÒÛÙȘ, ÙËÓ ÂÍ¿ÓÙÏËÛË, ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ÂÚÁ·Û›·, ÙȘ Ù˘¯·›Â˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ Î·È ÙȘ Ì·˙ÈΤ˜ ÂÎÙÂϤÛÂȘ. ™˘ÓÂÒ˜, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ Â¿Ó Ë ÂÍfiÓÙˆÛ‹ ÙÔ˘˜ ‰È·Ù¿¯ıËΠÚËÙ¿ Î·È Â›ÛËÌ· ‹ ·ÏÒ˜ ÂÁÎÚ›ıËΠÛȈËÚ¿, ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ‹Ù·Ó Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ. 2. À¿Ú¯Ô˘Ó ˘ÏÈο Î·È ¤ÁÁÚ·Ê· ÙÂÎÌ‹ÚÈ· ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ ÂÍfiÓÙˆÛ˘. ¶¿ÓÙˆ˜, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔÓ Ì˯·ÓÈÛÌfi Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· ÌÈ· ‰ÔÏÔÊÔÓ›·, ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ·‡ÂÈ Ó· Â›Ó·È ‰ÔÏÔÊÔÓ›·. OÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ· ÁÈ· Ó· Á›ÓÔ˘Ó Ì·˙ÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜, fiˆ˜ ›‰·Ì ÚfiÛÊ·Ù· ÛÙË ƒÔ˘¿ÓÙ· Î·È ÙË µÔÛÓ›·. ™Ù· ηÙ¯fiÌÂÓ· ÛÔ‚ÈÂÙÈο ‰¿ÊË, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÔÈ Ó·˙› ÛÎfiÙˆÛ·Ó Á‡Úˆ ÛÙÔ ÂÓ¿ÌÈÛÈ ÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Ì ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜, fi¯È Ì ‰ËÏËÙËÚÈÒ‰Ë ·¤ÚÈ·. 3. O ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ 5 Ì 6 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ÓÂÎÚÒÓ Â›Ó·È ÌÈ· ÁÂÓÈ΋ ·ÏÏ¿ ηϿ ÙÂÎÌËÚȈ̤ÓË ÂÎÙ›ÌËÛË. OÈ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·Ú·‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ô˘ ηÙÔÈÎÔ‡Û·Ó Â›ÛËÌ· ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË, ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÌÂٷʤÚıËÎ·Ó ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘, ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ·ÂÏ¢ıÂÚÒıËÎ·Ó ·fi Ù· ÛÙÚ·Ùfi‰· ·˘Ù¿, ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ·fi ÙË ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ Einsatzgruppen* Î·È ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ¤˙ËÛ·Ó ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘. ∂›Ó·È ¤Ó·˜ ·ÚÈıÌfi˜ Ô˘ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙËÓ ·Ï‹ ÌÂϤÙË ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ Î·È ÏËı˘ÛÌÈ·ÎÒÓ ‰Â‰Ô̤ӈÓ. ŒÓ· ·fi Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ·ÎÔ‡ˆ Û˘¯Ó¿, fiÙ·Ó ·Ó·Ê¤ÚÔÌ·È ÛÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÌÚÔÛÙ¿ Û ÎfiÛÌÔ, Â›Ó·È fiÙÈ ·˘ÙÔ› ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ï˘Û۷ϤÔÈ Ú·ÙÛÈÛÙ¤˜ ‹ ·ÓÈÛfiÚÚÔÔÈ ·Ú·ÓÔ˚ÎÔ›. ¶ÔÈÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙ· Û‡ÁηϿ ÙÔ˘ ı· ¤ÏÂÁ fiÙÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë ÔÙ¤; ∂ӉȷʤÚıËη Ó· ‰ÒÛˆ ÌÈ· ·¿ÓÙËÛË Î·È ¤ÙÛÈ Û˘Ó¿ÓÙËÛ· ÌÂÚÈÎÔ‡˜, ÒÛÙ ӷ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ì ٷ ‰Èο ÙÔ˘˜ ÏfiÁÈ·. °ÂÓÈο, ‚ڋη ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ì›ÏËÛ· Û¯ÂÙÈο ¢¯¿ÚÈÛÙÔ˘˜. ◊Ù·Ó Úfiı˘ÌÔÈ Ó· ÌÔ˘ ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó ·ÓÔȯٿ ÁÈ· ÙÔ Î›ÓËÌ· Î·È Ù· *
™.Ù.M.: Einsatzgruppen = ÂȉÈΤ˜ ÌÔÓ¿‰Â˜ ÙˆÓ E˜-E˜.
200
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
̤ÏË ÙÔ˘ Î·È ÌÔ˘ ÚÔÛ¤ÊÂÚ·Ó ÁÂÓÓ·Èfi‰ˆÚ· ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË Û˘ÏÏÔÁ‹ ·fi ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤Ó· ΛÌÂÓ¿ ÙÔ˘˜. ∞˘Ù‹ Ë ÌÔÚÊ‹ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ Ú‚È˙ÈÔÓÈÛÌÔ‡ ÍÂΛÓËÛ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· ÌÂÙ¿ ÙÔÓ µ´ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ·ÓÙ›‰Ú·Û˘ ÛÙȘ ‰›Î˜ Ù˘ N˘ÚÂÌ‚¤ÚÁ˘, ÔÈ Ôԛ˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÙËÎ·Ó ˆ˜ «‰›Î˜ ÙˆÓ ÓÈÎËÙÒÓ» Î·È ıˆڋıËÎ·Ó ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈΤ˜ ‹ ‰›Î·È˜. O Ú‚È˙ÈÔÓÈÛÌfi˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ¿Ú¯ÈÛ ӷ ·Óı› ÛÙȘ ‰ÂηÂٛ˜ ÙÔ˘ 1960 Î·È ÙÔ˘ 1970 Ì ٷ ‚È‚Ï›· ÙˆÓ ºÚ¿ÓÙ˜ ™¿ÈÓÙÏ (Franz Scheidl) πÛÙÔÚ›· Ù˘ ÚÔÁÚ·Ê‹˜ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜ (Geschichte der Verfemung Deutschlands, 1967), ŒÌÈÏ ÕÚÂÙ˜ (Emil Aretz) O Ì·ÁÈÎfi˜ ÔÏÏ·Ï·ÛÈ·ÛÌfi˜ ÂÓfi˜ „‡‰Ô˘˜ (Hexeneinmaleins einer Lüge, 1970), ∆˘ ∫ÚÈÛÙfiÊÂÚÛÂÓ (Thies Christophersen) ∆Ô „¤Ì· ÙÔ˘ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ (Die Auschwitz-Lüge, 1973), ƒ›ÙÛ·ÚÓ٠ÿÚÁÔ˘ÓÙ (Richard Harwood) ¶¤ı·Ó·Ó ÛÙ’ ·Ï‹ıÂÈ· ¤ÍÈ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·; (Did Six Million Really Die?, 1973), flÛÙÈÓ ∞ (Austin App) ∏ ·¿ÙË ÙˆÓ ¤ÍÈ ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ (The Six Million Swindle, 1973), ¶ˆÏ ƒ·ÛÈÓȤ (Paul Rassinier) ∫·Ù·ÚÚ›ÙÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Ì‡ıÔ Ù˘ ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·˜ (Debunking the Genocide Myth, 1978) Î·È ÕÚıÔ˘Ú ª·Ù˜ (Arthur Butz) ∏ ·¿ÙË ÙÔ˘ ÂÈÎÔÛÙÔ‡ ·ÈÒÓ· (The Hoax of the Twentieth Century, 1976), Ù˘ «‚›‚ÏÔ˘» ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜. ™Ù· ‚È‚Ï›· ·˘Ù¿ ÚˆÙÔÛÙ‹ıËÎ·Ó ÔÈ ÙÚÂȘ ˘ÏÒÓ˜ Ù˘ ¿ÚÓËÛ˘ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ — fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ ÂÛÎÂÌ̤ÓË ÁÂÓÔÎÙÔÓ›· οÔÈ·˜ Ê˘Ï‹˜, fiÙÈ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÔÙ¤ ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ÂÎÙÂϤÛÂȘ Î·È fiÙÈ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ Ô˘ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ‹Ù·Ó Ôχ ÏÈÁfiÙÂÚÔÈ ·fi 6 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·. ªÂ ÂÍ·›ÚÂÛË ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ª·Ù˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ΢ÎÏÔÊÔÚ› ·Ú’ fiÙÈ Â›Ó·È ·ÂÏÈÛÙÈο ·ÓÔÚÁ¿ÓˆÙÔ, Ù· ˘fiÏÔÈ· ¤¯Ô˘Ó ·Ú·¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Journal of Historical Review (JHR), fiÚÁ·ÓÔ ÙÔ˘ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ πÛÙÔÚÈ΋ ∞Ó·ıÂÒÚËÛË (Institute for Historical Review – IHR). ∆Ô ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ÙÔ˘ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘, Ì·˙› Ì ÙÔ ÂÙ‹ÛÈÔ Û˘Ó¤‰ÚÈfi ÙÔ˘, ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ Ô ˘Ú‹Ó·˜ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÌÈ· ÔÏÈÁ¿ÚÈıÌË ÔÌ¿‰· ·fi ÂÎÎÂÓÙÚÈΤ˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ˜, fiˆ˜ Â›Ó·È Ô ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ IHR Î·È ÂΉfiÙ˘ ÙÔ˘ JHR ª·ÚÎ °Ô˘¤ÌÂÚ (M. Weber), Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ Î·È ‚ÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ N٤ȂÈÓÙ ÿÚ‚ÈÓÁÎ (D. Irving), Ô ·ÓÙÈÚÚËÛ›·˜ ƒÔÌ¤Ú ºˆÚÈÛfiÓ (R. Faurisson), Ô ÊÈÏÔÓ·˙› ÂΉfiÙ˘ EÚÓÛÙ ∆Û‡ÓÙÂÏ Î·È Ô ·Ú·ÁˆÁfi˜ ‚›ÓÙÂÔ N٤ȂÈÓÙ ∫fiÔ˘Ï. (µÏ. EÈÎfiÓ· 17.)
∆√ π¡™∆π∆√À∆√ °π∞ ∆∏¡ π™∆√ƒπ∫∏ ∞¡∞£∂øƒ∏™∏ ∆Ô IHR ȉڇıËÎÂ Î·È ÔÚÁ·ÓÒıËΠÙÔ 1978, ΢ڛˆ˜ ·fi ÙÔÓ °Ô˘›ÏȘ ∫¿ÚÙÔ (W. Carto), Ô ÔÔ›Ô˜ Âͤ‰È‰Â ›Û˘ Ù· ÂÚÈÔ‰Èο Right («‰ÂÍÈ¿», «‰›Î·ÈÔ», «ÛˆÛÙfi») Î·È American Mercury (̤ÚÔ˜ Ù˘ ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ıˆ-
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
201
EIKONA 17. ∂ÍÒÊ˘ÏÏÔ ÙÔ˘ Ù‡¯Ô˘˜ NÔÂÌ‚Ú›Ô˘/¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1994 ÙÔ˘ JHR, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ Î·È fiÛˆÓ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ·ÚfiÓ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘: (·fi Ù· ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÚÔ˜ Ù· ‰ÂÍÈ¿) ƒÔÌ¤Ú ºˆÚÈÛfiÓ, ∆˙ˆÓ ªÔÏ, ƒ·˜ °ÎÚ·Ó¿Ù·, ∫¿ÚÏÔ ª·ÙfiÓÈÔ, ŒÚÓÛÙ TÛ‡ÓÙÂÏ, ºÚ‹ÓÙÚȯ ªÂÚÁÎ, °ÎÚÂÁÎ ƒ¤È‚ÂÓ, N٤ȂÈÓÙ ∫fiÔ˘Ï, ƒfiÌÂÚÙ ∫¿Ô˘ÓÙ˜, ∆ÔÌ ª·ÚÛ¤ÏÔ˘˜, ª·ÚÎ °Ô˘¤ÌÂÚ, N٤ȂÈÓÙ ÿÚ‚ÈÓÁÎ, °ÈÔ‡ÚÁÎÂÓ °ÎÚ·Ê. [AÓ·Ù‡ˆÛË ·fi Journal of Historical Review, Box 2739, Newport Beach, CA 92659 USA.]
ÚÂ›Ù·È ·fi ÔÏÏÔ‡˜ ¤ÓÙÔÓ· ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈÎfi) Î·È Û‹ÌÂÚ· ‰È¢ı‡ÓÂÈ ÙÔÓ ÂΉÔÙÈÎfi Ô›ÎÔ Noontide Press, Ô˘ ÂΉ›‰ÂÈ ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓ· ‚È‚Ï›·, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Î·È ÔÚÈṲ̂ӷ Ô˘ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Ó ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. O ∫¿ÚÙÔ ‰È¢ı‡ÓÂÈ Â›Û˘ ÙÔ «§fiÌ˘ Ù˘ ∂Ï¢ıÂÚ›·˜», ÌÈ· ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ô˘ ·fi ·ÚÎÂÙÔ‡˜ ıˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ ·ÎÚÔ‰ÂÍÈ¿. ∆Ô 1980, Ë ˘fiÛ¯ÂÛË ÙÔ˘ IHR Ó· ÏËÚÒÛÂÈ 50.000 ‰ÔÏ¿ÚÈ· Û fiÔÈÔÓ ¤ÊÂÚÓ ·Ô‰Â›ÍÂȘ fiÙÈ Î¿ÔÈÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ Â›¯·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÂÍÔÓÙˆı› Ì ·¤ÚÈ· ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ ‚Ú¤ıËΠÛÙËÓ ÚÒÙË ÁÚ·ÌÌ‹ Ù˘ ‰ËÌÔÛÈfiÙËÙ·˜. ŸÙ·Ó Ô ªÂÏ ªÂÚÌÂÏÛÙ¿ÈÓ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ıËΠÛÙËÓ ÚfiÎÏËÛË ·˘Ù‹, ÔÈ Ù›ÙÏÔÈ ÙˆÓ ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ¤Ó· ÙËÏÂÔÙÈÎfi ÓÙÔÎÈÌ·ÓÙ¤Ú ÂÚȤÁÚ·„·Ó ÙËÓ ·Ú·Ï·‚‹ ÙÔ˘ ‚Ú·‚›Ԣ Î·È Ù· ÂÈϤÔÓ 40.000 ‰ÔÏ¿ÚÈ· Ô˘ ÙÔ˘ ‰fiıËÎ·Ó ÁÈ· fiÛ· «Â›¯Â ÚÔÛˆÈο ˘ÔÛÙ›». O ÚÒÙÔ˜ ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ IHR, Ô °Ô˘›ÏÈ·Ì ª·Î ∫¿ÏÓÙÂÓ (W. McCalden, ÁÓˆÛÙfi˜ Î·È ˆ˜ Lewis Brandon, Sondra Ross, David Berg, Julius Finkelstein Î·È David Stanford), ·ÔχıËΠÙÔ 1981 ÂÂȉ‹ ‹Úı Û ۇÁÎÚÔ˘ÛË Ì ÙÔÓ ∫¿ÚÙÔ. ∆ÔÓ ‰È·‰¤¯ÙËÎÂ Ô ∆ÔÌ ª·ÚÛ¤ÏÔ˘˜ (T. Marcellus), ̤ÏÔ˜ Ù˘ EÎÎÏËÛ›·˜ Ù˘ ™·˚ÂÓÙÔÏÔÁ›·˜ Î·È ·Ú¯ÈÛ˘ÓÙ¿ÎÙ˘ Û ÌÈ· ·fi ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ Ù˘. ŸÙ·Ó Ô ª·ÚÛ¤ÏÔ˘˜ ÂÁη٤ÏÂÈ„Â ÙÔ IHR, ÙÔ 1995, ·Ó¤Ï·‚ ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ Ô ª·ÚÎ °Ô˘¤ÌÂÚ, ·Ú¯ÈÛ˘ÓÙ¿ÎÙ˘ ÙÔ˘ JHR.
202
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ªÂÙ¿ ÙËÓ ÂÌÚËÛÙÈ΋ ›ıÂÛË Î·Ù¿ ÙˆÓ ÁÚ·Ê›ˆÓ ÙÔ˘, ÙÔ 1984, ÙÔ IHR Â›Ó·È Â‡ÏÔÁ· ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈÎfi ÛÙÔ Ó· ·ÔηχÙÂÈ ÙË ‰È‡ı˘ÓÛ‹ ÙÔ˘ Û ͤÓÔ˘˜. ∆· ÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ÌÈ· ‚ÈÔÌ˯·ÓÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ÿÚ‚·˚Ó Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, Û ¤Ó· ÎÙ‹ÚÈÔ ¯ˆÚ›˜ ÂÈÁڷʤ˜, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ë Á˘¿ÏÈÓË fiÚÙ· Â›Ó·È Î·Ï˘Ì̤ÓË ÂÍ ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ Ì ¤Ó· ηٿÏÏËÏÔ Â›ÛÙڈ̷, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ‰È·Ê·Ó‹˜ ÌfiÓÔÓ ·fi ̤۷, Î·È Â›Ó·È ‰ÈÏÔÎÏÂȉˆÌ¤ÓË Û˘Ó¯Ҙ. °È· Ó· ÌÂÈ Î·Ó›˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ Î·È Ó· ÙÔ˘ ·ÓÔ›ÍÂÈ ÌÈ· ÁÚ·ÌÌ·Ù¤·˜ Ô˘ ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Û ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÁÚ·ÊÂ›Ô ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô. ª¤Û· ˘¿Ú¯Ô˘Ó οÌÔÛ· ÁÚ·Ê›· ÁÈ· Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ̤ÏË ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ Î·È ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË. Ÿˆ˜ ı· ÂÚ›ÌÂÓ ηÓ›˜, Ô µ´ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ Î·È ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ·ÚÈ· ı¤Ì·Ù· ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘. ∂ÈϤÔÓ, ÙÔ IHR ¤¯ÂÈ ÌÈ· ·Ôı‹ÎË ÁÂÌ¿ÙË ·ÏÈ¿ Ù‡¯Ë ÙÔ˘ JHR, Ê˘ÏÏ¿‰È· Î·È ¿ÏÏÔ ÂÓËÌÂÚˆÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi, fiˆ˜ ›Û˘ ‚È‚Ï›· Î·È ‚ÈÓÙÂÔηۤÙ˜. ŸÏ· ·˘Ù¿ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÌ‹Ì· ÌÈ·˜ Âȯ›ÚËÛ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ ‰È’ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›·˜, Ë ÔÔ›· —Ì·˙› Ì ÙȘ Û˘Ó‰ÚÔ̤˜— ·ÔÙÂÏ›, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ °Ô˘¤ÌÂÚ, ËÁ‹ ÙÔ˘ 80% ÙˆÓ ÂÛfi‰ˆÓ ÙÔ˘ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘. ∆Ô ¿ÏÏÔ 20% ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ·ÊÔÚÔÏfiÁËÙ˜ ‰ˆÚ¤˜ (ÙÔ IHR ·ÔÙÂÏ› ·Ó·ÁÓˆÚÈṲ̂ÓË ·fi ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ÌË ÎÂÚ‰ÔÛÎÔÈ΋ ÂÙ·ÈÚ›·). ŸÔÈ· ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË ¤·ÈÚÓ ÙÔ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ∫¿ÚÙÔ ÛÙ·Ì¿ÙËÛ ÙÔ 1993, fiÙ·Ó ÙÔ IHR ‹Úı Û ۇÁÎÚÔ˘ÛË Ì ÙÔÓ È‰Ú˘Ù‹ ÙÔ˘ (Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔÓ Ì‹Ó˘ÛÂ). ¶ÚÈÓ ÙË Ú‹ÍË Ì ÙÔÓ ∫¿ÚÙÔ, ÙÔ IHR ‹Ù·Ó ¿ÌÂÛ· ÂÍ·ÚÙË̤ÓÔ ·fi «Ù· ÏÂÊÙ¿ ÙÔ˘ ŒÓÙÈÛÔÓ», ¤Ó· ÎÔÓ‰‡ÏÈÔ 15 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ‰ÔÏ·Ú›ˆÓ ÂÚ›Ô˘ Ô˘ ›¯Â ·Ê‹ÛÂÈ ÛÙË ‰È·ı‹ÎË Ù˘ Ë ∆˙ËÓ º¿ÚÂÏ ŒÓÙÈÛÔÓ (J.F. Edison), ÂÁÁÔÓ‹ ÙÔ˘ ÂÊ¢ڤÙË ∆fiÌ·˜ ŒÓÙÈÛÔÓ. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ N٤ȂÈÓÙ ÿÚ‚ÈÓÁÎ (1994), Á‡Úˆ ÛÙ· 10 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ·fi Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ Û·Ù·Ï‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ∫¿ÚÙÔ «Û ‰ÈηÛÙÈÎÔ‡˜ ·ÁÒÓ˜ ÁÈ· ÙË ‰È·ı‹ÎË Ì ¿ÏÏ· ̤ÏË Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜, ÛÙËÓ ∂Ï‚ÂÙ›·» Î·È Ù· ˘fiÏÔÈ· 5 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ‰fiıËÎ·Ó ÛÙËÓ §ÂÁÂÒÓ· ÁÈ· ÙËÓ ∂È‚›ˆÛË Ù˘ ∂Ï¢ıÂÚ›·˜, ÌÈ·˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ ∫¿ÚÙÔ. «∞fi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ÂΛÓÔ, Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· ¯¿ÓÔÓÙ·È Ì¤Û· ÛÙËÓ ·‚‚·ÈfiÙËÙ·. ∫¿ÔÈ· ·fi ·˘Ù¿ ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔÈÛÙ›. ¶ÔÏÏ¿ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚfiÓ Û οÔÈ· ÂÏ‚ÂÙÈ΋ ÙÚ¿Â˙·». ŸÙ·Ó ÙÔ ‰ÈÔÈÎËÙÈÎfi Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÙÔ˘ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘ „‹ÊÈÛ ÙË ‰È·ÎÔ‹ οı ۯ¤Û˘ Ì·˙› ÙÔ˘, Ô ∫¿ÚÙÔ, ·’ fi,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È, ‰ÂÓ ÙÔ ¿ÊËÛ ӷ ÂÚ¿ÛÂÈ ¤ÙÛÈ. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ IHR, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ· Ô˘ ¤¯ÂÈ Î¿ÓÂÈ, Ô ∫¿ÚÙÔ «ÂÈÛ¤‚·Ï ÛÙ· ÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ IHR Ì ÏËڈ̤ÓÔ˘˜ ÌÚ¿‚Ô˘˜», ÂÓÒ ¤¯ÂÈ ‰È·‰ÒÛÂÈ Î·È ÙÔ «·›ÛÙ¢ÙÔ „¤Ì· fiÙÈ Ë ÛȈÓÈÛÙÈ΋ ∞ÓÙȉ˘ÛÊËÌÈÛÙÈ΋ §›Áη (Anti-Defamation League) ¤¯ÂÈ ı¤ÛÂÈ ˘fi ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯fi Ù˘ ÙÔ IHR ‹‰Ë ·fi ÙÔÓ ÂÚ·Ṳ̂ÓÔ ™Â٤̂ÚÈÔ» (Marcellus 1994). ™ÙȘ 31 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1993, ÙÔ IHR ΤډÈÛ ÙÔÓ ‰ÈηÛÙÈÎfi ·ÁÒÓ· ÙÔ˘ ηٿ ÙÔ˘ ∫¿ÚÙÔ. ∆ÒÚ· ¤¯Ô˘Ó ˘Ô‚¿ÏÏÂÈ Ì‹Ó˘ÛË ÁÈ· ÙȘ ˙ËÌȤ˜ Ô˘ ÚÔοÏÂÛÂ Ë ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÛÙ· ÁÚ·Ê›·
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
203
ÙÔ˘ IÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ηٷÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó Ì˯·Ó‹Ì·Ù· Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÛȉËÚÔÁÚÔıȤ˜, ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ¿ÏÏ· ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘, fiˆ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È Ô °Ô˘¤ÌÂÚ, η٤ÏËÍ·Ó ÛÙÔ «§fiÌ˘ Ù˘ ∂Ï¢ıÂÚ›·˜» Î·È Û ¿ÏϘ ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓ˜ ·fi ÙÔÓ ∫¿ÚÙÔ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ. ¶Èı·Ófiٷٷ, Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë Û·Ù·ÏËı›, ·ÏÏ¿ ÚÔÛ·ıԇ̠ӷ ÙÔ ‰ÈÂÚ¢ӋÛÔ˘Ì» (1994b). ∆ÔÓ ºÂ‚ÚÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1994, Ô ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ ∆ÔÌ ª·ÚÛ¤ÏÔ˘˜ ¤ÛÙÂÈÏ ̷˙Èο ÂÈÛÙÔϤ˜ ÛÙ· ̤ÏË ÙÔ˘ IHR Ì ÌÈ· «∂¶∂π°OÀ™∞ ∂∫∫§∏™∏ ∞¶O ∆O IHR» ‰ÈfiÙÈ, fiˆ˜ ¤ÁÚ·ÊÂ, «Â›¯Â ·Ó·ÁηÛÙ› Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÌÈ· ·ÂÈÏ‹ ηٿ Ù˘ ÂΉÔÙÈ΋˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÙÔ˘ ·ÎÂÚ·ÈfiÙËÙ·˜… Ë ÔÔ›· ÙÔ˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ Ì‹Ó˜ ¤¯ÂÈ ·ÔÌ˘˙‹ÛÂÈ, Î·È ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ·ÔÌ˘˙¿, ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ‰Âο‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ‰ÔÏ¿ÚÈ· ·fi ÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ Ì·˜». Èڛ˜ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙÔ˘, Û˘Ó¤¯È˙Â Ô ª·ÚÛ¤ÏÔ˘˜, «ÙÔ IHR ›Ûˆ˜ Ó· ÌËÓ ÂÈ˙‹ÛÂÈ». O ∫¿ÚÙÔ Î·ÙËÁÔÚ‹ıËΠfiÙÈ ÁÈÓfiÙ·Ó «ÔÏÔ¤Ó· Î·È ÈÔ ·Úfi‚ÏÂÙÔ˜», ÙfiÛÔ Û ÚÔÛˆÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· fiÛÔ Î·È ÛÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘ Î·È fiÙÈ ÂÓ¤ÏÂÍ «ÙËÓ ÂÙ·ÈÚ›· Û ÙÚÂȘ ‰··ÓËÚ¤˜ ·Ú·‚È¿ÛÂȘ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋˜ ȉÈÔÎÙËÛ›·˜». ∆Ô ÈÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÛÙÔȯ›Ô, Ô˘ ÂÓ·ÚÌÔÓ›˙ÂÙ·È Ì ÙȘ ÚfiÛÊ·Ù˜ ·fiÂÈÚ˜ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Ó· ·ÔÛÙ·ÛÈÔÔÈËıÔ‡Ó ·fi ÙȘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈΤ˜ ‰È·Û˘Ó‰¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙÔ‡Ó ˆ˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÔ› ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, Â›Ó·È fiÙÈ ÙÔ Ì‹Ó˘Ì· ηٷ‰›Î·˙ ÙÔÓ ∫¿ÚÙÔ ÁÈ· ·ÚÂÎÙÚÔ‹ «Ù˘ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘ ÙÔ˘ IHR Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ·fi ÙË ÛÔ‚·Ú‹, ·ÌÂÚfiÏËÙË, ·Ó·ıˆÚËÙÈ΋ ÌÂϤÙË, ÙÔ ÚÂÔÚÙ¿˙ Î·È ÙÔÓ Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi, ÚÔ˜ ÙËÓ Í¤ÊÚÂÓË, Ê˘ÏÂÙÈΛ˙Ô˘Û· Î·È Ï·˚Λ˙Ô˘Û· ÂÈÊ˘ÏÏȉÔÁÚ·Ê›·» (Marcellus 1994). O N٤ȂÈÓÙ ∫fiÔ˘Ï ÈÛÙ‡ÂÈ ˆ˜ ÙÔ IHR ÛÙË ÌÂÙ·-∫¿ÚÙÔ ÂÔ¯‹ «ı· ·Ó·ÁηÛÙ› Ó· ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙȘ ˆÏ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ Î·È ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Ô˘ ÂΉ›‰ÂÈ», Û˘ÓÂÒ˜ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ‰ÂÍÈÔ‡˜ ·ÓÙÈÛË̛٘ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ ÙÔ˘: °È· Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÔÈÎÔÓÔÌÈο ‚ÈÒÛÈÌÔ ÙÔ IHR ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Â˘ı˘ÓıÔ‡Ó ÛÙËÓ ¿ÎÚ· ‰ÂÍÈ¿. NÔÌ›˙ˆ ˆ˜ ·Ó ÎÔÈÙ¿ÍÂÈ Î·Ó›˜ ÙȘ ˆÏ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ ÙÔ˘˜ ı· ‰ÂÈ fiÙÈ ÌÂÚÈΤ˜ ·fi ÙȘ ÈÔ Û‡ÓıÂÙ˜, Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÛÔ‚·Ú¤˜, ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ‰Ô˘ÏÂȤ˜ ÙÔ˘˜ Ì¿ÏÏÔÓ ‰ÂÓ Ô˘ÏÔ‡Ó ÙfiÛÔ ÔÏÏ¿ ·ÓÙ›Ù˘· fiÛÔ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ äÓÚ˘ ºÔÚÓÙ O ¢ÈÂıÓ‹˜ ∂‚Ú·›Ô˜ (International Jew), Ù· ¶ÚˆÙfiÎÔÏÏ· ÙˆÓ ™ÔÊÒÓ Ù˘ ™ÈÒÓ (The Protocols of Zion) ‹ οÔÈ· ¿ÏÏ· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘˜. ∞Ó ¤Ú ӷ ‚·ÛÈÛÙÔ‡Ó ÛÙȘ ˆÏ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·, ı· ‚Ô‡ÏÈ·˙·Ó. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó fi,ÙÈ ˙ËÙ¿ Ë ·ÁÔÚ¿. À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏÔ› ËÏÈÎȈ̤ÓÔÈ Ì οÔÈ· ÏÂÊÙ¿ ÛÙËÓ ¿ÎÚË ‹ οÔÈ· Û‡ÓÙ·ÍË, Ô˘ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÂÚ¿ÛÔ˘Ó Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜ ÔÏÂÌÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜. O ªÚ¿ÓÙϸ [™ÌÈı] Ì·˙‡ÂÈ ÙÛÂÎ ÙˆÓ 5.000, ÙˆÓ 7.000 ‹ ÙˆÓ
204
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
3.000 ‰ÔÏ·Ú›ˆÓ. OÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·˘ÙÔ› Â›Ó·È ¿Ú· Ôχ ÏÔ‡ÛÈÔÈ Î·È ·Ôχو˜ ·ÓÒÓ˘ÌÔÈ. À¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ¿ ÏÂÊÙ¿ Ô˘ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· Ì·˙¤„ÂÈ ·Ó ¤¯ÂÈ ÌÈ· ηϋ Ï›ÛÙ· Ì ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÎÔÈÓ‹˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜ — Î·È ÙÔ IHR ¤¯ÂÈ Ì›· Ô˘ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ Û ·ÎÚÔ‰ÂÍÈÔ‡˜. (1994) ∆Ô 1996, ÙÔ IHR ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÓ ·ÎfiÌ· Û˘Ó¤‰ÚÈ· (ÌÂ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ 250 ÂÚ›Ô˘ ·ÙfïÓ), ÙÔ JHR ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ӷ ÂΉ›‰ÂÙ·È (Ì ΢ÎÏÔÊÔÚ›· Á‡Úˆ ÛÙ· 5.000-10.000 ·ÓÙ›Ù˘·) Î·È Ó· ÛÙ¤ÏÓÂÈ Ù·ÎÙÈο Ù· ÂÓËÌÂÚˆÙÈο Ê˘ÏÏ¿‰È·, Ù· ‚È‚Ï›· Î·È ÙÔ˘˜ ηٷÏfiÁÔ˘˜ Ì ÙȘ ‚ÈÓÙÂÔÙ·Èӛ˜ ÙÔ˘. ∂›Ù ÙÔ IHR ÂÈ˙‹ÛÂÈ Ù˘ ‰È·ÎÔ‹˜ ÙˆÓ Û¯¤ÛÂÒÓ ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ ∫¿ÚÙÔ Â›Ù fi¯È, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ì ˘’ fi„ÈÓ Ì·˜ fiÙÈ ÙÔ Î›ÓËÌ· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈ· ÔÌÔÈÔÁÂÓ‹˜ ÔÌ¿‰· Î·È fiÙÈ Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ ÌfiÓÔ Û˘ÓÂÎÙÈÎfi ÙÔ˘ ÈÛÙfi. ª∞ƒ∫ °OÀ∂ª¶∂ƒ ∂Í·ÈÚÒÓÙ·˜ ›Ûˆ˜ ÙÔÓ N٤ȂÈÓÙ ÿÚ‚ÈÓÁÎ, Ô ª·ÚÎ °Ô˘¤ÌÂÚ Ú¤ÂÈ Ó· ›ӷÈ, ̤۷ ÛÙÔ Î›ÓËÌ· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ÂΛÓÔ˜ Ì ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÁÓÒÛÂȘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·˜. ∫¿ÔÈÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÈÛ¯˘ÚÈÛÙ› fiÙÈ ÙÔ Ì¿ÛÙÂÚ ÙÔ˘ °Ô˘¤ÌÂÚ ÛÙË ™‡Á¯ÚÔÓË ∂˘Úˆ·˚΋ πÛÙÔÚ›· ·fi ÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ πÓÙÈ¿Ó· Â›Ó·È Ï·ÛÙfi, ·ÏÏ¿ ÙËÏÂÊÒÓËÛ· ÚÔÛˆÈο ÛÙÔ ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Î·È Ì ‰È·‚‚·›ˆÛ·Ó fiÙÈ Ô Ù›ÙÏÔ˜ ÛÔ˘‰ÒÓ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÁÓ‹ÛÈÔ˜. O °Ô˘¤ÌÂÚ ‹Ïı ÛÙÔ ÚÔÛ΋ÓÈÔ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ fiÙ·Ó ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠˆ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜ ˘ÂÚ¿ÛÈÛ˘ ÛÙË ‰›ÎË ÙÔ˘ ∆Û‡ÓÙÂÏ, ÙÔ 1985. O °Ô˘¤ÌÂÚ ·ÚÓ‹ıËΠfiÙÈ ¤ÙÚÂÊ ÔÈ·‰‹ÔÙ ڷÙÛÈÛÙÈο ‹ ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈο ·ÈÛı‹Ì·Ù· Î·È ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠˆ˜ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ «Ù›ÔÙ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÁÈ· ÙÔ ÓÂÔÓ·˙ÈÛÙÈÎfi ΛÓËÌ· ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·» ·fi ·˘Ù¿ Ô˘ ‰È·‚¿˙ÂÈ ÛÙȘ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ (1994b). ¶¿ÓÙˆ˜, Ô °Ô˘¤ÌÂÚ ˘‹ÚÍ οÔÙÂ Û˘ÓÙ¿ÎÙ˘ Âȉ‹ÛÂˆÓ ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· National Vanguard, ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ™˘ÌÌ·¯›·˜, Ù˘ ÓÂÔÓ·˙ÈÛÙÈ΋˜, ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈ΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ °Ô˘›ÏÈ·Ì ¶›ÂÚ˜. ∂Í¿ÏÏÔ˘, Ô °Ô˘¤ÌÂÚ ‰ÂÓ ·ÔÎËÚ‡ÛÛÂÈ Ù· Û¯fiÏÈ· Ô˘ ›¯Â οÓÂÈ Û ÌÈ· Û˘Ó¤ÓÙ¢͋ ÙÔ˘ ÙÔ 1989, fiÙ·Ó ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠˆ˜ ÔÈ ∏¶∞ ÌÂÙ·ÙÚ¤ÔÓÙ·È Û «¤Ó· ›‰Ô˜ ÌÂÍÈηÓÔÔÈË̤Ó˘, ÔÚÙÔÚÈηÓÔÔÈË̤Ó˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜», ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ·ÔÙ˘¯›·˜ ÙˆÓ «§Â˘ÎÒÓ ∞ÌÂÚÈηÓÒÓ» Ó· ·Ó··Ú·¯ıÔ‡Ó Â·ÚÎÒ˜. (Ÿ¯È ˆ˜ Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ·ÈÛı‹Ì·Ù· Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ· ÛÙËÓ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ÎÔÈÓˆÓ›·, fiÔ˘ ÔÏÔ¤Ó· Î·È Û˘¯ÓfiÙÂÚ· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi„ÂȘ ˘¤Ú ÙÔ˘ Ê˘ÏÂÙÈÎÔ‡ ‰È·¯ˆÚÈÛÌÔ‡. ∏ Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ °Ô˘¤ÌÂÚ ÌÔ˘ ›¯Â ÂÈ ÙÔ 1995, ÛÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙÔ˘ IHR, fiÙÈ fiÏÔÈ ·˘ÙÔ› ÔÈ §Â˘ÎÔ› ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ó Ó· ·Ú·ÔÓÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ fiÛ· ·È‰È¿ οÓÔ˘Ó ÔÈ ¿ÏϘ Ê˘Ï¤˜ Î·È Ó· ·Ú¯›ÛÔ˘Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ·.) ™ÙȘ 27 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1993, Ù¤ÏÔ˜, Ô °Ô˘¤ÌÂÚ
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
205
·ÔÙ¤ÏÂÛ ÛÙfi¯Ô ÌÈ·˜ «Âȯ›ÚËÛ˘ ·ÔÎ¿Ï˘„˘», ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˘ ·fi ÙÔ ∫¤ÓÙÚÔ Simon Wiesenthal, ÙËÓ ÔÔ›· Ì·ÁÓËÙÔÛÎfiËÛ ÎÚ˘Ê¿ ÙÔ ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ÙËÏÂÔÙÈÎfi ‰›ÎÙ˘Ô CBS. K·Ù¿ ÙËÓ «Âȯ›ÚËÛË» ·˘Ù‹, Ô ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ ÙÔ˘ ΤÓÙÚÔ˘ °È·ÚfiÓ ™‚ÔÚ¤˘, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÔ „¢‰ÒÓ˘ÌÔ ƒÔÓ ºÈÔ‡ÚÈ, Û˘Ó·ÓÙ‹ıËΠ̠ÙÔÓ °Ô˘¤ÌÂÚ Û ¤Ó· ηʤ ÁÈ· ÌÈ· Û˘˙‹ÙËÛË Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ The Right Way, ¤Ó· ÂÚÈÔ‰ÈÎfi-Ì·˚ÌÔ‡ Ô˘ ÊÙÈ¿¯ÙËΠÁÈ· Ó· ÂÍ··Ù‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÓÂÔÓ·˙› ÒÛÙ ӷ ·Ôηχ„Ô˘Ó ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. O °Ô˘¤ÌÂÚ ÁÚ‹ÁÔÚ· ηٿϷ‚ fiÙÈ Ô ™‚ÔÚ¤˘ «‹Ù·Ó Ú¿ÎÙÔÚ·˜ οÔÈÔ˘» Î·È fiÙÈ «¤ÏÂÁ ÚÔÊ·ÓÒ˜ „¤Ì·Ù·» Î·È ·Ô¯ÒÚËÛ (1994b). ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ô °Ô˘¤ÌÂÚ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠ۠ÌÈ· ÂÎÔÌ‹ Ù˘ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ηψ‰È·Î‹˜ ÙËÏÂfiÚ·Û˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÓÂÔÓ·˙› ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·È ÛÙȘ ∏¶∞, fiÔ˘ ‰‹ÏˆÛ fiÙÈ Ë ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ∫¤ÓÙÚÔ˘ Simon Wiesenthal ÁÈ· ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·Ú·ÔÈË̤ÓË. ∆¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ì˘ÛÙÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ∫¤ÓÙÚÔ˘ Simon Wiesenthal ÂÁ›ÚÔ˘Ó ÔÏÏ¿ ‰˘Û¿ÚÂÛÙ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ó·ÚˆÙËı› ηÓ›˜ Ò˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ, ·Ó Ô °Ô˘¤ÌÂÚ fiÓÙˆ˜ ÚÔÛ·ı› (fiˆ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È) Ó· ·ÔÛÙ·ÛÈÔÔÈËı› ·fi ÙË ÓÂÔÓ·˙ÈÛÙÈ΋ «Ù¤Ú˘Á·» ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ, Ó· Û˘ÌʈӋÛÂÈ Ó· ÚÔÛ¤ÏıÂÈ Û ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· Û˘Ó¿ÓÙËÛË. ∞ÎfiÌ· Î·È Ô Ê›ÏÔ˜ ÙÔ˘, Ô N٤ȂÈÓÙ ∫fiÔ˘Ï, ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È fiÙÈ «Ô °Ô˘¤ÌÂÚ ‰ÂÓ ‚Ú›ÛÎÂÈ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· fiÙÈ Â›Ó·È ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈ΋ ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓ›· Ô˘ fi¯È ÌfiÓÔ ÂÈı·Ú¯Â›Ù·È ̤ۈ ÙÔ˘ ÙÚfiÌÔ˘ Î·È Ù˘ ‚›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ÔÔ›· ÌÈ· ΢‚¤ÚÓËÛË Ù·˝˙ÂÈ ÙÔÓ Ï·fi Ù˘ Ì „¤Ì·Ù· ÁÈ· Ó· ÙÔÓ ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÂÈı·Ú¯Ë̤ÓÔ». O ∫fiÔ˘Ï ÚÔÛı¤ÙÂÈ ˆ˜ «ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÂÈÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ ÂÂȉ‹ ϤÓ „¤Ì·Ù· ÛÙÔÓ Ï·fi ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ·ÏÏ¿ ÙËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ ·ÚÎÂÙÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÌÈÏÔ‡Ó È‰È·›ÙÂÚ· ÎÔϷ΢ÙÈο ÁÈ· Ù· fiÛ· ›¯·Ó ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÔÈ Ó·˙› ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÒÓÙ·˜ ÙÔÓ Ï·fi ÙÔ˘˜ Ì „¤Ì·Ù· Î·È ·Ó·ÎÚ›‚ÂȘ, ÒÛÙ ӷ ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ËıÈÎfi ÙÔ˘ „ËÏ¿ Î·È Ó· Û˘ÓÙËÚ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ ·ÓÒÙÂÚÔ˘ Ï·Ô‡» (1994). O °Ô˘¤ÌÂÚ Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Â˘Ê˘‹˜ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂÌÊ·Ó›ÛÈÌÔ˜ Î·È ı· ‹Ù·Ó ›Ûˆ˜ ÈηÓfi˜ ÁÈ· ÛÔ‚·Ú‹ ÈÛÙÔÚÈ΋ ·Î·‰ËÌ·˚΋ ÂÚÁ·Û›· ·Ó ÍÂÂÚÓÔ‡Û ÙËÓ ÂÌÌÔÓ‹ ÙÔ˘ Ì ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Î·È ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. °ÓˆÚ›˙ÂÈ ÈÛÙÔÚ›· Î·È Û‡Á¯ÚÔÓË ÔÏÈÙÈ΋ Î·È Â›Ó·È Ôχ ηÏfi˜ Û˘˙ËÙËÙ‹˜ Û ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÈÏ›· ıÂÌ¿ÙˆÓ. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, ¤Ó· ·fi Ù· ı¤Ì·Ù· ·˘Ù¿ Â›Ó·È ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ‚ϤÂÈ, ÁÂÓÈ·ÔÓÙ·˜, ˆ˜ Û˘ÁÎÚÔÙË̤ÓÔ Û‡ÓÔÏÔ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ÊÔ‚¿Ù·È ˆ˜ ÂÓÈ·›Ô ΛӉ˘ÓÔ ÁÈ· ÙÔÓ ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi Î·È ·ÁÎfiÛÌÈÔ ÔÏÈÙÈÛÌfi. O °Ô˘¤ÌÂÚ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· οÓÂÈ ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÌÂÌÔӈ̤ÓÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ Ú¿ÍÂȘ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ˘ ·Ú¤ÛÔ˘Ó ‹ Ó· ÌËÓ ÙÔ˘ ·Ú¤ÛÔ˘Ó, Î·È «ÛÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜», ÁÂÓÈο, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙȘ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓ˜ Ú¿ÍÂȘ ÁÂÓÈο ηٷ‰Èο˙ÂÈ, ÂÓÒ ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ηٷÓÔ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÂÁÁÂÓ‹ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡.
206
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
N∆∂´µπN∆ πƒµπN°∫ O N٤ȂÈÓÙ ÿÚ‚ÈÓÁÎ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛÔ˘‰¿ÛÂÈ ÈÛÙÔÚ›·, ·ÏÏ¿ ¯ˆÚ›˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Î·Ï¿ Ù· ΢ÚÈfiÙÂÚ· ¤ÁÁÚ·Ê· Ù˘ ·ÓÒÙÂÚ˘ ËÁÂÛ›·˜ ÙˆÓ Ó·˙› Î·È Â›Ó·È Èı·Ófiٷٷ Ô ·ÚÓËÙ‹˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Ì ÙËÓ ÏËÚ¤ÛÙÂÚË ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÓË̤ڈÛË. ∞Ó Î·È Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘ ‰È·ÙÚ¤¯Ô˘Ó ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ µ´ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ —Â›Ó·È Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ‚È‚Ï›ˆÓ fiˆ˜ ∏ ηٷÛÙÚÔÊ‹ Ù˘ ¢Ú¤Û‰Ë˜ (The Destruction of Dresden, 1963) Î·È ∏ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ·ÙÔÌÈ΋ ‚fiÌ‚· (The German Atom Bomb, 1967), ηıÒ˜ Î·È ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÒÓ fiˆ˜ ∆· ›¯ÓË Ù˘ ∞ÏÂÔ‡˜ (The Trail of the Fox, 1977Ø ÁÈ· ÙÔÓ ƒfiÌÂÏ), O fiÏÂÌÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ (Hitler’s War, 1977), O fiÏÂÌÔ˜ ÙÔ˘ ∆ÛÒÚÙÛÈÏ (Churchill’s War, 1987), °Î¤ÚÈÓÁÎ (Göring, 1989) Î·È °Î¤ÌÂϘ: πı‡ÓˆÓ ÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ∆Ú›ÙÔ˘ ƒ¿È¯ (Göbbels: Mastermind of the Third Reich, 1996)— ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ·˘Í¿ÓÂÙ·È Û˘Ó¯Ҙ. «¶ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ·Ó·ıˆÚËı›. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ‚Á¿Ïˆ ÙÔ Î·¤ÏÔ ÛÙÔ˘˜ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘˜ ÌÔ˘ Î·È ÛÙȘ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ — .¯. ÁÈ· ÙÔ Ì¿ÚÎÂÙÈÓÁÎ Î·È Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ Ϥ͢ OÏÔη‡ÙˆÌ·: ۯ‰fiÓ ÂÚÈ̤ӈ Ó· ‰ˆ ÙËÓ ¤Ó‰ÂÈÍË “∆ª” (Û‹Ì· ηٷÙÂı¤Ó) Ó· ÙËÓ ·ÎÔÏÔ˘ı›» (1994). °È· ÙÔÓ ÿÚ‚ÈÓÁÎ Ë ¿ÚÓËÛË ¤¯ÂÈ ÂÍÂÏȯı› Û fiÏÂÌÔ, ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ì¿ÏÈÛÙ· ¤¯ÂÈ ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ Ì ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜: «µÚ›ÛÎÔÌ·È Û ¤Ó·Ó ·ÁÒÓ· ÂÈ‚›ˆÛ˘. ™Ùfi¯Ô˜ ÌÔ˘ Â›Ó·È Ó· ÛÙ·ıÒ fiÚıÈÔ˜ ¤ÓÙ ÏÂÙ¿ ÌÂÙ¿ ÙË ÌÂÁ¿ÏË ·fi‚·ÛË Î·È fi¯È Ó· ¤Ûˆ ËÚˆÈο ¤ÓÙ ÏÂÙ¿ ÚÈÓ ÙÂÏÈο ˘„ˆı› Ë ÛËÌ·›·. ∂›Ì·È ÂÂÈṲ̂ÓÔ˜ ˆ˜ Â›Ó·È ÌÈ· Ì¿¯Ë Ô˘ ÙËÓ ÎÂÚ‰›˙Ô˘Ì» (1994). ŸÙ·Ó ÙÂÏ›ˆÛ ÙË ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ °Î¤ÌÂϘ, ϤÂÈ Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ, Ô ÂΉfiÙ˘ ÙÔ˘ fi¯È ÌfiÓÔÓ ·ÚÓ‹ıËΠӷ ÙÈÌ‹ÛÂÈ ÙÔ Û˘Ì‚fiÏ·ÈÔ Ô˘ ›¯·Ó ˘ÔÁÚ¿„ÂÈ, ÂÂȉ‹ ›¯Â Á›ÓÂÈ ·ÚÓËÙ‹˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ·ÏÏ¿ ÚÔÛ·ı› ÙÒÚ· Ó· ¿ÚÂÈ ›Ûˆ Î·È ÙËÓ «ÂÍ·„‹ÊÈ· ÚÔηٷ‚ÔÏ‹» Ô˘ ÙÔ˘ ›¯Â ‰ÒÛÂÈ. ∏ ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÂΉfiıËΠÙÂÏÈο ·fi ÙÔÓ Ô›ÎÔ Focal Point, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂΉ›‰ÂÈ Ù· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ ÿÚ‚ÈÓÁÎ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ. OÈ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ ÿÚ‚ÈÓÁÎ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ¤¯Ô˘Ó ÂÍÂÏȯı› ·fi ÙfiÙ Ԣ ÂÎÊÚ¿ÛÙËÎ·Ó ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿, ÙÔ 1977, fiÙ·Ó ÚÔÛ¤ÊÂÚ 1.000 ‰ÔÏ¿ÚÈ· Û fiÔÈÔÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÙÔ˘ ʤÚÂÈ ·Ô‰Â›ÍÂȘ fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ ‰È¤Ù·Í ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ. ∞ÊÔ‡ ‰È¿‚·Û ÙËÓ ŒÎıÂÛË §fiȯÙÂÚ (The Leuchter Report, 1989), Ë ÔÔ›· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ÁÈ· ·ÓıÚˆÔÎÙÔӛ˜, Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ·ÚÓÂ›Ù·È ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘, fi¯È ·ÏÒ˜ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ Û ·˘Ùfi. ¶ÂÚȤÚÁˆ˜, Û˘¯Ó¿ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ·ÌÊÈ‚¿ÏÏÂÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ÚÔÙ¿ÛÛÔ˘Ó ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜. ∆Ô 1994 ÌÔ˘ › fiÙÈ, ‰È·‚¿˙ÔÓÙ·˜ Ù· ·ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ ÙÔ˘ Õȯ̷Ó, ¯¿ÚËΠԢ ‰ÂÓ Â›¯Â «˘ÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÙË ÛÙÂÓfiÌ˘·ÏË ¿Ô„Ë fiÙÈ ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ ηӤӷ OÏÔη‡ÙˆÌ·» (1994). ∆ËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹, ·Ó¤ÊÂÚ fiÙÈ ÌfiÓÔÓ 500.000 ÌÂ
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
207
600.000 ∂‚Ú·›ÔÈ Â›¯·Ó Âı¿ÓÂÈ, ˆ˜ ı‡Ì·Ù· ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ — ÙÔ ËıÈÎfi ÈÛÔ‰‡Ó·ÌÔ, ÌÔ˘ ›Â, ÙÔ˘ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ‡ Ù˘ ¢Ú¤Û‰Ë˜ ‹ Ù˘ ÃÈÚÔ̷ۛ. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ÛÙȘ 27 πÔ˘Ï›Ô˘ 1995, fiÙ·Ó ÔÈ ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ¤˜ ÌÈ·˜ ·˘ÛÙÚ·ÏÈ·Ó‹˜ ÂÎÔÌ‹˜ Ú·‰ÈÔÊÒÓÔ˘ ÙÔÓ ÚÒÙËÛ·Ó fiÛÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Ó·˙›, Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ·Ú·‰¤¯ÙËΠˆ˜ Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÂÁÁ›˙ÂÈ Ù· 4 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·: «ÛΤÊÙÔÌ·È fiˆ˜ οı ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜: ı· Ú¤ÂÈ Ó· Û·˜ ‰ÒÛˆ ¤Ó· ‡ÚÔ˜ ·ÚÈıÌÒÓ Î·È ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˆ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 1 ÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ¤Ó· ÙÂÚ·Ù҉˜ ÓÔ‡ÌÂÚÔ, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ÙÈ ÂÓÓÔ› ηÓ›˜ Ì ÙË Ï¤ÍË “ÛÎÔÙÒıËηӔ. ∞Ó ÙÔ Ó· ‚¿ÏÂȘ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Û ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘, fiÔ˘ ·˘ÙÔ› Âı·›ÓÔ˘Ó ÏfiÁˆ ÙˆÓ ‚¿Ú‚·ÚˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ, ÙÔ˘ Ù‡ÊÔ˘ Î·È ÙˆÓ ÂȉËÌÈÒÓ, ıˆÚÂ›Ù·È ‰ÔÏÔÊÔÓ›·, ÙfiÙ ı· Û·˜ ¤‰ÈÓ· ¤Ó· ÓÔ‡ÌÂÚÔ Á‡Úˆ ÛÙ· 4 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·, ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· fiÙÈ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·ÓıÚÒˆÓ fiÓÙˆ˜ ¤ı·Ó·Ó ̤۷ ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰· ·˘Ù¿ ˘fi Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó ÂÌÊ·Ó›˜ ηٿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘» (∂ÈÊ˘ÏÏ›‰· ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Searchlight, 1995, Û. 2). ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, Ô ÿÚ‚ÈÓÁΠη٤ıÂÛ ˆ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜ ˘ÂÚ¿ÛÈÛ˘ ÛÙË ‰›ÎË ÙÔ˘ ∆Û‡ÓÙÂÏ, ÙÔ 1985. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ·˘Ùfi, ‰È¿ÊÔÚ˜ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ ¿Ú¯ÈÛ·Ó ÔÈÓÈΤ˜ ‰ÈÒÍÂȘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘. Œ¯ÂÈ ·ÂÏ·ı› Î·È ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ··ÁÔÚ¢ı› Ë Â›ÛÔ‰Ô˜ Û ÔÏϤ˜ ¯ÒÚ˜ Î·È Ù· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ·ÔÛ˘Úı› ·fi ÔÚÈṲ̂ӷ ‚È‚ÏÈԈϛ·, ÂÓÒ ¿ÏÏ· Ô˘ Ù· ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÛÙ› ‚·Ó‰·ÏÈÛÌÔ‡˜. ∆ÔÓ ª¿ÈÔ ÙÔ˘ 1992, Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ‰‹ÏˆÛ ÌÚÔÛÙ¿ Û ¤Ó· ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈÔ fiÙÈ Ô ·Ó·Î·Ù·Û΢·Ṳ̂ÓÔ˜ ı¿Ï·ÌÔ˜ ·ÂÚ›ˆÓ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ ‹Ù·Ó «ÌÈ· ·¿ÙË Ô˘ ¯Ù›ÛÙËΠÌÂÙ¿ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ». ∆ÔÓ ÂfiÌÂÓÔ Ì‹Ó·, fiÙ·Ó ¤Êı·Û Ì ÙÔ ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ ÛÙË ƒÒÌË, ÙÔÓ ÂÚÈ·ÎψÛÂ Ë ·ÛÙ˘ÓÔÌ›· Î·È ÙÔÓ ¤‚·Ï ÛÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ ÁÈ· ÙÔ ªfiÓ·¯Ô, fiÔ˘ ÙÔ˘ ··ÁÁ¤ÏıËÎÂ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ÓÔÌÔıÂÛ›·, ηÙËÁÔÚ›· ÁÈ· «‰˘ÛÊ‹ÌËÛË Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ ÓÂÎÚÒÓ». ∫·Ù·‰ÈοÛÙËÎÂ Î·È ÙÔ˘ ÂÈ‚Ï‹ıËΠÚfiÛÙÈÌÔ 3.000 ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ Ì¿ÚΈÓ. ∏ ¤ÊÂÛË Ô˘ ·Û΋ıËΠηٿ Ù˘ ·fiÊ·Û˘ ·ÔÚÚ›ÊıËÎÂ Î·È ÙÔ ÚfiÛÙÈÌÔ ·˘Í‹ıËΠ۠30.000 Ì¿Úη. ™Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1992, ÂÓÒ Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙËÓ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·, ÂȉÔÔÈ‹ıËΠ·fi ÙËÓ Î·Ó·‰È΋ ΢‚¤ÚÓËÛË fiÙÈ ‰ÂÓ ı· ÙÔ˘ ÂÈÙÚÂfiÙ·Ó Ë Â›ÛÔ‰Ô˜ ÛÙË ¯ÒÚ·. øÛÙfiÛÔ, ‹Á ÛÙÔÓ ∫·Ó·‰¿ —·Ú¿ ÙËÓ ··ÁfiÚ¢ÛË— ÁÈ· Ó· ·Ú·Ï¿‚ÂÈ ·fi ÌÈ· Û˘ÓÙËÚËÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ ‚Ú·‚Â›Ô ∆˙ˆÚÙ˙ ŸÚÁÔ˘ÂÏ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘. ™˘ÓÂÏ‹ÊıË ÂÈÙfiÔ˘, ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓıËΠ‰Â̤ÓÔ˜ Ì ¯ÂÈÚÔ¤‰Â˜ Î·È ·ÂÏ¿ıËΠ‚¿ÛÂÈ ÙÔ˘ ÛÎÂÙÈÎÔ‡ fiÙÈ Ë Î·Ù·‰›ÎË ÙÔ˘ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· ηıÈÛÙÔ‡Û Èı·Ó‹ ÙË ‰È¿Ú·ÍË ·ÚfiÌÔÈˆÓ ·‰ÈÎËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÛÙÔÓ ∫·Ó·‰¿. Œˆ˜ ÙÒÚ·, ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ··ÁÔÚ¢ı› Ë Â›ÛÔ‰Ô˜ ÛÙËÓ ∞˘ÛÙÚ·Ï›·, ÛÙÔÓ ∫·Ó·‰¿, ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·, ÙËÓ πÙ·Ï›·, ÙË N¤· ∑ËÏ·Ó‰›· Î·È ÙË NfiÙÈ· ∞ÊÚÈ΋. ∞Ó Î·È Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ·ÚÓÂ›Ù·È Î¿ı ›ÛËÌË Û‡Ó‰ÂÛË Ì ÙÔ IHR («ı· ‰ÂȘ fiÙÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÌÔ˘ ‰ÂÓ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜»), Â›Ó·È Ù·ÎÙÈ-
208
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
Îfi˜ ÔÌÈÏËÙ‹˜ ÛÙ· Û˘Ó¤‰ÚÈ¿ ÙÔ˘ Î·È Û˘¯Ó¿ ‰›ÓÂÈ ‰È·Ï¤ÍÂȘ Û ÔÌ¿‰Â˜ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ·Ó¿ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ∆Ô 1995, ÛÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙÔ˘ IHR ÛÙÔ ÿÚ‚·˚Ó Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ‹Ù·Ó Ô Î‡ÚÈÔ˜ ÔÌÈÏËÙ‹˜ Î·È ·ÔÙ¤ÏÂÛ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ï·ÙÚ›·˜ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¢ÚÈÛÎÔ̤ÓÔ˘˜. O ÿÚ‚ÈÓÁÎ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ô ›‰ÈÔ˜ ›Ûˆ ·fi ÙÔ ÙÚ·¤˙È fiÔ˘ ˆÏÔ‡ÓÙ·Ó Ù· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘, ˘ÔÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ·ÓÙ›Ù˘·. ŸÛÔÈ ·ÁfiÚ·˙·Ó ÙÔ ‚È‚Ï›Ô O ¶fiÏÂÌÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ ¤·ÈÚÓ·Ó ˆ˜ ‰ÒÚÔ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÛËÌ·ÈԇϷ Ì ÙË Û‚¿ÛÙÈη, Û·Ó ·˘Ù‹Ó Ô˘ Î˘Ì¿ÙÈ˙ ¿Óˆ ÛÙË Ì·‡ÚË ªÂÚÛÂÓÙ¤˜ ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÌÈ·˜ Û˘ÓÔÌÈÏ›·˜ Ì ‰˘Ô ı·˘Ì·ÛÙ¤˜ ÙÔ˘, Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ÂÍ‹ÁËÛ fiÙÈ Ë ·ÁÎfiÛÌÈ· ‚ڷ˚΋ Ê·ÙÚ›· ‰Ô˘Ï‡ÂÈ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ·ÔÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Î·È ÙȘ ‰È·Ï¤ÍÂȘ ÙÔ˘. ∂›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· ˆ˜ Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÔÏÏÒÓ Â‚Ú·˚ÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, ·ÓÙÔ‡ fiÔ˘ ¤¯ÂÈ ÎÏËı› Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙÔ 1995 ÎÏ‹ıËΠӷ ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, ÛÙÔ ª¤ÚÎϸ, ·fi ÌÈ· ÔÚÁ¿ÓˆÛË ˘ÂÚ¿ÛÈÛ˘ Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, ·ÏÏ¿ Ë ‰È¿ÏÂÍ‹ ÙÔ˘ ¤ÁÈÓ ÛÙfi¯Ô˜ ÈÎÂÙÔÊÔÚÈÒÓ Î·È ¤ÙÛÈ ‰ÂÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ. øÛÙfiÛÔ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÙ·È Û·Ê‹˜ ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÙÔÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·˘ıfiÚÌËÙ˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ Û οÔÈÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Î·È Û ÌÈ· ·ÁÎfiÛÌÈ·, ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË Û˘ÓˆÌÔÛ›·. O ÿÚ‚ÈÓÁÎ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ·‰˘Ó·Ù› Ó· οÓÂÈ ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ·˘Ù‹. ∆Ô 1995, Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ·Ú¢ڤıËΠ۠ÌÈ· ‰È¿ÏÂÍË Ù˘ NÙ¤ÌÔÚ· §›ÛÙ·Ù (D. Lipstadt) ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ÌÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÔÔ›·˜ ÛËÎÒıËÎÂ Î·È ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ ÛÙÔ ÎÔÈÓfi ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ¿ ÙÔ˘. πÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È ˆ˜ ·Ì¤Ûˆ˜ ÂÚÈ΢ÎÏÒıËΠ·fi ̤ÏË ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ Ô˘ ÙÔ˘ ˙ËÙÔ‡Û·Ó ·˘ÙfiÁÚ·ÊÔ. ∂›¯Â ʤÚÂÈ Ï¤ÂÈ ¤Ó· ÎÔ˘Ù› Ì ·ÓÙ›Ù˘· Ù˘ ‚ÈÔÁÚ·Ê›·˜ ÙÔ˘ °Î¤ÚÈÓÁÎ, Ù· ÔÔ›· Î·È ¯¿ÚÈÛ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ÒÛÙ ÔÈ ÊÔÈÙËÙ¤˜ Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ‰Ô˘Ó «ÔÈÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰˘fi Ì·˜ ϤÂÈ „¤Ì·Ù·». ™Ô‚·Ú¿; ∞Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â Û¯¤‰ÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, ÙfiÙ ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÔÈ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ ÙÔ˘ ÛÙË ÛÂÏ›‰· 238 ÙÔ˘ °Î¤ÚÈÓÁÎ, fiÔ˘ Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ÁÚ¿ÊÂÈ: «∏ ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢ÛË ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ Ì›· ·fi ÙȘ Èı·ÓfiÙËÙ˜ Ô˘ Ô °Î¤ÚÈÓÁÎ ‰È›‰Â. “∏ ¿ÏÏË Â›Ó·È Ë ·ÎfiÏÔ˘ıË”, ‰‹ÏˆÓ ÙÔÓ NԤ̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1938, ÂÈϤÁÔÓÙ·˜ ÙȘ ϤÍÂȘ ÙÔ˘ Ì ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÂÈ̤ÏÂÈ·. “∞Ó Û ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ÚÔ‚ÏÂÙ‹ ÛÙÈÁÌ‹ ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ‚ÚÂı› ÙÔ °ÂÚÌ·ÓÈÎfi ƒ¿È¯ ÛÂ Û˘Óı‹Î˜ Â͈ÙÂÚÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Û‡ÁÎÚÔ˘Û˘, ÙfiÙÂ Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ ÂÌ›˜ ÛÙËÓ °ÂÚÌ·Ó›· ı· ·Û¯ÔÏËıԇ̠ÚÒÙ· Î·È Î˘Ú›·Ú¯· Ì ÙË ‰È¢ı¤ÙËÛË ÙˆÓ ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌÒÓ Ì·˜ Ì ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜”». ªÈ· Î·È Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ë ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢ÛË ‹Ù·Ó ·˘Ùfi Ô˘ ÔÈ Ó·˙› ÂÓÓÔÔ‡Û·Ó Ì ÙȘ ϤÍÂȘ Ausrottung (ÂÍÔÏfiıÚ¢ÛË) Î·È ∆ÂÏÈ΋ §‡ÛË, ÙfiÙ ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ‹ıÂÏ ӷ ÂÈ Â‰Ò Ô °Î¤ÚÈÓÁÎ, ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ Û ¤Ó· ‰Â‡ÙÂÚÔ Û¯¤‰ÈÔ; ∫·È ÙÈ Ó· ÈÛÙ¤„Ô˘Ó ÔÈ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ fiÙ·Ó ÊÙ¿ÛÔ˘Ó ÛÙË ÛÂÏ›‰· 343 ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, fiÔ˘ Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ÁÚ¿ÊÂÈ Ù· ÂÍ‹˜:
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
209
∏ ÈÛÙÔÚ›· Ì¿˜ ‰È‰¿ÛÎÂÈ Û‹ÌÂÚ· fiÙÈ ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ̤ÚÔ˜ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÌÂٷʤÚÔÓÙ·Ó [ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰·] —ÂȉÈο ÂΛÓÔÈ Ô˘ ‹Ù·Ó Ôχ Ó¤ÔÈ ‹ Ôχ ¿ÚÚˆÛÙÔÈ ÁÈ· Ó· ÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó— ‰ÔÏÔÊÔÓÔ‡ÓÙ·Ó ÎÙËÓˆ‰Ò˜, Ì ÙËÓ ¿ÊÈÍ‹ ÙÔ˘˜. ∆· ¤ÁÁÚ·Ê· Ô˘ ÛÒ˙ÔÓÙ·È ‰ÂÓ ·Ú¤¯Ô˘Ó η̛· ·fi‰ÂÈÍË fiÙÈ Ù¤ÙÔȘ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ ‹Ù·Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜. ¢ÂÓ ·ÔηχÙÔ˘Ó ÚËÙ¤˜ «¿ÓˆıÂÓ» ‰È·Ù·Á¤˜, ÂÓÒ ÔÈ ÛÊ·Á¤˜ ÔÈ ›‰È˜ Á›ÓÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÓÙfiÈÔ˘˜ Ó·˙› (Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó fiÏÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›), ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÊÔÚÙÒÓÔÓÙ·Ó ÛˆÚˉfiÓ ÔÈ ÂÎÙÔÈṲ̂ÓÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ. ŸÙÈ ‹Ù·Ó ÂÈÙfiȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÂÍfiÓÙˆÛ˘ Ê·›ÓÂÙ·È Î·È ·fi ÍÂÛ¿ÛÌ·Ù· ·fiÁÓˆÛ˘, fiˆ˜ ÂΛÓÔ ÙÔ˘ °ÂÓÈÎÔ‡ ¢ÈÔÈÎËÙ‹ ÷Ә ºÚ·ÓÎ Û ¤Ó· Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ÛÙËÓ ∫Ú·ÎÔ‚›·, ÛÙȘ 16 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1941: «Œ¯ˆ ·Ú¯›ÛÂÈ ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛÂȘ Ì ÛÙfi¯Ô Ó· ÙÔ˘˜ ˆı‹Ûˆ [ÈÔ] ·Ó·ÙÔÏÈο. ∆ÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ı· Á›ÓÂÈ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË Û˘Ó‰È¿ÛÎÂ„Ë ÛÙÔ µÂÚÔÏ›ÓÔ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ·˘Ùfi… ˘fi ÙÔÓ Obergruppenführer* ÙˆÓ ∂˜-∂˜, ÙÔÓ Ã¿ÈÓÙÚȯ [«™˘Ó‰È¿ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ µ¿Ó˙ (Wannsee)», Ù˘ 20˘ π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1942]. Ÿˆ˜ Î·È Ó· ¤¯ÂÈ, ı· ·Ú¯›ÛÂÈ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ¤ÍÔ‰Ô˜ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ… ∞ÏÏ¿ ÙÈ ı· οÓÔ˘Ì Ì ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜; º·ÓÙ¿˙ÂÛÙ ˆ˜ ı· ÛÙÂÁ·ÛÙÔ‡Ó Û ÂÚÈÔÈË̤ӷ ·ÁÚÔÎÙ‹Ì·Ù· ÛÙȘ ·گ›Â˜ Ù˘ µ·ÏÙÈ΋˜; ™ÙÔ µÂÚÔÏ›ÓÔ Ì·˜ ϤÓÂ: ∆È Û·˜ ÂÈÚ¿˙ÂÈ; O‡Ù ÂÌ›˜ ÙÔ˘˜ ¯ÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙÂ, ηı·Ú›ÛÙ ÙÔ˘˜ ÂÛ›˜!». «∏ ϤÍË “µÂÚÔÏ›ÓÔ”», ϤÂÈ Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ, «Û‹Ì·ÈÓ ̿ÏÏÔÓ ÙÔ ÎfiÌÌ· — ‹ ÙÔÓ Ã›ÌÏÂÚ, ÙÔÓ Ã¿ÈÓÙÚȯ Î·È Ù· ∂˜-∂˜». ∆Ô Î›ÌÂÓÔ, Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÙ·È Î·Ù¿ ϤÍË ·fi ÙÔ °Î¤ÚÈÓÁÎ, ¤¯ÂÈ ·Ô‰Ôı› Î·È ÂÚÌËÓ¢ı› ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ÿÚ‚ÈÓÁÎ (Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÈÏ¿ Ì ¢¯¤ÚÂÈ· Ù· ÁÂÚÌ·ÓÈο). ¢ÂÓ ‚Ϥˆ Ò˜ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÁÈ· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ÌÈ·Ó ·˘ı·›ÚÂÙË ÂÚÌËÓ›· ÂÚ› ÌË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÎÙÂϤÛˆÓ, Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó ¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ‰Ôı› ‰È·Ù·Á¤˜ ·fi ÙËÓ ËÁÂÛ›·. ∞fi ·˘Ùfi ÙÔ ·Ú¿ıÂÌ·, fiˆ˜ Î·È ·fi ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ·, ÔÈ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ Û·ÊÒ˜ Î·È ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜, ÔÈ ‰È·Ù·Á¤˜ ›¯·Ó ¤ÚıÂÈ —¿ÌÂÛ· ‹ ¤ÌÌÂÛ·— ÂÎ ÙˆÓ ¿Óˆ Î·È ÙÔ ÌfiÓÔ ·˘ı·›ÚÂÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ‹Ù·Ó Ë Û˘Á΢Úȷ΋ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ÙÂÏÈÎÔ‡ ·ÔÙÂϤÛÌ·ÙÔ˜. ∆¤ÏÔ˜, ÙÈ ¿ÏÏÔ ÌÔÚ› Ó· ÛËÌ·›ÓÂÈ Ë ÊÚ¿ÛË «Î·ı·Ú›ÛÙ ÙÔ˘˜», ÂÎÙfi˜ ·fi ·˘Ùfi Ô˘ ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ¿ÓÙÔÙ ıˆÚÔ‡Û·Ó fiÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ; ŒÓ·˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ô˘ ›Ûˆ˜ Û˘ÓÙÂÏ› ÛÙË ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ÿÚ‚ÈÓÁÎ ÚÔ˜ ÙËÓ ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È fiÙÈ ÎÂÚ‰›˙ÂÈ Ù· ÚÔ˜ ÙÔ ˙ÂÈÓ ‰›ÓÔÓÙ·˜ ‰È·Ï¤ÍÂȘ Î·È Ô˘ÏÒÓÙ·˜ ‚È‚Ï›·, Î·È fiÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·Ó·ıˆÚ› Ù· ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ÙfiÛ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‚È‚Ï›· Ô˘Ï¿ Î·È ÙfiÛÔ Û˘¯ÓfiÙÂÚ· ÚÔÛηÏÂ›Ù·È ·fi ÔÌ¿‰Â˜ ·ÚÓËÙÒÓ Î·È ·ÎÚÔ‰ÂÍÈÒÓ ÁÈ· Ó· ‰ÒÛÂÈ ‰È·Ï¤ÍÂȘ.
*
™.Ù.M.: Obergruppenführer = ·ÓÙÈÛÙÚ¿ÙËÁÔ˜.
210
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
¶ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ ‰ÈÔÏÈÛı·›ÓÂÈ fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÚÔ˜ ÙȘ ·fi„ÂȘ ·˘Ù¤˜ fi¯È ÙfiÛÔ ÂÂȉ‹ Ë ÈÛÙÔÚÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÙÔÓ ¤¯ÂÈ Î·Ù¢ı‡ÓÂÈ ÚÔ˜ Ù· ÂΛ, ·ÏÏ¿ ÂÂȉ‹ ¤¯ÂÈ ‚ÚÂÈ ¤Ó·Ó ÚÔÛÔ‰ÔÊfiÚÔ ¯ÒÚÔ fiÔ˘ Â›Ó·È Â˘ÚfiÛ‰ÂÎÙÔ˜. O ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi˜ ·Î·‰ËÌ·˚Îfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ÙÔÓ ¤¯ÂÈ ·ÔÚÚ›„ÂÈ, ÔfiÙ ·˘Ùfi˜ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ¤Ó·Ó ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ. O ÿÚ‚ÈÓÁÎ Â›Ó·È ÚÒÙ˘ ٿ͈˜ Û˘ÏϤÎÙ˘ ÓÙÔÎÔ˘Ì¤ÓÙˆÓ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ·ÊËÁËÙ‹˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ïfi˜ ıˆÚËÙÈÎfi˜ Î·È Û˘¯Ó¿ ·Ú·ı¤ÙÂÈ ÌfiÓÔÓ ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ÛÙÔȯ›ˆÓ Ô˘ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ ÚÔηÙÂÈÏËÌ̤Ó˜ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘. ¶ÚÒÙ· ‹Ù·Ó Ô Ã›ÙÏÂÚ Ô˘ ·ÁÓÔÔ‡Û ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. ªÂÙ¿ ‹Ù·Ó Ô °Î¤ÚÈÓÁÎ. ∆ÒÚ· ÚÔÛ·ı› Ó· ··ÏÏ¿ÍÂÈ ·fi ÙȘ ¢ı‡Ó˜ ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ °Î¤ÌÂϘ. ƒOª¶∂ƒ ºøƒπ™ON O ƒÔÌ¤Ú ºˆÚÈÛfiÓ, ¿ÏÏÔÙ ÂÎÏÂÁ̤ÓÔ˜ ηıËÁËÙ‹˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ §˘fiÓ 2, ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ «¿·˜ ÙÔ˘ Ú‚È˙ÈÔÓÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜», Ù›ÙÏÔ Ô˘ ÙÔ˘ ·¤ÓÂÈÌ·Ó ∞˘ÛÙÚ·ÏÔ› ·ÚÓËÙ¤˜ ˆ˜ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙˆÓ ·Î¿Ì·ÙˆÓ ÚÔÛ·ıÂÈÒÓ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ˘ÂÚ·Û›ÛÂÈ ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ¿ÚÓËÛ˘ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜. °È· ÙȘ ·Ì¤ÙÚËÙ˜ ‰ËÏÒÛÂȘ, ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ¿ÚıÚ· Î·È ‰ÔΛÌÈ· Ì ٷ ÔÔ›· ÚÔηÏÔ‡Û ÙÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Ó· ÙÔ˘ ‰Â›ÍÔ˘Ó ‹ ¤ÛÙˆ Ó· ÙÔ˘ ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÔ˘Ó ¤Ó·Ó ı¿Ï·ÌÔ ·ÂÚ›ˆÓ, Ô ºˆÚÈÛfiÓ ¤¯·Û ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘, ͢ÏÔÎÔ‹ıËÎÂ, ‰ÈοÛÙËÎÂ, ηٷ‰ÈοÛÙËÎÂ Î·È ÙÔ˘ ÂÈ‚Ï‹ıËΠÚfiÛÙÈÌÔ 50.000 ‰ÔÏ·Ú›ˆÓ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ¤¯ÂÈ ·ÔÎÏÂÈÛÙ› ·fi ÔÈ·‰‹ÔÙ ı¤ÛË ÛÙÔ Á·ÏÏÈÎfi ‰ËÌfiÛÈÔ. O ºˆÚÈÛfiÓ Î·Ù·‰ÈοÛÙËΠÁÈ· ·Ú¿‚·ÛË ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ º·ÌÈÔ‡˜-°Î¸Ûfi, Ô ÔÔ›Ô˜ „ËÊ›ÛÙËΠÙÔ 1990 (ˆ˜ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË, ÂÓ Ì¤ÚÂÈ, ÛÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ‰Ú¿ÛË) Î·È Î·ıÈÛÙÔ‡Û ÔÈÓÈÎfi ·‰›ÎËÌ· «ÙËÓ Î¿ı ›‰Ô˘˜ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÂÓfi˜ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ·fi Ù· ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· ηٿ Ù˘ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜, fiˆ˜ ·˘Ù¿ ÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ÕÚıÚÔ 6 ÙˆÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ™ÙÚ·ÙÔ‰ÈΛԢ, Û˘ÓËÌÌ¤ÓˆÓ ÛÙË Û˘Ìʈӛ· ÙÔ˘ §ÔÓ‰›ÓÔ˘ Ù˘ 8˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1945, Ù· ÔÔ›· ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ú·¯ı› ›Ù ·fi Ù· ̤ÏË ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛı› ˆ˜ ÂÁÎÏËÌ·ÙÈ΋, Û ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘ ÕÚıÚÔ˘ 9 ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ ıÂÛÈÛÌ¿ÙˆÓ, ›Ù ·fi ¿ÙÔÌÔ Ô˘ ¤¯ÂÈ Î·Ù·‰ÈηÛı› ÁÈ· ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ ¤ÁÎÏËÌ· ·fi Á·ÏÏÈÎfi ‹ ‰ÈÂıÓ¤˜ ‰ÈηÛÙ‹ÚÈÔ». O ºˆÚÈÛfiÓ ¤¯ÂÈ Û˘ÁÁÚ¿„ÂÈ ·ÚÎÂÙ¿ ¤ÚÁ· Ì ٷ ÔÔ›· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ› ‰È¿ÊÔÚ˜ Ù˘¯¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ: ∏ Ê‹ÌË ÁÈ· ÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ (The Rumor of Auschwitz), ¶Ú·ÁÌ·Ù›· ÁÈ· ÙËÓ ˘ÂÚ¿ÛÈÛ‹ ÌÔ˘ ·fi ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ Ì ηÙËÁÔÚÔ‡Ó fiÙÈ Ï·ÛÙÔÁÚ·ÊÒ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· (Treatise in Defense Against Those Who Accuse Me of Falsifying History) Î·È ∂›Ó·È ÁÓ‹ÛÈÔ ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ Ù˘ ÕÓÓ·˜ ºÚ·ÓÎ; (Is the Diary of Anne Frank Genuine?). ªÂÙ¿ ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË Ù˘ º‹Ì˘ ÁÈ· ÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, Ô ‰È¿ÛËÌÔ˜ ηıËÁËÙ‹˜ ÁψÛÛÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ªπ∆ Nfi·Ì ∆ÛfiÌÛÎÈ ¤ÁÚ·„ ¤Ó· ¿ÚıÚÔ ˘ÂÚ·ÛÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ÙÔ ‰È-
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
211
η›ˆÌ· ÙÔ˘ ºˆÚÈÛfiÓ Ó· ·ÚÓÂ›Ù·È ÔÙȉ‹ÔÙ ı¤ÏÂÈ, οÙÈ ÙÔ ÔÔ›Ô ÚÔοÏÂÛÂ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ∆ÛfiÌÛÎÈ. O ∆ÛfiÌÛÎÈ Â›¯Â ‰ËÏÒÛÂÈ ÛÙÔ ·˘ÛÙÚ·ÏÈ·Îfi ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Quadrant fiÙÈ «‰ÂÓ ‰È·ÎÚ›Óˆ ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈο ˘ÔÓÔÔ‡ÌÂÓ· ÛÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘ ºˆÚÈÛfiÓ». ∞˘Ùfi ‹Ù·Ó Ì¿ÏÏÔÓ ·ÊÂϤ˜ ÂΠ̤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ∆ÛfiÌÛÎÈ. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‰›Î˘ ÙÔ˘ ÛÙËÓ °·ÏÏ›·, ÙÔ 1991, Ô ºˆÚÈÛfiÓ Û˘Ófi„ÈÛ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Î·È ÙȘ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Guardian Weekly: «OÈ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È Ë ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓË ÁÂÓÔÎÙÔÓ›· ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ¤Ó· ÂÓÈ·›Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi „¤Ì·, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÈÙÚ¤„ÂÈ ÌÈ· ÁÈÁ·ÓÙÈ·›· ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ·¿ÙË, ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ˆÊÂÏË̤ÓÔÈ ˘‹ÚÍ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔ ∫Ú¿ÙÔ˜ ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï Î·È Ô ‰ÈÂıÓ‹˜ ÛȈÓÈÛÌfi˜ Î·È Ù˘ ÔÔ›·˜ ·ÚÈ· ı‡Ì·Ù· ‹Ù·Ó Ô ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi˜ Î·È Ô ·Ï·ÈÛÙÈÓÈ·Îfi˜ Ï·fi˜, ÛÙËÓ ÔÏfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜». (ŸÏ· Ù· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ AntiDefamation League 1993.) O ºˆÚÈÛfiÓ ·Ú¤ÛÎÂÙ·È Ó· ÚÔηÏ› ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘˜ ÙÔ˘, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·ÔηÏ› «ÂÍÔÏÔıÚ¢ÙÈÛÙ¤˜». ∆Ô 1995, .¯., ηı’ Ô‰fiÓ ÚÔ˜ ÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ ÙÔ˘ IHR ÛÙÔ ÿÚ‚·˚Ó Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, Ô ºˆÚÈÛfiÓ ÂÈÛΤÊıËΠÙÔ ∞ÌÂÚÈηÓÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÛÙËÓ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ Î·È Î·ÙfiÚıˆÛ ӷ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ˘. ∂·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù· ÂÚ› «¤ÏÏÂȄ˘ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ», Ô ºˆÚÈÛfiÓ Î·Ù¿ÊÂÚ ӷ ÚÔηϤÛÂÈ ÙËÓ ¤ÎÚËÍË ÙÔ˘ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ‹ ÙÔ˘. ™ÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ, Ô ºˆÚÈÛfiÓ Ì ÚÔÛοÏÂÛ ÛÙÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ ÙÔ˘ ÍÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô˘ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ηْ ȉ›·Ó ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ. O ºˆÚÈÛfiÓ Ì ÚÔηÏÔ‡ÛÂ Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ì ÊÚ·ÛÙÈΤ˜ ÂÈı¤ÛÂȘ, ÂÓÒ ÎÔ˘ÓÔ‡Û ÙÔ ‰¿ÎÙ˘Ïfi ÙÔ˘ ··ÈÙÒÓÙ·˜ «¤Ó· ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô, ¤Ó· ÌÔÓ¿¯· ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎfi ÛÙÔȯ›Ի ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ ¤ÛÙˆ Î·È ¤Ó·˜ Ó·˙ÈÛÙÈÎfi˜ ı¿Ï·ÌÔ˜ ·ÂÚ›ˆÓ ›¯Â ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜. ∂ÁÒ ·ÏÒ˜ ÙÔÓ ÚˆÙÔ‡Û· Í·Ó¿ Î·È Í·Ó¿ «∆È ı· ıˆÚÔ‡Û˜ “·Ô‰ÂÈÎÙÈÎfi ÛÙÔȯ›Ԕ;». ∂ΛÓÔ˜, fï˜, ‰ÂÓ ‹ıÂÏ (‹ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÛÂ) Ó· ÌÔ˘ ··ÓÙ‹ÛÂÈ. ∂ƒN™∆ ∆™ÀN∆∂§ ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ϤÔÓ ·ÚÔÎ¿Ï˘ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È Ô ÊÈÏÔÓ·˙› ÚÔ·Á·Ó‰ÈÛÙ‹˜ Î·È ÂΉfiÙ˘ ∂ÚÓÛÙ ∆Û‡ÓÙÂÏ, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ‰Ëψ̤ÓÔ˜ ÛÙfi¯Ô˜ Â›Ó·È «Ë ·ÔηٿÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡». O ∆Û‡ÓÙÂÏ ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ù˘¯¤˜ ÙÔ˘ ∆Ú›ÙÔ˘ ƒ¿È¯ Ô˘ Â›Ó·È ·ÍÈÔı·‡Ì·ÛÙ˜ Î·È ı¤ÏÂÈ Ó· ÛÙÚ¤„ÂÈ «ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Û ·˘Ù¤˜». ø˜ Ù¤ÙÔȘ ıˆÚ› Ù· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ¢ÁÔÓÈ΋˜ Î·È Â˘ı·Ó·Û›·˜ (1994). °È· Ó· ÂÙ‡¯ÂÈ ÙÔÓ ÛÎÔfi ÙÔ˘, Ô ∆Û‡ÓÙÂÏ ‰ËÌÔÛȇÂÈ Î·È ‰È·ÎÈÓ› ‚È‚Ï›·, Ê˘ÏÏ¿‰È·, ηۤÙ˜ ‹¯Ô˘ Î·È ÂÈÎfiÓ·˜, ̤ۈ ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ÂΉÔÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘, Samisdat Publishers Ltd., Ô˘ ‰Ú‡ÂÈ ÛÙÔ ∆ÔÚfiÓÙÔ. ªÂ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÂÓ›Û¯˘ÛË ÌÔÚ›Ù ӷ ·ÔÎÙ‹ÛÂÙ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ÂÓı‡ÌÈ· Ù˘ «∆Û˘ÓÙÂÏÔÌ·-
212
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
EIKONA 18. ªÂÚÈο ·fi Ù· ·˘ÙÔÎfiÏÏËÙ· ÙÔ˘ TÛ‡ÓÙÂÏ. ¶¿Óˆ: ™›ÏÌÂÚÁÎ: Ú·ÙÛÈÛÙ‹˜ Î·È ÌÈÛ·ÏÏfi‰ÔÍÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ¯Ú‹Ì·!! ª¤ÛÔÓ: ∏ ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ·ÔÙÂÏ› ηÎÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. K¿Ùˆ: H “§›ÛÙ· ÙÔ˘ ™›ÓÙÏÂÚ” Â›Ó·È ·ÓÙÈÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ÚÔ·Á¿Ó‰· Ì›ÛÔ˘˜ Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È Û ¤Ó· Ì˘ıÈÛÙfiÚËÌ·, fi¯È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·.
Ó›·˜», Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙˆÓ Ú·ÎÙÈÎÒÓ Ù˘ ‰›Î˘ ÙÔ˘, ·ÓÙ›Ù˘· ÂÓfi˜ Ê˘ÏÏ·‰›Ô˘ Ì ٛÙÏÔ πÛ¯‡˜: ∆Û˘ÓÙÂÏÈÎÔ› ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ™ÈˆÓÈÛÙÒÓ (Power: Zündelists vs. Zionists), Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ¿ÚıÚ· fiˆ˜ .¯. «∂›Ó·È Ô “™›ÓÙÏÂÚ” ÙÔ˘ ™›ÏÌÂÚÁÎ ÌÈ· ·¿ÙË;», ‚ÈÓÙÂÔÎÏ› ·fi ÙȘ ÔÏϤ˜ ÂÌÊ·Ó›ÛÂȘ ÙÔ˘ ÛÙ· ̤۷ Ì·˙È΋˜ ÂÓË̤ڈÛ˘, ¤Ó· ‚›ÓÙÂÔ fiÔ˘ ÂÚÈËÁÂ›Ù·È ÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ Ì ÙÔÓ N٤ȂÈÓÙ ∫fiÔ˘Ï Î·È ‰È¿ÊÔÚ· ·˘ÙÔÎfiÏÏËÙ· ÌÂ Û˘Óı‹Ì·Ù· ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ «°∂ƒª∞NOπ! ™∆∞ª∞∆∏™∆∂ N∞ ∞¶O§O°∂π™∆∂ °π∞ ¶ƒ∞°ª∞∆∞ ¶OÀ ¢∂N ∂Ã∂∆∂ ∫∞N∂π!» Î·È «∫OÀƒ∞™∆∏∫∞∆∂ ª∂ ∆O O§O∫∞À∆øª∞; ∆øƒ∞ ª¶Oƒ∂π∆∂ N∞ ∆O ™∆∞ª∞∆∏™∂∆∂!» Î.Ù.Ï. (‚Ï. EÈÎfiÓ· 18). ∂ÈÛΤÊÙËη ÙÔÓ ∆Û‡ÓÙÂÏ ÛÙÔ ÚfiÛÊ·Ù· ˘ÚÔÏË̤ÓÔ Û›ÙÈ/ÁÚ·ÊÂ›Ô ÙÔ˘ ÛÙÔ ∆ÔÚfiÓÙÔ, ÙÔÓ ™Â٤̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1995, Î·È ÙÔÓ ‚ڋη ‡ı˘ÌÔ Î·È ÊÈÏÈÎfi, ·ÏÏ¿ ÙËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ ÛÔ‚·Ú¿ ÚÔÛËψ̤ÓÔ ÛÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘, Ó· ·ÂÏ¢ıÂÚÒÛÂÈ ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ·fi ÙÔ «¿¯ıÔ˜ ÙˆÓ 6 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ». ªÚÔÛÙ¿ ÛÙÔÓ Û˘ÁÁڷʤ· ÕÏÂÍ °ÎÚfiÌÌ·Ó Î·È ‰‡Ô ·ÎfiÌ· ∂‚Ú·›Ô˘˜, Ô ∆Û‡ÓÙÂÏ ‰ÂÓ ‰›ÛÙ·Û ӷ ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ ÁÈ· οı ÙÈ ÙÔ «ÛËÌÈÙÈÎfi», Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ Ù˘ ÂÔ›ıËÛ‹˜ ÙÔ˘ fiÙÈ ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ı· ˘ÔÛÙÔ‡Ó ÙÔÓ ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈÛÌfi Ì ڈÙfiÁÓˆÚË ¤ÓÙ·ÛË. Ÿˆ˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜, Ô ∆Û‡ÓÙÂÏ ÂÓÔ¯ÏÂ›Ù·È ·Ê¿ÓÙ·ÛÙ· ·fi ÙÔ fiÙÈ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙfiÛ˘ ÚÔÛÔ¯‹˜, fiˆ˜ ÌÔ˘ › Û ÌÈ· Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË ÙÔ˘ ÚÔ˜ Â̤ӷ ÙÔ 1994:
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
213
∂ÈÏÈÎÚÈÓ¿, ‰ÂÓ ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙfiÛË ÂÁˆ¿ıÂÈ· Î·È Ó· ÓÔÌ›˙Ô˘Ó ˆ˜ Â›Ó·È Ô ÔÌÊ·Ïfi˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ¢ÂÓ Â›Ó·È. ªfiÓÔÓ ¤Ó·˜ Ï·fi˜ fiˆ˜ ·˘ÙÔ› ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ Â›Ó·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÙfiÛÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ› Î·È fiÙÈ ÔÏfiÎÏËÚÔ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÂÚÈÛÙÚ¤ÊÂÙ·È Á‡Úˆ ÙÔ˘˜. ∆›ӈ Ó· Û˘ÌʈӋۈ Ì ÙÔÓ Ã›ÙÏÂÚ — ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô Ú¿ÁÌ· Ô˘ ÙÔÓ ··Û¯ÔÏÔ‡Û ‹Ù·Ó ÙÔ ÙÈ ›ÛÙ¢·Ó ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ. °È· ̤ӷ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ Â›Ó·È fiˆ˜ fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ. ∞˘Ùfi ‹‰Ë ı· ÙÔ˘˜ ÔÓ¿ÂÈ. £· Ô˘ÚÏÈ¿˙Ô˘Ó «O˚ ‚¤È, ·˘Ùfi˜ Ô ŒÚÓÛÙ ∆Û‡ÓÙÂÏ Â›Â ˆ˜ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ Â›Ó·È Û·Ó ÙÔ˘˜ ηÓÔÓÈÎÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜». ∂ ÏÔÈfiÓ, ‰È¿ÔÏÂ, ›ӷÈ! ∞˘Ùfi Ô˘ ¤¯ÂÈ Î¿ÓÂÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ÛÙÔÓ ∂ıÓÈÎÔÛÔÛÈ·ÏÈÛÌfi, ϤÂÈ Ô ∆Û‡ÓÙÂÏ, Â›Ó·È fiÙÈ ¤¯ÂÈ «ÎÏ›ÛÂÈ ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ Û ÔÏÏÔ‡˜ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˘˜, ÒÛÙ ӷ Í·Ó·‰Ô‡Ó ÙȘ ¢ηÈڛ˜ Ô˘ Ô ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘ ÂıÓÈÎÔÛÔÛÈ·ÏÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ». ∞Ó ·Úı› ÙÔ ¿¯ıÔ˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, Í·ÊÓÈο Ô Ó·˙ÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔÈ¿˙ÂÈ È· ÙfiÛÔ Î·Îfi˜. ∞ÎÔ‡ÁÂÙ·È ÙÚÂÏfi; ∞ÎfiÌ· Î·È Ô ∆Û‡ÓÙÂÏ ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ È‰¤Â˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ï›ÁÔ ·ÎÚ·›Â˜: «•¤Úˆ ˆ˜ ÔÈ È‰¤Â˜ ÌÔ˘ Â›Ó·È ·‰È·ÌfiÚʈÙ˜ — ‰ÂÓ Â›Ì·È Î·Ó¤Ó·˜ ∞˚ÓÛÙ¿ÈÓ, ÙÔ Í¤Úˆ. ¢ÂÓ Â›Ì·È ∫·ÓÙ. ¢ÂÓ Â›Ì·È °Î·›ÙÂ. ¢ÂÓ Â›Ì·È ™›ÏÂÚ. ø˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜, ‰ÂÓ Â›Ì·È Ã¤ÌÈÓÁԢ¸. ∞ÏÏ¿, ‰È¿ÔÏÂ, Â›Ì·È Ô ∂ÚÓÛÙ ∆Û‡ÓÙÂÏ. ¶ÂÚ·ÙÒ Ì ٷ ›Ûˆ fi‰È· Î·È ¤¯ˆ ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ÂÎÊÚ¿˙ˆ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÌÔ˘. ∫¿Óˆ fi,ÙÈ ÌÔÚÒ, Ì ¢ÁÂÓÈÎfi ÙÚfiÔ. ª·ÎÚÔÚfiıÂÛÌÔ˜ ÛÙfi¯Ô˜ ÌÔ˘ Â›Ó·È Ó· ÛËÌ¿Óˆ ÙȘ η̿Ó˜ ÙȘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È ›Ûˆ˜ ÛÙË ˙ˆ‹ ÌÔ˘ Ó· ÌËÓ ÌÔÚ¤Ûˆ Ó· ÂÙ‡¯ˆ Ù›ÔÙ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·’ fiÛ· ¤¯ˆ ‹‰Ë ÂÙ‡¯ÂÈ, Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·È Ï›Á·». ∆Ô 1994, Ô ∆Û‡ÓÙÂÏ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ ٷ ÂÍ‹˜: «∞˘ÙfiÓ ÙÔÓ Î·ÈÚfi ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÔÌ·È Ì ÌÈ· ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ‰ÔÚ˘ÊÔÚÈ΋ ÂÙ·ÈÚ›· Ô˘ ÌÔ˘ ˘ÔÛ¯¤ıËΠfiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÛÙ›ÏÂÈ Û‹Ì· ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÏËÊı› Ì ‰ÔÚ˘ÊÔÚÈ΋ ÎÂÚ·›·». £¤ÏÂÈ Ó· ʤÚÂÈ ÙËÓ ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÛÙÔ ÚÔÛ΋ÓÈÔ Ù˘ ‰ËÌÔÛÈfiÙËÙ·˜, ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË Î·È ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋, fiÔ˘ ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ «Û 15 ¯ÚfiÓÈ·, Ë ·Ó·ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ı· Û˘˙ËÙÈ¤Ù·È ÌÂٷ͇ Ù˘ÚÔ‡ Î·È ·¯Ï·‰ÈÔ‡» (1994). N∆∂´µπ¡∆ ∫O√À§ O ϤÔÓ ·Ú¿‰ÔÍÔ˜ ·ÚÓËÙ‹˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È Ô N٤ȂÈÓÙ ∫fiÔ˘Ï. ∏ ÌËÙ¤Ú· ÙÔ˘ «ÌÂÁ¿ÏˆÛ ˆ˜ ÌË ıÚËÛ΢fiÌÂÓË ∂‚Ú·›·», ÂÓÒ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ «·Ó·ÙÚ¿ÊËΠˆ˜ OÚıfi‰ÔÍÔ˜ ∂‚Ú·›Ô˜ ÛÙÔ §ÔÓ‰›ÓÔ, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ µ´ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ¶ÔϤÌÔ˘». O ›‰ÈÔ˜ ‰ËÏÒÓÂÈ ˘ÂÚ‹Ê·Ó· ÙËÓ Â‚Ú·˚΋ ÙÔ˘ ηٷÁˆÁ‹, ·ÏÏ¿ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ··ÚÓÂ›Ù·È ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ‚ڷ˚΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜. Ÿˆ˜ ÌÔ˘ › Û ÌÈ· Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË, ÙÔ 1994,
214
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
«∂›Ì·È ¤ÙÛÈ ÎÈ ·ÏÏÈÒ˜ ¯·Ì¤ÓÔ˜. ∞Ó ‰ËÏ·‰‹ ·ÔÛȈ‹Ûˆ ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹ ÌÔ˘, ı· Ì ηÙËÁÔÚ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ ÓÙÚ¤ÔÌ·È ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó. ∞Ó ÙËÓ ·Ó·Ê¤Úˆ ÂÍ·Ú¯‹˜, ı· Ì ηÙËÁÔÚ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ ÙËÓ ÂÎÌÂÙ·ÏχÔÌ·È». O ∫fiÔ˘Ï ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ¯ÂÈÚÔÈ·ÛÙÒÓ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ: Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ·ÚÓÂ›Ù·È fiÙÈ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ÂÎÙÂϤÛÂȘ. °È· ÙȘ ·fi„ÂȘ ·˘Ù¤˜ ¤¯ÂÈ Í˘ÏÔÎÔËı› ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, ÛÙÔ §Ô˜ ÕÓÙ˙ÂϘ, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÌÈ·˜ Û˘˙‹ÙËÛ˘ ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. ¢¤¯ÂÙ·È Û˘¯Ó¿ ·ÂÈϤ˜ ηٿ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ·fi ÌÈ· «ÌÈÎÚ‹ ÔÌ¿‰· ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ Ì ÌÈÛÔ‡Ó Ì ÁÓ‹ÛÈÔ ¿ıÔ˜», ÂÓÒ Ë §›Áη ÁÈ· ÙËÓ ∂‚Ú·˚΋ ÕÌ˘Ó·, Ë ∞ÓÙȉ˘ÛÊËÌÈÛÙÈ΋ §›Áη Î·È ÁÂÓÈο ÔÈ Â‚Ú·˚Τ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ «Â›Ó·È οˆ˜ ÈÔ ÛÎÏËÚ¤˜ Ì·˙› ÌÔ˘ ÂÂȉ‹ Â›Ì·È ∂‚Ú·›Ô˜». Œ¯ÂÈ ·ÔÎÏËı› ·˘ÙÔÌÈÛÔ‡ÌÂÓÔ˜ ‚ڷ›Ô˜, ·ÓÙÈÛËÌ›Ù˘ Î·È ÚÔ‰fiÙ˘ Ù˘ Ê˘Ï‹˜ ÙÔ˘. ªÈ· ÂÈÊ˘ÏÏ›‰· ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· The Jewish News ÙÔÓ Û˘Ó¤ÎÚÈÓ Ì ÙÔÓ Ã›ÙÏÂÚ, ÙÔÓ ÃÔ˘ÛÂ˝Ó Î·È ÙÔÓ ∞Ú·Ê¿Ù. ∞Ó Î·È Â›Ó·È Û˘Ì·ıËÙÈÎfi˜ Î·È ÁÂÓÈο „‡¯Ú·ÈÌÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, Ô ∫fiÔ˘Ï ıˆÚ› ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ·ӷÛÙ¿ÙË Û ·Ó·˙‹ÙËÛË ·ÈÙ›·˜. ∂ÓÒ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÂÌÊÔÚÔ‡ÓÙ·È ·fi ÌÈ· ÔÏÈÙÈ΋ Î·È Ê˘ÏÂÙÈ΋ ȉÂÔÏÔÁ›·, Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ÙÔ˘ ∫fiÔ˘Ï ËÁ·›ÓÔ˘Ó ‚·ı‡ÙÂÚ·. ∂›Ó·È ¤Ó·˜ ÌÂÙ·-ȉÂÔÏfiÁÔ˜ — ¤Ó·˜ ¿ıÂÔ˜ ˘·ÚÍÈÛÙ‹˜ Ô˘ ÚÔÛ·ı› Ó· ηٷÓÔ‹ÛÂÈ Ò˜ ÔÈ È‰ÂÔÏfiÁÔÈ ÂÈÓÔÔ‡Ó ÙȘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ·˘Ù‹˜, Ô ∫fiÔ˘Ï ¤¯ÂÈ ¯ÚËÌ·Ù›ÛÂÈ Ì¤ÏÔ˜ οı ›‰Ô˘˜ ÂÚÈıˆÚȷ΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ Ì·Ô˚ÎÒÓ, ÙÚÔÙÛÎÈÛÙÈÎÒÓ, ÊÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙÈÎÒÓ, ·ÎÚÔ‰ÂÍÈÒÓ, ηÈÙ·ÏÈÛÙÈÎÒÓ, ·ıÂ˚ÛÙÈÎÒÓ Î·È Ô˘Ì·ÓÈÛÙÈÎÒÓ ÔÚÁ·ÓÒÛˆÓ. ◊ÌÔ˘Ó ·ÓÙÔ‡. ∫·ıÔ‰ËÁÔ‡Û· ÌÈ· ÔÌ¿‰· ÙÔ˘ ∂·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ∫ÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÈÎÔ‡ ∫fiÌÌ·ÙÔ˜. ¢Èˇı˘Ó· ¤Ó· ·Ú¿ÚÙËÌ· Ù˘ ∂Ù·ÈÚ›·˜ ∆˙ˆÓ ªÈÚÙ˜*. ∫˘ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û· Ì ¤ÓÙ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÔÓfiÌ·Ù· Î·È ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â, ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο, ηӤӷ ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ·ÌÂÚÈηÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Ê¿ÛÌ·ÙÔ˜ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Ó· ÌËÓ Â›¯· ·Ó·Î·Ù¢Ù›. ◊ÌÔ˘Ó ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ‹˜ Î·È Û˘Ó‰ÚÔÌËÙ‹˜ Ù˘ ∞ÓÙȉ˘ÛÊËÌÈÛÙÈ΋˜ §›Áη˜ Î·È Ù˘ §›Áη˜ ÁÈ· ÙËÓ ∂‚Ú·˚΋ ÕÌ˘Ó·. ™˘ÌÌÂÙ›¯· ÛÙÔ ¢ÈÂıÓ¤˜ ∂‚Ú·˚Îfi Û˘Ó¤‰ÚÈÔ. ¢Ô‡Ï„· ÁÈ· ÙÔ ÿ‰Ú˘Ì· äÚÈÙ·Ù˙ (Heritage)**, ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ‰ÂÍÈ¿˜, Î·È ÁÈ· ÙÔÓ ∞ÌÂÚÈηÓÈÎfi ™‡Ó‰ÂÛÌÔ ÁÈ· ÙȘ ¶ÔÏÈÙÈΤ˜ ∂Ï¢ıÂڛ˜ (American Civil Liberties Union – ACLU)*** ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ·ÚÈÛÙÂÚ¿˜. * **
***
™.Ù.M.: ºÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙÈ΋ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋, ·ÎÚÔ‰ÂÍÈ¿ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ∏¶∞. ™.Ù.M.: π‰ÈˆÙÈÎfi ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ÔÏÈÙÈÎfi/ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ›‰Ú˘Ì·, ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¤ÓÔ ÛÙËÓ ·ÎÚÔ‰ÂÍÈ¿. ™.Ù.M.: OÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ∏¶∞ Ë ÔÔ›· ‰Ú· ˘¤Ú Ù˘ ÚÔÛÙ·Û›·˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ AÌÂÚÈηÓÒÓ ÔÏÈÙÒÓ, ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ ‰ÈηÛÙÈ΋ ·ÚˆÁ‹ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ÛÙ‹ÚÈÍË Û fiÛÔ˘˜ ˘ÔÛÙÔ‡Ó ·Ú·‚›·ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜.
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
215
O ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÙÔ ¤Î·Ó· ·˘Ùfi ‹Ù·Ó fiÙÈ ¤ÓÔȈı· ¿Óˆ ·fi ȉÂÔÏÔÁ›Â˜, ·ÓÒÙÂÚÔ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ËÏ›ıÈÔ˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÛÙ› χÛË ÂÁÎÂÊ¿ÏÔ˘ Î·È ¯·Ú·Ì›˙Ô˘Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ΢ÓËÁÒÓÙ·˜ ·ÊËÚË̤Ó˜ ¤ÓÓÔȘ. ∏ ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È, ÏÔÈfiÓ, ·Ú¿ Ì›· ÌfiÓÔ ·fi ÙȘ ÔÏϤ˜ ȉÂÔÏÔÁ›Â˜ Ô˘ ÁÔ‹ÙÂ˘Û·Ó ÙÔÓ ∫fiÔ˘Ï ·fi ÙfiÙ Ԣ ·Ô‚Ï‹ıËΠ·fi ÙÔ Ï‡ÎÂÈÔ, ÛÙË ÓfiÙÈ· ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·. Èڛ˜ ·ÓÂÈÛÙËÌȷΤ˜ ÛÔ˘‰¤˜, ·ÏÏ¿ Ì οÔÈ· ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÛÙ‹ÚÈÍË ·fi ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÙÔ˘ ÌfiÚʈÛË, Ô ∫fiÔ˘Ï ¤¯ÂÈ ÌÈ· ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ô˘ ÊÈÏÔÍÂÓ› ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÙfiÌÔ˘˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ Î·È ÌÈ·˜ ÌÂÁ¿Ï˘ Ù¤Ú˘Á·˜ ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. °ÓˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Î·È ÌÔÚ› Ó· «Û˘˙ËÙ¿ ÁÈ· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ̤¯ÚÈ Úˆ›·˜». ∂ÓÒ ¿ÏÏÔÈ ÂÚÈıˆÚÈ·ÎÔ› ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› ÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÌÂÚÈÎÔ‡˜ Ì‹Ó˜ ‹ ÁÈ· Î·Ó¤Ó·Ó ¯ÚfiÓÔ, ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· «·ÊÔÚ¿ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔÚÈṲ̂ӷ Ú·ÁÌ·ÙÈο, ¯ÂÈÚÔÈ·ÛÙ¿ Ú¿ÁÌ·Ù· ·Ú¿ οÔÈ· ·ÊËÚË̤ÓË ¤ÓÓÔÈ· Ô˘ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ›ÛÙË. ∂›Ó·È οÙÈ ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·Ô‰Â›ÍÂȘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÎfiÌË». ŒÓ· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ ¯ÂÈÚÔÈ·ÛÙÒÓ ·˘ÙÒÓ ·Ô‰Â›ÍÂˆÓ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·Ê‹ıËΠ·fi ÙÔÓ ∫fiÔ˘Ï Û ÌÈ· ·ÔÛÙÔÏ‹ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë ÛÙÔȯ›ˆÓ, ÙÔ Î·ÏÔη›ÚÈ ÙÔ˘ 1992, Ë ÔÔ›· ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙ‹ıËΠ·fi ÙÔÓ ·ÚÓËÙ‹ ªÚ¿ÓÙϸ ™ÌÈı. «ÀÔÏfiÁÈÛ· fiÙÈ ¯ÚÂÈ·˙fiÌÔ˘Ó 15.000 Ì 20.000 ‰ÔÏ¿ÚÈ· Î·È Ô ªÚ¿ÓÙϸ ¤Û¢Û ӷ Ù· ‚ÚÂÈ — ÙÔ˘ ‹Ú ÂÓ¿ÌÈÛÈ ÂÚ›Ô˘ Ì‹Ó· ÁÈ· Ó· Ù· Ì·˙¤„ÂÈ». O ‰Ëψ̤ÓÔ˜ ÛÙfi¯Ô˜ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ÙÔ˘ ∫fiÔ˘Ï Â›Ó·È: N· ÚÔÛ·ı‹Ûˆ Ó· ·ÔÌ·ÎÚ‡Óˆ ÙÔÓ Ú‚È˙ÈÔÓÈÛÌfi ·fi ÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ Î·È Ó· ÙÔÓ Ê¤Úˆ ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒÌË… £¤Ïˆ Ó· ›ۈ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô‡Ù ‰ÂÍÈÔ› Ô‡Ù ÓÂÔÓ·˙ÈÛÙ¤˜. ∞˘ÙfiÓ ÙÔÓ Î·ÈÚfi ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ Û ÌÈ· Ôχ ÂÈΛӉ˘ÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, ηıÒ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ÎÂÓfi Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÔÈ Î·ıÈÂڈ̤ÓÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ηٷ‰Èο˙ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Ú‚È˙ÈÔÓÈÛÌfi. ∆Ô ÎÂÓfi ·˘Ùfi ¤¯ÂÈ ÁÂÌ›ÛÂÈ ·fi Ù‡Ô˘˜ Û·Ó ÙÔÓ ŒÚÓÛÙ ∆Û‡ÓÙÂÏ. O ∆Û‡ÓÙÂÏ Â›Ó·È ¤Ó·˜ Ôχ Û˘Ì·ıËÙÈÎfi˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È Ê·Û›ÛÙ·˜ Î·È ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ı· ‹ıÂÏ· Ó· ‰ˆ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ô ÎÔÚ˘Ê·›Ô˜ ·Ó·ıˆÚËÙ‹˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ (1994). O ∫fiÔ˘Ï ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ı¤ÏÂÈ Ó· ÌÂÏÂÙËı› ·fi ·ÁÁÂÏ̷ٛ˜ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ (ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ ÙÔ ¤¯ÂÈ ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙÔ Yad Vashem ÛÙËÓ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì) ÙÔ ˘ÏÈÎfi Ô˘ ¤¯ÂÈ ‚ÈÓÙÂÔÛÎÔ‹ÛÂÈ, ·ÏÏ¿ ÙÔ ¤¯ÂÈ ÌÔÓÙ¿ÚÂÈ ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÙÔ ‰È·ÎÈÓ‹ÛÂÈ ˆ˜ ÂÌÔÚÈÎfi ÚÔ˚fiÓ Ì¤Ûˆ ÙˆÓ Î·Ù·ÏfiÁˆÓ ÙÔ˘ IHR, fiˆ˜ Û˘Ó¤‚Ë Î·È Ì ÙËÓ ÚÒÙË ‚ÈÓÙÂÔÙ·ÈÓ›· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, Ë ÔÔ›· —fiˆ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È Ô ›‰ÈÔ˜— ¤¯ÂÈ Ô˘Ï‹ÛÂÈ ¿Óˆ ·fi 30.000 ·ÓÙ›Ù˘·. O N٤ȂÈÓÙ ∫fiÔ˘Ï ·Ú¤ÛÎÂÙ·È Ó· ÚÔηÏ› ·Ó·Ù·Ú·¯‹ Î·È fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙÔ˘˜
216
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÚÔÛοÏÂÛ ÌÈ· Ó¤ÁÚ· Ê›ÏË ÙÔ˘ Û ‰ÂÍ›ˆÛË ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, fiÔ˘ ·Ú¢ڛÛÎÔÓÙ·Ó Ô·‰Ô› Ù˘ «Ï¢΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜», «·ÏÒ˜ Î·È ÌfiÓÔ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ‰ˆ Ó· ÓÈÒıÔ˘Ó ¿‚ÔÏ· Î·È Ó· Ì·˜ ÎÔÈÙ¿˙Ô˘Ó». ∞Ó Î·È ‰È·ÊˆÓ› ¤ÓÙÔÓ· Ì ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ Î·È Ì ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ Û¯Â‰fiÓ Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙ· ̤۷ ÂÓË̤ڈÛ˘ ˆ˜ «·ÚÓËÙ‹˜», ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ı· ÚÔηϤÛÂÈ ÙËÓ ÂÚÈÊÚfiÓËÛË Î·È, ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜, ·ÎfiÌ· Î·È ‚›·È˜ ·ÓÙȉڿÛÂȘ. ŸÌˆ˜, ÙÈ ¿ÏÏÔ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ οÓÂÈ ¤Ó·˜ «·Ô˘ÙÛ¿ÈÓÙÂÚ» fiˆ˜ Ô ∫fiÔ˘Ï; ∂›Ó·È ı˘ÌˆÌ¤ÓÔ˜ ‰ÈfiÙÈ ¤¯ÂÈ ·ÔÎÏÂÈÛÙ› ·fi ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ –ϤÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜— «‰ÂÓ Â›Ó·È £ÂÔ›, ‰ÂÓ Â›Ó·È ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ› ËÁ¤Ù˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÈÂÚ›˜. Œ¯Ô˘Ì ‰Èη›ˆÌ· Ó· ÙÔ˘˜ ˙ËÙԇ̠ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ. ¢ÂÓ ÓÙÚ¤ÔÌ·È ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ Î¿Óˆ ÙȘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ô˘ οӈ» (1994). øÛÙfiÛÔ, ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È Î·Ó›˜, ÁÈ·Ù› ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÂıÔ‡Ó ÔÈ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ Î·È ÁÈ·Ù› Ë ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ÎÚ·Ù¿ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘ ∫fiÔ˘Ï. ¶ÂÚȤÚÁˆ˜, ÙÔ 1995 Ô ∫fiÔ˘Ï ÂÍÔÛÙڷΛÛÙËÎÂ, ÂÚ›Ô˘, ·fi ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ, ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÈ·˜ ÛÂÈÚ¿˜ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Î·È ¤Ó· Û˘Ì‚¿Ó Ô˘ ¤Ï·‚ ¯ÒÚ· ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË ÙÔÓ OÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1994, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ì›·˜ ·ÎfiÌ· ÂÚÈ‹ÁËÛ˘ ÁÈ· ÙË ‚ÈÓÙÂÔÛÎfiËÛË ÙˆÓ Ó·˙ÈÛÙÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰ˆÓ ı·Ó¿ÙÔ˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ªÚ¿ÓÙϸ ™ÌÈı, Ô ∫fiÔ˘Ï ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô N¿ÙÛ‚·˚ÏÂÚ (™ÙÚÔ‡Ù¯ÔÊ) Î·È Âͤٷ˙ ÙÔÓ ı¿Ï·ÌÔ ·ÂÚ›ˆÓ Ì·˙› Ì ÙÔÓ ¶ÈÂÚ °ÎÈÁÈÒÌ (Pierre Guillaume, ÙÔÓ °¿ÏÏÔ ÂΉfiÙË ÙÔ˘ ºˆÚÈÛfiÓ), ÙÔÓ ∞ÓÚ› ƒÔÎ (Henri Roques, Û˘ÁÁڷʤ· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ∏ «ÔÌÔÏÔÁ›·» ÙÔ˘ ∫Ô˘ÚÙ °Î¤ÚÛÙ·˚Ó), ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ ƒÔÎ Î·È ÙÔÓ ·ÚÓËÙ‹ ∆ÚÈÛÙ¿Ó ªÔÚÓÙÚ¤Ï (Tristan Mordrel). ∂ÓfiÛˆ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ÎÙ›ÚÈÔ Ô˘ ÛÙ¤Á·˙ ÙÔÓ ı¿Ï·ÌÔ ·ÂÚ›ˆÓ, ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÊÚÔ˘ÚÔ‡˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ™ÌÈı «˙‹ÙËÛÂ Û˘ÁÁÓÒÌË, ‚Á‹Î ¤Íˆ Î·È ÎÏ›‰ˆÛ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ‚Á·›ÓÔÓÙ·˜». ⁄ÛÙÂÚ· ·fi 20 ÂÚ›Ô˘ ÏÂÙ¿, Ô ÊÚÔ˘Úfi˜ ÍÂÎÏ›‰ˆÛ ÙËÓ fiÚÙ· Î·È Â¤ÛÙÚ„·Ó ÛÙ· ·˘ÙÔΛÓËÙ¿ ÙÔ˘˜. ∂Λ Ô ∫fiÔ˘Ï ·Ó·Î¿Ï˘„ fiÙÈ «Â›¯·Ó Û¿ÛÂÈ ÙÔ ÌÚÔÛÙÈÓfi Ù˙¿ÌÈ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙÔ˘ Î·È fiÙÈ Â›¯·Ó ÎϤ„ÂÈ ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ Ù·ÍȉÈÔ‡ ÙÔ˘, Ù· ¯·ÚÙÈ¿, Ù· ‚È‚Ï›·, Ù· ÚÔÛˆÈο ÙÔ˘ ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, ÙȘ ‚ÈÓÙÂÔÙ·Èӛ˜ Î·È ÙÔ ÊÈÏÌ Ù˘ ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋˜ ÙÔ˘ Ì˯·Ó‹˜. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ¤ÚÂ˘Ó¿ ÙÔ˘. ∆ÔÓ Â›¯·Ó Í·ÊÚ›ÛÂÈ» (Smith 1994). O ™ÌÈı ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ë ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË ÙÔ˘ Ù·ÍȉÈÔ‡ ÙÔ‡ ÎfiÛÙÈÛ 8.000 ‰ÔÏ¿ÚÈ· Î·È fiÙÈ, ÁÈ· Ó· ͯÚÂÒÛÂÈ, Â›Ó·È ÙÒÚ· ·Ó·ÁηṲ̂ÓÔ˜ Ó· Ô˘Ï¿ ÌÈ· ‚ÈÓÙÂÔηۤٷ ‰È¿ÚÎÂÈ·˜ 80 ÏÂÙÒÓ ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô ∫fiÔ˘Ï ‰ÈËÁÂ›Ù·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜. øÛÙfiÛÔ, Ô ∞ÓÚ› ƒÔÎ ‰È·„‡‰ÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ·˘Ù‹: ¢ÂÓ Ì·˜ ¤ÎÏÂÈÛ·Ó ÔÙ¤, Î·È ÙÔ˘˜ ¤ÍÈ, ̤۷ ÛÙÔÓ ı¿Ï·ÌÔ ÁÈ· Ó· Ì·˜ ·Áȉ¤„Ô˘Ó! ∞ÏÒ˜, Ô ÊÚÔ˘Úfi˜ ÎÏ›‰ˆÛ ÙËÓ fiÚÙ· ·fi ̤۷ Î·È ¯ÚÂÈ¿ÛÙËΠӷ ÙËÓ ·ÓÔ›ÍÂÈ Ì›· ÊÔÚ¿ ÁÈ·Ù› οÔÈÔÈ ÙÔ˘Ú›ÛÙ˜ ÙË ¯Ù˘-
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
217
Ô‡Û·Ó. ∆Ô˘˜ › fiÙÈ Ë Â›ÛÎÂ„Ë ÂÈÙÚÂfiÙ·Ó ÌfiÓÔ Û ¿ÙÔÌ· Ì ÂȉÈ΋ ¿‰ÂÈ· (fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ë ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ Ì·˜.). ∂ÁÒ Î·È Ë Á˘Ó·›Î· ÌÔ˘ ı˘ÌfiÌ·ÛÙ ÌÔÓ¿¯· ¤Ó·Ó ÊÚÔ˘Úfi. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ÊÚÔ˘Úfi, Î·È fiˆ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÂȂ‚·›ˆÛ·Ó ÔÈ ·ÛÙ˘ÓÔÌÈÎÔ› ÛÙÔ ™›ÚÌÂÎ (ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ™ÙÚÔ‡Ù¯ÔÊ), ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÔÈ ÎÏÔ¤˜ Â›Ó·È ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ Û˘ÓËıÈṲ̂Ó˜, ÂȉÈο Û ·˘ÙÔΛÓËÙ· Ì ͤÓ˜ ÈӷΛ‰Â˜. ∞Ú¯Èο ›ÛÙ„· fiÙÈ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ‹Ù·Ó ÌÈ· ÎÏÔ‹ Ô˘ ›¯Â ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘˜ ·Ó·ıˆÚËÙ¤˜ ÙÔ˘ ÔÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ‰È·ÎÚ›Óˆ ÛÙÔȯ›· Ô˘ Ó· ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ηÈ, ÂÈϤÔÓ, ÔÈ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ›¯· Ì ÙÔÓ ¶. °ÎÈÁÈÒÌ Î·È ÙÔÓ ∆. ªÔÚÓÙÚ¤Ï Ù›ÓÔ˘Ó Ó· ·ÔÎÏ›ÛÔ˘Ó ·˘Ùfi ÙÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ. ∏ ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ∫fiÔ˘Ï Î¿ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ ÙÔ˘ Ó· ÈÛÙ¤„Ô˘Ó fiÙÈ ˘‹ÚÍ οÔÈ· Âȯ›ÚËÛË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ·Ó·ıˆÚËÙÒÓ Ì ÙË Û˘ÓÂÓÔ¯‹ ÙˆÓ ÊÚÔ˘ÚÒÓ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÓÔÌ›˙ˆ ˆ˜ Â›Ó·È ‰›Î·ÈÔ Ó· ηÙËÁÔÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÊÚÔ˘ÚÔ› fiÙÈ Ì·˜ «·Á›‰Â„·Ó» Î·È fiÙÈ ›Ûˆ˜ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó Î·È ÛÙËÓ ÎÏÔ‹. ™Â ÌÈ· ¿ÏÏË ·ÚÔÛ‰fiÎËÙË ÂͤÏÈÍË, fiÙ·Ó Ô ƒÔÌ¤Ú ºˆÚÈÛfiÓ ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËΠÛÙÔ ¢ÂÏÙ›Ô ÙÔ˘ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘ Ù˘ ∞‰ÂÏ·˝‰·˜ (Adelaide Institute Newsletter) fiÙÈ Ô ı¿Ï·ÌÔ˜ ·ÂÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ™ÙÚÔ‡Ù¯ÔÊ ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠÔÙ¤ ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ÂÎÙÂϤÛÂȘ, Ô ∫fiÔ˘Ï —ÚÔ˜ ÙÈÌ‹Ó ÙÔ˘— ÙÔÓ ‰È¤„¢ÛÂ: ∆È ÛÙÔȯ›· ÚÔÛÎÔÌ›˙ÂÈ Ô ºˆÚÈÛfiÓ ÁÈ· Ó· «·Ô‰Â›ÍÂÈ» fiÙÈ ÛÙÔ ™ÙÚÔ‡Ù¯ÔÊ ‰ÂÓ ¤Ï·‚·Ó ÔÙ¤ ¯ÒÚ· ÂÎÙÂϤÛÂȘ Ì ‰ËÏËÙËÚÈÒ‰Ë ·¤ÚÈ·; ª·˜ ÌÈÏ¿ ÁÈ· ÌÈ· «Ú·ÁÌ·ÙÔÁÓˆÌÔÛ‡ÓË» Ô˘ «¤¯ÂÈ ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙ›», ·ÏÏ¿ «ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÂÓfi˜ ¿ÏÏÔ˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘» ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi Ù˘. °È· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜, Ì·˜ ·Ú·¤ÌÂÈ Û ¤Ó· ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ JHR. £· ‹ÏÈ˙ ηÓ›˜ Ó· Ì¿ıÂÈ ·fi ÙÔ ¿ÚıÚÔ ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÔÈÔ ¿ÏÏÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ˘¿Ú¯ÂÈ Ô˘ Ó· ÂȂ‚·ÈÒÓÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË Î·È Ù· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· Ù˘ «Ú·ÁÌ·ÙÔÁÓˆÌÔÛ‡Ó˘», ·ÏÏ¿ ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ Ô ºˆÚÈÛfiÓ ·ÚÓÂ›Ù·È Ó· Ì·˜ ‰È·ÊˆÙ›ÛÂÈ. OfiÙ ÙÂÏÈο ÙÈ Ì¤ÓÂÈ; ªÈ· ·Ó·ÊÔÚ¿ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙ› Î·È ¤Ó·˜ Ú‚È˙ÈÔÓÈÛÙ‹˜ Ô˘ Ì·˜ ‰È·‚‚·ÈÒÓÂÈ fiÙÈ ·˘Ùfi˜ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙÈ ¤ÏÂÁÂ Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ·˘Ù‹, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÓÈÒıÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· ·Ú¿Û¯ÂÈ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ·Ô‰Â›ÍÂȘ. ¶Ò˜ ı· ·ÓÙȉÚÔ‡Û fï˜ ¤Ó·˜ Ú‚È˙ÈÔÓÈÛÙ‹˜ ·Ó ¤Ó·˜ «ÂÍÔÓÙˆÙÈÛÙ‹˜»* Û˘ÌÂÚÈÊÂÚfiÙ·Ó Î·Ù’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ; OÈ Ú‚È˙ÈÔÓÈÛÙ¤˜ Û˘ÓËı›˙Ô˘Ó Ó· ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó ¤ÁÁÚ·Ê· fiÙ·Ó Ù· ÚˆÙfiÙ˘· ¤¯Ô˘Ó ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙ›. ¢ÂÓ ·Ô*
™.Ù.M.: Exterminationist = ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ‹˜ Ù˘ ¿Ô„˘ fiÙÈ ÛÙ· Ó·˙ÈÛÙÈο ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ ¤ÁÈÓ ̷˙È΋ ÂÍfiÓÙˆÛË ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓˆÓ, ‚¿ÛÂÈ Û¯Â‰›Ô˘ Ù˘ ·ÓÒÙ·Ù˘ ËÁÂÛ›·˜ Ù˘ Ó·˙ÈÛÙÈ΋˜ °ÂÚÌ·Ó›·˜.
218
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
‰Â¯fiÌ·ÛÙ «Ê‹Ì˜» Î·È Û›ÁÔ˘Ú· ‰ÂÓ ‰Â¯fiÌ·ÛÙ ٷ fiÛ· ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ÔÈ ÂÍÔÓÙˆÙÈÛÙ¤˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î¿ÔÈˆÓ ÂÁÁÚ¿ÊˆÓ (1995, Û. 3).
∏ ∞ƒ¡∏™∏ ∆√À O§√∫∞À∆øª∞∆√™ ∫∞π ∆√ ∂µƒ∞´∫√ ∑∏∆∏ª∞ OÏfiÎÏËÚË Ë ÊÈÏÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ —‚È‚Ï›·, ¿ÚıÚ·, ÂÈÊ˘ÏÏ›‰Â˜, ÎÚÈÙÈΤ˜, ÌÔÓÔÁڷʛ˜, Ô‰ËÁÔ›, Ê˘ÏÏ¿‰È· Î·È ÚÔ·Á·Ó‰ÈÛÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi— ‰È·Î·Ù¤¯ÂÙ·È ·fi ÌÈ· ÂÌÌÔÓ‹ Ì ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Î·È Î¿ı ÙÈ ÙÔ Â‚Ú·˚Îfi. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ù‡¯Ô˜ ÙÔ˘ JHR Ô˘ Ó· ÌËÓ ÂÚȤ¯ÂÈ Î¿ÙÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜. ∆Ô Ù‡¯Ô˜ π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘/ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1994, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ¤¯ÂÈ ˆ˜ ı¤Ì· ÙÔ˘ Â͈ʇÏÏÔ˘ ÙÔ ÔÈÔ˜ ÛÎfiÙˆÛ ÙÔ˘˜ ƒÔÌ·ÓfiÊ Î·È Ô‰‹ÁËÛ ÙÔ˘˜ ªÔÏÛ‚›ÎÔ˘˜ ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·. N·È, ‹Ù·Ó ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ, fiˆ˜ ÂÍËÁ› Ô ª·ÚÎ °Ô˘¤ÌÂÚ: «∞Ó Î·È ÂÈۋ̈˜ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ¿Óˆ ·fi ÙÔ 5% ÙÔ˘ Û˘ÓÔÏÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ Ù˘ ¯ÒÚ·˜, ¤·ÈÍ·Ó ¤Ó·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ‰˘Û·Ó¿ÏÔÁÔ Î·È Èı·Ófiٷٷ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙÔ Ó·Úfi ÌÔÏÛ‚ÈÎÈÎfi ηıÂÛÙÒ˜, ΢ÚÈ·Ú¯ÒÓÙ·˜ Ú·ÎÙÈο ÛÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ Ù˘ ¯ÚfiÓˆÓ». ∞ÏÏ¿ Ô §¤ÓÈÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ›¯Â ‰È·Ù¿ÍÂÈ ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· Ù˘ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ΋˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ∂‚Ú·›Ô˜. O °Ô˘¤ÌÂÚ ·Ú·Î¿ÌÙÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ: «Ô ›‰ÈÔ˜ Ô §¤ÓÈÓ ‹Ù·Ó ΢ڛˆ˜ ÚˆÛÈ΋˜ Î·È Î·ÏÌÔ˘ÎÈ΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜, ·ÏÏ¿ ‹Ù·Ó ›Û˘ ηٿ ÙÔ ¤Ó· ٤ٷÚÙÔ ∂‚Ú·›Ô˜» (1994c, Û. 7). ∞˘Ù‹ Â›Ó·È ÌÈ· Ù˘È΋ Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈ΋ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ. °ÂÁÔÓfi˜: OÈ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ¤˜ ÛÎfiÙˆÛ·Ó ÙÔ˘˜ ƒÔÌ·ÓÒÊ. °ÂÁÔÓfi˜: ∫¿ÔÈÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ¤˜ ËÁ¤Ù˜ ‹Ù·Ó ∂‚Ú·›ÔÈ. ™˘Ì¤Ú·ÛÌ·: OÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ÛÎfiÙˆÛ·Ó ÙÔ˘˜ ƒÔÌ·ÓfiÊ. ∫·Ù¿ ÙËÓ ›‰È· ÏÔÁÈ΋: O ∞Ï ∫·fiÓ ‹Ù·Ó ÊÔÓÈ¿˜. O ∞Ï ∫·fiÓ ‹Ù·Ó ∫·ıÔÏÈÎfi˜. ÕÚ· ÔÈ Î·ıÔÏÈÎÔ› Â›Ó·È ÊÔÓÈ¿‰Â˜. ∏ ÂÓ·Û¯fiÏËÛË Ì ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ ΢Úȷگ› ÛÙÔ JHR. °È·Ù›; O ª·ÚÎ °Ô˘¤ÌÂÚ ‰ÈηÈÔÏÔÁ› ¯ˆÚ›˜ ÚÔÛ¯‹Ì·Ù· ÙËÓ ÔÙÈ΋ ÙÔ˘ IHR: ∂ÛÙÈ¿˙Ô˘Ì ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ì·˜ ÛÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ ÁÈ·Ù› fiÏÔÈ Û¯Â‰fiÓ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ÊÔ‚Ô‡ÓÙ·È Ó· ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ó. ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ‡·ÚÍ‹˜ Ì·˜, Î·È Ì›· ·fi ÙȘ ·ÔÏ·‡ÛÂȘ Ì·˜, Â›Ó·È fiÙÈ Â›Ì·ÛÙ Û ı¤ÛË Ó· ·Û¯ÔÏËıԇ̠̠¤Ó· ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ‰ÂÓ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Î·Ù¿ ÙÚfiÔ Ô˘ Ó· ÓÈÒıÔ˘Ì fiÙÈ ÚÔÛʤÚÂÈ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÏËÚÔÊfiÚËÛË ¿Óˆ Û ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó fiÏÔ˘˜ Ì·˜. £· ¢¯fiÌÔ˘Ó Ó· ˘‹Ú¯Â Ë ›‰È· ¢·ÈÛıËÛ›· ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ì·˜ fiÙ·Ó ÌÈÏԇ̠ÁÈ· °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, O˘ÎÚ·ÓÔ‡˜ ‹ O‡ÁÁÚÔ˘˜, Ì ·˘Ù‹Ó Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ fiÙ·Ó ÌÈÏԇ̠ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜. ™ÙÔ ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓÔ ªÔ˘ÛÂ›Ô ∞ÓÔ¯‹˜ Simon Wiesenthal ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û˘Ó¯›˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ ÙÈ ¤Î·Ó·Ó ÔÈ
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
219
°ÂÚÌ·ÓÔ› ÛÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ ηٿ ÙÔÓ µ´ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ. ™ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ì·˜ ÂÈÙÚ¤Ô˘ÌÂ Î·È ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ì ·˘Ù¿ Ô˘ ı· ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ·Â¯ı‹ ÛÙÂÚÂfiÙ˘· ·Ó ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·Ó Û ¿ÏϘ ÔÌ¿‰Â˜, ·ÏÏ¿ fi¯È fiÙ·Ó ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È Û °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ‹ O‡ÁÁÚÔ˘˜. Œ¯Ô˘Ì ‰‡Ô ̤ÙÚ· Î·È ‰‡Ô ÛÙ·ıÌ¿, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ı·̷ÙÈÎfiÙÂÚË ÂΉ‹ÏˆÛË Â›Ó·È Ë ÂÎÛÙÚ·Ù›· ÂÚ› OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜. Œ¯Ô˘Ì ÛÙËÓ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ ¤Ó· ÌÔ˘ÛÂ›Ô Ô˘ Â›Ó·È ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ Û οÔÈÔ˘˜ ÌË ∞ÌÂÚÈηÓÔ‡˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¤ÂÛ·Ó ı‡Ì·Ù· ¿ÏÏˆÓ ÌË ∞ÌÂÚÈηÓÒÓ. ¢ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ÛÙËÓ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ ÌÔ˘ÛÂ›Ô ÁÈ· ÙÔ˘˜ πӉȿÓÔ˘˜, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ª·‡ÚÔ˘˜ Ô˘ ¤ÂÛ·Ó ı‡Ì·Ù· Ù˘ ‰Ô˘Ï›·˜, ÁÈ· Ù· ı‡Ì·Ù· ÙÔ˘ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌÔ‡ Î.Ù.Ï. ∏ ›‰È· Ë ‡·ÚÍË ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÌÔ˘Û›Ԣ ÙÔÓ›˙ÂÈ ·˘Ù‹ ÙË ‰ÈÂÛÙÚ·Ì̤ÓË Â˘·ÈÛıËÛ›· Á‡Úˆ ·fi Ù· ‚ڷ˚ο ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Ì·˜. ∂Ì›˜ ÛÙÔ IHR, Î·È fiÛÔÈ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÂÌ¿˜, ÓÈÒıÔ˘Ì ÌÈ· ·›ÛıËÛË ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘, ‰ÈfiÙÈ ÛÙËÓ Ú¿ÍË Ï¤Ì ˆ˜ ‰ÂÓ Ì·˜ ÓÔÈ¿˙ÂÈ Î·ıfiÏÔ˘ ·Ó Ì·˜ ÎÚÈÙÈοÚÂÙ ‹ fi¯È. £· ÌÈÏ¿Ì ԇو˜ ‹ ¿Ïψ˜. ¢ÂÓ ÎÈÓ‰˘Ó‡ԢÌ ӷ ¯¿ÛÔ˘Ì ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ì·˜, ÁÈ·Ù› ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ì·˜. (1994b) ¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÔÏϤ˜ ·Û¿ÊÂȘ ÛÙË ‰‹ÏˆÛË ·˘Ù‹. ∏ ¢·ÈÛıËÛ›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Î·È Ë «ÂÎÛÙÚ·Ù›·» ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Â›Ó·È «‰ÈÂÛÙÚ·Ì̤ÓË» Î·È Ë ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÚÔηÏ› «Â˘¯·Ú›ÛÙËÛË» Î·È «·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË». øÛÙfiÛÔ, ı‡Ì·Ù· ˘¿Ú¯Ô˘Ó. ∂›Ó·È ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ˘˜ ÊÂÚfiÌ·ÛÙ ηχÙÂÚ·. ∏ ™À¡øª√™π√§√°π∫∏ ¶§∂Àƒ∞ ∆∏™ ∞ƒ¡∏™∏™ ∆√À O§√∫∞À∆øª∞∆√™ ™ÙË ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· Ù˘ ¿ÚÓËÛ˘ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ÂÓۈ̷و̤ÓË ÌÈ· ·ÓÙ›ÏË„Ë ÂÚ› Û˘ÓˆÌÔÛ›·˜ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ. ∆Ô ¤ÓÙ˘Ô ∆· N¤· ÙÔ˘ «OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜» (The “Holocaust” News), Ô˘ ÂΉ›‰ÂÙ·È ·fi ÙÔ ∫¤ÓÙÚÔ ÁÈ· ÙËÓ πÛÙÔÚÈ΋ ∞Ó·ıÂÒÚËÛË (‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Û˘Á¯¤ÂÙ·È Ì ÙÔ IHR), ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÙÔ˘ Ù‡¯Ô˜ fiÙÈ «ÙÔ „‡‰Ô˜ ÙÔ˘ “OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜” ‰ÈÂÎÂÚ·ÈÒÓÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÎÏËÎÙÈ΋ Ì˯·Ó‹ ÚÔ·Á¿Ó‰·˜ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ™ÈˆÓÈÛÙÒÓ, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛÙfi¯Ô Ó· ÁÂÌ›ÛÂÈ Ù· Ì˘·Ï¿ ÙˆÓ ÌË E‚Ú·›ˆÓ Û fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ì ٤ÙÔÈ· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ÂÓÔ¯‹˜, ÒÛÙ ӷ ÌËÓ ·ÓÙȉÚÔ‡Ó fiÙ·Ó ÔÈ ™ÈˆÓÈÛÙ¤˜ ÎϤ‚Ô˘Ó ·fi ÙÔ˘˜ ¶·Ï·ÈÛÙÈÓ›Ô˘˜ ÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘˜, Ì ÙÔÓ ÈÔ ¿ÁÚÈÔ ÙÚfiÔ» (Û. 1). ŸÛÔ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ·ӷϷ̂¿ÓÔ˘Ó Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÙfiÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ù· ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó Î·È fiÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁÔ‡Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›ÔÈ Î·È ¿ÏÏ˘ ÂıÓÈÎfiÙËÙ·˜ ·ÚıÚÔÁÚ¿ÊÔÈ ÙfiÛÔ Â›ıÔÓÙ·È ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÔÈ· Û˘ÓˆÌÔÛ›· «‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜» ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ÒÛÙÂ Ô ∂‚Ú·›ÔÈ Ó· ÂÍ·-
220
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Î·È Û˘Ì¿ıÂÈ· ÁÈ· ÙÔ πÛÚ·‹Ï, ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ù˘ ÎÔÈÓ‹˜ ÁÓÒÌ˘, ÂÍÔ˘Û›· Î.Ù.Ï. ŒÓ· ·fi Ù· ÚÒÙ·, ÎÏ·ÛÈο ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· «Û˘ÓˆÌÔÛÈÔÏÔÁÈ΋˜» ÛΤ„˘, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂËÚ¿ÛÂÈ ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ Î›ÓËÌ· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, Â›Ó·È ÙÔ ‚È‚Ï›Ô π̤ÚÈÔ˘Ì: ∏ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ [Imperium: The Philosophy of History and Politics, (1948) 1969], ÙÔ ÔÔ›Ô ÁÚ¿ÊÙËΠ·fi ÙÔÓ ºÚ¿ÓÛȘ ¶¿ÚÎÂÚ °Èfiθ (Francis Parker Yockey) Î·È ÂΉfiıËΠ̠ÙÔ „¢‰ÒÓ˘ÌÔ O‡ÏÈÎ µ·Ú¿Ó˙ (Ulick Varange), ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙÔÓ ∞‰fiÏÊÔ Ã›ÙÏÂÚ. O ηٿÏÔÁÔ˜ ÙÔ˘ IHR ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ˆ˜ ÌÈ· «Û·ÚˆÙÈ΋ ÈÛÙÔÚÈÎÔ-ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ Ú·ÁÌ·Ù›· ÛÂÓÁÎÏÂÚÈ·ÓÔ‡* Ù‡Ô˘, ¤Ó· Û¿ÏÈÛÌ· ÁÈ· ÙËÓ ˘ÂÚ¿ÛÈÛË Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ Î·È Ù˘ ¢‡Û˘». ∆Ô π̤ÚÈÔ˘Ì ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ¤Ó· «·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎfi» Û‡ÛÙËÌ· ‚·ÛÈṲ̂ÓÔ ÛÙÔ ¯ÈÙÏÂÚÈÎfi ÂıÓÈÎÔÛÔÛÈ·ÏÈÛÙÈÎfi ÚfiÙ˘Ô, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Ë ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· ÛÙ·‰È·Î¿ ·Ô‰˘Ó·ÌÒÓÂÙ·È, Ë ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÂÎÏÔÁÒÓ ÛÙ·Ì·Ù¿, Ë ÂÍÔ˘Û›· ÂÚÓ¿ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ Î·È ÔÈ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ Â›Ó·È ‰ËÌfiÛȘ. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ηٿ ÙÔÓ °Èfiθ Â›Ó·È «Ô ∂‚Ú·›Ô˜», Ô ÔÔ›Ô˜ «˙ÂÈ ÌÔÓ¿¯· Ì ÙËÓ È‰¤· Ù˘ ÂΉ›ÎËÛ˘ ηٿ ÙˆÓ ÂıÓÒÓ Ù˘ Ï¢΋˜ Â˘Úˆ-·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ Ê˘Ï‹˜». ™˘ÓÔ̈ÛÈÔÏÔÁÒÓÙ·˜, Ô °Èfiθ ÂÚȤÁÚ·„ Ҙ ÔÈ «·Ú·ÌÔÚʈ٤˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡» ˘ÔÓfiÌÂ˘Û·Ó ÙË ¢‡ÛË ‰È· ̤ÛÔ˘ ÙˆÓ Ì˘ÛÙÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ Ù˘ «ÂÎÎÏËÛ›·˜ÎÚ¿ÙÔ˘˜-¤ıÓÔ˘˜-Ï·Ô‡-Ê˘Ï‹˜ ÙÔ˘ ∂‚Ú·›Ô˘» (‚Ï. Obert 1981, Û. 20-24) Î·È Ò˜ Ô Ã›ÙÏÂÚ ˘ÂÚ·Û›ÛÙËΠËÚˆÈο ÙËÓ Î·ı·ÚfiÙËÙ· Ù˘ ∞Ú›·˜ Ê˘Ï‹˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ Ê˘ÏÂÙÈο ηÙÒÙÂÚÔ˘˜, ÛÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈο ͤÓÔ˘˜ Î·È ÛÙ· «·Ú¿ÛÈÙ·», fiˆ˜ Â›Ó·È ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ, ÔÈ ∞ÛÈ¿Ù˜, ÔÈ ª·‡ÚÔÈ Î·È ÔÈ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ¤˜ (‚Ï. McIver 1994). ∏ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘ °Èfiθ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Û˘Ó‹ıÈÛÙ˜ ÛÙȘ ∏¶∞Ø ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÏÒ˜ ¿ÏÏÔ ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·˘ÙÔ‡ Ô˘ Ô ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ ÃÔÊÛÙ¿ÓÙÂÚ (R. Hofstadter) ÔÓfiÌ·˙ «·Ú·ÓÔ˚Îfi ÛÙ˘Ï» ÛÙËÓ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋. O °ÂÚÌ·ÓÔ-·ÌÂÚÈηÓÈÎfi˜ ∞ÓÙȉ˘ÛÊËÌÈÛÙÈÎfi˜ ™‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ Ù˘ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ô ÔÔ›Ô˜ «ÚÔÛ·ı› Ó· ˘ÂÚ·Û›ÛÂÈ Ù· ‰ÈηÈÒÌ·Ù· ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÔ-·ÌÂÚÈηÓÒÓ, Ù˘ ͯ·Ṳ̂Ó˘ ·˘Ù‹˜ ÌÂÈÔÓfiÙËÙ·˜», ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ¤Ó· ÛΛÙÛÔ Ô˘ ÚˆÙÔ‡Û «¶fiÛÔ ·ÎfiÌ· ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ Ó· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜;», ¿Óˆ ·fi ÌÈ· ¯˘‰·›· ηÚÈηÙÔ‡Ú· ∂‚Ú·›ˆÓ ÌÂÁ·ÏÔ˚‰ÈÔÎÙËÙÒÓ Ì¤ÛˆÓ ÂÓË̤ڈÛ˘, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¯ÂÈÚ·ÁˆÁÔ‡Û·Ó ÙÔÓ Ù‡Ô ÁÈ· Ó· ‰È·ÈˆÓ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ fiÏË ·¿ÙË. ∏ ›‰È· ÔÚÁ¿ÓˆÛË ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÌÈ· ‰È·Ê‹ÌÈÛË Ô˘ ÚˆÙÔ‡ÛÂ: «£· ›¯Â ÂÎÚ·Á› ÙÔ ∆Û¿ÏÂÓÙ˙ÂÚ ·Ó ›¯·Ó ·Ú·Ì›ÓÂÈ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜;». «¢ÂÓ ÓÔÌ›˙Ô˘ÌÂ!» ‰ËÏÒÓÂÈ ·ÂÚ›ÊÚ·ÛÙ· Ë ‰È·Ê‹ÌÈÛË, ÚÈÓ Ì·˜ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ fiÙÈ ™Ô‚ÈÂÙÈÎÔ› «ÂÌÙÔÊ·*
™.Ù.M.: ™ÂÓÁÎÏÂÚÈ·Ófi˜ = ·˘Ùfi˜ Ô˘ ·Ó‹ÎÂÈ ‹ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ °ÂÚÌ·Ófi ÊÈÏfiÛÔÊÔ ŸÛ‚·ÏÓÙ ™¤ÓÁÎÏÂÚ (Oswald Spengler, 1880-1936).
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
221
Ï·ÁÁ›Ù˜ ÛÙȘ ∏¶∞» ÂÚÁ¿ÛÙËÎ·Ó Ì˘ÛÙÈο ÁÈ· Ó· ‰ÈÒÍÔ˘Ó ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ·fi ÙË N∞™∞. °È· ÙÔ˘˜ Û˘ÓˆÌÔÛÈÔÏÔÁÔ‡ÓÙ˜, ηı’ fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ¤¯Ô˘Ó ‰Ú¿ÛÂÈ ‰·ÈÌÔÓÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ οı ›‰Ô˘˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ Ê˘ÛÈο ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ¶ÂʈÙÈÛÌ¤ÓˆÓ (πÏÔ˘ÌÈÓ¿ÙÈ), ÙˆÓ N·˝ÙÒÓ πÔÙÒÓ, ÙˆÓ πÔÙÒÓ Ù˘ ª¿ÏÙ·˜, ÙˆÓ ª·ÛfiÓˆÓ, ÙˆÓ ÎÔÛÌÔÔÏÈÙÒÓ, ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ηٿ Ù˘ ‰Ô˘Ï›·˜, ÙˆÓ È‰ÈÔÎÙËÙÒÓ ÛÎÏ¿‚ˆÓ, ÙˆÓ ∫·ıÔÏÈÎÒÓ, ÙˆÓ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÒÓ, ÙÔ˘ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ ÁÈ· ÙȘ ¢ÈÂıÓ›˜ ™¯¤ÛÂȘ, Ù˘ ∆ÚÈÌÂÚÔ‡˜ ∂ÈÙÚÔ‹˜, Ù˘ EÈÙÚÔ‹˜ °Ô˘fiÚÂÓ*, ÙÔ˘ ∆·Ì›Ԣ ¶ÚÔÛÙ·Û›·˜ Ù˘ ÕÁÚÈ·˜ º‡Û˘ (World Wildlife Fund, WWF), ÙÔ˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ NÔÌÈÛÌ·ÙÈÎÔ‡ ∆·Ì›Ԣ, Ù˘ ∫ÔÈÓˆÓ›·˜ ÙˆÓ ∂ıÓÒÓ, ÙÔ˘ O∏∂ Î·È ÔÏÏÒÓ ¿ÏÏˆÓ (Vankin & Whalen 1995). ™Â ÔÏϤ˜ ·fi ÙȘ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜, «ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ» ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ‰ÚÒÓÙ˜ ÛÙ· ·Ú·Û΋ÓÈ·. O ∆˙ˆÓ ∆˙ˆÚÙ˙ (J. George) Î·È Ô §·ÈÚÓÙ °Ô˘›ÏÎÔÍ (L. Wilcox) ¤¯Ô˘Ó ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÎfi ÂÍÙÚÂÌÈÛÌfi Î·È ÙȘ ÂÚÈıˆÚȷΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÛÙȘ ∏¶∞, Ù· ÔÔ›· Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌ· ÁÈ· Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ì ÙȘ ¢ڇÙÂÚ˜ ·Ú¯¤˜ Ô˘ ÎÚ‡‚ÔÓÙ·È ›Ûˆ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ (1992, Û. 63): 1. ∞fiÏ˘ÙË ‚‚·ÈfiÙËÙ· fiÙÈ Î·Ù¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·. 2. ∏ ∞ÌÂÚÈ΋ ÂϤÁ¯ÂÙ·È, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‹ ÏÈÁfiÙÂÚÔ, ·fi ÌÈ· Û˘ÓˆÌÔÙÈ΋ ÔÌ¿‰·. ¶ÈÛÙ‡ԢÓ, Ì¿ÏÈÛÙ·, ˆ˜ ·˘Ù‹ Ë ÌÔ¯ıËÚ‹ ÔÌ¿‰· Â›Ó·È ÈÛ¯˘ÚfiÙ·ÙË Î·È ÂϤÁ¯ÂÈ Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ¤ıÓË. 3. ¢Ëψ̤ÓÔ ÚËÙ¿ Ì›ÛÔ˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈ¿ÏÔ˘˜. ∂Âȉ‹ ÔÈ ·ÓÙ›·ÏÔÈ (ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· «Â¯ıÚÔ›», ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙˆÓ ÂÍÙÚÂÌÈÛÙÒÓ) ıˆÚÔ‡ÓÙ·È Ì¤ÚÔ˜ ‹ Û˘ÓÔ‰ÔÈfiÚÔÈ ÙˆÓ «Û˘ÓˆÌÔÙÒÓ», ·Í›˙Ô˘Ó ÙÔ Ì›ÛÔ˜ Î·È ÙËÓ ÂÚÈÊÚfiÓËÛË. 4. ∫·Ì›· ›ÛÙË ÛÙË ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·. ∫˘Ú›ˆ˜ ‰ÈfiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ «Ë ™˘ÓˆÌÔÛ›·» ¤¯ÂÈ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÂÈÚÚÔ‹ ÛÙËÓ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË. ∫·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ·, ÔÈ ÂÍÙÚÂÌÈÛÙ¤˜ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó Î¿ıÂ Û˘Ì‚È‚·ÛÌfi. 5. ¶ÚÔı˘Ì›· ÁÈ· ¿ÚÓËÛË ‚·ÛÈÎÒÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÂÏ¢ıÂÚÈÒÓ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ Û˘ÌÔϛ٘ ÙÔ˘˜, ‰ÈfiÙÈ ÔÈ Â¯ıÚÔ› ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÓÙ¿ÍÈÔÈ Ù¤ÙÔÈˆÓ ÂÏ¢ıÂÚÈÒÓ. 6. ™˘Ó¯‹˜ ·ӿÏË„Ë ·Ó‡ı˘ÓˆÓ ηÙËÁÔÚÈÒÓ Î·È ÌÂıfi‰ˆÓ ÚÔÛˆÈ΋˜ Î·Ù·Û˘ÎÔÊ¿ÓÙËÛ˘.
*
™.Ù.M.: Warren Commission = ÂÈÙÚÔ‹ ÛÙËÓ ÔÔ›· ›¯Â ·Ó·ÙÂı› ·fi ÙÔ ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ∫ÔÁÎÚ¤ÛÔ Ó· ‰ÈÂÚ¢ӋÛÂÈ ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ ∆˙ˆÓ º. ∫¤ÓÂÓÙ˘.
222
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
O ¶Àƒ∏¡∞™ ∫∞π ∆√ ¶∞ƒ∞¡√´∫O ¶∂ƒπ£øƒπ√ ∆ø¡ ∞ƒ¡∏∆ø¡ ∆√À O§√∫∞À∆øª∞∆√™ ∏ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ¿ÚÓËÛ˘ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ¤¯ÂÈ ÂÓÙ˘ˆÛȷΤ˜ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Ì ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Î·È ¿ÏÏˆÓ ÎÈÓËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ÂÚÈıˆÚ›Ô˘. ¢Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó Û˘ÓÂȉËÙ¿ ÙÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ¤¯Ô˘Ì ÌÚÔÛÙ¿ Ì·˜ ¤Ó· ȉÂÔÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÎÔÈÓfi ÛÙȘ ÂÚÈıˆÚȷΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Ô˘ ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È Ó· ÓÔÌÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ÎÔÈÓˆÓÈο. 1. ∞Ú¯Èο, ÙÔ Î›ÓËÌ· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÌÈ· ÔÈÎÈÏ›· Û¯ÔÏÒÓ ÛΤ„˘ Î·È Ì¤ÏË Ô˘ ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ‡Ô˘Ó ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÙÔ˘ ·ÎÚ·›Ô˘ ÂÚÈıˆÚ›Ô˘, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Î·Ù·Ê¤ÚÓÂÈ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Û˘Ó·›ÓÂÛË (‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜ ηٿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’50, ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’70). 2. ∫·ıÒ˜ ÙÔ Î›ÓËÌ· ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Î·È ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È, οÔÈ· ̤ÏË ÙÔ˘ ÂȯÂÈÚÔ‡Ó Ó· ·ÔÛÙ·ÛÈÔÔÈËıÔ‡Ó Ù· ›‰È· ˆ˜ ¿ÙÔÌ· Î·È Ó· ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÔ˘Ó ÙÔ Î›ÓËÌ· ·fi ÙÔ ·ÎÚ·›Ô ÂÚÈıÒÚÈÔ, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ‹ ·Î·‰ËÌ·˚ο ‰È·ÈÛÙÂ˘Ù‹ÚÈ· (‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi˜ ηٿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’70, fiÙ·Ó ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›ÛÙËΠ۠«ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡», Î·È ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÙËÓ ›‰È· ‰ÂηÂÙ›·, Ì ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÙÔ˘ IHR). 3. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÔÚ›·˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·Ô‰Ô¯‹, Ë ¤ÌÊ·ÛË ÌÂÙ·Ù›ıÂÙ·È ·fi ÙË ÚËÙÔÚÈ΋ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ηÙÂÛÙË̤ÓÔ˘ ÚÔ˜ ÌÈ· ıÂÙÈÎfiÙÂÚË ‰È·Ù‡ˆÛË ÙˆÓ ÂÔÈı‹ÛÂÒÓ ÙÔ˘˜ (ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ÂÁη٤ÏÂÈ„·Ó ÙËÓ Ù·ÎÙÈ΋ ÙˆÓ ÂÈı¤ÛÂˆÓ ÛÙË ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ Î·È ˘ÈÔı¤ÙËÛ·Ó ÙÔ ·›ÙËÌ· ÙÔ˘ «›ÛÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘» ÛÙ· Û¯ÔÏ›· ÁÈ· ÙÔÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ÂͤÏÈÍË. ÙÔ IHR ¤¯ÂÈ ‰È·Îfi„ÂÈ ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ Ì ÙÔÓ ∫¿ÚÙÔ, ÂÓÒ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó ÁÂÓÈο Ó· ·ÔÙÈÓ¿ÍÔ˘Ó ÙË Ú·ÙÛÈÛÙÈ΋ Î·È ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈ΋ Ê‹ÌË ÙÔ˘˜). 4. °È· Ó· ‰ÈÂÈÛ‰‡ÛÂÈ ÛÙ· ‰ËÌfiÛÈ· ȉڇ̷ٷ, .¯. ÛÙ· Û¯ÔÏ›·, ÙÔ Î›ÓËÌ· ÂÈηÏÂ›Ù·È Ù· ¿ÚıÚ· ÙÔ˘ Û˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ηÙÔ¯˘ÚÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘. ∆· ̤ÏË ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ Ë ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘˜ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È fiÙ·Ó ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È ÛÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘˜ Ó· ·ÎÔ˘ÛÙÔ‡Ó [ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ¤Ú·Û·Ó ÓfiÌÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔÓ «›ÛÔ ¯ÚfiÓÔ» Û ·ÚÎÂÙ¤˜ ¶ÔÏÈÙ›˜, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ‰ÂηÂÙÈÒÓ ÙÔ˘ ’70 Î·È ÙÔ˘ ’80. ‰›Î˜ ÙÔ˘ ∆Û‡ÓÙÂÏ ÛÙÔÓ ∫·Ó·‰¿, «ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘» (‚Ï. EÈÎfiÓ· 19). ÏËڈ̤Ó˜ ηٷ¯ˆÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ªÚ¿ÓÙϸ ™ÌÈı Û ÎÔÏÂÁȷΤ˜ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜]. 5. °È· Ó· ÙÚ·‚‹ÍÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡, ÙÔ Î›ÓËÌ· ÚÔÛ·ı› Ó· ÂÓ·Ôı¤ÛÂÈ ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ù˘ ÙÂÎÌËÚ›ˆÛ˘ ÛÙÔ «Î·ÙÂÛÙË̤ÓÔ», ··È-
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
223
EIKONA 19. ∫·Ù¿ ÙË ‰›ÎË ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ∫·Ó·‰¿, Ô ∂ÚÓÛÙ TÛ‡ÓÙÂÏ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙÔ˘˜ Ô·‰Ô‡˜ ÙÔ˘ ÊÔÚÒÓÙ·˜ ÛÙÔÏ‹ ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓÔ˘ Û ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘. OÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ ÙÔ˘ ÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó Ï·Î¿Ù Ì ÎÏ·ÛÈο ÛÏfiÁÎ·Ó ÂÚ› «Û˘ÓˆÌÔÛ›·˜», Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Î·È Ù· ªª∂, 1985. [H ʈÙÔÁÚ·Ê›· ÚÔÛʤÚıËΠ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ ∂ÚÓÛÙ TÛ‡ÓÙÂÏ.]
ÙÒÓÙ·˜ «¤ÛÙˆ Î·È Ì›· ·fi‰ÂÈÍË» (ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜ ··ÈÙÔ‡Ó «¤ÛÙˆ Î·È ¤Ó· ·ÔÏ›ıˆÌ·» Ô˘ Ó· ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË ÌÂÙ·‚·ÙÈÎÒÓ ÌÔÚÊÒÓ. ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ··ÈÙÔ‡Ó «¤ÛÙˆ Î·È Ì›· ·fi‰ÂÈÍË» fiÙÈ ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËÎ·Ó ∂‚Ú·›ÔÈ Û ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ).
224
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
∆Ô Î›ÓËÌ· ¿ÚÓËÛ˘ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ·ÎÚ·›· ÛÙÔȯ›· Î·È Ù· ̤ÏË Ù‹˜ ·Ú·ÓÔ˚ο ·ÎÚ·›·˜ «Ù¤Ú˘Á¿˜» ÙÔ˘ ¤¯Ô˘Ó Û˘¯Ó¿ Ó·˙ÈÛÙÈΤ˜ Î·È Ú·ÙÛÈÛÙÈΤ˜ ·fi„ÂȘ. O ·ÚÓËÙ‹˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ·˘ÙÔ·ÔηÏÔ‡ÌÂÓÔ˜ §Â˘Îfi˜ Û·ڷÙÈÛÙ‹˜* ∆˙·Î °Ô˘›ÎÔÊ (J. Wikoff), ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÂΉ›‰ÂÈ ÙÔ ¤ÓÙ˘Ô Remarks ÛÙËÓ fiÏË øÚfiÚ· Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ Ù˘ N¤·˜ ÀfiÚ΢. «O Ù·ÏÌÔ˘‰ÈÎfi˜ ÈÔ˘‰·˚ÛÌfi˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û fiÏÂÌÔ Ì ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·», ÂÍËÁ› Ô °Ô˘›ÎÔÊ. «O ·ӷÛÙ·ÙÈÎfi˜ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÌfi˜ Î·È Ô ‰ÈÂıÓ‹˜ ÛȈÓÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ‰›‰˘Ì˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÛÙfi¯Ô: ÌÈ· ‰ÂÛÔÙÈ΋ ·ÁÎfiÛÌÈ· ΢‚¤ÚÓËÛË Ì ڈÙÂ‡Ô˘Û· ÙËÓ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì» (1990). O °Ô˘›ÎÔÊ ‰ËÌÔÛȇÂÈ Î·È ‰ËÏÒÛÂȘ fiˆ˜ Ë ·ÎfiÏÔ˘ıË, Ë ÔÔ›· ÂÚȤ¯ÂÙ·È Û ÌÈ· ÂÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ «R.T.K» ·fi ÙËÓ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·: «Àfi ÙÔÓ Ã›ÙÏÂÚ Î·È ÙÔÓ ÂıÓÈÎÔÛÔÛÈ·ÏÈÛÌfi, ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ ‰È‰¿¯ıËÎ·Ó ÙÔÓ §Â˘Îfi Ú·ÙÛÈÛÌfi Î·È ÔÙ¤ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Í·Ó·‰Â› Ù¤ÙÔÈÔ˘˜ ˘¤ÚÔ¯Ô˘˜ ÔÏÂÌÈÛÙ¤˜. ¢È΋ Ì·˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Â›Ó·È Ë Â·ÓÂη›‰Â˘ÛË Ì ‚¿ÛË Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ Ù˘ ÁÂÓÂÙÈ΋˜ Î·È Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜» (1990). Œ¯ÂÈ ÂӉȷʤÚÔÓ Ó· ÛËÌÂÈÒÛÔ˘Ì fiÙÈ ÙÔ Remarks ¤¯ÂÈ ÂȉÔÎÈÌ·ÛÙ› ·fi ÙÔÓ ªÚ¿ÓÙϸ ™ÌÈı Î·È fiÙÈ Ô °Ô˘›ÎÔÊ ÁÚ¿ÊÂÈ ‚È‚ÏÈÔÎÚÈۛ˜ ÁÈ· ÙÔ JHR. ŒÓ· ¿ÏÏÔ ¤ÓÙ˘Ô ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ, ÙÔ Instauration, ÂÚÈ›¯Â ¤Ó· ·Ó˘fiÁÚ·ÊÔ ¿ÚıÚÔ Ì ٛÙÏÔ «¶Ò˜ Ó· ÂÚÈÔÚ›ÛÔ˘Ì ÙÔ ‚›·ÈÔ ¤ÁÎÏËÌ· ηٿ ÙÔ ‹ÌÈÛ˘: ªÈ· ÌË ÌÂÙÚÈÔ·ı‹˜ χÛË». ∏ χÛË Ô˘ Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÚÔÙ›ÓÂÈ Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ó·˙ÈÛÙÈ΋: À¿Ú¯Ô˘Ó 30 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· M·‡ÚÔÈ ÛÙȘ ∏¶∞, ÔÈ ÌÈÛÔ› ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Â›Ó·È ¿ÚÚÂÓ˜ Î·È ÙÔ ¤Ó· ¤‚‰ÔÌÔ ÂÚ›Ô˘ ÌÂٷ͇ 16 Î·È 26 ÂÙÒÓ — ÙÔ ‚›·ÈÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙÔ˘ M·‡ÚÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ∆Ô ÌÈÛfi ÙˆÓ 30 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ Â›Ó·È 15 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·. ŒÓ· ¤‚‰ÔÌÔ ÙˆÓ 15 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ Â›Ó·È Ï›ÁÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi 2 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·. ∞˘Ùfi Ì·˜ ϤÂÈ ˆ˜ 2 Î·È fi¯È 30 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ª·‡ÚÔÈ Â›Ó·È ÂΛÓÔÈ Ô˘ ‰È·Ú¿ÙÙÔ˘Ó Ù· ÂÁÎÏ‹Ì·Ù·. ∆· ÁÎÔ˘Ï¿ÁÎ Ù˘ ™Ô‚ÈÂÙÈ΋˜ ŒÓˆÛ˘ ›¯·Ó ÏËı˘ÛÌfi Ô˘ Û ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ Ù˘ ÛÙ·ÏÈÓÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ¿ÁÁÈ˙ ٷ 10 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·. OÈ ∏¶∞, Ì ÙËÓ Ôχ ÈÔ ÚÔËÁ̤ÓË Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ÙÔ˘˜, ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÛÙÚ·Ùfi‰· Ô˘ Ó· ¯ˆÚÔ‡Ó ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÙÔ 20% ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ·˘ÙÔ‡. ŸÛÔÈ ª·‡ÚÔÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÙ˜ Ó·ÚΈÙÈÎÒÓ Î·È ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÔÈÓÈÎfi ÌËÙÚÒÔ ı· ʇÁÔ˘Ó ·fi Ù· ÛÙÚ·Ùfi‰· ·˘Ù¿, ·ÊÔ‡ Ù· Û¯ÂÙÈο ÁÂÓÂÙÈο Î·È „˘¯ÔÏÔÁÈο ÙÂÛÙ ÂȂ‚·ÈÒÛÔ˘Ó ˆ˜ ‰ÂÓ Ê¤ÚÔ˘Ó ›¯ÓË ‚›·È˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜. ŸÛÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÔ˘˜, fiÏÔÈ —ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ϤÔÓ «·‰ÈfiÚıˆ*
™.Ù.M.: White-separatist = Ô·‰fi˜ Ú·ÙÛÈÛÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÛÙȘ H¶A, ÙÔ ÔÔ›Ô Ù¿ÛÛÂÙ·È ˘¤Ú ÙÔ˘ ‰È·¯ˆÚÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ÌË ·Ó¿ÌÂÈ͢ ÙˆÓ Ê˘ÏÒÓ.
¶OIOI §ENE OTI TO O§OKAYTøMA ¢EN ™YNEBH ¶OTE;
225
ÙÔ˘˜ Ó·ÚÔ‡˜»— ı· ·ÂÏ¢ıÂÚÒÓÔÓÙ·È ÌfiÏȘ Û˘ÌÏËÚÒÛÔ˘Ó Ù· 27 ÙÔ˘˜ ¯ÚfiÓÈ·, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ¯ÒÚÔ ÁÈ· ÙË Ó¤· ÊÔ˘ÚÓÈ¿ ‰ÂηÂÍ¿¯ÚÔÓˆÓ Ô˘ ı· ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ó (Û. 6). ∆Ô ∂ıÓÈÎÔÛÔÛÈ·ÏÈÛÙÈÎfi ∫fiÌÌ· ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ∂ÚÁ·ÙÒÓ, OÚÁ¿ÓˆÛË ∂͈ÙÂÚÈÎÔ‡ (NSDAP/AO), Ì ¤‰Ú· ÙÔ §›ÓÎÔÏÓ Ù˘ NÂÌÚ¿Ûη, ÂΉ›‰ÂÈ ÌÈ· ‰ÈÌËÓÈ·›· ÂÊËÌÂÚ›‰· Ì ٛÙÏÔ New Order («N¤· ∆¿ÍË»). ∞fi ·˘Ù‹Ó ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ·Ú·ÁÁ›ÏÂÈ Î·ÚÊ›ÙÛ˜, ÛËÌ·›Â˜, ÂÚÈ‚Ú·¯ÈfiÓÈ·, ÌÚÂÏfiÎ Î·È ·Ó·ÌÓËÛÙÈο ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· Ì ÙË Û‚¿ÛÙÈη, ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ÔÌÈϛ˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜, Ê·ÓÂÏ¿ÎÈ· Ô˘ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó «§Â˘Î‹ ∂ÍÔ˘Û›·» Î·È Î¿ı ›‰Ô˘˜ ‚È‚Ï›· Î·È ÂÚÈÔ‰Èο Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ §Â˘ÎÒÓ, ÙÔ˘˜ ÓÂÔÓ·˙›, ÙÔÓ Ã›ÙÏÂÚ Î·È ÙÔÓ ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈÛÌfi. ∆Ô Ù‡¯Ô˜ πÔ˘Ï›Ô˘/∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1996, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚ› fiÙÈ «∏ ¶§∏ƒ∏™ ¶∞°∫O™ªπ∞ ∂•∞º∞Nπ™∏ Ù˘ N∂°ƒO∂π¢OÀ™ ºÀ§∏™ (ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ AIDS) ı· Û˘Ì‚Â› OÃπ ∞ƒ°O∆∂ƒ∞ ·fi ÙÔ ¤ÙÔ˜ 2022 Ì.Ã.». ŒÓ· ÁÂÏ·ÛÙfi ÚfiÛˆÔ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Î¿Ùˆ ·fi Ù· «Î·Ï¿» ·˘Ù¿ Ó¤·, Ì ÙÔ ÛÏfiÁÎ·Ó «N· ¤¯ÂÙ ÌÈ· ηϋ Ó·˙ÈÛÙÈ΋ Ë̤ڷ!» (“have a nazi day!”). ™¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ Ì·ı·›ÓÂÈ fiÙÈ «ªÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ·ÎÚ›‚ÂÈ·, οı ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi ı·Ó¿ÙÔ˘ ηٷÁÚ·ÊfiÙ·Ó Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ηٿ ηÙËÁÔÚ›·. O ÌÈÎÚfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ı·Ó¿ÙˆÓ Û ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô ÙÚÈÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ·ÔÙÂÏ› Ì·ÚÙ˘Ú›· ÁÈ· ÙÔ fiÛÔ ÔÏÈÙÈṲ̂Ó˜ Î·È ˘ÁÂÈÔÓÔÌÈο ¿„ÔÁ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ Û˘Óı‹Î˜ ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ÛÙËÓ ¶Ôψӛ·!». ∆Ô Úfi‚ÏËÌ·, ‚¤‚·È·, Â›Ó·È fiÙÈ «ÔÈ Ô‚ÚÈÔ› ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· ÁÈ· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó Ù· ¢π∫∞ ∆OÀ™ ÌÔ¯ıËÚ¿ „‡‰Ë, ÙÔ ¢π∫O ∆OÀ™ ·Ú·ÓÔ˚Îfi Û‡ÌÏÂÁÌ· ηٷ‰›ˆÍ˘» (Û. 4). O ª·ÚÎ °Ô˘¤ÌÂÚ, Ô N٤ȂÈÓÙ ÿÚ‚ÈÓÁÎ Î·È ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ¤¯Ô˘Ó Û˘ÓÂȉËÙ¿ ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ·ÔÛÙ¿ÛÂȘ ·fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜. O °Ô˘¤ÌÂÚ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ¤¯ÂÈ ‰È·Ì·ÚÙ˘ÚËı› «∫·È ÙÈ Û¯¤ÛË ¤¯ÂÈ ·˘Ùfi; O ƒfiÏÈÓ˜, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ‰Ô‡ÏÂ˘Â Î¿ÔÙ ÁÈ· ÙÔ IHR. ∆Ô Remarks ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ÌÂÙ·›¯ÌÈÔ. ¶·ÏÈfiÙÂÚ· ‹Ù·Ó Ï›ÁÔ-Ôχ Ú‚È˙ÈÔÓÈÛÙ¤˜. ∞ÏÏ¿ [Ô ÂΉfiÙ˘ ∆˙·Î °Ô˘›ÎÔÊ] Ù›ÓÂÈ Ó· ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÙÔÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ηÈÚfi ÔÏÔ¤Ó· Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ڷÙÛÈÛÙÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·. ∆Ô Instauration Â›Ó·È Ú·ÙÛÈÛÙÈÎfi. £· ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ˆ fiÙÈ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì·˙› Ì·˜ ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ ‚·ıÌfi Ô˘ Û˘ÌʈÓÔ‡Ó Ì οÔÈ· ·fi Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÚÔ‚¿ÏÏÔ˘ÌÂ. ¢ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ηÌÈ¿ ¿ÏÏË Û¯¤ÛË [Ì·˙› ÙÔ˘˜]» (1994b). øÛÙfiÛÔ, ÔÈ Ù‡ÔÈ ·˘ÙÔ› Î·È ¿ÏÏÔÈ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÙÔ˘˜ ·˘ÙÔ·ÔηÏÔ‡ÓÙ·È Â›Û˘ «∞Ó·ıˆÚËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜» Î·È Ù· ΛÌÂÓ· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÁÂÌ¿Ù· ·fi Ù· ÎÏ·ÛÈο ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ Î·È ·fi ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘ IHR. ∂Í¿ÏÏÔ˘, Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ Ê¿ÛÌ· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Ô ∂ÚÓÛÙ ∆Û‡ÓÙÂÏ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi˜ ËÁ¤Ù˘ ÙÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô πÛÙÔڛ˜ ÙÔ˘ OÏÔ„¤Ì·ÙÔ˜ (Tales of the Holohoax), ÁÈ· ·Ú¿-
226
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
‰ÂÈÁÌ·, Â›Ó·È ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ ÛÙÔÓ ƒÔÌ¤Ú ºˆÚÈÛfiÓ Î·È ÛÙÔÓ ∂ÚÓÛÙ ∆Û‡ÓÙÂÏ Î·È ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Â˘¯·ÚÈÛٛ˜ ÛÙÔÓ ªÚ¿ÓÙϸ ™ÌÈı Î·È ÛÙÔÓ §ÈÔ˘ ƒfiÏÈÓ˜. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi 14 ÛÂÏ›‰Â˜ Ì ¯ÔÓÙÚÔÎÔÌ̤Ó˜ ηÚÈηÙÔ‡Ú˜ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Î·È ÙÔ˘ «OÏÔ„¤Ì·ÙÔ˜», Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ‰ËÏÒÓÂÈ: «OÈ ·›Û٢٘ ÈÛÙÔڛ˜ ÁÈ· ‰ÔÏÔÊÔÓÈÎÔ‡˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ Ô˘ ÔÌ·‰ÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ¯·Ï·Ú¿ ˘fi ÙÔÓ ÔÚÁÔ˘ÂÏÈÎfi Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ “OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜” ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ Ë ·Ó›ÛËÌË ÎÚ·ÙÈ΋ ıÚËÛΛ· Ù˘ ¢‡Û˘. ∏ ΢‚¤ÚÓËÛË, Ù· ‰ËÌfiÛÈ· Û¯ÔÏ›· Î·È Ù· ̤۷ ÂÓË̤ڈÛ˘ ÚÔ¿ÁÔ˘Ó ÙËÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ ÛÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ̷ο‚ÚÈÔ˘ ÁÚ·Ê›Ԣ ÎˉÂÈÒÓ ÙÔ˘ ÓÔ˘, ÁÈ· Ó· ÂÓÛÙ·Ï¿ÍÔ˘Ó ÙËÓ ÂÓÔ¯‹ ˆ˜ ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ÔÌ·‰È΋˜ Û˘ÎÔÊ¿ÓÙËÛ˘/ÚÔ·Á¿Ó‰·˜ Ì›ÛÔ˘˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡» (House 1989, Û. 15). ¢ÂÓ Â›Ó·È fiÏÔÈ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ›‰ÈÔÈ, ·ÏÏ¿ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Û οı Âȯ›ÚËÌ· Ù˘ ¿ÚÓËÛ˘ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ ˘Ú‹Ó·˜ Ú·ÙÛÈÛÙÈÎÔ‡, ·Ú·ÓÔ˚ÎÔ‡, «Û˘ÓˆÌÔÛÈÔÏÔÁÈÎÔ‡» ÙÚfiÔ˘ ÛΤ„˘ Ô˘ ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È Û·ÊÒ˜ ηٿ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Î·È Î˘Ì·›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ·ÁÔÚ·›Ô ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈÛÌfi Ò˜ ÌÈ· Ôχ ÈÔ ˘fiÁÂÈ· ÌÔÚÊ‹ ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ÙÚ˘ÒÓÂÈ Ì¤Û· Û ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ Û·Ó ÙȘ ÂÍ‹˜: «ªÂÚÈÎÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ηχÙÂÚÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ ÌÔ˘ Â›Ó·È ∂‚Ú·›ÔÈ, ·ÏÏ¿…» ‹ «∂ÁÒ ‰ÂÓ Â›Ì·È ·ÓÙÈÛËÌ›Ù˘, ·ÏÏ¿…», ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÌÂÓ˜ ·fi ÌÈ· ÈÂÚÂÌÈ¿‰· Û¯ÂÙÈο Ì fiÏ· fiÛ· οÓÔ˘Ó «ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ». ∏ ÚÔηٿÏË„Ë ·˘Ù‹ ˆı› ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÛÙÔ Ó· „¿ÍÔ˘Ó Î·È Ó· ‚ÚÔ˘Ó fi,ÙÈ ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó, ÁÈ· Ó· ÂȂ‚·ÈÒÛÔ˘Ó ·˘Ùfi Ô˘ ‹‰Ë ÈÛÙ‡ԢÓ. °È·Ù› ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È, ÏÔÈfiÓ, fiÙÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ‰ÂÓ Û˘Ó¤‚Ë ÔÙ¤; ∞Ó¿ÏÔÁ· Ì ÔÈÔÓ ı· ÚˆÙ‹ÛÂȘ, ·˘Ùfi ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ÁÈ· ÙÔ ¯Ú‹Ì· ‹ ÁÈ· ÙË Ê‹ÌË, Û ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ‰È·ÛÙÚÔÊ‹˜, ÛÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁ›· ÙÔ˘, ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ Ú·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘ ‹ ÛÙÔÓ Êfi‚Ô, ÛÙËÓ ·Ú¿ÓÔÈ· Î·È ÛÙÔ Ì›ÛÔ˜ ÙÔ˘.
12
¶ø™ °¡øƒπ∑√Àª∂ O∆π ∆√ O§√∫∞À∆øª∞ ¶ ƒ ∞ ° ª ∞ ∆ π ™À¡∂µ∏; •ÂÛο˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜
∏ ϤÍË ÍÂÛο˙ˆ ¤¯ÂÈ ·ÚÓËÙÈΤ˜ Û˘ÓÂΉԯ¤˜ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ·ÏÏ¿ fiÙ·Ó ··ÓÙ¿ ηÓ›˜ Û Â͈ڷÁÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ (Î·È Ë ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Û›ÁÔ˘Ú· Û’ ·˘ÙÔ‡˜), ÙfiÙ ÙÔ ÍÂÛΤ·ÛÌ· Â›Ó·È ÌÈ· ˆÊÂÏ‹˜ ‰È·‰Èηۛ· Ô˘ ʤÚÓÂÈ ÛÙÔ Êˆ˜ ¿Ú· ÔÏϤ˜ ÎÂÓÔÏÔÁ›Â˜. øÛÙfiÛÔ, ÚÔÛ¿ıËÛ· Ó· ÚÔ¯ˆÚ‹Ûˆ ¤Ú· ·’ ·˘Ùfi. ∞·ÓÙÒÓÙ·˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ı· ‰Â›Íˆ Ò˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì Ì ‚‚·ÈfiÙËÙ· fiÙÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘Ó¤‚Ë Î·È fiÙÈ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ÁÓÒÌË ÙˆÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ, Û˘Ó¤‚Ë Î·Ù¿ ¤Ó·Ó ȉȿ˙ÔÓÙ· ÙÚfiÔ. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ó¤Ó·˜ ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙÔ˜, ¤Ú· ·fi οı ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË, ηÓfiÓ·˜ ·ÏËı›·˜ ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·, ·Ú¿ Ù· fiÛ· ÔÏÏÔ› ·ÚÓËÙ¤˜ ÈÛÙ‡ԢÓ. ŸÙ·Ó ·Ú¯›ÛÂÈ Î·Ó›˜ Ó· ÌÂÏÂÙ¿ Ù· ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Î·È ÂȉÈο fiÙ·Ó ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› Û˘Ó¤‰ÚÈ·, ÔÌÈϛ˜ Î·È Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÚ¢ÓËÙÒÓ, ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏϤ˜ ‰È¯ÔÁӈ̛˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ì ‰Â˘ÙÂÚ‡ԢÛ˜ Ù˘¯¤˜ ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ. O ıfiÚ˘‚Ô˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ NÙ¿ÓÈÂÏ °ÎfiÏÓÙ¯·ÁÎÂÓ (D. Goldhagen) OÈ Úfiı˘ÌÔÈ ‰‹ÌÈÔÈ ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ (Hitler’s Willing Executioners, 1996), ÛÙÔ ÔÔ›Ô ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È fiÙÈ ÛÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó Î·È ÔÈ «·ÏÔ›» °ÂÚÌ·ÓÔ›, fi¯È ÌfiÓÔÓ ÔÈ Ó·˙ÈÛÙ¤˜, ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ ÁÓÒ̘ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Î¿ı ¿ÏÏÔ ·Ú¿ Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ó¤‚Ë, ÙÔ fiÙÂ, ÙÔ ÁÈ·Ù› Î·È ÙÔ Ò˜. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ¿‚˘ÛÛÔ˜ ¯ˆÚ›˙ÂÈ Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ Û˘˙ËÙÔ‡Ó ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› Ì ÙȘ ı¤ÛÂȘ Ô˘ ÚÔˆıÔ‡Ó ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ — Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÙËÓ ¿ÚÓËÛ‹ ÙÔ˘˜ Ó· ‰Â¯ıÔ‡Ó fiÙÈ ¤Ï·‚ ¯ÒÚ· ÌÈ· ÂÛÎÂÌ̤ÓË ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·, ÌÂ Ê˘ÏÂÙÈο ÎÚÈÙ‹ÚÈ·, Ì ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈ΋ ¯Ú‹ÛË ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È ÎÚÂÌ·ÙÔÚ›ˆÓ ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ Î·È fiÙÈ ÂÍÔÓÙÒıËÎ·Ó 5 Ì 6 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ∂‚Ú·›ÔÈ.
228
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
∏ ª∂£√¢√§√°π∞ ∆∏™ ∞ƒ¡∏™∏™ ∆√À O§√∫∞À∆øª∞∆√™ ¶ÚÈÓ ÂÛÙÈ¿ÛÔ˘Ì ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Ì·˜ ÛÙÔ˘˜ ÙÚÂȘ ·ÚÈÔ˘˜ ¿ÍÔÓ˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÚÈÛÙÚ¤ÊÂÙ·È Ë ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ, ·˜ Ú›ÍÔ˘Ì ÚÒÙ· ÌÈ· Ì·ÙÈ¿ ÛÙË ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘˜, ÛÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜. ∆· Ï¿ıË ÛÙË Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ›ӷÈ, ηٿ ·Ú¿ÍÂÓÔ ÙÚfiÔ, ·ÚÂÌÊÂÚ‹ Ì ÂΛӷ ÛÙ· ÔÔ›· ˘Ô›ÙÔ˘Ó Î·È ¿ÏϘ ÂÚÈıˆÚȷΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜, fiˆ˜ .¯. ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÙ¤˜. 1. ∂ÈÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È ÛÙ· ·ÛıÂÓ‹ ÛËÌ›· ÙˆÓ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ Û·Ó›ˆ˜ ¤¯Ô˘Ó Ó· Ô˘Ó Î¿ÙÈ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÁÈ· ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ¿Ô„Ë. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔÓ›˙Ô˘Ó, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙȘ ·ÓÙÈÊ¿ÛÂȘ ÛÙȘ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÙˆÓ ·˘ÙÔÙÒÓ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ. 2. ∂ÎÌÂÙ·ÏχÔÓÙ·È Ù· ÛÊ¿ÏÌ·Ù· ÛÙ· ÔÔ›· ˘Ô›ÙÔ˘Ó ÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ·ÓÙ›ıÂÙ· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù·, ˘ÔÓÔÒÓÙ·˜ fiÙÈ, ÂÂȉ‹ οÔÈ· ·fi Ù· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÂÛÊ·Ï̤ӷ, fiÏ· Ù· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÓÙÈ¿ÏˆÓ ÙÔ˘˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Â›Û˘ ÂÛÊ·Ï̤ӷ. 3. ¶·Ú·ı¤ÙÔ˘Ó ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ¤ÚÁ· ÂÈÊ·ÓÒÓ Î·È Î·ıÈÂÚˆÌ¤ÓˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ, Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂÎÙfi˜ Û˘ÌÊÚ·˙Ô̤ӈÓ, ÁÈ· Ó· ÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ı¤ÛË. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÛÙ·¯˘ÔÏÔÁÔ‡Ó ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ¤ÚÁ· ÙÔ˘ °È¯ԇÓÙ· ª¿Ô˘ÂÚ (Y. Bauer), ÙÔ˘ ƒ·Ô‡Ï ÛÏÌÂÚÁÎ (R. Hilberg), ÙÔ˘ ÕÚÓÔ ª¿ÁÈÂÚ (A. Mayer), ·ÎfiÌ· Î·È ÌÂÏÒÓ Ù˘ Ó·˙ÈÛÙÈ΋˜ ËÁÂÛ›·˜. 4. ¶·ÚÂÍËÁÔ‡Ó ÙȘ ÁÓ‹ÛȘ, ıÂÌÈÙ¤˜ ·ÓÙÈÁӈ̛˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÔÚÈṲ̂ӷ ÛËÌ›· ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÙÔ˘˜, ˆ˜ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË Ù˘ ‡·Ú͢ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ‰›Ô˘ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó ÙËÓ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ Ù˘ ıˆڛ·˜ Ù˘ ÚÔıÂÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ÙˆÓ Ô·‰ÒÓ ÙÔ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ˆ˜ Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙÔ ·Ó ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Û˘Ó¤‚Ë ‹ fi¯È. 5. ∂ÛÙÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ Û fiÛ· Â›Ó·È ¿ÁÓˆÛÙ· Î·È ·‰È·ÊÔÚÔ‡Ó ÁÈ· ÂΛӷ Ô˘ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ¿, ÙÔÓ›˙Ô˘Ó Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‚ÔÏÂ‡Ô˘Ó Î·È ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ‚ÔχԢÓ. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ Û fiÛ· ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÁÈ· ÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó fiϘ ÙȘ ¿ÌÂÛ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Î·È Ù· È·ÙÚÔ‰ÈηÛÙÈο ÔÚ›ÛÌ·Ù· Ô˘ Û˘ÓËÁÔÚÔ‡Ó ˘¤Ú Ù˘ ¿Ô„˘ fiÙÈ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜. ∂Í·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ˘ fiÁÎÔ˘ ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· —ÏfiÁˆ ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ÂÙÒÓ Ô˘ ‰È¿ÚÎÂÛÂ Î·È Ù˘ ÁˆÁÚ·ÊÈ΋˜ ¤ÎÙ·Û˘ ÛÙËÓ
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
229
ÔÔ›· ¤Ï·‚ ¯ÒÚ·, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Î·È ¤ÁÁÚ·Ê·, ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÌÈÎÚ¿ Î·È ÌÂÁ¿Ï· ˘ÏÈο ÙÂÎÌ‹ÚÈ·— ˘¿Ú¯ÂÈ ÙfiÛÔ ˘ÏÈÎfi, ÒÛÙ ÙÌ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÚÌËÓ¢ÙÔ‡Ó Î·Ù¿ ÙÚfiÔ Ô˘ Ó· Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ. O ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ÙȘ ηٷı¤ÛÂȘ ·fi ÙȘ ‰›Î˜ Ù˘ Ó·˙ÈÛÙÈ΋˜ ËÁÂÛ›·˜ ÛÙË N˘ÚÂÌ‚¤ÚÁË Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ Ò˜ ¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È Ù· ÈÛÙÔÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ. ∞fi ÙË ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿, ‰ÂÓ ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È ÙȘ ÔÌÔÏÔÁ›Â˜ ÙˆÓ Î·ÙËÁÔÚÔ˘Ì¤ÓˆÓ, ıˆÚÒÓÙ·˜ ÙȘ ·Ó·ÍÈfiÈÛÙ˜, ÂÂȉ‹ ¤ÁÈÓ·Ó Û ÛÙÚ·ÙÔ‰ÈÎÂ›Ô Ô˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ·Ó ÔÈ ÓÈÎËÙ¤˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘. ∆· ÛÙÔȯ›·, ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È Ô ª·ÚÎ °Ô˘¤ÌÂÚ, «·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÔÌÔÏÔÁ›Â˜ ·ÔÛ·Ṳ̂Ó˜ ‰È· Ù˘ ‚›·˜, Λ‚‰ËϘ ηٷı¤ÛÂȘ Î·È Ï·ÛÙ¿ ÓÙÔÎÔ˘Ì¤ÓÙ·. OÈ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈΤ˜ ‰›Î˜ Ù˘ N˘ÚÂÌ‚¤ÚÁ˘ ‹Ù·Ó ‰È·‰Èηۛ˜ Ì ÔÏÈÙÈο ÂÏ·Ù‹ÚÈ·, Ô˘ ›¯·Ó ÛÙfi¯Ô Ì¿ÏÏÔÓ Ó· ηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ó ·Ó˘fiÏËÙÔ ¤Ó· ËÙÙË̤ÓÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ ·Ú¿ Ó· ·Ó·Î·Ï‡„Ô˘Ó ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·» (1992, Û. 201). O‡ÙÂ Ô °Ô˘¤ÌÂÚ, Ô‡Ù ηӤӷ˜ ¿ÏÏÔ˜ ¤¯ÂÈ ·Ô‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi ÙȘ ÔÌÔÏÔÁ›Â˜ ·˘Ù¤˜ ›¯·Ó ·ÔÛ·ÛÙ› ‰È· Ù˘ ‚›·˜ ‹ fiÙÈ ‹Ù·Ó ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÈ̘ ‹ Ï·ÛÙ¤˜. øÛÙfiÛÔ, ·ÎfiÌ· Î·È ·Ó ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ó ˆ˜ οÔȘ ·fi ·˘Ù¤˜ ‹Ù·Ó fiÓÙˆ˜ ·Ó·ÏËı›˜, ·˘Ùfi ‰ÂÓ ı· ·Ô‰Â›ÎӢ fiÙÈ fiϘ Â›Ó·È ·Ó·ÍÈfiÈÛÙ˜. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ·Ú·ı¤ÙÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· ·fi ÙȘ ‰›Î˜ Ù˘ N˘ÚÂÌ‚¤ÚÁ˘ fiÔÙ ·˘Ù¿ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ·Ó Î·È ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó ÙȘ ηٷı¤ÛÂȘ ÙˆÓ Ó·˙ÈÛÙÒÓ Ô˘ ·Ú·‰¤¯ÙËÎ·Ó fiÙÈ ˘‹ÚÍ OÏÔη‡ÙˆÌ· Î·È fiÙÈ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó Û ·˘Ùfi, ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È ÙȘ ηٷı¤ÛÂȘ Ó·˙ÈÛÙÒÓ fiˆ˜ Ô ÕÏÌÂÚÙ ™¤ÂÚ Ô˘ ‰‹ÏˆÛ·Ó ˆ˜ ‰ÂÓ ÁÓÒÚÈ˙·Ó Ù›ÔÙ· ÁÈ’ ·˘Ùfi. ∞ÏÏ¿, ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹, ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ·ÔʇÁÔ˘Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÌÈ· ‚·ı‡ÙÂÚË ·Ó¿Ï˘ÛË. O ™¤ÂÚ fiÓÙˆ˜ η٤ıÂÛ ÛÙȘ ‰›Î˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ÁÓÒÚÈ˙ ÁÈ· ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÂÍfiÓÙˆÛ˘. øÛÙfiÛÔ, ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈfi ÙÔ˘ ÛÙÔ ™·ÓÙ¿Ô˘ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ‡ÁψÙÙÔ: 20 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘, 1946. ŸÏ· ηٷϋÁÔ˘Ó ÛÙÔ ÂÍ‹˜: Ô Ã›ÙÏÂÚ ¿ÓÙÔÙ ÌÈÛÔ‡Û ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ — ‰ÂÓ ÙÔ ¤ÎÚ˘„ ÔÙ¤ ·˘Ùfi. ◊Ù·Ó ÈηÓfi˜ Ó· ÂÙ¿ÍÂÈ ÂÓ „˘¯ÚÒ, ÌÂٷ͇ ÛÔ‡·˜ Î·È Ï·¯·ÓÈÎÒÓ, ÎÔ˘‚¤ÓÙ˜ fiˆ˜: «£¤Ïˆ Ó· ÂÍÔÓÙÒÛˆ ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘. O fiÏÂÌÔ˜ ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ë ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÌÂٷ͇ ÂıÓÈÎÔÛÔÛÈ·ÏÈÛÌÔ‡ Î·È ·ÁÎfiÛÌÈÔ˘ ‚ڷ˚ÛÌÔ‡. ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ı· Ù· ÙÈÓ¿ÍÂÈ Î·È ·˘ÙÔ› ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ›̷ÛÙ ÂÌ›˜». OfiÙÂ, ·˘Ùfi Ô˘ η٤ıÂÛ· ÛÙÔ ‰ÈηÛÙ‹ÚÈÔ ‹Ù·Ó ·ÏËı¤˜: ‰ÂÓ ÁÓÒÚÈ˙· ÁÈ· ÙȘ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ. ∞ÏÏ¿ Â›Ó·È ·ÏËı¤˜ ÌfiÓÔÓ ÂÈÊ·ÓÂȷο. ∏ ÂÚÒÙËÛË ·˘Ù‹ Î·È Ë ·¿ÓÙËÛË Ô˘ ¤‰ˆÛ· ‹Ù·Ó ÔÈ ÈÔ ‰‡ÛÎÔϘ ÛÙÈÁ̤˜ Ù˘ ηٿıÂÛ‹˜ ÌÔ˘. ∞˘Ùfi Ô˘ ¤ÓȈ۷ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Êfi‚Ô˜, ·ÏÏ¿ ÓÙÚÔ‹ ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ Ú·ÎÙÈο ÙÔ ‹ÍÂÚ·, ·ÏÏ¿ ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ ‰ÂÓ Â›¯· ·ÓÙȉڿÛÂÈ. NÙÚÔ‹ ÁÈ· ÙËÓ
230
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
¿„˘¯Ë ÛȈ‹ ÌÔ˘ ÛÙÔ ÙÚ·¤˙È, ÓÙÚÔ‹ ÁÈ· ÙËÓ ËıÈ΋ ÌÔ˘ ·¿ıÂÈ·, ÁÈ· ÙfiÛ˜ Ú¿ÍÂȘ ηٷ›ÂÛ˘ (1976, Û. 27). ∂ÈϤÔÓ, Ô ª·Ù¿È·˜ ™ÌÈÙ (M. Schmidt) ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ÕÏÌÂÚÙ ™¤ÂÚ: ∆Ô Ù¤ÏÔ˜ ÂÓfi˜ ̇ıÔ˘ (Albert Speer: The End of a Myth) ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÙÔ˘ ™¤ÂÚ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ∆ÂÏÈ΋˜ §‡Û˘. ªÂٷ͇ ¿ÏψÓ, Ô ™¤ÂÚ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ ÙËÓ Î·Ù¿Û¯ÂÛË 23.765 ‰È·ÌÂÚÈÛÌ¿ÙˆÓ E‚Ú·›ˆÓ ÛÙÔ µÂÚÔÏ›ÓÔ, ÙÔ 1941. °ÓÒÚÈ˙ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÙfiÈÛË ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 75.000 ∂‚Ú·›ˆÓ ÛÙ· ·Ó·ÙÔÏÈο. ∂ÈıÂÒÚËÛ ÚÔÛˆÈο ÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙÔ˘ ª·Ô˘Ù¯¿Ô˘˙ÂÓ, fiÔ˘ ‰È¤Ù·Í ÙË Ì›ˆÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎÒÓ ˘ÏÈÎÒÓ Î·È ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÂÊÔ‰›ˆÓ Û ¿ÏÏ· ̤ÚË fiÔ˘ ‹Ù·Ó ··Ú·›ÙËÙ·. ∆Ô 1977 ‰‹ÏˆÛ Û ¤Ó·Ó ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ Ù· ÂÍ‹˜: «∂Í·ÎÔÏÔ˘ıÒ Ó· ıˆÚÒ fiÙÈ Â›Ì·È ¤ÓÔ¯Ô˜, ΢ڛˆ˜ ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ ÂÓ¤ÎÚÈÓ· ÙËÓ Î·Ù·‰›ˆÍË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Î·È ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ·fi ·˘ÙÔ‡˜» (1984, Û. 181-198). OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙËÓ Î·Ù¿ıÂÛË ÙÔ˘ ™¤ÂÚ ÛÙË N˘ÚÂÌ‚¤ÚÁË Î·È ·ÁÓÔÔ‡Ó fiϘ ÙȘ ‰È¢ÎÚÈÓ›ÛÂȘ ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ Î·Ù¿ıÂÛË ·˘Ù‹.
™‡ÁÎÏÈÛË ÛÙÔȯ›ˆÓ ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ı¤ÏÔ˘Ì ӷ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ‹ÛÔ˘ÌÂ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ì ˘’ fi„ÈÓ Ì·˜ fiÛ· ÚfiÛıÂÙ· ÛÙÔȯ›· ·fi ¿ÏϘ ËÁ¤˜ ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó Ù· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù¿ Ì·˜. OÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Û˘Ó¤‚Ë, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙËÓ ›‰È· ÁÂÓÈ΋ ̤ıÔ‰Ô Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Î·È ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Û ¿ÏÏ· ÈÛÙÔÚÈο ‰›·, .¯. ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· ‹ ÛÙËÓ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁ›· — ̤ıÔ‰Ô ÙËÓ ÔÔ›· Ô °Ô˘›ÏÈ·Ì ÃÔ˘›ÁÔ˘ÂÏ (W. Whewell) ÔÓfiÌ·˙ «Â·ÁˆÁÈ΋ Û˘Ó¤ÚÁÂÈ·» ‹ Û‡ÁÎÏÈÛË ÛÙÔȯ›ˆÓ. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ ·Ó ‚ÚÔ˘Ó ¤ÛÙˆ Î·È Ì›· ÌÈÎÚ‹ ÚˆÁÌ‹ ÛÙÔ ÔÈÎÔ‰fiÌËÌ· ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ÙfiÙ ·˘Ùfi ı· ηٷÚÚ‡ÛÂÈ ÔÏfiÎÏËÚÔ. ∞˘Ùfi Â›Ó·È Î·È ÙÔ ıÂÌÂÏÈ҉˜ ÛÊ¿ÏÌ· ÛÙË Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈ΋ ÙÔ˘˜. ∆Ô OÏÔη‡ÙˆÌ· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¤Ó· ÌÂÌÔӈ̤ÓÔ ÁÂÁÔÓfi˜. ∆Ô OÏÔη‡ÙˆÌ· ‹Ù·Ó ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ÛÂ Ì˘ÚÈ¿‰Â˜ ÙÔÔıÂۛ˜ Î·È Ë ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ·fi ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÌÈÎÚ¿ ÙÂÎÌ‹ÚÈ· Ô˘ Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ›‰ÈÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·. ¢ÂÓ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÂÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ ÌÈÎÚ¿ Ï¿ıË Î·È ·ÓÙÈÊ¿ÛÂȘ Â‰Ò Î·È ÂΛ, ÁÈ· ÙÔÓ ·Ïfi ÏfiÁÔ fiÙÈ ·˘Ù¿ Ù· ÌÂÌÔӈ̤ӷ ÛÙÔȯ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·fi ÌfiÓ· ÙÔ˘˜, Ô‡Ùˆ˜ ‹ ¿Ïψ˜, ÂΛӷ ¿Óˆ ÛÙ· ÔÔ›· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Ë ·fi‰ÂÈÍË Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜. ∏ ÂͤÏÈÍË, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ì ÙË Û‡ÁÎÏÈÛË ÛÙÔȯ›ˆÓ ·fi ÙË ÁˆÏÔÁ›·, ÙËÓ ·Ï·ÈÔÓÙÔÏÔÁ›·, ÙË ‚ÔÙ·ÓÈ΋, ÙË ˙ˆÔÏÔÁ›·, ÙËÓ ÂÚÂÙÔÏÔÁ›·, ÙËÓ ÂÓÙÔÌÔÏÔÁ›·, ÙË ‚ÈÔÁˆÁÚ·Ê›·, ÙËÓ ·Ó·ÙÔÌ›·, ÙË Ê˘ÛÈÔÏÔ-
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
231
Á›· Î·È ÙË Û˘ÁÎÚÈÙÈ΋ ·Ó·ÙÔÌ›·. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÔÈÔ ÌÂÌÔӈ̤ÓÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ «ÂͤÏÈÍË» ¿Óˆ ÙÔ˘. ŒÓ· ·ÔÏ›ıˆÌ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ÌÈ· ʈÙÔÁÚ·Ê›·. ∞ÏÏ¿ fiÙ·Ó ¤Ó· ·ÔÏ›ıˆÌ· ̤۷ Û οÔÈÔ ÁˆÏÔÁÈÎfi ÛÙÚÒÌ· ÌÂÏÂÙËı› Ì·˙› Ì ¿ÏÏ· ·ÔÏÈıÒÌ·Ù· Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Â›Ù ÛÙÔ ›‰ÈÔ Â›Ù Û οÔÈÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ›‰Ô˜, Û˘ÁÎÚÈı› Ì ›‰Ë Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ì¤Û· Û ¿ÏÏ· ÛÙÚÒÌ·Ù·, ·ÓÙÈ·Ú·‚ÏËı› Ì ۇÁ¯ÚÔÓÔ˘˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜, Û˘ÁÎÚÈı› Ì ›‰Ë ·fi ¿ÏÏ· ̤ÚË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ·Ï·ÈfiÙÂÚ· Î·È ÛËÌÂÚÈÓ¿ Î.Ô.Î., ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È ·fi ʈÙÔÁÚ·Ê›· Û ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈ΋ Ù·ÈÓ›·. ∆· ·Ô‰ÂÈÎÙÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·ÓÙÏÔ‡ÓÙ·È ·fi οı ‰›Ô ·Ú·¤ÌÔ˘Ó Û ¤Ó· Û˘ÓÔÏÈÎfi Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· — ÙËÓ ÂͤÏÈÍË. ∏ ‰È·‰Èηۛ· ·fi‰ÂÈ͢ ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· Â›Ó·È ·ÚfiÌÔÈ·: °Ú·Ù¿ ÓÙÔÎÔ˘Ì¤ÓÙ·: ∂ηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÂÈÛÙÔÏÒÓ, ÌÓËÌÔÓ›ˆÓ, ۯ‰›ˆÓ, ‰È·Ù·ÁÒÓ, ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌÒÓ, ÔÌÈÏÈÒÓ, ¿ÚıÚˆÓ, ·ÔÌÓËÌÔÓÂ˘Ì¿ÙˆÓ Î·È ÔÌÔÏÔÁÈÒÓ. ∞˘ÙfiÙ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜: ¶ÂÚÈÁڷʤ˜ ·fi ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜, ÔÌ·‰¿Ú¯Â˜ ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓˆÓ, ̤ÏË ÙÔ˘ ÂȉÈÎÔ‡ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ (Sonderkommando), ÊÚÔ˘ÚÔ‡˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜, ‰ÈÔÈÎËÙ¤˜, ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÁÂÈÙÔÓÈÎÒÓ fiψÓ, ·ÎfiÌ· Î·È ·fi ·ÓÒÙÂÚ· ̤ÏË Ù˘ Ó·˙ÈÛÙÈ΋˜ ËÁÂÛ›·˜ Ô˘ ‰ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛ·Ó ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. ºˆÙÔÁڷʛ˜: ∂›ÛË̘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈΤ˜ Î·È ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ʈÙÔÁڷʛ˜ Î·È ÊÈÏÌ, ʈÙÔÁڷʛ˜ ÔÏÈÙÒÓ, ʈÙÔÁڷʛ˜ Ô˘ ÙÚ·‚‹¯ÙËÎ·Ó ÎÚ˘Ê¿ ·fi ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜, ·ÂÚÔʈÙÔÁڷʛ˜, ÁÂÚÌ·ÓÈο Î·È Û˘ÌÌ·¯Èο ÊÈÏÌ ·Ú¯Â›Ô˘. ÀÏÈΤ˜ ·Ô‰Â›ÍÂȘ: ∞ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› ÛÙȘ ÙÔÔıÂۛ˜ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰ˆÓ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘, ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ı·Ó¿ÙÔ˘, ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ÔÔ›· ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ·ÎfiÌ·, ›Ù ÛÙËÓ ·˘ıÂÓÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÊ‹ ›Ù ·Ó·Î·Ù·Û΢·Ṳ̂ӷ. ¢ËÌÔÁÚ·Ê›·: ŸÏÔÈ ÂΛÓÔÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ ÂÈ‚›ˆÛ·Ó ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙÔÈÛÙ› Ô˘ıÂÓ¿. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ·Ú·‚Ï¤Ô˘Ó ·˘Ù‹ ÙË Û‡ÁÎÏÈÛË ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ. ∂ÈϤÁÔ˘Ó fiÛ· Ù·ÈÚÈ¿˙Ô˘Ó ÛÙË ıˆڛ· ÙÔ˘˜ Î·È ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó ‹ ·ÔʇÁÔ˘Ó Ù· ˘fiÏÔÈ·. OÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› Î·È ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ οÓÔ˘Ó Û˘¯Ó¿ ÙÔ ›‰ÈÔ, ˘¿Ú¯ÂÈ fï˜ ÌÈ· ‰È·ÊÔÚ¿. ∏ ÈÛÙÔÚ›· Î·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ¤¯Ô˘Ó Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡˜ ·˘ÙÔ¤ÏÂÁ¯Ô˘ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ù· Ï¿ıË ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ÂÚ¢ÓËÙ‹ «·Ó·ıˆÚÔ‡ÓÙ·È», Ì ÙËÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· Ù˘ Ϥ͢, ·fi ÙÔ˘˜ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ ÙÔ˘. ∞Ó·ıÂÒÚËÛË Â›Ó·È Ë ÙÚÔÔÔ›ËÛË ÌÈ·˜ ıˆڛ·˜ Ì ‚¿ÛË Â›Ù ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÛÙÔȯ›· ›Ù ÙËÓ Â·ÓÂÚÌËÓ›· ·Ï·ÈÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ. ∏ ·Ó·ıÂÒÚËÛË ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈ΋ ȉÂÔÏÔÁ›·, ÛÙȘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ ‹ ÛÙ· ·ÓıÚÒÈÓ· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·. OÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ›, ‚¤‚·È·, Â›Ó·È ¿ÓıÚˆ-
232
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÔÈ Ì ·fi„ÂȘ Î·È Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ› «·Ó·ıˆÚËÙ¤˜» ‰ÈfiÙÈ ÙÂÏÈο Ë Û˘ÏÏÔÁÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ¯ˆÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ‹Ú· ÙÔ˘ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·ÙÔ˜ ·fi ÙÔ ÛÈÙ¿ÚÈ ÙˆÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ. ∞˜ Ú›ÍÔ˘Ì ÌÈ· Ì·ÙÈ¿ ÛÙÔ Ò˜ «ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›» Ë Û‡ÁÎÏÈÛË ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·fi‰ÂÈÍË Ù˘ ‡·Ú͢ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ÛÙÔ Ò˜ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÂÈϤÁÔ˘Ó ‹ ‰È·ÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ ÁÈ· Ó· ÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜. Œ¯Ô˘Ì ÙË Ì·ÚÙ˘Ú›· ÂÓfi˜ ÂÈ˙‹Û·ÓÙ· Ô˘ ϤÂÈ fiÙÈ Â›¯Â ·ÎÔ‡ÛÂÈ, fiÛÔ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, ÁÈ· ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ì ‰ËÏËÙËÚÈÒ‰Ë ·¤ÚÈ·. O ·ÚÓËÙ‹˜ ı· ÂÈ fiÙÈ ÔÈ ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜ ˘ÂÚ‚¿ÏÏÔ˘Ó Î·È fiÙÈ ÔÈ ÌӋ̘ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÍÈfiÈÛÙ˜. ŒÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÂÈ˙‹Û·˜ ·ÊËÁÂ›Ù·È ÌÈ· ¿ÏÏË ÈÛÙÔÚ›·, ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÛÙȘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȤ˜ Ù˘, ·ÏÏ¿ Ô˘ Â›Ó·È ‚·ÛÈο Û‡ÌʈÓË Ì ÙÔ fiÙÈ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ ›¯·Ó ÂÍÔÓÙˆı› ∂‚Ú·›ÔÈ Ì¤Û· Û ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ. O ·ÚÓËÙ‹˜ ı· ÈÛ¯˘ÚÈÛÙ› fiÙÈ ˘‹Ú¯·Ó ÔÏϤ˜ ʋ̘ Î·È ‰È·‰fiÛÂȘ ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰· Î·È fiÙÈ ÔÈ ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜ ÙȘ ¤¯Ô˘Ó ÂÓۈ̷ÙÒÛÂÈ ·Û˘Ó›‰ËÙ· ÛÙȘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜. ŒÓ·˜ ÊÚÔ˘Úfi˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È ÌÂÙ¿ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ fiÙÈ Â›‰Â Ì ٷ Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Ó· ÊÔÓ‡ÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ Î·È ÛÙ· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ·. O ·ÚÓËÙ‹˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ Ó·˙› ÂÍ·Ó·ÁοÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ™˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ Ó· ÚÔ‚Ô‡Ó Û ٤ÙÔȘ ÔÌÔÏÔÁ›Â˜. ∞ÏÏ¿ ÙÒÚ· ¤Ó· ̤ÏÔ˜ ÙˆÓ Sonderkommando (ÙÔ˘ ÂȉÈÎÔ‡ ÚÔÛˆÈÎÔ‡) —‰ËÏ·‰‹ ¤Ó·˜ ∂‚Ú·›Ô˜ Ô˘ ‚ÔËıÔ‡Û ÙÔ˘˜ Ó·˙› ÛÙË ÌÂٷΛÓËÛË ÙˆÓ ÙˆÌ¿ÙˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ ÛÙ· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ·— fi¯È ÌfiÓÔÓ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ ¿ÎÔ˘Û ÁÈ’ ·˘Ùfi ‹ fiÙÈ ·ÏÒ˜ ÙÔ Â›‰Â, ·ÏÏ¿ fiÙÈ Â›¯Â Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ÛÙËÓ fiÏË ‰È·‰Èηۛ·. O ·ÚÓËÙ‹˜ ÙÔ ÂÍËÁ› ·˘Ùfi ϤÁÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÔÈ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÙˆÓ Sonderkommando ‰ÂÓ ‚Á¿˙Ô˘Ó ÓfiËÌ· — Ù· ÓÔ‡ÌÂÚ· Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÁÈ· ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÙˆÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È ˘ÂÚ‚ÔÏÈο Î·È ÔÈ ËÌÂÚÔÌËӛ˜ Â›Ó·È Ï·Óı·Ṳ̂Ó˜. ∆È Á›ÓÂÙ·È fï˜ Ì ÙÔÓ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ú·‰¤¯ÙËΠÌÂÙ¿ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ fiÙÈ fi¯È ÌfiÓÔÓ ¿ÎÔ˘ÛÂ, ›‰Â Î·È Û˘ÌÌÂÙ›¯Â ÛÙË ‰È·‰Èηۛ·, ·ÏÏ¿ Î·È fiÙÈ ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛÂ; ÀÔ‚Ï‹ıËΠ۠‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ·, ··ÓÙ¿ Ô ·ÚÓËÙ‹˜. ∫·È Ë ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘, Ë ÔÔ›· ÁÚ¿ÊÙËΠ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙË ‰›ÎË Î·È ÙËÓ Î·Ù·‰›ÎË ÙÔ˘ Û ı¿Ó·ÙÔ, fiÙ·Ó ‰ÂÓ Â›¯Â Ù›ÔÙ· Ó· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ Ï¤ÁÔÓÙ·˜ „¤Ì·Ù·; ∫·Ó¤Ó·˜ ‰ÂÓ Í¤ÚÂÈ ÁÈ·Ù› ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÔÌÔÏÔÁÔ‡Ó ÙËÓ ÂÓÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ·Ú¿ÏÔÁ· ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ú¿ÍÂÈ, ·ÏÏ¿ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ. ∫·Ì›· Ì·ÚÙ˘Ú›· ·fi ÌfiÓË Ù˘ ‰ÂÓ ÁÚ¿ÊÂÈ ¿Óˆ Ù˘ «OÏÔη‡ÙˆÌ·». ŸÙ·Ó fï˜ Û˘ÓÙÂıÔ‡Ó fiϘ Ì·˙› ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÌÈ· ÂÈÎfiÓ·, ÌÈ· ÈÛÙÔÚ›· ÌÂ Û˘ÓÂÎÙÈÎfiÙËÙ·, ÂÓÒ Û ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Û˘ÓÔÏÈ΋˜ Û‡ÓıÂÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ÔÈ ÈÛÙÔڛ˜ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ·ÔÛ˘ÓÙ›ıÂÓÙ·È. ∞ÓÙ› Ó· Ú¤ÂÈ Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ «¤ÛÙˆ Î·È Ì›· ·fi‰ÂÈÍË», Ô ·ÚÓËÙ‹˜ ¤¯ÂÈ ÙÒÚ· Ó· ηٷÚÚ›„ÂÈ 6 ÈÛÙÔÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ, Ì 6 ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ·ÓÙÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜. øÛÙfiÛÔ, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÎÈ ¿ÏÏ·. À¿Ú¯Ô˘Ó Ù· Û¯¤‰È· ÙˆÓ ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÎÚÂÌ·ÙÔÚ›ˆÓ. ∞˘Ù¿ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Î·È ÌfiÓÔÓ ÁÈ·
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
233
ÙÔ Í„›ÚÈÛÌ· Î·È ÙËÓ ·ÔÙ¤ÊÚˆÛË ÙˆÓ ÙˆÌ¿ÙˆÓ, ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È Ô ·ÚÓËÙ‹˜ — ÏfiÁˆ Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔ˘ Û˘ÌÌ·¯ÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜, ‰ÂÓ ‰fiıËΠÔÙ¤ ÛÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Ë Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÂÎÙÔ›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ ÛÙËÓ ·ÙÚ›‰· ÙÔ˘˜ Î·È ·Ó·ÁοÛÙËηÓ, ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘, Ó· ÙÔ˘˜ ÛÙÔÈ‚¿ÍÔ˘Ó Û ˘ÂÚÏ‹ÚË ÛÙÚ·Ùfi‰·, fiÔ˘ ÔÈ ·ÚÚÒÛÙȘ Î·È ÔÈ „›Ú˜ ‹Ù·Ó ·ÓÙ·¯Ô‡ ·ÚÔ‡Û˜. ∆fiÙ fï˜, ÚÔ˜ ÙÈ ÔÈ ÙÂÚ¿ÛÙȘ ·Ú·ÁÁÂϛ˜ ·ÂÚ›Ô˘ Zyklon-µ; ÃÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ Í„›ÚÈÛÌ· fiÏˆÓ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ù·Ï·›ˆÚˆÓ ÂÁÎÏ›ÛÙˆÓ. ∫·È fiϘ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÔÌÈϛ˜ ÙÔ˘ ∞‰fiÏÊÔ˘ ÛÙÏÂÚ, ÙÔ˘ ÿÈÓÚȯ ÛÌÏÂÚ, ÙÔ˘ ÷Ә ºÚ·ÓÎ Î·È ÙÔ˘ °Èfi˙ÂÊ °Î¤ÌÂϘ, Ô˘ ÌÈÏÔ‡Û·Ó ÁÈ· ÙËÓ «ÂÍfiÓÙˆÛË» ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ; ∞Ï¿ ÂÓÓÔÔ‡Û·Ó ÙÔÓ «ÍÂÚÈ˙ˆÌfi» ÙÔ˘˜, ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ÂÎÙfiÈÛ‹ ÙÔ˘˜ ÂÎÙfi˜ ƒ¿È¯. ∫·È Ë ÔÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ∞‰fiÏÊÔ˘ ÕÈ¯Ì·Ó ÛÙË ‰›ÎË ÙÔ˘; ∂Í·Ó·ÁοÛÙËÎÂ. ª· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ë ›‰È· Ë ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË ·Ú·‰Â¯Ù› fiÙÈ ÔÈ Ó·˙› Âȯ›ÚËÛ·Ó Ó· ÂÍÔÓÙÒÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘; N·È, ·ÏÏ¿ ›·Ó „¤Ì·Ù·, ÁÈ· Ó· ÂÓۈ̷وıÔ‡Ó ¿ÏÈ ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ·! ∆ÒÚ· ϤÔÓ Ô ·ÚÓËÙ‹˜ ¤¯ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÛÂÈ 14 ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÈÛÙÔÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ, Ù· ÔÔ›· Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó Û ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·. ∏ Û˘Ó¤ÚÁÂÈ·, fï˜, Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È: ∞Ó Ù· 6 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÛÎÔÙˆı›, ÙfiÙ ԇ ¤¯Ô˘Ó ¿ÂÈ; ∂›Ó·È ÛÙË ™È‚ËÚ›·, ÛÙËÓ ¶ÈfiÚÈ· ÙÔ˘ πÏÈÓfiÈ, ÛÙÔ πÛÚ·‹Ï, ÛÙÔ §Ô˜ ÕÓÙ˙ÂϘ, ϤÂÈ Ô ·ÚÓËÙ‹˜. °È·Ù› ¤¯Ô˘Ó ¯·ı› ÙfiÙÂ; ª· ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È ÛÈÁ¿-ÛÈÁ¿ — ‰ÂÓ ¤¯ÂȘ ·ÎÔ‡ÛÂÈ ÁÈ· ÈÛÙÔڛ˜ ·‰ÂÏÊÒÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¯·ı› ηÈÚfi Î·È Û˘Ó·ÓÙÈÔ‡ÓÙ·È ÌÂÙ¿ ·fi ¯ÚfiÓÈ·; ∫·È ÔÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ Î·È Ù· ÊÈÏÌ ·fi ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰ˆÓ, Ì fiÏ· ÂΛӷ Ù· ÙÒÌ·Ù· Î·È ÙÔ˘˜ ÛÎÂÏÂو̤ÓÔ˘˜ ÂÁÎÏ›ÛÙÔ˘˜; ŸÏÔÈ ·˘ÙÔ› ˙Ô‡Û·Ó ÌÈ· ¯·Ú¿ ̤¯ÚÈ Ù· Ù¤ÏË ÂÚ›Ô˘ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘, fiÙ·Ó ÔÈ ™‡ÌÌ·¯ÔÈ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ‚ÔÌ‚·Ú‰›˙Ô˘Ó ·ÓÂϤËÙ· ÙȘ ÁÂÚÌ·ÓÈΤ˜ fiÏÂȘ, Ù· ÂÚÁÔÛÙ¿ÛÈ· Î·È ÙȘ ÁÚ·Ì̤˜ ÂÊԉȷÛÌÔ‡, ÂÌÔ‰›˙ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó ÂÊfi‰È· ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰·. OÈ Ó·˙› ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ì ÁÂÓÓ·ÈfiÙËÙ· Ó· ÛÒÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ Ë ¤ÓÙ·ÛË Ù˘ Û˘Ó‰˘·Ṳ̂Ó˘ Û˘ÌÌ·¯È΋˜ ›ıÂÛ˘ ‹Ù·Ó ˘ÂÚ‚ÔÏÈο ÌÂÁ¿ÏË. ∆fiÙ ÁÈ·Ù› ÔÈ ÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÔÈ ·ÊËÁÔ‡ÓÙ·È ÈÛÙÔڛ˜ ÁÈ· ÙË ‚·Ú‚·ÚfiÙËÙ· ÙˆÓ Ó·˙› — ÙȘ Ù˘ÊϤ˜ ÂÎÙÂϤÛÂȘ Î·È ÙÔ˘˜ ͢ÏÔ‰·ÚÌÔ‡˜, ÙȘ ÊÚȯ٤˜ Û˘Óı‹Î˜, ÙÔ ÂÍÔÓÙˆÙÈÎfi ÎÚ‡Ô, ÙȘ ÔÚ›˜ ı·Ó¿ÙÔ˘ Î.Ù.Ï.; ŒÙÛÈ Â›Ó·È ÔÈ fiÏÂÌÔÈ, ··ÓÙÔ‡Ó ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜. OÈ AÌÂÚÈηÓÔ› ¤ÎÏÂÈÛ·Ó Û ÛÙÚ·Ùfi‰· ÙÔ˘˜ I·ˆÓÔ-·ÌÂÚÈηÓÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ I¿ˆÓ˜. OÈ I¿ˆÓ˜ ÙÔ˘˜ KÈÓ¤˙Ô˘˜. OÈ PÒÛÔÈ ‚·Û¿ÓÈÛ·Ó ¶ÔψÓÔ‡˜ Î·È °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜. O fiÏÂÌÔ˜ Â›Ó·È ÎfiÏ·ÛË. OÈ Ó·˙› ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ› ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜. Œ¯Ô˘Ì ȷ 18 ÔÌ¿‰Â˜ ·fi Û˘ÁÎÏ›ÓÔÓÙ· ÛÙÔȯ›·. O ·ÚÓËÙ‹˜ ÂÈÙ›ıÂÙ·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ fiψÓ, ·ÔÊ·ÛÈṲ̂ÓÔ˜ Ó· ÌËÓ ÂÁηٷÏ›„ÂÈ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÂÔÈı‹ÛÂÒÓ ÙÔ˘. µ·Û›˙ÂÙ·È Û οÙÈ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÔÓÔÌ·ÛÙ› ÂÎÏÔÁ›Î¢ÛË ÂÎ ÙˆÓ ˘ÛÙ¤ÚˆÓ —Û˘ÏÏÔÁÈÛÌfi˜ ÌÂÙ¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜, Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·ÈÙÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ·ÓÙ›ıÂÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ— Î·È ‡ÛÙÂÚ· ··ÈÙ› ·fi ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ó· η-
234
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
Ù·ÚÚ›„ÂÈ Î¿ı ̛· ·fi ÙȘ ÂÎÏÔÁÈ·ÛÂȘ ·˘Ù¤˜. ∏ Û‡ÁÎÏÈÛË fï˜ ÙˆÓ ıÂÙÈÎÒÓ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ˘¤Ú ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ÛÙÔ ¯Ú¤Ô˜ Ù˘ ·fi‰ÂÈ͢. ŸÙ·Ó Ô ·ÚÓËÙ‹˜ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ··›ÙËÛË Î¿ı ¤Ó· ·fi Ù· ͯˆÚÈÛÙ¿ ‰Â‰Ô̤ӷ Ó· ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ·ÁÓÔ› fiÙÈ Î·Ó¤Ó·˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ‰ÂÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ÔÙ¤ ˆ˜ ¤Ó· ÛÙÔÈ¯Â›Ô ·fi ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ô‰Â›ÍÂÈ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·, ‹ ÔÙȉ‹ÔÙ ¿ÏÏÔ. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ÌÂÏÂÙԇ̠ٷ ‰Â‰Ô̤ӷ ˆ˜ ̤ÚÔ˜ ÂÓfi˜ fiÏÔ˘. ŸÙ·Ó ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ì ·˘Ùfi, Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ¤Ú·Ó ¿Û˘ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·˜.
¶ƒ√£∂∆π∫√∆∏∆∞ O ÚÒÙÔ˜ ·ÚÈÔ˜ ¿ÍÔÓ·˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÚÈÛÙÚ¤ÊÂÙ·È Ë ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È fiÙÈ ‰ÂÓ ˘‹ÚÍ ÚfiıÂÛË ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·˜ Ì ÛÙfi¯Ô ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Ê˘Ï‹, Ô‡Ù ·fi ÙÔÓ Ã›ÙÏÂÚ Ô‡Ù ·fi ÙÔ˘˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ ÙÔ˘. ∞‰fiÏÊÔ˜ ÛÙÏÂÚ OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÍÂÎÈÓÔ‡Ó ·fi ÙËÓ ÎÔÚ˘Ê‹, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ı· ÙÔ˘˜ ÌÈÌËıÒ. ™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ O fiÏÂÌÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ, Ô˘ ÂΉfiıËΠÙÔ 1977, Ô N٤ȂÈÓÙ ÿÚ‚ÈÓÁÎ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ ˆ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô Ã›ÙÏÂÚ ‰ÂÓ ÁÓÒÚÈ˙ ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. ™‡ÓÙÔÌ· Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÛÙÔȯËÌ·Ù›˙ÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ÔÚıfiÙËÙ· Ù˘ ı¤Û˘ ÙÔ˘, ˘ÔÛ¯fiÌÂÓÔ˜ Ó· ‰ÒÛÂÈ 1000 ‰ÔÏ¿ÚÈ· Û fiÔÈÔÓ ÙÔ˘ ¤ÊÂÚÓ ¤ÁÁڷʘ ·Ô‰Â›ÍÂȘ fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ ‹Ù·Ó ÂΛÓÔ˜ Ô˘ ¤‰ˆÛ ÙË ‰È·Ù·Á‹. ™Â ¤Ó· ÎÏ·ÛÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ·ÔηÏÒ ÛÊ¿ÏÌ· ÛÙÈÁÌÈÔÙ‡Ô˘ —ÙÔ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Î·Ó›˜ ˘’ fi„ÈÓ ÙÔ˘ ÌfiÓÔÓ ¤Ó· ηڤ ·fi οÔÈÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÊÈÏÌ— Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ Û˘ÌÂÚȤϷ‚ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ¤Ó· ·fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙȘ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÙˆÓ ÙËÏÂʈÓÈÎÒÓ Û˘Ó‰È·Ï¤ÍÂˆÓ ÙÔ˘ ÛÌÏÂÚ Ù˘ 30˘ NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ ÙÔ˘ 1941, fiÙ·Ó Ô ·Ú¯ËÁfi˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ÙËÏÂÊÒÓËÛ ÛÙÔÓ ƒ¿ÈÓ¯·Ú٠ÿÈÓÙÚȯ [˘·Ú¯ËÁfi ÙÔ˘ Reichssicherheitshauptamt (RSHA, Ù˘ ∫ÂÓÙÚÈ΋˜ ÀËÚÂÛ›·˜ ∫Ú·ÙÈ΋˜ ∞ÛÊ·Ï›·˜, Ô˘ ·Ó‹Î ÛÙ· ∂˜-∂˜)] «·fi ÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ ÛÙË ºˆÏÈ¿ ÙÔ˘ §‡ÎÔ˘, Ì ÙË ‰È·Ù·Á‹ Ó· ÌËÓ Á›ÓÂÈ “ÂÎηı¿ÚÈÛË ∂‚Ú·›ˆÓ”. ∞fi ·˘Ùfi, Ô ÿÚ‚ÈÓÁΠη٤ÏËÍ ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ «Ô º‡ÚÂÚ Â›¯Â ‰ÒÛÂÈ ‰È·Ù·Á‹ Ó· ÌËÓ ÂÎηı·ÚÈÛÙÔ‡Ó ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ» (1977, Û. 504). øÛÙfiÛÔ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰Ô‡Ì ÙÔ ÛÙÈÁÌÈfiÙ˘Ô ·˘Ùfi ̤۷ ÛÙ· Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ· ÛÙ· ÔÔ›· ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È. Ÿˆ˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Ô ƒ·Ô‡Ï ÛÏÌÂÚÁÎ (R. Hilberg), ÙÔ Ï‹Ú˜ ÛËÌ›ˆÌ· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ù· ÂÍ‹˜: «ªÂÙ·ÊÔÚ¿ ∂‚Ú·›ˆÓ ·fi µÂÚÔÏ›ÓÔ. Ÿ¯È ÂÎηı¿ÚÈÛË». ∞Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó Û ̛· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿, fi¯È Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜. O ÛÏÌÂÚÁÎ ÚÔÛı¤ÙÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· fiÙÈ «ÔÈ Û˘-
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
235
ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ, ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ÂÎηı·Ú›ÛÙËηÓ! ∏ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‰È·Ù·Á‹ ›Ù ·ÁÓÔ‹ıËΠ›Ù ¤ÊÙ·Û Ôχ ·ÚÁ¿. ∆Ô ÌÂÙ·ÁˆÁÈÎfi ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ‹‰Ë ÛÙË ƒ›Á· [ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· Ù˘ §ÂÙÔÓ›·˜] ηÈ, ÌË Í¤ÚÔÓÙ·˜ ÙÈ Ó· οÓÔ˘Ó Ì ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ¯›ÏÈÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÂÎÙ¤ÏÂÛ·Ó ÙÔ ›‰ÈÔ ‚Ú¿‰˘» (1994). ∂ÈÚÔÛı¤Ùˆ˜, ÁÈ· Ó· ›¯Â ÚÔ‚¿ÏÂÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ ·ÓÙ›ÚÚËÛË Û ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÎηı¿ÚÈÛË ı· Ú¤ÂÈ ÔÈ ÂÎηı·Ú›ÛÂȘ Ó· ‹Ù·Ó ÛÙËÓ ËÌÂÚ‹ÛÈ· ‰È¿Ù·ÍË. ŒÙÛÈ, Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ¯¿ÓÂÈ Ù· ¯›ÏÈ· ÙÔ˘ ‰ÔÏ¿ÚÈ· Î·È Ô ºˆÚÈÛfiÓ ¤¯ÂÈ ÙËÓ «¤ÛÙˆ Î·È Ì›·» ·fi‰ÂÈÍ‹ ÙÔ˘. ∞Ó Ë ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ‰ÂÓ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Û ÂͤÏÈÍË, ÁÈ·Ù› Ô Ã›ÙÏÂÚ ¤ÓȈÛ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÌÂÙ·ÁˆÁÈÎfi; ∆Ô ÛËÌ›ˆÌ· ·˘Ùfi ‰Â›¯ÓÂÈ Â›Û˘ fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ, Î·È fi¯È Ô Ã›ÌÏÂÚ ‹ Ô °Î¤ÌÂϘ, ‹Ù·Ó ÂΛÓÔ˜ Ô˘ ‰È¤Ù·Í ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. Ÿˆ˜ ·Ó¤ÊÂÚÂ Î·È Ô ™¤ÂÚ, Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ: «¢ÂÓ ÓÔÌ›˙ˆ fiÙÈ Â›¯Â Î·È ÌÂÁ¿ÏË Û¯¤ÛË Ì ÙȘ Ù¯ÓÈΤ˜ Ï¢ڤ˜ [Ù˘ ÂÍfiÓÙˆÛ˘], ·ÏÏ¿ ·ÎfiÌ· Î·È Ë ·fiÊ·ÛË Ó· ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó ·fi ÙȘ ÂÎÙÂϤÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó ‰È΋ ÙÔ˘, ÁÈ· ÙÔÓ ·Ïfi ÏfiÁÔ, fiˆ˜ Ôχ ηϿ ÁÓˆÚ›˙ˆ, fiÙÈ Î·Ì›· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ·fiÊ·ÛË ‰ÂÓ Ï·Ì‚·ÓfiÙ·Ó ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ¤ÁÎÚÈÛ‹ ÙÔ˘» (Sereny 1995, Û. 362). Ÿˆ˜ ÛËÌ›ˆÓÂ Î·È Ô °›˙Ú·ÂÏ °ÎÔ‡ÙÌ·Ó (Y. Gutman), «Ô ÛÙÏÂÚ ·ÚÂÓ¤‚·ÈÓ Û fiϘ ÙȘ ·ÚȘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜. ŸÏÔÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ÙÔÓ ÂÚȤ‚·ÏÏ·Ó ·ÔÙ›ÓÔÓÙ·Ó Û ·˘ÙfiÓ Ì ٷ Û¯¤‰È· Î·È ÙȘ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ ÙÔ˘˜, ‰ÈfiÙÈ ÁÓÒÚÈ˙·Ó fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ ÂӉȷÊÂÚfiÙ·Ó [ÁÈ· ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÙÔ˘ “∂‚Ú·˚ÎÔ‡ ZËÙ‹Ì·ÙÔ˜”] Î·È ‹ıÂÏ·Ó Ó· ÙÔÓ Â˘¯·ÚÈÛÙ‹ÛÔ˘Ó Î·È Ó· Â›Ó·È ÔÈ ÚÒÙÔÈ Ô˘ ı· ˘ÏÔÔÈÔ‡Û·Ó ÙȘ ÚÔı¤ÛÂȘ Î·È ÙÔ Ó‡̷ ÙÔ˘» (1996). ™˘ÓÂÒ˜, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ ÛËÌ·Û›· ·Ó ˘‹ÚÍ ‹ fi¯È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‰È·Ù·Á‹ ·fi ÙÔÓ Ã›ÙÏÂÚ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ÚԤ΢„ ÔÙ¤ Ë ·Ó¿ÁÎË Ó· ‰È·Ù˘ˆı› ÚËÙ¿. ∆Ô OÏÔη‡ÙˆÌ· «‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ ÚÔ˚fiÓ ÓfiÌˆÓ Î·È ‰È·Ù·ÁÒÓ, fiÛÔ ‹Ù·Ó ˙‹ÙËÌ· Ó‡̷ÙÔ˜, ÎÔÈÓ‹˜ ·ÓÙ›Ï˄˘, Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ·fi„ÂˆÓ Î·È Û˘Á¯ÚÔÓÈÛÌÔ‡» (Hilberg 1961, Û. 55). ∆Ô Ó‡̷ ·˘Ùfi ÁÈÓfiÙ·Ó ÍÂοı·ÚÔ Û ÔÌÈϛ˜ Î·È Û Î›ÌÂÓ·. ∞fi Ù· ÚÒÙ· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈο ·Ú·ÏËÚ‹Ì·Ù· Ò˜ ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô Götterdämmerung* ÛÙÔ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ ÙÔ˘ µÂÚÔÏ›ÓÔ˘, Ô Ã›ÙÏÂÚ ¤Ó ̤Ó· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ. ™ÙȘ 12 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1922, Û ÌÈ· ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ÛÙÔ ªfiÓ·¯Ô, Ô˘ ·ÚÁfiÙÂÚ· ‰ËÌÔÛȇıËΠÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· Völkischer Beobachter, › ÛÙÔ ·ÎÚÔ·Ù‹ÚÈfi ÙÔ˘ fiÙÈ «O ∂‚Ú·›Ô˜ Â›Ó·È Ë Ì·ÁÈ¿ Ù˘ ·ÔÛ‡ÓıÂÛ˘ ÙˆÓ Ï·ÒÓ. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Â›Ó·È ÛÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ ∂‚Ú·›Ô˘ Ó· ηٷÛÙÚ¤ÊÂÈ. Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ηٷÛÙÚ¤ÊÂÈ, ÁÈ·Ù› ÙÔ˘ Ï›ÂÈ
*
™.Ù.M.: §˘Îfiʈ˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ — fiÂÚ· ÙÔ˘ µ¿ÁÎÓÂÚ, ÙÔ˘ ·Á·Ë̤ÓÔ˘ Û˘Óı¤ÙË ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ.
236
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
·ÓÙÂÏÒ˜ Ë ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ȉ¤· Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ÁÈ· ÙÔ ÎÔÈÓfi ηÏfi. Œ¯ÂÈ Î¿ÔÈ· Û‡ÌÊ˘Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Î·È ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ··ÏÏ·Á› ÔÙ¤ ·fi ·˘Ù¿. O ∂‚Ú·›Ô˜ Â›Ó·È ‚Ï·‚ÂÚfi˜ ÁÈ· Ì·˜» (Snyder 1981, Û. 29). ∂›ÎÔÛÈ ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ· (1922-1945), ηıÒ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Á‡Úˆ ÙÔ˘ η٤ÚÚÂÂ, Ô Ã›ÙÏÂÚ ¤ÏÂÁÂ: «∂Ó·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ÔϤÌËÛ· Ì ٷ Ì¿ÙÈ· ·ÓÔȯٿ Î·È ÌÚÔÛÙ¿ Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ… ŒÎ·Ó· ۷ʤ˜ fiÙÈ ·˘ÙÔ›, Ù· ·Ú·ÛÈÙÈο Î·È ÂÈ‚Ï·‚‹ ·˘Ù¿ ˙Ò· Ù˘ ∂˘ÚÒ˘, ÙÂÏÈο ı· ÂÍÔÓÙˆıÔ‡Ó» (13 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1945, ÛÙÔ Jäckel 1993, Û. 33). Î·È Ï›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·: «¶¿Óˆ ·fi fiÏ·, ·Ôı¤Ùˆ ÛÙÔ˘˜ ËÁ¤Ù˜ ÙÔ˘ ¤ıÓÔ˘˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ηو٤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘˜, ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÁÈ· ÙËÓ Â˘Û˘Ó›‰ËÙË Ù‹ÚËÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ Ê˘ÏÂÙÈÎÒÓ ÓfiÌˆÓ Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÂϤËÙË ·ÓÙ›ıÂÛË ÛÙÔÓ ·ÁÎfiÛÌÈÔ ‰ËÏËÙËÚÈ·ÛÙ‹ fiÏˆÓ ÙˆÓ Ï·ÒÓ, ÙÔÓ ¢ÈÂıÓ‹ ∂‚Ú·˚ÛÌfi» (29 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1945, ÛÙÔ Snyder 1981, Û. 521). ™ÙÔ ÂӉȿÌÂÛÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·, Ô Ã›ÙÏÂÚ ¤Î·Ó ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ·ÚfiÌÔȘ ‰ËÏÒÛÂȘ. ™Â ÌÈ· ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ÛÙȘ 30 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1939, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ›¯Â ÂÈ: «™‹ÌÂÚ· ı¤Ïˆ Ó· Á›Óˆ Î·È ¿ÏÈ ÚÔÊ‹Ù˘: ∞Ó Ô ‰ÈÂıÓ‹˜ ¯ÚËÌ·ÙÈÛÙÈÎfi˜ ∂‚Ú·˚ÛÌfi˜, ̤۷ Î·È ¤Íˆ ·fi ÙËÓ ∂˘ÚÒË, ηٷʤÚÂÈ Ó· ‚˘ı›ÛÂÈ ¿ÏÈ Ù· ¤ıÓË Û ¿ÏÏÔÓ ¤Ó·Ó ·ÁÎfiÛÌÈÔ fiÏÂÌÔ, ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ‰ÂÓ ı· Â›Ó·È Ë ÌÔÏÛ‚ÈÎÔÔ›ËÛË Ù˘ °Ë˜ Î·È Î·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· Ô ıÚ›·Ì‚Ô˜ ÙÔ˘ ∂‚Ú·˚ÛÌÔ‡, ·ÏÏ¿ Ë ·Ê·ÓÈÛÌfi˜ Ù˘ ‚ڷ˚΋˜ Ê˘Ï‹˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË» (Jäckel 1989, Û. 73). O ÛÙÏÂÚ Â›¯Â Ì¿ÏÈÛÙ· ÂÓËÌÂÚÒÛÂÈ ÙÔÓ ·Ú¯ËÁfi ÙÔ˘ Ô˘ÁÁÚÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, «ÛÙËÓ ¶Ôψӛ·, ·˘Ù‹ Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ ¤¯ÂÈ… ÍÂηı·ÚÈÛÙ›: ∞Ó ÔÈ ÂΛ ∂‚Ú·›ÔÈ ‰ÂÓ ‹ıÂÏ·Ó Ó· ‰Ô˘Ï¤„Ô˘Ó, ÂÎÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó. ∞Ó ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó, ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·¯ÂÈÚÈ˙fiÌ·ÛÙ·Ó ˆ˜ ‚·Î›ÏÔ˘˜ Ù˘ Ê˘Ì·Ù›ˆÛ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÌÔÏ˘Óı› ¤Ó· ˘ÁȤ˜ ÛÒÌ·. ∞˘Ùfi ‰ÂÓ Â›Ó·È ·¿ÓıÚˆÔ ·Ó ÛÎÂÊÙ› ηÓ›˜ fiÙÈ Î·È Ù· ·ıÒ· Ï¿ÛÌ·Ù· Ù˘ ʇÛ˘, fiˆ˜ ÔÈ Ï·ÁÔ› Î·È Ù· ÂÏ¿ÊÈ·, Ú¤ÂÈ Ó· ÛÎÔÙÒÓÔÓÙ·È ·Ó ÌÔÏ˘ÓıÔ‡Ó, ÁÈ· Ó· ÌË ‚Ï¿„Ô˘Ó Ù· ˘fiÏÔÈ·. °È·Ù› Ó· ¯·ÚÈÛÙԇ̠ÛÙ· ÎÙ‹ÓË ÂΛӷ Ô˘ ‹ıÂÏ·Ó Ó· Ì·˜ ʤÚÔ˘Ó ÙÔÓ ÌÔÏÛ‚ÈÎÈÛÌfi, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·’ fi,ÙÈ ÛÙ· ·ıÒ· ·˘Ù¿ fiÓÙ·;» (Sereny 1995, Û. 420). ¶fiÛ˜ ·ÎfiÌ· ‰ËÏÒÛÂȘ ÙÔ˘ ¯ÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙ ÁÈ· Ó· ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ì fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ ‰È¤Ù·Í ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· — ÂηÙfi; ¯›ÏȘ; ‰¤Î· ¯ÈÏÈ¿‰Â˜;
Ausrotten Î·È Ó·˙ÈÛÙÈ΋ Âϛ٠O N٤ȂÈÓÙ ÿÚ‚ÈÓÁÎ Î·È ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÚÔÛÔÈÔ‡ÓÙ·È ˆ˜ ÔÈ ÔÌÈϛ˜ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈΤ˜ ÂӉ›ÍÂȘ ÚÔı¤ÛˆÓ, ·›˙ÔÓÙ·˜ ¤Ó· ÛËÌÂÈÔÏÔÁÈÎfi ·È¯Ó›‰È Ì ÙË Ï¤ÍË ausrotten, Ë ÔÔ›· — Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÈÔ Û‡Á¯ÚÔÓ· ÏÂÍÈο— ÛËÌ·›ÓÂÈ «ÂÍÔÓÙÒÓˆ, ÍÂÎÏËÚ›˙ˆ ‹ ηٷÛÙڤʈ». ∏ ϤÍË ·˘Ù‹ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È Û ¿ÌÔÏϘ Ó·˙ÈÛÙÈΤ˜ ÔÌÈϛ˜
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
237
Î·È ÓÙÔÎÔ˘Ì¤ÓÙ· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜. øÛÙfiÛÔ, Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ ÂÈ̤ÓÂÈ fiÙÈ ausrotten ÛËÌ·›ÓÂÈ «·Ù¿ÛÛˆ ‹ ÍÂÚÈ˙ÒÓˆ», ÈÛ¯˘ÚÈ˙fiÌÂÓÔ˜ «fiÙÈ Ë Ï¤ÍË ¤¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· Û‹ÌÂÚ·, ÙÔ 1994, ·fi ·˘Ù‹Ó Ô˘ ›¯Â ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ». ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ·Ó ·Ó·ÙÚ¤ÍÂÈ Î·Ó›˜ Û ·ÏÈ¿ ÏÂÍÈο ı· ‰ÂÈ fiÙÈ Ë Ï¤ÍË ·˘Ù‹ ›¯Â ¿ÓÙÔÙ ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ «ÂÍÔÓÙÒÓˆ». ∏ ˘fiÏÔÈË ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÿÚ‚ÈÓÁÎ ·ÔÙÂÏ› ¿ÏÏÔ ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÂÎÏÔÁ›Î¢Û˘ ÂÎ ÙˆÓ ˘ÛÙ¤ÚˆÓ: ¢È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ϤÍÂȘ ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈο Ú¿ÁÌ·Ù· fiÙ·Ó ÙȘ ·ÚıÚÒÓÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ. ∂ΛÓÔ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· Â›Ó·È ÙÔ ÙÈ Û‹Ì·ÈÓÂ Ë Ï¤ÍË fiÙ·Ó ÙËÓ ¤ÏÂÁÂ Ô Ã›ÙÏÂÚ. £· ‹ıÂÏ· ÚÒÙ· Ó· ·Ó·ÊÂÚıÒ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ ÂÚ›ÊËÌÔ ÌÓËÌfiÓÈÔ ÁÈ· ÙÔ ÙÂÙÚ·ÂÙ¤˜ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1936. ™Â ·˘Ùfi, Ô ∞‰fiÏÊÔ˜ ÛÙÏÂÚ Ï¤ÂÈ «£· Ú¤ÂÈ Ó· ηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ì ÙȘ ¤ÓÔϘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ì·˜ ÂÙÔÈÌÔfiÏÂ̘ ̤۷ Û ٤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·, ÒÛÙ ӷ ÌÔÚԇ̠ӷ ÔÏÂÌ‹ÛÔ˘Ì ÙË ™Ô‚ÈÂÙÈ΋ ŒÓˆÛË. ∞Ó Ë ™Ô‚ÈÂÙÈ΋ ŒÓˆÛË ÂÈÙ‡Á¯·Ó ÔÙ¤ Ó· ηٷÓÈ΋ÛÂÈ ÙËÓ °ÂÚÌ·Ó›·, ·˘Ùfi ı· Ô‰ËÁÔ‡Û Û ausrotten ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡». N· Ë Ï¤ÍË. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÂÚ›ÙˆÛË Ô Ã›ÙÏÂÚ Ó· ÂÓÓÔÔ‡Û ÙË Ê˘ÛÈ΋ ÂÍfiÓÙˆÛË 80 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ. ∞˘Ùfi Ô˘ ÂÓÓÔ› Â›Ó·È fiÙÈ Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ ı· Ô‰ËÁÔ‡Û ÛÙÔÓ Â˘ÓÔ˘¯ÈÛÌfi ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ ˆ˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ· ÈÛ¯‡Ô˜. (1994) ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ÙÔ˘ ·ÓÙ¤ÙÂÈÓ· fiÙÈ, Û ÌÈ· Û‡ÛÎÂ„Ë Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û ÙËÓ Â›ıÂÛË Î·Ù¿ ÙˆÓ ∞ÌÂÚÈηÓÒÓ ÛÙȘ ∞Ú‰¤Ó˜, Ô Ã›ÙÏÂÚ Â›¯Â ‰È·Ù¿ÍÂÈ ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙËÁÔ‡˜ ÙÔ˘ «Ó· ÙÔ˘˜ ausrotten ‰ÈÌÔÈÚ›·-‰ÈÌÔÈÚ›·». Œ‰ÈÓ ÏÔÈfiÓ ÙË ‰È·Ù·Á‹ Ó· ÌÂÙ·ÊÂÚıÔ‡Ó ÔÈ ∞ÌÂÚÈηÓÔ› ·fi ÙȘ ∞Ú‰¤Ó˜ ‰ÈÌÔÈÚ›·-‰ÈÌÔÈÚ›·; O ÿÚ‚ÈÓÁÎ ·¿ÓÙËÛÂ: ™˘ÁÎÚ›ÓÂÙ ·˘Ùfi Ì ÙËÓ ÔÌÈÏ›· Ô˘ ¤‰ˆÛ ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1939, ÛÙËÓ ÔÔ›· ›¯Â ÂÈ Ù· ÂÍ‹˜, Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ¶Ôψӛ·: «£· ηٷÛÙÚ¤„Ô˘Ì ÙÔ ¤Ì„˘¯Ô ‰˘Ó·ÌÈÎfi ÙÔ˘ ÔψÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡». ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ÛÙÚ·ÙËÁÔ‡ — Ú¤ÂÈ Ó· ηٷÛÙÚ¤„ÂȘ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ô˘ ¤¯ÂȘ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂȘ. ∆Ô Ò˜ ÙȘ ηٷÛÙÚ¤ÊÂȘ, ÙÔ Ò˜ ÙȘ ÂÍÔ˘‰ÂÙÂÚÒÓÂȘ ηχÙÂÚ·, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›·. ∞Ó ‚Á¿ÏÂȘ Ù· ÈfiÓÈ· ·˘Ù¿ ·fi ÙË ÛηÎȤڷ, ¤¯Ô˘Ó ¯·ı›. ∞Ó ·È¯Ì·ÏˆÙ›ÛÂȘ ÙȘ ·ÌÂÚÈηÓÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ÂÍÔ˘‰ÂÙÂڈ̤Ó˜ ›ÙÂ Â›Ó·È ·È¯Ì¿ÏˆÙ˜ ›Ù ¤¯Ô˘Ó ÛÎÔÙˆı›. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ Ë Ï¤ÍË ausrotten ‰Ò. (1994) ∞ÏÏ¿, ÙfiÙÂ, Ò˜ ÂÍËÁÂ›Ù·È Ë ¯Ú‹ÛË Ù˘ Ϥ͢ ·fi ÙÔÓ ƒÔ‡ÓÙÔÏÊ ªÚ·ÓÙ;
238
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
O Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ Sturmbannführer* ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ¤ÁÚ·Ê ÛÙÔÓ Gruppenführer** ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ¢Ú· °ÎÚ¿‚ÈÙ˜ Û¯ÂÙÈο Ì «ÙËÓ Ausrottung Ù˘ Ê˘Ì·Ù›ˆÛ˘ ˆ˜ ·Ûı¤ÓÂÈ·˜ Ô˘ Ï‹ÙÙÂÈ ÙÔ ¤ıÓÔ˜». ŒÓ·Ó ¯ÚfiÓÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ˆ˜ Obersturmbannführer*** ϤÔÓ ÙˆÓ ∂˜-∂˜, ¤ÁÚ·Ê ÛÙÔÓ ŒÚÓÛÙ ∫¿ÏÙÂÓÌÚÔ˘ÓÂÚ, ‰È¿‰Ô¯Ô ÙÔ˘ ÿÈÓÙÚȯ ÛÙËÓ ·Ú¯ËÁ›· Ù˘ RHSA, fiÙÈ «ÛÔ˘ ÛÙ¤ÏÓˆ ¤Ó· ÚÔÛ¯¤‰ÈÔ ÌÈ·˜ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ˘ Ù‡Ô˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÂÈÙ·¯˘ÓfiÌÂÓÔ Ausrottung ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ÛÙËÓ Î·Ù¯fiÌÂÓË ∂˘ÚÒË». O ›‰ÈÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÌÂÙ·¯ÂÈÚ›˙ÂÙ·È ÙËÓ ›‰È· ϤÍË ÁÈ· Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ ÙËÓ ›‰È· ‰È·‰Èηۛ· ÁÈ· ÙË Ê˘Ì·Ù›ˆÛË Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ E‚Ú·›Ô˘˜ (‚Ï. EÈÎfiÓ· 20). ∆È ¿ÏÏÔ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ë Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Ï¤ÍË Ó· ‰ËÏÒÓÂÈ ÛÙ· Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ· ·˘Ù¿ ÂÎÙfi˜ ·fi «ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë» ‹ «ÂÍfiÓÙˆÛË»; Œ¯Ô˘ÌÂ, fï˜, Î·È ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ Ϥ͢ ·fi ÙÔÓ Ã·Ó˜ ºÚ·ÓÎ. ™Â ÌÈ· ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ÛÂ Û˘Ó¤Ï¢ÛË ÙÔ˘ Ó·˙ÈÛÙÈÎÔ‡ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙȘ 7 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1940, Ô ºÚ·ÓÎ Û˘Ófi„ÈÛ ÙË ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ηٿ ÙÔÓ ÚÒÙÔ ¯ÚfiÓÔ Ù˘ ıËÙ›·˜ ÙÔ˘ ˆ˜ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ ηÙÔ¯È΋˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ Ù˘ ¶Ôψӛ·˜ ˆ˜ ÂÍ‹˜: «¢ÂÓ Î·ÙfiÚıˆÛ· Ó· ausrotten fiϘ ÙȘ „›Ú˜ Î·È fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ ̤۷ Û ¤Ó·Ó ÌÔÓ¿¯· ¯ÚfiÓÔ. ∞ÏÏ¿ Ì ÙÔÓ Î·ÈÚfi, Î·È Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ¿ Û·˜, Ô ÛÙfi¯Ô˜ ·˘Ùfi˜ ı· ÂÈÙ¢¯ı›» (∞Ú¯Â›Ô N˘ÚÂÌ‚¤ÚÁ˘, ·ÚÈıÌfi˜ ÂÁÁÚ¿ÊÔ˘ 3363-PS, Û. 891). ™ÙȘ 16 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1941, ÛÙÔ ÁÚ·ÊÂ›Ô ÙÔ˘ ΢‚ÂÚÓ‹ÙË Ù˘ ∫Ú·ÎÔ‚›·˜, ·Â˘ı˘ÓfiÌÂÓÔ˜ ÛÙ· ̤ÏË Ù˘ ÙÔÈ΋˜ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÂÚ¯fiÌÂÓË ™˘Ó‰È¿ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ µ¿Ó˙ÂÂ, Ô ºÚ·ÓΠ› ٷ ÂÍ‹˜: ∂› ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ· Ù˘ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ·˜ Ù˘ °ÂÓÈ΋˜ ¢ÈÔ›ÎËÛ˘ 2,5 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÂÚ›Ô˘ Î·È Ì ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜, ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÂÓ›˜ Î·È fiÛÔ˘˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ì·˙› ÙÔ˘˜ Êı¿ÓÔ˘Ì ٷ 3,5 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ∂‚Ú·›Ô˘˜. ¢ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ÙÔ˘ÊÂΛÛÔ˘Ì ·˘Ù¿ Ù· 3,5 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·, Ô‡Ù ӷ Ù· ‰ËÏËÙËÚÈ¿ÛÔ˘ÌÂ, fï˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ï¿‚Ô˘Ì ̤ÙÚ· Ô˘ Ó· Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙÔÓ ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘ ·Ê·ÓÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜. Î·È ·˘Ùfi ı· Á›ÓÂÈ ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ٷ ÛËÌ·ÓÙÈο ̤ÙÚ· Ô˘ ı· Û˘˙ËÙËıÔ‡Ó ·fi ÎÔÈÓÔ‡ Ì ÙÔ ƒ¿È¯. ∏ ÂÈÎÚ¿ÙÂÈ· Ù˘ °ÂÓÈ΋˜ ¢ÈÔ›ÎËÛ˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ··ÏÏ·Á› ·fi ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜, fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È ÛÙÔ ƒ¿È¯. ∆Ô Ô‡ Î·È ÙÔ Ò˜ ı· Û˘Ì‚Â› ·˘Ùfi ·ÊÔÚ¿ Ù· ̤۷ Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó Î·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËıÔ‡Ó, ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ı· Û·˜ ÂÓËÌÂÚÒÛˆ ÂÓ Â˘ı¤Ùˆ ¯ÚfiÓˆ. (∆Ô ·˘ıÂÓÙÈÎfi ¤ÁÁÚ·ÊÔ Î·È Ë ·ÁÁÏÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÚÔ-
* ** ***
™.Ù.M.: Sturmbannführer = ˘ÔÏÔ¯·Áfi˜. ™.Ù.M.: Gruppenführer = ˘ÔÛÙÚ¿ÙËÁÔ˜. ™.Ù.M.: Obersturmbannführer = ÏÔ¯·Áfi˜.
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
239
∂π∫√¡∞ 20. O ƒÔ‡ÓÙÔÏÊ ªÚ·ÓÙ ÁÚ¿ÊÂÈ (¿ӈ) ÁÈ· ÙËÓ «Ausrottung der Tuberkulose» ÛÙÔÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎfi ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ¢Ú· °ÎÚ¿‚ÈÙ˜, ÛÙȘ 12 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ 1942. ™ÙÔ ¿ÏÏÔ ¤ÁÁÚ·ÊÔ (οو) ÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙÔÓ ∂ÚÓÛÙ ∫¿ÏÙÂÓÌÚÔ˘ÓÂÚ, ·Ú¯ËÁfi Ù˘ RHSA, ÁÈ· ÙËÓ «beschleunigte Ausrottung der Juden». Ausrottung ÛËÌ·›ÓÂÈ «ÂÍÔÏfiıÚ¢ÛË». [∆· ¤ÁÁÚ·Ê· Î·È Ë ·ÁÁÏÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi Ù· ∂ıÓÈο AÌÂÚÈηÓÈο ∞گ›· Ù˘ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ.]
240
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi Ù· ∂ıÓÈο ∞ÌÂÚÈηÓÈο ∞گ›· Ù˘ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ, ∆922, PS 2233.) ∞Ó Ë ∆ÂÏÈ΋ §‡ÛË ·ÊÔÚÔ‡Û ÙËÓ ÂÎÙfiÈÛË ·fi ÙÔ ƒ¿È¯, fiˆ˜ Ô ÿÚ‚ÈÓÁÎ Î·È ¿ÏÏÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È, ·˘Ùfi ¿Ú·Á ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ Ô ºÚ·ÓÎ ÛÎfi¢ ӷ Í·ÔÛÙ›ÏÂÈ ÛȉËÚÔ‰ÚÔÌÈÎÒ˜ ÙȘ „›Ú˜ ·fi ÙËÓ ¶Ôψӛ·; ÕÏψÛÙÂ, ÁÈ·Ù› Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ô ºÚ·ÓÎ ÛÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ì ¿ÏÏ· ̤۷, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ‹ ÙË ‰ËÏËÙËÚ›·ÛË; ⁄ÛÙÂÚ·, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ °Èfi˙ÂÊ °Î¤ÌÂϘ, ÀÔ˘ÚÁÔ‡ ¶ÚÔ·Á¿Ó‰·˜ Î·È ¶ÏËÚÂÍÔ˘Û›Ô˘ ÙÔ˘ ƒ¿È¯ ÁÈ· ÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÔÏÂÌÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ·, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÁÚ·Ê ÌÂٷ͇ ¿ÏÏˆÓ Ù· ÂÍ‹˜: 8 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1941, Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂͿψÛË ÙÔ˘ Ù‡ÊÔ˘ ÛÙÔ °Î¤ÙÔ Ù˘ µ·ÚÛÔ‚›·˜: «OÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ˘‹ÚÍ·Ó ¿ÓÙÔÙ ÊÔÚ›˜ ÌÔÏ˘ÛÌ·ÙÈÎÒÓ ·ÛıÂÓÂÈÒÓ. £· Ú¤ÂÈ Â›Ù ӷ Û˘ÁÎÂÓÙÚˆıÔ‡Ó ÛÙÔ ÁΤÙÔ Î·È Ó· ·ÊÂıÔ‡Ó ÛÙËÓ Ù‡¯Ë ÙÔ˘˜ ›Ù ӷ ÂÍ·ÏÂÈÊıÔ‡Ó, ‰ÈfiÙÈ ·ÏÏÈÒ˜ ı· ÌÔχÓÔ˘Ó Î·È ÙÔ˘˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌ¤ÓˆÓ ÂıÓÒÓ». 19 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1941, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ›ÛÎÂ„Ë ÛÙÔ ·Ú¯ËÁÂ›Ô ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ: «O º‡ÚÂÚ ¤¯ÂÈ ÂÈÛı› fiÙÈ Ë ÚÔÊËÙ›· Ô˘ ›¯Â οÓÂÈ ÛÙÔ ƒ¿È¯ÛÙ·ÁÎ [Reichstag (∫ÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ ÙÔ˘ ƒ¿È¯)] Á›ÓÂÙ·È ÁÂÁÔÓfi˜: fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ ·Ó Ô ·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ ‚ڷ˚ÛÌfi˜ ηٷʤÚÂÈ ¿ÏÈ Ó· ÚÔηϤÛÂÈ ¤Ó·Ó ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ ·ÁÎfiÛÌÈÔ fiÏÂÌÔ, Ô fiÏÂÌÔ˜ ·˘Ùfi˜ ı· ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ Ì ÙÔÓ ·Ê·ÓÈÛÌfi ÙÔ˘ ‚ڷ˚ÛÌÔ‡. ∞˘Ùfi ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ·ÏËı‡ÂÙ·È ÙȘ ‚‰ÔÌ¿‰Â˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ì‹Ó˜ ·˘ÙÔ‡˜, Ì ÌÈ· ‚‚·ÈfiÙËÙ· Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È Û¯Â‰fiÓ ·ÔÎÚÔ˘ÛÙÈ΋. ™ÙËÓ ∞Ó·ÙÔÏ‹ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ÏËÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ Ù›ÌËÌ·, ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· ÙÔ ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÏËÚÒÛÂÈ Î·È ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÏËÚÒÛÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ» (Broszat 1989, Û. 143). O ÛÌÏÂÚ ÌÈÏ¿ ›Û˘ ÁÈ· ausrotten ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Î·È ÚÔÛÙ›ıÂÓÙ·È Ó¤· ÛÙÔȯ›· Ù· ÔÔ›· ηٷÚÚ›ÙÔ˘Ó ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÛÙË Ï¤ÍË ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Û ÌÈ· ‰È¿ÏÂÍ‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡, ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1937, Ô Ã›ÌÏÂÚ Â›Â ÛÙÔ˘˜ Gruppenführer ÙˆÓ ∂˜∂˜ fiÙÈ: «Œ¯ˆ ÙËÓ ÂÔ›ıËÛË ˆ˜ ÔÈ ƒˆÌ·›ÔÈ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ˜ Ô˘ ÂÍfiÓÙˆÛ·Ó [ausrotten] ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ ¤Î·Ó·Ó ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô˘ οÓÔ˘Ì ÂÌ›˜ Û‹ÌÂÚ· Ì ÙÔ˘˜ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ¤˜. OÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ·˘ÙÔ› ‹Ù·Ó ÙfiÙ ٷ ¯ÂÈÚfiÙÂÚ· ηı¿ÚÌ·Ù· Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó ÛÙËÓ fiÏË, ÔÈ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ, ÔÈ ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔÈ ÌÔÏÛ‚›ÎÔÈ Ô˘ ˘‹Ú¯·Ó» (Padfield 1990, Û. 188). ∆ÔÓ πÔ‡ÓÈÔ ÙÔ˘ 1941, Ô Ã›ÌÏÂÚ ÏËÚÔÊfiÚËÛ ÙÔÓ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ Â›¯Â ‰È·Ù¿ÍÂÈ ÙËÓ ∆ÂÏÈ΋ §‡ÛË (Endlösung) ÙÔ˘ E‚Ú·˚ÎÔ‡ ZËÙ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È fiÙÈ Ô ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ı· ›¯Â Ó· ·›ÍÂÈ ÚˆÙ‡ÔÓÙ· ÚfiÏÔ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜:
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
241
∂›Ó·È ÌÈ· ‰‡ÛÎÔÏË Î·È ÛÎÏËÚ‹ ‰Ô˘ÏÂÈ¿, Ô˘ ··ÈÙ› ‰¤ÛÌ¢ÛË ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ ‡·Ú͢ ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÔ˘, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙȘ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Ô˘ ›Ûˆ˜ ÚÔ·„Ô˘Ó. ∆Ș ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ ı· ÛÔ˘ ‰ÒÛÂÈ Ô Sturmbannführer ÕÈ¯Ì·Ó Ù˘ RSHA, Ô ÔÔ›Ô˜ ı· Û ÂÈÛÎÂÊı› ÛÙÔ ÂÁÁ‡˜ ̤ÏÏÔÓ. ∏ ˘ËÚÂÛ›· Ô˘ ı· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ ı· ÂÓËÌÂÚˆı› ÛÙÔÓ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ¯ÚfiÓÔ. OÊ›ÏÂȘ Ó· ÙËÚ‹ÛÂȘ ·fiÏ˘ÙË ÛÈÁ‹ › ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜, ·ÎfiÌ· Î·È ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ·ÓˆÙ¤ÚÔ˘˜ ÛÔ˘. OÈ ∂‚Ú·›ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ ·ÈÒÓÈÔÈ Â¯ıÚÔ› ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ Î·È ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÍÔÓÙˆıÔ‡Ó. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ÂÍÔÓÙˆıÔ‡Ó fiÏÔÈ ·ÓÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÌÔÚԇ̠ӷ ‚Úԇ̠ÙÒÚ·, ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘. ∞Ó ‰ÂÓ Î·ÙÔÚıÒÛÔ˘Ì ӷ ηٷÛÙÚ¤„Ô˘Ì ÙË ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ‚¿ÛË ÙÔ˘ ‚ڷ˚ÛÌÔ‡, ı· ¤ÚıÂÈ Ì¤Ú· Ô˘ ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ı· ÂÍÔÓÙÒÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi Ï·fi. (Padfield 1990, Û. 334) O ÛÌÏÂÚ ¤‰ˆÛ ÔÏϤ˜, ÂÍ›ÛÔ˘ ÂÓÔ¯ÔÔÈËÙÈΤ˜ ÔÌÈϛ˜. ª›· ·fi ÙȘ ϤÔÓ ÂÚÈ‚fiËÙ˜ Â›Ó·È Ë ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ÛÙÔÓ Gruppenführer ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ÛÙÔ ¶fi˙Ó·Ó, ÛÙȘ 4 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1943, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÁÚ·Ê› Û ̷ÁÓËÙÔÙ·ÈÓ›· ÂÚ˘ıÚÔ‡ ÔÍÂȉ›Ô˘. O ÛÌÏÂÚ ÌÈÏÔ‡ÛÂ Û˘Ì‚Ô˘Ï¢fiÌÂÓÔ˜ ÙȘ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÙÔ˘ ηÈ, ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ÔÌÈÏ›·˜, ÛÙ·Ì¿ÙËÛ ÙÔ Ì·ÁÓËÙfiʈÓÔ ÁÈ· Ó· ‰ÂÈ ·Ó ‰Ô˘Ï‡ÂÈ. ªÂÙ¿ Û˘Ó¤¯ÈÛÂ, ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ì·ÁÓËÙÔʈÓ›ٷÈ, Î·È Ì›ÏËÛ › ÙÚÂȘ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÒÚ˜ ÁÈ· ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ı¤Ì·Ù·, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ Î·È ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ηٿÛÙ·Û˘, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÏ·‚ÈÎÔ‡˜ Ï·Ô‡˜ Î·È ÙË Ê˘ÏÂÙÈ΋ ·Ó¿ÌÂÈÍË, ÁÈ· ÙÔ Ò˜ Ë Ê˘ÏÂÙÈ΋ ˘ÂÚÔ¯‹ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ı· ÙÔ˘˜ ‚ÔËıÔ‡Û ӷ ÎÂÚ‰›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ fiÏÂÌÔ Î.Ù.Ù. ¢‡Ô ÒÚ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ ÔÌÈÏ›·˜ ÙÔ˘, Ô Ã›ÌÏÂÚ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÌÈÏ¿ ÁÈ· ÙȘ ·ÈÌ·ÙËÚ¤˜ ÂÎηı·Ú›ÛÂȘ ÙˆÓ ÚÔ‰ÔÙÒÓ ÙÔ˘ Ó·˙ÈÛÙÈÎÔ‡ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜, ÙÔ 1934, Î·È ÁÈ· ÙËÓ «ÂÍfiÓÙˆÛË ÙÔ˘ ∂‚Ú·˚ÎÔ‡ Ï·Ô‡». £· ‹ıÂÏ· Ó· ·Ó·ÊÂÚıÒ Â‰Ò ÙÂÏ›ˆ˜ ÂÈÏÈÎÚÈÓ¿ Û ¤Ó· Ôχ ‰‡ÛÎÔÏÔ ı¤Ì·. ªÔÚԇ̠ۋÌÂÚ· Ó· ÌÈÏԇ̠·ÓÔȯٿ ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ÌÂٷ͇ Ì·˜, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ı· ÙÔ Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ÔÙ¤ ‰ËÌÔÛ›ˆ˜. Ÿˆ˜ ‰ÂÓ ‰ÈÛÙ¿Û·Ì ӷ οÓÔ˘Ì ÙÔ Î·ı‹ÎÔÓ Ì·˜ Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ‰È·Ù·Á¤˜ Ô˘ Ì·˜ ›¯·Ó ‰Ôı› ÛÙȘ 30 πÔ˘Ó›Ô˘ 1934, ÛÙ‹ÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔÓ ÙÔ›¯Ô ÙÔ˘˜ Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘˜ Ô˘ Ì·˜ Úfi‰ˆÛ·Ó Î·È ÂÎÙÂÏÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜, ¤ÙÛÈ ‰ÂÓ ÌÈÏ‹Û·Ì ÔÙ¤ ÁÈ· ·˘Ùfi Î·È Ô‡Ù ÔÙ¤ ı· ÌÈÏ‹ÛÔ˘ÌÂ. ∞˜ ¢¯·ÚÈÛÙ‹ÛÔ˘Ì ÙÔÓ £Âfi Ô˘ ›¯·Ì ̤۷ Ì·˜ Ù¤ÙÔÈ· ÂÌÊ·Ó‹ ηÚÙÂÚ›·, ÒÛÙ ÔÙ¤ Ó· ÌËÓ ÙÔ Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ÌÂٷ͇ Ì·˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÙÔ Û˘˙ËÙ‹Û·ÌÂ. ŸÏÔÈ Ì·˜ ÙÔ Â›¯·Ì ‚ÚÂÈ ÊÚÈÎÙfi, ·ÏÏ¿ ηı¤Ó·˜ Ì·˜ ηٷϿ‚·ÈÓ ηı·Ú¿ fiÙÈ ı· ÙÔ Í·Ó·Î¿Ó·ÌÂ, fiÙ·Ó ı· Ì·˜ ‰ÈÓfiÙ·Ó Ë ‰È·Ù·Á‹ Î·È fiÙ·Ó ı· ‹Ù·Ó ·Ó·Áη›Ô. ªÈÏ¿ˆ ÙÒÚ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÎΤӈÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, ÁÈ· ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË
242
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÙÔ˘ ‚ڷ˚ÎÔ‡ Ï·Ô‡. ∞˘Ùfi Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ô˘ ϤÁÂÙ·È Â‡ÎÔÏ·: «Ô ‚ڷ˚Îfi˜ Ï·fi˜ ı· ÂÍÔÓÙˆı›», ϤÂÈ Î¿ı ̤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÎfiÌÌ·ÙÔ˜, «·˘Ùfi Â›Ó·È ÙÂÏ›ˆ˜ ÚÔÊ·Ó¤˜, Â›Ó·È ÛÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ¿ Ì·˜ — Ë ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, Ë ÂÍfiÓÙˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ô˘ ı· Á›ÓÂÈ». ∞ÏÏ¿ ‡ÛÙÂÚ· ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ù· 80 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÙˆÓ ÁÂÓÓ·›ˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È Ô Î·ı¤Ó·˜ ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ Î·È ÙÔÓ Î·Ïfi ÙÔ˘ ∂‚Ú·›Ô. ∂›Ó·È ‚¤‚·È· ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ Â›Ó·È ÁÔ˘ÚÔ‡ÓÈ·, ·ÏÏ¿ ·˘Ùfi˜ Ô Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ˘¤ÚÔ¯Ô˜ ∂‚Ú·›Ô˜. ∞fi fiÛÔ˘˜ ÌÈÏÔ‡Ó ¤ÙÛÈ, fï˜, ηӤӷ˜ ‰ÂÓ ÙÔ ¤¯ÂÈ ‰ÂÈ, ηӤӷ˜ ‰ÂÓ ÙÔ ¤¯ÂÈ ˘ÔÛÙ›. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ÂÛ¿˜ Â‰Ò Í¤ÚÔ˘Ó ÙÈ Â›Ó·È Ó· ¤¯ÂȘ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÔ˘ 100 ÙÒÌ·Ù· ÙÔ ¤Ó· Ï¿È ÛÙÔ ¿ÏÏÔ ‹ 500 ‹ 1000 ÛÙË ÛÂÈÚ¿. ∆Ô fiÙÈ Ù· ¤¯Ô˘Ì ˘ÔÛÙ› ·˘Ù¿ ‰È·ÙËÚÒÓÙ·˜ ·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿ ÙËÓ ·Óıڈȿ Ì·˜ —Ì ÂÍ·ÈÚ¤ÛÂȘ Ô˘ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ·‰˘Ó·Ì›·— Â›Ó·È ÂΛÓÔ Ô˘ Ì·˜ οÓÂÈ ·ÓıÂÎÙÈÎÔ‡˜, ÛÎÏËÚÔ‡˜. ∞˘Ùfi Â›Ó·È ¤Ó· ÙÈÌËÙÈÎfi ÚÔÛÎÏËÙ‹ÚÈÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ì·˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·È Ô‡Ù ÚfiÎÂÈÙ·È ÔÙ¤ Ó· ηٷÁÚ·Ê›, ‰ÈfiÙÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÛÔ ‰‡ÛÎÔÏÔ ı· ‹Ù·Ó ÁÈ· Ì·˜ ·Ó ›¯·Ì ·ÎfiÌ· ·Ó¿ÌÂÛ¿ Ì·˜ ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ ˆ˜ ÎÚ˘ÊÔ‡˜ Û·ÌÔÙ¤Ú, ·ÁÎÈÙ¿ÙÔÚ˜ Î·È ‰ËÌ·ÁˆÁÔ‡˜ Û οı fiÏË, Ì fiÏÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ‡˜, Ì ٷ ‚¿ÚË Î·È ÙȘ ‰˘ÛÎÔϛ˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘. ∞Ó ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ·ÎfiÌ· ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ¤ıÓÔ˘˜, ı· ÊÙ¿Ó·Ì Èı·Ófiٷٷ ÛÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ›¯·Ì ‚ÚÂı› ÙÔ 1916/17. (∞˘ıÂÓÙÈÎfi ΛÌÂÓÔ Î·È ·ÁÁÏÈ΋ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, ÛÙ· ∂ıÓÈο ∞ÌÂÚÈηÓÈο ∞گ›· Ù˘ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ, ™ÂÈÚ¿ PS 1919, Û. 64-67.) ∏ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ÿÚ‚ÈÓÁÎ ÛÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ·˘Ùfi ‹Ù·Ó ÂӉȷʤÚÔ˘Û·: ÿÚ‚ÈÓÁÎ: Œ¯ˆ ÌÈ· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘, ·fi ÙȘ 26 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1944, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÌÈÏ¿ Ì¿ÏÏÔÓ ÈÔ ·ÓÔȯٿ ÁÈ· ÙÔ ausrotten ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜, fiÙ·Ó ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ ˆ˜ ›¯·Ó ÂÈχÛÂÈ ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈο ÙÔ Â‚Ú·˚Îfi Úfi‚ÏËÌ·. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·ÎÚÔ·Ù¤˜ ÛËÎÒıËÎ·Ó Î·È ÙÔÓ ¯ÂÈÚÔÎÚÔÙÔ‡Û·Ó fiÚıÈÔÈ. «◊Ì·ÛÙ·Ó fiÏÔÈ ÂΛ ÛÙÔ ¶fi˙Ó·Ó», ·Ó¤ÊÂÚ ¤Ó·˜ ˘ÔÓ·‡·Ú¯Ô˜, «fiÙ·Ó ÂΛÓÔ˜ [Ô Ã›ÌÏÂÚ] Ì·˜ ÂÍ‹ÁËÛ Ҙ ›¯Â ÂÍÔÓÙÒÛÂÈ ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜. ∞ÎfiÌ· ı˘Ì¿Ì·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ò˜ Ì·˜ ÙÔ Â›Â. “∞Ó Ì ڈًÛÔ˘Ó”, Â›Â Ô Ã›ÌÏÂÚ, “ÁÈ·Ù› ¤Ú ӷ ÛÎÔÙÒÛÔ˘ÌÂ Î·È Ù· ·È‰È¿, ÙfiÙ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ˘˜ ··ÓÙ‹Ûˆ fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ì·È ÙfiÛÔ ‰ÂÈÏfi˜ ÒÛÙ ӷ ·Ê‹Ûˆ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ ÌÔ˘ οÙÈ Ô˘ ÌÔÚÒ Ó· οӈ ÂÁÒ Ô ›‰ÈÔ˜”. ¶Ôχ ÂӉȷʤÚÔÓ — ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó·Ó Ó·‡·Ú¯Ô Ô˘ Ì·ÁÓËÙÔʈӋıËΠÂÓÒ ‹Ù·Ó ·È¯Ì¿ÏˆÙÔ˜ ÙˆÓ BÚÂÙ·ÓÒÓ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÙÔÓ Ë¯ÔÁÚ·ÊÔ‡Û·Ó, Î·È ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· Ôχ ηϋ ÂÚ›ÏË„Ë ÙˆÓ fiÛˆÓ Â›¯Â fiÓÙˆ˜ ÂÈ Ô Ã›ÌÏÂÚ.
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
243
™¤ÚÌÂÚ: ∞˘Ùfi ÌÔ˘ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È Û·Ó Ó· ÂÓÓÔ› fiÙÈ ı· ÛÎÔÙÒÛÂÈ ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Î·È fi¯È fiÙÈ ·ÏÒ˜ ı· ÙÔ˘˜ ÌÂٷʤÚÂÈ ÂÎÙfi˜ ƒ¿È¯. ÿÚ‚ÈÓÁÎ: ™˘ÌʈÓÒ, ·˘Ùfi Â›Â Ô Ã›ÌÏÂÚ. ∂›Â › ϤÍÂÈ, «•ÂÎÏËÚ›˙Ô˘Ì ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜. ∆Ô˘˜ ‰ÔÏÔÊÔÓÔ‡ÌÂ. ∆Ô˘˜ ÛÎÔÙÒÓÔ˘Ì». ™¤ÚÌÂÚ: ∆È ¿ÏÏÔ ÌÔÚ› Ó· ÛËÌ·›ÓÂÈ ·˘Ùfi ÂÎÙfi˜ ·fi fi,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÛËÌ·›ÓÂÈ; ÿÚ‚ÈÓÁÎ: ™˘ÌʈÓÒ. O ÛÌÏÂÚ ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È ·˘Ùfi Ô˘ ¤¯ˆ ÂÈ fiÙÈ Û˘Ó¤‚Ë ÛÙÔ˘˜ 600.000 ∂‚Ú·›Ô˘˜. ∞ÏÏ¿, Î·È ·˘Ùfi Â›Ó·È ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÛËÌ›Ô, Ô˘ıÂÓ¿ ‰ÂÓ Ï¤ÂÈ Ô Ã›ÌÏÂÚ «ÛÎÔÙÒÓÔ˘Ì ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·». ¶Ô˘ıÂÓ¿ ‰ÂÓ Ï¤ÂÈ Î·Ó «ÛÎÔÙÒÓÔ˘Ì ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜». ªÈÏ¿ ÁÈ· ÙÔ fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· χÛÂÈ ÙÔ Â‚Ú·˚Îfi Úfi‚ÏËÌ·, fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ÛÎÔÙÒÛÂÈ Î·È Á˘Ó·ÈÎfi·È‰·. (1994) O ÿÚ‚ÈÓÁÎ ˘Ô›ÙÂÈ ¿ÏÈ ÛÙÔ ÛÊ¿ÏÌ· Ù˘ ÂÎ ÙˆÓ ˘ÛÙ¤ÚˆÓ ÂÎÏÔÁ›Î¢Û˘. ∞ÊÔ‡ Ô Ã›ÌÏÂÚ ‰ÂÓ Ì›ÏËÛ ÔÙ¤ ÚËÙ¿ ÁÈ· ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·, ¿Ú· ÌÈÏÔ‡Û ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÁÈ· ¯ÈÏÈ¿‰Â˜. ™ËÌÂÈÒÛÙÂ, ˆÛÙfiÛÔ, fiÙÈ Ô Ã›ÌÏÂÚ ‰ÂÓ Â›¯Â ÌÈÏ‹ÛÂÈ Ô‡Ù ÁÈ· ¯ÈÏÈ¿‰Â˜. O ÿÚ‚ÈÓÁÎ Û˘ÌÂÚ·›ÓÂÈ fi,ÙÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ı¤ÏÂÈ Ó· Û˘ÌÂÚ¿ÓÂÈ. OÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ› ·ÚÈıÌÔ› ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ¿ÏϘ ËÁ¤˜, ÔÈ Ôԛ˜, ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙȘ ÔÌÈϛ˜ ÙÔ˘ ÛÌÏÂÚ Î·È Ì ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ· ÛÙÔȯ›·, Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ ÂÓÓÔÔ‡Û ˆ˜ ı· ‰ÔÏÔÊÔÓÔ‡ÓÙ·Ó ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ∂‚Ú·›ÔÈ. ∫·È fiÓÙˆ˜, ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËÎ·Ó ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·. ∆· Einsatzgruppen ∆¤ÏÔ˜, ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û·Ê‹ ·Ô‰ÂÈÎÙÈο ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ·fi ÛÙÂϤ¯Ë Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ¯·ÌËÏfiÙÂÚ· ÛÙËÓ ÈÂÚ·Ú¯›·. ∆· Einsatzgruppen ‹Ù·Ó ÎÈÓËÙ¤˜ ÌÔÓ¿‰Â˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ Î·È Ù˘ ·ÛÙ˘ÓÔÌ›·˜ ÁÈ· ÂȉÈΤ˜ ·ÔÛÙÔϤ˜ ÛÙȘ ηÙ¯fiÌÂÓ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. ∆· ηı‹ÎÔÓÙ¿ ÙÔ˘˜ ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó·Ó ÙË Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Î·È ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ·ÓÂÈı‡ÌËÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ Û fiÏÂȘ Î·È ¯ˆÚÈ¿, ÚÈÓ ·fi ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ. ∆ÔÓ ¯ÂÈÌÒÓ· ÙÔ˘ 1941-42, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙÔ Einsatzgruppe ∞ ·Ó¤ÊÂÚ ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· 2.000 E‚Ú·›ˆÓ ÛÙËÓ ∂ÛıÔÓ›·, 70.000 ÛÙË §ÂÙÔÓ›·, 136.421 ÛÙË §ÈıÔ˘·Ó›· Î·È 41.000 ÛÙË §Â˘ÎÔÚˆÛ›·. ™ÙȘ 14 NÔÂÌ‚Ú›Ô˘ 1941, ÙÔ Einsatzgruppe µ ·Ó¤ÊÂÚ 45.467 ÂÎÙÂϤÛÂȘ, ÂÓÒ ÛÙȘ 31 πÔ˘Ï›Ô˘ 1942, Ô Î˘‚ÂÚÓ‹Ù˘ Ù˘ §Â˘ÎÔÚˆÛ›·˜ ·Ó¤ÊÂÚ fiÙÈ 65.000 ∂‚Ú·›ÔÈ Â›¯·Ó ÛÎÔÙˆı› ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ‰‡Ô ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ ÌËÓÒÓ. ∆Ô Einsatzgruppe C ÂÎÙÈÌÔ‡ÛÂ ÙˆÓ ·ÚÈıÌfi fiÛˆÓ Â›¯·Ó ÛÎÔÙÒÛÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ ¢ÂΤ̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1941 Û 95.000 Î·È ÙÔ Einsatzgruppe D ·Ó¤ÊÂÚÂ, ÛÙȘ 8 ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1942, Û˘ÓÔÏÈÎfi ·ÚÈıÌfi 92.000 ‰ÔÏÔÊÔÓËı¤ÓÙˆÓ. ∆Ô Û‡ÓÔÏÔ ·Ó¤Ú¯ÂÙ·È Û 546.888 ÓÂÎÚÔ‡˜ ̤۷ Û ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·fi ¤Ó·Ó ¯ÚfiÓÔ. ¶¿ÌÔÏϘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÌÂÏÒÓ ÙˆÓ Einsatzgruppen, ·fi ÚÒÙÔ ¯¤ÚÈ, ‚Ú›-
244
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô «OÈ ·ÏȤ˜ ηϤ˜ Ë̤Ú˜»: ∆Ô OÏÔη‡ÙˆÌ· fiˆ˜ ÙÔ Â›‰·Ó ÔÈ ‰Ú¿ÛÙ˜ ÙÔ˘ Î·È ·˘ÙfiÙ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ (“ The Good Old Days”: The Holocaust as Seen by its Perpetrators and Bystanders. Klee, Dressen & Riess 1991). ∆ËÓ ∫˘Úȷ΋, 27 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1942, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ô Obersturmführer* ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ∫·ÚÏ ∫Ú¤ÙÛÌÂÚ ÁÚ¿ÊÂÈ ÁÚ¿ÌÌ· ÛÙËÓ ·Á·Ë̤ÓË ÙÔ˘ ™fiÛη, ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘. ∑ËÙ¿ Û˘ÁÁÓÒÌË Ô˘ ‰ÂÓ Ù˘ ÁÚ¿ÊÂÈ Û˘¯ÓfiÙÂÚ·, ·ÏÏ¿ ÓÈÒıÂÈ ¿ÚÚˆÛÙÔ˜ Î·È «Ì ÂṲ̂ÓË ‰È¿ıÂÛË», ‰ÈfiÙÈ «·˘Ù¿ Ô˘ ‚ϤÂȘ Â‰Ò Û οÓÔ˘Ó ‹ ÎÙ‹ÓÔ˜ ‹ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎfi». ∏ η΋ ÙÔ˘ ‰È¿ıÂÛË, ÂÍËÁ›, ÔÊ›ÏÂÙ·È «ÛÙË ı¤· ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ (ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎfi·È‰·)». ¶ÔÈÔÈ Â›Ó·È ·˘ÙÔ› ÔÈ ÓÂÎÚÔ›; ∂‚Ú·›ÔÈ, Ô˘ ÙÔ˘˜ ¿ÍÈ˙ ӷ Âı¿ÓÔ˘Ó: «∫·ıÒ˜ Ô fiÏÂÌÔ˜ Â›Ó·È Î·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË Ì·˜ ¤Ó·˜ ‚ڷ˚Îfi˜ fiÏÂÌÔ˜, ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ Â›Ó·È ÔÈ ÚÒÙÔÈ Ô˘ ÙÔÓ ÓÈÒıÔ˘Ó. ∂‰Ò ÛÙË ƒˆÛ›·, fiÔ˘ ‚ÚÂı› °ÂÚÌ·Ófi˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˘ ‰ÂÓ Ì¤ÓÂÈ Ô‡Ù ¤Ó·˜ ∂‚Ú·›Ô˜. ∫·Ù·Ï·‚·›ÓÂȘ fiÙÈ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÌÔ‡ ‹Ú ·ÚÎÂÙfi ηÈÚfi ̤¯ÚÈ Ó· ÙÔ Û˘ÓËı›Ûˆ». ™Â ¤Ó· ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ ÁÚ¿ÌÌ·, ¯ˆÚ›˜ ËÌÂÚÔÌËÓ›·, ÂÍËÁ› ÛÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘ fiÙÈ «‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ¯ÒÚÔ˜ ÁÈ· ηÓÂÓfi˜ ›‰Ô˘˜ Ô›ÎÙÔ. ∂Û›˜ ÔÈ Á˘Ó·›Î˜ Î·È Ù· ·È‰È¿ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ù ӷ ÂÚÈ̤ÓÂÙ ηӤӷ ¤ÏÂÔ˜ Î·È Î·Ó¤Ó·Ó Ô›ÎÙÔ ·Ó Ô Â¯ıÚfi˜ ¤·ÈÚÓ ÙÔ ¿Óˆ ¯¤ÚÈ. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi, οÓÔ˘Ì ÂÎηı·Ú›ÛÂȘ fiÔ˘ Â›Ó·È ·˘Ùfi ··Ú·›ÙËÙÔ, ·ÏÏ¿ ηٿ Ù· ¿ÏÏ· ÔÈ ƒÒÛÔÈ Â›Ó·È Úfiı˘ÌÔÈ, ·ÏÔ˚ÎÔ› Î·È ˘¿ÎÔ˘ÔÈ. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó È· ∂‚Ú·›ÔÈ Â‰Ò ¤Ú·». ∆¤ÏÔ˜, ÛÙȘ 19 OÎÙˆ‚Ú›Ô˘, Û ¤Ó· ÁÚ¿ÌÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ Ì ÙÔ «Û·˜ ÛÙ¤ÏÓˆ ÙȘ ıÂÚÌfiÙÂÚ˜ ¢¯¤˜ Î·È ÙËÓ ·Á¿Ë ÌÔ˘, Ô ª·Ì¿˜ Û·˜», Ô ∫Ú¤ÙÛÌÂÚ Ì·˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÂΛÓÔ˘ Ô˘ Ë Ã¿Ó· ÕÚÂÓÙ (H. Arendt) ÔÓfiÌ·˙ «ÙÔ ÙÂÙÚÈÌ̤ÓÔ ÙÔ˘ ∫·ÎÔ‡»: ∞Ó ‰ÂÓ ‹Ù·Ó fiϘ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ËÏ›ıȘ ÛΤ„ÂȘ ÁÈ· Ù· fiÛ· οÓÔ˘Ì Û ·˘Ù‹ ÙË ¯ÒÚ·, Ë ·ÔÛÙÔÏ‹ ÌÔ˘ Â‰Ò ı· ‹Ù·Ó ˘¤ÚÔ¯Ë, ·ÊÔ‡ Ì ¤¯ÂÈ Ê¤ÚÂÈ Û ı¤ÛË Ó· Û·˜ Û˘ÓÙËÚÒ fiÏÔ˘˜ Ôχ ¿ÓÂÙ·. ªÈ· ηÈ, fiˆ˜ ÛÔ˘ ¤¯ˆ ‹‰Ë ÁÚ¿„ÂÈ, ıˆÚÒ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÌÔ˘ ·ÔÛÙÔÏ‹ ·fiÏ˘Ù· ‰ÈηÈÔÏÔÁË̤ÓË Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÂÁÎÚ›Óˆ ÙȘ Û˘Ó¤ÂȘ Ô˘ ›¯Â, Ë ÊÚ¿ÛË «ËÏ›ıȘ ÛΤ„ÂȘ» ‰ÂÓ Â›Ó·È ·fiÏ˘Ù· ·ÎÚÈ‚‹˜. ∂›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ Ë ·‰˘Ó·Ì›· ÌÔ˘ Ó· ·Ó٤͈ ÙË ı¤· ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ. O ηχÙÂÚÔ˜ ÙÚfiÔ˜ Ó· ÙÔ ÍÂÂÚ¿Ûˆ Â›Ó·È Ó· ÙÔ Î¿Óˆ Û˘¯ÓfiÙÂÚ·. ŒÙÛÈ, Á›ÓÂÙ·È Û˘Ó‹ıÂÈ·». (Û. 163-171) ªÔÚ› Ó· ÌËÓ ˘‹ÚÍ ÁÚ·Ù‹ ‰È·Ù·Á‹, ·ÏÏ¿ Ô ÂÛÎÂÌ̤ÓÔ˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘ ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·˜ Ì ‚¿ÛË Ê˘ÏÂÙÈο ΢ڛˆ˜ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ ÍÂοı·ÚÔ˜, ·ÏÏ¿ Ì¿ÏÏÔÓ Î·È Â˘Ú‡ÙÂÚ· ÁÓˆÛÙfi˜. *
™.Ù.M.: Obersturmführer = ·Ú¯ÈÏÔ¯›·˜.
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
245
∏ ‰È·Ì¿¯Ë ÌÂٷ͇ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÒÓ Ù˘ ÚÔıÂÙÈÎfiÙËÙ·˜* (ÈÓÙÂÓÛÈÔÓ·ÏÈÛÙÒÓ) Î·È ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÒÓ ÙÔ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡** (ÊÔÓÍÈÔÓ·ÏÈÛÙÒÓ) E› ·ÚÎÂÙ¤˜ ‰ÂηÂٛ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ, ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‰ÈÂÍ‹Á·Ó ‰ËÌfiÛȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ ¿ÏÏÔÈ ÌÂÓ ÙÔÓ «ÂÛÎÂÌ̤ÓÔ» ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘, ¿ÏÏÔÈ ‰Â ÙÔÓ «ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi». OÈ ÚÒÙÔÈ, ÔÈ ÈÓÙÂÓÛÈÔÓ·ÏÈÛÙ¤˜, ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ Â›¯Â ˆ˜ ÛÙfi¯Ô ÙË Ì·˙È΋ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ‹‰Ë ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ‘20, fiÙÈ Ë ÔÏÈÙÈ΋ ÙˆÓ Ó·˙ÈÛÙÒÓ Î·Ù¿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ‘30 ÛÙfi¯Â˘Â ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈο ÛÙÔÓ ÛÎÔfi ·˘Ùfi Î·È fiÙÈ Ë ÂÈÛ‚ÔÏ‹ ÛÙË ƒˆÛ›· Î·È Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙÔ˘ ∑ˆÙÈÎÔ‡ ÃÒÚÔ˘ (Lebensraum) ‹Ù·Ó ۯ‰ȷṲ̂ÓË Î·È ¿ÌÂÛ· Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓË Ì ÙËÓ ∆ÂÏÈ΋ §‡ÛË ÙÔ˘ ∂‚Ú·˚ÎÔ‡ ZËÙ‹Ì·ÙÔ˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ· ÔÈ ‰Â‡ÙÂÚÔÈ, ÔÈ ÊÔÓÍÈÔÓ·ÏÈÛÙ¤˜, ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·Ó fiÙÈ ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ ÚÔ¤‚Ï ÙËÓ ·¤Ï·Û‹ ÙÔ˘˜ Î·È fiÙÈ Ë ∆ÂÏÈ΋ §‡ÛË ‹Ù·Ó ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ˘ ·ÔÙ˘¯Ë̤ÓÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ηٿ Ù˘ ƒˆÛ›·˜. O ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ƒ·Ô‡Ï ÛÏÌÂÚÁÎ, ¿ÓÙˆ˜, ÈÛÙ‡ÂÈ ˆ˜ Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ‰È·¯ˆÚÈÛÌÔ› Â›Ó·È Ù¯ÓËÙÔ›: «™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Â›Ó·È ÈÔ ÂÚ›ÏÔÎÔ ·’ fi,ÙÈ ·Ê‹ÓÔ˘Ó Ó· ÂÓÓÔËı› Î·È ÔÈ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ÂÚÌËÓ›˜. ¶ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ ¤‰ˆÛ ÌÈ· ‰È·Ù·Á‹ ÂÓ Ï¢ÎÒ, ·ÏÏ¿ Ë ›‰È· Ë ‰È·Ù·Á‹ ‹Ù·Ó ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÈ·˜ ÔÏfiÎÏËÚ˘ ‰È·‰Èηۛ·˜. ∂›Â ·ÚÎÂÙ¿ Ú¿ÁÌ·Ù· ÛÙËÓ ÔÚ›· Ô˘ ÂÓı¿ÚÚ˘Ó·Ó ÙË ÁÚ·ÊÂÈÔÎÚ·Ù›· Ó· ÛΤÊÙÂÙ·È Ì ÔÚÈṲ̂ÓÔ ÙÚfiÔ Î·È Ó· ·›ÚÓÂÈ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜. °ÂÓÈο, fï˜, ı· ¤ÏÂÁ· fiÙÈ ÔÈ fiÔȘ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ÂÎÙÂϤÛÂȘ, ȉ›ˆ˜ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÁÂÚfiÓÙˆÓ, Î·È Ë fiÔÈ· ¯Ú‹ÛË ·ÂÚ›ˆÓ ı· ¤Ú ӷ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ¿‰ÂÈ· ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ» (1994). Àfi ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜, Ô ÈÓÙÂÓÛÈÔÓ·ÏÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ ¿ÓÙÂÍ ÛÙË ‰ÔÎÈÌ·Û›· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. ÕÌÂÛË ·ÈÙ›· ÁÈ’ ·˘Ùfi, fiˆ˜ ÙËÓ ÂÚȤÁÚ·„Â Ô ƒfiÓ·ÏÓ٠äÓÙÏ·ÓÙ (R. Headland), ‹Ù·Ó Ë ÛÙ·‰È·Î‹ Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ «·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈÎÔ‡, ۯ‰fiÓ ¿Ó·Ú¯Ô˘ Î·È ·ÔÎÂÓÙڈ̤ÓÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÔÛÔÛÈ·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, Ì ÙȘ ·ÓÙÈ·ÏfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘, ÙȘ ·ÓÙ·¯Ô‡ ·ÚÔ‡Û˜ ÚÔÛˆÈΤ˜ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂȘ Î·È ÙÔ ·Î·Ù¿·˘ÛÙÔ Î˘Ó‹ÁÈ Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ ÙÔ˘… ∆Ô ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔ ›Ûˆ˜ ÚÔÙ¤ÚËÌ· Ù˘ ÊÔÓÍÈÔÓ·ÏÈÛÙÈ΋˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙÔÓ ·Ó·Ï˘ÙÈÎfi ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÚȤÁÚ·„ ÙÔÓ ¯·ÔÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ TÚ›ÙÔ˘ ƒ¿È¯ Î·È ÙË Û˘¯Ó¿ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·Ú·ÁfiÓÙˆÓ Ô˘ ÂÌϤÎÔÓÙ·Ó ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Ï‹„˘ ·ÔÊ¿Ûˆӻ (1992, Û. 194). ∞ÏÏ¿ Ô ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔ˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ Ù˘ ÊÔÓÍÈÔÓ·ÏÈÛÙÈ΋˜ ¿Ô„˘ Â›Ó·È fiÙÈ Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ÁÂÁÔÓfiÙ·, ȉ›ˆ˜ ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙfiÛÔ ÔχÏÔη Î·È Û˘Á΢Úȷο fiÛÔ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·, Û·Ó›ˆ˜ * **
™.Ù.M.: ·ÁÁÏ. intensionalism. ™.Ù.M.: ·ÁÁÏ. functionalism.
246
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È fiˆ˜ Ù· ۯ‰›·Û·Ó ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ÚˆÙ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜. O ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ °È¯ԇÓÙ· ª¿Ô˘ÂÚ (Y. Bauer) ¤¯ÂÈ ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ·ÎfiÌ· Î·È Ë ÂÚÈ‚fiËÙË ™˘Ó‰È¿ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ µ¿Ó˙ÂÂ, ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1942, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ Ó·˙› ÂȂ‚·›ˆÛ·Ó ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ∆ÂÏÈ΋˜ §‡Û˘, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·Ú¿ ¤Ó· ·ÎfiÌ· Û˘Á΢ÚÈ·Îfi ‚‹Ì· ÛÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ Ô˘ ·fi Ù· ·Ú¯Èο Û¯¤‰È· ·¤Ï·Û˘ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ÙÂÏÈ΋ Ê˘ÛÈ΋ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ. ∞˘Ùfi ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Î·È ·fi ÙËÓ ‡·ÚÍË ÂÓfi˜ Ú·ÏÈÛÙÈÎÔ‡ ۯ‰›Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÙfiÈÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ÛÙÔ ÓËÛ› Ù˘ ª·‰·Á·ÛοÚ˘, ηıÒ˜ Î·È ·fi ÙȘ ·fiÂÈÚ˜ ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹˜ ∂‚Ú·›ˆÓ Ì ¯Ú‹Ì·Ù·, ÌÂÙ¿ ÙË ™˘Ó‰È¿ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ µ¿Ó˙ÂÂ. O ª¿Ô˘ÂÚ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ¤Ó· ÛËÌ›ˆÌ· ÙÔ˘ ÛÌÏÂÚ, Ì ËÌÂÚÔÌËÓ›· 10 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1942: «ƒÒÙËÛ· ÙÔÓ º‡ÚÂÚ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ∂‚Ú·›ˆÓ Ì ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· χÙÚ·. ªÂ ÂÍÔ˘ÛÈÔ‰fiÙËÛ ϋڈ˜ Ó· ÂÁÎÚ›Óˆ Ù¤ÙÔȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ·Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ì·˜ ʤÚÔ˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÔÛfiÙËÙ· ͤÓÔ˘ Û˘Ó·ÏÏ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ·fi ÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi» (1994, Û. 103). ª‹ˆ˜ ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi ·˘Ùfi ·Ì‚χÓÂÈ ÙËÓ ÚfiıÂÛË ÙˆÓ Ó·˙› Ó· ÂÍÔÓÙÒÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜; Ÿ¯È, ϤÂÈ Ô ª¿Ô˘ÂÚ, ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ fï˜ ÙËÓ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ· Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÙȘ ÛÎÔÈÌfiÙËÙ˜ Ù˘ ÛÙÈÁÌ‹˜: ™ÙËÓ ÚÔÔÏÂÌÈ΋ °ÂÚÌ·Ó›·, Ë ÌÂÙ·Ó¿ÛÙ¢ÛË ‹Ù·Ó Ë ÈÔ Î·Ù¿ÏÏËÏË ÔÏÈÙÈ΋ ÁÈ· ÙȘ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ. ŸÙ·Ó fï˜ ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ·Ô‰Â›¯ÙËΠ·ÚÎÂÙ¿ ÁÚ‹ÁÔÚË Î·È ·ÚÎÂÙ¿ ÔÚÈÛÙÈ΋ χÛË, Ë ÂÎÙfiÈÛË —ηٿ ÚÔÙ›ÌËÛË Û ¤Ó· «ÚˆÙfiÁÔÓÔ» ̤ÚÔ˜, Ô˘ Ó· ÌËÓ Î·ÙÔÈÎÂ›Ù·È ·fi ηı·ÚÔ‡˜ ‚fiÚÂÈÔ˘˜ ∞Ú›Ô˘˜, .¯. ÛÙË ™Ô‚ÈÂÙÈ΋ ŒÓˆÛË ‹ ÛÙË ª·‰·Á·ÛοÚË— ıˆڋıËΠˆ˜ ηχÙÂÚË Ï‡ÛË. ŸÙ·Ó Ë ÔÏÈÙÈ΋ ÙˆÓ ÂÎÙÔ›ÛÂˆÓ ·Ô‰Â›¯ÙËΠ›Û˘ ·‰È¤ÍÔ‰Ë Î·È, ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1940 Ì ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 1941, ‰ÈÂÊ¿ÓË Ë ÚÔÔÙÈ΋ ÂϤÁ¯Ô˘ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ Î·È —̤ۈ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘— ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ·ÔÊ·Û›ÛÙËÎÂ Ë ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ ‰ÔÏÔÊÔÓ›·˜, ÌÈ· ÔÏÈÙÈ΋ ·fiÏ˘Ù· Û‡ÌʈÓË Ì ÙË Ó·˙ÈÛÙÈ΋ ȉÂÔÏÔÁ›·. ŸÏ˜ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÔÏÈÙÈΤ˜ ›¯·Ó ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÛÙfi¯Ô: ÙËÓ ·ÔÔÌ‹ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ. (Bauer 1994, Û. 252-253) ∏ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·, ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ Ì ÙÔÓ ÂÍÔ‚ÂÏÈÛÌfi ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ·fi ÙË ˙ˆ‹ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜ (Ô˘ Û˘ÌÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó ÙËÓ Î·Ù¿Û¯ÂÛË Ù˘ ·ÙÔÌÈ΋˜ ÂÚÈÔ˘Û›·˜ Î·È ÙˆÓ ÛÈÙÈÒÓ ÙÔ˘˜), Ô‰‹ÁËÛ ÛÙË Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Î·È ÛÙËÓ ·ÔÌfiÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜ (Û˘¯Ó¿ ˘fi Û˘Óı‹Î˜ ·ÛÊ˘ÎÙÈÎÔ‡ ˘ÂÚÏËı˘ÛÌÔ‡ Î·È Î¿ÎÈÛÙ˘ ˘ÁÈÂÈÓ‹˜, ÔÈ Ôԛ˜ Ô‰ËÁÔ‡Û·Ó Û ÂȉË̛˜ Î·È ÛÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ), ÛÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÂÎÌÂÙ¿ÏÏÂ˘Û‹ ÙÔ˘˜ (ˆ˜ ·Ï‹ÚˆÙ˘ ÂÚÁ·ÙÈ΋˜ ‰‡Ó·Ì˘ Ô˘ Û˘¯Ó¿ ˘Ô¯ÚˆÓfiÙ·Ó Û ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ÂÚÁ·Û›·, ˘ÔÛÈÙÈ˙fiÙ·Ó Î·È Î·Ù¤ÏËÁ ÛÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ) ηÈ, Ù¤ÏÔ˜, ÛÙË Ê˘ÛÈ΋ ÂÍfiÓÙˆÛË. O °ÎÔ‡ÙÌ·Ó Û˘ÌʈÓ› Ì ÙË Û˘Á΢Úȷ΋ ÂÚÌËÓ›·: «∏ ∆ÂÏÈ΋ §‡ÛË ‹Ù·Ó ¤Ó· ÂÁ¯Â›ÚËÌ· Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ ·fi ÙË ‚¿ÛË, ·fi ÙÔ ÙÔÈÎfi ›‰Ô, Ì οÔÈÔ Â›‰Ô˜ ÎÏÈ̿ΈÛ˘ ·fi ÂÚÈÔ-
247
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
¯‹ Û ÂÚÈÔ¯‹, ¤ˆ˜ fiÙÔ˘ ÁÂÓÈ·ÙËÎÂ. ¢ÂÓ Í¤Úˆ ·Ó ı· ÙË ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙· ˆ˜ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ Û¯¤‰ÈÔ. £· ¤ÏÂÁ· ˆ˜ ‹Ù·Ó ¤Ó· ·Ïfi ۯ‰ȿÁÚ·ÌÌ·. ∏ Ê˘ÛÈ΋ ÂÍfiÓÙˆÛË ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙÔ ÂÈÛÙ¤Á·ÛÌ· ÌÈ·˜ ÛÂÈÚ¿˜ ÎÏÈÌ·ÎÔ‡ÌÂÓˆÓ ÂÈı¤ÛÂˆÓ Î·Ù¿ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ» (1996). ∆Ô OÏÔη‡ÙˆÌ· ÌÔÚ› Ó· ÚÔÛÔÌÔÈ·ÛÙ› Ì ‚Úfi¯Ô ·Ó¿‰Ú·Û˘ Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡ÓÙ·Ó ·fi ÙË ÚÔ‹ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, ÚÔı¤ÛÂˆÓ Î·È Ú¿ÍÂˆÓ (EÈÎfiÓ· 21). ∞fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÔÈ Ó·˙› ·Ó‹Ïı·Ó ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·, ÙÔ 1933, Î·È ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· „ËÊ›˙Ô˘Ó ·ÓÙÈ‚ڷ˚ÎÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜, Ô‰ËÁËı‹Î·Ì ÛÙË «N‡¯Ù· ÙˆÓ ∫Ú˘ÛÙ¿Ïψӻ Î·È Û ¿ÏϘ Ú¿ÍÂȘ ‚›·˜ ηٿ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, ÛÙËÓ ÂÎÙfiÈÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙ· ÁΤÙÔ Î·È ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰· ÂÚÁ·Û›·˜ ηÈ, Ù¤ÏÔ˜, ÛÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Û ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘. ™ÙËÓ ÔÚ›· ·˘Ù‹ ÌÔÚԇ̠ӷ ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ì ÂÓ ‰Ú¿ÛÂÈ ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ „˘¯ÔÏÔÁÈΤ˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜, ÛÙȘ Ôԛ˜ Û˘ÁηٷϤÁÔÓÙ·È Ë ÍÂÓÔÊÔ‚›·, Ô Ú·ÙÛÈÛÌfi˜ Î·È Ë ‚›·, Ó· ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó Ì Â͈ÙÂÚÈΤ˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ·˘ÛÙËÚ¿ ÈÂÚ·Ú¯È΋ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰ÔÌ‹, Ë ÈÛ¯˘Ú‹ ÎÂÓÙÚÈ΋ ÂÍÔ˘Û›·, Ë ÌË ·ÓÔ¯‹ Ù˘ ÔÈÎÈÏÔ-
∂ÈÙ˘¯›· Ù˘ ÂÈÛ‚ÔÏ‹˜ ÛÙËÓ ƒˆÛ›·
OÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ·ÓÙÈηıÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ˘˜ PÒÛÔ˘˜ ˆ˜ ÂÚÁ¿Ù˜
OÈ ƒÒÛÔÈ Û˘ÁÎÚ·ÙÔ‡Ó ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜
∆· ·Ú¯Èο Û¯¤‰È· ÙÔ˘ ÛÌÏÂÚ ÁÈ· ÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ ˆ˜ ÚfiÙ˘Ë fiÏË, ‰›ÓÔ˘Ó ÙËÓ ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ÛÙȘ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘: ηٷӷÁηÛÙÈ΋ ™ÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÂÚÁ·Û›·˜ OÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ‰Ô˘ÏÂ‡Ô˘Ó ÂÚÁ·Û›· Î·È ˆ˜ ÚfiÙ˘Ë fiÏË Î·È ÊÔÓ‡ÔÓÙ·È Ì¤¯ÚÈ ÂÍÔÏfiıÚ¢ÛË ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ Ì ÙËÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË Î˘Ú›ˆ˜ ƒÒÛˆÓ ™ÙÚ·Ùfi‰· ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓˆÓ ∂ÈÙ˘¯›· Ù˘ ÂÈÛ‚ÔÏ‹˜ ÛÙËÓ ¶Ôψӛ·
OÈ ƒÒÛÔÈ ÂÈÛ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ¶Ôψӛ·, ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË
EIKONA 21. BÚfi¯Ô˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜. ∏ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ÌÂٷ͇ ÂÛˆÙÂÚÈÎÒÓ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ ÌÔÚ› Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ¤Ó·Ó ‚Úfi¯Ô ·Ó¿‰Ú·Û˘ ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·˜.
248
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÌÔÚÊ›·˜ (ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜, Ê˘ÏÂÙÈ΋˜, ÂıÓÈ΋˜, ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ‹ ÔÏÈÙÈ΋˜), ÔÈ ÂÁÁÂÓ›˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ‚›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ¿Ù·ÍË ÙˆÓ ‰È·ÊˆÓÔ‡ÓÙˆÓ, Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ¯Ú‹ÛË ‚›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ Î·È Ë ÂÚÈÊÚfiÓËÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÂÏ¢ıÂÚÈÒÓ. O ∫Ú›ÛÙÔÊÂÚ ªÚ¿Ô˘ÓÈÓÁÎ (Christopher Browning) Û˘Ófi„ÈÛ ‡ÁψÙÙ· ÙÔ Ò˜ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ÛÙÔ ∆Ú›ÙÔ ƒ¿È¯ ·˘Ùfi˜ Ô ‚Úfi¯Ô˜ ·Ó¿‰Ú·Û˘: ∂Ó ÔÏ›ÁÔȘ, ÁÈ· ÙÔ˘˜ Ó·˙› ÁÚ·ÊÂÈÔÎÚ¿Ù˜ —‹‰Ë ‚·ı‡Ù·Ù· ·Ó·ÌÂÌÂÈÁ̤ÓÔ˘˜ Î·È ·ÊÔÛȈ̤ÓÔ˘˜ ÛÙËÓ «Â›Ï˘ÛË ÙÔ˘ ∂‚Ú·˚ÎÔ‡ ∑ËÙ‹Ì·ÙÔ˜»— Ë ·fiÊ·ÛË ÁÈ· ÙË Ì·˙È΋ ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ‚‹Ì· Î·È fi¯È οÔÈÔ Î‚·ÓÙÈÎfi ¿ÏÌ·. ◊Ù·Ó ‹‰Ë ÂÓÙ·Á̤ÓÔÈ Û ¤Ó· ÔÏÈÙÈÎfi ΛÓËÌ·, ÚÔÛËψ̤ÓÔÈ ÛÙËÓ Î·ÚȤڷ Î·È ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜. ∑Ô‡Û·Ó ‹‰Ë Û ¤Ó· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÂıÈṲ̂ÓÔ ÛÙȘ Ì·˙ÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜. ∆Ô ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ·˘Ùfi ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó fi¯È ÌfiÓÔÓ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÙ· ÔÔ›· Ë Ó·˙ÈÛÙÈ΋ ÁÚ·ÊÂÈÔÎÚ·Ù›· ‰ÂÓ Â›¯Â ¿ÌÂÛË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹, fiˆ˜ ‹Ù·Ó Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÍfiÓÙˆÛË Ù˘ ÔψÓÈ΋˜ ‰È·ÓfiËÛ˘, Ë ÂÎÙ¤ÏÂÛË Ì ‰ËÏËÙËÚÈÒ‰Ë ·¤ÚÈ· ÙˆÓ ‰È·ÓÔËÙÈο ηı˘ÛÙÂÚËÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ·Ó·‹ÚˆÓ ÛÙËÓ ›‰È· ÙË °ÂÚÌ·Ó›· ηÈ, ηÙfiÈÓ, Û Ôχ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Îϛ̷η, Ô fiÏÂÌÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ Ù˘ ƒˆÛ›·˜. ¶ÂÚÈÂÏ¿Ì‚·Ó ›Û˘ Ì·˙ÈΤ˜ ÂÎÙÂϤÛÂȘ Î·È ı·Ó¿ÙÔ˘˜ Ô˘ Û˘Ó¤‚·ÈÓ·Ó ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ ‰ÈÔÈÎËÙÈ΋˜ Ì˯·Ó‹˜, ÙÔÓ ÏÈÌfi ÛÙÔ ÁΤÙÔ ÙÔ˘ §ÔÙ˙, ÙȘ ·ÈÌ·ÙËÚ¤˜ ÂÎÛÙÚ·Ù›˜ ÊÚÔÓËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÙȘ ÂÎÙÂϤÛÂȘ ·ÓÙÈÔ›ÓˆÓ ÛÙË ™ÂÚ‚›·. ∞fi ÙËÓ ›‰È· ÙË Ê‡ÛË ÙˆÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ ·Û¯ÔÏÈÒÓ ÙÔ˘˜, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·˘ÙÔ› ›¯·Ó ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ ı¤ÛÂȘ Î·È Â›¯·Ó ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Û˘ÌʤÚÔÓÙ· fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›· ÙÔ˘˜ Ô˘ ‹Ù·Ó Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂ӷ Î·È Ô‰ËÁÔ‡Û·Ó ·Ì›ÏÈÎÙ· Û ÌÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ÊÔÓÈ΋ χÛË ÙÔ˘ ∂‚Ú·˚ÎÔ‡ ∑ËÙ‹Ì·ÙÔ˜. (1991, Û. 143) ∏ πÛÙÔÚ›· ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙÔÓ Û‡ÓıÂÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ Ú¿ÍˆÓ, ·ÏÏ¿ Ô ˘Ú‹Ó·˜ ÙˆÓ Ú¿ÍÂˆÓ ·˘ÙÒÓ Â›Ó·È ÊÙÈ·Á̤Ó˜ ·fi ·Ï¿ Û˘ÛÙ·ÙÈο. O ÛÙÏÂÚ, Ô Ã›ÌÏÂÚ, Ô °Î¤ÌÂϘ, Ô ºÚ·ÓÎ Î·È ÔÈ ¿ÏÏÔÈ Ó·˙› ›¯·Ó Ôχ ÛÔ‚·Ú¿ ÙËÓ ÚfiıÂÛË Ó· χÛÔ˘Ó ÙÔ ∂‚Ú·˚Îfi ∑‹ÙËÌ·, ΢ڛˆ˜ ‰ÈfiÙÈ ‹Ù·Ó Ï˘Û۷ϤÔÈ ·ÓÙÈÛË̛٘. ªÔÚ› Ó· ÍÂΛÓËÛ·Ó ·fi ÙËÓ È‰¤· Ù˘ ÂÎÙfiÈÛ˘, ·ÏÏ¿ η٤ÏËÍ·Ó ÛÙË ÁÂÓÔÎÙÔÓ›· ÁÈ·Ù› ÔÈ ÙÂÏÈÎÔ› ‰ÚfiÌÔÈ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ηıÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ÙˆÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ ÌÈ·˜ ‰Â‰Ô̤Ó˘ ÛÙÈÁÌ‹˜ Ì ÙȘ ÚÔı¤ÛÂȘ Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËηÓ. O ÛÙÏÂÚ Î·È ÔÈ Ô·‰Ô› ÙÔ˘ ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó Ì ÙȘ Ú¿ÍÂȘ Î·È ÙȘ ÚÔı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ¤Ó·Ó ‰ÚfiÌÔ Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Û ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰·, ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ, ÛÙ· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· Î·È ÛÙË Ê˘ÛÈ΋ ÂÍfiÓÙˆÛË ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ.
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
249
£∞§∞ª√π ∞∂ƒπø¡ ∫∞π ∫ƒ∂ª∞∆√ƒπ∞ O ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ·ÚÈÔ˜ ¿ÍÔÓ·˜ Ù˘ ¿ÚÓËÛ˘ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È fiÙÈ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÔÙ¤ ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜. ¶Ò˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·ÚÓÂ›Ù·È Î·Ó›˜ fiÙÈ ÔÈ Ó·˙› ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·Ó ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ·; ¢ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÎfiÌË ÔÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ Û ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ÛÙÚ·Ùfi‰· ·˘Ù¿; ¢ÂÓ ·ÚΛ Ó· ¿ÂÈ Î·Ó›˜ Û ¤Ó· ·fi Ù· ÛÙÚ·Ùfi‰· Î·È Ó· Ù· ‰ÂÈ È‰›ÔȘ fiÌÌ·ÛÈ ÁÈ· Ó· ·ÔÚÚ›„ÂÈ fiÛ· ϤÓ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜; ∞ÊÔ‡ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÙÂÎÌ‹ÚÈ·! ∆Ô 1990, Ô ÕÚÓÔ ª¿ÁÈÂÚ ÛËÌ›ˆÓ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ °È·Ù› ‰ÂÓ ÛÎÔÙ›ÓÈ·Û·Ó ÔÈ Ô˘Ú·ÓÔ›; (Why Did the Heavens Not Darken?) fiÙÈ «ÔÈ ËÁ¤˜ ÁÈ· ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ Â›Ó·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Û¿ÓȘ Î·È ·Ó·ÍÈfiÈÛÙ˜». OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÌÓËÌÔÓÂ‡Ô˘Ó ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË ·˘Ù‹ ˆ˜ ‰Èη›ˆÛË Ù˘ ı¤Û˘ ÙÔ˘˜. O ª¿ÁÈÂÚ Â›Ó·È ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ ηıËÁËÙ‹˜ ‰Èψ̷ÙÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÙÔ˘ ¶Ú›ÓÛÙÔÓ, ÔfiÙ ‡ÎÔÏ· ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Î·Ó›˜ ÁÈ·Ù› ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ Â›Ó·È ÂÓıÔ˘ÛÈ·Ṳ̂ÓÔÈ Ì ÙË Ê·ÈÓÔÌÂÓÈ΋ ÛÙ‹ÚÈÍ‹ ÙÔ˘ ÛÙ· fiÛ· ÂΛÓÔÈ ¿ÓÙÔÙ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó. OÏfiÎÏËÚË fï˜ Ë Û¯ÂÙÈ΋ ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ˜ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÂÍ‹˜: OÈ ËÁ¤˜ ÁÈ· ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ Â›Ó·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Û¿ÓȘ Î·È ·Ó·ÍÈfiÈÛÙ˜. ¶·Ú’ fiÏÔ Ô˘ Ô Ã›ÙÏÂÚ Î·È ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ Ó·˙› ‰ÂÓ ¤ÎÚ˘„·Ó ÔÙ¤ ÙÔÓ fiÏÂÌfi ÙÔ˘˜ ηٿ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ, ÔÈ Ú¿ÎÙÔÚ˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ÂÍ·Ê¿ÓÈ˙·Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο, fiˆ˜ ÙÔ˘˜ ›¯·Ó ‰È·Ù¿ÍÂÈ, οı ›¯ÓÔ˜ ÙˆÓ ÊÔÓÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘˜ Î·È ÙˆÓ ÂÚÁ·Ï›ˆÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó. ¢ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ÁÚ·Ù¤˜ ‰È·Ù·Á¤˜ ÁÈ· ÙȘ ÂÎÙÂϤÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ. ∆· ∂˜-∂˜ fi¯È ÌfiÓÔ Î·Ù¤ÛÙÚÂÊ·Ó Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·Ú¯Â›· ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰ˆÓ, Ù· ÔÔ›· Ô‡Ùˆ˜ ‹ ¿Ïψ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ï‹ÚË, ·ÏÏ¿ Î·È ÈÛÔ¤‰ˆÛ·Ó ۯ‰fiÓ Î¿ı ÂÁηٿÛÙ·ÛË Ô˘ ›¯Â Û¯¤ÛË Ì ÙȘ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ Î·È ÙȘ η‡ÛÂȘ ÙˆÓ ÙˆÌ¿ÙˆÓ Ôχ ÚÈÓ ÊÙ¿ÛÔ˘Ó Ù· ÛÔ‚ÈÂÙÈο ÛÙÚ·Ù‡̷ٷ. ¶·ÚfiÌÔÈ· ÊÚÔÓÙ›‰· ¤‰ÂÈÍ·Ó Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË ÙˆÓ ÔÛÙÒÓ Î·È Ù˘ ÛÙ¿¯Ù˘ ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜. (1990, Û. 362) ∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Ô ª¿ÁÈÂÚ ‰ÂÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Â‰Ò ˆ˜ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ ‰ÂÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ˆ˜ ÂÚÁ·Ï›· Ì·˙È΋˜ ÂÍfiÓÙˆÛ˘. ∞˘Ùfi ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ Û˘ÓÔ„›˙ÂÈ Û·ÊÒ˜ ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ù· ˘ÏÈο ÙÂÎÌ‹ÚÈ· ÁÈ· ÙȘ Ì·˙ÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ·Ó·ÓÙ›ÚÚËÙ· ÂÌÊ·Ó‹ fiÛÔ ı· ÂÚ›ÌÂÓ ηÓ›˜. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ‰ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Ó ˆ˜ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËηÓ, ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fï˜ fiÙÈ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ Í„›ÚÈÛÌ· ÙˆÓ ÚÔ‡¯ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÎÔ˘‚ÂÚÙÒÓ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ Î·‡ÛË fiÛˆÓ ¤ı·ÈÓ·Ó ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰· ·fi «Ê˘ÛÈο» ·›ÙÈ·.
250
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
¶ÚÈÓ ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ì ÏÂÙÔÌÂÚÒ˜ Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Ó·˙› ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ÂÎÙÂϤÛÂȘ, ·˜ ‰Ô‡ÌÂ Û˘ÓÔÙÈο ÙË Û‡ÁÎÏÈÛË ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ·fi ÙȘ ‰È¿ÊÔÚ˜ ËÁ¤˜: ∂›ÛËÌ· ¤ÁÁÚ·Ê· ÙˆÓ Ó·˙›: ¶·Ú·ÁÁÂϛ˜ ÁÈ· ÌÂÁ¿Ï˜ ÔÛfiÙËÙ˜ Zyklon-µ (ÂÌÔÚÈ΋ ÔÓÔÌ·Û›· ÙÔ˘ ·ÂÚ›Ô˘ ˘‰ÚÔ΢·ÓÈÎÔ‡ ÔͤԘ), ۯ‰ȷÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙˆÓ ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÎÚÂÌ·ÙÔÚ›ˆÓ Î·È ·Ú·ÁÁÂϛ˜ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎÒÓ ˘ÏÈÎÒÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ·. ª·ÚÙ˘Ú›Â˜ ·˘ÙÔÙÒÓ Ì·ÚÙ‡ÚˆÓ: OÈ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÂÈ˙ÒÓÙˆÓ, Ù· ËÌÂÚÔÏfiÁÈ· ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Sonderkommando Î·È ÔÈ ÔÌÔÏÔÁ›Â˜ ÙˆÓ ÊÚÔ˘ÚÒÓ, fiÏ· ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÎÚÂÌ·ÙÔÚ›ˆÓ ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ÂÎÙÂϤÛÂȘ. ºˆÙÔÁڷʛ˜: ºˆÙÔÁڷʛ˜ fi¯È ÌfiÓÔ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰ˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ÙÚ·‚ËÁ̤Ó˜ ÎÚ˘Ê¿ Ô˘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÎÔÚÌÈ¿ Ó· η›ÁÔÓÙ·È ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, ηıÒ˜ Î·È Û˘ÌÌ·¯ÈΤ˜ ·ÂÚÔʈÙÔÁڷʛ˜ Ê˘Ï·ÎÈÛÌ¤ÓˆÓ Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜-ª›ÚÎÂÓ·Ô˘. ∆· ›‰È· Ù· ÛÙÚ·Ùfi‰·: ∆· ÎÙ‹ÚÈ· Î·È Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂı› ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰· Î·È Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ È·ÙÚÔ‰ÈηÛÙÈÎÒÓ ÂÍÂÙ¿ÛÂˆÓ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ ÙfiÛÔ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ fiÛÔ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ·ÓıÚÒˆÓ. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ì›· ËÁ‹ Ô˘ Ó· ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ·fi ÌfiÓË Ù˘ fiÙÈ ÔÈ ı¿Ï·ÌÔÈ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·. ∂›Ó·È Ë Û‡ÁÎÏÈÛË ÙˆÓ ËÁÒÓ ·˘ÙÒÓ Ô˘ Ô‰ËÁ› ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· Û ·˘Ùfi ÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·. ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ, Ë ·Ú·Ï·‚‹ Zyklon-µ ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÁÚ·Ù¤˜ ‰È·Ù·Á¤˜, ÂȂ‚·ÈÒÓÂÙ·È ·fi Ù· ‰Ô¯Â›· Zyklon-µ Ô˘ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰· Î·È ·fi ·˘ÙfiÙ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ Ô˘ ÙÔ Â›‰·Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜. °È· ÙȘ ›‰È˜ ÙȘ ÂÎÙÂϤÛÂȘ Ì ‰ËÏËÙËÚÈÒ‰Ë ·¤ÚÈ·, ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÚˆÙÔ‡Ó ÁÈ·Ù› ηӤӷ ·fi Ù· ı‡Ì·Ù· ÙˆÓ Ú¿ÍÂˆÓ ·˘ÙÒÓ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÂÌÊ·ÓÈÛÙ› ˆ˜ ·˘ÙfiÙ˘ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜ ÁÈ· Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ ÙËÓ fiÏË ‰È·‰Èηۛ· (Butz 1976). ∂›Ó·È Û·Ó Ó· ÚˆÙ¿ οÔÈÔ˜ ÁÈ·Ù› ηӤӷ˜ ·fi Ù· ÊÔÓÈο ÛÙÚ·Ùfi‰· ÂÚÁ·Û›·˜ Ù˘ ∫·ÌfiÙ˙˘ ‹ ·fi Ù· ı‡Ì·Ù· ÙˆÓ ‰ÈˆÁÌÒÓ ÙÔ˘ ™Ù¿ÏÈÓ ‰ÂÓ ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· Ì·˜ ‰ÈËÁËı› Ù· fiÛ· ˘¤ÛÙË ·fi ÙÔ˘˜ ÂÎÙÂÏÂÛÙ¤˜ ÙÔ˘! ∞˘Ùfi Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ, fï˜, Â›Ó·È ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ·˘ÙfiÙ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜, fi¯È ÌfiÓÔÓ ¿ÓÙÚ˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ Î·È Ó·˙› ÁÈ·ÙÚÔ›, ·ÏÏ¿ Î·È Sonderkommando Ô˘ ¤ÛÂÚÓ·Ó Ù· ÙÒÌ·Ù· ·fi ÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ ÛÙ· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ·. ™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∞˘ÙfiÙ˘ Ì¿ÚÙ˘˜ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜: ∆Ú›· ¯ÚfiÓÈ· ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ (Eyewitness to Auschwitz: Three Years in the Gas Chambers), o º›ÏÈ ª‡ÏÂÚ (F. Müller) ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·Ú·Ï¿ÓËÛ˘ Î·È ÂÍfiÓÙˆÛ˘ ˆ˜ ÂÍ‹˜:
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
251
¢‡Ô ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ‹Ú·Ó ı¤ÛÂȘ Âη٤ڈıÂÓ Ù˘ fiÚÙ·˜ ÂÈÛfi‰Ô˘. ºˆÓ¿˙ÔÓÙ·˜ Î·È ÎÚ·‰·›ÓÔÓÙ·˜ Ù· ÎÏÔÌ ÙÔ˘˜, ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ∂˜-∂˜ ΢ӋÁËÛ·Ó ÙÔ˘˜ Á˘ÌÓÔ‡˜ ¿ÓÙÚ˜, ÙȘ Á˘ÌÓ¤˜ Á˘Ó·›Î˜ Î·È Ù· ·È‰È¿ ̤¯ÚÈ ÙË ÌÂÁ¿ÏË ·›ıÔ˘Û· ̤۷ ÛÙÔ ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈÔ. ªÂÚÈÎÔ› ¿ÓÙÚ˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ÂÁη٤ÏÂÈ„·Ó ÙÔ ÎÙ‹ÚÈÔ Î·È Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ÎÏ›‰ˆÛ ÙËÓ fiÚÙ· ·’ ¤Íˆ. ™‡ÓÙÔÌ·, ¤Ó·˜ ÔÏÔ¤Ó· Î·È ‰˘Ó·ÙfiÙÂÚÔ˜ ıfiÚ˘‚Ô˜ ·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ‚‹¯Ô˘Ó, Ô˘ÚÏÈ·¯Ù¿ Î·È ÊˆÓ¤˜ ÁÈ· ‚Ô‹ıÂÈ· ·ÎÔ˘ÁfiÙ·Ó Ì¤¯ÚÈ ¤Íˆ. ¢ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ‰È·ÎÚ›Óˆ ÙÈ ¤ÏÂÁ·Ó, ηıÒ˜ ÔÈ ÎÚ·˘Á¤˜ ηχÙÔÓÙ·Ó ·fi ¯Ù˘‹Ì·Ù· ÛÙËÓ fiÚÙ·, ·Ó·Î·ÙÂ̤ӷ ÌÂ Ï˘ÁÌÔ‡˜ Î·È ÎÏ¿Ì·Ù·. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi Ï›ÁÔ Ô ıfiÚ˘‚Ô˜ ηٷϿÁÈ·ÛÂ, ÔÈ ÎÚ·˘Á¤˜ ÛÙ·Ì¿ÙËÛ·Ó. ¶Ô‡ Î·È Ô‡ ÌÔÓ¿¯· ·ÎÔ˘ÁfiÙ·Ó Î¿ÔÈÔ ‚ÔÁÎËÙfi, οÔÈÔ ÎÚÔÙ¿ÏÈÛÌ· ÙˆÓ ‰ÔÓÙÈÒÓ ‹ Ô ‹¯Ô˜ ·‰‡Ó·ÌˆÓ ¯Ù˘ËÌ¿ÙˆÓ ÛÙËÓ fiÚÙ·. °Ú‹ÁÔÚ· fï˜ ¤·„·Ó ÎÈ ·˘Ù¿ Î·È Ì¤Û· ÛÙËÓ Í·ÊÓÈ΋ ÛȈ‹ ηı¤Ó·˜ Ì·˜ ¤ÓȈÛ ÙË ÊÚ›ÎË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ·ÔÙÚfi·ÈÔ˘ Ì·˙ÈÎÔ‡ ı·Ó¿ÙÔ˘. (1979, Û. 33-34) ŸÙ·Ó ‰ÂÓ ·ÎÔ˘ÁfiÙ·Ó È· Ù›ÔÙ· ̤۷ ·fi ÙÔ ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈÔ, Ô Unterscharführer* ∆fiÈÂÚ, ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÌÂÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ ™Ù·ÚÎ, ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠ¿Óˆ ÛÙËÓ Â›Â‰Ë ÛÙ¤ÁË. ∫·È ÔÈ ‰˘Ô ÙÔ˘˜ ›¯·Ó Ì¿ÛΘ ·ÂÚ›ˆÓ ÎÚÂÌ·Ṳ̂Ó˜ ÛÙÔÓ Ï·ÈÌfi ÙÔ˘˜. ÕÊËÛ·Ó Î¿Ùˆ ÔÚÈṲ̂ӷ ·Ú·ÏÏËÏfiÁÚ·ÌÌ· ÎÔ˘ÙÈ¿ Ô˘ ¤ÌÔÈ·˙·Ó Ì ‰Ô¯Â›· ÙÚÔʛ̈Ó. ∫¿ı ‰Ô¯Â›Ô ›¯Â ¿Óˆ ÙÔ˘ ÌÈ· ÓÂÎÚÔÎÂÊ·Ï‹ Î·È ÙËÓ ÂÈÁÚ·Ê‹ «¢ËÏËÙ‹ÚÈÔ!». ∞˘Ùfi Ô˘ Ò˜ ÙfiÙ ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ ÌÈ· ÊÚÈÎÙ‹ ˘Ô„›· ¤ÁÈÓ ϤÔÓ ‚‚·ÈfiÙËÙ·: ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ì¤Û· ÛÙÔ ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈÔ Â›¯·Ó ‰ÔÏÔÊÔÓËı› Ì ‰ËÏËÙËÚÈ҉˜ ·¤ÚÈÔ. (Û. 61) À¿Ú¯Ô˘Ó ›Û˘ ÔÈ ÔÌÔÏÔÁ›Â˜ ÙˆÓ ÊÚÔ˘ÚÒÓ. O Unterscharführer ¶¤Ú˘ ªÚfi·ÓÙ Û˘ÓÂÏ‹ÊıË ÛÙȘ 6 ª·˝Ô˘ 1945 ·fi ÙÔ˘˜ µÚÂÙ·ÓÔ‡˜, ÛÙË ˙ÒÓË Î·ÙÔ¯‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·. TÔ 1942 Ô ªÚfi·ÓÙ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ‰Ô˘Ï‡ÂÈ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, ÛÙÔ «¶ÔÏÈÙÈÎfi ∆Ì‹Ì·», Î·È ¤ÌÂÈÓ ÂΛ ̤¯ÚÈ ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘ ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1945. ªÂÙ¿ ÙË Û‡ÏÏË„‹ ÙÔ˘, Î·È ÂÓÒ ÂÚÁ·˙fiÙ·Ó ˆ˜ ‰ÈÂÚÓËÓ¤·˜ ÁÈ· ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi ÙˆÓ µÚÂÙ·ÓÒÓ, ¤ÁÚ·„ ¤Ó· ÌÓËÌfiÓÈÔ, Ô˘ ÙÔÓ πÔ‡ÏÈÔ ÙÔ˘ 1945 ‰È·‚È‚¿ÛÙËΠÛÙË ‚ÚÂÙ·ÓÈ΋ Intelligence Service. ∆ÔÓ ¢ÂΤ̂ÚÈÔ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¤ÙÔ˘˜, ‚‚·›ˆÛ ÂÓfiÚΈ˜ fiÙÈ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ÌÓËÌÔÓ›Ô˘ ‹Ù·Ó ·ÏËı¤˜. ™ÙȘ 29 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1947, ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÙËΠÛÙ· ·ÁÁÏÈο Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠÛÙȘ ‰›Î˜ Ù˘ N˘ÚÂÌ‚¤ÚÁ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ ˆ˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡ Ì·˙ÈÎÒÓ ÂÎÙÂϤÛˆÓ. §›ÁÔ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿, Ô ªÚfi·ÓÙ ·Ê¤ıËΠÂχıÂÚÔ˜. ŸÙ·Ó, ÙÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1959, ÎÏ‹ıËΠӷ ηٷı¤ÛÂÈ Û ÌÈ· ‰›ÎË ·Ó‰ÚÒÓ *
™.Ù.M.: Unterscharführer = ˘Ô‰ÂηӤ·˜.
252
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÙˆÓ ∂˜-∂˜ Ô˘ ˘ËÚ¤ÙËÛ·Ó ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ÙÔ ÌÓËÌfiÓÈÔ ˆ˜ ‰ÈÎfi ÙÔ˘, ÂȂ‚·›ˆÛ ÙËÓ ÂÁ΢ÚfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Î·È ‰ÂÓ ·Ó·›ÚÂÛ ÙÔ ·Ú·ÌÈÎÚfi. ¢›Óˆ fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙÔ ÌÓËÌfiÓÈÔ ÙÔ˘ ªÚfi·ÓÙ, ‰ÈfiÙÈ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó ÙȘ ÂÓÔ¯ÔÔÈËÙÈΤ˜ ηٷı¤ÛÂȘ ÙˆÓ Ó·˙› ›Ù ˆ˜ ·ÔÛ·Ṳ̂Ó˜ ‰È· Ù˘ ‚›·˜ ›Ù ˆ˜ ÂÈÓÔË̤Ó˜ ÂÎ ÙˆÓ ˘ÛÙ¤ÚˆÓ ÁÈ· ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÂÚ›ÂÚÁÔ˘˜ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ (ÂÓÒ ‰¤¯ÔÓÙ·È ·ÓÂÈʇϷÎÙ· fiÔȘ ηٷı¤ÛÂȘ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ·fi„ÂȘ). O ªÚfi·ÓÙ ‰ÂÓ ˘Ô‚Ï‹ıËΠÔÙ¤ Û ‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ·, ›¯Â ÂÏ¿¯ÈÛÙ· Ó· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ Î·È ¿Ú· ÔÏÏ¿ Ó· ¯¿ÛÂÈ Ì ÙËÓ ÔÌÔÏÔÁ›· ÙÔ˘. ŸÙ·Ó ÙÔ˘ ‰fiıËÎÂ Ë Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ·Ó·Î·Ï¤ÛÂÈ Ù· fiÛ· ¤ÁÚ·„Â, fiˆ˜ Û›ÁÔ˘Ú· ÌÔÚÔ‡Û ÛÙË ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ‰›ÎË, ‰ÂÓ ÙÔ ¤Î·ÓÂ. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÂÚȤÁÚ·„ ÏÂÙÔÌÂÚÒ˜ ÙË ‰È·‰Èηۛ· ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ, ÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Zyklon-µ, Ù· ÚÒÙ· ÂÈÚ¿Ì·Ù· Ì ‰ËÏËÙËÚÈÒ‰Ë ·¤ÚÈ· ÛÙËÓ ¶Ù¤Ú˘Á· 11 ÙÔ˘ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÚÔÛˆÚÈÓÔ‡˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ Ô˘ ›¯·Ó ÛÙËı› Û ‰‡Ô ÂÁηٷÏÂÏÂÈÌ̤ӷ ·ÁÚÔÎÙ‹Ì·Ù· ÛÙÔ ª›ÚÎÂÓ·Ô˘ (ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ ππ), Ù· ÔÔ›· ÔÚı¿ ηÙÔÓfiÌ·Û Ì ÙȘ ÙfiÙ ÔÓÔ̷ۛ˜ ÙÔ˘˜, «ªÔ‡ÓÎÂÚ π Î·È ππ». ª›ÏËÛ ›Û˘ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙˆÓ ∫ÚÂÌ·ÙÔÚ›ˆÓ ππ, πππ, πV Î·È V ÛÙÔ ª›ÚÎÂÓ·Ô˘ Î·È ÂÚȤÁÚ·„ Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÙÔ˘˜ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ (Û ۯ¤ÛË Ì ٷ Ûˆ˙fiÌÂÓ· ۯ‰ȷÁÚ¿ÌÌ·Ù·), .¯. ÙÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ fiÔ˘ ¤‚Á·˙·Ó Ù· ÚÔ‡¯· ÙÔ˘˜, ÙÔÓ ı¿Ï·ÌÔ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È ÙÔ ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈÔ. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ô ªÚfi·ÓÙ ÂÚȤÁÚ·„ ÙË ‰È·‰Èηۛ· ı·Ó¿ÙˆÛ˘ Ì ̷ο‚ÚÈ· ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ·: OÈ ·ÔÏ˘Ì·ÓÙ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ÚȯÙ› ÛÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿… Ì ÌÈ· ÛȉÂÚ¤ÓÈ· ‚¤ÚÁ· ÎÈ ¤Ó· ÛÊ˘Ú› ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó Î¿ÔÈ· ÌÂÙ·ÏÏÈο ‰Ô¯Â›· Ô˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ·‚Ï·‚‹, ÔÈ Ô‰ËÁ›Â˜ ϤÓ Cyclon [fi¯È Zyklon] ∫·Ù·ÛÙÚÔʤ·˜ ¶·Ú·Û›ÙˆÓ, ¶ÚÔÛÔ¯‹, ¢ËÏËÙ‹ÚÈÔ. ∫¿ı ‰Ô¯Â›Ô Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙÔ ÌÈÎÚ¿ ÛÊ·ÈÚ›‰È· Ô˘ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ì ÌÏ ÌÈ˙¤ÏÈ·. ŸÙ·Ó ÙÔ ·ÓÔ›ÍÔ˘Ó, ¯‡ÓÔ˘Ó ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ‰Ô¯Â›Ô˘ —Ù·Ú·ÎÔ˘ÓÒÓÙ·˜ ÙÔ— ̤۷ Û ÌÈ· Ô‹ ÛÙË ÛÙ¤ÁË. ªÂÙ¿ ·‰ÂÈ¿˙Ô˘Ó ¤Ó· ¿ÏÏÔ ‰Ô¯Â›Ô ÛÙËÓ ÂfiÌÂÓË Ô‹ Î.Ô.Î. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ‰‡Ô ÂÚ›Ô˘ ÏÂÙ¿ Ù· Ô˘ÚÏÈ·¯Ù¿ ηٷϷÁÈ¿˙Ô˘Ó Î·È ÌÂÙ·ÙÚ¤ÔÓÙ·È Û ¤Ó· ¯·ÌËÏfiʈÓÔ ‚ÔÁÎËÙfi. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ¯¿ÛÂÈ ÙȘ ·ÈÛı‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ¿ÏÏ· ‰‡Ô ÏÂÙ¿… fiÏ· ¤¯Ô˘Ó ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ. µ·ÛÈχÂÈ ÓÂÎÚÈ΋ ÛȈ‹… ∆· ÙÒÌ·Ù· Ú›¯ÓÔÓÙ·È Û ¤Ó·Ó ÛˆÚfi, Ù· ÛÙfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ̤ÓÔ˘Ó ÔÚı¿ÓÔȯٷ… ∂›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÎÔ˘‚·Ï‹ÛÂȘ Ù· ÌÏÂÁ̤ӷ ÎÔÚÌÈ¿ ¤Íˆ ·fi ÙÔÓ ı¿Ï·ÌÔ, ηıÒ˜ Ù· ¿ÎÚ· ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ¿Î·ÌÙ· ·fi ÙÔ ·¤ÚÈÔ. (Shapiro 1990, Û. 76) OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÔ˘Ó fiÙÈ Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÏÂÙÒÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ªÚfi·ÓÙ ÁÈ· ÔÏfiÎÏËÚË ÙË ‰È·‰Èηۛ· ·ÓÙÈÊ¿ÛÎÂÈ Ì ÙȘ ηٷı¤ÛÂȘ ¿ÏψÓ, fiˆ˜ ÙÔ˘ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ ‰È·ÚÎÔ‡Û ÂÚ› Ù· ›ÎÔÛÈ ÏÂÙ¿. ∂Í·ÈÙ›·˜ Ù¤ÙÔÈˆÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ, ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Ì·ÚÙ˘Ú›· ÂÍ ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘. ∂Âȉ‹ οı ·Ó¿ÏÔÁË
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
253
ÂÚÈÁÚ·Ê‹ (Î·È ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏϤ˜) ‰›ÓÂÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ¯ÚfiÓÔ ı·Ó¿ÙˆÛ˘ ·fi ÙÔ ·¤ÚÈÔ, ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ηٷϋÁÔ˘Ó ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ Î·Ó›˜ ‰ÂÓ ı·Ó·ÙÒıËΠÔÙ¤ ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ. ∂›Ó·È ÏÔÁÈÎfi ·˘Ùfi; º˘ÛÈο Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È. ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜, Ë ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ‰È¤ÊÂÚ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û·Ó, fiˆ˜ ÙË ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· (Ô Ú˘ıÌfi˜ ÂÍ¿ÙÌÈÛ˘ ÙÔ˘ ˘‰ÚÔ΢·ÓÈÎÔ‡ ÔͤԘ ·fi Ù· ÛÊ·ÈÚ›‰È· ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙË ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· ÙÔ˘ ·¤Ú·), ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÛÙÔÓ ı¿Ï·ÌÔ, ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ ÙÔ˘ ÂοÛÙÔÙ ı·Ï¿ÌÔ˘ Î·È ÙËÓ ·ÎÚÈ‚‹ ÔÛfiÙËÙ· Zyklon-µ Ô˘ ¯‡ıËΠÛÙÔÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ı¿Ï·ÌÔ — ¤Ú· ·fi ÙÔ fiÙÈ Î¿ı ·Ú·ÙËÚËÙ‹˜ ı· ¤ÓȈı ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÙË ÚÔ‹ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. ª¿ÏÈÛÙ·, ·Ó ÔÈ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ ‹Ù·Ó ·ÓÔÌÔÈfiÙ˘Â˜, ı· ¤Ú ӷ ›̷ÛÙ ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈÎÔ›, ηıÒ˜ ÙfiÙ ı· ˘‹Ú¯Â ÂӉ¯fiÌÂÓÔ fiÏÔÈ ÔÈ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ Ó· ·›ÚÓÔ˘Ó «ÁÚ·ÌÌ‹» ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ı· ‰ËÏÒÛÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ›‰È· ËÁ‹. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹, Ë ·ÓÔÌÔÈÔÌÔÚÊ›· ÙˆÓ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂˆÓ Ù›ÓÂÈ Ó· ÂȂ‚·ÈÒÛÂÈ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· ÙˆÓ Ì·ÚÙ˘ÚÈÒÓ. ∞˜ Û˘ÁÎÚ›ÓÔ˘Ì ÙËÓ Î·Ù¿ıÂÛË ÙÔ˘ ªÚfi·ÓÙ Ì ·˘Ù‹Ó ÙÔ˘ ÁÈ·ÙÚÔ‡ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘, ¢Ú· °Èfi¯·Ó ¶¿Ô˘Ï ∫Ú¤ÌÂÚ (J.P. Kremer): 2 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1942. ¶·Ú¢ڤıËη ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Û ÂȉÈ΋ ‰Ú¿ÛË, ÛÙȘ 3 .Ì. ™Â Û‡ÁÎÚÈÛË Ì ·˘Ùfi, Ë ∫fiÏ·ÛË ÙÔ˘ ¢¿ÓÙË ÌÔÈ¿˙ÂÈ Û¯Â‰fiÓ Ì Έ̈‰›·. ¢›Î·È· ·ÔηÏÔ‡Ó ÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÂÍfiÓÙˆÛ˘! 5 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1942. ∆Ô ÌÂÛË̤ÚÈ ‹ÌÔ˘Ó ·ÚÒÓ Û ÌÈ· ÂȉÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ — Ë ÈÔ ÊÚÈηϤ· ÊÚ›ÎË. O ·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ ∆›ÏÔ (Thilo), Ô ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜ ¯ÂÈÚÔ‡ÚÁÔ˜, ›¯Â ‰›ÎÈÔ fiÙ·Ó ÌÔ˘ › ۋÌÂÚ· fiÙÈ ‚ÚÈÛÎfiÌ·ÛÙ ÛÙÔÓ anus mundi [ÚˆÎÙfi ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘]. (1994, Û.162) OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔÓ›˙Ô˘Ó ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ∫Ú¤ÌÂÚ ÌÈÏ¿ ÁÈ· «ÂȉÈ΋ ‰Ú¿ÛË» Î·È fi¯È ÁÈ· ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ, ·ÏÏ¿ ÛÙË ‰›ÎË Ù˘ ÊÚÔ˘Ú¿˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘ ÙÔ˘ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, ÛÙËÓ ∫Ú·ÎÔ‚›·, ÙÔÓ ¢ÂΤ̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1947, Ô ∫Ú¤ÌÂÚ ‰È¢ÎÚ›ÓÈÛ ÙÈ ÂÓÓÔÔ‡Û Ì ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË «ÂȉÈ΋ ‰Ú¿ÛË»: ™ÙȘ 2 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1942, ÛÙȘ 3 .Ì., ÌÔ˘ ›¯Â ‹‰Ë ‰Ôı› Ë ÂÓÙÔÏ‹ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ˆ ÛÙËÓ Âȯ›ÚËÛË ¯Ú‹Û˘ ·ÂÚ›ˆÓ ηٿ ·ÓıÚÒˆÓ. OÈ Ì·˙ÈΤ˜ ·˘Ù¤˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ Û˘Ó¤‚·ÈÓ·Ó Û ÌÈÎÚ¤˜ ·ÁÚÔÈ˘ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ¤Íˆ ·fi ÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙÔ˘ ª›ÚÎÂÓ·Ô˘, ̤۷ ÛÙÔ ‰¿ÛÔ˜. OÈ ·ÁÚÔÈ˘ ·˘Ù¤˜ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·Ó «ÌÔ‡ÓÎÂÚ» ÛÙËÓ ·ÚÁÎfi ÙˆÓ ∂˜-∂˜. ŸÏÔÈ ÔÈ ÁÈ·ÙÚÔ› ÙˆÓ ∂˜-∂˜ Ô˘ ˘ËÚÂÙÔ‡Û·Ó ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ·Ú¢ڛÛÎÔÓÙ·Ó ÂÎ ÂÚÈÙÚÔ‹˜ ÛÙȘ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜, ÔÈ Ôԛ˜ ·ÔηÏÔ‡ÓÙ·Ó Sonderaktion [ÂȉÈ΋ ‹ ¤ÎÙ·ÎÙË ‰Ú¿ÛË ‹ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·]. O ÚfiÏÔ˜ ÌÔ˘ ˆ˜ ÁÈ·ÙÚÔ‡ Û’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÎÙÂϤÛÂȘ Ì ·¤ÚÈ· ‹Ù·Ó Ó· ‚Ú›ÛÎÔÌ·È
254
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
Û ÂÙÔÈÌfiÙËÙ· ‰›Ï· ÛÙÔ ÌÔ‡ÓÎÂÚ. ªÂ ÌÂÙ¤ÊÂÚ·Ó ÂΛ Ì ·˘ÙÔΛÓËÙÔ. ∫·ıfiÌÔ˘Ó ÌÚÔÛÙ¿ Ì ÙÔÓ Ô‰ËÁfi Î·È ¤Ó·˜ ÓÔÛÔÎfiÌÔ˜ ÙˆÓ ∂˜∂˜ ηıfiÙ·Ó ÛÙÔ ›Ûˆ ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙÔ˘, ÌÂ Û˘Û΢¤˜ Ô͢ÁfiÓÔ˘, ÁÈ· Ó· Û˘ÓÂʤÚÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Ú›„˘ ÙÔ˘ ·ÂÚ›Ô˘, Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ οÔÈÔ˜ ÂÈÛ¤Ó ÙȘ ‰ËÏËÙËÚÈÒ‰ÂȘ ·Ó·ı˘ÌÈ¿ÛÂȘ. ŸÙ·Ó ÙÔ ÌÂÙ·ÁˆÁÈÎfi Ì ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ı·Ó¿ÙˆÛË ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ¤ÊÙ·Ó ÛÙË ÛȉËÚÔ‰ÚÔÌÈ΋ Ú¿Ì·, ÔÈ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ¤ÏÂÁ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÓÂÔÊÂṲ́ÓÔ˘˜ fiÛÔ˘˜ ‹Ù·Ó ÈηÓÔ› ÁÈ· ‰Ô˘ÏÂÈ¿, ÂÓÒ ÙÔ˘˜ ˘fiÏÔÈÔ˘˜ —ÙÔ˘˜ Á¤ÚÔ˘˜, fiÏ· Ù· ·È‰È¿, ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ Ì ·È‰È¿ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Î·È fiÛÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÎÚ›ÓÔÓÙ·Ó ·Ó›Î·ÓÔÈ ÁÈ· ÂÚÁ·Û›·— ÙÔ˘˜ ÊfiÚÙˆÓ·Ó Û ÊÔÚÙËÁ¿ ·˘ÙÔΛÓËÙ· Î·È ÙÔ˘˜ Ô‰ËÁÔ‡Û·Ó ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ. ∂Λ ÙÔ˘˜ ¤ÛÚˆ¯Ó·Ó ÛÙ· ·Ú·‹ÁÌ·Ù· ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÒÓˆÓ, fiÔ˘ Á‰˘ÓfiÓÙÔ˘Û·Ó Î·È ‹Á·ÈÓ·Ó Á˘ÌÓÔ› ̤۷ ÛÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ. ¶Ôχ Û˘¯Ó¿ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·Ó ÔÌ·Ï¿, ¯ˆÚ›˜ ηӤӷ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ, ηıÒ˜ ÔÈ ¿ÓÙÚ˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ηıËÛ‡¯·˙·Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ϤÁÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ fiÙÈ ı· ÙÔ˘˜ ¤ÏÂÓ·Ó Î·È ı· ÙÔ˘˜ Í„›ÚÈ˙·Ó. ∞ÊÔ‡ ÙÔ˘˜ ›¯·Ó Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ fiÏÔ˘˜ ÛÙÔÓ ı¿Ï·ÌÔ, ¤ÎÏÂÈÓ·Ó ÙËÓ fiÚÙ· Î·È ¤Ó·˜ ¿ÓÙÚ·˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ Ì ̿Ûη ·ÂÚ›ˆÓ ¤ÚȯÓ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÂÓfi˜ ‰Ô¯Â›Ô˘ Ì Cyclon [Î·È ¿ÏÈ, fi¯È Zyklon] ̤۷ ·fi ¤Ó· ¿ÓÔÈÁÌ· ÛÙÔÓ Ï·˚Ófi ÙÔ›¯Ô. OÈ ÎÚ·˘Á¤˜ Î·È Ù· Ô˘ÚÏÈ·¯Ù¿ ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ ¿ÓÔÈÁÌ· Î·È ‹Ù·Ó ۷ʤ˜ ˆ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·˘ÙÔ› ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜. OÈ ÎÚ·˘Á¤˜, fï˜, ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·Ó ÁÈ· Ôχ Ï›ÁÔ. (1994, Û. 192) ∏ Û‡ÁÎÏÈÛË ÙˆÓ Ì·ÚÙ˘ÚÈÒÓ ÙÔ˘ ªÚfi·ÓÙ Î·È ÙÔ˘ ∫Ú¤ÌÂÚ — ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÔÏϤ˜ ¿ÏϘ— ·ÔÙÂÏ› ·fi‰ÂÈÍË fiÙÈ ÔÈ Ó·˙› ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ı·Ï¿ÌÔ˘˜ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ÂÎÙÂϤÛÂȘ. Œ¯Ô˘Ì ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÂÈ˙ÒÓÙˆÓ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙË ‰È·‰Èηۛ· «ÍÂÊÔÚÙÒÌ·ÙÔ˜» Î·È «‰È·ÏÔÁ‹˜» ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ì¿ÏÈÛÙ· Î·È ÊˆÙÔÁڷʛ˜ Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ·˘Ù‹˜. Œ¯Ô˘Ì ›Û˘ ·˘ÙfiÙ˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ Ô˘ ›‰·Ó ÙÔ˘˜ Ó·˙› Ó· η›Ó ÙÒÌ·Ù· Û ·ÓÔȯÙÔ‡˜ Ï¿ÎÎÔ˘˜ ‡ÛÙÂÚ· ·fi Ì·˙È΋ ÂÎÙ¤ÏÂÛË Û ı¿Ï·ÌÔ (Ù· ÎÚÂÌ·ÙfiÚÈ· Û˘¯Ó¿ ¯·ÏÔ‡Û·Ó) Î·È ¤¯Ô˘Ì ÌÈ· ʈÙÔÁÚ·Ê›· Ù¤ÙÔÈ·˜ η‡Û˘, ÙËÓ ÔÔ›· ÙÚ¿‚ËÍ ÎÚ˘Ê¿ ¤Ó·˜ ∂ÏÏËÓÔ‚ڷ›Ô˜ ÔÓfiÌ·ÙÈ ÕÏÂÍ (EÈÎfiÓ· 22). O Alter Fajnzylberg, ¤Ó·˜ °¿ÏÏÔ˜ Sonderkommando ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, ÂÚȤÁÚ·„ Ҙ ÙÚ·‚‹¯ÙËÎÂ Ë ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ·˘Ù‹: ∆ËÓ Ë̤ڷ Ô˘ ÙÚ·‚‹¯ÙËÎ·Ó ÔÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ÌÔÈÚ·ÛًηÌ ÙȘ ‰Ô˘ÏÂȤ˜. ∫¿ÔÈÔÈ ·fi Ì·˜ ı· ÚÔÊ˘Ï¿ÛÛ·Ì ·˘ÙfiÓ Ô˘ ı· ÙÚ·‚Ô‡Û ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜. ∆ÂÏÈο ¤ÊÙ·ÛÂ Ë ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÂÚÈ̤ӷÌÂ. ™˘ÁÎÂÓÙÚˆı‹Î·Ì ÛÙË ‰˘ÙÈ΋ ›ÛÔ‰Ô Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡Û ·fi ¤Íˆ ÛÙÔÓ ı¿Ï·ÌÔ
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
255
EIKONA 22. ∞ÓÔȯÙfi˜ Ï¿ÎÎÔ˜ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜, fiÔ˘ η›ÁÔÓÙ·È ÙÒÌ·Ù· ·ÓıÚÒˆÓ. ∫¿ÔÈÔÈ Sonderkommando ÙÚ¿‚ËÍ·Ó ÎÚ˘Ê¿ ÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ·˘Ù‹ Î·È ÙËÓ ¤‚Á·Ï·Ó Ï·ıÚ·›· ·fi ÙÔ ÛÙÚ·Ùfi‰Ô. [∏ ʈÙÔÁÚ·Ê›· Â›Ó·È ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ȉÈÔÎÙËÛ›· ÙÔ˘ ÌÔ˘Û›Ԣ Yad Vashem.]
·ÂÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ∫ÚÂÌ·ÙÔÚ›Ô˘ V: ‰ÂÓ ‰È·ÎÚ›Ó·ÌÂ Î·Ó¤Ó·Ó ¿ÓÙÚ· ÙˆÓ ∂˜∂˜ ÛÙÔ ·Ú·ÙËÚËÙ‹ÚÈÔ Ô˘ ¤ÏÂÁ¯Â ÙËÓ fiÚÙ· ¿Óˆ ·fi ÙÔ Û˘ÚÌ·ÙfiÏÂÁÌ·, Ô‡Ù ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ·’ fiÔ˘ ı· ¤‚Á·ÈÓ·Ó ÔÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜. O ÕÏÂÍ, Ô ∂ÏÏËÓÔ‚ڷ›Ô˜, ¤‚Á·Ï ÁÚ‹ÁÔÚ· ÙË ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈ΋ ÙÔ˘ Ì˯·Ó‹, ÙËÓ ¤ÛÙÚ„ Û ¤Ó·Ó ÛˆÚfi ÙˆÌ¿ÙˆÓ Ô˘ η›ÁÔÓÙ·Ó Î·È ›ÂÛ ÙÔ ÎÔ˘Ì›. ∞˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ Ë ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ‰Â›¯ÓÂÈ ÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ Ô˘ ·Ó‹Î·Ó ÛÙÔ˘˜ Sonderkommando Ó· ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÛˆÚÔ‡˜. (Swiebocka 1993, Û. 42-43)
256
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÂÛÙÈ¿˙Ô˘Ó Â›Û˘ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÙÚ·‚˯Ù› ÔÙ¤ ·ÂÚÔʈÙÔÁڷʛ˜ ·fi Û˘ÌÌ·¯Èο ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙÈο ·ÂÚÔÏ¿Ó· ÔÈ Ôԛ˜ Ó· ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È ÎÚÂÌ·ÙÔÚ›ˆÓ. ∆Ô 1992 Ì¿ÏÈÛÙ·, Ô ·ÚÓËÙ‹˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ∆˙ˆÓ ªÔÏ (J. Ball) Âͤ‰ˆÛ ÔÏfiÎÏËÚÔ ‚È‚Ï›Ô, fiÔ˘ η٤ÁÚ·Ê ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë Ù¤ÙÔÈˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ‹Ù·Ó ÌÈ· ÚÔÛÂÁ̤ÓË ¤Î‰ÔÛË Ù˘ˆÌ¤ÓË Û ¯·ÚÙ› ÈÏÔ˘ÛÙÚ·ÛÈfiÓ ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ› Ó· ·Ô‰ÒÛÂÈ ÙȘ ·ÂÚÔʈÙÔÁڷʛ˜ Ì ÈÛÙfiÙËÙ·. O ªÔÏ Ífi‰Â„ ‰Âο‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÁÈ· ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi, ÙÔ ÂÈÌÂÏ‹ıËÎÂ Ô ›‰ÈÔ˜, ÙÔ ÛÙÔȯÂÈÔı¤ÙËÛÂ Î·È ÙÔ Ù‡ˆÛÂ. ∏ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ¤Î‰ÔÛË ‰ÂÓ ÙÔ˘ ÛÙÔ›¯ÈÛ ÌfiÓÔ ÙȘ ÔÈÎÔÓƠ̂˜ ÙÔ˘. ∏ Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘, ÙÔ˘ ¤ÛÙÂÈÏ ÙÂÏÂÛ›ÁÚ·ÊÔ: ‹ ÙËÓ ›‰È· ‹ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. ∂ΛÓÔ˜ ÚÔÙ›ÌËÛ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ªÔÏ ·ÔÙÂÏ› ·¿ÓÙËÛË Û ÌÈ· ¤ÎıÂÛË Ù˘ ∞ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ÀËÚÂÛ›·˜ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ (CIA) Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ·ÂÚÔʈÙÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰ˆÓ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ —∂ÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·: ªÈ· ·Ó·‰ÚÔÌÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÂÍfiÓÙˆÛ˘ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜-ª›ÚÎÂÓ·Ô˘ (The Holocaust Revisited: A Retrospective Analysis of the Auschwitz-Birkenau Extermination Complex, 1979)— ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ NÙ›ÓÔ ªÚÔ˘Ù˙ÈfiÓÈ (Dino A. Brugioni) Î·È ƒfiÌÂÚÙ ¶Ô˘·ÚȤ (Robert G. Poirier), ÔÈ ‰‡Ô Û˘ÁÁÚ·Ê›˜, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ·ÂÚÔʈÙÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ, ÔÈ Ôԛ˜, fiˆ˜ ÙÔÓ›˙Ô˘Ó, ÙÂÎÌËÚÈÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ‡·ÚÍË ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÂÍÔÏfiıÚ¢Û˘ ÛÙÔ Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ·˘Ùfi. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ªÔÏ, ÔÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ·˘Ù¤˜ ¤¯Ô˘Ó «ÂÈÚ·¯Ù›», ÛËÌÂȈı›, ·ÏÏÔȈı›, Ï·ÛÙÔÁÚ·ÊËı›. ∞fi ÔÈfiÓ; ∞fi ÙËÓ ›‰È· ÙË CIA, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È Û‡ÌʈÓ˜ Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ô˘ ·ÊËÁÔ‡ÓÙ·Ó Ë ÙËÏÂÔÙÈ΋ Ì›ÓÈ-ÛÂÈÚ¿ OÏÔη‡ÙˆÌ·. ÿÚȘ ÛÙÔÓ ¢Ú· N¤‚ÈÓ ªÚ¿˘·ÓÙ (N. Bryant), ˘Â‡ı˘ÓÔ ¯·ÚÙÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ ÂÊ·ÚÌÔÁÒÓ Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁÒÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ ÂÈÎfiÓˆÓ ÛÙÔ ∂ÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ ¶ÚÔÒıËÛ˘ ∞ÂÚȈıÔ‡ÌÂÓˆÓ (Jet Propulsion Laboratory) ÙÔ˘ Caltech Î·È Ù˘ N∞S∞, ηÙfiÚıˆÛ· Ó· ‰ÒÛˆ ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ Ù˘ CIA ÁÈ· ÏÂÙÔÌÂÚ‹ ·Ó¿Ï˘ÛË Û ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ Â›Ó·È ÂȉÈÎÔ› ÛÙÔ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi „ËÏ¿. O ªÚ¿˘·ÓÙ Î·È ÂÁÒ ·Ó·Ï‡Û·Ì ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Ù¯ÓÈΤ˜ „ËÊȷ΋˜ ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘ ÙȘ Ôԛ˜ Ë CIA ‰ÂÓ Â›¯Â ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ Ù˘ ÙÔ 1979. ŒÙÛÈ, fi¯È ÌfiÓÔ ÌÔÚ¤Û·Ì ӷ ·Ô‰Â›ÍÔ˘Ì fiÙÈ ÔÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ‰ÂÓ Â›¯·Ó «ÂÈÚ·¯Ù›», ·ÏÏ¿ ‚ڋηÌÂ Î·È Û·Ê›˜ ÂӉ›ÍÂȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÂÍÔÏfiıÚ¢Û˘. OÈ ·ÂÚÔʈÙÔÁڷʛ˜ ÙÚ·‚‹¯ÙËÎ·Ó ‰È·‰Ô¯Èο, ηıÒ˜ ÙÔ ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ ÂÚÓÔ‡Û ¿Óˆ ·fi ÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô (ηٿ ÙËÓ Ù‹ÛË ÙÔ˘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ ÂȉÚÔÌ‹˜ ÁÈ· ÙÔÓ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌfi ÙˆÓ ‚ÈÔÌ˯·ÓÈÎÒÓ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂˆÓ Ù˘ IG Farben). ¢Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ÔÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘ ›¯·Ó ÏËÊı› Ì ‰È·ÊÔÚ¿ Ï›ÁˆÓ ‰Â˘ÙÂÚÔϤوÓ, Ë ·Ú·Ù‹ÚËÛË Ì ÛÙÂÚÂÔÛÎfiÈÔ ‰‡Ô ‰È·‰Ô¯ÈÎÒÓ ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ ·ÔηχÙÂÈ ÙȘ ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È ÙˆÓ Ô¯ËÌ¿ÙˆÓ Î·È ·Ú¤¯ÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚË ÂÔÙ›· ‚¿ıÔ˘˜. ∏ ·Â-
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
257
EIKONA 23. ∞ÂÚÔʈÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ∫ÚÂÌ·ÙÔÚ›Ô˘ ππ, ÛÙȘ 25 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1944. ¶·Ú·ÙËÚ‹ÛÙ ÙȘ Ù¤ÛÛÂÚȘ ·Î·ÓfiÓÈÛÙ˜ ÛÎȤ˜ ÛÙË ÛÙ¤ÁË ÙÔ˘ ı·Ï¿ÌÔ˘ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È Û˘ÁÎÚ›ÓÂÙ¤ ÙȘ Ì ÙȘ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÌÈÎÚ¤˜ ηٷÛ΢¤˜ Ô˘ Ê·›ÓÔÓÙ·È ÛÙË ÛÙ¤ÁË ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ı·Ï¿ÌÔ˘ Ù˘ EÈÎfiÓ·˜ 24. OÈ ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ·˘Ù¤˜ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ ÂÈÙfiȘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Ú›„Ë ÛÊ·ÈÚȉ›ˆÓ Zyklon-µ ·fi ÙÔ˘˜ Ó·˙› ·fi ÙËÓ ÔÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ı·Ï¿ÌÔ˘ ·ÂÚ›ˆÓØ Â›Ó·È ¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ËÁ¤˜ ÛÙÔȯ›ˆÓ Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ›‰ÈÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·. [∆Ô ·ÚÓËÙÈÎfi ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi Ù· ∂ıÓÈο ∞ÌÂÚÈηÓÈο ∞گ›· Ù˘ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ (ÊÈÏÌ 3185), Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ¤ÁÈÓ ·fi ÙÔÓ N¤‚ÈÓ ªÚ¿˘·ÓÙ.]
ÚÔʈÙÔÁÚ·Ê›· Ù˘ EÈÎfiÓ·˜ 23 ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÛËÌ›· ÙÔ˘ KÚÂÌ·ÙÔÚ›Ô˘ ππ (·Ó ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜, ÛÙËÓ ∂ÈÎfiÓ· 24, ηÙ¢ı›·Ó οو ·fi ÙËÓ Î·ÌÈÓ¿‰· ÙÔ˘ KÚÂÌ·ÙÔÚ›Ô˘ ππ, ı· ‰ÂÈ ÙȘ ‰‡Ô Ï¢ڤ˜ ÙÔ˘ ·Ú·ÏÏËÏfiÁÚ·ÌÌÔ˘ ˘fiÁÂÈÔ˘ ÎÙ›ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ı·Ï¿ÌÔ˘ ·ÂÚ›ˆÓ, ÙÔ ÔÔ›Ô ÚÔÂͤ¯ÂÈ ¤Ó·-‰‡Ô ̤ÙÚ· ¿Óˆ ·fi ÙÔ ¤‰·ÊÔ˜). ∆· ʈÙÔÁÚ·ÊÈο ·˘Ù¿ ÙÂÎÌ‹ÚÈ· Û˘ÌʈÓÔ‡Ó Ôχ ηϿ Ì ÙȘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÙˆÓ ÂÈ˙ÒÓÙˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ¿ÓÙÚ˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ Ó· Ú›¯ÓÔ˘Ó ·ÌԇϘ Zyklon-µ ̤۷ ·fi Ô¤˜ ÛÙË ÛÙ¤ÁË ÙÔ˘ ı·Ï¿ÌÔ˘. ∏ ·ÂÚÔʈÙÔÁÚ·Ê›· Ù˘ EÈÎfiÓ·˜ 25 ‰Â›¯ÓÂÈ ÌÈ· ÔÌ¿‰· ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓˆÓ Ó· Ô‰ËÁÂ›Ù·È ÛÙÔ KÚÂÌ·ÙfiÚÈÔ V ÁÈ· ÂÎÙ¤ÏÂÛË. ∞fi ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘ ÚÔ·ÙÂÈ fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· «ÊÔÚÙ›Ô» ·fi O‡ÁÁÚÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜, ÌÂÚÈÎÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ›¯·Ó ÂÈÏÂÁ› ÁÈ· ÂÚÁ·Û›· Î·È ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ Â›¯·Ó ÛÙ·Ï› ÁÈ· ÂÍfiÓÙˆÛË. (¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ʈÙÔÁڷʛ˜ Î·È ·Ó·Ï˘ÙÈ΋ ÂͤٷÛË ÌÔÚ› Ó· ‚ÚÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙÔ Shermer & Grobman 1997.) °È· ÚÔÊ·Ó›˜ ÏfiÁÔ˘˜, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ʈÙÔÁڷʛ˜ Ô˘ Ó· ·ÔÙ˘ÒÓÔ˘Ó
258
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
EIKONA 24. ¶›Ûˆ fi„Ë ÙÔ˘ ∫ÚÂÌ·ÙÔÚ›Ô˘ ππ, fiˆ˜ ÙËÓ ··ı·Ó¿ÙÈÛ ¤Ó·˜ ʈÙÔÁÚ¿ÊÔ˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜. [H ʈÙÔÁÚ·Ê›· Â›Ó·È ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ȉÈÔÎÙËÛ›· ÙÔ˘ MÔ˘Û›Ԣ Yad Vashem.]
ÙȘ ÂÎÙÂϤÛÂȘ Ì ‰ËÏËÙËÚÈÒ‰Ë ·¤ÚÈ·. ¿ÏψÛÙÂ, Ë ‰˘ÛÎÔÏ›· Ì ٷ ʈÙÔÁÚ·ÊÈο ÙÂÎÌ‹ÚÈ· Â›Ó·È fiÙÈ ÔÈ·‰‹ÔÙ ʈÙÔÁÚ·Ê›· οÔÈ·˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ Û ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ‰ÂÓ ÌÔÚ› ·fi ÌfiÓË Ù˘ Ó· ·Ô‰Â›ÍÂÈ Ù›ÔÙ·, ·ÎfiÌË ÎÈ ·Ó ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·ÏÏÔȈı›. ªÈ· ʈÙÔÁÚ·Ê›· ‰Â›¯ÓÂÈ ÙÔ˘˜ Ó·˙› Ó· η›Ó ÙÒÌ·Ù· ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜. ∫·È ÙÈ Ì’ ·˘Ùfi, ··ÓÙÔ‡Ó ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÒÌ·Ù· ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓˆÓ Ô˘ ¤ı·Ó·Ó ·fi Ê˘ÛÈο ·›ÙÈ· Î·È fi¯È ÁÈ· ı‡Ì·Ù· ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ! ∞ÚÎÂÙ¤˜ ·ÂÚÔʈÙÔÁڷʛ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙˆÓ ÎÚÂÌ·ÙÔÚ›ˆÓ ÛÙÔ ª›ÚÎÂÓ·Ô˘ Î·È ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜ Ó· Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·È Û ·˘Ù¿. ∂ ηÈ, ϤÓ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜: ÔÈ ÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÔÈ ËÁ·›ÓÔ˘Ó Ó· ηı·Ú›ÛÔ˘Ó ÌÂÙ¿ ÙËÓ Î·‡ÛË fiÛˆÓ Â›¯·Ó Âı¿ÓÂÈ ·fi Ê˘ÛÈο ·›ÙÈ· ‹ ËÁ·›ÓÔ˘Ó ÁÈ· ·Ôχ̷ÓÛË! ∫·È ¿ÏÈ, ÂΛÓÔ Ô˘ ηıÈÛÙ¿ ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ ·˘Ù¤˜ ‡ÁψÙÙ˜ Â›Ó·È Ù· Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ· Î·È Ë Û‡ÁÎÏÈÛË Ì ¿ÏÏ· ÛÙÔȯ›· — Î·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Î·Ì›· ·fi ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ‰Â›¯ÓÂÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ Ó· ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ·fi ÙȘ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ÛÙ· ÛÙÚ·Ùfi‰· ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ˆ˜ ÂÓÈÛ¯˘ÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÁÈ· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Î·È Ù˘ ¯Ú‹Û˘ ÙˆÓ ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÎÚÂÌ·ÙÔÚ›ˆÓ ÁÈ· Ì·˙ÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜.
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
259
EIKONA 25. ∞ÂÚÔʈÙÔÁÚ·Ê›· ÛÙËÓ ÔÔ›· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÔÈ Ó· Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ∫ÚÂÌ·ÙfiÚÈÔ V, ÛÙȘ 31 ª·˝Ô˘ 1944. [∆Ô ·ÚÓËÙÈÎfi ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi Ù· ∂ıÓÈο ∞ÌÂÚÈηÓÈο ∞گ›· Ù˘ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ (ÊÈÏÌ 3055), Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜ ¤ÁÈÓ ·fi ÙÔÓ N¤‚ÈÓ ªÚ¿˘·ÓÙ.]
¶O™√π ∂µƒ∞π√π ¶∂£∞¡∞¡; ∆ÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ˘ÏÒÓ·˜ Ù˘ ¿ÚÓËÛ˘ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ. O ¶ˆÏ ƒ·ÛÈÓȤ, ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∫·Ù·ÚÚ›ÙÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Ì‡ıÔ Ù˘ ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·˜: ªÈ· ÌÂϤÙË ÙˆÓ Ó·˙ÈÛÙÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰ˆÓ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ Î·È Ù˘ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓ˘ ÂÍfiÓÙˆÛ˘ ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ (Debunking the Genocide Myth: A study of the Nazi Concentration Camps
260
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
and the Alleged Extermination of European Jewry), ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ «ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 4.419.908 ∂‚Ú·›ÔÈ Î·ÙfiÚıˆÛ·Ó Ó· ÂÁηٷÏ›„Ô˘Ó ÙËÓ ∂˘ÚÒË ÌÂٷ͇ 1931 Î·È 1945» (1978, Û. x), Û˘ÓÂÒ˜ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ Ó·˙› ¤ı·Ó·Ó Ôχ ÏÈÁfiÙÂÚÔÈ ·fi 6 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ∂‚Ú·›ÔÈ. OÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ¿ÓÙˆ˜, ˘ÔÏÔÁ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ Û˘ÓÔÏÈÎfi ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ ÌÂٷ͇ 5,1 Î·È 6,3 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›ˆÓ. ∂ÓÒ ÔÈ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ fiÓÙˆ˜ ÔÈΛÏÏÔ˘Ó, ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ›, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ËÁ¤˜ ˘ÏÈÎÔ‡, ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÏÔÁ›ÛÂÈ — ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· Ô ¤Ó·˜ ·fi ÙÔÓ ¿ÏÏÔ— ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ô˘ ¤ÂÛ·Ó ı‡Ì·Ù· ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Û 5 Ì 6 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ¿ÙÔÌ·. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ ÔÈΛÏÏÔ˘Ó Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ô˘ ÚÔÛı¤ÙÂÈ ·ÍÈÔÈÛÙ›· ÛÙÔ˘˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜. ¢ËÏ·‰‹ ı· ‹Ù·Ó Ôχ Èı·ÓfiÙÂÚÔ Ó· ›¯·Ó «Ì·ÁÂÈÚ¢Ù›» ÔÈ ·ÚÈıÌÔ›, ·Ó fiϘ ÔÈ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ ‹Ù·Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ›‰È˜. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó, ÏËÓ fï˜ fiϘ Î˘Ì·›ÓÔÓÙ·È Ì¤Û· Û ¤Ó· ÏÔÁÈÎfi ‡ÚÔ˜ ·fiÎÏÈÛ˘, ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÛÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· fiÓÙˆ˜ ¤¯·Û·Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ÂÚ›Ô˘ 5 Ì 6 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ∂‚Ú·›ÔÈ. ∆Ô ·Ó Â›Ó·È ¤ÓÙ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·, ‹ ¤ÍÈ, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ ÛËÌ·Û›·. ∂›Ó·È ¤Ó·˜ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·ÓıÚÒˆÓ. ¢ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÏÒ˜ ÌÂÚÈΤ˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ‹ «ÌfiÓÔÓ» 1 Ì 2 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·, fiˆ˜ ‰È·Ù›ÓÔÓÙ·È ÌÂÚÈÎÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜. ™ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ı· ¤¯Ô˘Ì ·ÎÚÈ‚¤ÛÙÂÚ˜ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ, ηıÒ˜ Ӥ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ·fi ÙË ƒˆÛ›· Î·È ÙȘ ÚÒËÓ ÛÔ‚ÈÂÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. O Û˘ÓÔÏÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜, fï˜, Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ ·›ı·ÓÔ Ó· ÌÂÙ·‚ÏËı› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÌÂÚÈΤ˜ ‰Âο‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ηÈ, Û›ÁÔ˘Ú·, ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ Î·Ù¿ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ‹ ÂηÙÔÌ̇ÚÈ·. O ›Ó·Î·˜ Ù˘ ÂfiÌÂÓ˘ ÛÂÏ›‰·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙȘ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙȘ ‚ڷ˚Τ˜ ·ÒÏÂȘ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ·Ó¿ ¯ÒÚ·. OÈ ·ÚÈıÌÔ› ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÏÔÁÈÛÙ› ·fi ÔÏÏÔ‡˜ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ (Ô Î·ı¤Ó·˜ ÂÚÁ¿ÛÙËΠÛÙË ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂȉÈ·ÂÙ·È) Î·È Î·ÙfiÈÓ Û˘Ó‰˘¿ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ °›˙Ú·ÂÏ °ÎÔ‡ÙÌ·Ó Î·È ƒfiÌÂÚÙ ƒÔ˙¤Ù (R. Rozett) Î·È ‰ËÌÔÛȇıËÎ·Ó ÛÙËÓ ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ· ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ (Encyclopedia of the Holocaust). ∆· ÛÙÔȯ›· ·ÓÙÏ‹ıËÎ·Ó ·fi ‰ËÌÔÁÚ·ÊÈο ‰Â‰Ô̤ӷ Î·È ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ô˘ ‹Ù·Ó ηٷÁÂÁÚ·Ì̤ÓÔÈ Û οı fiÏË, ΈÌfiÔÏË Î·È ¯ˆÚÈfi Ù˘ ∂˘ÚÒ˘, ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi fiÛˆÓ ÌÂٷʤÚıËÎ·Ó Û ÛÙÚ·Ùfi‰·, ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi fiÛˆÓ ·ÂÏ¢ıÂÚÒıËÎ·Ó ·fi Ù· ÛÙÚ·Ùfi‰·, ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi fiÛˆÓ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó Û «ÂȉÈΤ˜ ‰Ú¿ÛÂȘ» ÙˆÓ Einsatzgruppen Î·È ÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi fiÛˆÓ ‹Ù·Ó ˙ˆÓÙ·ÓÔ› ÌÂÙ¿ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ. O ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ˜ Î·È Ô Ì¤ÁÈÛÙÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·ˆÏÂÈÒÓ ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ‡Ô˘Ó ÙÔ Â‡ÚÔ˜ Ù˘ ·fiÎÏÈÛ˘ ÛÊ¿ÏÌ·ÙÔ˜. ∆ÂÏÈο, ı· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ·Â˘ı‡ÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ¤Ó· ·Ïfi ÂÚÒÙËÌ·: ∞Ó ‰ÂÓ ¤ı·Ó·Ó 6 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ∂‚Ú·›ÔÈ ÛÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·, Ô‡ ¯¿ıËÎ·Ó ÙfiÙÂ; O ·ÚÓËÙ‹˜ ı· ÈÛ¯˘ÚÈÛÙ› fiÙÈ ˙Ô˘Ó fiÏÔÈ ÛÙË ™È‚ËÚ›· ‹ ÛÙËÓ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ· ÙˆÓ ∏¶∞, ·ÏÏ¿ Ë Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛÙÔ‡Ó Í·ÊÓÈο ÂηÙÔÌ̇-
261
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
∂∫∆πªOÀª∂NO™ ∞ƒπ£ªO™ ∂µƒ∞´∫øN ∞¶ø§∂πøN ™∆O O§O∫∞À∆øª∞ ÃÒÚ·
∞˘ÛÙÚ›· µ¤ÏÁÈÔ µÔËÌ›· Î·È ªÔÚ·‚›· µÔ˘ÏÁ·Ú›· °·ÏÏ›· °ÂÚÌ·Ó›· ¢·Ó›· ∂ÏÏ¿‰· ∂ÛıÔÓ›· πÙ·Ï›· §ÂÙÔÓ›· §ÈıÔ˘·Ó›· §Ô˘ÍÂÌ‚Ô‡ÚÁÔ NÔÚ‚ËÁ›· OÏÏ·Ó‰›· O˘ÁÁ·Ú›· ¶Ôψӛ· ƒÔ˘Ì·Ó›· ™ÏÔ‚·Î›· ™Ô‚ÈÂÙÈ΋ ŒÓˆÛË ºÈÓÏ·Ó‰›· ™À¡√§√
∞Ú¯ÈÎfi˜ ‚ڷ˚Îfi˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ 185.000 65.700 118.310 50.000 350.000 566.000 7.800 77.380 4.500 44.500 91.500 168.000 3.500 1.700 140.000 825.000 3.300.000 609.000 88.950 3.020.000 2.000 9.796.840
∂Ï¿¯ÈÛÙË ·ÒÏÂÈ· 50.000 28.900 78.150 0 77.320 134.500 60 60.000 1.500 7.680 70.000 140.000 1.950 762 100.000 550.000 2.900.000 271.000 68.000 1.000.000 7 5.596.029
ª¤ÁÈÛÙË ·ÒÏÂÈ· 50.000 28.900 78.150 0 77.320 141.500 60 67.000 2.000 7.680 71.500 143.000 1.950 762 100.000 569.000 3.300.000 287.000 71.000 1.100.000 7 5.860.129
¶∏°∏: ∂Á΢ÎÏÔ·›‰ÂÈ· ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ (Encyclopedia of the Holocaust), ÂÈ̤ÏÂÈ· °›˙Ú·ÂÏ °ÎÔ‡ÙÌ·Ó (N¤· ÀfiÚÎË: Macmillan, 1990), Û. 1799.
ÚÈ· ∂‚Ú·›ÔÈ ·fi Ù· ‚¿ıË Ù˘ µfiÚÂÈ·˜ ∞ÌÂÚÈ΋˜ ‹ Ù˘ ƒˆÛ›·˜ ‹ ·fi ÔÔ˘‰‹ÔÙ ·ÏÏÔ‡ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÌÈÎÚ‹, ÒÛÙ ӷ ηٷÓÙ¿ ·Ú·ÏÔÁÈÛÌfi˜. ∫·È ÌfiÓÔÓ Ë ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÂÓfi˜ ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˘ ÂÈ˙‹Û·ÓÙÔ˜ ·fi ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ·ÔÙÂÏ› ‹‰Ë ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Û¿ÓÈÔ ÁÂÁÔÓfi˜.
™À¡øª√™π∂™ ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜, ÔÈ Ó·˙› ÛÎfiÙˆÛ·Ó ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ∆ÛÈÁÁ¿ÓÔ˘˜, ÔÌÔÊ˘ÏfiÊÈÏÔ˘˜, ÓÂ˘Ì·ÙÈο ‹ ۈ̷ÙÈο ·Ó¿ËÚÔ˘˜, ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ηÈ, ȉ›ˆ˜, ƒÒÛÔ˘˜ Î·È ¶ÔψÓÔ‡˜. øÛÙfiÛÔ, ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‰ÂÓ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ. ∆Ô Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ÔÊ›ÏÂÙ·È ·ÛÊ·ÏÒ˜
262
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÛÙÔ fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ‰Ôı› ·Ú΋˜ ÚÔÛÔ¯‹ ÛÙ· ÌË Â‚Ú·˚΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜ ı‡Ì·Ù· ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔÓ ·ÓÙÈÛËÌÈÙÈÎfi ˘Ú‹Ó· Ù˘ ¿ÚÓËÛ˘ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜. ¢›Ï· ÛÙËÓ ¤ÌÌÔÓË È‰¤· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÁÈ· «ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜» ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ¤ÌÌÔÓË È‰¤· ÁÈ· Û˘ÓˆÌÔۛ˜. ∞fi ÙË ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿, ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ·ÚÓÔ‡ÓÙ·È fiÙÈ ÔÈ Ó·˙› ›¯·Ó οÔÈÔ Û¯¤‰ÈÔ (‰ËÏ·‰‹ fiÙÈ Û˘ÓˆÌfiÙËÛ·Ó) ÁÈ· ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ. ™ÙËÚ›˙Ô˘Ó, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÙÔ Âȯ›ÚËÌ¿ ÙÔ˘˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·˜ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ fiÛÔ ·ÎÚ·›Â˜ ÌÔÚʤ˜ ÌÔÚ› Ó· ¿ÚÂÈ Ë Û˘ÓˆÌÔÛÈÔÏÔÁÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë (fiˆ˜ .¯. ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ ıˆÚÈÒÓ ÁÈ· ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ ∫¤ÓÂÓÙ˘) Î·È ··ÈÙÔ‡Ó ·‰È¿ÛÂÈÛÙ· ·Ô‰ÂÈÎÙÈο ÛÙÔȯ›· ·fi ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰Â¯ıÔ‡Ó ÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ¿ ÙÔ˘˜ fiÙÈ Ô Ã›ÙÏÂÚ Î·È ÔÈ Ô·‰Ô› ÙÔ˘ Û˘ÓˆÌfiÙËÛ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ (Weber 1994b). øÚ·›·! ∞ÏÏ¿, ÙfiÙÂ, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿ Ó· ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È fiÙÈ Ë È‰¤· ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‹Ù·Ó ÌÈ· ÛȈÓÈÛÙÈ΋ Û˘ÓˆÌÔÛ›· Ì ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ¿ÓÙÏËÛË ·Ô˙ËÌÈÒÛÂˆÓ ·fi ÙËÓ °ÂÚÌ·Ó›· ÁÈ· Ó· ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙËı› ÙÔ ÓÂÔÛ‡ÛÙ·ÙÔ ∫Ú¿ÙÔ˜ ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï, ¯ˆÚ›˜ Ó· Û¤‚ÔÓÙ·È ÙÔ˘˜ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎÔ‡˜ ηÓfiÓ˜ Ô˘ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ı¤ÙÔ˘Ó. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ÂȯÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜, ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ·Ó ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ›¯Â Ú¿ÁÌ·ÙÈ Û˘Ì‚Â›, fiˆ˜ ‰È·Ù›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ÙÔ˘, ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ‰˘Ó·ÙfiÓ ·Ú¿ Ó· Á›ÓÂÈ Â˘Ú‡ÙÂÚ· ÁÓˆÛÙfi ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ (Weber 1994b). ŸÙÈ ı· ‹Ù·Ó οÙÈ ÙfiÛÔ ·ÛÈÊ·Ó¤˜ fiÛÔ .¯. Ë Û˘ÌÌ·¯È΋ ·fi‚·ÛË ÛÙË NÔÚÌ·Ó‰›·. ∂Í¿ÏÏÔ˘, ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ Ó·˙› ‰ÂÓ ÌÔÚ› ·Ú¿ Ó· Û˘˙ËÙÔ‡Û·Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Ù· ÊÔÓÈο ÙÔ˘˜ Û¯¤‰È·! øÛÙfiÛÔ, ÁÈ· ÚÔÊ·Ó›˜ ÏfiÁÔ˘˜, Ù· Û¯¤‰È· ÁÈ· ÙË Û˘ÌÌ·¯È΋ ·fi‚·ÛË ÛÙË NÔÚÌ·Ó‰›· ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ÂÌÈÛÙ¢ÙÈο Î·È Ë ›‰È· Ë ·fi‚·ÛË ‰ÂÓ ¤ÁÈÓ ÁÓˆÛÙ‹ ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ ·ÊÔ‡ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ. ∆Ô ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. ∞ÎfiÌ· Î·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ Ó·˙› ‰ÂÓ Û˘˙ËÙÔ‡Û·Ó ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ¯ˆÚ›˜ ÏfiÁÔ. O ÕÏÌÂÚÙ ™¤ÂÚ, Ì¿ÏÈÛÙ·, ¤ÁÚ·Ê ۯÂÙÈο ÛÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈfi ÙÔ˘, ÛÙÔ ™·ÓÙ¿Ô˘: 9 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1946. £· ‹Ù·Ó Ï¿ıÔ˜ Ó· Ê·ÓÙ·ÛÙ› ηÓ›˜ fiÙÈ Ù· ·ÓÒٷٷ ÛÙÂϤ¯Ë ÙÔ˘ ηıÂÛÙÒÙÔ˜, ηٿ ÙȘ Û¿ÓȘ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ı· η˘¯ÈfiÓÙ·Ó ÁÈ· Ù· ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· Ô˘ ›¯·Ó ‰È·Ú¿ÍÂÈ. ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‰›Î˘ Ì¿˜ Û˘Ó¤ÎÚÈÓ·Ó Ì ÙÔ˘˜ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ Ù˘ ª·Ê›·˜. £˘Ì‹ıËη Ù·Èӛ˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ÔÈ ·Ú¯ËÁÔ› ‰È·‚fiËÙˆÓ Û˘ÌÌÔÚÈÒÓ, ÓÙ˘Ì¤ÓÔÈ ÛÙËÓ ÙÚ›¯·, οıÔÓÙ·Ó Î·È ÊÏ˘·ÚÔ‡Û·Ó ÁÈ· ÊfiÓÔ˘˜ Î·È ÚÔÛˆÈ΋ ÈÛ¯‡, ÂÍ˘Ê·›ÓÔÓÙ·˜ ÏÂÎÙ¿Ó˜, ۯ‰ȿ˙ÔÓÙ·˜ ·Ó·ÙÚÔ¤˜. øÛÙfiÛÔ, ·˘Ù‹ Ë ·ÙÌfiÛÊ·ÈÚ· ÎÚ˘Ê‹˜ Û˘ÓˆÌÔÙÈÎfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Ù·›ÚÈ·˙ ηıfiÏÔ˘ ÛÙÔ ÛÙ˘Ï Ù˘ ËÁÂÛ›·˜ Ì·˜. ™ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔʤ˜ Ì·˜, ‰ÂÓ ÁÈÓfiÙ·Ó ÔÙ¤ ÔÈ·‰‹ÔÙ ӇÍË ÁÈ· ÙȘ ÛÎÔÙÂÈÓ¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ‹Ì·ÛÙ·Ó ›Ûˆ˜ ·Ó·ÌÂÌÂÈÁ̤ÓÔÈ.
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
263
∏ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ™¤ÂÚ ÂȂ‚·ÈÒÓÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ∆¤ÔÓÙÔÚ ª¿ÏÙÛÌ˘ÏÂÚ (Theodor Malzmüller), ÊÚÔ˘ÚÔ‡ ÛÙ· ∂˜-∂˜, Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ò˜ ¿Ú¯ÈÛ ӷ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙȘ Ì·˙ÈΤ˜ ‰ÔÏÔÊÔӛ˜ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¿ÊÈÍ‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÂÍfiÓÙˆÛ˘ ÙÔ˘ ∫Ô‡Ï̯ÔÊ (Kulmhof), ‹ äÏÌÓÔ (Chelmno): ªÂ ÙËÓ ¿ÊÈÍ‹ Ì·˜ ÔÊ›ϷÌ ӷ ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙԇ̠ÛÙÔÓ ‰ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ¤‰Ô˘, ÙÔÓ Hauptsturmführer ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ªfiÙÌ·Ó (Bothmann). O ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ Ì¿˜ Ì›ÏËÛ ÛÙËÓ Î·ÙÔÈΛ· ÙÔ˘, ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ Untersturmführer* ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ÕÏÌÂÚÙ ¶Ï¿Ù (A. Plate). ª·˜ ÂÍ‹ÁËÛ fiÙÈ Â›¯·Ì ÛÙ·Ï› ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÂÍfiÓÙˆÛ˘ ÙÔ˘ ∫Ô‡Ï̯ÔÊ ÁÈ· Ó· ˘ËÚÂÙ‹ÛÔ˘Ì ˆ˜ ÊÚÔ˘ÚÔ› Î·È ÚÔÛ¤ıÂÛ fiÙÈ ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ·˘Ùfi ÂÍÔÓÙÒÓÔÓÙ·Ó Ù· Ôȉ‹Ì·Ù· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ·ÓÒÏ˘, ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ. £· ¤Ú ӷ ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ì ÙÔ ÛÙfiÌ· Ì·˜ ÎÏÂÈÛÙfi ÁÈ· Ù· fiÛ· ı· ‚Ϥ·Ì ‹ ı· ·ÎÔ‡Á·ÌÂ, ÁÈ·Ù› ·ÏÏÈÒ˜ ı· ›¯·Ì ӷ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ì ÙË Ê˘Ï¿ÎÈÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ Ì·˜ Î·È ÙË ı·Ó·ÙÈ΋ ηٷ‰›ÎË. (Klee, Dressen & Riess 1991, Û. 217) ∏ ·¿ÓÙËÛË ÛÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ fiÙÈ ˘‹ÚÍÂ Û˘ÓˆÌÔÛ›· ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÓfiËÛË ÂÓfi˜ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ÒÛÙ ӷ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙËı› ÙÔ ∫Ú¿ÙÔ˜ ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï (Rassinier 1978), Â›Ó·È ·Ï‹. ∆· ‚·ÛÈο ‰Â‰Ô̤ӷ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ· ›¯·Ó ÂȂ‚·Èˆı› ÚÈÓ ˘¿ÚÍÂÈ ∫Ú¿ÙÔ˜ ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï Î·È ÚÈÓ ÔÈ ∏¶∞ ‹ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ¿ÏÏË ¯ÒÚ· ÙÔ˘ ‰ÒÛÔ˘Ó ¤ÛÙˆ Î·È Ì›· ‰Âοڷ. ∂ÈϤÔÓ, fiÙ·Ó Î·Ù·ÏÔÁ›ÛÙËÎ·Ó ·Ô˙ËÌÈÒÛÂȘ, ÙÔ ÔÛfi Ô˘ ¤Ï·‚ ÙÔ πÛÚ·‹Ï ·fi ÙËÓ °ÂÚÌ·Ó›· ‰ÂÓ ‚·Û›ÛÙËΠÛÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ, ·ÏÏ¿ ÛÙÔ ÎfiÛÙÔ˜ ·ÔÚÚfiÊËÛ˘ Î·È ÌÂÙÂÁηٿÛÙ·Û˘ ÛÙÔ πÛÚ·‹Ï fiÛˆÓ ¤Ê˘Á·Ó ·fi ÙË °ÂÚÌ·Ó›· Î·È ÙȘ ÁÂÚÌ·ÓÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓ˜ ¯ÒÚ˜ ÚÈÓ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ Î·È fiÛˆÓ Â¤˙ËÛ·Ó ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ÌÂÙÔ›ÎËÛ·Ó ÛÙÔ πÛÚ·‹Ï ÌÂÙ¿ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ. ∆ÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1951, ÙÔ πÛÚ·‹Ï ˙‹ÙËÛ ·fi ÙȘ Ù¤ÛÛÂÚȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ·Ô˙ËÌÈÒÛÂȘ, Ô˘ ı· ˘ÔÏÔÁ›˙ÔÓÙ·Ó Ì ·˘Ù‹Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙË Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈ΋. ∏ ΢‚¤ÚÓËÛË ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï ‰ÂÓ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· Û˘ÓÙ¿ÍÂÈ Î·È Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ¤Ó·Ó Ï‹ÚË Î·Ù¿ÏÔÁÔ fiÏˆÓ ÙˆÓ Â‚Ú·˚ÎÒÓ ÂÚÈÔ˘ÛÈÒÓ Ô˘ ηٷۯ¤ıËÎ·Ó ‹ ÏÂËÏ·Ù‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë ·Í›·, ηٿ Ù· ÏÂÁfiÌÂÓ·, ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ Ù· 6 ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ‰ÔÏ¿ÚÈ·. ªÔÚ› Ó· ÂÎÙÈÌ‹ÛÂÈ ÙȘ ‰ÈÂΉÈ΋ÛÂȘ Ù˘ ÌfiÓÔÓ Ì ‚¿ÛË ÙȘ ‹‰Ë Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈË̤Ó˜ Û˘ÓÔÏÈΤ˜ ‰·¿Ó˜ Î·È ÙȘ ‰·¿Ó˜ Ô˘ ··È-
*
™.Ù.M.: Untersturmführer = ÂÈÏÔ¯›·˜.
264
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÙÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÓۈ̿وÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ ·fi ÙȘ ˘fi Ó·˙ÈÛÙÈ΋ ηÙÔ¯‹ ¯ÒÚ˜. O ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙÒÓ ·˘ÙÒÓ ˘ÔÏÔÁ›˙ÂÙ·È Û 500.000 ÂÚ›Ô˘, Ô˘ ÌÂÙ·ÊÚ¿˙ÂÙ·È Û ¤ÍÔ‰· Á‡Úˆ ÛÙÔ ÂÓ¿ÌÈÛÈ ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈÔ ‰ÔÏ¿ÚÈ·. (Sagi 1980, Û. 55) ¶ÂÚÈÙÙfi Ó· ԇ̠fiÙÈ ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÔÈ ·Ô˙ËÌÈÒÛÂȘ ‚·Û›ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔÓ Û˘ÓÔÏÈÎfi ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÂÈ˙ÒÓÙˆÓ, ÔÈ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔÈ ÛȈÓÈÛÙ¤˜ Û˘ÓˆÌfiÙ˜ ı· ¤Ú ӷ «ÊÔ˘ÛÎÒÛÔ˘Ó» fi¯È ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ô˘ ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ Ó·˙›, ·ÏÏ¿ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÂÈ˙ÒÓÙˆÓ. ª¿ÏÈÛÙ·, ·Ó Ï¿‚ÂÈ Î·Ó›˜ ˘’ fi„ÈÓ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ù˘ Û˘Ìʈӛ·˜ ÁÈ· ÙȘ ·Ô˙ËÌÈÒÛÂȘ, ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ¤¯Ô˘Ó ‰›ÎÈÔ Î·È ÔÈ ‰ÔÏÔÊÔÓË̤ÓÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÌÂÚÈΤ˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜, Ë °ÂÚÌ·Ó›· ÔÊ›ÏÂÈ ÛÙÔ πÛÚ·‹Ï Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ¯Ú‹Ì·Ù·, ‰ÈfiÙÈ Ô‡ ·ÏÏÔ‡ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ¿ÂÈ ·˘ÙÔ› ÔÈ 5 Ì 6 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜; OÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ·ÓÙÈÙ›ÓÔ˘Ó ˆ˜ ÔÈ ÂÌÏÂÎfiÌÂÓÔÈ ÛÙË ÛȈÓÈÛÙÈ΋ Û˘ÓˆÌÔÛ›· ı˘Û›·Û·Ó Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· ÙˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ·Ô˙ËÌÈÒÛÂˆÓ ÁÈ· ¤Ó· Ôχ ÛÔ˘‰·ÈfiÙÂÚÔ ¤·ıÏÔ: ÏÂÊÙ¿ Î·È Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ· Û˘Ì¿ıÂÈ· ·fi fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ŒÙÛÈ, fï˜, ÍÂʇÁÔ˘Ì ¤Ú· ·fi οı ÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ. °È·Ù› Ó· ÚÈÛοÚÔ˘Ó ÔÈ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔÈ Û˘ÓˆÌfiÙ˜ Ù· Û›ÁÔ˘Ú· ÏÂÊÙ¿ ÁÈ· οÔÈ· ·‚¤‚·ÈË ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ ˆÊ¤ÏÂÈ·; ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Ë È‰¤· fiÙÈ ÙÔ ∫Ú¿ÙÔ˜ ÙÔ˘ πÛÚ·‹Ï ¤Ï·‚ ÁÂÚÌ·ÓÈο ¯Ú‹Ì·Ù· Â›Ó·È Ì‡ıÔ˜. ∆· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‰fiıËÎ·Ó Î·Ù¢ı›·Ó Û ÂÈ˙‹Û·ÓÙ˜ Î·È fi¯È ÛÙËÓ ÈÛÚ·ËÏÈÓ‹ ΢‚¤ÚÓËÛË.
∏£π∫∏ π™√¢À¡∞ªπ∞ ŸÙ·Ó fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ› ÙÔ˘˜ ¤ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ÎÂÓfi, ÔÈ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ·Ú·Î¿ÌÙÔ˘Ó Î¿ıÂ Û˘˙‹ÙËÛË ÂÚ› ÂÛÎÂÌ̤ÓÔ˘, ı·Ï¿ÌˆÓ ·ÂÚ›ˆÓ, ÎÚÂÌ·ÙÔÚ›ˆÓ Î·È ÂÚ› ·ÚÈıÌÔ‡ ı˘Ì¿ÙˆÓ Î·È ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁÔ‡Ó fiÙÈ Ë ÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ Ó·˙› ‰ÂÓ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·fi ÂΛӷ Ô˘ Ú¿ÙÙÔ˘Ó ¿ÏÏ· ¤ıÓË ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ fiÛˆÓ ıˆÚÔ‡Ó Â¯ıÚÔ‡˜ ÙÔ˘˜. OÈ ·ÚÓËÙ¤˜, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙Ô˘Ó ˆ˜ Ë Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙˆÓ ∏¶∞ η٤ÛÙÚ„ Ì ·ÙÔÌÈο fiÏ· ‰‡Ô ÔÏfiÎÏËÚ˜ È·ˆÓÈΤ˜ fiÏÂȘ ÁÂÌ¿Ù˜ ·Ì¿¯Ô˘˜ (Irving 1994) Î·È fiÙÈ ¤ÎÏÂÈÛ ÙÔ˘˜ AÌÂÚÈηÓÔ‡˜ È·ˆÓÈ΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜ Û ÛÙÚ·Ùfi‰·, ‰ËÏ·‰‹ fiÙÈ ¤Î·Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ fi,ÙÈ Î·È ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÛÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜, Û ÂΛÓÔ˘˜ ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ ıˆÚÔ‡Û·Ó ˆ˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ˘˜ ¯ıÚfi (Cole 1994). ∏ ·¿ÓÙËÛË ÛÙÔ Âȯ›ÚËÌ· ·˘Ùfi ¤¯ÂÈ ‰‡Ô ÛΤÏË. ¶ÚÒÙÔÓ, ÙÔ fiÙÈ ÌÈ· ¿ÏÏË ¯ÒÚ· ‰È·Ú¿ÙÙÂÈ ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ‰ÈηÈÔÏÔÁ›· ÁÈ· ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· Ô˘ ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ‰È·Ú¿ÙÙÂȘ ÂÛ‡. ¢Â‡ÙÂÚÔÓ, ˘¿Ú¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ ÂÓfi˜ ÔϤÌÔ˘ Î·È ÌÈ·˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋˜, ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˘ ·fi ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜, ÂÍfiÓÙˆÛ˘
¶ø™ °NøPIZOYME OTI TO O§OKAYTøMA ¶PA°MATI ™YNEBH;
265
¿ÔÏˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ì¤Û· ÛÙË ¯ÒÚ· ÛÔ˘, fi¯È ÁÈ· Ó· ·Ì˘Óı›˜, fi¯È ÁÈ· Ó· ηٷÎÙ‹ÛÂȘ ‰¿ÊË, ˘ÏÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ ‹ ÏÔ‡ÙÔ, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔ ÂÂȉ‹ ÙÔ˘˜ ıˆÚ›˜ Û·Ù·ÓÈ΋ ‰‡Ó·ÌË Î·È Î·ÙÒÙÂÚË Ê˘Ï‹. ™ÙË ‰›ÎË ÙÔ˘ ÛÙËÓ πÂÚÔ˘Û·Ï‹Ì, Ô ÕÓÙÔÏÊ Õȯ̷Ó, Obersturmbannführer Ù˘ RSHA ÙˆÓ ∂˜-∂˜ Î·È ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÚÈÔ˘˜ ÂÊ·ÚÌÔÛÙ¤˜ Ù˘ ∆ÂÏÈ΋˜ §‡Û˘, ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙÔ Âȯ›ÚËÌ· Ù˘ ËıÈ΋˜ ÈÛÔ‰˘Ó·Ì›·˜. O ‰ÈηÛÙ‹˜ fï˜ ‰ÂÓ ÙÔ ¤Î·Ó ‰ÂÎÙfi, fiˆ˜ ‰Â›¯ÓÂÈ Ë ·ÎfiÏÔ˘ıË ÛÙȯÔÌ˘ı›· ·fi Ù· Ú·ÎÙÈο Ù˘ ‰›Î˘ (Russell 1963, Û. 278-279): ¢ÈηÛÙ‹˜ µÂÓÈ·Ì›Ó Ã·Ï‚› ÚÔ˜ ÙÔÓ Õȯ̷Ó: Œ¯ÂȘ Û˘ÁÎÚ›ÓÂÈ Û˘¯Ó¿ ÙËÓ ÂÍfiÓÙˆÛË ÙˆÓ ∂‚Ú·›ˆÓ Ì ÙȘ ·ÂÚÔÔÚÈΤ˜ ÂȉÚÔ̤˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ fiÏÂˆÓ Î·È ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ∂‚Ú·›ˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Î·È ·È‰ÈÒÓ Ì ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ °ÂÚÌ·Ó›‰ˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙÔ˘˜ ·ÂÚÔÔÚÈÎÔ‡˜ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ‡˜. ™›ÁÔ˘Ú·, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÛÔ˘ Â›Ó·È Ê·ÓÂÚfi ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ‚·ÛÈ΋ ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô. ∞fi ÙË ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿, Ô ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌfi˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÁÈ· ÙÔÓ ÂÍ·Ó·ÁηÛÌfi ÙÔ˘ ¯ıÚÔ‡ Û ·Ú¿‰ÔÛË. Ÿˆ˜ Î·È ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ÂÍ·Ó·ÁοÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ µÚÂÙ·ÓÔ‡˜ Û ·Ú¿‰ÔÛË Ì ÙÔ˘˜ ‚ÔÌ‚·Ú‰ÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ·˘Ù‹, ÙÔ Ó· οÓÂȘ ¤Ó·Ó ¤ÓÔÏÔ ·ÓÙ›·ÏÔ Ó· Ï˘Á›ÛÂÈ ·ÔÙÂÏ› ÔÏÂÌÈÎfi ÛÙfi¯Ô. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, fiÙ·Ó ·›ÚÓÂÈ Î·Ó›˜ ¿ÔÏÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜, ¿ÓÙÚ˜, Á˘Ó·›Î˜ Î·È ·È‰È¿ ·fi Ù· Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ·Ú·‰›‰ÂÈ ÛÙËÓ °ÎÂÛÙ¿Ô Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙ¤ÏÓÂÈ ÛÙÔ ÕÔ˘Û‚ÈÙ˜ ÁÈ· ÂÍÔÏfiıÚ¢ÛË Â›Ó·È ¤Ó· ÙÂÏ›ˆ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ı¤Ì·, ¤ÙÛÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È; Õȯ̷Ó: ∏ ‰È·ÊÔÚ¿ Â›Ó·È ÙÂÚ¿ÛÙÈ·. øÛÙfiÛÔ, ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË Ù· ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ›¯·Ó ÓÔÌÈÌÔÔÈËı› ·fi ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜, Û˘ÓÂÒ˜ Ë Â˘ı‡ÓË ·Ó‹ÎÂÈ Û ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ¤‰ˆÛ·Ó ÙȘ ‰È·Ù·Á¤˜. ÷Ï‚›: ∞ÏÏ¿, ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, ÁÓˆÚ›˙ÂȘ ˆ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰ÈÂıÓ›˜ ηÓfiÓ˜ Î·È Û˘Ì‚¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔÓ fiÏÂÌÔ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ô ¿Ì·¯Ô˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ ÚÔÛٷهÂÙ·È ·fi Ú¿ÍÂȘ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô˘ÛÈÒ‰ÂȘ ÁÈ· ÙË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ. Õȯ̷Ó: N·È, ÙÔ ÁÓˆÚ›˙ˆ. ÷Ï‚›: ŒÓȈÛ˜ ÔÙ¤ Ó· Û˘ÁÎÚÔ‡ÔÓÙ·È Ë ·ÊÔÛ›ˆÛË ÛÙÔ Î·ı‹ÎÔÓ ÛÔ˘ Ì ÙË Û˘Ó›‰ËÛ‹ ÛÔ˘; Õȯ̷Ó: ÀÔı¤Ùˆ fiÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ÙÔ ÔÓÔÌ¿ÛÂÈ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ‰È¯·ÛÌfi. ∞ÔÙÂÏÔ‡Û ÚÔÛˆÈÎfi ‰›ÏËÌÌ· ÙÔ Ó· Ù·Ï·ÓÙ‡ÂÛ·È ·fi ÙÔ ¤Ó· ¿ÎÚÔ ÛÙÔ ¿ÏÏÔ. ÷Ï‚›: £· ¤Ú ηÓ›˜ Ó· ·Ú·‚Ϥ„ÂÈ Î·È Ó· ͯ¿ÛÂÈ ÙË Û˘Ó›‰ËÛ‹ ÙÔ˘. Õȯ̷Ó: N·È, ı· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ÙÔ ı¤ÛÂÈ ¤ÙÛÈ.
266
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‰›Î˘ ÙÔ˘, Ô ÕÈ¯Ì·Ó ÔÙ¤ ‰ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛ ÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·. ∆Ô Âȯ›ÚËÌ¿ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó fiÙÈ «Ù· ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ›¯·Ó ÓÔÌÈÌÔÔÈËı› ·fi ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜», Û˘ÓÂÒ˜ Ë Â˘ı‡ÓË ·Ó‹Î Û «ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ¤‰ˆÛ·Ó ÙȘ ‰È·Ù·Á¤˜». ∞˘Ù‹ ‹Ù·Ó Ë ÎÏ·ÛÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹ ˘ÂÚ¿ÛÈÛ˘ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠÛÙȘ ‰›Î˜ Ù˘ N˘ÚÂÌ‚¤ÚÁ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ Ó·˙›. ∞ÊÔ‡ ÔÈ ·ÓÒÙ·ÙÔÈ ËÁ¤Ù˜ ›¯·Ó fiÏÔÈ ·˘ÙÔÎÙÔÓ‹ÛÂÈ —Ô Ã›ÙÏÂÚ, Ô Ã›ÌÏÂÚ, Ô °Î¤ÌÂϘ Î·È Ô Ã¤ÚÌ·Ó °Î¤ÚÈÓÁΗ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ¤‚Á·ÈÓ·Ó Î·ı·ÚÔ›, ‹ ¤ÙÛÈ ÓfiÌÈ˙·Ó. O‡Ù ÎÈ ÂÌ›˜, fï˜, ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ ÔÏ˘Ù¤ÏÂÈ· Ó· ÂÊËÛ˘¯¿˙Ô˘ÌÂ. Ÿˆ˜ Ë ¿ÚÓËÛË Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ¤ÙÛÈ Î·È Ë ¿ÚÓËÛË ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· Û‚‹ÛÂÈ ·fi ÌfiÓË Ù˘, ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ÏÔÚÔ·›ÚÂÙË Ô‡Ù ·ÔÙÂÏ› οÙÈ ·Û‹Ì·ÓÙÔ. ∂›¯Â Î·È ı· ¤¯ÂÈ ‰˘Û¿ÚÂÛÙ˜ Î·È ÂÈΛӉ˘Ó˜ Û˘Ó¤ÂȘ, fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜, ·ÏÏ¿ ÁÈ· fiÏÔ˘˜ Ì·˜ Î·È ÁÈ· ÙȘ ÂÚ¯fiÌÂÓ˜ ÁÂÓȤ˜. ™ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÔÊ›ÏÔ˘Ì ӷ ‰ÒÛÔ˘Ì ÙȘ ‰¤Ô˘Û˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ. Œ¯Ô˘Ì ٷ ÙÂÎÌ‹ÚÈ· Î·È ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘„ÒÛÔ˘Ì ÙË ÊˆÓ‹ Ì·˜ Î·È Ó· ·ÎÔ˘ÛÙÔ‡ÌÂ.
13
™À¡∂Ã∏ ∫∞π ¢π∞∫ƒπ∆∞ ª∂°∂£∏ H ¿Ô„Ë ÂÓfi˜ AÊÚÔ-ÂÏÏËÓÔ-ÁÂÚÌ·ÓÔ-·ÌÂÚÈηÓÔ‡ ÁÈ· ÙȘ Ê˘Ï¤˜
∆· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ‚È‚Ï›· Û¿ÓÈ· Á›ÓÔÓÙ·È ÌÂÛÙ-Û¤ÏÂÚ ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋, ·ÏÏ¿ fiÙ·Ó Á›ÓÔ˘Ó, ÚfiÎÂÈÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÁÈ· ‚È‚Ï›· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó Â›Ù ÙȘ ÎÔÛÌÔÏÔÁÈΤ˜ ··Ú¯¤˜ Î·È ÙÔ Âڈ̤ÓÔ Ì·˜ —fiˆ˜ .¯. ÙÔ ÃÚÔÓÈÎfi ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ (∞ Brief History of Time) ÙÔ˘ ™Ù‹‚ÂÓ ÃÒÎÈÓÁÎ (S. Hawking)— ›Ù ÙË ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋ ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ ‡·ÚÍ‹˜ Ì·˜ —fiˆ˜ .¯. ∆Ô ∆·fi Î·È Ë Ê˘ÛÈ΋ (The Tao of Physics) ÙÔ˘ ºÚ›ÓÙÁÈÔÊ ∫¿Ú· (F. Capra). ¶Ò˜ ηٿÊÂÚÂ, ÏÔÈfiÓ, Ô ÂΉÔÙÈÎfi˜ Ô›ÎÔ˜ Free Press Ó· Ô˘Ï‹ÛÂÈ ¿Óˆ ·fi 500.000 ·ÓÙ›Ù˘· ÂÓfi˜ ‚È‚Ï›Ô˘ Ô˘ ÎÔÛÙ›˙ÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· 30 ‰ÔÏ¿ÚÈ·* (Ó·È, ·˘Ùfi Ì·˜ οÓÂÈ 15 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ‰ÔÏ¿ÚÈ·!**) Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙÔ ‰È·ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ›Ó·Î˜, η̇Ϙ Î·È ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ 300 ÛÂÏ›‰Â˜ ·Ú·ÚÙ‹Ì·Ù·, ÛËÌÂÈÒÛÂȘ Î·È ‚È‚ÏÈÔÁڷʛ˜, Ô˘ fiÏ· Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ¿ÁÓˆÛÙÔ ÛÙÔ Â˘Ú‡ ÎÔÈÓfi ‰›Ô Ù˘ „˘¯ÔÌÂÙÚÈ΋˜; ∆Ô Î·Ù¿ÊÂÚ ‰ÈfiÙÈ Ì›· ·fi ÙȘ η̇Ϙ ·˘Ù¤˜ ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ‰È·ÊÔÚ¿ 15 ‚·ıÌÒÓ ÛÙÔÓ ‰Â›ÎÙË ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘ (IQ) ÌÂٷ͇ §Â˘ÎÒÓ Î·È ª·‡ÚˆÓ ∞ÌÂÚÈηÓÒÓ! ™ÙȘ ∏¶∞, Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ Ô˘Ï¿ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙË Ê˘ÏÂÙÈ΋ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ∏ Έ‰ˆÓÔÂȉ‹˜ η̇ÏË (The Bell Curve, 1994) ÙˆÓ ƒ›ÙÛ·ÚÓ٠äÚÓÛÙ·˚Ó (R. Herrnstein) Î·È ∆Û·ÚϘ ª¿Ú¸ (Ch. Murray) ÚÔοÏÂÛÂ Î·È ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ÚÔηÏ› ·Ó·Ù·Ú·¯‹ Û ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, ‰È·ÓÔÔ˘Ì¤ÓÔ˘˜ Î·È ·ÎÙÈ‚ÈÛÙ¤˜, Û ÔÏfiÎÏËÚË ÙË ¯ÒÚ· — ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ «¶ÔϤÌÔ˘˜ Ù˘ ∫ˆ‰ˆÓÔÂȉԇ˜ ∫·Ì‡Ï˘», fiˆ˜ ÙÈÙÏÔÊÔÚÂ›Ù·È Î·È ¤Ó· ·fi Ù· ‚È‚Ï›· Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙȘ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·ÓÙ›ıÂÙ˜ ·fi„ÂȘ. ∆· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÛÙËÓ ∫ˆ‰ˆÓÔÂȉ‹ η̇ÏË ‰ÂÓ Â›Ó·È ÚˆÙfiÁÓˆÚ·, Ô‡Ù ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙË ‰È΋ Ì·˜ Ô‡Ù ÁÈ· ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ¿ÏÏË. ª¿ÏÈÛÙ·, ÙËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ ·ÏÏ¿ ÓˆÚ›ÙÂÚ·, ÙÔ ¤Á΢ÚÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Intelligence * **
™.Ù.M.: ¶ÂÚ› Ù· 34 €. ™.Ù.M.: ¶ÂÚ› Ù· 17 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· €.
268
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
›¯Â ‰ËÌÔÛȇÛÂÈ ¿ÚıÚÔ ÂÓfi˜ ¿ÏÏÔ˘ ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓÔ˘ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·, ÙÔ˘ º›ÏÈ ƒ¿ÛÙÔÓ (Ph. Rushton), ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‰È·Ù˘ˆÓfiÙ·Ó Ô ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜ fiÙÈ ÔÈ §Â˘ÎÔ› Î·È ÔÈ ª·‡ÚÔÈ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó fi¯È ÌfiÓÔÓ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Â˘Ê˘˝·, ·ÏÏ¿ Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ ˆÚ›Ì·ÓÛ˘ (ËÏÈΛ· ÚÒÙ˘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ·ʋ˜, ËÏÈΛ· ÚÒÙ˘ ÂÁ΢ÌÔÛ‡Ó˘), ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· (ÂÈıÂÙÈÎfiÙËÙ·, ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈÎfiÙËÙ·, ·ÚÔÚÌËÙÈÎfiÙËÙ·, ÎÔÈÓˆÓÈÎfiÙËÙ·), ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË (ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ· Á¿ÌˆÓ, ÓÔÌÈÌÔÊÚÔÛ‡ÓË, „˘¯È΋ ˘Á›·) Î·È ÙËÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁÈ΋ ÂÓ·Û¯fiÏËÛË (ÂÏ¢ıÂÚÈfiÙËÙ·, Û˘¯ÓfiÙËÙ· ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎÒÓ Â·ÊÒÓ, ̤ÁÂıÔ˜ ÁÂÓÓËÙÈÎÒÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ ÙˆÓ ·ÚÚ¤ÓˆÓ). ∂ÎÙfi˜ ·fi ¯·ÌËÏfiÙÂÚÔ˘˜ ‰Â›ÎÙ˜ Â˘Ê˘˝·˜, Ô ƒ¿ÛÙÔÓ ÈÛÙ‡ÂÈ ˆ˜ ÔÈ ª·‡ÚÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÈÔ ÚÒÈÌË ËÏÈΛ· ˆÚ›Ì·ÓÛ˘, ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·ÚÔÚÌËÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÂÈıÂÙÈÎfiÙËÙ·, ¯ÂÈÚfiÙÂÚË „˘¯È΋ ˘Á›·, ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ıÌfi ÓÔÌÈÌÔÊÚÔÛ‡Ó˘, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂÏ¢ı¤ÚȘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜, Û˘¯ÓfiÙÂÚ˜ ÛÂÍÔ˘·ÏÈΤ˜ ·ʤ˜ Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ·Ó‰ÚÈο ÁÂÓÓËÙÈο fiÚÁ·Ó· (·ÓÙÈÛÙÚfiʈ˜ ·Ó¿ÏÔÁ· ÚÔ˜ ÙÔÓ ‰Â›ÎÙË ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘. Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ ÁÈ· ÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ ·Ó·Ï‡ÛÂȘ Ù· ¤¯ÂÈ Û˘ÏϤÍÂÈ ·fi ‰È·ÓÔÌ›˜ ÚÔÊ˘Ï·ÎÙÈÎÒÓ). ∆fiÛÔ ÛÙËÓ ∫ˆ‰ˆÓÔÂȉ‹ η̇ÏË fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ ƒ¿ÛÙÔÓ ·Â˘ı‡ÓÔÓÙ·È Â˘¯·ÚÈÛٛ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ∆·ÌÂ›Ô ¶·˚ÔÓ‹Ú (Pioneer Fund). ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ÙÚ¿‚ËÍ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÌÔ˘, ÏfiÁˆ Ù˘ Û‡Ó‰ÂÛ˘ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ Ì ÙÔ˘˜ ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜. ∆Ô ∆·ÌÂ›Ô ¶·˚ÔÓ‹Ú È‰Ú‡ıËΠÙÔ 1937 ·fi ÙÔÓ ÂηÙÔÌÌ˘ÚÈÔ‡¯Ô ȉÈÔÎÙ‹ÙË ˘Ê·ÓÙÔ˘ÚÁ›ˆÓ °Ô˘¿˘ÎÏÈÊ ¶Ú¤ÛÙÔÓ NÙÚ¤ÈÂÚ (W.P. Draper) ÁÈ· ÙË ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË ÂÚ¢ÓÒÓ Ô˘ ÚÔˆıÔ‡Ó ÙË «Ê˘ÏÂÙÈ΋ ‚ÂÏÙ›ˆÛË», Ô˘ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙËÓ Î·ÙˆÙÂÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ª·‡ÚˆÓ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ˘˜ §Â˘ÎÔ‡˜ Î·È Ô˘ ηÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ «Â·Ó··ÙÚÈÛÌÔ‡» ÙˆÓ ª·‡ÚˆÓ ÛÙËÓ ∞ÊÚÈ΋, ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙË ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· ·È‰È¿ «Ô˘ ηٿÁÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi §Â˘Î¿ ¿ÙÔÌ· Ù· ÔÔ›· ÂÁηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ‰ÂηÙÚ›˜ ¶ÔÏÈÙ›˜… ηÈ/‹ Û˘ÁÁÂÓÈ΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜» (Tucker 1994, Û. 173. ÙÔ ∆·Ì›Ô, fï˜, ·ÚÓÂ›Ù·È ˆ˜ ·˘ÙÔ› Â›Ó·È ÔÈ ÛËÌÂÚÈÓÔ› ÛÙfi¯ÔÈ ÙÔ˘). O °Ô˘›ÏÈ·Ì ™fiÎÏ˘ (W. Shockley), ‚Ú·‚Â˘Ì¤ÓÔ˜ Ì NfiÌÂÏ º˘ÛÈ΋˜, ›¯Â, .¯., Ï¿‚ÂÈ 179.000 ‰ÔÏ¿ÚÈ· ̤۷ Û ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô 10 ÂÙÒÓ, ÁÈ· ÙȘ ¤Ú¢Ӥ˜ ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌËÛÈÌfiÙËÙ· ÙÔ˘ ‰Â›ÎÙË ÓÔËÌÔÛ‡Ó˘. O ™fiÎÏ˘ ›ÛÙ¢ fiÙÈ ÔÈ §Â˘ÎÔ› ∂˘Úˆ·›ÔÈ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó «ÙÔÓ ÈÔ ÈηÓfi ÏËı˘ÛÌfi fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰È·¯Â›ÚÈÛË Î·È ÙË ÁÂÓÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ· ÁÈ· ÔÚÁ¿ÓˆÛË» Î·È fiÙÈ «ÔÈ ÈÔ ·Ì›ÏÈÎÙÔÈ Ì˯·ÓÈÛÌÔ› ÂÈÏÔÁ‹˜» Ô˘ ΢ÚÈ¿Ú¯ËÛ·Ó ÛÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ AÌÂÚÈηÓÒÓ ·Ô›ÎˆÓ ¤Î·Ó·Ó ÙË §Â˘Î‹ Ê˘Ï‹ ·ÓÒÙÂÚË (Tucker 1994, Û. 184). ∏ ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ƒ¿ÛÙÔÓ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙ‹ıËΠ·fi ÙÔ ∆·ÌÂ›Ô ¶·˚ÔÓ‹Ú Ì ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ‰ÔÏ¿ÚÈ·. ∆Ô ∆·ÌÂ›Ô ¶·˚ÔÓ‹Ú ÛÙËÚ›˙ÂÈ Â›Û˘ ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Mankind Quarterly. ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ÂΉfiÙ˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡, Ô ƒfiÙ˙ÂÚ ¶‹ÚÛÔÓ (R. Pearson), ›¯Â Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ› ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¿ÊÈÍË ÙÔ˘ ÛÙȘ ∏¶∞ (ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘
™YNEXH KAI ¢IAKPITA ME°E£H
269
’60) Ì ÙÔÓ °Ô˘›ÏȘ ∫¿ÚÙÔ, ÔÚÁ·ÓˆÙ‹ ÙÔ˘ «§fiÌ˘ Ù˘ ∂Ï¢ıÂÚ›·˜» Î·È È‰Ú˘Ù‹ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ Journal of Historical Review, ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘ ÂÓÙ‡Ô˘ ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ (‚Ï. ÎÂÊ. 13). ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ 23 ¯ÚfiÓˆÓ, Ô ¶‹ÚÛÔÓ Î·È Ô ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ Ô˘ ·˘Ùfi˜ ›‰Ú˘Û ¤¯Ô˘Ó Ï¿‚ÂÈ ·fi ÙÔ ∆·ÌÂ›Ô ¶·˚ÔÓ‹Ú, Ô‡Ù ϛÁÔ Ô‡Ù Ôχ, 787.400 ‰ÔÏ¿ÚÈ·. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ °Ô˘›ÏÈ·Ì ∆¿ÎÂÚ (William Tucker), Ô ¶‹ÚÛÔÓ Î·È Ô ∫¿ÚÙÔ «Î·ÙËÁÔÚÔ‡Û·Ó Û˘¯Ó¿ ÙÔ˘˜ “·ÚÁ˘Ú·ÌÔÈ‚Ô‡˜ Ù˘ N¤·˜ ÀfiÚ΢” ˆ˜ ˘·›ÙÈÔ˘˜ ÙÔ˘ “¢Â‡ÙÂÚÔ˘ ∞‰ÂÏÊÔÎÙfiÓÔ˘ ¶ÔϤÌÔ˘” Î·È ÙˆÓ “™˘ÌÌ·¯ÈÎÒÓ ∂ÁÎÏËÌ¿ÙˆÓ ¶ÔϤÌÔ˘” ηٿ ÙÔ˘ ƒ¿È¯, Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó, ˘ÔÎÈÓÔ‡ÌÂÓÔÈ ·fi ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘˜ Ó· ÂÈ‚¿ÏÔ˘Ó ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ‰Ô˘Ï›· ÛÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ» (1994, Û. 256). O ÂΉÔÙÈÎfi˜ Ô›ÎÔ˜ ÙÔ˘ ∫¿ÚÙÔ, Noontide Press, Ô˘ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙË ÊÈÏÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ·ÚÓËÙÒÓ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ Âͤ‰È‰Â ›Û˘ Ú·ÙÛÈÛÙÈο ‚È‚Ï›· Î·È Î›ÌÂÓ· ÁÈ· ÙËÓ Â˘ÁÔÓÈ΋, ‹Ù·Ó ÂΛÓÔ˜ Ô˘ ΢ÎÏÔÊfiÚËÛÂ Î·È ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ¶‹ÚÛÔÓ º˘Ï‹ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ (Race and Civilization), ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ «Ò˜ Ô ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎfi˜ µfiÚÂÈÔ˜ Ù‡Ô˜, ÙÔ “ۇ̂ÔÏÔ… Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ·˜” ·Ó·ÁοÛÙËÎÂ, ÏfiÁˆ “ÙˆÓ ÊfiÚˆÓ Î·Ù¿ Ù˘ Á·ÈÔÎÙËÛ›·˜… Ó· ‰È·ÛÙ·˘Úˆı› Ì ‚ڷ˚ο Î·È ¿ÏÏ· ÌË ‚fiÚÂÈ· ÛÙÔȯ›·”, ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙÔÓ ·Ó·Áη›Ô ÏÔ‡ÙÔ ÁÈ· Ó· ‰È·ÙËÚËıÔ‡Ó ÔÈ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷΤ˜ Á·›Â˜, ·ÏÏ¿ ı˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙË “‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿” Î·È ¤ÙÛÈ ··ÚÓÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÙȘ Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜ “·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈΤ˜ ·ÍÈÒÛÂȘ” ÙÔ˘» (Tucker 1994, Û. 256). O ¶‹ÚÛÔÓ ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È fiÙÈ ÙÔ º˘Ï‹ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ ‚·Û›ÛÙËΠÛÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ ÷Ә °ÎÔ‡ÓÙÂÚ (H. Gunther), Âͤ¯ÔÓÙÔ˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ıˆÚËÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ Ú·ÙÛÈÛÌÔ‡ ÚÈÓ, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔ ∆Ú›ÙÔ ƒ¿È¯, ·Ó Î·È Ô ¶‹ÚÛÔÓ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ Ô °ÎÔ‡ÓÙÂÚ «·ÔÓ·˙ÈÛÙÔÔÈ‹ıËλ. O ¶‹ÚÛÔÓ ‹Ù·Ó ›Û˘ ̤ÏÔ˜ Ù˘ Û˘Ì‚Ô˘Ï¢ÙÈ΋˜ ÂÈÙÚÔ‹˜ Ù˘ «N¤·˜ ™¯ÔÏ‹˜» (Nouvelle Ecole), ÙËÓ ÔÔ›· ÌÂÚÈÎÔ› ıˆÚÔ‡Ó «ÔÌ¿‰· ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓˆÓ °¿ÏÏˆÓ ÓÂÔÓ·˙›», ·ÏÏ¿ Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ¶‹ÚÛÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ·ÏÒ˜ «‰ÂÍÈ¿» (1995). ∂ÈÎÔÈÓÒÓËÛ· Ì·˙› ÙÔ˘ ÙËÏÂʈÓÈο. ŸÙ·Ó ÙÔ˘ ‹Ú· Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË, ÂȂ‚·›ˆÛ fiÙÈ Â›¯Â Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ› › ÙÚÂȘ Ì‹Ó˜ Ì ÙÔÓ °Ô˘›ÏȘ ∫¿ÚÙÔ, fiÙ·Ó Â›¯Â ÚˆÙÔ¤ÏıÂÈ ÛÙȘ ∏¶∞, ˆ˜ ÂÈÌÂÏËÙ‹˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ∫¿ÚÙÔ Western Destiny, ·ÏÏ¿ ·ÚÓ‹ıËΠηÙËÁÔÚËÌ·ÙÈο fiÙÈ Â›¯Â ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ÔÙ¤ ÊÚ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ «·ÚÁ˘Ú·ÌÔÈ‚Ô› Ù˘ N¤·˜ ÀfiÚ΢». ∞ÓÙ¤ÎÚÔ˘ÛÂ Î·È ¿ÏϘ ηÙËÁÔڛ˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ ÂΛӢ Ô˘ ÙÔÓ Ê¤ÚÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ «Î¿ÔÙ η˘¯Ëı› fiÙÈ ‚Ô‹ıËÛ ӷ ÎÚ˘ÊÙ› Ô °Èfi˙ÂÊ ª¤ÓÁÎÂÏ (J. Mengele)» (‚Ï. Tucker 1994, Û. 256). ∏ Ê‹ÌË ·˘Ù‹ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ¤¯ÂÈ Âͷψı› ¢ڇÙÂÚ· Î·È Ô ¶‹ÚÛÔÓ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂÓÔ¯ÏË̤ÓÔ˜, ÌÈ· Î·È ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ·fi‰Ú·Û˘ ÙÔ˘ ª¤ÓÁÎÂÏÂ, ÙÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1945, Ô ›‰ÈÔ˜ ‹Ù·Ó ÌfiÏȘ 17,5 ¯ÚÔÓÒÓ Î·È ¤Î·Ó ÙË ‚·ÛÈ΋ ÙÔ˘ Âη›‰Â˘ÛË ÛÙÔÓ ‚ÚÂÙ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi ÍËÚ¿˜. ¢ÂÓ Â›¯Â ÔÙ¤ ÔÈ·‰‹ÔÙ ·ʋ Ì ÙÔÓ ª¤ÓÁÎÂÏÂ Î·È ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ Ë Î·ÙËÁÔÚ›· ·˘-
270
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
Ù‹ Â›Ó·È ¤Ó· ›‰Ô˜ ·ÛÙÈÎÔ‡ ̇ıÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó·Î˘ÎÏÒÓÂÙ·È Ì¤Ûˆ ‚È‚Ï›ˆÓ Î·È ¿ÚıÚˆÓ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ÂÓÙÔ›ÛÂÈ ÙËÓ ·Ú¯È΋ ËÁ‹ ÙÔ˘. O ¶‹ÚÛÔÓ ÌÔ˘ ¤‰ˆÛ ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ÂÓfi˜ ¢ÁÂÓÈÎÔ‡, ÁÏ˘ÎÔÌ›ÏËÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛÎÂÊÙ› Ôχ ¿Óˆ ÛÙ· ÛËÌ·ÓÙÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜. ™‹ÌÂÚ· η٤¯ÂÈ ÙËÓ ÙÈÌËÙÈ΋ ı¤ÛË ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ ÛÙÔ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÁÈ· ÙË ªÂϤÙË ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒÔ˘ (Â›Ó·È 68 ÂÙÒÓ Î·È ËÌÈ-Û˘ÓÙ·ÍÈÔ‰ÔÙ›ٷÈ) Î·È Â›Ó·È ÂΉfiÙ˘ Ù˘ ÂÈıÂÒÚËÛ˘ Mankind Quarterly, Ù˘ ÔÔ›·˜ ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ·¤ÎÙËÛ ÙÔ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ 1979. ∆ËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË Ô ¶‹ÚÛÔÓ ‰È‡ڢÓ ÙË ıÂÌ·ÙÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈο, „˘¯ÔÏÔÁÈο Î·È Ì˘ıÔÏÔÁÈο ı¤Ì·Ù· Î·È ÚÔÛı¤ÙÔÓÙ·˜ Ó¤· ̤ÏË Ô˘ ›¯·Ó ÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË Î·Ù¿ÚÙÈÛË ÛÙËÓ ÂÈÙÚÔ‹ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡, fiˆ˜ .¯. ÙÔÓ „˘¯Ô̤ÙÚË ƒ¤ÈÌÔÓÙ ∫·Ù¤Ï (R. Cattell) Î·È ÙÔÓ Ì˘ıÔÏfiÁÔ ∆˙fi˙ÂÊ ∫¿ÌÂÏ. Àfi ÙË ‰È‡ı˘ÓÛ‹ ÙÔ˘, ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È Ô ¶‹ÚÛÔÓ, Ô‡Ù ÙÔ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ Ô‡Ù ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ˘ÈÔı¤ÙËÛ·Ó ÔÙ¤ ı¤ÛÂȘ Ô˘ Ó· ¤¯Ô˘Ó Û¯¤ÛË Ì ÙÔÓ «Â·Ó··ÙÚÈÛÌfi» ÙˆÓ ª·‡ÚˆÓ ∞ÌÂÚÈηÓÒÓ ÛÙËÓ ∞ÊÚÈ΋ ‹ Ì ÙË §Â˘Î‹ ΢ÚÈ·Ú¯›·. ∆fiÙÂ, ÏÔÈfiÓ, Ò˜ Û¯ËÌ·Ù›ÛÙËÎÂ Ë ÂÓÙ‡ˆÛË fiÙÈ ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ú·ÙÛÈÛÙÈΤ˜ ·fi„ÂȘ; O ¶‹ÚÛÔÓ ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È fiÙÈ, ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘, ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi fiÓÙˆ˜ ·Û·˙fiÙ·Ó Ù¤ÙÔȘ ȉ¤Â˜ Î·È fiÙÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ÈÛÙ‡ÂÈ ˆ˜, ȉ·ÓÈο, ÔÈ ÎÔÈӈӛ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔÌÔÈÔÁÂÓ›˜ (.¯. §Â˘ÎÔ› ∞ÁÁÏÔÛ¿ÍÔÓ˜ ¶ÚÔÙÂÛÙ¿ÓÙ˜) Î·È Ó· ‰ÈÔÈÎÔ‡ÓÙ·È ·fi ÌÈ· ÂÏ›Ù. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ·, fiˆ˜ ÌÔ˘ ÂÍ‹ÁËÛÂ, Â›Ó·È fiÙÈ Û’ ·˘Ù‹ ÙË «Ê˘ÛÈ΋» ‰È·‰Èηۛ· ¤¯ÂÈ ·Ú¤Ì‚ÂÈ Ô Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ÙÚfiÔ˜ ÔϤÌÔ˘ Î·È Ë Û‡Á¯ÚÔÓË ÔÏÈÙÈ΋, ÂÔ›ıËÛË Ô˘ ‰ڷÈÒıËΠ̤۷ ÙÔ˘ ·fi ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜: ÀËÚ¤ÙËÛ· ÛÙÔÓ ‚ÚÂÙ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi ηٿ ÙÔÓ µ´ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ. ™ÙȘ 29 ª·˝Ô˘ 1942, Ô ÌfiÓÔ˜ ÌÔ˘ ·‰ÂÏÊfi˜, ÈÏfiÙÔ˜ ÛÙË ª¿¯Ë Ù˘ µÚÂÙ·Ó›·˜, 21 ÂÙÒÓ, ÛÎÔÙÒıËΠÂÓ ‰Ú¿ÛÂÈ ÛÙË µfiÚÂÈ· ∞ÊÚÈ΋ ÔÏÂÌÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ƒfiÌÂÏ. ∞˘Ùfi ¤‰Ú·Û ¤ÓÙÔÓ· ¿Óˆ ÌÔ˘ Î·È Ì¤¯ÚÈ Ù· 32 ÌÔ˘ ¯ÚfiÓÈ· —fiÙ·Ó ·ÓÙÚ‡ÙËη Î·È ¤Î·Ó· ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·— ¤‚Ï· ÛÙÔÓ ‡ÓÔ ÌÔ˘ ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÌÔ˘ Ó· ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ. ™ÙÔÓ fiÏÂÌÔ ·˘Ùfi ¤¯·Û· ›Û˘ Ù¤ÛÛÂÚ· Í·‰¤ÚÊÈ· Î·È ÙÚÂȘ ÛÙÂÓÔ‡˜ ·È‰ÈÎÔ‡˜ ÌÔ˘ Ê›ÏÔ˘˜. ŸÏÔÈ ‹Ù·Ó Ó¤ÔÈ Î·È ‰ÂÓ Â›¯·Ó ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ·È‰È¿. ¶ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ÁÓÒÚÈ˙· ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ÚÈÓ Î¿ÓÔ˘Ó ·È‰È¿. ∂ΛÓÔ Ô˘ ÂÁÒ ¤‚Ï· ‹Ù·Ó fiÙÈ Ù· ÈÔ Ù·Ï·ÓÙÔ‡¯· ¿ÙÔÌ· ÂÈϤÁÔÓÙ·Ó ·fi ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ fi¯È ÁÈ· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ. ∞˘Ùfi ÌÔ˘ ¿ÊËÛ ¤Ó· ¤ÓÙÔÓÔ Û˘Ó·›ÛıËÌ· fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÙÈ ıÂÌÂÏȈ‰Ò˜ ÂÛÊ·Ï̤ÓÔ Û ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Ú¤¯ÔÓÙ·È ·ÊÂȉҘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÙÂÎÓÔÔ›ËÛ˘ Û ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ Â›Ó·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÈηÓÔ› ·fi ÔÏÏÔ‡˜ ¿ÏÏÔ˘˜, ÂÓÒ ÔÈ ÈηÓfiÙÂÚÔÈ ÛÎÔÙÒÓÔÓÙ·È. ™‹-
™YNEXH KAI ¢IAKPITA ME°E£H
271
ÌÂÚ· Â›Ì·È Û·ÊÒ˜ ηٿ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘, ‰ÈfiÙÈ Ô fiÏÂÌÔ˜ ÂÈϤÁÂÈ Î·È Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÂÈ ‰˘Û·Ó¿ÏÔÁ· ÙÔ˘˜ Â˘Ê˘¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. ∂ÈϤÔÓ, ηٷÛÙÚ¤ÊÂÈ Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi. ∫ÔÈÙ¿ÍÙ ÙÈ Î¿Ó·Ì ÛÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ Â˘Úˆ·˚Τ˜ fiÏÂȘ ηٿ ÙÔÓ µ´ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ. ŒÓ· ηÏfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ÌÔÚ› Ó· ‚ÚÂÈ Î·Ó›˜ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô O fiÏÂÌÔ˜ Î·È Ë Ú¿ÙÛ· (War and the Breed), ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÙÔ 1915 ·fi ÙÔÓ Ú‡Ù·ÓË ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ™Ù¿ÓÊÔÚÓÙ, N٤ȂÈÓÙ ™Ù·Ú ∆˙fiÚÓÙÔÓ (D.S. Jordon). ∂›Ó·È Ë ÈÛÙÔÚ›· οÔÈˆÓ Ó·ÚÒÓ, ¿ÙÂÎÓˆÓ ÕÁÁÏˆÓ Ô˘ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ÛÙÔÓ ∞´ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ Î·È ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô fiÏÂÌÔ˜ ηٷÛÙÚ¤ÊÂÈ ÙË ¢‡ÛË. ∂·ÓÂͤ‰ˆÛ· ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ÁÈ· Ó· ‰Â›Íˆ ˆ˜ ÔÈ ∂˘Úˆ·›ÔÈ ‹Ù·Ó ÌÈ· ÊÈÏÔfiÏÂÌË ÔÌ¿‰· Ï·ÒÓ Ô˘ ‰ÂÓ ‹ÍÂÚ·Ó ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ Î·Ïfi ÙÔ˘˜. ∞Ó¿ ÙÔ˘˜ ·ÈÒÓ˜, ·˘ÙÔηٷÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·Ó ÔÏÂÌÒÓÙ·˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È Û˘ÓÂÒ˜, ·fi ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ¿Ô„Ë, ‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ¿ÍÈ˙ ӷ ÂÈ‚ÈÒÛÔ˘Ó. À‹ÚÍ· ¤ÓıÂÚÌÔ˜ ÂıÓÈÎÈÛÙ‹˜ Ô˘ ›ÛÙ¢Â, ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË, ÛÙË ÁÔÓȉȷ΋ ηı·ÚfiÙËÙ·. µÏ¤·Ì ٷ ¤ıÓË ˆ˜ ÁÔÓȉȷΤ˜ ‰ÂÍ·ÌÂÓ¤˜ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜. ™‹ÌÂÚ·, ‰ÂÓ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ È· οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ. ∆Ô ¤ıÓÔ˜ ˆ˜ ÌÔÓ¿‰· ‰ÈÎÙ‡ˆÓ Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ·˜ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ∫ÈÓԇ̷ÛÙ ÚÔ˜ ÔÏ˘ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ Î·È ÔÏ˘Ê˘ÏÂÙÈΤ˜ ÌÔÓ¿‰Â˜. Œ¯ˆ ·ÌÊÈ‚Ôϛ˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Î·Ù¿ fiÛÔÓ Â›Ó·È ÂÈı˘ÌËÙfi ·˘Ùfi ·fi ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ÛÎÔÈ¿. NÔÌ›˙ˆ fiÙÈ ·ÔÙÂÏ› ·ÓÙÈÛÙÚÔÊ‹ Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜. (1995) °È· Ó· Ì ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· ηٷÓÔ‹Ûˆ ηχÙÂÚ· ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘, Ô ¶‹ÚÛÔÓ ÌÔ‡ ¤ÛÙÂÈÏ ÌÂÚÈο ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ Î·È ÌÈ· ÂÈÏÔÁ‹ ·fi ·ÏÈ¿ Ù‡¯Ë ÙÔ˘ Mankind Quarterly. ◊Ù·Ó ÂÂÈṲ̂ÓÔ˜ ˆ˜ ı· ‰È·›ÛÙˆÓ· fiÙÈ Ô Ú·ÙÛÈÛÙÈÎfi˜ ÙfiÓÔ˜ ÙˆÓ ÂÚ·ÛÌ¤ÓˆÓ ‰ÂηÂÙÈÒÓ ¤¯ÂÈ Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ˘Ô¯ˆÚ‹ÛÂÈ. ™ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ¿ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ¿ÚıÚ· Ô˘ ‰ÂÓ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È ÌÂ Ê˘ÏÂÙÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·, ·ÏÏ¿ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÔÏÏ¿ Ô˘ Û·ÊÒ˜ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È. Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ¿ÚıÚ·, ˆÛÙfiÛÔ, ·ӷϷ̂¿ÓÔ˘Ó ÙȘ ›‰È˜ ·ÏȤ˜ Ú·ÙÛÈÛÙÈΤ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ, ·ÏÏ¿ Ì ÈÔ ¤ÌÌÂÛÔ ÙÚfiÔ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÌÈ· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ù¯ÓÈ΋ Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÚÔÎÏËÙÈ΋ ÔÚÔÏÔÁ›·. N· ÌÂÚÈΤ˜ ·fi ÙȘ ÔÏϤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ·Ó·Ê¤Úˆ: ÙÔ Ù‡¯Ô˜ ÊıÈÓÔÒÚÔ˘/¯ÂÈÌÒÓ· ÙÔ˘ 1991 ÂÚȤ¯ÂÈ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ ƒ›ÙÛ·ÚÓÙ §˘Ó (R. Lynn) Ì ٛÙÏÔ «∏ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ Ê˘ÏÂÙÈÎÒÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ ÛÙËÓ Â˘Ê˘˝·», ÙÔ ÔÔ›Ô Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ ÔÈ ∫·˘Î·ÛÔÂȉ›˜ Î·È ÔÈ ªÔÁÁÔÏÔÂȉ›˜ Ê˘Ï¤˜ Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó Û ‡ÎÚ·Ù· Î·È „˘¯Ú¿ Îϛ̷ٷ «‚Ú‹Î·Ó ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘˜ ‰È·ÓÔËÙÈÎÒ˜ ··ÈÙËÙÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÂÈ‚›ˆÛ˘» Î·È ¤ÙÛÈ «Ë ÂÈÏÂÎÙÈ΋ ›ÂÛË Ô˘ ¢ÓÔÔ‡Û ÙËÓ ·˘ÍË̤ÓË Â˘Ê˘˝· ÂÍËÁ› ÁÈ·Ù› ÔÈ ∫·˘Î·ÛÔÂȉ›˜ Î·È ÔÈ ªÔÁÁÔÏÔÂȉ›˜ Â›Ó·È ÔÈ Ê˘Ï¤˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÙËÓ ˘„ËÏfiÙÂÚË ÓÔËÌÔÛ‡ÓË» (Û. 99). ÀÔı¤Ùˆ ˆ˜ ÔÈ ∞ÈÁ‡ÙÈÔÈ, ÔÈ ŒÏÏËÓ˜, ÔÈ ºÔ›ÓÈΘ, ÔÈ ∂‚Ú·›ÔÈ, ÔÈ ƒˆ-
272
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
Ì·›ÔÈ, ÔÈ ∞˙Ù¤ÎÔÈ, ÔÈ ª¿ÁÈ· Î·È ÔÈ ÿÓη —ÌÈ· Ì¿ÏÏÔÓ ÂÙÂÚfiÎÏËÙË ÔÌ¿‰· Ê˘ÏÒÓ Ô˘ fiϘ ÙÔ˘˜ ˙Ô‡Û·Ó Û «ÌË ··ÈÙËÙÈο» ıÂÚÌ¿ Îϛ̷ٷ— ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó ȉȷ›ÙÂÚ· Â˘Ê˘Â›˜, ÔÈ ‰Â N¿ÓÙÂÚÓÙ·Ï, Ô˘ ˙Ô‡Û·Ó Ôχ ÚÈÓ ·fi ÂÌ¿˜ ÛÙËÓ „˘¯Ú‹ ‚fiÚÂÈ· ∂˘ÚÒË, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‹Ù·Ó Â˘Ê˘¤ÛÙ·ÙÔÈ, ·Ó Î·È fiˆ˜ ϤÁÂÙ·È ÙÔ ‰ÈÎfi Ì·˜ ›‰Ô˜ ÙÔ˘˜ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË, Ì fiÏÔ ÙËÓ ÂÍ˘Ó¿‰· ÙÔ˘. °È· Ó· ›̷ÛÙ ‰›Î·ÈÔÈ, fï˜, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ԇ̠fiÙÈ ÛÙÔ ›‰ÈÔ Ù‡¯Ô˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È Î·È ·ÚÓËÙÈΤ˜ ÎÚ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙȘ ·fi„ÂȘ ·˘Ù¤˜. ™ÙÔ Ù‡¯Ô˜ ηÏÔηÈÚÈÔ‡ ÙÔ˘ 1995 ‰ËÌÔÛȇÂÙ·È Ë ÚÔ‰ÚÈ΋ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ °ÎϤÈÓÙ ÃÔ˘›ÙÓ˘ (G. Whitney) ÚÔ˜ Ù· ̤ÏË Ù˘ ∂Ù·ÈÚ›·˜ °ÂÓÂÙÈ΋˜ Ù˘ ™˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜, Ë ÔÔ›· ÂÎʈӋıËΠÛÙȘ 2 πÔ˘Ó›Ô˘ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¤ÙÔ˘˜, Ì·˙› Ì ۯÂÙÈο ‰È·ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È ›Ó·Î˜. ∆· ÂÓÙ˘ˆÛȷο ·˘Ù¿ ÛÙÔȯ›· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó fiÙÈ ÔÈ ª·‡ÚÔÈ ‰È·Ú¿ÙÙÔ˘Ó, ·Ó·ÏÔÁÈο, ÂÓÓ·ϿÛÈÔ˘˜ ÊfiÓÔ˘˜ Û ۇÁÎÚÈÛË Ì ÙÔ˘˜ §Â˘ÎÔ‡˜ Î·È Ô ÃÔ˘›ÙÓ˘ ηٷϋÁÂÈ ÛÙÔ ÂÍ‹˜ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·: «Â›Ù ̷˜ ·Ú¤ÛÂÈ Â›Ù fi¯È, ·ÔÙÂÏ› ‡ÏÔÁË ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ˘fiıÂÛË fiÙÈ ¤Ó· ̤ÚÔ˜, ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜, Ù˘ Ê˘ÏÂÙÈ΋˜ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛ˘ ˆ˜ ÚÔ˜ Ù· ÔÛÔÛÙ¿ ‰ÔÏÔÊÔÓÈÒÓ ÔÊ›ÏÂÙ·È Û ÁÂÓÂÙÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ Û˘ÓÂÈÛʤÚÔ˘Û˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ¯·ÌËÏ‹ ÓÔËÌÔÛ‡ÓË, Ë ·Ô˘Û›· Û˘Ó·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ Û˘ÌfiÓÈ·˜, Ë ˘ÈÔı¤ÙËÛË ÂÈıÂÙÈÎÒÓ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÒÓ Î·È Ë ·ÚÔÚÌËÙÈ΋ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÚÔÓÔËÙÈÎfiÙËÙ·˜» (Û. 336). ¶ÔÈ· ‰Â‰Ô̤ӷ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ˘fiıÂÛ‹ ÙÔ˘; ∫·Ó¤Ó· ·Ôχو˜! ¢ÂÓ ·Ú·ı¤ÙÂÈ Ô‡Ù ̛· ·Ú·ÔÌ‹. ∞˘Ù‹ Ë ÔÌÈÏ›·, Ì¿ÏÈÛÙ·, ‰fiıËΠ۠ÌÈ· ·›ıÔ˘Û· ÁÂÌ¿ÙË ÁÂÓÂÙÈÛÙ¤˜ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È ‰ËÌÔÛȇıËΠ۠¤Ó· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Ô˘ ÙÔ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ·ÓıÚˆÔÏfiÁÔÈ, „˘¯ÔÏfiÁÔÈ Î·È ÁÂÓÂÙÈÛÙ¤˜. ™ÙÔ ›‰ÈÔ Ù‡¯Ô˜, Ô ¶‹ÚÛÔÓ ÎÏ›ÓÂÈ ¤Ó· ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ˘Ê‹˜ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘, Ô˘ ηٷϷ̂¿ÓÂÈ 28 ÔÏfiÎÏËÚ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ Î·È ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È «∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÎÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙË ¢˘ÙÈ΋ ÛΤ„Ë» («∆he Concept of Heredity in Western Thought»), Ì ¤Ó·Ó ıÚ‹ÓÔ ÁÈ· ÙȘ ‰˘ÛÁÔÓÈΤ˜ ÂȉڿÛÂȘ ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë Âϛ٠˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÂÈÏÂÎÙÈ΋ ›ÂÛË Î·È Î·Ù·Îχ˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ˘ÂÚÁÂÓÓËÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ Ì·˙ÒÓ: «™ÙÔÓ ·ÈÒÓ· Ì·˜ ¤¯Ô˘Ó ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ¤ÓÙÔÓ· ‰˘ÛÁÔÓÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ, ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ÂÈÏÂÎÙÈ΋˜ ÂÍfiÓÙˆÛ˘ ÙˆÓ ·ÂÚÔÔÚÈÎÒÓ ÏËÚˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙÔ˘ ÏÔÈÔ‡ Ù·Ï·ÓÙÔ‡¯Ô˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ Ô˘ ÂÌϤÎÂÙ·È ÛÙË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÂÓfi˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘, Ù˘ ÁÂÓÔÎÙÔÓ›·˜ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ Âϛ٠ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË, ÙË ™Ô‚ÈÂÙÈ΋ ŒÓˆÛË Î·È ÙË ª·Ô˚΋ ∫›Ó· Î·È Ù˘ ÁÂÓÈ΋˜ Ù¿Û˘ ÙˆÓ ÈÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ÌÂÏÒÓ ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Û fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ó· ·ÔÎÙÔ‡Ó ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ·ÚÈıÌfi ·È‰ÈÒÓ ·fi Ù· ÏÈÁfiÙÂÚÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈο» (Û. 368). ∏ ÂÈÏÔÁ‹ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ·ÔÛ·ÛÌ¿ÙˆÓ Â‰Ò ‰ÂÓ ¤ÁÈÓ ·˘ı·›ÚÂÙ·. ∆Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ¶‹ÚÛÔÓ, ∫ÏËÚÔÓÔÌÈÎfiÙËÙ· Î·È ·ÓıÚˆfiÙËÙ·: º˘Ï‹, ¢ÁÔÓÈ΋ Î·È Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÈÛÙ‹ÌË (Heredity and Humanity: Race, Eugenics and Modern Science), ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ÙÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì·, ηٷϋÁÔÓÙ·˜ Û ÌÈ· ‰Ú·Ì·ÙÈ΋
™YNEXH KAI ¢IAKPITA ME°E£H
273
Úfi‚ÏÂ„Ë ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ı· Û˘Ì‚Â› ·Ó ‰ÂÓ Î¿ÓÔ˘Ì οÙÈ ÁÈ· ÙÔ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔ Úfi‚ÏËÌ·: «ŸÔÈÔ ‚ÈÔÏÔÁÈÎfi ›‰Ô˜ ˘ÈÔıÂÙ› ÚfiÙ˘· Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Ù· ÔÔ›· ·ÓÙÈÌ¿¯ÔÓÙ·È ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ô˘ ΢‚ÂÚÓÔ‡Ó ÙÔ Û‡Ì·Ó Â›Ó·È Î·Ù·‰ÈηṲ̂ÓÔ Û ·Ú·ÎÌ‹ ÒÛÔ˘ ›Ù ӷ ÂÚ¿ÛÂÈ ·fi ÌÈ· ÂÒ‰˘ÓË, ÛÎÏËÚ¿ ÂȂ‚ÏË̤ÓË Î·È ·fiÏ˘Ù· ·ı¤ÏËÙË Â˘ÁÔÓÈ΋ ‰ÈÂÚÁ·Û›· ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ·ÓÂÈÏÔÁ‹˜ Î·È ·Ó·ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜ ›Ù ӷ ˘ÔÛÙ› ÌÈ· ·ÎfiÌ· ÛÎÏËÚfiÙÂÚË ÙÈ̈ڛ· — ÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË» (1993, Û. 143). ∆È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ «·fiÏ˘Ù· ·ı¤ÏËÙË Â˘ÁÔÓÈ΋ ·ÓÂÈÏÔÁ‹»; ∂Ȃ‚ÏË̤ÓË ·fi ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ··ÁfiÚ¢ÛË Ê˘ÏÂÙÈÎÔ‡ Û˘Á¯ÚˆÙÈÛÌÔ‡, «Â·Ó··ÙÚÈÛÌÔ‡˜», ÛÙÂÈÚÒÛÂȘ ‹ ›Ûˆ˜ ·ÎfiÌ· Î·È ÂÎÙÂϤÛÂȘ; ∆ÔÓ ÚÒÙËÛ· Û¯ÂÙÈο Î·È ÌÔ˘ ·¿ÓÙËÛÂ: «Ÿ¯È! ∂ÓÓÔÒ ·ÏÒ˜ fiÙÈ Ë Ê‡ÛË ÂÈϤÁÂÈ Î·È ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÈ Î·È fiÙÈ, ·Ó Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÙˆÚÈÓ‹ ÔÚ›·, ÙÔ Â›‰Ô˜ Ì·˜ ı· ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙ›. ∏ ›‰È· Ë ÂͤÏÈÍË Â›Ó·È ÌÈ· ¿ÛÎËÛË Â˘ÁÔÓÈ΋˜. ∏ Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ Ù›ÓÂÈ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ· Ó· ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Â˘ÁÔÓÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·» (1995). øÛÙfiÛÔ, ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙȘ Ì·ÎÚ¤˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙȘ Ê˘ÏÂÙÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË ÓÔËÌÔÛ‡ÓË, ÙËÓ ÂÁÎÏËÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ·, ÙËÓ ÂÈıÂÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·ÚÔÚÌËÙÈÎfiÙËÙ·, Û˘ÌÂÚ·›ÓÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ ÔÈ ÌË §Â˘ÎÔ› Â›Ó·È ÙÔ ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ·›ÙÈÔ Ù˘ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛ˘ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ›‰Ô˘˜ Î·È fiÙÈ, Û˘ÓÂÒ˜, οÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ Ì ·˘ÙÔ‡˜. ∆√ ∆∂§√™ ∆∏™ ∂¡¡√π∞™ «ºÀ§∏» ∂›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·ÔÙڷ› Ë ÂÈÌÂÈÍ›· Î·È Ó· ‰È·ÙËÚËı› Ë ÁÂÓÂÙÈ΋ ηı·ÚfiÙËÙ·; À‹ÚÍ ‹ ı· ÌÔÚÔ‡Û ÔÙ¤ οÔÈÔ ¤ıÓÔ˜ Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ «·Ó··Ú·ÁˆÁÈ΋ ÌÔÓ¿‰·» Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÚÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ¶‹ÚÛÔÓ; ŒÓ· ·ÁÎfiÛÌÈÔ Ó·˙ÈÛÙÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ÂӉ¯Ô̤ӈ˜ Ó· ÓÔÌÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·Ó¤ÁÂÚÛË Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ «‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ» ÙÂȯÒÓ, fï˜ Ë Ê‡ÛË Û›ÁÔ˘Ú· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î¿ÓÂÈ Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ, fiˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ô‰Â›ÍÂÈ Ô §Ô‡Î· ∫·‚¿ÏÈ-™ÊfiÚÙÛ· (L. Cavalli-Sforza) Î·È ÔÈ Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ› ÙÔ˘ ¶¿ÔÏÔ ªÂÓfiÙÛÈ (P. Menozzi) Î·È ∞Ï̤ÚÙÔ ¶È¿ÙÛ· (A. Piazza) ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ ∏ ÈÛÙÔÚ›· Î·È Ë ÁˆÁÚ·Ê›· ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÁÔÓȉ›ˆÓ (The History and Geography of Human Genes), ¤ÚÁÔ Ô˘ ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Time ¤¯ÂÈ ÂÍ¿ÚÂÈ ˆ˜ ÙË ÌÂϤÙË Ô˘ «ÈÛÔ‰ÒÓÂÈ ÙËÓ Îˆ‰ˆÓÔÂȉ‹ η̇ÏË» (‡ÏÔÁ· ı· ¤ÏÂÁ·, ·ÊÔ‡ ˙˘Á›˙ÂÈ 3,5 ÎÈÏ¿ Î·È ¤¯ÂÈ 1032 ÛÂÏ›‰Â˜). ™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi, ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÌÂϤÙ˜ 50 ÂÙÒÓ ¿Óˆ ÛÙË ÁÂÓÂÙÈ΋ ÙˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ, ÙË ÁˆÁÚ·Ê›·, ÙËÓ ÔÈÎÔÏÔÁ›·, ÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·, ÙË Ê˘ÛÈ΋ ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›· Î·È ÙË ÁψÛÛÔÏÔÁ›·, Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÔÔ›· «·fi ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÛÎÔÈ¿, Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ê˘Ï‹˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÔÈ·‰‹ÔÙ ÂÓÈ·›· ÛËÌ·Û›·. ∫·È Ì¿ÏÈÛÙ·, Ì ‰Â‰Ô̤ÓË ÙË ‚·ıÌÈ·›· ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· Ô˘ ÂÓ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Â›‰Ô˜, Â›Ó·È ·›ı·ÓÔ Ó· ÙËÓ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÔÙ¤» (1994, Û. 19). ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ê˘Ï‹˜ —Ù˘ Ú¿ÙÛ·˜— ÛÙÂÚÂ›Ù·È ‚ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜.
274
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ª·, ı· ÂÈ Î¿ÔÈÔ˜, ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠fiÏÔÈ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ì ¤Ó·Ó ª·‡ÚÔ ·fi ¤Ó·Ó §Â˘Îfi, fiÙ·Ó ÙÔ˘˜ ‰Ô‡ÌÂ; ™›ÁÔ˘Ú·, ··ÓÙÔ‡Ó ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜: «ªÔÚ› οÏÏÈÛÙ· Ó· ·ÓÙÈÙ›ÓÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ Ù· Ê˘ÏÂÙÈο ÛÙÂÚÂfiÙ˘· ¤¯Ô˘Ó ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· Û˘Ó¤ÂÈ·, ÒÛÙ ӷ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙÔÓ ÌË ÂȉÈÎfi Ó· Ù·ÍÈÓÔÌ› ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜». øÛÙfiÛÔ, Û˘Ó¯›˙Ô˘Ó, «Ù· ΢ڛ·Ú¯· ÛÙÂÚÂfiÙ˘·, Ô˘ fiÏ· ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ ‰¤ÚÌ·ÙÔ˜, ÛÙÔ ¯ÚÒÌ· Î·È ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ Ì·ÏÏÈÒÓ Î·È ÛÙ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘, ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡Ó ÂÈÊ·ÓÂȷΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÈÛÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ·fi ÌÈ· ‚·ı‡ÙÂÚË ·Ó¿Ï˘ÛË ‚·ÛÈṲ̂ÓË ÛÙ· ÈÔ ·ÍÈfiÈÛÙ· ÁÂÓÂÙÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Î·È ÔÈ Ôԛ˜ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È Û ÚfiÛÊ·Ù· ÛÙ¿‰È· Ù˘ ÂͤÏÈ͢, Ô˘ ¤Ï·‚·Ó ¯ÒÚ· ΢ڛˆ˜ ˘fi ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ Îϛ̷ÙÔ˜ Î·È ›Ûˆ˜ Ù˘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜» (Û. 19). Ÿˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È, ÔÈ ‰È·‰Â‰Ô̤Ó˜ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ Ê˘ÏÂÙÈΤ˜ ηÙËÁÔڛ˜ Â›Ó·È ÛÙËÓ Î˘ÚÈÔÏÂÍ›· ÂȉÂÚÌÈΤ˜. ∂ÓÙÔ‡ÙÔȘ, ‰ÂÓ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ Ê˘Ï¤˜ ‰È·¯¤ÔÓÙ·È Ë ÌÈ· ÛÙËÓ ¿ÏÏË Û·Ó Û‡ÓÔÏ· Ì ·Û·Ê‹ fiÚÈ·, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÙË ÌÔÓ·‰ÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙË ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ (‚Ï. Sarich 1995); N·È, ·ÏÏ¿ ÙÔ Ò˜ ÔÈ ÔÌ¿‰Â˜ ·˘Ù¤˜ Ù·ÍÈÓÔÌÔ‡ÓÙ·È ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔ ·Ó Ô Ù·ÍÈÓÔÌËÙ‹˜ Â›Ó·È «Û˘ÛÛˆÚÂ˘Ù‹˜» ‹ «‰È·¯ˆÚÈÛÙ‹˜» — ‰ËÏ·‰‹ ·Ó ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙȘ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ ‹ ÛÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜. O ¢·Ú‚›ÓÔ˜ ›¯Â ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ Ê˘ÛÈÔÁÓÒÛÙ˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ‰È¤ÎÚÈÓ·Ó ·fi 2 ¤ˆ˜ 63 ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ê˘Ï¤˜ ÙÔ˘ Homo sapiens. ™‹ÌÂÚ· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·fi 3 ¤ˆ˜ 60 Ê˘Ï¤˜, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔÓ Ù·ÍÈÓÔÌËÙ‹. O ∫·‚¿ÏÈ-™ÊfiÚÙÛ· Î·È ÔÈ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘ ηٷϋÁÔ˘Ó ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ «·Ó Î·È ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ì ηÌÈ¿ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ÌfiÓÔÓ ·ÓıÚÒÈÓÔ Â›‰Ô˜, Â›Ó·È Û·Ê¤˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÔ› ÏfiÁÔÈ ÁÈ· Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ Û οÔÈÔ Â›Â‰Ô Ù·ÍÈÓÔÌÈÎÔ‡ ‰È·¯ˆÚÈÛÌÔ‡» (1994, Û. 19). £· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ÓÔÌ›˙ÂÈ, ·Ú·‰Â›ÁÌ·ÙÔ˜ ¯¿ÚÈÓ, fiÙÈ ÔÈ A‚ÔÚ›ÁÈÓ˜ (Èı·ÁÂÓ›˜) Ù˘ ∞˘ÛÙÚ·Ï›·˜ Û˘ÁÁÂÓÂ‡Ô˘Ó Ì¿ÏÏÔÓ Ì ÙÔ˘˜ ª·‡ÚÔ˘˜ Ù˘ ∞ÊÚÈ΋˜ ·Ú¿ Ì ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ NÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ∞Û›·˜, ·ÊÔ‡ Û›ÁÔ˘Ú· ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì·˙› ÙÔ˘˜ (Î·È Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘, Ë ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ Ì·ÏÏÈÒÓ Î·È ÙÔ ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ ‰¤ÚÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È ÂΛӷ ÛÙ· ÔÔ›· ‚·Û›˙ÔÓÙ·È fiÏÔÈ ÁÈ· Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙË Ê˘Ï‹ ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó‹ÎÂÈ ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ). ∞fi ÁÂÓÂÙÈ΋ ¿Ô„Ë, fï˜, ÔÈ ∞‚ÔÚ›ÁÈÓ˜ ·¤¯Ô˘Ó Ù· ̤ÁÈÛÙ· ·fi ÙÔ˘˜ ∞ÊÚÈηÓÔ‡˜ Î·È ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ôχ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ˘˜ ∞ÛÈ¿Ù˜. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi, ·Ú’ fiÙÈ ¤Ú¯ÂÙ·È Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙËÓ ÂÌÂÈÚÈ΋ ‰È·›ÛıËÛ‹ Ì·˜, ÂÓ·ÚÌÔÓ›˙ÂÙ·È ·fiÏ˘Ù· Ì ÙËÓ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ÏÔÁÈ΋, ·ÊÔ‡ ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Â›‰Ô˜ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÌÂÙ·Ó·ÛÙ‡ÂÈ Ì ·ÊÂÙËÚ›· ÙËÓ ∞ÊÚÈ΋, ¤Êı·Û ÛÙË ª¤ÛË Î·È ÙËÓ Õˆ ∞Ó·ÙÔÏ‹ Î·È ‡ÛÙÂÚ· η٤‚ËΠÛÙË NÔÙÈÔ·Ó·ÙÔÏÈ΋ ∞Û›· Î·È ÙËÓ ∞˘ÛÙÚ·Ï›·, ÌÈ· ÔÚ›· Ô˘ ‰È‹ÚÎÂÛ ‰Âο‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¯ÚfiÓÈ·. ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘˜, ÔÈ ∞˘ÛÙÚ·ÏÔ› Î·È ÔÈ ∞ÛÈ¿Ù˜ ı· ¤Ú ·fi ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋ ¿Ô„Ë Ó· Â›Ó·È ÔÈ ÛÙÂÓfiÙÂÚÔÈ Û˘ÁÁÂÓ›˜, fiˆ˜ Î·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ Â›Ó·È. ¶ÔÈÔ˜ ¿ÏψÛÙ ı·
™YNEXH KAI ¢IAKPITA ME°E£H
275
Ê·ÓÙ·˙fiÙ·Ó ˆ˜ ÔÈ ∂˘Úˆ·›ÔÈ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÂӉȿÌÂÛÔ˜ ˘‚ÚȉÈÎfi˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ ·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂÓÔ˜ ηٿ 65% ·fi ·ÛÈ·ÙÈο Î·È Î·Ù¿ 35% ·fi ·ÊÚÈηÓÈο ÁÔÓ›‰È·; O‡Ù ·˘Ùfi fï˜ ÚÔηÏ› ÂÓÙ‡ˆÛË, ·fi ÁÂÓÂÙÈ΋ ¿Ô„Ë. ŒÓ· ·fi Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ Ù·ÍÈÓfiÌËÛ˘ ÙˆÓ Ê˘ÏÒÓ Â›Ó·È fiÙÈ Ë ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÌÈ·˜ ÏËı˘ÛÌȷ΋˜ ÔÌ¿‰·˜ Â›Ó·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·’ fi,ÙÈ Ë ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÌÂٷ͇ ÏËı˘ÛÌÈ·ÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ. Ÿˆ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó Ô ∫·‚¿ÏÈ-™ÊfiÚÙÛ· Î·È ÔÈ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘: «∞fi ÛÙ·ÙÈÛÙÈ΋˜ ÏÂ˘Ú¿˜, Ë ÁÂÓÂÙÈ΋ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÌÈ·˜ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÔÌ¿‰·˜ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏË Û ۇÁÎÚÈÛË Ì ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ÌÂٷ͇ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ». ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Ë ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ̤۷ Û ÌÈ· ÔÌ¿‰· Â›Ó·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·fi ÙËÓ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂȉÒÓ. °È·Ù›; ∆ËÓ ·¿ÓÙËÛË ‰›ÓÂÈ Ë ÂͤÏÈÍË: ™Â fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜, ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙÔ˘˜ ÌÈÎÚÔ‡˜, ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂÁ¿ÏË ÁÂÓÂÙÈ΋ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·. ∞˘Ù‹ Ë ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ÛÂ Â›Â‰Ô ·ÙfiÌÔ˘ Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÈ·˜ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ·˜ ÛˆÚ¢ÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜, ‰ÈfiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÔÏ˘ÌÔÚÊÈÛÌÔ› Ô˘ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Â›‰Ô˜ ÚÔËÁÔ‡ÓÙ·È ¯ÚÔÓÈο Ù˘ ‰È·ÛÔÚ¿˜ ÙÔ˘ ÛÙȘ Ë›ÚÔ˘˜, ›Ûˆ˜ ·ÎfiÌ· Î·È Ù˘ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹˜ ÙÔ˘, ÚÈÓ ·fi 500.000 ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ Ôχ. ™ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÏ˘ÌÔÚÊÈÛÌÔ›, ·ÏÏ¿ Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Û˘¯ÓfiÙËÙ˜, ÂÂȉ‹ Ë ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ›‰Ô˘˜ Â›Ó·È ÚfiÛÊ·ÙË, ¤¯ÔÓÙ·˜ ‰È·ÚΤÛÂÈ ›Ûˆ˜ ÙÔ ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ, ‹ Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ, ÙÔ˘ Û˘ÓÔÏÈÎÔ‡ ¯ÚfiÓÔ˘ ‡·Ú͢ ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜. ™˘ÓÂÒ˜, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·Ú¤ÏıÂÈ Â·Ú΋˜ ¯ÚfiÓÔ˜ ÁÈ· ÙË Û˘ÛÛÒÚ¢ÛË ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ·ÔÎϛۈÓ. (1944, Û. 19) ∫·È ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ·ӷϷ̂¿ÓÔ˘Ó (οÙÈ Ô˘ ·Í›˙ÂÈ Ó· ÙÔÓÈÛÙ› Í·Ó¿ Î·È Í·Ó¿) fiÙÈ: «∏ ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ ¯ˆÚÈÛÙÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ›ӷÈ, Û˘ÓÂÒ˜, ÌÈÎÚ‹, Â¿Ó Û˘ÁÎÚÈı› Ì ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi οı ·ÚÈ·˜ ÔÌ¿‰·˜ ‹ ·ÎfiÌË Î·È ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÂÓfi˜ Î·È ÌfiÓÔ ÏËı˘ÛÌÔ‡» (1994, Û. 19). ¶ÚfiÛÊ·Ù˜ ¤Ú¢Ó˜ ¤¯Ô˘Ó Ì¿ÏÈÛÙ· ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ·Ó ¤Ó·˜ ˘ÚËÓÈÎfi˜ fiÏÂÌÔ˜ η٤ÛÙÚÂÊ fiÏË ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·, ÂÎÙfi˜ ·fi ÌÈ· ÔÏÈÁ¿ÚÈıÌË ÔÌ¿‰· Èı·ÁÂÓÒÓ Ù˘ ∞˘ÛÙÚ·Ï›·˜, ÙÔ 85% Ù˘ ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ Homo sapiens ı· ‰È·ÙËÚÔ‡ÓÙ·Ó (CavalliSforza & Cavalli-Sforza 1995). ∆√ ∆∂§√™ ∆√À ƒ∞∆™π™ª√À ¶¿ÓÙÔÙ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Â›Ó·È ÂΛÓÔ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›·, fi¯È Ë ÔÌ¿‰· — Î·È ¿ÓÙÔÙ ÂΛÓÔ Ô˘ ÌÂÙÚ¿ Â›Ó·È Ò˜ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó Ù· ¿ÙÔÌ· ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, fi¯È ÙÔ Ò˜ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ ÔÌ¿‰Â˜. ∏ ‰È·›ÛÙˆÛË ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› Ô‡Ù ÙÔÓ Â˘-
276
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
Û‚‹ fiıÔ ÂÓfi˜ ÊÈÏÂχıÂÚÔ˘ Ô‡Ù ÊÚ·ÛÙÈÎfi ˘ÚÔÙ¤¯ÓËÌ· οÔÈÔ˘ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎÔ‡. ∂›Ó·È ¤Ó· ‰Â‰Ô̤ÓÔ Ù˘ ÂÍÂÏÈÎÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜, fiˆ˜ ÛËÌ›ˆÓÂ Î·È ¤Ó·˜ ÂÓÙÔÌÔÏfiÁÔ˜ ÙÔ 1948: «∏ Û‡Á¯ÚÔÓË Ù·ÍÈÓÔÌ›· Â›Ó·È ÚÔ˚fiÓ ÌÈ·˜ ·˘Í·ÓfiÌÂÓ˘ Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛ˘, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‚ÈÔÏfiÁˆÓ, Ù˘ ÌÔÓ·‰ÈÎfiÙËÙ·˜ οı ÌÂÌÔӈ̤ÓÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Î·È Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·˜ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÂÌÊ·ÓÈÛÙ› Û ÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ÏËı˘ÛÌfi ·Ùfïӻ. O ÂÓÙÔÌÔÏfiÁÔ˜ ·˘Ùfi˜ ›ÛÙ¢ ˆ˜ ÔÈ ÁÂÓÈ·ÛÂȘ ÙˆÓ Ù·ÍÈÓfiÌˆÓ ÁÈ· Ù· ›‰Ë, Ù· Á¤ÓË, ·ÎfiÌ· Î·È ÁÈ· ÙȘ ·ÓÒÙÂÚ˜ Ù·ÍÈÓÔÌÈΤ˜ ηÙËÁÔڛ˜ «Â›Ó·È Ôχ Û˘¯Ó¿ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÌÔÓ·‰ÈÎÒÓ ‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ Î·È ‰ÔÌÒÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ·ÙfïÓ, Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Î·ıfiÏÔ˘ Ì ÔÙȉ‹ÔÙ ı· ÌÔÚÔ‡Û ¤Ó·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÂÚ¢ÓËÙ‹˜ Ó· ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ». OÈ „˘¯ÔÏfiÁÔÈ, ÚÔÛı¤ÙÂÈ, ‚·Ú‡ÓÔÓÙ·È ÂÍ›ÛÔ˘ Ì ٤ÙÔȘ ‚‚ȷṲ̂Ó˜ ÁÂÓÈ·ÛÂȘ: «ŒÓ· ÔÓÙ›ÎÈ ÙÔÔıÂÙË̤ÓÔ Ì¤Û· Û ¤Ó·Ó Ï·‚‡ÚÈÓıÔ, Û‹ÌÂÚ·, ıˆÚÂ›Ù·È ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈÎfi ‰Â›ÁÌ· fiÏˆÓ ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ·ÙfïÓ, οı ›‰Ô˘˜ ÔÓÙÈÎÔ‡, ˘fi ÔÈÂÛ‰‹ÔÙÂ Û˘Óı‹Î˜ Î·È Û ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ¯ÚÔÓÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô — ¯ı˜, Û‹ÌÂÚ·, ·‡ÚÈÔ». ∫·È οÙÈ ·ÎfiÌ· ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ, Ù· Û˘ÏÏÔÁÈο ·˘Ù¿ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ÂÂÎÙ›ÓÔÓÙ·È ÒÛÙ ӷ ηχ„Ô˘Ó Î·È ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜: «ŒÍÈ Û΢ÏÈ¿, ·‰È¢ÎÚ›ÓÈÛÙ˘ Ú¿ÙÛ·˜ Î·È ¿ÁÓˆÛÙÔ˘ ÁÂÓ·ÏÔÁÈÎÔ‡ ‰¤ÓÙÚÔ˘, ÌÔÚ› Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ˆ˜ «Û΢ÏÈ¿» —ÂÓÓÔÒÓÙ·˜ οı ›‰Ô˜ Û·ÏÔ˘— ·ÏÏ¿ Ù· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ Ó· ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È ¿ÌÂÛ·, ‹ ¤ÛÙˆ ¤ÌÌÂÛ·, Û ۤӷ, ÛÙ· Í·‰¤ÚÊÈ· ÛÔ˘ Î·È Û οı ¿ÏÏÔÓ Ù‡Ô Î·È Î·ÙËÁÔÚ›· ·ÓıÚÒÔ˘» (Û. 17). ∞Ó Â›¯Â ÂÚÈÔÚÈÛÙ› ÛÙÔ Ó· ÌÈÏ¿ ÌfiÓÔ ÁÈ· ¤ÓÙÔÌ·, Ô ÂÓÙÔÌÔÏfiÁÔ˜ ·˘Ùfi˜ ı· ‹Ù·Ó Û¯ÂÙÈο ¿ÛËÌÔ˜. ∞ÏÏ¿ ÛÙÔ Ì¤ÛÔÓ Ù˘ ηÚȤڷ˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ¿ÊËΠ·fi ÙË ÌÂϤÙË ÂÓfi˜ Û¿ÓÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ûʋη˜ ÛÙË ÌÂϤÙË ÂÓfi˜ ÙÂÏ›ˆ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡ ˙ˆÈÎÔ‡ ›‰Ô˘˜ — ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. O˘ÛÈ·ÛÙÈο, ¤ıÂÛ ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÙÔ ÂÍ‹˜ ÂÚÒÙËÌ·: ·Ó ÔÈ ÛʋΘ ·ÚÔ˘Û›·˙·Ó ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÈÏfiÙËÙ·, fiÛÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È Ë ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙Ô˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ; ŒÙÛÈ, ηٿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1940, ¿Ú¯ÈÛ ÙË ‰ÈÂÍÔ‰ÈÎfiÙÂÚË ¤Ú¢ӷ Ô˘ ›¯Â ‰ÈÂÍ·¯ı› ¤ˆ˜ ÙfiÙ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎfiÙËÙ·. ∆Ô 1948, Ô ÕÏÊÚÂÓÙ ∫›ÓÛ¸ (A. Kinsey), Ô ÂÓÙÔÌÔÏfiÁÔ˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÂÍÔÏfiÁÔ˜, ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÙÔ ¤ÚÁÔ ™ÂÍÔ˘·ÏÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ¿ÚÚÂÓÔ˜ ·ÓıÚÒÔ˘ (Sexual Behavior in the Human Male). ™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi Ô ∫›ÓÛ¸ ·Ú·ÙËÚÔ‡Û fiÙÈ «Ù· ÈÛÙÔÚÈο Ô˘ ›¯Â ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ Ù˘ Ë ·ÚÔ‡Û· ¤Ú¢ӷ ηıÈÛÙÔ‡Ó ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Ë ÂÙÂÚÔÊ˘ÏÔÊÈÏ›· ‹ Ë ÔÌÔÊ˘ÏÔÊÈÏ›· ÔÏÏÒÓ ·ÙfiÌˆÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈ· ÂÈÏÔÁ‹ Ù‡Ô˘ “¿ÛÚÔ-Ì·‡ÚÔ”» (Kinsey, Pomeroy & Martin 1948, Û. 638). ªÔÚ› οÔÈÔ˜ Ó· Â›Ó·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È Ù· ‰‡Ô ‹ ÚÔÛˆÚÈÓ¿ ηӤӷ ·fi Ù· ‰‡Ô. ªÔÚ› οÔÈÔ˜ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ÙË ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ ÙÔ˘ ˙ˆ‹ ˆ˜ ÂÙÂÚÔÊ˘ÏfiÊÈÏÔ˜ Î·È Ó· Á›ÓÂÈ ÔÌÔÊ˘ÏfiÊÈÏÔ˜, ‹ ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊÔ. ∆Ô ‰Â ÔÛÔÛÙfi ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Ô˘ ÂÚÓ¿ ηÓ›˜ Û οı ÌÈ· ·fi ÙȘ ‰‡Ô ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÔÈΛÏÏÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈο ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ·ÙfiÌˆÓ ÙÔ˘ ÏËı˘ÛÌÔ‡. «§fiÁÔ˘ ¯¿ÚË»,
™YNEXH KAI ¢IAKPITA ME°E£H
277
¤ÁÚ·ÊÂ Ô ∫›ÓÛ¸, «˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÙfiÛÔ Û ÂÙÂÚÔÊ˘ÏÔÊÈÏÈΤ˜ fiÛÔ Î·È Û ÔÌÔÊ˘ÏÔÊÈÏÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ̤۷ ÛÙÔ ›‰ÈÔ ¤ÙÔ˜, ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ Ì‹Ó·, ÛÙËÓ ›‰È· ‚‰ÔÌ¿‰·, ‹ Î·È ÛÙËÓ ›‰È· Ë̤ڷ» (Û. 639). £· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ÚÔÛı¤ÛÔ˘ÌÂ, «·ÎfiÌË Î·È Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜». ™˘ÓÂÒ˜, η٤ÏËÁÂ Ô ∫›ÓÛ¸, «‰ÂÓ ‰ÈηÈÔÏÔÁÂ›Ù·È Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Î·Ó›˜ ÌfiÓÔÓ ‰‡Ô ›‰Ë ·ÙfïÓ, ÂÙÂÚÔÊ˘ÏfiÊÈÏÔ˘˜ Î·È ÔÌÔÊ˘ÏfiÊÈÏÔ˘˜, ÂÓÒ Ô ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÔÌÔÊ˘ÏfiÊÈÏÔ˘ ˆ˜ ÙÚ›ÙÔ˘ ʇÏÔ˘ ‰ÂÓ ·ÓÙÈηÙÔÙÚ›˙ÂÈ Î·ÌÈ¿ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË» (Û. 647). ∂ÂÎÙ›ÓÔÓÙ·˜ ÙË Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈ΋ ·˘Ù‹ ÛÙËÓ Ù·ÍÈÓÔÌ›· ÂÓ Á¤ÓÂÈ, Ô ∫›ÓÛ¸ Û˘Ó‹Á·Á ÙË ÌÔÓ·‰ÈÎfiÙËÙ· οı ·ÙfiÌÔ˘ (Ì ÌÈ· ڈ̷Ϥ· ÙÔÔı¤ÙËÛË ÎÚ˘Ì̤ÓË Û ۈÚ›· ÈӿΈÓ): OÈ ¿ÚÚÂÓ˜ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ‡Ô˘Ó ‰‡Ô ‰È·ÎÚÈÙÔ‡˜ ÏËı˘ÛÌÔ‡˜, ÙÔ˘˜ ÂÙÂÚÔÊ˘ÏfiÊÈÏÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÔÌÔÊ˘ÏfiÊÈÏÔ˘˜. O ÎfiÛÌÔ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ¯ˆÚÈÛÙ› Û ·ÌÓÔ‡˜ Î·È ÂÚ›ÊÈ·. ¢ÂÓ Â›Ó·È fiÏ· Ì·‡Ú· Ô‡Ù fiÏ· ¿ÛÚ·. ∞ÔÙÂÏ› ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë ·Ú¯‹ Ù˘ Ù·ÍÈÓÔÌ›·˜ ÙÔ fiÙÈ ÛÙË Ê‡ÛË Û·Ó›ˆ˜ ¤¯Ô˘Ì ӷ οÓÔ˘Ì Ì ‰È·ÎÚÈÙ¤˜ ηÙËÁÔڛ˜. ªfiÓÔÓ Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÓÔ˘˜ ÂÈÓÔ› ηÙËÁÔڛ˜ Î·È ÚÔÛ·ı› Ó· «ÛÙÚÈÌÒÍÂÈ» Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ Û ¯ˆÚÈÛÙ¤˜ ı˘Ú›‰Â˜. ∫¿ıÂ Ù˘¯‹ ÙÔ˘ ˙ˆÓÙ·ÓÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· Û˘Ó¯¤˜. ŸÛÔ ÓˆÚ›ÙÂÚ· ÙÔ Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ì ·˘Ùfi, Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÛÂÍÔ˘·ÏÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿, ÙfiÛÔ Ù·¯‡ÙÂÚ· ı· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì Ì ۷ʋÓÂÈ· ÙȘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ÛÂÍ. (Û. 639) O ∫›ÓÛ¸ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ÙË ÛËÌ·Û›· Ô˘ ¤¯ÂÈ Ë ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ·˘Ù‹ ÁÈ· Ù· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ËıÈ΋˜. ∂¿Ó ηÓfiÓ·˜ Â›Ó·È Ë ÔÈÎÈÏfiÙËÙ· Î·È Ë ÌÔÓ·‰ÈÎfiÙËÙ·, ÙfiÙ ÔÈ· ÌÔÚÊ‹ ËıÈ΋˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ηχ„ÂÈ fiϘ ÙȘ ·ÓıÚÒÈÓ˜ Ú¿ÍÂȘ; ∫·È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ÛÂÍÔ˘·ÏÈÎfiÙËÙ·, Ô ∫›ÓÛ¸ η٤ÁÚ·„ 250 ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂȘ ÁÈ· οı ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 10.000 ·ÓıÚÒÔ˘˜. ¢ËÏ·‰‹ 2,5 ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ‰Â‰Ô̤ӷ. ™¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜, Ô ∫›ÓÛ¸ η٤ÏËÍ ÛÙÔ ÂÍ‹˜ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·: «OÈ ·Ó·Ú›ıÌËÙÔÈ Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ› ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ·˘ÙÒÓ ÁÈ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ¿ÙÔÌ· ηıÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ Ï‹ıÔ˜ ÙˆÓ ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ Ú·ÎÙÈο ¿ÂÈÚÔ» (Christenson 1971, Û. 5). ™˘ÓÂÒ˜, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ fiÏ· Ù· Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ËıÈ΋˜ Â›Ó·È ·fiÏ˘Ù·, ·ÏÏ¿ fiÙÈ ÔÈ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Â›Ó·È ÂÓÙ˘ˆÛȷο ÌÂÁ¿Ï˜, fiÏ· Ù· ËıÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÌfiÓÔ ÙËÓ ÔÌ¿‰· Ô˘ Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÁÈ· Ó· ÎÚ›ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ (Î·È Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ Ù· ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ). ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÙfiÌÔ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜, Ô ∫›ÓÛ¸ ¤ÁÚ·Ê fiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ú·ÎÙÈο ηӤӷ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ Ó· ÛÙËÚ›˙ÂÈ «ÙËÓ ‡·ÚÍË ÔÈ·Û‰‹ÔÙ ÂÁÁÂÓÔ‡˜ ‰È·ÛÙÚÔÊ‹˜, ·ÎfiÌ· Î·È Û ¿ÙÔÌ· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙȘ ÛÂÍÔ˘·ÏÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ë ÎÔÈÓˆÓ›· ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ·Ô‰¤¯ÂÙ·È». ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, fiˆ˜ ¤‰ÂÈÍ Ì ÙÔ˘˜ ÂÎÙÂÓ¤ÛÙ·ÙÔ˘˜ ÛÙ·ÙÈÛÙÈÎÔ‡˜ ›Ó·Î¤˜ ÙÔ˘ Î·È ÙË ÏÂÙÔÌÂÚ‹ ÙÔ˘ ·Ó¿Ï˘ÛË, Ù· ÛÙÔȯ›· Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· «fiÙÈ
278
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ÔÈ ÈÔ ÔÏϤ˜ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ÛÂÍÔ˘·ÏÈΤ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ ı· Á›ÓÔÓÙ·Ó Î·Ù·ÓÔËÙ¤˜ ·fi ÙÔÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÎfiÛÌÔ, ·Ó ÌÔÚÔ‡Û ӷ Á›ÓÂÈ ÁÓˆÛÙfi ÙÔ ˘fi‚·ıÚÔ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ηıÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘Ó·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì·˜» (Kinsey, Pomeroy & Martin 1948, Û. 678). ∏ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· Â›Ó·È Î·Ù¿ ÙÔÓ ∫›ÓÛ¸ Ë «ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË fiÏˆÓ ÙˆÓ ‚ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ», ·ÏÏ¿ Î·È Ë ·Ú¯‹ ÂΛÓË Ô˘ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Ù›ÓÔ˘Ó Ó· ͯÓÔ‡Ó fiÙ·Ó «ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó ÔÈ Û˘Ó¿ÓıÚˆÔ› ÙÔ˘˜ Ó· ÛΤÊÙÔÓÙ·È Î·È Ó· Û˘ÌÂÚÈʤÚÔÓÙ·È Û‡Ìʈӷ Ì ÚfiÙ˘· Ô˘ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÈηÓÔÔÈÔ‡Ó ÙÔÓ ÓÔÌÔı¤ÙË, ‹ Ó· Â͢ËÚÂÙÔ‡Ó Ù· ȉÂÒ‰Ë Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÔÔ›· ÔÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔÈ ÓfiÌÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÊÙÈ·¯Ù›, ·ÏÏ¿ Ù· ÔÔ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ù¿ÏÏËÏ· ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ˙‹ÛÔ˘Ó ˘fi ÙËÓ ÈÛ¯‡ ÙÔ˘˜». O ∫›ÓÛ¸ η٤‰ÂÈÍ fiÙÈ ÂÓÒ «ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Û˘Ì‚¿ÛÂȘ, ÔÈ ÓÔÌÈΤ˜ ··ÁÔÚ‡ÛÂȘ Î·È ÔÈ ËıÈÎÔ› ÎÒ‰ÈΘ Ó· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó, fiˆ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ› ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, ÙËÓ Îˆ‰ÈÎÔÔ›ËÛË Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÂÌÂÈÚ›·˜», ‰ÂÓ ·‡Ô˘Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó, fiˆ˜ fiϘ ÔÈ ÛÙ·ÙÈÛÙÈΤ˜ Î·È ÏËı˘ÛÌȷΤ˜ ÁÂÓÈ·ÛÂȘ, «ÌÈÎÚ‹ ÛËÌ·Û›· fiÙ·Ó ÂÊ·ÚÌÔÛÙÔ‡Ó Û ÌÂÌÔӈ̤ӷ ¿ÙÔÌ·» (Christenson 1971, Û. 6). OÈ ÓfiÌÔÈ ·˘ÙÔ› Ì·˜ ϤÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÓÔÌÔı¤Ù˜ ·Ú¿ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË: OÈ Î·ÓÔÓÈÛÌÔ› ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ‰ËÌfiÛȘ ÂÍÔÌÔÏÔÁ‹ÛÂȘ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó. ∞˘Ùfi Ô˘ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· Â›Ó·È ÛˆÛÙfi ÁÈ· ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È Î·Îfi ÁÈ· ¤Ó· ¿ÏÏÔ. ∞˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ·Ì·ÚÙ›· Î·È ·Â¯ı¤˜ ÁÈ· οÔÈÔÓ ÌÔÚ› Ó· ·ÔÙÂÏ› ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ‰ÈÏ·ÓÔ‡ ÙÔ˘. ∆Ô Â‡ÚÔ˜ Ù˘ ·ÙÔÌÈ΋˜ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·˜, Û οıÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË, Â›Ó·È Û˘Ó‹ıˆ˜ Ôχ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ·’ fi,ÙÈ Â›Ó·È ÁÂÓÈο ηٷÓÔËÙfi. OÚÈṲ̂ӷ ·fi Ù· ‰ÔÌÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙˆÓ ÂÓÙfiÌˆÓ ÌÔ˘ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ·ÎfiÌ· Î·È Î·Ù¿ 1200%. ™Â οÔÈ· ÌÔÚÊÔÏÔÁÈο Î·È Ê˘ÛÈÔÏÔÁÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο, Ù· ÔÔ›· Â›Ó·È ‚·ÛÈο ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Ô˘ ÌÂÏÂÙÒ, Ë ‰È·ÊÔÚ¿ ÊÙ¿ÓÂÈ ÙÔ 12.000%. øÛÙfiÛÔ, ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Û˘Ì‚¿ÛÂȘ Î·È ÔÈ ËıÈÎÔ› ÎÒ‰ÈΘ Â›Ó·È ‰È·ÌÔÚʈ̤ÓÔÈ Û·Ó Ó· ‹Ù·Ó fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·ÓÔÌÔÈfiÙ˘ÔÈ. ∫Ú›ÓÔ˘ÌÂ, ÂÈ‚Ú·‚‡ԢÌÂ Î·È ÙÈ̈ÚÔ‡ÌÂ, ¯ˆÚ›˜ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ì ˘’ fi„ÈÓ ÙȘ ÔÈΛϘ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Ô˘ ·Ó·Î‡ÙÔ˘Ó fiÙ·Ó ÙfiÛÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ¿ÙÔÌ· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ÔÌÔÈfiÌÔÚʘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ. (Christenson 1971, Û. 7) ∆· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ∫›ÓÛ¸ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÊ·ÚÌÔÛÙÔ‡Ó Î·È Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙȘ Ê˘Ï¤˜. ¶Ò˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· Ù·ÍÈÓÔÌԇ̠ÙÔ˘˜ «ª·‡ÚÔ˘˜» ˆ˜ «ÂÏ¢ıÂÚ›ˆÓ ËıÒÓ» ‹ ÙÔ˘˜ «§Â˘ÎÔ‡˜» ˆ˜ «Â˘Ê˘Â›˜», fiÙ·Ó ÔÈ ›‰È˜ ÔÈ Î·ÙËÁÔڛ˜ —§Â˘Îfi˜ Î·È ª·‡ÚÔ˜, ÂÏ¢ıÂÚÈfiÙËÙ· Î·È Â˘Ê˘˝·— ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Î·Ï‡ÙÂÚ· ˆ˜ Û˘Ó¯‹ Î·È fi¯È ˆ˜ ‰È·ÎÚÈÙ¿ ÌÂÁ¤ıË; «∏ ‰È¯ÔÙÔÌÈ΋ ÔÈ-
™YNEXH KAI ¢IAKPITA ME°E£H
279
ÎÈÏfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏ› ÂÍ·›ÚÂÛË, ÂÓÒ Ë Û˘Ó¯‹˜ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· Â›Ó·È Ô Î·ÓfiÓ·˜, ÙfiÛÔ ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ fiÛÔ Î·È ÛÙ· ¤ÓÙÔÌ·», ‹Ù·Ó ÙÔ ÙÂÏÈÎfi Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ∫›ÓÛ¸. ¶·ÚÔÌÔ›ˆ˜, Î·È ÛÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÙÔ ÛˆÛÙfi Î·È ÙÔ Ï¿ıÔ˜ «¯ˆÚ›˜ Ó· Ï¿‚Ô˘Ì ˘’ fi„ÈÓ ÙȘ ·Ó·Ú›ıÌËÙ˜ ·Ú·ÏÏ·Á¤˜ ‰˘Ó·ÙÒÓ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÒÓ Ô˘ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ÌÂٷ͇ Ù˘ ·fiÏ˘Ù· Ï·Óı·Ṳ̂Ó˘ Î·È Ù˘ ·fiÏ˘Ù· ÛˆÛÙ‹˜». ªÂ ·˘Ùfi ˆ˜ ‰Â‰Ô̤ÓÔ, Ë ÂÏ›‰· ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÂͤÏÈÍË, fiˆ˜ Î·È ÁÈ· ÙË ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ÂͤÏÈÍË, ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·˜ Î·È Ù˘ ·ÙÔÌÈÎfiÙËÙ·˜: «∞˘Ù¤˜ ÔÈ ·ÙÔÌÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ˘ÏÈο Ì ٷ ÔÔ›· Ë Ê‡ÛË ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÈ ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô, ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÛÙÔÓ ÔÚÁ·ÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ. ™ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ¤ÁÎÂÈÙ·È Ë ÂÏ›‰· ÌÈ·˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ô˘ ·ÏÏ¿˙ÂÈ» (Christenson 1971, Û. 8-9). ™ÙȘ ∏¶∞, Ë Ê˘Ï‹ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛· Û˘¯Ó¿ Û˘Á¯¤ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. O fiÚÔ˜ «§Â˘Îfi˜ ‹ ∫·˘Î·ÛÔÂȉ‹˜», ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ‰ÂÓ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÛÙÔ «∫ÔÚ·ÙÔ-·ÌÂÚÈηÓfi˜» ·ÏÏ¿ ÛÙÔ «™Ô˘Ë‰Ô-·ÌÂÚÈηÓfi˜». ™ÙËÓ ÚÒÙË ÂÚ›ÙˆÛË ˘Ô‰ËÏÒÓÂÙ·È ÌÈ· ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓË Ê˘ÏÂÙÈ΋ ‹ ÁÂÓÂÙÈ΋ ˘fiÛÙ·ÛË, ÂÓÒ ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ¯ÔÓ‰ÚÈο ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿. ∆Ô 1995, Ë ÊÔÈÙËÙÈ΋ ÂÊËÌÂÚ›‰· ÙÔ˘ ∫ÔÏÂÁ›Ô˘ Occidental, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÂÚÁ¿˙ÔÌ·È, ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ fiÙÈ Û¯Â‰fiÓ ÔÈ ÌÈÛÔ› (46,8%) ·fi ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜ ‹Ù·Ó «¤Á¯ÚˆÌÔÈ». ¶ÚÔÛˆÈο, ¿ÓÙˆ˜, ¤¯ˆ ȉȷ›ÙÂÚË ‰˘ÛÎÔÏ›· ÛÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ Ê˘Ï‹˜ ÙˆÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ÊÔÈÙËÙÒÓ ÌÔ˘ ̤ۈ ÙˆÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ Ê˘ÏÂÙÈÎÒÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ, ‰ÈfiÙÈ ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ Ôχ ÌÂÁ¿ÏË ·Ó¿ÌÂÈÍË ÏËı˘ÛÌÒÓ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÂÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ·ÈÒÓˆÓ Ô˘ ¤Ú·Û·Ó. ÀÔı¤Ùˆ fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÊÔÈÙËÙ¤˜ ı· ·˘ÙÔ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È Ì ‰ÈÏ‹ Ê˘ÏÂÙÈ΋ ηٷÁˆÁ‹, ÌÈ· ¤ÓÓÔÈ· ·ÎfiÌ· ÈÔ ·Ú¿ÏÔÁË ·fi ÙȘ «Î·ı·Ú¤˜» Ê˘Ï¤˜. ∆Ô Ó· ÙÛÂοÚÂÈ Î·Ó›˜ ¤Ó· ÎÔ˘Ù¿ÎÈ Û ÌÈ· ÊfiÚÌ· Ô˘ ÚˆÙ¿ÂÈ ÙË Ê˘Ï‹ ÛÔ˘* —«∫·˘Î·ÛÔÂȉ‹˜», «πÛ·ÓfiʈÓÔ˜», «∞ÊÚÔ-·ÌÂÚÈηÓfi˜», «Èı·ÁÂÓ‹˜ ∞ÌÂÚÈηÓfi˜», «·ÛÈ·ÙÈ΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜ ∞ÌÂÚÈηÓfi˜»— Â›Ó·È ·ÛÙ‹ÚÈÎÙÔ Î·È ÁÂÏÔ›Ô. ∫·Ù’ ·Ú¯¿˜, ÙÔ «∞ÌÂÚÈηÓfi˜» ‰ÂÓ Â›Ó·È Ê˘Ï‹ — Û˘ÓÂÒ˜ ηÙËÁÔڛ˜ fiˆ˜ .¯. «∞ÊÚÔ-·ÌÂÚÈηÓfi˜» Î.Ù.Ï. ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ·ÏÒ˜ ÙË Û‡Á¯˘ÛË Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙȘ ∏¶∞ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ¤ÓÓÔȘ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ Ê˘Ï‹˜. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, fiÛÔ ›Ûˆ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÙÚ¤ÍÂÈ Î·Ó›˜; OÈ Èı·ÁÂÓ›˜ ∞ÌÂÚÈηÓÔ› Â›Ó·È ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ∞ÛÈ¿Ù˜, ·Ó ‰ÂÈ Î·Ó›˜ ÙËÓ ÚÔ¤ÏÂ˘Û‹ ÙÔ˘˜ ÚÈÓ ·fi 20.000 ‹ 30.000 ¯ÚfiÓÈ·, ÚÔÙÔ‡ ‰È·Û¯›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ µÂÚ›ÁÁÂÈÔ IÛıÌfi Ô˘ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË ¤ÓˆÓ ÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ Ì ÙËÓ ∞Û›·. ÕÏψÛÙÂ Î·È ÔÈ ∞ÛÈ¿Ù˜, ÚÈÓ ·fi ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¯ÚfiÓÈ·, ›¯·Ó Èı·ÓfiÙËÙ· ÊÙ¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ∞Û›· ·fi ÙËÓ ∞ÊÚÈ΋, Û˘ÓÂÒ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ «Èı·ÁÂÓ‹˜ ∞ÌÂÚÈηÓfi˜» Ì ÙÔ «·ÊÚÔ-·ÛÈ·ÙÔ-Èı·ÁÂÓ‹˜ ∞ÌÂÚÈηÓfi˜». ∆¤ÏÔ˜, ·Ó ÈÛ¯‡ÂÈ Ë «·ÊÚÈ*
™.Ù.M.: ÎÔÈÓ‹ Ú·ÎÙÈ΋ Û ·ÓÂÈÛÙËÌȷο ¤ÁÁÚ·Ê· ÛÙȘ H¶A.
280
MEPO™ TETAPTO. I™TOPIA KAI æEY¢O´™TOPIA
ηÓÈ΋» ıˆڛ· ÁÈ· ÙËÓ ÚԤϢÛË ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜ Ì·˜ (Ë ÂÔÓÔÌ·˙fiÌÂÓË «Out of Africa»), ‰ËÏ·‰‹ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ ÌfiÓÔÓ ·Ú¯ÈÎfi˜ ÙfiÔ˜ ηٷÁˆÁ‹˜, ÙfiÙ fiÏÔÈ ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Î·Ù¿ÁÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ∞ÊÚÈ΋. (O ∫·‚¿ÏÈ™ÊfiÚÙÛ· ÈÛÙ‡ÂÈ Û‹ÌÂÚ· ˆ˜ Ë ¤ÍÔ‰Ô˜ ·fi ÙËÓ ∞ÊÚÈ΋ ÌÔÚ› Ó· Û˘Ó¤‚Ë ›Ûˆ˜ Î·È ÚÈÓ ·fi ÌfiÏȘ 70.000 ¯ÚfiÓÈ·.) ∞ÎfiÌË ÎÈ ·Ó ·Ô‰Âȯı› ÔÚı‹ Ë ıˆڛ· ÙÔ˘ «ÔÏ˘ÂÏ·›Ô˘» (Ù˘ ÔÏÏ·Ï‹˜ Ê˘ÏÂÙÈ΋˜ ηٷÁˆÁ‹˜), Û ÙÂÏÈ΋ ·Ó¿Ï˘ÛË fiÏÔÈ ÔÈ ·ÓıÚˆ›‰Â˜ ÚÔ‹Ïı·Ó ·fi ÙËÓ ∞ÊÚÈ΋, Û˘ÓÂÒ˜ οı ∞ÌÂÚÈηÓfi˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÛÂοÚÂÈ ÙÔ ÎÔ˘Ù¿ÎÈ ‰›Ï· ÛÙÔÓ fiÚÔ «∞ÊÚÔ-·ÌÂÚÈηÓfi˜». ∏ ÌËÙ¤Ú· Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜ ÌÔ˘ ‹Ù·Ó °ÂÚÌ·Ó›‰·, ÂÓÒ Ô ·Ù¤Ú·˜ Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜ ÌÔ˘ ŒÏÏËÓ·˜. ∆ËÓ ÂfiÌÂÓË ÊÔÚ¿ Ô˘ ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙ› Ó· Û˘ÌÏËÚÒÛˆ οÔÈÔ Ù¤ÙÔÈÔ ¤ÓÙ˘Ô ı· ÙÛÂοڈ ÙËÓ ¤Ó‰ÂÈÍË «ÕÏÏÔ» Î·È ı· ÁÚ¿„ˆ ‰›Ï· ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· ÁÈ· ÙË Ê˘ÏÂÙÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ηٷÁˆÁ‹ ÌÔ˘: «∞ÊÚÔÂÏÏËÓÔ-ÁÂÚÌ·ÓÔ-·ÌÂÚÈηÓfi˜». ∫·È ı· Â›Ì·È Î·È ÂÚ‹Ê·ÓÔ˜ ÁÈ’ ·˘Ùfi!
MEPO™ ¶EM¶TO
H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
¶ËÁ¿˙ÂÈ Ë ÂÏ›‰· ·ÈÒÓÈ· ÛÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ù· ÛÙ‹ıË ¶ÔÙ¤ ÙÔ˘˜ ∆ÒÚ·, ¿ÓÙ· ª¤ÏÏÂÈ ÙÔ˘˜, Ó· Â›Ó·È Â˘ÏÔÁË̤ÓÔÈ Õ‚ÔÏ· Ë „˘¯‹, ·fi ÙÔÓ ‰ÈÎfi Ù˘ Ô›ÎÔ ·ÔÎÏÂÈṲ̂ÓË ∫¿ıÂÙ·È Î·È Ì·ÎÚËÁÔÚ› ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ Ô˘ ı¿ ’ÚıÂÈ. ∞Ï›, Ô ÊÙˆ¯fi˜ πӉȿÓÔ˜ Ì ْ ¿Ì·ıÔ Ì˘·Ïfi ¶Ô˘ ÛÙ· Ó¤ÊË ‚ϤÂÈ ÙÔÓ £Âfi, ÎÈ ·ÎÔ‡ÂÈ ÙÔÓ ÛÙÔÓ ·Á¤Ú·. ∆ËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ì¿ıÂÈ Ó· ÂÙ¿ ÂÚ‹Ê·ÓË ∂ÈÛÙ‹ÌË ª·ÎÚÈ¿ ÛÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘ Ù· ÂÚ¿ÛÌ·Ù·, „ËÏ¿ ÛÙÔÓ °·Ï·Í›·. ∫È fï˜, Ë º‡ÛË ·Ï‹, Ù˘ ÂÏ›‰·˜ ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ‰ÒÛÂÈ ¶¤Ú· ·fi ÙË ‚Ô˘ÓÔÎÔÚÊ‹ ¤Ó·Ó ÈÔ Ù·ÂÈÓfi ·Ú¿‰ÂÈÛÔ*. ∞ÏÂÍ¿ÓÙÂÚ ¶fiÔ˘ ¢ÔΛÌÈÔ ÂÚ› ·ÓıÚÒÔ˘ (An Essay on Man), 1733
*
Hope springs eternal in the human breast; / Man never Is, but always To be blest. / The soul, uneasy, and confin’d from home, / Rests and expatiates in a life to come. / Lo, the poor Indian! whose untutor’d mind / Sees God in clouds, or hears him in the wind; / His soul proud Science never taught to stray / Far as the solar walk or milky way; / Yet simple Nature to his hope has giv’n, / Behind the cloud-topp’d hill, an humbler heav’n.
14
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢P∞ ¶A°°§ø™™O MÔÚ› Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ó· ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ‰˘Ó·ÙÔ‡˜ ÎfiÛÌÔ˘˜;
O ÕÏÊÚÂÓÙ ƒ¿ÛÂÏ °Ô˘¿Ï·˜, Ô µÚÂÙ·Ófi˜ Ê˘ÛÈÔ‰›Ê˘ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔ fiÓÔÌ· ı· Ì›ÓÂÈ ÁÈ· ¿ÓÙ· Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ∫¿ÚÔÏÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘ ÂÂȉ‹ Û˘Ó-·Ó·Î¿Ï˘„ Ì ·˘ÙfiÓ ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ÂÈÏÔÁ‹˜, ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ Ó· ‚ÚÂÈ ¤Ó·Ó ÛÎÔfi ÁÈ· οı ‰ÔÌ‹ Î·È Î¿ıÂ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Ô˘ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÛÂ Û˘Ó¿ÓÙËÛ ȉȷ›ÙÂÚ˜ ‰˘ÛÎÔϛ˜. °È· ÙÔÓ °Ô˘¿Ï·˜, Ë Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ‰È·ÌfiÚʈÓ οı ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È Î·Ï¿ ÚÔÛ·ÚÌÔṲ̂ÓÔ˜ ÛÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘. ∏ ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ‚·Ú‡ÙËÙ· Ô˘ ¤‰ÈÓ ÛÙË Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔÓ Ô‰‹ÁËÛ Û ¤Ó· ›‰Ô˜ «˘ÂÚ-ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÛÌÔ‡». ™ÙÔ Ù‡¯Ô˜ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ Quarterly Review ÙÔ˘ ∞ÚÈÏ›Ô˘ 1869, ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â, ÚÔ˜ ÌÂÁ¿ÏË ·fiÁÓˆÛË ÙÔ˘ ¢·Ú‚›ÓÔ˘, fiÙÈ Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÂÁΤʷÏÔ˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Â›Ó·È ÂÍ ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ ÚÔ˚fiÓ Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ó¤Ó·˜ Ê˘ÛÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÒÛÙ ӷ ÚÔ·„ÂÈ ¤Ó·˜ ÂÁΤʷÏÔ˜ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ·Ê‡ÛÈΘ ȉÈfiÙËÙ˜, fiˆ˜ Â›Ó·È .¯. Ë ÈηÓfiÙËÙ· ¯ÂÈÚÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ·ÓÒÙÂÚˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÓÓÔÈÒÓ ‹ Ë ÈηÓfiÙËÙ· Ù˘ ·ÈÛıËÙÈ΋˜ ·fiÏ·˘Û˘. Èڛ˜ ÛÎÔfi, ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÂͤÏÈÍË. ∏ ÂÍ‹ÁËÛË Ô˘ ¤‰ˆÛÂ, ÏÔÈfiÓ, ‹Ù·Ó Ë ÂÍ‹˜: «ªÈ· ∂È΢ڛ·Ú¯Ë NfiËÛË ¤¯ÂÈ ÂȂϤ„ÂÈ ÙË ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ·˘ÙÒÓ, ηÙ¢ı‡ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· Î·È Î·ıÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ Ì ٤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ÙË Û˘ÛÛÒÚÂ˘Û‹ Ù˘, ÒÛÙ ӷ ·Ú·Á¿ÁÂÈ ÂÓ Ù¤ÏÂÈ ÌÈ· ÔÚÁ¿ÓˆÛË Â·ÚÎÒ˜ Ù¤ÏÂÈ·, ÒÛÙ ӷ ÂÈÙÚ¤ÂÈ, ‹ ·ÎfiÌË Î·È Ó· ÂÈÎÔ˘Ú›, ÙË Û˘Ó¯‹ ÚfiÔ‰Ô Ù˘ ÓÔËÙÈ΋˜ Î·È ËıÈ΋˜ Ì·˜ ʇÛ˘» (Û. 394). ¢ËÏ·‰‹, Ë ıˆڛ· Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË £ÂÔ‡. O °Ô˘¿Ï·˜ ˘¤ÂÛ ے ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ˘ÂÚ-ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÛÌfi ‰ÈfiÙÈ ›ÛÙ¢ ˆ˜ Ë ÂͤÏÈÍË fiÊÂÈÏ ӷ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ηχÙÂÚÔ˘˜ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡˜ Û ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Èı·ÓÔ‡˜ ÎfiÛÌÔ˘˜. ªÈ· Î·È ‰ÂÓ ÙÔ ¤Î·ÓÂ, ı· ¤Ú ӷ ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÔÈ· ¿ÏÏË ‰‡Ó·ÌË ÂÓ ‰Ú¿ÛÂÈ — ÌÈ· ·ÓÒÙÂÚË ÓfiËÛË. ∫·Ù¿ ÂÈÚˆÓÈÎfi ÙÚfiÔ, ÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› ıÂÔÏfiÁÔÈ, ÛÙËÓ ·Ó·ÙÚÔ‹
284
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
ÙˆÓ ÂÔÈı‹ÛÂˆÓ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛ·Ó ÔÈ ÂÍÂÏÈÎÙÈΤ˜ ıˆڛ˜ ÙÔ˘ °Ô˘¿Ï·˜, ›¯·Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ·ÚfiÌÔÈ· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù·. ∆Ô ÈÔ ‰È¿ÛËÌÔ Ù¤ÙÔÈÔ Âȯ›ÚËÌ· ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔÓ °Ô˘›ÏÈ·Ì ¶¤ÈÏ˘ (W. Paley), ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô º˘ÛÈ΋ ıÂÔÏÔÁ›· (Natural Theology, 1802), ·Ú¯›˙ÂÈ Ì ÙËÓ ·ÎfiÏÔ˘ıË ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ: ∫·ıÒ˜ ‰È·Û¯›˙ˆ ¤Ó· ¯¤ÚÛÔ ¯ˆÚ¿ÊÈ, ·˜ ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì fiÙÈ ÙÔ fi‰È ÌÔ˘ ¯Ù˘¿ Ù˘¯·›· ¿Óˆ Û ÌÈ· ¤ÙÚ· Î·È Ì ڈÙÔ‡Ó Ò˜ ‚Ú¤ıËΠÂΛ Ë ¤ÙÚ· ·˘Ù‹. £· ÌÔÚÔ‡Û· Ó· ··ÓÙ‹Ûˆ fiÙÈ, ·’ fi,ÙÈ ÁÓˆÚ›˙ˆ, Ë ¤ÙÚ· ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ¿ÓÙÔÙ ÂΛ… ∞ÏÏ¿ ·Ó ˘Ôı¤ÛÔ˘Ì fiÙÈ Â›¯· ‰ÂÈ ¤Ó· ÚÔÏfiÈ ¿Óˆ ÛÙÔ ¤‰·ÊÔ˜ Î·È Î¿ÔÈÔ˜ Ì ڈÙÔ‡Û Ҙ ‚Ú¤ıËΠÂΛ ÙÔ ÚÔÏfiÈ ·˘Ùfi, ‰ÂÓ ı· ÌÔ˘ ÂÚÓÔ‡ÛÂ Î·Ó ·fi ÙÔ Ì˘·Ïfi Ë ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ·¿ÓÙËÛ‹ ÌÔ˘ — ˆ˜, ·’ fi,ÙÈ ÁÓˆÚ›˙ˆ, ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ¿ÓÙÔÙ ÂΛ. øÛÙfiÛÔ, ÁÈ·Ù› Ó· Â›Ó·È ıÂÌÈÙ‹ Ë ·¿ÓÙËÛË ·˘Ù‹ ÁÈ· ÙËÓ ¤ÙÚ· Î·È fi¯È ÁÈ· ÙÔ ÚÔÏfiÈ; °È· ÙÔÓ ÂÍ‹˜ ÏfiÁÔ Î·È ÁÈ· Î·Ó¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ: ‰ÈfiÙÈ fiÙ·Ó ÂÍÂÙ¿˙Ô˘Ì ÙÔ ÚÔÏfiÈ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ fiÙÈ Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ̤ÚË ÙÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ÙÔÔıÂÙËı› Î·È Û˘Ó·ÚÌÔÏÔÁËı› ÁÈ· οÔÈÔÓ ÛÎÔfi. °È· ÙÔÓ ¶¤ÈÏ˘, ÙÔ ÚÔÏfiÈ ¤¯ÂÈ Î·Ù·Û΢·ÛÙ› ÁÈ· οÔÈÔÓ ÛÎÔfi, ¿Ú· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ ¤¯ÂÈ ÊÙÈ¿ÍÂÈ ¤Ó· ÔÓ ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÚfiıÂÛË. ∆Ô ÚÔÏfiÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÙÔÓ ˆÚÔÏÔÁÔÔÈfi, fiˆ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ¤Ó·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi — ÙÔÓ £Âfi. ŸÌˆ˜ ÙfiÛÔ Ô °Ô˘¿Ï·˜ fiÛÔ Î·È Ô ¶¤ÈÏ˘ ı· ‹Ù·Ó ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ó· ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó ·fi ÙȘ ‰È‰·¯¤˜ ÙÔ˘ µÔÏÙ·›ÚÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∫·ÓÙ›ÓÙ (Candide, 1759) ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔÓ ¢Ú· ¶¿ÁÁψÛÛÔ, ηıËÁËÙ‹ «ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎÔ-ıÂÔÏÔÁÔ-ÎÔÛÌÔÏÔÓÈÁÔÏÔÁ›·˜», Ô˘ ̤ۈ ÙÔ˘ ÔÚıÔ‡ ÏfiÁÔ˘, Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜ Î·È Ù˘ ·Ó·ÏÔÁ›·˜ «·¤‰ÂÈÍ» fiÙÈ ·˘Ùfi˜ Â‰Ò Â›Ó·È Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ‰˘Ó·ÙÒÓ ÎfiÛ̈Ó: «∫·Ù·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ˆ˜ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Â›Ó·È ·ÏÏÈÒ˜. ¢ÈfiÙÈ, ·ÊÔ‡ fiÏ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ Ì οÔÈÔÓ ÛÎÔfi, Ù· ¿ÓÙ· Â›Ó·È Î·Ù’ ·Ó¿ÁÎËÓ ÁÈ· ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ. ¶·Ú·ÙËÚԇ̠fiÙÈ ÔÈ Ì‡Ù˜ ¤¯Ô˘Ó ÊÙÈ·¯Ù› ÁÈ· Ó· ÊÔÚÔ‡Ó Á˘·ÏÈ¿ Î·È ¤ÙÛÈ ¤¯Ô˘Ì Á˘·ÏÈ¿. ∆· fi‰È· Â›Ó·È Û·Ê¤˜ fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó ηٷÛ΢·ÛÙ› ÁÈ· Ó· ÊÔÚÔ‡Ó ·ÓÙÂÏfiÓÈ·, ¤ÙÛÈ ¤¯Ô˘ÌÂ Î·È ·ÓÙÂÏfiÓÈ·» (1985, Û. 238). O ·Ú·ÏÔÁÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ ·˘ÙÒÓ Â›Ó·È ÛÎfiÈÌÔ˜, ηıÒ˜ Ô µÔÏÙ·›ÚÔ˜ ·¤ÚÚÈÙ ηÙËÁÔÚËÌ·ÙÈο ÙÔ «·ÁÁψÛÛÈ·Ófi» ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· fiÙÈ Ù· ¿ÓÙ· Â›Ó·È ‚¤ÏÙÈÛÙ· Û ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Èı·ÓÔ‡˜ ÎfiÛÌÔ˘˜. ∏ ʇÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù¤ÏÂÈ· ۯ‰ȷṲ̂ÓË Î·È ·˘Ùfi˜ Â‰Ò ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ Èı·Ófi˜ ÎfiÛÌÔ˜. ∂›Ó·È ·ÏÒ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ˙Ô‡ÌÂ, Ì ÙȘ ȉÈÔÚÚ˘ı̛˜ ÙÔ˘, Ì ٷ Ù˘¯·›· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Î·È Ì ٷ ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘. °È· ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ë ÂÏ›‰· ·Ó·‚χ˙ÂÈ ·ÈÒÓÈ·: ·Ó ·˘Ùfi˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô ¿ÚÈÛÙÔ˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ÎfiÛ̈Ó, Û‡ÓÙÔÌ· ı· Á›ÓÂÈ.
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢PA ¶A°°§ø™™O
285
∏ ÂÏ›‰· ·˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ËÁ‹ Ô˘ ÙÚÔÊÔ‰ÔÙ› ÙȘ ıÚËÛΛ˜, ÙÔ˘˜ ̇ıÔ˘˜, ÙȘ ÚÔÏ‹„ÂȘ Î·È ÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Ù‡Ô˘ «N¤·˜ ∂Ô¯‹˜». ¢ÂÓ Ì·˜ Í·ÊÓÈ¿˙ÂÈ, Ê˘ÛÈο, ÙÔ fiÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÂÏ›‰Â˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÓÙÔ‡, Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ·ÏÏ¿ ı· ÂÚÈ̤ӷÌÂ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ó· ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ Ù¤ÙÔÈ· ¢¯ÔÏfiÁÈ·. °È·Ù› ı· Ú¤ÂÈ, fï˜, Ó· ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ì οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ; ™ÙÔ Î¿Ùˆ-οو Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Á›ÓÂÙ·È ·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰È·Ó¤ÔÓÙ·È ·fi Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂÏ›‰Â˜, «ÈÛÙ‡ˆ» Î·È ÂÈı˘Ì›Â˜. ŸÛÔ ÎÈ ·Ó ı·˘Ì¿˙ˆ ÙÔÓ ÕÏÊÚÂÓÙ ƒ¿ÛÂÏ °Ô˘¿Ï·˜, ÂÎ ÙˆÓ ˘ÛÙ¤ÚˆÓ Â›Ó·È Â‡ÎÔÏÔ Ó· ‰ÂÈ Î·Ó›˜ Ò˜ ÔÈ ÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ¤Ó·Ó ηχÙÂÚÔ ÎfiÛÌÔ ÂËÚ¤·Û·Ó ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ. ™›ÁÔ˘Ú·, fï˜, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ¤¯ÂÈ ÚÔԉ‡ÛÂÈ ¤ÎÙÔÙÂ, ¤ÙÛÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È; Ÿ¯È! ¶Ï‹ıÔ˜ ‚È‚Ï›ˆÓ, Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÚ·Ì̤ӷ ·fi Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ Î·È ÎÔÛÌÔÏfiÁÔ˘˜, Ì·ÚÙ˘ÚÔ‡Ó ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ÂÏ›‰· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ·Ó·‚χ˙ÂÈ ·ÈÒÓÈ· ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË fiÛÔ Î·È ÛÙË ıÚËÛΛ·. ∆· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ ºÚ›ÓÙÁÈÔÊ ∫¿Ú· ∆Ô ∆·fi Î·È Ë Ê˘ÛÈ΋ (1975) ηÈ, ȉ›ˆ˜, ∆Ô ÔÚÈ·Îfi ÛËÌÂ›Ô (The Turning Point, 1982) ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó Â˘ı¤ˆ˜ ÙË Ì›ÍË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, Ù˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ÂÏ›‰·˜ ÁÈ· ¤Ó·Ó ηχÙÂÚÔ ÎfiÛÌÔ. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ∏ ›ÛÙË ÂÓfi˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡ (The Faith of a Physicist, 1994) ÙÔ˘ ∆˙ˆÓ ¶fiÏÎÈÓÁίÔÚÓ (J. Polkinghorne), ÂÓfi˜ ηıËÁËÙ‹ £ÂˆÚËÙÈ΋˜ º˘ÛÈ΋˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÙÔ˘ ∫·›ÌÚÈÙ˙ Ô˘ ¤ÁÈÓ ·ÁÁÏÈηÓfi˜ ÈÂÚ¤·˜, ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ë Ê˘ÛÈ΋ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ù· «ÈÛÙ‡ˆ» Ù˘ ™˘Ófi‰Ô˘ Ù˘ NÈη›·˜, Ù· ÔÔ›· ‚·Û›˙ÔÓÙ·È Û ÌÈ· ‰È·Ù‡ˆÛË Ù˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ›ÛÙ˘ ÙÔ˘ 4Ô˘ Ì.Ã. ·ÈÒÓ·. ∆Ô 1995, Ô Ê˘ÛÈÎfi˜ ¶ˆÏ N٤ȂȘ (P. Davis) ΤډÈÛ ÙÔ ·Í›·˜ 1 ÂηÙÔÌÌ˘Ú›Ô˘ ‰ÔÏ·Ú›ˆÓ BÚ·‚Â›Ô ∆¤ÌÏÙÔÓ (Templeton) ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, ÁÈ· ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ O ÓÔ˘˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡ (The Mind of God). øÛÙfiÛÔ, Ë ÛÔ‚·ÚfiÙÂÚË ·ÚfiÌÔÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÚÔ˜ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË ·˘Ù‹, fiˆ˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È, ¤ÁÈÓ Ì ‰‡Ô ‚È‚Ï›·: ÙËÓ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∫ÔÛÌÔÏÔÁÈ΋ ∞Ú¯‹ (Anthropic Cosmological Principle, 1986) ÙˆÓ ∆˙ˆÓ ª¿ÚÔÔ˘ (J. Barrow) Î·È ºÚ·ÓÎ ∆›ÏÂÚ (F. Tipler) Î·È ÙË º˘ÛÈ΋ Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜: ™‡Á¯ÚÔÓË ÎÔÛÌÔÏÔÁ›·, £Âfi˜ Î·È Ë ·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ (The Physics of Immortality: Modern Cosmology, God and the Resurrection of the Dead, 1994) ÙÔ˘ ºÚ·ÓÎ ∆›ÏÂÚ. ™ÙÔ ÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô, ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ ÙÔ Û‡Ì·Ó ¤¯ÂÈ Û¯Â‰È·ÛÙ› ηٿ ÓÔ‹ÌÔÓ· ÙÚfiÔ Î·È ¿Ú· ·fi ¤Ó·Ó ÓÔ‹ÌÔÓ· ۯ‰ȷÛÙ‹ (ÙÔÓ £Âfi). ™ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ, Ô ∆›ÏÂÚ ÂÏ›˙ÂÈ Ó· ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ ÙÔ˘ ˆ˜ ÙfiÛÔ ·˘ÙÔ› fiÛÔ Î·È Î¿ı ¿ÏÏÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ı· ·Ó·ÛÙËıÔ‡Ó ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ·fi ¤Ó·Ó ˘ÂÚ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹. OÈ ÚÔÛ¿ıÂȘ ·˘Ù¤˜ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Â‰›Ô ÌÂϤÙ˘ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ Ë ÂÏ›‰· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙȘ ÂÔÈı‹ÛÂȘ, ·ÎfiÌ· Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÈÔ ÚÔˆıË̤ÓË ÂÈÛÙ‹ÌË. ∫·ıÒ˜ ‰È¿‚·˙· ÙË º˘ÛÈ΋ Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜ Î·È Û˘˙ËÙÔ‡Û· Ì ÙÔÓ Û˘ÁÁڷʤ· Ù˘, ‰È¤ÎÚÈÓ· ηı·Ú¿ ÙÔ˘˜ ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌÔ‡˜ ÌÂٷ͇ ∆›ÏÂÚ, °Ô˘¿Ï·˜ Î·È ¶¤ÈÏ˘. O ∆›ÏÂÚ, fiˆ˜ Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛ·, Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÌÂÙ·ÌÊÈÂṲ̂-
286
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
ÓÔ˜ ¢Ú ¶¿ÁÁψÛÛÔ˜, ¤Ó·˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ˘ÂÚ-ÚÔÛ·ÚÌÔÛÙÈÛÙ‹˜, ¤Ó·˜ Ê˘ÛÈÎfi˜ ıÂÔÏfiÁÔ˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ·. (ŸÙ·Ó ¿ÎÔ˘Û ÙËÓ ·Ó·ÏÔÁ›· ·˘Ù‹, Ô ∆›ÏÂÚ ·Ú·‰¤¯ÙËΠˆ˜ Â›Ó·È ¤Ó·˜ «ÚÔԉ¢ÙÈÎfi˜» Ô·‰fi˜ ÙÔ˘ ·ÁÁψÛÛÈÛÌÔ‡.) ∆Ô Î·Ï¿ ÂÎ·È‰Â˘Ì¤ÓÔ Ì˘·Ïfi ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ ÙÔÓ ¤Î·Ó ӷ ÎÏ›ÛÂÈ ÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙÔ˘ ∞ÏÂÍ¿ÓÙÂÚ ¶fiÔ˘ Î·È Ó· Á›ÓÂÈ Ô ÈӉȿÓÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ¢ÔΛÌÈÔ ÂÚ› ·ÓıÚÒÔ˘ (‚Ï. ÙÔ ÌfiÙÙÔ Î¿Ùˆ ·fi ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ¤ÌÙÔ˘ ̤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡), ·Ó Î·È Ô ∆›ÏÂÚ ‚ϤÂÈ ÙÔÓ £Âfi fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙ· Û‡ÓÓÂÊ· Î·È ÛÙÔÓ ·Á¤Ú·, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ËÏÈ·ÎÔ‡˜ ÂÚÈ¿ÙÔ˘˜ ·Ó¿ ÙÔ Û‡Ì·Ó, ΢ÓËÁÒÓÙ·˜ fi¯È ¤Ó·Ó ÈÔ Ù·ÂÈÓfi ·ÏÏ¿ ¤Ó·Ó ÈÔ Ì·Ù·Èfi‰ÔÍÔ ·Ú¿‰ÂÈÛÔ. ¶ÔÈÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ÙȘ «·ÁÁψÛÛÈΤ˜» ÙÔ˘ Ù¿ÛÂȘ — ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Ó· ·Ó·ÁÔÚ‡ÛÂÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ·˘Ùfi ˆ˜ ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Èı·ÓÔ‡˜; ∞fi Ù· ÓÈ¿Ù· ÙÔ˘ Ô ∆›ÏÂÚ Â›¯Â ÈÛÙ¤„ÂÈ ÛÙÔ ÛÏfiÁÎ·Ó Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ Dupont, «Î·Ï‡ÙÂÚË ˙ˆ‹ ̤ۈ Ù˘ ¯ËÌ›·˜», Î·È Û fiÏ· Ù· Û˘Ì·Ú·Ì·ÚÙÔ‡ÓÙ· — ÙËÓ Î·ı·Ú‹ ÚfiÔ‰Ô Ì¤Ûˆ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ∂ÓıÔ˘ÛÈ·Ṳ̂ÓÔ˜ ·fi ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ˘Ú·‡ÏˆÓ Redstone Î·È ·fi ÙËÓ Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· ÛÙ·Ï› ¿ÓıÚˆÔ˜ ÛÙË ™ÂÏ‹ÓË, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ô ∆›ÏÂÚ Û ËÏÈΛ· 8 ÂÙÒÓ Â›¯Â ÛÙ›ÏÂÈ ÁÚ¿ÌÌ· ÛÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ °ÂÚÌ·Ófi ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ· µ¤ÚÓÂÚ ÊÔÓ ªÚ¿Ô˘Ó (W. von Braun), Ô˘ ‹Ù·Ó ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ˘ ·ÌÂÚÈηÓÈÎÔ‡ ˘Ú·˘ÏÈÎÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜. «∞˘Ù‹ Ë ·›ÛıËÛË Ù˘ ·ÂÚÈfiÚÈÛÙ˘ Ù¯ÓÈ΋˜ ÚÔfi‰Ô˘ ‹Ù·Ó ÂΛÓÔ Ô˘ ÎÈÓËÙÔÔÈÔ‡Û ÙÔÓ µ¤ÚÓÂÚ ÊÔÓ ªÚ¿Ô˘Ó Î·È Ô˘ ˘‹ÚÍ ¿ÓÙÔÙ ΛÓËÙÚÔ ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÌÔ˘» (1995). ªÂÁ·ÏˆÌ¤ÓÔ˜ ÛÙË ÌÈÎÚ‹ ·ÁÚÔÙÈ΋ fiÏË ∞ÓÙ·ÏÔ‡˙È· Ù˘ ¶ÔÏÈÙ›·˜ ∞Ï·Ì¿Ì·, fiÔ˘ ÙÂÏ›ˆÛ ÙÔ Á˘ÌÓ¿ÛÈÔ ·ÚÈÛÙ‡ÔÓÙ·˜, ÙÔ 1965, Ô ∆›ÏÂÚ Â›¯Â ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ, ÛÙËÓ ÙÈÌËÙÈ΋ ÔÌÈÏ›· Ù˘ ·ÔÊÔ›ÙËÛ˘, Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ Î·Ù¿ ÙÔ˘ ‰È·¯ˆÚÈÛÌÔ‡ §Â˘ÎÒÓ Î·È ª·‡ÚˆÓ ÛÙ· ·ÌÂÚÈηÓÈο Û¯ÔÏ›·. ™ÙËÓ ÂÓ‰Ô¯ÒÚ· ÙÔ˘ ∞ÌÂÚÈηÓÈÎÔ‡ NfiÙÔ˘, ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1960, Ë ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ηıfiÏÔ˘ ‰ËÌÔÊÈÏ‹˜, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓË ·fi ¤Ó·Ó 17¯ÚÔÓÔ. O ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ —‰ÈÎËÁfiÚÔ˜ Ô˘ ÂÎÚÔÛˆÔ‡ÛÂ Û˘¯Ó¿ ·ÏÔ‡˜ Ôϛ٘ ÛÙȘ ·ÓÙȉÈ˘ ÙÔ˘˜ Ì ÌÂÁ¿Ï˜ ÂÙ·ÈÚ›˜ Î·È Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó ›Û˘ ηٿ ÙÔ˘ Ê˘ÏÂÙÈÎÔ‡ ‰È·¯ˆÚÈÛÌÔ‡— ¤ÌÂÈÓ ӷ ÌËÓ ‰ËÌÔÛÈÔÔÈ‹ÛÂÈ Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ Ù¤ÙÔȘ ÙÔÏÌËÚ¤˜ ·fi„ÂȘ, ·ÊÔ‡ Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘ ı· ¤Ú ӷ ·Ú·Ì›ÓÂÈ ÛÙËÓ fiÏË Î·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó·¯ÒÚËÛË ÙÔ˘ ºÚ·ÓÎ ÁÈ· ÙÔ ·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ. ¶·Ú¿ (‹ ›Ûˆ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜) ÙÔ˘ fiÙÈ ·Ó·ÙÚ¿ÊËΠˆ˜ NfiÙÈÔ˜ µ·ÙÈÛÙ‹˜*, Ì ÈÛ¯˘Ú¤˜ ÊÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙÈΤ˜ ÂȉڿÛÂȘ, Ô ∆›ÏÂÚ Ï¤ÂÈ ˆ˜ ‹Ù·Ó ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÙ‹˜ ‹‰Ë ÛÙ· 16 ÙÔ˘. ªÂÁ·ÏˆÌ¤ÓÔ˜ Û ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ ·ÓÒÙÂÚ˘ ÌÂÛ·›·˜ Ù¿Í˘ ·fi ¤Ó·Ó ÔÏÈÙÈο ÊÈÏÂχıÂÚÔ ·Ù¤Ú· Î·È ÌÈ· ·ÔÏÈÙÈ΋ ÌËÙ¤Ú·, Ô ∆›ÏÂÚ Â›Ó·È ÚˆÙfiÙÔÎÔ˜. ¤¯ÂÈ ¤Ó·Ó ·‰ÂÏÊfi Ù¤ÛÛÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· ÌÈÎÚfiÙÂÚfi ÙÔ˘. *
™.Ù.M.: ¶ÈÛÙfi˜ Û˘ÓÙËÚËÙÈ΋˜ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋˜ EÎÎÏËÛ›·˜ ÙˆÓ ∏¶∞.
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢PA ¶A°°§ø™™O
287
∆È ÛËÌ·Û›· ¤¯ÂÈ Ë ÛÂÈÚ¿ Á¤ÓÓËÛ˘; O ºÚ·ÓÎ ™¿ÏÔÁԢ¸ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ ÌÈ· ÔÏ˘·Ú·ÌÂÙÚÈ΋ ÌÂϤÙË Û˘Û¯¤ÙÈÛ˘ (1996), ÛÙËÓ ÔÔ›· ÂͤٷÛ ÙËÓ Ù¿ÛË ÚÔ˜ ·fiÚÚÈ„Ë ‹ ·Ô‰Ô¯‹ ·ÈÚÂÙÈÎÒÓ ıˆÚÈÒÓ, ‚·ÛÈ˙fiÌÂÓÔ˜ Û ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ «ËÌÂÚÔÌËÓ›· ÚÔÛ¯ÒÚËÛ˘ ÛÙË Ó¤· ıˆڛ·, ËÏÈΛ·, ʇÏÔ, ÂıÓÈÎfiÙËÙ·, ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ Ù¿ÍË, ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ·‰ÂÏÊÒÓ, ‚·ıÌfi˜ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˘ ·ʋ˜ Ì ÙÔ˘˜ ÚˆÙÂÚÁ¿Ù˜ Ù˘ Ó¤·˜ ıˆڛ·˜, ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ Î·È ÔÏÈÙÈΤ˜ ·fi„ÂȘ, ‰›Ô ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÂÍÂȉ›Î¢Û˘, ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ‰È·ÎÚ›ÛÂȘ Î·È ‚Ú·‚‡ÛÂȘ, ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË (ÙÚÂȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ› ÙÚfiÔÈ ÛÙ¿ıÌÈÛ˘), ıÚ‹ÛÎÂ˘Ì·, Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜, Ù·Í›‰È·, ÌÔÚʈÙÈÎfi ›‰Ô, ۈ̷ÙÈΤ˜ ·Ó·Ëڛ˜ Î·È ËÏÈΛ· ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ηٿ ÙË Á¤ÓÓËÛË». ÃÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÌÔÓ٤Ϸ ÔÏÏ·Ï‹˜ ·ÏÈÓ‰ÚfiÌËÛ˘ (multiple regression models), Ô ™¿ÏÔÁԢ¸ ·Ó·Î¿Ï˘„Â, ·Ó·Ï‡ÔÓÙ·˜ ¿Óˆ ·fi 1.000.000 ÛËÌ›· ‰Â‰Ô̤ӈÓ, fiÙÈ Ë ÛÂÈÚ¿ Á¤ÓÓËÛ˘ ‹Ù·Ó Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ô˘ ÂËÚ¤·˙ ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈ΋ ‰ÂÎÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙÔÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÓˆÙÂÚÈÛÌfi. ™˘Ì‚Ô˘Ï¢fiÌÂÓÔ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi 100 ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, Ô ™¿ÏÔÁԢ¸ ÙÔ˘˜ ˙‹ÙËÛ ӷ ÂÎÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó ÙË ÛÙ¿ÛË 3.892 ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó Û 28 ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÛÂȘ ·fi ÙÔ 1543 Ò˜ ÙÔ 1967. O ™¿ÏÔÁԢ¸, ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔ˜ Ô ›‰ÈÔ˜, ·Ó·Î¿Ï˘„ ˆ˜ Ë Èı·ÓfiÙËÙ· ·Ô‰Ô¯‹˜ ÌÈ·˜ ÚËÍÈΤÏ¢ı˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ȉ¤·˜ Â›Ó·È 3,1 ÊÔÚ¤˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÁÈ· ÙÔ˘˜ ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔ˘˜ ·’ fi,ÙÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÚˆÙfiÙÔÎÔ˘˜. °È· ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈΤ˜ ·ӷÛÙ¿ÛÂȘ, Ë ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Èı·ÓfiÙËÙ· Â›Ó·È 4,7 ÊÔÚ¤˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË. «∏ Èı·ÓfiÙËÙ· οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ Ó· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ù˘¯·›· Â›Ó·È Ú·ÎÙÈο ÌˉÂÓÈ΋», ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô ™¿ÏÔÁԢ¸. πÛÙÔÚÈο ÌÈÏÒÓÙ·˜, ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ηٷ‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ fiÙÈ: «ÔÈ ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔÈ ¤¯Ô˘Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÂÈÛ·Á¿ÁÂÈ Î·È ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ Ì›˙ÔÓ˜ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜, ·Ú¿ ÙȘ ‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÙˆÓ ÚˆÙfiÙÔÎˆÓ Û˘Ó·‰¤ÏÊˆÓ ÙÔ˘˜. ∞ÎfiÌ· Î·È fiÙ·Ó ÔÈ Î‡ÚÈÔÈ ÚˆÙÂÚÁ¿Ù˜ ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ıˆڛ·˜ Ù˘¯·›ÓÂÈ Ó· Â›Ó·È ÚˆÙfiÙÔÎÔÈ —fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙÔ˘ N‡وӷ, ÙÔ˘ ∞˚ÓÛÙ¿ÈÓ Î·È ÙÔ˘ §·‚Ô˘·˙Ȥ— ÔÈ ·ÓÙ›·ÏÔ› Ù˘ Ù›ÓÔ˘Ó Ó· ›ӷÈ, ˆ˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ, ÚˆÙfiÙÔÎÔÈ Î·È ÔÈ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ ηٿ ηÓfiÓ· ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔÈ» (Û. 6). °È· Ó· ¤¯ÂÈ Â›Û˘ ¤Ó· ›‰Ô˜ «ÔÌ¿‰·˜ ÂϤÁ¯Ô˘», Ô ™¿ÏÔÁԢ¸ ÂͤٷÛ ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÌÔÓ·¯Ô·›‰È· Î·È ‰È·›ÛÙˆÛ fiÙÈ Ù· ÌÔÓ·¯Ô·›‰È· ηٷϷ̂¿ÓÔ˘Ó ÂӉȿÌÂÛË ı¤ÛË ÌÂٷ͇ ÚˆÙfiÙÔÎˆÓ Î·È ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎˆÓ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ‹ ÙÔ˘˜ Û ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈΤ˜ ıˆڛ˜. °È·Ù› ›ӷÈ, ÏÔÈfiÓ, ÔÈ ÚˆÙfiÙÔÎÔÈ ÈÔ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎÔ› Î·È ÁÈ·Ù› ÂËÚ¿˙ÔÓÙ·È Â˘ÎÔÏfiÙÂÚ· ·fi ÙȘ ·˘ıÂÓٛ˜; °È· ÔÈÔÓ ÏfiÁÔ Â›Ó·È ÔÈ ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔÈ ÈÔ ÊÈÏÂχıÂÚÔÈ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂÈÚÚ›˜ ÛÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁÈ΋ ·ÏÏ·Á‹; OÈ ÚˆÙfiÙÔÎÔÈ, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÂȉ‹ Â›Ó·È Ù· ÚÒÙ· ·È‰È¿ ÌÈ·˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜, Á›ÓÔÓÙ·È ‰¤ÎÙ˜ ·ÚÎÂÙ¿ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˘ ÚÔÛÔ¯‹˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÙÔ˘˜ Û ۯ¤ÛË Ì ÙÔ˘˜ ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔ˘˜, ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·Ú·¯ˆÚÂ›Ù·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË
288
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
ÂÏ¢ıÂÚ›·, Á›ÓÂÙ·È ÏÈÁfiÙÂÚË «Î·Ù‹¯ËÛË» fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙȘ ΢ڛ·Ú¯Â˜ ȉÂÔÏÔÁ›Â˜ Î·È ‰ÂÓ ··ÈÙÂ›Ù·È Ó· Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ˘¿ÎÔ˘ÔÈ ÚÔ˜ ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·. OÈ ÚˆÙfiÙÔÎÔÈ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÁÂÓÈο ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ¢ı‡Ó˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤Ó˘ Ù˘ ÊÚÔÓÙ›‰·˜ ÙˆÓ ÓÂfiÙÂÚˆÓ ·‰ÂÏÊÒÓ ÙÔ˘˜, Î·È ¤ÙÛÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È Û ˘ÔηٿÛٷٷ ÁÔÓ¤ˆÓ. OÈ ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔÈ Â›Ó·È Û˘¯Ó¿ ÈÔ ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂ÓÔÈ ·fi ÙË ÁÔÓÈ΋ ÂÍÔ˘Û›· ηÈ, Û˘ÓÂÒ˜, ÏÈÁfiÙÂÚÔ ˘¿ÎÔ˘ÔÈ Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÂÈÚÚ›˜ ÛÙËÓ ˘ÈÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ Î˘Ú›·Ú¯ˆÓ ·fi„ˆÓ. O ™¿ÏÔÁԢ¸, ¤¯ÂÈ ÚÔˆı‹ÛÂÈ ÙË Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈ΋ ·˘Ù‹ ¤Ó· ‚‹Ì· ·Ú·¤Ú·, ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·˜ ¤Ó· ‰·Ú‚›ÓÂÈÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ·‰ÂÏÊÈÎÔ‡ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ù· ·È‰È¿ Â›Ó·È ˘Ô¯Úˆ̤ӷ Ó· ·ÓÙ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÁÔÓÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÂΠ̤ÚÔ˘˜ ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ ÙÔ˘˜. OÈ ÚˆÙfiÙÔÎÔÈ Â›Ó·È ÈÔ ÌÂÁ·ÏfiÛˆÌÔÈ, Ù·¯‡ÙÂÚÔÈ Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˘ ËÏÈΛ·˜ Î·È ˆ˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÙË ÌÂÚ›‰· ÙÔ˘ ϤÔÓÙÔ˜ ÙˆÓ ·Ú·¿Óˆ ·Á·ıÒÓ. OÈ ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔÈ, ÁÈ· Ó· ÌÂÁÈÛÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó Ù· ÔʤÏË Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜, Í·ÓÔ›ÁÔÓÙ·È Û Ӥ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. ∞˘Ùfi ÂÍËÁ› Î·È ÙÔ ÁÈ·Ù› ÔÈ ÚˆÙfiÙÔÎÔÈ Ù›ÓÔ˘Ó Ó· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÈÔ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚƠ̂˜ ·fi ÙÔ˘˜ ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔ˘˜. OÈ „˘¯ÔÏfiÁÔÈ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ∆˙. ™. ∆¤ÚÓÂÚ (J.S. Turner) Î·È NÙ. ª. ÃÂÏ̘ (D.B. Helms) ¤¯Ô˘Ó ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ fiÙÈ: «Û˘Ó‹ıˆ˜ ÔÈ ÚˆÙfiÙÔÎÔÈ Î·ı›ÛÙ·ÓÙ·È Â›ÎÂÓÙÚÔ Ù˘ ÚÔÛÔ¯‹˜ ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ ÙÔ˘˜ Î·È ÌÔÓÔˆÏÔ‡Ó ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ ÙÔ˘˜. OÈ ÁÔÓ›˜ ÙˆÓ ÚˆÙfiÙÔÎˆÓ Â›Ó·È Û˘Ó‹ıˆ˜ fi¯È ÌfiÓÔ Ó¤ÔÈ Î·È Ì ‰È¿ıÂÛË Ó· οÓÔ˘Ó ÙڤϘ Ì ٷ ·È‰È¿ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ÍÔ‰Â‡Ô˘Ó Î·È Ôχ ¯ÚfiÓÔ ÎÔ˘‚ÂÓÙÈ¿˙ÔÓÙ·˜ Ì·˙› ÙÔ˘˜ Î·È Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ·˜ ÛÙȘ ·Û¯Ôϛ˜ ÙÔ˘˜. ∞˘Ùfi Ù›ÓÂÈ Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙÔ˘˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜» (1987, Û. 175). ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜, Ë ÚÔÛÔ¯‹ ·˘Ù‹ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·ÓÙ·ÌÔÈ‚¤˜ Î·È ÙÈ̈ڛ˜, ÂÓÈÛ¯‡ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙËÓ ˘·ÎÔ‹ ÚÔ˜ ÙËÓ «ÂÍÔ˘Û›·» Î·È ÙËÓ ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓË ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘ «ÔÚıÔ‡ ÙÚfiÔ˘» ÛΤ„˘. OÈ ƒ. ÕÓٷ̘ Î·È ª. º›ÏȘ (R. Adams & B. Phillips 1972) Î·È Ô ∆˙. ™. ∫›ÓÙÁÔ˘ÂÏ (J.S. Kidwell 1981) ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó fiÙÈ Ë Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ ÁÔÓÈ΋˜ ÚÔÛÔ¯‹˜ ˆı› ÙÔ˘˜ ÚˆÙfiÙÔÎÔ˘˜, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÔ˘˜ ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔ˘˜, ÛÙÔ Ó· ÚÔÛ·ıÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂȉÔÎÈÌ·Û›· ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ Ô Ã. ª¿ÚÎÔ˘˜ (∏. Markus 1981) η٤ÏËÍ ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ ÔÈ ÚˆÙfiÙÔÎÔÈ Ù›ÓÔ˘Ó Ó· Â›Ó·È ÈÔ ·Á¯Ò‰ÂȘ, ÂÍ·ÚÙË̤ÓÔÈ Î·È ÎÔÌÊÔÚÌÈÛÙ¤˜ ·fi ÙÔ˘˜ ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔ˘˜. O π. ÛÏÙÔÓ (π. Hilton 1967), Û ¤Ó· ›ڷ̷ ·ÏÏËÏ›‰Ú·Û˘ ÌËÙ¤Ú·˜-·È‰ÈÔ‡, ÛÙÔ ÔÔ›Ô Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó 20 ÚˆÙfiÙÔη ·È‰È¿, 20 ˘ÛÙÂÚfiÙÔη Î·È 20 ÌÔÓ·¯Ô·›‰È·, ‚ڋΠfiÙÈ Û ËÏÈΛ· 4 ÂÙÒÓ Ù· ÚˆÙfiÙÔη ·È‰È¿ ‹Ù·Ó Û·ÊÒ˜ ÈÔ ÂÍ·ÚÙË̤ӷ ·fi ÙȘ ÌËÙ¤Ú˜ ÙÔ˘˜ Î·È ˙ËÙÔ‡Û·Ó Û˘¯ÓfiÙÂÚ· ‚Ô‹ıÂÈ· Î·È ÂȂ‚·›ˆÛË ·fi ·˘Ù¤˜ ·’ fi,ÙÈ Ù· ˘ÛÙÂÚfiÙÔη ‹ Ù· ÌÔÓ·¯Ô·›‰È·. ∂›Û˘, ÔÈ ÌËÙ¤Ú˜ ‹Ù·Ó Èı·ÓfiÙÂÚÔ Ó· ·Ú¤Ì‚Ô˘Ó ÛÙËÓ ·Û¯ÔÏ›· ÂÓfi˜ ÚˆÙfiÙÔÎÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ (.¯. ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÂÓfi˜ ·˙Ï). ∆¤ÏÔ˜, Ô ƒ. N›ÛÌÂÙ (Nisbett 1968) ¤‰ÂÈÍ fiÙÈ Ù· ˘ÛÙÂÚfiÙÔη ·È‰È¿ Â›Ó·È Ôχ Èı·ÓfiÙÂÚÔ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯Ô˘Ó Û ۯÂÙÈο ÂÈΛӉ˘Ó· ·È-
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢PA ¶A°°§ø™™O
289
¯Ó›‰È· ·’ fi,ÙÈ Ù· ÚˆÙfiÙÔη, οÙÈ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ Ù¿ÛË ÙÔ˘˜ Ó· Â›Ó·È ÚÈ„ÔΛӉ˘Ó·, Û˘ÓÂÒ˜ Î·È Ì ÙËÓ «·ÈÚÂÙÈ΋» ÛΤ„Ë. O ™¿ÏÔÁԢ¸ ‰ÂÓ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ë ÛÂÈÚ¿ Á¤ÓÓËÛ˘ Â›Ó·È Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ Ô˘ ηıÔÚ›˙ÂÈ ÙË ‰ÂÎÙÈÎfiÙËÙ· ÚÔ˜ ÙȘ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈΤ˜ ȉ¤Â˜. ∫¿ı ¿ÏÏÔ Ì¿ÏÈÛÙ·, ·ÊÔ‡ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ˆ˜ «˘Ôı¤ÙÔ˘Ì fiÙÈ Ë ÛÂÈÚ¿ Á¤ÓÓËÛ˘ ·ÔÙÂÏ› ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ÙËÓ ÂΉ‹ÏˆÛË „˘¯ÔÏÔÁÈο ‰È·ÌÔÚʈÙÈÎÒÓ ÂȉڿÛÂˆÓ Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ì¤Û· ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·» (Û. 12). ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Ë ÛÂÈÚ¿ Á¤ÓÓËÛ˘ Â›Ó·È ÌÈ· ·Ú¿ÌÂÙÚÔ˜ ÚԉȿıÂÛ˘ Ô˘ ı¤ÙÂÈ ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ì¤Û· ÛÙÔ ÔÔ›Ô ¿ÌÔÏϘ ¿ÏϘ ·Ú·Ì¤ÙÚÔÈ, fiˆ˜ Â›Ó·È ÙÔ Ê‡ÏÔ, Ë ËÏÈΛ· Î·È Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Ù¿ÍË, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÙË ‰ÂÎÙÈÎfiÙËÙ·. ¢ÂÓ Â›Ó·È Ê˘ÛÈο fiϘ ÔÈ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ıˆڛ˜ ÂÍ›ÛÔ˘ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈΤ˜ ηÈ, Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘’ fi„ÈÓ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi, Ô ™¿ÏÔÁԢ¸ ·Ó·Î¿Ï˘„ ÙËÓ ‡·ÚÍË Û˘Û¯¤ÙÈÛ˘ ÌÂٷ͇ ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎˆÓ Î·È ‚·ıÌÔ‡ «ÊÈÏÂχıÂÚˆÓ ‹ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎÒÓ Ù¿Ûˆӻ Û ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰È·Ì¿¯Ë. ¶·Ú·Ù‹ÚËÛ ˆ˜ ÔÈ ˘ÛÙÂÚfiÙÔÎÔÈ ¤‰ÂÈ¯Ó·Ó Ó· «ÚÔÙÈÌÔ‡Ó ÛÙ·ÙÈÛÙÈΤ˜ ‹ ÛÙÔ¯·ÛÙÈΤ˜ ıˆڋÛÂȘ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ (.¯. ÙË ‰·Ú‚›ÓÂÈ· Ê˘ÛÈ΋ ÂÈÏÔÁ‹ Î·È ÙËÓ Î‚·ÓÙÈ΋ Ì˯·ÓÈ΋) ·fi ÌÈ· ÎÔÛÌÔıÂÒÚËÛË ‚·ÛÈṲ̂ÓË ÛÙËÓ ÚÔ‚Ï„ÈÌfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ Ù¿ÍË». ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, ‰È·›ÛÙˆÛ ˆ˜, fiÙ·Ó ÔÈ ÚˆÙfiÙÔÎÔÈ ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·Ó Ó¤Â˜ ıˆڛ˜, ·˘Ù¤˜ ‹Ù·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ Ù˘ ϤÔÓ Û˘ÓÙËÚËÙÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜: «ıˆڛ˜ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋, ıÚËÛ΢ÙÈ΋ Î·È ÔÏÈÙÈ΋ ηıÂÛÙË΢›· Ù¿ÍË Î·È Ô˘ ›Û˘ ‰›ÓÔ˘Ó ‚·Ú‡ÙËÙ· ÛÙËÓ ÈÂÚ·Ú¯›·, ÙËÓ Ù¿ÍË Î·È ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ï‹ÚÔ˘˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ‚‚·ÈfiÙËÙ·˜» (Û. 10). ∏ ıˆڛ· ÙÔ˘ ºÚ·ÓÎ ∆›ÏÂÚ fi¯È ÌfiÓÔÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈ΋ ȉ¤·, fiˆ˜ Ô ›‰ÈÔ˜ ÓÔÌ›˙ÂÈ, ·ÏÏ¿ ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ˘ÂÚÛ˘ÓÙËÚËÙÈ΋ ıˆڛ·, Ô˘ ÂȂ‚·ÈÒÓÂÈ ÌÈ· ÎÔÛÌÔıÂÒÚËÛË Ù˘ ÈÂÚ¿Ú¯ËÛ˘ Î·È Ù˘ Â˘Ù·Í›·˜ Î·È ÙÂÏÈο ·Ô‰¤¯ÂÙ·È ÙÔ status quo ÂÚ› £ÂÔ‡ Î·È ·ı·Ó·Û›·˜. O ∆›ÏÂÚ ÌÔÚ› Ó· ·¤ÚÚÈ„Â ÙÔÓ £Âfi ÛÙ· 16 ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ ηıÒ˜ ÏËÛÈ¿˙ÂÈ Ù· 50, ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ› Ì fiÏË ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÙÔ˘ ¢ÛÙÚÔÊ›· ˘¤Ú Ù˘ ‡·Ú͢ ÙÔ˘ £Â˚ÎÔ‡ øÚÔÏÔÁÔÔÈÔ‡ ÙÔ˘ ¶¤ÈÏ˘ Î·È Ù˘ ∂È΢ڛ·Ú¯Ë˜ NfiËÛ˘ ÙÔ˘ °Ô˘¿Ï·˜. «∂›Ó·È ÌÈ· ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙË ÌÂÁ¿ÏË ·Ï˘Û›‰· Ù˘ ‡·Ú͢», ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È Ô ∆›ÏÂÚ. «∏ ‰È·ÊÔÚ¿ ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ Â›Ó·È ÌÈ· ¯ÚÔÓÈ΋ ·Ï˘Û›‰·». ∞ÎfiÌË Î·È Ë Ê˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ Â›Ó·È Û˘ÓÙËÚËÙÈ΋: ∏ ıˆڛ· ÌÔ˘ Â›Ó·È Ôχ Û˘ÓÙËÚËÙÈ΋ ·fi Ê˘ÛÈ΋ ÛÎÔÈ¿. ∞˘Ùfi Ô˘ Ϥˆ Â›Ó·È ÙÔ ÂÍ‹˜: ·˜ ¿ÚÔ˘Ì ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ÂÍÈÛÒÛÂȘ —ÙȘ ·ÏȤ˜ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ÂÍÈÛÒÛÂȘ Ù˘ ΂·ÓÙÈ΋˜ Ì˯·ÓÈ΋˜ Î·È Ù˘ ÁÂÓÈ΋˜ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·˜— Î·È ÙÔ ÌfiÓÔ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ӷ οÓÔ˘Ì ÁÈ· Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙÔ Û‡Ì·Ó Â›Ó·È Ó· ÌÂÙ·ı¤ÛÔ˘Ì ÙȘ ÔÚȷΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ∞˘Ùfi Â›Ó·È ·ÓÙÈ-‰È·ÈÛıËÙÈÎfi, ÁÈ·Ù› ÂÌ›˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÎÈÓԇ̷ÛÙ ¿ÓÙÔÙ ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ÚÔ˜ ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Î·È ¤ÙÛÈ
290
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
˘Ôı¤ÙÔ˘Ì ÛȈËÚ¿ fiÙÈ Î·È ÙÔ Û‡Ì·Ó ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ¤ÙÛÈ. ∞˘Ùfi Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ˆ ÂÁÒ Â›Ó·È fiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ó¤Ó·˜ ÏfiÁÔ˜ ÙÔ Û‡Ì·Ó Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ì ÙÔÓ ‰ÈÎfi Ì·˜ ÙÚfiÔ. Õ·Í Î·È ‰ÂÈ Î·Ó›˜ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ·fi ÙË ÛÎÔÈ¿ ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜, ÙÔ Û‡Ì·Ó Á›ÓÂÙ·È Ôχ ÈÔ Î·Ù·ÓÔËÙfi ÛÙÔ˘˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜, fiˆ˜ ÈÔ Î·Ù·ÓÔËÙfi ¤ÁÈÓÂ Î·È ÙÔ ËÏÈ·Îfi Û‡ÛÙËÌ· fiÙ·Ó ÙÔ ÎÔÈÙ¿Í·Ì ·fi ÙË ÛÎÔÈ¿ ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘. (1995) O ÚˆÙfiÙÔÎÔ˜ ÁÈÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙËÓ ÚÔ¯ˆÚË̤ÓË Ê˘ÛÈ΋ Ô˘ η٤¯ÂÈ ÁÈ· Ó· Û˘ÓÙËÚ‹ÛÂÈ ÙË ıÚËÛΛ· ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ ÙÔ˘. «O ·Ù¤Ú·˜ ÌÔ˘ ¿ÓÙÔÙ ›ÛÙ¢ ·fiÚÈÛÙ· ÛÙÔÓ £Âfi ηÈ, ‰Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ˘‹ÚÍ ·Ó¤Î·ıÂÓ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙ‹˜, ı· ‹ıÂÏ ÌÈ· ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ıÂÌÂÏ›ˆÛË Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ›ÛÙ˘. Ê˘ÛÈο ÙÔ˘ ¿ÚÂÛ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô. ∏ ÌËÙ¤Ú· ÌÔ˘ ‹Ù·Ó ¯·ÚÔ‡ÌÂÓË ‰ÈfiÙÈ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ˘ÂÚ·Û›˙ÂÈ, Ì ÔÏÏÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜, ÙËÓ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ ÔÙÈ΋ ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡» (1995). ª¿ÏÈÛÙ·, ÔÈ ÊÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙÈΤ˜ ηٷ‚ÔϤ˜ ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ ‰È·Ê·›ÓÔÓÙ·È ·fi ÙË Û˘Ó¯‹ ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ «£Âfi˜», «·Ú¿‰ÂÈÛÔ˜», «ÎfiÏ·ÛË» Î·È «·Ó¿ÛÙ·ÛË» Ì ÙËÓ Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ¤ÓÓÔÈ·, ·Ú’ fiÙÈ ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ ÙÔÓ Û˘Ì‚Ô‡Ï„·Ó Ó· ·ÔʇÁÂÈ Ù¤ÙÔÈÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ (1994, Û. xiv). ∞ÏÏ¿ ÙÈ Èı·ÓfiÙËÙ· ˘¿Ú¯ÂÈ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË Ê˘ÛÈ΋ Ó· ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ù· ÈÔ˘‰·ÈÔ-¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈο ‰fiÁÌ·Ù·; ∞ÚÎÂÙ¿ ÌÂÁ¿ÏË, ϤÂÈ Ô ∆›ÏÂÚ: «∞Ó ·Ó·ÏÔÁÈÛÙ›˜ fiϘ ÙȘ ‡ÏÔÁ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰Ôı› ÁÈ· ‰È¿ÊÔÚ· Ú¿ÁÌ·Ù·, fiˆ˜ Ï.¯. ÁÈ· ÙËÓ „˘¯‹, ı· ‰ÂȘ fiÙÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÔÏϤ˜. ∏ „˘¯‹ Â›Ó·È Â›Ù ¤Ó· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ Û¯‹Ì· Ù˘ ‡Ï˘ ›Ù οÔÈ· Ì˘ÛÙËÚÈ҉˘ „˘¯È΋ Ô˘Û›·. ∞˘Ù¤˜ Â›Ó·È ÔÈ ÂÈÏÔÁ¤˜. O ¶Ï¿ÙˆÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ fiÙÈ Ë „˘¯‹ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ·fi ·˘Ù‹Ó ÙËÓ „˘¯È΋ Ô˘Û›·, ÂÓÒ Ô £ˆÌ¿˜ ∞ÎÈÓ¿Ù˘ ‹Ù·Ó Ù˘ ¿Ô„˘ fiÙÈ Ë ·Ó¿ÛÙ·ÛË ı· ·Ó··Ú·Á¿ÁÂÈ ÙÔ Û¯‹Ì·, οÙÈ Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ˆ Î·È ÂÁÒ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÌÔ˘. ŸÙ·Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô ÌÔÓ¿¯· Èı·Ó¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ, οÔÈÔ˜ ηْ ·Ó¿ÁÎËÓ ı· ¤¯ÂÈ ‰›ÎÈÔ» (1995). µ¤‚·È·, ˘Ê›ÛÙ·Ù·È Î·È ÌÈ· ÙÚ›ÙË Èı·ÓfiÙËÙ·, ‰ËÏ·‰‹ Ó· ÌËÓ ˘¿Ú¯ÂÈ „˘¯‹, ·Ó Ì ÙÔÓ fiÚÔ „˘¯‹ ÂÓÓÔԇ̠οÙÈ Ô˘ ÂÈ‚ÈÒÓÂÈ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜. ∞Ó Â›Ó·È fiÓÙˆ˜ ¤ÙÛÈ, ÙfiÙ ηÓ›˜ ‰ÂÓ ı· «Â›¯Â ‰›ÎÈÔ», ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ı· ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô Ó· ‰ÈηȈı›. (O ∆›ÏÂÚ Ï¤ÂÈ ˆ˜ ·Ó ÔÚ›ÛÂÈ Î·Ó›˜ ¤ÙÛÈ ÙË Ï¤ÍË «„˘¯‹», ÙfiÙÂ Û˘ÌʈÓ› ˆ˜ „˘¯‹ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ. ÀÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fï˜ fiÙÈ ÔÈ ·Ú¯·›ÔÈ ÙËÓ fiÚÈ˙·Ó ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈο ˆ˜ ÂΛÓÔ Ô˘ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ› ¤Ó· ˙ˆÓÙ·Ófi ÔÓ ·fi ¤Ó· ÙÒÌ·, ηٿ Û˘Ó¤ÂÈ· ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ‰‡Ô ÌfiÓÔÓ ÂÈÏÔÁ¤˜. øÛÙfiÛÔ, ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ıÂÔÏfiÁÔÈ ‰ÂÓ ‰›ÓÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÛÙË Ï¤ÍË „˘¯‹.) ∞Ó Î·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ‰ÂÓ ÙÔÏÌÔ‡Ó Ó· ‰ËÌÔÛȇÛÔ˘Ó Ù¤ÙÔȘ ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓ˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›·˜ ÙÔ˘˜, Ô ∆›ÏÂÚ Â›¯Â ÛÙÔÓ ÓÔ˘ ÙÔ˘ ȉ¤Â˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙ· fiÚÈ· ÂÈÛÙ‹Ì˘ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ‹‰Ë ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ô˘ ÛÔ‡‰·˙Â Ê˘ÛÈ΋ ÛÙÔ ∆¯ÓÔÏÔÁÈÎfi πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ Ù˘ ª·Û·¯Ô˘Û¤Ù˘ (ªπ∆):
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢PA ¶A°°§ø™™O
291
∆· Ù·Í›‰È· ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· Ì ··Û¯ÔÏÔ‡Ó ÛÙÔ˘˜ ÊÔÈÙËÙÈÎÔ‡˜ ÎÔÈÙÒÓ˜, fiÔ˘ ÌÈ· ÔÌ¿‰· ÊÔÈÙËÙÒÓ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ Û˘˙ËÙÔ‡Û·Ì ÁÈ· Ù¤ÙÔÈ· ˙ËÙ‹Ì·Ù·. ªÈÏÔ‡Û·Ì ÁÈ· ÙȘ Ú·ÁÌ·ÙÈο ÚÔˆıË̤Ó˜ ȉ¤Â˜ ÛÙË Ê˘ÛÈ΋, fiˆ˜ Ï.¯. ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ ‚¿ÛÂÈ ÙÔ˘ ÌÔÓÙ¤ÏÔ˘ ÙˆÓ ÔÏÏ·ÏÒÓ ÎfiÛ̈Ó. ¢È¿‚·Û· ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙÔ˘ °Î¤ÓÙÂÏ (Gödel) Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÎÏÂÈÛÙ¤˜ ¯ÚÔÓÔÂȉ›˜ η̇Ϙ. ∆Ô ¿ÚıÚÔ ·˘Ùfi Ì ÂÓıÔ˘Û›·ÛÂ Î·È ‹Á· Î·È ·ÁfiÚ·Û· ¤Ó· ·ÓÙ›Ù˘Ô ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÕÏÌÂÚÙ ∞˚ÓÛÙ¿ÈÓ, ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Î·È ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜ (Albert Einstein: Philosopher/Scientist). ¢È¿‚·Û· fiÙÈ Ô ∞˚ÓÛÙ¿ÈÓ Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ·˘Ù‹ fiÙ·Ó ‰È·Ù‡ˆÓ ÙË ÁÂÓÈ΋ ıˆڛ· Ù˘ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È fiÙÈ Â›¯Â Ì¿ÏÈÛÙ· ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ Î·È ÙÔ ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ °Î¤ÓÙÂÏ. ∞˘Ùfi ÌÔ˘ ¤‰ˆÛ ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛË, ÂÂȉ‹ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› ÌÔÚ› Ó· ÌËÓ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÛÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ˘ Ù·ÍȉÈÒÓ ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ, ·ÏÏ¿ Ô ∫Ô˘ÚÙ °Î¤ÓÙÂÏ Î·È Ô ÕÏÌÂÚÙ ∞˚ÓÛÙ¿ÈÓ ‰ÂÓ ·¤ÎÏÂÈ·Ó Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ Î·È Î·Ó¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Ù˘¯·›Ô˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜. (1995) ∆Ô ÚÒÙÔ ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤ÓÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ¿ÚıÚÔ ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÛÙÔ ¤Á΢ÚÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Physics Review. ∆Ô Â›¯Â ÁÚ¿„ÂÈ ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ô˘ ‹Ù·Ó ·ÎfiÌË ÊÔÈÙËÙ‹˜ Î·È ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙ ˆ˜ ˘‹Ú¯Â ÂӉ¯fiÌÂÓÔ Ó· Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ηٷÛ΢·ÛÙ› ÌÈ· ¯ÚÔÓÔÌ˯·Ó‹. ∆Ô ¿ÚıÚÔ ·˘Ùfi, Ì ٛÙÏÔ «¶ÂÚÈÛÙÚÂÊfiÌÂÓÔÈ Î‡ÏÈÓ‰ÚÔÈ Î·È Ë Èı·ÓfiÙËÙ· ·Ú·‚›·Û˘ Ù˘ ÔÏÈ΋˜ ·ÈÙÈfiÙËÙ·˜» (“Rotating Cylinders and the Possibility of Global Causality Violation”), ‹Ù·Ó ·ӷÛÙ·ÙÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘. ∞ÔÙ¤ÏÂÛ ̿ÏÈÛÙ· Î·È ÙË ‚¿ÛË ÂÓfi˜ ‰ÈËÁ‹Ì·ÙÔ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ· §¿Ú˘ N›‚ÂÓ (L. Niven). ∂ÓÒ ÂÚÁ·˙fiÙ·Ó ÁÈ· ÙÔ ‰È‰·ÎÙÔÚÈÎfi ÙÔ˘ ÛÙË Ê˘ÛÈ΋, ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· ÁÂÓÈ΋˜ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ÙÔ˘ ª¤Ú˘Ï·ÓÙ, Ô ∆›ÏÂÚ ¤ıÂÙ ٷ ıÂ̤ÏÈ· ÙˆÓ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ ÙÔ˘. ∆Ô 1976 ¿Ú¯ÈÛ ÙË ÌÂÙ·‰È‰·ÎÙÔÚÈ΋ ÙÔ˘ ÂÚÁ·Û›· ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ ∫·ÏÈÊfiÚÓÈ·˜, ÛÙÔ ª¤ÚÎϸ, fiÔ˘ ÁÓÒÚÈÛ ÙÔÓ µÚÂÙ·Ófi ÎÔÛÌÔÏfiÁÔ ∆˙ˆÓ ª¿ÚÔÔ˘, ›Û˘ ÌÂÙ·‰È‰·ÎÙÔÚÈÎfi ÂÚ¢ÓËÙ‹. OÈ ∆›ÏÂÚ Î·È ª¿ÚÔÔ˘ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÌÂÏÂÙÔ‡Ó ¤Ó· ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ ªÚ¿ÓÙÔÓ ∫¿ÚÙÂÚ (B. Carter), ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÚȤÁÚ·Ê ÙËÓ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹. «™ÎÂÊًηÌ ˆ˜ ı· ‹Ù·Ó ηϋ ȉ¤· Ó· ¿ÚÔ˘Ì ·˘Ùfi ÙÔ ı¤Ì· Î·È Ó· ÙÔ ÂÂÎÙ›ÓÔ˘ÌÂ. ŒÙÛÈ ÚԤ΢„Â Ë ∞ÓıÚˆÈ΋ ∫ÔÛÌÔÏÔÁÈ΋ ∞Ú¯‹. ™ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô Ì·˜ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Û˘Ó‰˘¿Û·Ì ÌÈ· ȉ¤· ÙÔ˘ ºÚ‹Ì·Ó NÙ¿˘ÛÔÓ (F. Dyson 1979) Û¯ÂÙÈο Ì ÙË Û˘Ó¤¯ÈÛË Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÛÙÔ ‰ÈËÓÂΤ˜, Ì ÙÔÓ Ê˘ÛÈÎfi ·Ó·ÁˆÁÈÛÌfi Î·È ÙËÓ ÔÏÈ΋ ÁÂÓÈ΋ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·. ∏ ıˆڛ· ÙÔ˘ ÛËÌ›Ԣ ø̤Á· ·ÔÙÂÏ› ÏÔÁÈ΋ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙˆÓ ·Ú·¿Óˆ». ∆· Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈο ‚‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ Ê·›ÓÔÓÙ·È ÏÔÁÈο, Ù· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘ fï˜ ÍÂÂÚÓÔ‡Ó Ù· fiÚÈ· Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘:
292
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
◊ıÂÏ· ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ì·˜ Ó· Â›Ó·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ÁÂÓÈÎfiØ ¤ÙÛÈ ÛΤÊÙËη: ÏÔÈfiÓ, ÙÈ Á›ÓÂÙ·È Ì ÙÔ Â›Â‰Ô Û‡Ì·Ó Î·È Ì ÙÔ ÎÏÂÈÛÙfi Û‡Ì·Ó [·ÓÙ› ÁÈ· ·ÓÔÈÎÙfi ۇ̷Ó]; ŒÓ· ·fi Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÎÏÂÈÛÙÔ‡ ۇ̷ÓÙÔ˜ Â›Ó·È Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·, ‰ÈfiÙÈ ¤¯Ô˘Ì ÔÚ›˙ÔÓÙ˜ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ·ÓÙÔ‡. ŒÙÛÈ, Ϥˆ ̤۷ ÌÔ˘: ·˘Ùfi ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó Úfi‚ÏËÌ· ·Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó ÔÚ›˙ÔÓÙ˜ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ. ∞Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó ÔÚ›˙ÔÓÙ˜ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ò˜ ı· ¤ÌÔÈ·˙ ÙÔ fiÚÈÔ c; ∞, ‚¤‚·È·! £· ‹Ù·Ó ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô — Î·È ¤Ó· ÛËÌÂÈ·Îfi Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÌÔ˘ ı‡ÌÈ˙ ÙÔ ™ËÌÂ›Ô ø̤Á· ÙÔ˘ ∆Â˚Ï¿ÚÓÙ, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂΛÓÔ˜ Ù·‡ÙÈ˙ Ì ÙÔÓ £Âfi. OfiÙ ÛΤÊÙËη fiÙÈ ›Ûˆ˜ Â‰Ò Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Û‡Ó‰ÂÛË Ì ÙË ıÚËÛΛ·. (1995) ∏ ÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ª¿ÚÔÔ˘ Î·È ∆›ÏÂÚ Â›Ó·È ÌÈ· ›ıÂÛË ÛÙËÓ ∫ÔÂÚÓ›ÎÂÈ· ∞Ú¯‹, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î¿ÔÈ· ȉȷ›ÙÂÚË ı¤ÛË ‹ οÔÈÔÓ ÂȉÈÎfi ÛÎÔfi ÛÙÔ Û‡Ì·Ó. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ∫ÔÂÚÓ›ÎÂÈ· ∞Ú¯‹, Ô ◊ÏÈÔ˜ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂηÙfi ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ·ÛÙ¤Ú˜, ÛÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ· ÂÓfi˜ ̤ÛÔ˘ Á·Ï·Í›·, ÂÓfi˜ Á·Ï·Í›· Ô˘ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ·fi Ù· ÂηÙfi ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· (‹ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜) Á·Ï·Í›Â˜ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ ÁÓˆÛÙfi ۇ̷Ó, ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ ‰›ÓÂÈ ‰Âοڷ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹ ÙˆÓ ∫¿ÚÙÂÚ, ª¿ÚÔÔ˘ Î·È ∆›ÏÂÚ, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ η٤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ı¤ÛË ÛÙÔ Û‡Ì·Ó, Ë ÔÔ›· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛ‹ ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘. O ∫¿ÚÙÂÚ (Carter 1974) ·›ÚÓÂÈ ÂΛÓÔ ÙÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘ ·Ú¯‹˜ Ù˘ ·ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙ›·˜ ÙÔ˘ ÿÈ˙ÂÓÌÂÚÁÎ Ô˘ ϤÂÈ fiÙÈ Ë ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÂÓfi˜ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ·ÏÏ¿˙ÂÈ ÙÔ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂÓÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Î·È ÙÔ ÂÂÎÙ›ÓÂÈ ·fi ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi Â›Â‰Ô (ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó Ô Ã¿È˙ÂÓÌÂÚÁÎ) ÛÙÔ ÎÔÛÌÔÏÔÁÈÎfi ›‰Ô: «∂ΛÓÔ Ô˘ ÌÔÚԇ̠ӷ ·Ó·Ì¤ÓÔ˘Ì fiÙÈ ı· ·Ú·ÙËÚËı› Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙȘ Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ˜ ÁÈ· ÙËÓ ‡·ÚÍ‹ Ì·˜ ˆ˜ ·Ú·ÙËÚËÙÒÓ». ™ÙËÓ ·ÛıÂÓ‹ Ù˘ ÌÔÚÊ‹ —ÙËÓ ∞ÛıÂÓ‹ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹— fiˆ˜ ÙË ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó Ô ª¿ÚÔÔ˘ Î·È Ô ∆›ÏÂÚ, Ë ·Ú¯‹ ÚԂϤÂÈ, ·ÚÎÂÙ¿ ÏÔÁÈο, fiÙÈ ÁÈ· Ó· ·Ú·ÙËÚËı› ÙÔ Û‡Ì·Ó ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ¤ÙÛÈ ‰ÔÌË̤ÓÔ ÒÛÙ ӷ ÁÂÓÓ‹ÛÂÈ ·Ú·ÙËÚËÙ¤˜: «∆· ‚·ÛÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ È‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ fiˆ˜ Â›Ó·È ÙÔ Û¯‹Ì·, ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜, Ë ËÏÈΛ· Î·È ÔÈ ÓfiÌÔÈ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰È·ÈÛÙˆı› fiÙÈ Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ·˜ ÌÔÚÊ‹˜, ÒÛÙ ·˘Ù¿ Ó· ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ·Ú·ÙËÚËÙÒÓ, ÁÈ·Ù› ·Ó οÔÈ· ÓÔ‹ÌˆÓ ÌÔÚÊ‹ ˙ˆ‹˜ ‰ÂÓ ÂÍÂÏȯı› Û ¤Ó· ηٿ Ù· ¿ÏÏ· Èı·Ófi ۇ̷Ó, Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Î·Ó¤Ó·˜ ‰ÂÓ ı· ˘¿ÚÍÂÈ ÁÈ· Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·ÈÙ›· ÙÔ˘ Û‹Ì·ÙÔ˜, ÙÔ˘ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜, Ù˘ ËÏÈΛ·˜ ÙÔ˘ Î.Ù.Ï.» (1986, Û. 2). ∏ ·Ú¯‹ ·˘Ù‹, fï˜, Â›Ó·È Ù·˘ÙÔÏÔÁÈ΋: ÁÈ· Ó· ·Ú·ÙËÚËı› ÙÔ Û‡Ì·Ó ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ú·ÙËÚËÙ¤˜. ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜! ¶ÔÈÔ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‰È·ÊˆÓ‹ÛÂÈ Ì ·˘Ùfi; ∏ ‰È·Ì¿¯Ë Ô˘ ÚÔÎÏ‹ıËΠ·fi ÙÔ˘˜ ∫¿ÚÙÂÚ, ª¿ÚÔÔ˘
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢PA ¶A°°§ø™™O
293
Î·È ∆›ÏÂÚ ‰ÂÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ∞ÛıÂÓ‹ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹, ·ÏÏ¿ ÙËÓ πÛ¯˘Ú‹ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹, ÙËÓ ∆ÂÏÈ΋ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹ Î·È ÙË ™˘ÌÌÂÙÔ¯È΋ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹. OÈ ª¿ÚÔÔ˘ Î·È ∆›ÏÂÚ ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ πÛ¯˘Ú‹ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹ ˆ˜ ÂÍ‹˜: «∆Ô Û‡Ì·Ó Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ÙȘ ȉÈfiÙËÙ˜ ÂΛӘ Ô˘ ı· ÂÈÙÚ¤„Ô˘Ó ÛÙË ˙ˆ‹ Ó· ·Ó·Ù˘¯ı› ̤۷ Û ·˘Ùfi, Û οÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘», ÂÓÒ ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ∆ÂÏÈ΋ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹ ˆ˜ ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜: «OÊ›ÏÂÈ Ó· ˘¿ÚÍÂÈ ÛÙÔ Û‡Ì·Ó ¤ÏÏÔÁË ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È, ¿·Í Î·È ˘¿ÚÍÂÈ, ‰ÂÓ ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È ÔÙ¤» (Û. 21-33). ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÙÔ Û‡Ì·Ó Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ˆ˜ ¤¯ÂÈ, ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ‰ÂÓ ı· ˘‹Ú¯Â ˙ˆ‹. Û˘ÓÂÒ˜, ·Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ˙ˆ‹, ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ˘¿ÚÍÂÈ Û‡Ì·Ó. ∂ÈϤÔÓ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ™˘ÌÌÂÙÔ¯È΋ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹, fiÙ·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ˙ˆ‹ (οÙÈ ÙÔ ·Ó·fiÊ¢ÎÙÔ), ÙÔ Û‡Ì·Ó ı· ·ÏÏ¿ÍÂÈ Ì ٤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ÒÛÙ ӷ ÂÍ·ÛÊ·ÏÈÛÙ› Ë ·ı·Ó·Û›· ÙfiÛÔ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜ fiÛÔ Î·È Î¿ı ÌÔÚÊ‹˜ ˙ˆ‹˜: «∆Ë ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ı· ÊÙ¿ÛÔ˘Ì ÛÙÔ ™ËÌÂ›Ô ø̤Á·, Ë ˙ˆ‹ ı· ¤¯ÂÈ ı¤ÛÂÈ ˘fi ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯fi Ù˘ fiÏË ÙËÓ ‡ÏË Î·È fiϘ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, fi¯È ·ÏÒ˜ Û ¤Ó· ÌfiÓÔÓ Û‡Ì·Ó, ·ÏÏ¿ Î·È Û οıÂ Û‡Ì·Ó fiÔ˘ Ë ‡·ÚÍË Â›Ó·È ÏÔÁÈο ÂÊÈÎÙ‹. ∏ ˙ˆ‹ ı· ¤¯ÂÈ Âͷψı› Û οı ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ fiÏˆÓ ÙˆÓ Û˘Ì¿ÓÙˆÓ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó ÏÔÁÈο Ó· ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È Î·È ı· ¤¯ÂÈ ·ÔıË·ÛÂÈ ¿ÂÈÚË ÔÛfiÙËÙ· ÏËÚÔÊÔÚ›·˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓˆÓ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Ô˘ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·ÔÎÙËıÔ‡Ó. ∞˘Ùfi Â›Ó·È Î·È ÙÔ Ù¤ÏÔ˜» (Û. 677). ∞˘Ùfi ÙÔ ™ËÌÂ›Ô ø̤Á·, ‹ fi,ÙÈ Ô ∆›ÏÂÚ ·ÔηÏ› «È‰ÈÔÌÔÚÊ›·» (·ÁÁÏ. singularity) ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Î·È ÛÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ, ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÛÙËÓ «·ÈˆÓÈfiÙËÙ·» ÙˆÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ıÚËÛÎÂÈÒÓ. ªÂ ÙË Ï¤ÍË «È‰ÈÔÌÔÚÊ›·» ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó Î·È ÔÈ ÎÔÛÌÔÏfiÁÔÈ ÙÔ ıˆÚËÙÈÎfi ÛËÌÂ›Ô ÂÎΛÓËÛ˘ Ù˘ ªÂÁ¿Ï˘ ŒÎÚË͢, ÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎfi ÛËÌÂ›Ô ÌÈ·˜ Ì·‡Ú˘ Ô‹˜ Î·È ÙÔ Èı·Ófi ¤Û¯·ÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ù˘ ªÂÁ¿Ï˘ ™‡ÓıÏȄ˘. ŸÏ· Î·È fiÏÔÈ ÛÙÔ Û‡Ì·Ó ı· Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó Û ·˘Ùfi ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ÛËÌ›Ô. Ÿˆ˜ Î·È Ô ¢Ú ¶¿ÁÁψÛÛÔ˜, ÔÈ ª¿ÚÔÔ˘ Î·È ∆›ÏÂÚ Û˘Û¯ÂÙ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ·›ÛÙ¢ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ì οÔȘ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο Û˘Ìو̷ÙÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜, ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È Ê˘ÛÈΤ˜ ÛÙ·ıÂÚ¤˜ Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ·˘Ù¤˜ Ô˘ Â›Ó·È ÁÈ· Ó· ˘¿ÚÍÂÈ ˙ˆ‹. µÚ›ÛÎÔ˘Ó, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ˆ˜ ¤¯ÂÈ ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›· ÙÔ fiÙÈ: Ô ÏfiÁÔ˜ Ù˘ ËÏÂÎÙÚÈ΋˜ ‰‡Ó·Ì˘ ÌÂٷ͇ ÚˆÙÔÓ›Ô˘-ËÏÂÎÙÚÔÓ›Ô˘ ÚÔ˜ ÙË ‚·Ú˘ÙÈ΋ ‰‡Ó·ÌË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ ÛˆÌ·Ùȉ›ˆÓ, ‹ e2 ≈ 2,3 × 1039, Gmpme Â›Ó·È ÂÚ›Ô˘ ›ÛÔ˜ Ì ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ù˘ ËÏÈΛ·˜ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÙÔ Êˆ˜ ÁÈ· Ó· ‰È·Û¯›ÛÂÈ ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ, ‹
294
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
tu e2/
mec3
≈ 6 × 1039.
¶ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ Â›Ó·È Â›Û˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ˆ˜: Ô ÏfiÁÔ˜ Ù˘ ÛÙ·ıÂÚ¿˜ ÙÔ˘ ¶Ï·ÓΠ› ÙËÓ Ù·¯‡ÙËÙ· ÙÔ˘ ʈÙfi˜, ÚÔ˜ ÙË ‚·Ú˘ÙÈ΋ ÛÙ·ıÂÚ¿ ÙÔ˘ N‡وӷ › ÙÔ ÙÂÙÚ¿ÁˆÓÔ Ù˘ Ì¿˙·˜ ÙÔ˘ ÚˆÙÔÓ›Ô˘, ‹ hc ≈ 1039, Gmp2 Â›Ó·È ÂÚ›Ô˘ ›ÛÔ˜ Ì ÙËÓ ÙÂÙÚ·ÁˆÓÈ΋ Ú›˙· ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ÚˆÙÔÓ›ˆÓ ÛÙÔ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÈÌÔ Û‡Ì·Ó, ‹
÷ pu = 1039. ∞Ó ÔÈ Û¯¤ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÌÂÙ·‚ÏËıÔ‡Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο, ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ˘¿ÚÍÔ˘Ó Ô‡Ù ÙÔ Û‡Ì·Ó Ì·˜ Ô‡ÙÂ Ë ˙ˆ‹ fiˆ˜ ÙË ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ. ™˘ÓÂÒ˜, ηٷϋÁÔ˘Ó, Ô ÎfiÛÌÔ˜ Ì·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ Ô Î·Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Èı·ÓÔ‡˜, Â›Ó·È Ô ÌfiÓÔ˜ Èı·Ófi˜ ÎfiÛÌÔ˜. OÈ ª¿ÚÔÔ˘ Î·È ∆›ÏÂÚ ıˆÚÔ‡Ó ‰Â‰Ô̤ÓÔ fiÙÈ Ë Û¯¤ÛË ·˘Ù‹, ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ «˘fiıÂÛË ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·ÚÈıÌÒÓ ÙÔ˘ NÙÈڿλ, ‰ÂÓ Â›Ó·È Û˘Ìو̷ÙÈ΋. ∞ÏÏ¿˙ÔÓÙ·˜ ÔÈ·‰‹ÔÙ ÛÙ·ıÂÚ¿, ÙÔ Û‡Ì·Ó ı· Â›Ó·È ÙfiÛÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi, ÒÛÙÂ Ë ˙ˆ‹ fiˆ˜ ÙË ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ˘¿ÚÍÂÈ, ·ÏÏ¿ Ô‡ÙÂ Î·È ÙÔ Û‡Ì·Ó. ªÂ ÙËÓ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ·˘Ù‹ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·: 1. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÏÔÙ·Ú›·˜. ∆Ô Û‡Ì·Ó Ì·˜ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÌËÓ Â›Ó·È ·Ú¿ Ì›· «Ê˘Û·Ï›‰·» ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÔÏÏ¿ «Û‡Ì·ÓÙ·-Ê˘Û·Ï›‰Â˜» (fiÏÔ ·˘Ùfi Ì·˙› ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È «ÔÏ˘Û‡Ì·Ó» — ·ÁÁÏ. multiverse), ηı¤Ó· ·fi Ù· ÔÔ›· ¤¯ÂÈ Î·Ù¿ ÙÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜. ™‡Ìʈӷ Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ Â›Ì·¯Ë ıˆڛ· Ô˘ ÂÈÛ‹Á·Á·Ó Ô §Ë ™ÌfiÏÈÓ (L. Smolin 1992) Î·È Ô ∞ÓÙÚ¤È §›ÓÙ (A. Linde 1991), οı ÊÔÚ¿ Ô˘ ÌÈ· Ì·‡ÚË Ô‹ ηٷÚÚ¤ÂÈ, ηٷÚÚ¤ÂÈ Û ÌÈ· ȉÈÔÌÔÚÊ›· Û·Ó ·˘Ù‹ ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ÁÂÓÓ‹ıËΠÙÔ Û‡Ì·Ó Ì·˜. ∞ÏÏ¿, ηıÒ˜ οı ηٷÚÚ¤Ô˘Û· Ì·‡ÚË Ô‹ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ¤Ó· ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ «ÓËÈ·Îfi» ۇ̷Ó, ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÈ ÂÏ·ÊÚÒ˜ ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜ Ô˘ ÈÛ¯‡Ô˘Ó ̤۷ ÛÙÔ Û‡Ì·Ó ·˘Ùfi. ¢Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó Ì¿ÏÏÔÓ ˘¿ÚÍÂÈ ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· Ì·‡ÚˆÓ ÔÒÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ηٷÚÚ‡ÛÂÈ, ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ‰ÈÛÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ·fi Ê˘Û·Ï›‰Â˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ÈÛ¯‡Ô˘Ó Ê˘ÛÈÎÔ› ÓfiÌÔÈ Ï›ÁÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ Ì·˜. ªfiÓÔ ÛÙȘ Ê˘Û·Ï›‰Â˜ ÂΛӘ Ô˘ ‰È¤ÔÓÙ·È ·fi Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ ÓfiÌÔ˘˜ ·ÚfiÌÔÈÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ Ì·˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·Ó·Î‡-
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢PA ¶A°°§ø™™O
295
„Ô˘Ó ÌÔÚʤ˜ ˙ˆ‹˜ ·ÚfiÌÔȘ Ì ÙË ‰È΋ Ì·˜. OÈÔÛ‰‹ÔÙ ‚ÚÂı› ̤۷ Û ÌÈ· ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ «Î·Ù¿ÏÏËϘ» Ê˘Û·Ï›‰Â˜ ı· ÓÔÌ›˙ÂÈ ˆ˜ Ë ‰È΋ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ë ÌfiÓË Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È fiÙÈ, Û˘ÓÂÒ˜, Â›Ó·È ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ Î·È Û¯Â‰È·Ṳ̂ÓÔ˜ › ÙÔ‡ÙÔ˘. ™˘Ì‚·›ÓÂÈ fi,ÙÈ Î·È Ì ٷ Ï·¯Â›· — ÁÈ· οıÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ¿ÓıÚˆÔ, Ë Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ÙÔ Ï·¯Â›Ô Â›Ó·È ·ÂÈÚÔÂÏ¿¯ÈÛÙË, fï˜ οÔÈÔ˜ ı· ÙÔ ÎÂÚ‰›ÛÂÈ! O ·ÛÙÚÔÊ˘ÛÈÎfi˜ Î·È Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÂÎÏ·˚΢ÙÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ ∆˙ˆÓ °ÎÚ›ÌÈÓ (J. Gribbin) οÓÂÈ Ì¿ÏÈÛÙ· ¤Ó·Ó ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌfi Ì ÙËÓ ÂͤÏÈÍË, ηٿ ÙÔÓ ÔÔ›Ô Î¿ı ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· Ê˘Û·Ï›‰· ÌÂÙ·ÏÏ¿ÛÛÂÙ·È, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È Î¿ˆ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·fi ÙË ÌËÙÚÈ΋ Ù˘, ÂÓÒ ÔÈ Ê˘Û·Ï›‰Â˜ Û˘Ó·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È Ë ÌÈ· ÙËÓ ¿ÏÏË, «‰È·ÁΈÓÈ˙fiÌÂÓ˜ ÁÈ· ¯ˆÚÔ¯ÚfiÓÔ Ì¤Û· ÛÙÔÓ ˘ÂÚ¯ÒÚÔ» (1993, Û. 252). O ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜ ÙÔ˘ Caltech ∆ÔÌ ª·Î NÙfiÓÔÔ˘ (T. McDonough) Î·È Ô Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÂÎÏ·˚΢ÙÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ N٤ȂÈÓÙ ªÚÈÓ (1992) ¤ÁÚ·Ê·Ó —Ì ·ÚÎÂÙ¿ ÌÂÏÔ‰Ú·Ì·ÙÈÎfi ÙfiÓÔ— Û¯ÂÙÈο: «ÿÛˆ˜ ÔÊ›ÏÔ˘Ì ÙËÓ ‡·ÚÍ‹ Ì·˜, ηıÒ˜ Î·È ÙË ‚ÔÏÈ΋ ÙÂÏÂÈfiÙËÙ· ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ Ì·˜ ÓfïÓ, ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË ‰È· Ù˘ ‰ÔÎÈÌ‹˜ Î·È ÙÔ˘ ÛÊ¿ÏÌ·ÙÔ˜ ·Ó·Ú›ıÌËÙˆÓ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ Û˘Ì¿ÓÙˆÓ, ÌÈ·˜ ·Ï˘Û›‰·˜ ·fi ÌËÙÚÈο Î·È ı˘Á·ÙÚÈο ۇ̷ÓÙ·, ηı¤Ó· ·fi Ù· ÔÔ›· ÂÎÎÔÏ¿ÊıËÎ·Ó Ì¤Û· ÛÙ· ÛÙÔÚÁÈο ‚¿ıË Ì·‡ÚˆÓ ÔÒÓ». ∆Ô ÌÔÓÙ¤ÏÔ ·˘Ùfi ÂÍËÁ› ÔÏÏ¿. ∆Ô Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ‰ÈÎfi Ì·˜ ۇ̷Ó-Ê˘Û·Ï›‰· Â›Ó·È ÌÔÓ·‰ÈÎfi, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë ÌfiÓË Ê˘Û·Ï›‰·, Ô‡ÙÂ Î·È Â›Ó·È ÌÔÓ·‰ÈÎfi Ì οÔÈ· ¤ÓÓÔÈ· ÚÔۯ‰ȷÛÌÔ‡. ∆Ô Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Ô˘ Û˘Ó‹ÚÁËÛ·Ó ÒÛÙ ӷ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› ˙ˆ‹ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Û˘Á΢ڛ·˜ — ÌÈ· Ù˘¯·›· Û‡ÌÙˆÛË ÌË Û¯Â‰È·ÛÌ¤ÓˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ. ¢ÂÓ ÚÔ¸ÔÙ›ıÂÙ·È Ë ‡·ÚÍË Î¿ÔÈ·˜ ·ÓÒÙÂÚ˘ ‰È¿ÓÔÈ·˜. ª·ÎÚÔÚfiıÂÛÌ·, ÙÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ·˘Ùfi ·ÔÎÙ¿ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÓfiËÌ·. ∞fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ∫Ô¤ÚÓÈÎÔ˘, Ë ÔÙÈ΋ Ì·˜ ÁÈ· ÙÔ Û‡Ì·Ó ÔÏÔ¤Ó· Î·È ‰È¢ڇÓÂÙ·È: ËÏÈ·Îfi Û‡ÛÙËÌ·, Á·Ï·Í›·˜, ۇ̷Ó, ÔÏ˘Û‡Ì·Ó. ∆· ۇ̷ÓÙ·-Ê˘Û·Ï›‰Â˜ Â›Ó·È ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ÏÔÁÈÎfi ‚‹Ì· Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÂÍ‹ÁËÛË Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ì ¤ˆ˜ ÙÒÚ· ÁÈ· ÙÔÓ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎfi ۯ‰ȷÛÌfi ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Ù˘ Ê˘ÛÈ΋˜. 2. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ˘ ۯ‰›Ô˘. Ÿˆ˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â Ô N٤ȂÈÓÙ ÃÈÔ˘Ì ÛÙË Ï·ÌÚ‹ ·Ó¿Ï˘ÛË ÂÚ› ·ÈÙÈfiÙËÙ·˜, Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÙ·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ŒÚ¢ӷ ÂÚ› Ù˘ ·ÓıÚˆ›Ó˘ ÓÔ‹Ûˆ˜ (1758), ¤Ó· ‡ٷÎÙÔ Û‡Ì·Ó, fiÔ˘ ÙÔ Î·ıÂÙ› ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙË ı¤ÛË Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È, Ê·›ÓÂÙ·È Ù¤ÙÔÈÔ ÌfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔ ÂÂȉ‹ ÂÌ›˜ ÙÔ ‚ÈÒÓÔ˘Ì ˆ˜ Ù¤ÙÔÈÔ. Œ¯Ô˘Ì ·ÓÙÈÏËÊı› ÙË Ê‡ÛË fiˆ˜ ›ӷÈ. ¤ÙÛÈ, ÁÈ· Ì·˜, ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÙÔ Û‡Ì·Ó ı· fiÊÂÈÏ ӷ ¤¯ÂÈ Û¯Â‰È·ÛÙ›. ∞Ó ·ÏÏ¿ÍÂȘ ÙÔ Û‡Ì·Ó Î·È ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ı· ·ÏÏ¿ÍÂȘ ÙË ˙ˆ‹ ηٿ Ù¤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ÒÛÙ ϤÔÓ ÙÔ ‰ÈÎfi Ù˘ Û‡Ì·Ó Î·È Ô ‰ÈÎfi˜ Ù˘ ÎfiÛÌÔ˜ ı· Ê·›ÓÔÓÙ·Ó fiÙÈ Â›Ó·È ˆ˜ fiÊÂÈÏ·Ó Ó· Â›Ó·È ÁÈ· ÙÔÓ ·Ú·ÙËÚËÙ‹ ÂΛÓÔÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔ ·ÏÏ·Á̤ÓÔ Û‡Ì·Ó — Î·È ÁÈ· Î·Ó¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ. ∏ ∞ÛıÂÓ‹˜ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹ ÔÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÙÔ Û‡Ì·Ó ı· ¤Ú ӷ ˘¿Ú-
296
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
¯ÂÈ fiˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·Ú·ÙËÚËı›, ·ÏÏ¿ ı· ¤Ú ӷ ÂÚȤ¯ÂÈ Î·È ÙÔÓ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi «·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ·Ú·ÙËÚËÙ¤˜ ÙÔ˘». Ÿˆ˜ ÛËÌ›ˆÓÂ Î·È Ô ƒ›ÙÛ·ÚÓ٠ÿÚÓÙÈÛÔÓ, «Ô ∞ÎÈÓ¿Ù˘ ıˆÚÔ‡Û ˆ˜ Ô È‰·ÓÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ Ì·ÙÈÒÓ Â›Ó·È ‰‡Ô Î·È ·˘Ùfi ÙÔ ÂÎÏ¿Ì‚·Ó ˆ˜ ·fi‰ÂÈÍË Ù˘ ‡·Ú͢ Î·È Ù˘ ÊÈÏ·ÓıÚˆ›·˜ ÙÔ˘ £ÂÔ‡. øÛÙfiÛÔ, ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È ÈÔ Èı·Ófi Ó· ıˆÚԇ̠ÙÔ ‰‡Ô ˆ˜ ÙÔÓ È‰·ÓÈÎfi ·ÚÈıÌfi Ì·ÙÈÒÓ ÂÂȉ‹ ¤¯Ô˘ÌÂ Û˘ÓËı›ÛÂÈ Û ·˘Ù‹Ó ÙË ÌÔÚÊÔÏÔÁ›·;» (1988, Û. 123). OÈ ÏÂÁfiÌÂÓ˜ Û˘Ìو̷ÙÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÛÙ·ıÂÚÒÓ Î·È ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·ÚÈıÌÒÓ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·Ó·Î·Ï˘ÊıÔ‡Ó Û¯Â‰fiÓ ·ÓÙÔ‡, ·Ó ¤¯ÂÈ Î·Ó›˜ ÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË ˘ÔÌÔÓ‹ Î·È ¤ÊÂÛË ÛÙÔ˘˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜. O ∆˙ˆÓ ∆¤˘ÏÔÚ (J. Taylor), ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∏ ªÂÁ¿ÏË ¶˘Ú·Ì›‰· (The Great Pyramid, 1859), ·Ú·ÙËÚ› fiÙÈ ·Ó ‰È·ÈÚ¤ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔ ‰ÈÏ¿ÛÈÔ Ù˘ ÏÂ˘Ú¿˜ Ù˘ ‚¿Û˘ Ù˘ ˘Ú·Ì›‰·˜ ·˘Ù‹˜ Ì ÙÔ ‡„Ô˜ Ù˘, ·›ÚÓÂÈ ¤Ó·Ó ·ÚÈıÌfi Ô˘ ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÈ ÙÔ . O ∆¤˘ÏÔÚ ›ÛÙ¢ ›Û˘ fiÙÈ Â›¯Â ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ ÔÈÔ ‹Ù·Ó ÙÔ Ì‹ÎÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ‹¯Âˆ˜: ‹Ù·Ó ›ÛÔ Ì ÙÔ ËÏ›ÎÔÓ Ù˘ ‰È·›ÚÂÛ˘ ÙÔ˘ Ì‹ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ ¿ÍÔÓ· Ù˘ °Ë˜ ‰È· ÙÔ˘ 400.000 — Î·È ıˆÚÔ‡Û ·›ı·ÓÔ Ù· ‰‡Ô ·˘Ù¿ ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ó· Â›Ó·È Û˘Ìو̷ÙÈο. ÕÏÏÔÈ ·Ó·Î¿Ï˘„·Ó fiÙÈ Ë ‚¿ÛË Ù˘ ªÂÁ¿Ï˘ ¶˘Ú·Ì›‰·˜, ‰È·ÈÚÔ‡ÌÂÓË ‰È· ÙÔ˘ Ï¿ÙÔ˘˜ ÙˆÓ Ï›ıˆÓ Ô˘ ÙËÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó, ÈÛÔ‡Ù·È Ì ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ËÌÂÚÒÓ ÂÓfi˜ ¤ÙÔ˘˜ Î·È fiÙÈ ÙÔ ‡„Ô˜ Ù˘, ÔÏÏ·Ï·ÛÈ·˙fiÌÂÓÔ Ì ÙÔ 109, ÈÛÔ‡Ù·È Î·Ù¿ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ì ÙËÓ ·fiÛÙ·ÛË °Ë˜-∏Ï›Ô˘ Î.Ô.Î. O Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi˜ ª¿ÚÙÈÓ °Î¿ÚÓÙÓÂÚ ·Ó¤Ï˘Û ÙȘ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ªÓËÌ›Ԣ (Ô‚ÂÏ›ÛÎÔ˘) Ù˘ O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ, «¤ÙÛÈ ÁÈ· Ͽη», Î·È «·Ó·Î¿Ï˘„» ˆ˜ ›¯Â ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· Ù˘ «ÂÓÙ·‰ÈÎfiÙËÙ·˜»: «∆Ô ‡„Ô˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È 555 fi‰È· Î·È 5 ›ÓÙÛ˜. ∏ ‚¿ÛË ¤¯ÂÈ ÂÌ‚·‰fiÓ 55 ÙÂÙÚ·ÁˆÓÈο fi‰È· Î·È Ù· ·Ú¿ı˘Ú¿ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÙÔÔıÂÙË̤ӷ Û ‡„Ô˜ 500 Ô‰ÈÒÓ ·fi ÙË ‚¿ÛË ÙÔ˘. ∞Ó ÔÏÏ·Ï·ÛÈ¿ÛÔ˘Ì ÙË ‚¿ÛË ÙÔ˘ Ì ÙÔ 60 (‰ËÏ·‰‹ Ì ÙÔ ÂÓÙ·Ï¿ÛÈÔ ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ÌËÓÒÓ ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜) Ì·˜ ‰›ÓÂÈ 3.300, Ô˘ Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ Û ϛ‚Ú˜ ÙÔ˘ ÎÔÚ˘Ê·›Ô˘ Ï›ıÔ˘ ÙÔ˘. ∂›Û˘, Ë Ï¤ÍË O˘¿ÛÈÓÁÎÙÔÓ (Washington) ÛÙ· ·ÁÁÏÈο ¤¯ÂÈ 10 ÁÚ¿ÌÌ·Ù· (2 › 5). ∞Ó Ì¿ÏÈÛÙ· ÔÏÏ·Ï·ÛÈ¿ÛÔ˘Ì ÙÔ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÎÔÚ˘Ê·›Ô˘ Ï›ıÔ˘ Ì ÙÔ ÂÌ‚·‰fiÓ Ù˘ ‚¿Û˘, ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Â›Ó·È 181.500 — ÌÈ· Û¯ÂÙÈο ηϋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ Ù·¯‡ÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ʈÙfi˜ Û ̛ÏÈ· ·Ó¿ ‰Â˘ÙÂÚfiÏÂÙÔ» (1952, Û. 179). ∞ÊÔ‡ Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ fiÙÈ ¤Ó·˜ ̤ÛÔ˜ Ì·ıËÌ·ÙÈÎfi˜ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È 55 ÂÚ›Ô˘ ÏÂÙ¿ Ù˘ ÒÚ·˜ ÁÈ· Ó· ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ ÙȘ ·Ú·¿Óˆ «·Ï‹ıÂȘ», Ô °Î¿ÚÓÙÓÂÚ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÈ «ÙÔ fiÛÔ Â‡ÎÔÏÔ Â›Ó·È Ó· ÂÚÁ·ÛÙ› ηÓ›˜ Ì ¤Ó·Ó ÛÎfiÚÈÔ fiÁÎÔ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Î·È Ó· ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ Û ·˘ÙfiÓ Î¿ÔÈÔ Û¯¤‰ÈÔ, ÂÎ ÚÒÙ˘ fi„ˆ˜ ÙfiÛÔ ÏÂÙÔ‰Ô˘ÏÂ̤ÓÔ ÒÛÙ ‰‡ÛÎÔÏ· Ó· ÈÛÙ‡ÂÈ Î·Ó›˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ù›ÔÙ ¿ÏÏÔ ·fi ÚÔ˚fiÓ ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÂÁÎÂÊ¿ÏÔ˘» (Û. 184). ™ÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜ ÙˆÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÒÓ, Ô °Î¿ÚÓÙÓÂÚ ·Ê‹ÓÂÈ «ÛÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ Ó· ÎÚ›ÓÔ˘Ó ·Ó Ë £™ø (£ÂˆÚ›· ™ËÌ›Ԣ ø̤Á·) Â›Ó·È Ë
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢PA ¶A°°§ø™™O
297
Ó¤· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ıÚËÛΛ·, ˘¤ÚÙÂÚË Ù˘ ™·˚ÂÓÙÔÏÔÁ›·˜…, ‹ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÙÚÂÏ‹ Ê·ÓÙ·Û›ˆÛË Ô˘ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ·Ó¿ÁÓˆÛË ‚È‚Ï›ˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Ê·ÓÙ·Û›·˜» (1991‚, Û. 132). ∆›ÔÙ ·fi fiÏ· ·˘Ù¿ ‰ÂÓ ÙfiËÛ·Ó ÙÔÓ ∆›ÏÂÚ, Ô˘ Û˘Ó¤¯ÈÛ ÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘ ¯ˆÚ›˜ ÙÔÓ ª¿ÚÔÔ˘, Û˘ÁÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ÙË º˘ÛÈ΋ Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜. À¤‚·Ï ¤Ó· ÚÒÙÔ ÚÔÛ¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÛÙÔ˘˜ ÂΉfiÙ˜ ÙÔ˘, ÙȘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌȷΤ˜ EΉfiÛÂȘ OÍÊfiډ˘ (Oxford University Press), Ô˘ ¤ÛÙÂÈÏ·Ó ÙÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ÛÙÔ˘˜ ·ÚÌfi‰ÈÔ˘˜ ÁÈ· ÎÚ›ÛË. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ·ÔÚÚ›ÊıËÎÂ. O ∆›ÏÂÚ ¤Ï·‚ ·fi ÙÔÓ ÂΉÔÙÈÎfi Ô›ÎÔ ÙȘ «·ÓÒÓ˘Ì˜» ÎÚÈÙÈΤ˜, ·ÏÏ¿ ηٿ Ï¿ıÔ˜ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÎÚÈÙÒÓ ‰ÂÓ Â›¯·Ó Û‚ËÛÙ› ·fi ÙË ÊˆÙÔÙ˘›·. ŒÓ·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÎÚÈÙ¤˜, Ô˘ Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÁÓˆÛÙfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÁÎÔÛÌ›ˆ˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ Ù˘ Û˘Ó¤ÓˆÛ˘ ıÚËÛΛ·˜ Î·È Ê˘ÛÈ΋˜, «¤ÁÚ·Ê ÁÈ· ÙÔ ‚ȂϛԻ (fiˆ˜ ÌÔ˘ Â›Â Ô ∆›ÏÂÚ) «fiÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Û˘ÛÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛ‹ ÙÔ˘ ÌfiÓÔÓ Â¿Ó ÙÔ ¤ÁÚ·Ê· Û·Ó Ó· ÌËÓ ›ÛÙ¢· Ô ›‰ÈÔ˜ ÛÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘» (1995). ŒÓ· ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚÔ Î·È ÏÂÙÔÌÂÚ¤ÛÙÂÚÔ ¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊÔ ˘Ô‚Ï‹ıËÎÂ Î·È ¤ÁÈÓ ‰ÂÎÙfi ·fi ÙÔÓ ÂΉÔÙÈÎfi Ô›ÎÔ Doubleday. ∞Ó Î·È ÔÈ ˆÏ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ‹Ù·Ó ηχÙÂÚ˜ ÛÙËÓ ∂˘ÚÒË (ȉ›ˆ˜ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·) ·’ fi,ÙÈ ÛÙȘ ∏¶∞, ÔÈ ÎÚÈÙÈΤ˜ ‹Ù·Ó ˆ˜ › ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·ÚÓËÙÈΤ˜. O ÁÓˆÛÙfi˜ °ÂÚÌ·Ófi˜ ıÂÔÏfiÁÔ˜ µfiÏʯ·ÚÙ ¶¿ÓÂÓÌÂÚÁÎ (W. Pannenberg), Ô ÔÔ›Ô˜ ÈÛÙ‡ÂÈ ÛÙÔÓ £Âfi ˆ˜ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎfi ÔÓ, ÂͤÊÚ·Û ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙȘ ÛًϘ ÙÔ˘ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ Zygon (∫·ÏÔη›ÚÈ 1995), ·ÏÏ¿ Ô ∞ÌÂÚÈηÓfi˜ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜ ∆˙fi˙ÂÊ ™ÈÏÎ (J. Silk) ·Ë¯Ô‡Û ÙȘ ·fi„ÂȘ ÙˆÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Î·È ıÂÔÏfiÁˆÓ, fiÙ·Ó ¤ÁÚ·Ê ÁÈ· ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Scientific American fiÙÈ «Ô ∆›ÏÂÚ Ô‰ËÁ› ÙËÓ ¤Ú¢ӷ ÁÈ· ÌÈ· ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Û ÁÂÏÔ›· ¿ÎÚ·. ∏ Ù·ÂÈÓÔÊÚÔÛ‡ÓË ÂÓÒÈÔÓ ÙˆÓ ¤ÌÌÔÓˆÓ Î·È ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·ÁÓÒÛÙˆÓ Â›Ó·È Ë ·ÏËı‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ô˘ Ë Û‡Á¯ÚÔÓË Ê˘ÛÈ΋ ¤¯ÂÈ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ» (πÔ‡ÏÈÔ˜ 1995, Û. 94). O ºÚ·ÓÎ ∆›ÏÂÚ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ Ù· ÌÂÁ¿Ï· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· fi¯È Ì ٷÂÈÓÔÊÚÔÛ‡ÓË, ·ÏÏ¿ Ì ·ÈÒÓÈ· ·ÈÛÈÔ‰ÔÍ›·. ŸÙ·Ó ÙÔ˘ ˙ËÙ‹ıËΠӷ Û˘ÓÔ„›ÛÂÈ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ Û ÌÈ· ÚfiÙ·ÛË, Ô ∆›ÏÂÚ ¤Î·Ó ÙËÓ ÂÍ‹˜ ÂÚ›ÏË„Ë: «O ÔÚıfi˜ ÏfiÁÔ˜ ·˘Í¿ÓÂÙ·È ·ÂÚÈfiÚÈÛÙ·, Ë ÚfiÔ‰Ô˜ Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ‰ÈËÓÂΤ˜, Ë ˙ˆ‹ ÔÙ¤ ‰ÂÓ ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È». ¶Ò˜ ı· Û˘Ì‚Ô‡Ó fiÏ· ·˘Ù¿; ∆· ÂÚ›ÏÔη ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· Û˘ÓÔ„ÈÛıÔ‡Ó Á‡Úˆ ·fi ÙÚ›· ÛËÌ›·. (1) ™ÙÔ ·ÒÙÂÚÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ — Ë ÌÔÓ·‰È΋ ÌÔÚÊ‹ ˙ˆ‹˜ ÛÙÔ Û‡Ì·Ó, ϤÂÈ Ô ∆›ÏÂÚ— ı· ¤¯Ô˘Ó ÂÁηٷÏ›„ÂÈ ÙË °Ë, ÂÔÈΛ˙ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ˘fiÏÔÈÔ °·Ï·Í›· Ì·˜ Î·È ÙÂÏÈο fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Á·Ï·Í›Â˜. ∞Ó ‰ÂÓ Á›ÓÂÈ ·˘Ùfi, ›̷ÛÙ ηٷ‰ÈηṲ̂ÓÔÈ Û ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË, fiÙ·Ó Ô ◊ÏÈÔ˜ ‰È·ÛÙ·Ï› ̤¯ÚÈ ÙË °Ë Î·È ÙËÓ Î·Ù·Î¿„ÂÈ. ™˘ÓÂÒ˜, ·Ó ›̷ÛÙ ·Ó·ÁηṲ̂ÓÔÈ Ó· ÙÔ Î¿ÓÔ˘ÌÂ, ı· ÙÔ Î¿ÓÔ˘ÌÂ. (2) ∞Ó Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Î·È Ë Ù¯ÓÔÏÔÁ›· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó Ó· ÚÔÔ‰Â‡Ô˘Ó Ì ÙÔ˘˜ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡˜ Ú˘ıÌÔ‡˜
298
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
(·Ó·ÏÔÁÈÛÙ›Ù fiÛÔ ¤¯Ô˘Ì ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ, ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙˆÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÒÓ ˘ÔÏÔÁÈÛÙÒÓ ÌÂÁ¤ıÔ˘˜ ‰ˆÌ·Ù›Ô˘ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1940 ¤ˆ˜ ÙÔ˘˜ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡˜ ÊÔÚËÙÔ‡˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ¤˜), Û 1000 ‹ 100.000 ¯ÚfiÓÈ·, fi¯È ÌfiÓÔ ı· Â›Ó·È Ï¤ÔÓ ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÔÈΛÛÔ˘Ì ÙÔÓ °·Ï·Í›· Î·È ÙÔ Û‡Ì·Ó, ·ÏÏ¿ ÔÈ ˘ÂÚ˘ÔÏÔÁÈÛÙ¤˜ Ì ˘ÂÚÌӋ̘ Î·È ˘ÂÚÂÈÎÔÓÈΤ˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ˜ ı· ¤¯Ô˘Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ˘ÔηٷÛÙ‹ÛÂÈ ÙË ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ˙ˆ‹ [Ë ˙ˆ‹ Î·È Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ —ÁÔÓ›‰È· Î·È ÌÈÌ›‰È·*— Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó··Ú·¯ıÔ‡Ó Ì¤Û· ÛÙ· Ì˯·Ó‹Ì·Ù· ·˘Ù¿]. (3) ŸÙ·Ó ÙÔ Û‡Ì·Ó ÙÂÏÈο ηٷÚÚ‡ÛÂÈ, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Î·È ÔÈ ˘ÂÚ˘ÔÏÔÁÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ı· ÂÎÌÂÙ·ÏÏ¢ÙÔ‡Ó ÙËÓ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ηٿÚÚ¢Û˘ ÁÈ· Ó· ·Ó··Ú·Á¿ÁÔ˘Ó Î¿ı ¿ÓıÚˆÔ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÔÙ¤ ˘¿ÚÍÂÈ (ÌÈ· Î·È Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÂÂÚ·Ṳ̂ÓÔ˜, Ô ˘ÂÚ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹˜ ı· ¤¯ÂÈ Â·Ú΋ ÌÓ‹ÌË ÁÈ· Ó· ʤÚÂÈ Û ¤Ú·˜ ÙÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi). ¢Â‰Ô̤ÓÔ˘ fiÙÈ Ô ˘ÂÚ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹˜ ·˘Ùfi˜ ›ӷÈ, ·fi οı ڷÎÙÈ΋ ¿Ô„Ë, ¿ÓÛÔÊÔ˜ Î·È ·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌÔ˜, Â›Ó·È Û·Ó £Âfi˜. ∫·È ·ÊÔ‡ Ô «£Âfi˜» ı· Ì·˜ ·Ó·ÛÙ‹ÛÂÈ fiÏÔ˘˜ ÛÙËÓ ÂÈÎÔÓÈ΋ ÙÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÙfiÙ ›̷ÛÙÂ, ·fi οı ڷÎÙÈ΋ ¿Ô„Ë, ·ı¿Ó·ÙÔÈ. O ∆›ÏÂÚ, fiˆ˜ Ô °Ô˘¿Ï·˜ Î·È Ô ¶¤ÈÏ˘, ÚÔÛ·ı› Ó· ıÂÌÂÏÈÒÛÂÈ Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ÔÚıfi ÏfiÁÔ — ‰ÂÓ ÂÈηÏÂ›Ù·È Ì˘ÛÙÈÎÈÛÌÔ‡˜ Ô‡Ù ··ÈÙ› ¿ÏÌ·Ù· ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ›ÛÙ˘. øÛÙfiÛÔ, ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ·ÏÒ˜ Û‡ÌÙˆÛË fiÙÈ Ù· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÌÈ· ÎÔÛÌÔÏÔÁ›· ÛÙËÓ ÔÔ›· Ë ·ÓıÚˆfiÙËÙ· ›¯Â Î·È ı· ¤¯ÂÈ ÌÈ· ı¤ÛË… ÛÙÔ ‰ÈËÓÂΤ˜; «¢ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ηχÙÂÚÔ Ó· ·ÏËı‡ÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ fiÙÈ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ÂËÚ¿ÛÂÈ ÙË Û˘Ì·ÓÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›·, ·fi ÙÔ Ó· Â›Ó·È ÙÂÏÈο Ì¿Ù·ÈÔ fi,ÙÈ ÎÈ ·Ó οÓÂÈ;» ÂÈ̤ÓÂÈ Ô ∆›ÏÂÚ. «∆Ô Û‡Ì·Ó ı· ‹Ù·Ó ¤Ó· Ôχ ÈÔ Â˘¯¿ÚÈÛÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ·Ó οÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ ‹Ù·Ó ·ÏËıÈÓfi Î·È ÈÛÙ‡ˆ ˆ˜ ı· ‹Ù·Ó ·Ú¿ÏÔÁÔ Ó· ÌËÓ ÂÈÙÚ¤„Ô˘Ì ÛÙÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ Ì·˜ Ô‡ÙÂ Î·Ó Ó· ·Ó·ÏÔÁÈÛÙÔ‡Ó ÙËÓ Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· Â›Ó·È ÙÔ Û‡Ì·Ó fiÓÙˆ˜ ¤ÙÛÈ» (1995). ∞˘Ùfi ›Ûˆ˜ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È ˆ˜ ÂÏ›‰· Ô˘ ·Ó·‚χ˙ÂÈ ·ÈÒÓÈ·, ·ÏÏ¿ Ô ∆›ÏÂÚ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ ·ÔÙÂÏ› «ÏÔÁÈ΋ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÌÔ˘ ‰›Ô˘ ¤Ú¢ӷ˜, Ù˘ ÔÏÈ΋˜ ÁÂÓÈ΋˜ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·˜». ∞Ó Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ÈÛÙ‡ÂÈ fiÙÈ ¤Ó· ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÚÔ‚Ï‹Ì·ÙÔ˜ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ ÔÈ Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ› ÙÔ˘ «¤¯Ô˘Ó ÂÎ·È‰Â˘Ù› ÛÙÔ Ó· ·Â¯ı¿ÓÔÓÙ·È ÙË ıÚËÛΛ· ÙfiÛÔ ·fiÏ˘Ù·, ÒÛÙ ӷ ıˆÚÔ‡Ó ÂÍÔÚÁÈÛÙÈ΋ Î·È ÙËÓ ·Ú·ÌÈÎÚ‹ Ó‡ÍË ˆ˜ ÌÔÚ› Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÔÈ· ·Ï‹ıÂÈ· ÛÙ· fiÛ· ·˘Ù‹ ‰È‰¿ÛÎÂÈ», Ô ∆›ÏÂÚ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ «Ô ÌfiÓÔ˜ ÏfiÁÔ˜ Ô˘ Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ÔÓfiÌ·Ù· ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÔÏÈ΋˜ ÁÂÓÈ΋˜ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·˜, .¯. Ô ƒ. ¶¤ÓÚÔÔ˘˙ Î·È Ô ™. ÃÒÎÈÓÁÎ, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Ô‰ËÁËı› ÛÙ· ›‰È· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· Ì ·˘ÙfiÓ, Â›Ó·È fiÙÈ ÔÈÛıÔ¯ˆÚÔ‡Ó fiÙ·Ó ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÙȘ Â͈*
™.Ù.M.: ™ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô memes, O fiÚÔ˜ Â›Ó·È ÌÂÙ·ÊÔÚÈÎfi˜ Î·È ÂÈÛ‹¯ıË ·fi ÙÔÓ ƒ. NÙÒÎÈÓ˜ ÁÈ· Ó· ‰ËÏÒÛÂÈ ÙË «ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë ÌÔÓ¿‰· ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜.
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢PA ¶A°°§ø™™O
299
ÊÚÂÓÈΤ˜ Û˘Ó¤ÂȘ ÙˆÓ ÂÍÈÛÒÛˆӻ. ∞Ó Î·È Î·Ó›˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ·ÔÎÏ›ÛÂÈ Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ, Û ¤Ó· ·ÔÎ·Ï˘ÙÈÎfi ÙÔ˘ Û¯fiÏÈÔ Ô ∆›ÏÂÚ ÂÍËÁ› fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·ÏÒ˜ ‰ÂÓ ı· ÙÔÓ Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ó, ÁÈ·Ù› «Ë Ô˘Û›· Ù˘ £ÂˆÚ›·˜ ÙÔ˘ ™ËÌ›Ԣ ø̤Á· Â›Ó·È Ë ÔÏÈ΋ ÁÂÓÈ΋ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·. £· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂȘ ÂÎ·È‰Â˘Ù› ÒÛÙ ӷ ÛΤÊÙÂÛ·È ÙÔ Û‡Ì·Ó ÛÙË Ì¤ÁÈÛÙË ‰˘Ó·Ù‹ Îϛ̷η Î·È Ó· ‚ϤÂȘ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ·˘ÙfiÌ·Ù· ÛÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ÙÔ˘ ÔÏfiÙËÙ· — Ó· ¤¯ÂȘ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· Ù˘ Ì·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ‰ÔÌ‹˜ ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Û·È ÂȉÈÎfi˜ ÛÙËÓ ÔÏÈ΋ ÁÂÓÈ΋ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·. ™Â fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌfiÓÔÓ ÙÚÂȘ ηχÙÂÚÔÈ ·fi Â̤ӷ Û ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÔ̤·, Î·È ÌfiÓÔ ‰‡Ô ›ÛÔÈ ÌÔ˘» (1995). ŒÓ·˜ Âͤ¯ˆÓ ·ÛÙÚÔÓfiÌÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ì›ÏËÛ· ÌÔ˘ › fiÙÈ Ô ∆›ÏÂÚ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ›¯Â ·Ó¿ÁÎË ·fi ¯Ú‹Ì·Ù· ÁÈ· Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ¤Ó· ÙfiÛÔ ÁÂÏÔ›Ô ‚È‚Ï›Ô. øÛÙfiÛÔ, fiÔÈÔ˜ ÌÈÏ‹ÛÂÈ Ì ÙÔÓ ∆›ÏÂÚ ÁÈ· ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘, ¤ÛÙˆ Î·È ÁÈ· Ï›ÁÔ, ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÁÚ‹ÁÔÚ· ˆ˜ ‰ÂÓ Î˘ÓËÁ¿ ÙÔ ¯Ú‹Ì· ‹ ÙË ‰fiÍ·. ÀÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ·ÎÚ¿‰·ÓÙ· fiÏ· ÙÔ˘ Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Î·È Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌÔ˜ Ó· ˘ÔÛÙ› ÙËÓ ·Ô‰ÔÎÈÌ·Û›· Ô˘ ÁÓÒÚÈ˙ ÂÍ ·Ú¯‹˜ fiÙÈ ı· Ù· Û˘Óԉ‡ÛÂÈ. O ºÚ·ÓÎ ∆›ÏÂÚ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô˘, ηٿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘, ÓÔÈ¿˙ÂÙ·È Ôχ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· Î·È ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Ù˘. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ·ÊÈÂÚÒÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ·Ô‡ Î·È ÛÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Ù˘ Á˘Ó·›Î·˜ ÙÔ˘, «ÙÔÓ ÚÔ¿Ô˘ Î·È ÙËÓ ÚÔÁÈ·ÁÈ¿ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÌÔ˘», ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ÛÙÔ OÏÔη‡ÙˆÌ·, ·ÏÏ¿ «Ô˘ ¤ı·Ó·Ó Ì ÙËÓ ÂÏ›‰· ÌÈ·˜ ¶·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ∞Ó¿ÛÙ·Û˘ Î·È Ô˘ Ë ÂÏ›‰· ÙÔ˘˜, fiˆ˜ ı· ‰Â›Íˆ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi, ı· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› fiÙ·Ó ÏËÛÈ¿ÛÂÈ ÙÔ ∆¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÃÚfiÓÔ˘». N· ¤Ó· ‚·ı‡ÙÂÚÔ Î›ÓËÙÚÔ. ÿÛˆ˜ ÂÓ Ù¤ÏÂÈ Ô ∆›ÏÂÚ Ó· ÌËÓ Â›¯Â ÔÙ¤ ·ÏËıÈÓ¿ ··ÚÓËı› ÙË ÊÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙÈ΋ ÚÔÙÂÛÙ·ÓÙÈ΋ ·Ó·ÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘. ªÂ ÙË ÛÎÏËÚ‹ ‰Ô˘ÏÂÈ¿, Ì ÙËÓ Ù›ÌÈ· ˙ˆ‹ ηÈ, ÙÒÚ·, Ì ÙËÓ ·˘ÛÙËÚ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË, Ë ·ı·Ó·Û›· ı· Á›ÓÂÈ ‰È΋ Ì·˜. ∞ÏÏ¿ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÈ̤ÓÔ˘ÌÂ. ™ÙÔ ÌÂٷ͇, Ò˜ ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ì ӷ ·Ó·‰ÈÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ì ٷ ÎÔÈÓˆÓÈο, ÔÈÎÔÓÔÌÈο Î·È ËıÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ì·˜ ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ‚¤‚·ÈÔ fiÙÈ ı· ÂÈ˙‹ÛÔ˘Ì ÁÈ· ÈηÓfi ¯ÚfiÓÔ ÒÛÙ ӷ ·Ó·ÛÙËıÔ‡ÌÂ; O ¢Ú ¶·ÁÁÏÒÛÛÔ˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜, Ô ºÚ·ÓÎ ∆›ÏÂÚ, ı· ÂȯÂÈÚ‹ÛÂÈ Ó· ··ÓÙ‹ÛÂÈ ÛÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘, Ô˘ ʤÚÂÈ ÙÔÓ ÚÔÛˆÚÈÓfi Ù›ÙÏÔ ∏ Ê˘ÛÈ΋ Ù˘ ËıÈ΋˜ (The Physics of Morality). °ÂÓÈο, ·fiÏ·˘Û· ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ. °È· ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ıÂÌ¿ÙˆÓ —ÁÈ· ÙËÓ ÂÍÂÚ‡ÓËÛË ÙÔ˘ ‰È·ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, ÙË Ó·ÓÔÙ¯ÓÔÏÔÁ›·, ÙËÓ Ù¯ÓËÙ‹ ÓÔËÌÔÛ‡ÓË, ÙËÓ Î‚·ÓÙÈ΋ Ì˯·ÓÈ΋ Î·È ÙË Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·— ÁÚ¿ÊÂÈ Ì ۷ʋÓÂÈ· Î·È ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛË. ∂ÓÙfiÈÛ·, fï˜, 6 ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙȘ ·fi„ÂȘ ÙÔ˘, ·fi Ù· ÔÔ›· Ù· ÚÒÙ· 4 ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÈÛ¯‡Ô˘Ó ÁÈ· οı ›‰Ô˘˜ ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂÓÔ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi. ∆· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ‰ÂÓ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ë ıˆڛ· ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ, ‹ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ¿ÏÏË, Â›Ó·È Ï·Óı·Ṳ̂ÓË. ∞ÏÒ˜ Ì·˜ ·Ê˘Ó›˙Ô˘Ó, ÒÛÙ ӷ ÂÓÂÚÁÔÔÈ‹ÛÔ˘Ì ÙÔÓ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi Ì·˜. ∞Ó Î·È Ô ∆›ÏÂÚ
300
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
ÌÔÚ› οÏÏÈÛÙ· Ó· ¤¯ÂÈ ‰›ÎÈÔ, Ë Â˘ı‡ÓË Ù˘ ·fi‰ÂÈ͢ ‚·Ú·›ÓÂÈ ÙÔÓ ›‰ÈÔ. £· Ú¤ÂÈ Ó· Ì·˜ ·Ú¿Û¯ÂÈ ÂÌÂÈÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ Î·È fi¯È Ó· ‚·Û›˙ÂÙ·È Û¯Â‰fiÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Û ¤Í˘ÓÔ˘˜, ÏÔÁÈÎÔ‡˜ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ‡˜. 1. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ·ÈˆÓ›ˆ˜ ·Ó·‚χ˙Ô˘Û·˜ ÂÏ›‰·˜. ™ÙËÓ ÚÒÙË ÛÂÏ›‰· Ù˘ º˘ÛÈ΋˜ Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜, Ô ∆›ÏÂÚ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ë £ÂˆÚ›· ÙÔ˘ ™ËÌ›Ԣ ø̤Á· Â›Ó·È ÌÈ· «ÂϤÁÍÈÌË Ê˘ÛÈ΋ ıˆڛ· ÁÈ· ¤Ó·Ó ·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌÔ, ·ÓÙÔÁÓÒÛÙË Î·È ·ÓÙ·¯Ô‡ ·ÚfiÓÙ· £Âfi, Ô ÔÔ›Ô˜ οÔÙ ÛÙÔ ·ÒÙÂÚÔ Ì¤ÏÏÔÓ ı· Ì·˜ ·Ó·ÛÙ‹ÛÂÈ fiÏÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ˙‹ÛÔ˘Ì Û ¤Ó·Ó ÙfiÔ Ô ÔÔ›Ô˜ ı· ¤¯ÂÈ fiÏ· Ù· ‚·ÛÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ÈÔ˘‰·ÈÔ-¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ¶·Ú·‰Â›ÛÔ˘» Î·È fiÙÈ «·Ó οÔÈÔ˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ ¤¯ÂÈ ¯¿ÛÂÈ ¤Ó· ·Á·Ë̤ÓÔ ÙÔ˘ ÚfiÛˆÔ, ‹ ÊÔ‚¿Ù·È ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ, Ë Û‡Á¯ÚÔÓË Ê˘ÛÈ΋ ϤÂÈ: “¶·ÚËÁÔÚËı›ÙÂ! EÛ›˜, fiˆ˜ Î·È ÂΛÓÔÈ, ı· Í·Ó·˙‹ÛÂÙÂ!”». ŒÙÛÈ, fiÛ· ¿ÓÙÔÙ ÈÛÙ‡·Ì ˆ˜ Â›Ó·È ·ÏËıÈÓ¿, ‚·ÛÈ˙fiÌÂÓÔÈ ÛÙË ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ›ÛÙË, ‰ÈηÈÒÓÔÓÙ·È Ì ‚¿ÛË ÙË Ê˘ÛÈ΋. ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ; ºÔ‚ԇ̷È, fi¯È ÌÂÁ¿ÏË. ª¿ÏÈÛÙ·, ¤ÂÈÙ· ·fi 305 ÛÂÏ›‰Â˜ ÂÚÈÂÎÙÈ΋˜ Î·È ÛÔ‚·Ú‹˜ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜, Ô ∆›ÏÂÚ ÙÂÏÈο ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È fiÙÈ: «∏ ıˆڛ· ÙÔ˘ ™ËÌ›Ԣ ø̤Á· Â›Ó·È ÌÈ· ‚ÈÒÛÈÌË ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ıˆڛ· ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡ Ì·˜ ۇ̷ÓÙÔ˜, ·ÏÏ¿ ÙÔ ÌfiÓÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ ÙË ÛÙËÚ›˙ÂÈ Ò˜ ÙÒÚ· Â›Ó·È Ë ıˆÚËÙÈ΋ Ù˘ ÔÌÔÚÊÈ¿». øÛÙfiÛÔ, Ë ÔÌÔÚÊÈ¿ ·fi ÌfiÓË Ù˘ ‰ÂÓ Î·ıÈÛÙ¿ ÌÈ· ıˆڛ· ÛˆÛÙ‹ ‹ Ï·Óı·Ṳ̂ÓË, ÂÓÒ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ οÔÈ· ıˆÚËÙÈ΋ ηٷÛ΢‹ ÈηÓÔÔÈ› ÙȘ ‚·ı‡ÙÂÚ˜ ÂÈı˘Ì›Â˜ Ì·˜ Ú¤ÂÈ Ó· ›̷ÛÙ ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÈÊ˘Ï·ÎÙÈÎÔ›, Ó· ÌË ‚È·˙fiÌ·ÛÙ ӷ ÙËÓ ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÔ˘ÌÂ. ŸÙ·Ó ÌÈ· ıˆڛ· Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙȘ ÈÔ Ì‡¯È˜ ÂÈı˘Ì›Â˜ Ì·˜, Â›Ó·È Èı·Ófiٷٷ Ï·Óı·Ṳ̂ÓË. 2. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ›ÛÙ˘ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË. ŸÙ·Ó ‚ÚÂı› ηÓ›˜ ÌÚÔÛÙ¿ Û οÔÈÔ fiÚÈÔ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÙÔ˘ ıˆڛ·˜, ‰ÂÓ ·ÚΛ Ó· ÂÈ fiÙÈ ÌÈ· ̤ڷ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ı· ÙÔ ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ, ·ÏÒ˜ Î·È ÌfiÓÔÓ ÂÂȉ‹ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ¤¯ÂÈ ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ÙfiÛ· Î·È ÙfiÛ· ¿ÏÏ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. O ∆›ÏÂÚ ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ÁÈ· Ó· ·ÔÈΛÛÔ˘Ì ÙÔÓ °·Ï·Í›· Ì·˜ Î·È Î·ÙfiÈÓ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Á·Ï·Í›Â˜, ı· Ú¤ÂÈ Ù· ‰È·ÛÙËÌfiÏÔÈ¿ Ì·˜ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó Ù·¯‡ÙËÙ˜ Ô˘ ÏËÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ Ù·¯‡ÙËÙ· ÙÔ˘ ʈÙfi˜. ¶Ò˜ ı· ÙÔ Î·ÙÔÚıÒÛÔ˘Ì ·˘Ùfi; ∫·Ó¤Ó· Úfi‚ÏËÌ·, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ı· ‚ÚÂÈ Î¿ÔÈÔÓ ÙÚfiÔ. O ∆›ÏÂÚ Û·Ù·Ï¿ 20 ÛÂÏ›‰Â˜ ··ÚÈıÌÒÓÙ·˜ fiϘ ÙȘ ÂÎÏËÎÙÈΤ˜ ÚÔfi‰Ô˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÛËÌÂȈı› ÛÙÔ˘˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ¤˜, ÛÙË ‰È·ÛÙËÌÈ΋ Î·È ÛÙȘ Ù·¯‡ÙËÙ˜ ÙˆÓ ‰È·ÛÙËÌÔÏÔ›ˆÓ, ÂÓÒ ÛÙÔ «¶·Ú¿ÚÙËÌ· ÁÈ· ∂ÈÛÙ‹ÌÔÓ˜» ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ÂÍËÁ› Ò˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ηٷÛ΢·ÛÙ› ¤Ó·˜ Û¯ÂÙÈÎÈÛÙÈÎfi˜ ‡Ú·˘ÏÔ˜ ·ÓÙȇÏ˘. ŸÏ· ·˘Ù¿, ‚¤‚·È·, ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ ı¤Ì· Ô˘ Ú·ÁÌ·Ù‡ÂÙ·È Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÂӉȷʤÚÔÓ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó Î·Ù¿ Î·Ó¤Ó·Ó ÙÚfiÔ fiÙÈ
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢PA ¶A°°§ø™™O
301
ÂÂȉ‹ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Û˘Ì‚Ô‡Ó fiÓÙˆ˜ Î·È ı· Û˘Ì‚Ô‡Ó. ∏ ÂÈÛÙ‹ÌË ¤¯ÂÈ Ù· fiÚÈ¿ Ù˘ Î·È Ë ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙË ·ÔÙ˘¯›Â˜, ÏÔÍÔ‰ÚÔÌ‹ÛÂȘ Î·È ·‰È¤ÍÔ‰·. ∞ÏÒ˜ Î·È ÌfiÓÔÓ ÂÂȉ‹ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ¤¯ÂÈ ·Ô‰ÂȯÙ› ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÈÙ˘¯‹˜ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· χÛÂÈ ‹ fiÙÈ ı· χÛÂÈ fiÏ· Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ÕÏψÛÙÂ, ÌÔÚԇ̠ڿÁÌ·ÙÈ Ó· ÚԂϤ„Ô˘Ì ÙÈ ı· Ú¿ÍÔ˘Ó Ù· fiÓÙ· ÙÔ˘ ·ÒÙÂÚÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜, ‚·ÛÈ˙fiÌÂÓÔÈ ÛÙÔ ÙÈ ÈÛÙ‡ԢÌ (Î·È ÂÏ›˙Ô˘ÌÂ) fiÙÈ ı· Ú¿ÍÔ˘Ó; 3. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ÙˆÓ ÂȯÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ Ù‡Ô˘ «Â¿Ó… ÙfiÙ». ∏ ıˆڛ· ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ ¤¯ÂÈ ÂÚ›Ô˘ ˆ˜ ÂÍ‹˜: ∞Ó Ë ·Ú¿ÌÂÙÚÔ˜ ˘ÎÓfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·fi ÙË ÌÔÓ¿‰· ηÈ, Û˘ÓÂÒ˜, ÙÔ Û‡Ì·Ó Â›Ó·È ÎÏÂÈÛÙfi Î·È ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ηٷÚÚ‡ÛÂÈ… ∞Ó ÙÔ fiÚÈÔ ª¤ÎÂÓÛÙ·˚Ó Â›Ó·È ÛˆÛÙfi… ∞Ó ÙÔ ÌÔ˙fiÓÈÔ ÙÔ˘ ÃÈÁΘ ¤¯ÂÈ Ì¿˙· 220 ± 20 GeV… ∞Ó Ë ·ÓıÚˆfiÙËÙ· ‰ÂÓ ÚÔηϤÛÂÈ Ë ›‰È· ÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛ‹ Ù˘ ÚÈÓ ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ÁÈ· Ó· ʇÁÂÈ ÔÚÈÛÙÈο ·fi ÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË… ∞Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÂÁηٷÏ›„Ô˘Ó ÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË Ì·˜… ∞Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›· Ô˘ ı· ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤„ÂÈ Ó· Ù·ÍÈ‰Â‡Ô˘Ó Û ‰È·ÛÙÚÈΤ˜ ·ÔÛÙ¿ÛÂȘ Ì ÙȘ ··ÈÙÔ‡ÌÂÓ˜ Ù·¯‡ÙËÙ˜… ∞Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‚ÚÔ˘Ó ¿ÏÏÔ˘˜ ηÙÔÈ΋ÛÈÌÔ˘˜ Ï·Ó‹Ù˜… ∞Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ÁÈ· Ó· ÂÈ‚Ú·‰‡ÓÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ù¿ÚÚ¢ÛË ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜… ∞Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÔ˘Ó ÌÔÚʤ˜ ˙ˆ‹˜ ¯ıÚÈΤ˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜… ∞Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Î·Ù·Û΢¿ÛÔ˘Ó, fiÙ·Ó ÏËÛÈ¿ÛÂÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ¤Ó·Ó ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹ Ô˘ Ó· Â›Ó·È Û¯Â‰fiÓ ·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌÔ˜ Î·È ¿ÓÛÔÊÔ˜… ∞Ó ÙÔ ø̤Á·/£Âfi˜ ıÂÏ‹ÛÂÈ Ó· ·Ó·ÛÙ‹ÛÂÈ fiϘ ÙȘ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ˙ˆ¤˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÙ¤ ˘¿ÚÍÂÈ… ∞Ó… ∆fiÙÂ Ë ıˆڛ· ÙÔ˘ Â›Ó·È ÛˆÛÙ‹. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜: ·Ó ¤ÛÙˆ Î·È ¤Ó· ·fi Ù· ‚‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ·ÔÙ‡¯ÂÈ, fiÏË Ë ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ı· ηٷÚÚ‡ÛÂÈ. ∆È Á›ÓÂÙ·È ·Ó Ë ·Ú¿ÌÂÙÚÔ˜ ˘ÎÓfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È ÌÈÎÚfiÙÂÚË ·fi ÙË ÌÔÓ¿‰· Î·È ÙÔ Û‡Ì·Ó Û˘Ó¯›ÛÂÈ ·¤Ó·· ÙË ‰È·ÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ (fiˆ˜ ˘Ô‰ËÏÒÓÔ˘Ó Î¿ÔȘ ÂӉ›ÍÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘ÌÂ); ∆È Á›ÓÂÙ·È ·Ó ·ÏÏËÏÔÂÍÔÓÙˆıԇ̠̠˘ÚËÓÈο fiÏ· ‹ ÌÔχÓÔ˘Ì ÙÔÓ Ï·Ó‹ÙË Û ٤ÙÔÈÔÓ ‚·ıÌfi, ÒÛÙ ӷ ÚÔηϤÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛ‹ Ì·˜; ∆È Á›ÓÂÙ·È ·Ó ‰ÈÔ¯ÂÙ‡ÛÔ˘Ì ÙÔ˘˜ ‰È·ı¤ÛÈÌÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ì·˜ ÛÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ °Ë˜ Î·È fi¯È ÛÙËÓ ÂÍÂÚ‡ÓËÛË ÙÔ˘ ‰È·ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜; ∆È Á›ÓÂÙ·È ·Ó Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÔ˘Ì Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜, ÈÔ ÂÍÂÏÈÁ̤ÓÔ˘˜ Ù¯ÓÔÏÔÁÈο ·fi ÂÌ¿˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÛÎÔÂ‡Ô˘Ó Ó· ·ÔÈΛÛÔ˘Ó ÙÔÓ °·Ï·Í›· Î·È ÙËÓ °Ë, ηٷ‰Èο˙ÔÓÙ¿˜ Ì·˜ Û ÛÎÏ·‚È¿ ‹ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË; ∞ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ÙÔ˘ fiÛÔ Â‡ÏÔÁË ÌÔÚ› Ó· Ê·›ÓÂÙ·È, ÌÈ· ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ÁÂÌ¿ÙË «Â¿Ó…ÙfiÙ», Ë ÔÔ›· ‰ÂÓ ‚·Û›˙ÂÙ·È Û ÂÌÂÈÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ, Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÊÈÏÔÛÔÊ›· (‹ ÚˆÙÔ-ÂÈÛÙ‹ÌË, ‹ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Ê·ÓÙ·Û›·) ·Ú¿ ÂÈÛÙ‹ÌË. O ∆›ÏÂÚ ¤¯ÂÈ Î·Ù·Û΢¿ÛÂÈ ÌÈ· ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÔÚıÔÏÔÁÈ΋ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· Ô˘ Û˘ÓËÁÔÚ› ÁÈ· ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ £ÂÔ‡ Î·È ÙËÓ ÚÔÛ-
302
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
‰ÔΛ· Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜. ∫¿ı ‚‹Ì· ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙÔ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ. øÛÙfiÛÔ, ÙfiÛ· ÔÏÏ¿ ·fi Ù· ‚‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· Â›Ó·È ÂÛÊ·Ï̤ӷ, ÒÛÙÂ Ë ıˆڛ· Ó· ·ÔÎÙ¿ ¤Ó·Ó ηْ Ô˘Û›·Ó ÂÈÎÔÙÔÏÔÁÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ∂ÈϤÔÓ, Ë Â˘Ê˘‹˜ ÌÂÙ·ÙfiÈÛË ÙÔ˘ ¯ÚÔÓÈÎÔ‡ Ï·ÈÛ›Ô˘ ÛÙÔ ·ÒÙÂÚÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ ¤Ó· ÏÔÁÈÎfi ÛÊ¿ÏÌ·. ¶ÚÒÙ· ıˆÚ› ‰Â‰Ô̤ÓË ÙËÓ ‡·ÚÍË £ÂÔ‡ Î·È ·ı·Ó·Û›·˜ ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ (ÔÈ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ÔÚȷΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ÙÔ˘ ™ËÌ›Ԣ ø̤Á· — ·˘Ùfi Ô˘ ÚÔËÁÔ˘ÌÂÓˆ˜ ·ÔηÏÔ‡Û ∆ÂÏÈ΋ ∞ÓıÚˆÈ΋ ∞Ú¯‹) Î·È ÌÂÙ¿ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ›Ûˆ ÁÈ· Ó· Û˘Ó·Á¿ÁÂÈ ÂΛÓÔ Ô˘ ÂÍ ·Ú¯‹˜ ıˆÚÔ‡Û ‰Â‰Ô̤ÓÔ! O ∆›ÏÂÚ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È ˆ˜ ·˘Ù‹ ÙË Ì¤ıÔ‰Ô ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó fiÏÔÈ fiÛÔÈ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ÙË ÁÂÓÈ΋ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· (fiÙ·Ó .¯. ·Ó·Ï‡Ô˘Ó ÙȘ Ì·‡Ú˜ Ô¤˜). ∞ÎfiÌ· Î·È ·Ó Â›Ó·È ¤ÙÛÈ, ˘Ô„È¿˙ÔÌ·È fiÙÈ ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi fiÛÔ˘˜ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ÙË ÁÂÓÈ΋ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ı¤ÙÔ˘Ó ˘fi ·›ÚÂÛË ÙȘ ·Ú·‰Ô¯¤˜ ÙÔ˘˜ ¤ˆ˜ fiÙÔ˘ ˘¿ÚÍÔ˘Ó ÂÌÂÈÚÈο ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ Ó· ÙȘ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó — Î·È ‰ÂÓ ¤¯ˆ ‰ÂÈ ¿ÏϘ ıˆڛ˜ ıˆÚËÙÈÎÒÓ Ù˘ ÁÂÓÈ΋˜ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·˜ Ô˘ Ó· ÂȯÂÈÚÔ‡Ó Ó· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚Ô˘Ó ÙÔÓ £Âfi, ÙËÓ ·ı·Ó·Û›·, ÙÔÓ ·Ú¿‰ÂÈÛÔ Î·È ÙËÓ ÎfiÏ·ÛË. O ∆›ÏÂÚ ¤¯ÂÈ ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ ÌÂÚÈΤ˜ ÂϤÁÍÈ̘ ÚԂϤ„ÂȘ, ·ÏÏ¿ ·¤¯ÂÈ Ôχ, ¿Ú· Ôχ, ·fi ÙÔ Ó· ·Ô‰Â›ÍÂÈ ÙËÓ ·ı·Ó·Û›· Ì·˜. ηÈ, fiˆ˜ Î·È Ó· ÙÔ Î¿ÓÔ˘ÌÂ, ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜ ¯ÚÔÓÈο ·¤¯ÂÈ Ôχ, ¿Ú· Ôχ. 4. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ÙˆÓ ·Ó·ÏÔÁÈÒÓ. ™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ∆Ô ∆·fi Î·È Ë Ê˘ÛÈ΋: ªÈ· ÂÍÂÚ‡ÓËÛË ÙˆÓ ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌÒÓ ÌÂٷ͇ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ Ê˘ÛÈ΋˜ Î·È ÙÔ˘ ·Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ Ì˘ÛÙÈÎÈÛÌÔ‡ (1975), Ô Ê˘ÛÈÎfi˜ ºÚ›ÓÙÁÈÔÊ ∫¿Ú· ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌÔ› ·˘ÙÔ› ‰ÂÓ Â›Ó·È Û˘Ìو̷ÙÈÎÔ›. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ, ÙfiÛÔ ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜ fiÛÔ Î·È ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ¢˘ÙÈÎÔ› ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ Ì›· Î·È ÌÔÓ·‰È΋ ˘ÔΛÌÂÓË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ∞Ó Î·È Ë ÁÏÒÛÛ· Ù˘ ÂÚÈÁÚ·Ê‹˜ ‰È·Ê¤ÚÂÈ, Ô ∫¿Ú· ‰È·‚ϤÂÈ fiÙÈ Î·È ÔÈ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ÔÌ¿‰Â˜ ·ÓıÚÒˆÓ ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ Ú¿ÁÌ·. [µÏ. ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ °Î¿Ú˘ ∑ԇη‚ (G. Zukav) OÈ ¯ÔÚÂ˘Ù¤˜ ‰¿ÛηÏÔÈ ÙÔ˘ °Ô˘ §È (The Dancing Wu Li Masters) ÁÈ· ÌÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ·Ó¿Ï˘ÛË.] ∞Ï‹ıÂÈ·; M‹ˆ˜ Â›Ó·È Èı·ÓfiÙÂÚÔ fiÙÈ Ô ·ÓıÚÒÈÓÔ˜ ÓÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ ÙÔ˘ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ ·ÚÈıÌfi ÙÚfiˆÓ ÁÈ· Ó· ‚¿˙ÂÈ Û ٿÍË ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î·È fiÙÈ, Û˘ÓÂÒ˜, Â›Ó·È ·Ó·fiÊ¢ÎÙÔ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Î·ıfiÚÈÛÙ˜ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ ÌÂٷ͇ ·Ú¯·›ˆÓ ̇ıˆÓ Î·È Û˘Á¯ÚfiÓˆÓ ıˆÚÈÒÓ, ÂȉÈο ·Ó οÔÈÔ˜ ÂÈ˙ËÙ› Ó· ÙȘ ÂÓÙÔ›ÛÂÈ; O ∆›ÏÂÚ ¤¯ÂÈ ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ÙÔÓ ∫¿Ú·. ¢ÂÓ ‚Ú›ÛÎÂÈ ·ÏÒ˜ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ ÌÂٷ͇ ÈÔ˘‰·ÈÔ-¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ ‰ÔÁÌ¿ÙˆÓ Î·È Ê˘ÛÈ΋˜, ÔÚ›˙ÂÈ ÂÎ Ó¤Ô˘ Î·È Ù· ‰‡Ô ÁÈ· Ó· Ù· οÓÂÈ Ó· Ù·ÈÚÈ¿ÛÔ˘Ó: «∫·ı¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ù˘ ıˆڛ·˜ — .¯. “·ÓÙ·¯Ô‡ ·ÚÒÓ”, “¿ÓÛÔÊÔ˜”, “·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌÔ˜”, “·Ó·ÛÙ¿ÛÈÌÔ (ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi) ÛÒÌ·”, “¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ˜”— ı· ÂÈÛ·¯ıÔ‡Ó ˆ˜ ηı·Ú¿ Ê˘ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ» (1994, Û. 1). ™Â ηı¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÔÚÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ‰›ÓÔÓÙ·È, ·Ú·-
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢PA ¶A°°§ø™™O
303
ÙËÚԇ̠ÙÔÓ ∆›ÏÂÚ Ó· ·ÁˆÓ›˙ÂÙ·È Ó· οÓÂÈ ÙÔÓ fiÚÔ Ó· Ù·ÈÚÈ¿ÛÂÈ Ì ÙË Ê˘ÛÈ΋, ‹ ÙÔ ·ÓÙ›ıÂÙÔ. Œ¯ÔÓÙ·˜ ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ·fi ÙÔÓ £Âfi Î·È ÙËÓ ·ı·Ó·Û›· Î·È Û˘ÏÏÔÁÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ·Ó¿‰ÚÔÌ·, Ô ∆›ÏÂÚ ‰ÂÓ ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ ÙȘ Û˘Ó‰¤ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ÌÂٷ͇ Ê˘ÛÈ΋˜ Î·È ıÚËÛΛ·˜, Ì¿ÏÏÔÓ ÙȘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›. O ›‰ÈÔ˜ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ ·˘Ùfi Ô˘ οÓÂÈ Â›Ó·È Î·È Î·Ï‹ Ê˘ÛÈ΋ Î·È Î·Ï‹ ıÂÔÏÔÁ›·. ∂ÁÒ ÈÛ¯˘Ú›˙ÔÌ·È fiÙÈ, ¯ˆÚ›˜ ÂÌÂÈÚÈ΋ ÛÙ‹ÚÈÍË, ·˘Ùfi Ô˘ οÓÂÈ Â›Ó·È Î·Ï‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È Î·Ï‹ ÌÂÏÏÔÓÙÔÏÔÁÈ΋ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Ê·ÓÙ·Û›·. ªfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔ ÂÂȉ‹ ‰‡Ô ȉ¤Â˜ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È Î·È Î¿ÔÈ· Ô˘ÛÈ҉˘ Û‡Ó‰ÂÛË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. 5. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ Î·È Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜. O ∆›ÏÂÚ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ۇ̷ÓÙÔ˜ ÙÔ ø̤Á·/£Âfi˜ ı· ·Ó·Î·Ù·Û΢¿ÛÂÈ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ı· ¤¯Ô˘Ó ˙‹ÛÂÈ ¤ˆ˜ ÙfiÙÂ, ‹ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ˙‹ÛÂÈ, Û ÌÈ· ˘ÂÚ-ÂÈÎÔÓÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ô˘ ı· Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·È fiϘ ÙȘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜. ∆Ô ÚÒÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Â›Ó·È ÙÔ ÂÍ‹˜: Â¿Ó Ë ÌÓ‹ÌË ·ÔÙÂÏ› ÚÔ˚fiÓ ÓÂ˘ÚˆÓÈÎÒÓ Û˘Ó‰¤ÛÂˆÓ Î·È Ù˘ ·ÙÂÏÔ‡˜ Î·È Û˘Ó¯ԇ˜ ·Ó¿Ï·Û˘ ÙˆÓ Û˘Ó‰¤ÛÂˆÓ ·˘ÙÒÓ, Ò˜ ı· ÌÔÚ¤ÛÂÈ ÙÔ ø̤Á·/£Âfi˜ Ó· ·Ó·Î·Ù·Û΢¿ÛÂÈ Î¿ÙÈ Ô˘ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ ˘Ê›ÛٷٷÈ; À¿Ú¯ÂÈ ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂٷ͇ οı ÌÓ‹Ì˘ Ô˘ ı· ‹Ù·Ó ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·Ó·Ï·ÛÙ› Î·È Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋˜ ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ ÂÓfi˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ÔÔ›·˜ ¯¿ÓÂÙ·È Ì ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘. ∏ ‰È·Ì¿¯Ë ÁÈ· ÙÔ Û‡Ó‰ÚÔÌÔ „¢‰ÒÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂˆÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Úfi‚ÏËÌ·. ∏ ηٷÓfiËÛ‹ Ì·˜ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ë ÌÓ‹ÌË Â›Ó·È ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË Î·È ·ÎfiÌ· ÈÔ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË Â›Ó·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ¿ Ì·˜ Ó· ÙËÓ ·Ó·Ï¿ıÔ˘ÌÂ. ™›ÁÔ˘Ú·, Ë ·Ó¿Ï·ÛË Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î¿ÙÈ Û·Ó ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÌÈ·˜ ‚ÈÓÙÂÔÙ·ÈÓ›·˜. §·Ì‚¿ÓÂÈ ¯ÒÚ· οÔÈÔ ÁÂÁÔÓfi˜. O ÂÁΤʷÏÔ˜ ·ÔÙ˘ÒÓÂÈ ÂÈÏÂÎÙÈο ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ̤ۈ ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛˆÓ. ∫·ÙfiÈÓ, ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ·Ó·Î·Ï› ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ ηÈ, ̤ۈ Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ Ù˘ ·Ó¿ÎÏËÛ˘, ÙÚÔÔÔÈ› οˆ˜ ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ·˘Ù‹, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ٷ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· Ù˘ ÛÙÈÁÌ‹˜, ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˜ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ, ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó, ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ·˘ÙÒÓ Î.Ô.Î. ∏ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‰È·‰Èηۛ· ·ӷϷ̂¿ÓÂÙ·È ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÊÔÚ¤˜ Ì ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, Û ÛËÌÂ›Ô Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÚˆÙÈfiÌ·ÛÙ ·Ó ¤¯Ô˘Ì ڿÁÌ·ÙÈ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ, ‹ ·ÏÒ˜ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂˆÓ ÙˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ. ∂ÈϤÔÓ, ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ¤Ó· ‰Â‡ÙÂÚÔ Úfi‚ÏËÌ·: ·Ó ÙÔ ø̤Á·/£Âfi˜ Ì ·Ó·ÛÙ‹ÛÂÈ Ì fiϘ ÙȘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ÌÔ˘, ÔȘ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ ı· Â›Ó·È ·˘Ù¤˜; ∂ΛӘ Ô˘ ›¯· Û ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÌÔ˘; ∆fiÙ ‰ÂÓ ı· Â›Ì·È ÂÁÒ, ÔÏfiÎÏËÚÔ˜. ∂ΛӘ Ô˘ ›¯· Û οı ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÌÔ˘; ∫·È ¿ÏÈ, ‰ÂÓ ı· Â›Ì·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÂÁÒ. ™˘ÓÂÒ˜, fi,ÙÈ Î·È Ó· ·Ó·ÛÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ø̤Á·/£Âfi˜ Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔÓ Ó· ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Â̤ӷ, Ì ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÌÔ˘ ȉȷ›ÙÂ-
304
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
Ú˜ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ. ∞Ó ·Ó·ÛÙËı› οÔÈÔ˜ ª¿ÈÎÏ ™¤ÚÌÂÚ Î·È ·˘Ùfi˜ ‰ÂÓ Â›Ì·È ÂÁÒ, ÙfiÙ ÔÈÔ˜ ı· ›ӷÈ; ∫·È, ÌÈ· Ô˘ ÙÔ ÎÔ˘‚ÂÓÙÈ¿˙Ô˘ÌÂ, ÔÈÔ˜ Â›Ì·È ÂÁÒ; ∂›Ó·È ··Ú·›ÙËÙÔ ·˘Ù¿ Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÌÓ‹Ì˘ Î·È Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ·ÔÛ·ÊËÓÈÛÙ›, ÚÈÓ ·Ú¯›ÛÔ˘ÌÂ Î·Ó Ó· ‰È·Ù˘ˆÓÔ˘Ì ÂÈηۛ˜ ÂÚ› ·Ó·ÛÙ¿Ûˆ˜ ÂÓfi˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘. 6. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ¯·Ì¤ÓÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜. ŒÓ· ·ÓıÚÒÈÓÔ ÔÓ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÌËÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ¤Ó·˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹˜ Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi DNA Î·È ÓÂ˘ÚˆÓÈΤ˜ ·Ó·ÌÓ‹ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ ÌÈ· ·ÓıÚÒÈÓË ˙ˆ‹, ‰ËÏ·‰‹ Ë ÈÛÙÔÚ›· ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÔ˘ Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi DNA Î·È ÓÂ˘ÚˆÓÈΤ˜ ÌӋ̘. ∂›Ó·È ÚÔ˚fiÓ fiÏˆÓ ÙˆÓ Â·ÊÒÓ ÂÓfi˜ ·ÙfiÌÔ˘ Ì ¿ÏϘ ˙ˆ¤˜ Î·È ¿ÏϘ ÈÛÙÔڛ˜ ˙ˆ‹˜, Û˘Ó ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Ô˘ Î·È ·˘Ùfi Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ·Ó·Ú›ıÌËÙˆÓ ÂΉԯÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ì¤Û· Û ¤Ó· ÂÚ›ÏÔÎÔ ‰›ÎÙ˘Ô Ô˘ Û˘Ó‰˘¿˙ÂÈ ÙfiÛÔ ÔÏϤ˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜, ÒÛÙÂ Â›Ó·È ·‰È·ÓfiËÙÔ ·ÎfiÌ· Î·È Ô ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹˜ ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ —Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÔÚ› Ó· ·ÔıË·ÛÂÈ 1010 ÛÙËÓ 123Ë bytes ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ (›ÛÔÓ Ì 1 ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÌÂÓÔ ·fi 10123 ÌˉÂÓÈο)— Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÙÔÓ ·Ó··Ú·Á¿ÁÂÈ. [∏ ÙÈÌ‹ ·˘Ù‹ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔ Â¿Ó ÙÔ fiÚÈÔ ª¤ÎÂÓÛÙ·˚Ó ˘¿Ú¯ÂÈ, οÙÈ Ô˘ ηٿ ÙÔÓ ÎÔÛÌÔÏfiÁÔ ∫È £ÔÚÓ (Kip Thorne) Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹ÛÈÌÔ.] ∞ÎfiÌ· ÎÈ ·Ó ¤¯ÂÈ ÙËÓ ˘ÔÏÔÁÈÛÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· ·Ó··Ú·Á¿ÁÂÈ fiϘ ÙȘ ·Ó·Ú›ıÌËÙ˜ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ˜ —ÙÔ Îϛ̷, ÙË ÁˆÁÚ·Ê›·, ÙȘ ÌÂÙ·ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÏËı˘ÛÌÒÓ, ÙÔ˘˜ ÔϤÌÔ˘˜, ÙȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ ·ӷÛÙ¿ÛÂȘ, ÙÔ˘˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡˜ ·ÎÏÔ˘˜, ÙȘ ˘Ê¤ÛÂȘ Î·È ÙȘ ·Ó·Î¿Ì„ÂȘ, ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ, ÙȘ ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ·ӷÛÙ¿ÛÂȘ, ÙȘ ·ÏÏ·Á¤˜ ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ, ÙȘ ȉÂÔÏÔÁÈΤ˜ ·ӷÛÙ¿ÛÂȘ Î·È fiÏ· Ù· ·ÚÂÌÊÂÚ‹— Ò˜ ı· ηÙÔÚıÒÛÂÈ ÙÔ ø̤Á·/£Âfi˜ Ó· ·Ó·Ï¿ÛÂÈ fiϘ ÙȘ ÂÚÈÛÙ·ÛȷΤ˜ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜, fiϘ ÙȘ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Ù˘¯·›ˆÓ Û˘Ì‚¿ÓÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ·Ó·ÁηÈÔÙ‹ÙˆÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜; ∏ ·¿ÓÙËÛË ÙÔ˘ ∆›ÏÂÚ Â›Ó·È fiÙÈ Ë Î‚·ÓÙÈ΋ Ì˯·ÓÈ΋ Ì·˜ ‰È‰¿ÛÎÂÈ ˆ˜ ÌÔÚ› Ó· ˘¿ÚÍÂÈ ÌfiÓÔÓ ¤Ó·˜ ÂÂÚ·Ṳ̂ÓÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ Ù¤ÙÔÈˆÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ, ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Û˘Á΢ÚÈÒÓ Î·È, ·ÊÔ‡ ÔÈ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘ ·ÒÙÂÚÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜ ı· ¤¯Ô˘Ó ·ÂÚÈfiÚÈÛÙË ˘ÔÏÔÁÈÛÙÈ΋ ÈηÓfiÙËÙ·, ı· Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ·Ó·ÛÙ‹ÛÔ˘Ó Î¿ı ‰˘Ó·Ù‹ ·Ú·ÏÏ·Á‹ ÛÔ˘ Û fiϘ ÙȘ ‰Â‰Ô̤Ó˜ ÛÙÈÁ̤˜ ÙȘ ˙ˆ‹˜ ÛÔ˘. øÛÙfiÛÔ, ÛÙË ÛÂÏ›‰· 158 ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘, Ô ∆›ÏÂÚ ÂÍÔÌÔÏÔÁÂ›Ù·È ¤Ó· ÛÔ‚·Úfi Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿ Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ·¿ÓÙËÛ‹˜ ÙÔ˘: «OÊ›ψ Ó· ÚÔÂȉÔÔÈ‹Ûˆ ÙÔÓ ·Ó·ÁÓÒÛÙË fiÙÈ ¤¯ˆ ·ÁÓÔ‹ÛÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ·‰È·Ê¿ÓÂÈ·˜ Î·È ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ·ÒÏÂÈ·˜ Û˘Ìʈӛ·˜ (coherence) ÙÔ˘ ʈÙfi˜. Œˆ˜ fiÙÔ˘ ÏËÊıÔ‡Ó ˘’ fi„ÈÓ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ, ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ˆ ·ÎÚÈ‚Ò˜ fiÛË ÏËÚÔÊÔÚ›· Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·ÓÙÏËı› ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ». ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ˘ ÌË ·Ó·ÎÙ‹ÛÈÌÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Â›Ó·È ÛÔ‚·Úfi, ·ÊÔ‡ ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ÌÈ· Û˘Á΢ڛ· ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ô˘ Ô‰Ë-
O ¢P TI¶§EP ™YNANTA TON ¢PA ¶A°°§ø™™O
305
Á› Û οÔÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÔÚ›· ̤ۈ Ù˘ ÂÈ‚ÔÏ‹˜ ÂÚÈÔÚÈÛÌÒÓ Û ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ÁÂÁÔÓfiÙ·. ∏ ÈÛÙÔÚ›· Û˘¯Ó¿ ÂËÚ¿˙ÂÙ·È ·fi ÌÈÎÚ¿ Ù˘¯·›· Û˘Ì‚¿ÓÙ·, ÁÈ· ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ·fi Ù· ÔÔ›· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ÔÙȉ‹ÔÙÂ. ªÂ ‰Â‰Ô̤ÓË ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· Ù˘ ÂÍ¿ÚÙËÛ˘ ·fi ÙȘ ·Ú¯ÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ —Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘ ÂÙ·ÏÔ‡‰·˜— Ò˜ ı· ·Ó·ÛÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ø̤Á·/£Âfi˜ fiϘ ÙȘ ÂÙ·ÏÔ‡‰Â˜; ∞˘Ù‹ Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ·Ó·ÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ÙÔ˘ ¢ÚÔ˜ ∆›ÏÂÚ Î·È ÙÔ˘ ¢ÚÔ˜ ¶·ÁÁÏÒÛÛÔ˘, fiˆ˜ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÛÂ Î·È Ô µÔÏÙ·›ÚÔ˜ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ∫·ÓÙ›ÓÙ: O ¶¿ÁÁψÛÛÔ˜ ¤ÏÂÁÂ Û˘¯Ó¿ ÛÙÔÓ ∫·ÓÙ›ÓÙ: «ŸÏ· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ·ÏÏËÏÔÛ˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Û ·˘ÙfiÓ, ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ‰˘Ó·ÙÔ‡˜ ÎfiÛÌÔ˘˜. ¢ÈfiÙÈ ·Ó ‰ÂÓ Â›¯Â˜ ·ÔÂÌÊı› ·fi ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ¢ÁÂÓÔ‡˜ Ì ÎψÙÛȤ˜ ÛÙ· Ô›ÛıÈ¿ ÛÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Á¿Ë Ù˘ Ì·ÓÙÌ·˙¤Ï ∫ÈÓÂÁÎfiÓÙ, ·Ó ‰ÂÓ Û ›¯Â Ú›ÍÂÈ ÛÙË Ê˘Ï·Î‹ Ë πÂÚ¿ ∂ͤٷÛË, ·Ó ‰ÂÓ Â›¯Â˜ ÂÚÈÏ·ÓËı› Â˙fi˜ ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋, ·Ó ‰ÂÓ Â›¯Â˜ ÙÚ˘‹ÛÂÈ Ì ÙÔ Û·ı› ÛÔ˘ ÙÔÓ µ·ÚÒÓÔ, ·Ó ‰ÂÓ Â›¯Â˜ ¯¿ÛÂÈ fiÏ· ÛÔ˘ Ù· Úfi‚·Ù· ÛÙË ÁË ÙÔ˘ ∂ÏÓÙÔÚ¿ÓÙÔ, ‰ÂÓ ı· ‚ÚÈÛÎfiÛÔ˘Ó Â‰Ò Ó· ÙÚˆ˜ ηڷÌÂψ̤ӷ ΛÙÚ· Î·È ÊÈÛÙ›ÎÈ·». «∫·Ï¿ Ù· Ϙ», ·¿ÓÙËÛÂ Ô ∫·ÓÙ›ÓÙ, «·ÏÏ¿ Ú¤ÂÈ Ó· ηÏÏÈÂÚÁԇ̠ÙÔ˘˜ ΋Ԣ˜ Ì·˜». (1985, Û. 328) ¢ËÏ·‰‹, fiÔÈ· ÎÈ Ó· ‹Ù·Ó Ë ·ÏÏËÏÔ˘¯›· ÙˆÓ Û˘Á΢ÚÈÒÓ Î·È ÙˆÓ ·Ó·ÁηÈÔÙ‹ÙˆÓ ÛÙË ˙ˆ‹ Ì·˜ Î·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ı· Ê·ÈÓfiÙ·Ó ÂÍ›ÛÔ˘ ·Ó·fiÊ¢ÎÙÔ. øÛÙfiÛÔ, ÛÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ÙÔ˘ ∫·ÓÙ›ÓÙ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¿ÏÏÔ˜ ¤Ó·˜ ÛfiÚÔ˜ ·ÏËı›·˜. ¢ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiϘ ÙȘ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ Î·È ÙȘ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ηıÔ‰ËÁÔ‡Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Û ÌÈ· ‰Â‰Ô̤ÓË ÛÙÈÁÌ‹, fiÛÔ Ì¿ÏÏÔÓ ÙȘ ·Ú¯ÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ ÔÈ·Û‰‹ÔÙ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·˜ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ — ·fi ·˘Ù‹ ÙË ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈ΋ ·‰˘Ó·Ì›· ËÁ¿˙ÂÈ Ë ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜. ∏ ·ÓıÚÒÈÓË ÂÏ¢ıÂÚ›· —Ë Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÙˆÓ Î‹ˆÓ Ì·˜— ÌÔÚ› Ó· ÂÓÙÔÈÛÙ› fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙËÓ ·ÓÈηÓfiÙËÙ¿ Ì·˜ Ó· ÂÂÍÂÚÁ·˙fiÌ·ÛÙ fiÏ· Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Î·È ÙÔ˘ ·ÚfiÓÙÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ¿ÁÓÔÈ¿ Ì·˜ ÁÈ· ÙȘ ·Ú¯ÈΤ˜ Û˘Óı‹Î˜ Î·È ÙȘ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÙȘ Ú¿ÍÂȘ Ì·˜. ∂›Ì·ÛÙ ÂχıÂÚÔÈ Ì¤Û· ÛÙËÓ ¿ÁÓÔÈ¿ Ì·˜, ÂχıÂÚÔÈ Ì¤Û· ÛÙË ÁÓÒÛË fiÙÈ Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi Ù· ·›ÙÈ· Ô˘ Ì·˜ ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ¤¯Ô˘Ó ¯·ı› ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ… ÁÈ· ¿ÓÙ·. ∞fi ÙË ÁÓÒÛË ·˘Ù‹ Ì¿ÏÏÔÓ, ·Ú¿ ·fi ÙË Ê˘ÛÈ΋ Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜ Î·È Ù˘ ·Ó¿ÛÙ·Û‹˜ Ì·˜ ·fi ˘ÂÚ˘ÔÏÔÁÈÛÙ¤˜ ·Ó·‚χ˙ÂÈ ·ÈÒÓÈ· Ë ÂÏ›‰·.
15
∆∂§π∫A, °IATI ¶I™TEYOYN OI AN£Pø¶OI ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA;
∆Ô ‚Ú¿‰˘ Ù˘ ¶¤ÌÙ˘ 16 ª·˝Ô˘ 1996, ÂÚ¿ÙËÛ· Û ·Ó·Ì̤ӷ Î¿Ú‚Ô˘Ó· —fi¯È ÌÂÙ·ÊÔÚÈÎÒ˜— ÚÔ˜ ¯¿ÚÈÓ ÂÓfi˜ ÂÂÈÛÔ‰›Ô˘ Ù˘ ÂÎÔÌ‹˜ Bill Nye “The Science Guy” Ù˘ ‰ËÌfiÛÈ·˜ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ÙËÏÂfiÚ·Û˘ (PBS). OÈ ·Ú·ÁˆÁÔ› ·˘Ù‹˜ Ù˘ ˘¤Úԯ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ÛÂÈÚ¿˜ Ô˘ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È Û ·È‰È¿ ‹ıÂÏ·Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÌÈ· ÂÎÔÌ‹ ÁÈ· ÙËÓ „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌË Î·È ÁÈ· Ù· ·Ú·Ê˘ÛÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·. ™Î¤ÊÙËηÓ, ÏÔÈfiÓ, fiÙÈ ÌÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÂÍ‹ÁËÛË Ù˘ ˘ÚÔ‚·Û›·˜ ı· ¤Î·Ó ÙËÓ ÂÎÔÌ‹ ı·̷ÙÈÎfiÙÂÚË. ªÈ· Î·È Ô ªÈÏ N¿˘ Â›Ó·È Ô ·Á·Ë̤ÓÔ˜ ‹Úˆ·˜ Ù˘ ÎfiÚ˘ ÌÔ˘, Û˘ÌÊÒÓËÛ· Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿Ûˆ ÂÁÒ ÙËÓ ÂÎÔÌ‹ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÚÔ‚·Û›·. O ª¤ÚÓ·ÚÓÙ §¤ÈÎÈÓÙ (B. Leikind), Ê˘ÛÈÎfi˜ Ï¿ÛÌ·ÙÔ˜ Î·È ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˘˜ ÂȉÈÎÔ‡˜ Û fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÛÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ˘ÚÔ‚·Û›·˜, ¿Ó·„ ÙË ÊˆÙÈ¿, ¿ÏˆÛ ٷ Î¿Ú‚Ô˘Ó· Î·È ÂÚ¿ÙËÛ ¿Óˆ ÙÔ˘˜ ¯ˆÚ›˜ ·Ô‡ÙÛÈ·, ¯ˆÚ›˜ οÏÙÛ˜ Î·È ¯ˆÚ›˜… ÂÁη‡Ì·Ù·. ŸÙ·Ó ¤Êı·Û· Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÌÔ˘ ÎÔÓÙ¿ ÛÙ· ·Ó·Ì̤ӷ Î¿Ú‚Ô˘Ó·, Ô §¤ÈÎÈÓÙ ÌÔ˘ ˘ÂÓı‡ÌÈÛ ˆ˜ Ë ıÂÚÌÔÎÚ·Û›· ÛÙÔ Ì¤ÛÔ Ù˘ «‰È·‰ÚÔÌ‹˜» ‹Ù·Ó Á‡Úˆ ÛÙÔ˘˜ 400°C. ¶ÚÔÛ¿ıËÛ· Ó· ÎÚ·Ù‹Ûˆ ÛÙÔ Ì˘·Ïfi ÌÔ˘ ÌfiÓÔ ÙË ‰È·‚‚·›ˆÛ‹ ÙÔ˘ fiÙÈ Ë ˘ÚÔ‚·Û›· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛË Ì ÙË ‰‡Ó·ÌË Ù˘ ÛΤ„˘, ·ÏÏ¿ Ì ÙË Ê˘ÛÈ΋. ∂›Ó·È οÙÈ ·ÚfiÌÔÈÔ Ì ·˘Ùfi Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ fiÙ·Ó „‹ÓÔ˘Ì ¤Ó· ΤÈÎ ÛÙÔÓ ÊÔ‡ÚÓÔ: Ô ·¤Ú·˜, ÙÔ Î¤ÈÎ Î·È ÙÔ ÌÂÙ·ÏÏÈÎfi Ù·„› Â›Ó·È fiÏ· ÛÙÔ˘˜ 200°C, ·ÏÏ¿ ÌÔÓ¿¯· ÙÔ Ù·„› ÌÔÚ› Ó· ÛÔ˘ ο„ÂÈ ÙÔ ‰¤ÚÌ·. ∆· ·Ó·Ì̤ӷ Î¿Ú‚Ô˘Ó·, ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙÔ˘˜ 400°C, Â›Ó·È Û·Ó ÙÔ Î¤ÈÎ —‰ÂÓ ¿ÁÔ˘Ó ÙË ıÂÚÌfiÙËÙ· Ôχ ÁÚ‹ÁÔÚ·— Û˘ÓÂÒ˜, ·Ó ÂÚ·Ù‹Ûˆ ¿Óˆ ÙÔ˘˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÛÙ·ıÒ, ı· Â›Ì·È ·ÛÊ·Ï‹˜. ∆· Á˘ÌÓ¿ ‰¿ÎÙ˘Ï· ÙˆÓ Ô‰ÈÒÓ ÌÔ˘, Ô˘ ·‹¯·Ó ÌfiÏȘ ÌÂÚÈο ÂηÙÔÛÙfiÌÂÙÚ· ·fi Ù· ÎfiÎÎÈÓ· Î¿Ú‚Ô˘Ó·, ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÂÈÛı› ·fiÏ˘Ù·. ∞˘Ùfi Ô˘ ı· ·ÙÔ‡Û·Ó Û ϛÁÔ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ΤÈÎ, ¤ÏÂÁ·Ó ÛÙÔÓ ÂÁΤʷÏfi ÌÔ˘. ¶Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ›¯·Ó ‰›ÎÈÔ, ·ÏÏ¿ ‰‡Ô ̤ÙÚ· ÈÔ ¤-
308
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
Ú· Î·È ÙÚ›· ‰Â˘ÙÂÚfiÏÂÙ· ·ÚÁfiÙÂÚ·, ‰ÂÓ Â›¯·Ó ¿ıÂÈ ·Ôχو˜ Ù›ÔÙ·. ∏ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÌÔ˘ ÛÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ·ÔηٷÛÙ¿ıËÎÂ, ΢ÚÈÔÏÂÎÙÈο ̤¯ÚÈ Ù· Ó‡¯È· ÙˆÓ Ô‰ÈÒÓ ÌÔ˘! ¶˘ÚÔ‚·Û›·. ∆È ·ÏÏfiÎÔÙÔ Ú¿ÁÌ· Ó· ÙÔ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜! Œ¯ˆ Û˘ÚÙ¿ÚÈ· Î·È Ú¿ÊÈ· ÁÂÌ¿Ù· ·fi ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Û ٤ÙÔÈ· ·ÏÏfiÎÔÙ· Ú¿ÁÌ·Ù·. ∞ÏÏ¿ Ò˜ ÔÚ›˙ÂÙ·È Î¿ÙÈ ˆ˜ «·ÏÏfiÎÔÙÔ» ‹ «·Ú¿ÍÂÓÔ»; ¢ÂÓ ¤¯ˆ Ó· ÚÔÛʤڈ Î·Ó¤Ó·Ó Â›ÛËÌÔ ÔÚÈÛÌfi. ∆· ·ÏÏfiÎÔÙ· Ú¿ÁÌ·Ù· Â›Ó·È Û·Ó ÙËÓ ÔÚÓÔÁÚ·Ê›·. ∂›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· Ù· ÔÚ›ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ ÚÔÊ·Ó‹ fiÙ·Ó Ù· ‚ϤÂȘ. ∫¿ı ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜, οı ÂÚ›ÙˆÛË Î·È Î¿ı ¿ÙÔÌÔ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÌÂÏÂÙ¿Ù·È ÌÂÌÔӈ̤ӷ. ∆Ô ·Ú¿ÍÂÓÔ ÁÈ· οÔÈÔÓ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ÌÈ· ÚÔÛÊÈÏ‹˜ ÂÔ›ıËÛË ÁÈ· ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔÓ. ¶ÔÈÔ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÙÔ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÂÈ; °È· ̤ӷ, Î·È ÁÈ· ÂηÙÔÌ̇ÚÈ· ¿ÏÏÔ˘˜, ¤Ó· ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÂÈÏÔÁ‹˜ Â›Ó·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË. £¤ÏÔ˘Ì ӷ Ì¿ıÔ˘Ì ÔÈ· Â›Ó·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË ÂÓfi˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡. O ÛÔ‡ÂÚÛÙ·Ú ÙˆÓ «ÂÓËÌÂÚˆÙÈÎÒÓ»-‰È·ÊËÌÈÛÙÈÎÒÓ Ù·ÈÓÈÒÓ Ù˘ ·ÌÂÚÈηÓÈ΋˜ ÙËÏÂfiÚ·Û˘ ∆fiÓ˘ ƒfiÌÈÓ˜ (Tony Robbins) —Ô ÁÎÔ˘ÚÔ‡ Ù˘ ·˘ÙÔ-‚Ô‹ıÂÈ·˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ¿Ú¯ÈÛ ÙË ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›· ÙÔ˘ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1980 ·Ú·‰›‰ÔÓÙ·˜ οı ™·‚‚·ÙÔ·ÚÈ·ÎÔ ÛÂÌÈÓ¿ÚÈ· Ô˘ ÙÂÏ›ˆÓ·Ó Ì ÌÈ· ı·̷ÙÈ΋ ›‰ÂÈÍË ˘ÚÔ‚·Û›·˜— ÚˆÙ¿ ÙÔ˘˜ ı·٤˜ ÙÔ˘: «∆È ı· Û˘Ó¤‚·ÈÓ ·Ó ·Ó·Î¿Ï˘Ù˜ ¤Ó·Ó ÙÚfiÔ ÁÈ· Ó· ÂÙ‡¯ÂȘ ·Ì¤Ûˆ˜ fiÔÈÔÓ ÛÙfi¯Ô ı¤ÏÂȘ;». ∞Ó ÌÔÚ›˜ Ó· ÂÚ·Ù‹ÛÂȘ ¿Óˆ Û ·Ó·Ì̤ӷ Î¿Ú‚Ô˘Ó·, ϤÂÈ Ô ƒfiÌÈÓ˜, ÌÔÚ›˜ Ó· ÂÙ‡¯ÂȘ ÔÙȉ‹ÔÙÂ. Œ¯ÂÈ fiÓÙˆ˜ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ô ƒfiÌÈÓ˜ Ó· ÂÚ·Ù¿ÂÈ ¿Óˆ Û ˘Ú·Îو̤ӷ Î¿Ú‚Ô˘Ó· ¯ˆÚ›˜ Ó· η›ÂÈ Ù· fi‰È· ÙÔ˘; µÂ‚·›ˆ˜ Î·È ÙËÓ ¤¯ÂÈ. ∆ËÓ ¤¯ˆ ÎÈ ÂÁÒ. ∆ËÓ ¤¯ÂȘ ÎÈ ÂÛ‡. ∞ÏÏ¿ ÂÛ›˜ Î·È ÂÁÒ ÌÔÚԇ̠ӷ ÙÔ Î·ÙÔÚıÒÛÔ˘ÌÂ Î·È ¯ˆÚ›˜ ‰È·ÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ‹ „·ÏÌÔ‡˜ Î·È ¯ˆÚ›˜ Ó· Ú¤ÂÈ Ó· ÏËÚÒÛÔ˘Ì ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÁÈ· ¤Ó· ÛÂÌÈÓ¿ÚÈÔ, ‰ÈfiÙÈ Ë ˘ÚÔ‚·Û›· ‰ÂÓ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÓÔ˘. ∏ ÂÔ›ıËÛË ˆ˜ Ë ˘ÚÔ‚·Û›· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ‰‡Ó·ÌË Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ ÂÁÒ ı· ·ÔηÏÔ‡Û· ·Ú¿ÍÂÓÔ. Œ¯Ô˘ÌÂ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ ¿Ú· ÔÏÏÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó Û ·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·: ˘ÚÔ‚¿Ù˜, ·Ú·„˘¯ÈÛÙ¤˜, UFOÏfiÁÔ˘˜, ··¯ı¤ÓÙ˜ ·fi Â͈Á‹ÈÓÔ˘˜, ıÈ·ÛÒÙ˜ Ù˘ ÎÚ˘ÔÓÈ΋˜, ΢ÓËÁÔ‡˜ Ù˘ ·ı·Ó·Û›·˜, ˘ÔÛÙËÚÈÎÙ¤˜ ÙÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÛÌÔ‡, ·ÚÓËÙ¤˜ ÙÔ˘ OÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ·ÎÚ·›Ô˘˜ ·ÊÚÔÎÂÓÙÚÈÛÙ¤˜, ıˆÚËÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ Ú·ÙÛÈÛÌÔ‡ Î·È ÎÔÛÌÔÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙËÓ ‡·ÚÍË £ÂÔ‡. ª¿ÏÈÛÙ·, ÌÔÚÒ Ó· Û·˜ ‰È·‚‚·ÈÒÛˆ, ‡ÛÙÂÚ· ·fi 20 ¯ÚfiÓÈ· ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ˘ Ù¤ÙÔÈˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È Ù¤ÙÔÈˆÓ ‰ÔÍ·ÛÈÒÓ, fiÙÈ Ì ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ÌfiÏȘ Ô˘ ÌfiÚÂÛ· Ó· ͇ۈ ÙËÓ ÂÈÊ¿ÓÂÈ· ÙÔ˘ fiÏÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘. ∆È ı· ϤÁ·Ì .¯. ÁÈ· Ù· ·Ú·Î¿Ùˆ; ñ ∆· ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ· Ù˘ ŒÎıÂÛ˘ OÏÈ΋˜ Zˆ‹˜ Ì ı¤Ì·Ù·: «∏ÏÂÎÙÚÔÌ·ÁÓËÙÈ΋ ÂÍÔÏfiıÚ¢ÛË Ê·ÓÙ·ÛÌ¿ÙˆÓ (ghostbusting)», «ªÂÁ·ÓÔ‡˜: N¤·
TE§IKA, °IATI ¶I™TEYOYN OI AN£Pø¶OI ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA;
309
ÂÚÁ·Ï›· ÁÈ· ÙË ÓÔËÙÈ΋ ‰È‡ڢÓÛË», «∏ ·ӷÛÙ·ÙÈ΋ Ì˯·Ó‹ ÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜» Î·È «§·˙¿ÚȘ», Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ¤Ó·Ó ÁÎÔ˘ÚÔ‡ ËÏÈΛ·˜ 35.000 ÂÙÒÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÈÏ¿ ̤ۈ ÙÔ˘ ̤ÓÙÈÔ˘Ì ∆˙·¯ ¶Ô˘ÚÛ¤Ï (Jach Purcel)! ñ ∆ÔÓ £fiÏÔ ∂ÓÙ·ÙÈ΋˜ ¢È‡ڢÓÛ˘ ∂ÁÎÂÊ¿ÏÔ˘/NÔ˘ Ô˘ Â›Ó·È «Û¯Â‰È·Ṳ̂ÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ ∆˙ˆÓ-N٤ȂÈÓÙ ÁÈ· ÌÈ· ¢Ú›· Áο̷ ÂÊ·ÚÌÔÁÒÓ Ù˘ ‰È‡ڢÓÛ˘ ÂÁÎÂÊ¿ÏÔ˘/ÓÔ˘, Ë ÔÔ›· Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·È Â·ÓÂη›‰Â˘ÛË ÌÂÙ¿ ·fi ÂÁÎÂÊ·ÏÈΤ˜ ‚Ï¿‚˜». ™ÙÔÓ ıfiÏÔ, ϤÂÈ, ·Ú¤¯ÔÓÙ·È Â›Û˘ «Ï‹Ú˘ Âη›‰Â˘ÛË ‹¯Ô˘ Î·È ∂η›‰Â˘ÛË ¶ÈÛÙÔÔ›ËÛ˘, ÛÙÂÚÂÔʈÓÈο Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·Ù·, ÂÓÈÛ¯˘Ù¤˜, ÂÓ·ÏÏ¿ÎÙ˜, ηÏ҉ȷ Î·È Ì›ÎÙ˘ ÙÔ˘ ›Ó·Î· ∂ÁÎÂÊ¿ÏÔ˘/NÔ˘ (‰›ÏˆÌ· ¢ÚÂÛÈÙ¯ӛ·˜ ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È). ÀÏÈο ˯ÔÌfiÓˆÛ˘ Î·È Û˘Ì‚Ô˘Ï¢ÙÈΤ˜ ÂÈÛΤ„ÂȘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÙÈÌ‹». ∏ ÙÈÌ‹; ªfiÓÔÓ 65.000 ‰ÔÏ¿ÚÈ·. ñ ªÈ· οÚÙ· Ô˘ Ù·¯˘‰ÚÔÌÂ›Ù·È Ì·˙Èο Î·È Ë ÔÔ›· ÛÔ˘ ˙ËÙ¿ Ó· ÙÚ›„ÂȘ ÌÈ· ÌÔ‚ ÎÔ˘ÎΛ‰· Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¿Óˆ Ù˘ Ì ÙÔÓ ‰Â›ÎÙË ÙÔ˘ ¯ÂÚÈÔ‡ ÛÔ˘ ηÈ, ÌÂÙ¿, Ó· «È¤ÛÂȘ ÛÙ·ıÂÚ¿ ÙÔ ‰¿ÎÙ˘Ïfi ÛÔ˘ ÛÙÔ ÛÊ·ÈÚ›‰ÈÔ ·fi οو Î·È Ó· ÙÔ Î˘Ï‹ÛÂȘ ·fi ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÚÔ˜ Ù· ‰ÂÍÈ¿. ∆ÒÚ· Â›Û·È ¤ÙÔÈÌÔ˜ Ó· ηϤÛÂȘ ÙËÓ ∫O™ªπ∫∏ ™ÀN¢∂™∏!» ∏ Û‡Ó‰ÂÛË ·˘Ù‹ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÙËÏÂʈÓÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ¯Ú¤ˆÛ˘, Ê˘ÛÈο, Ô˘ ÛÔ˘ ÎÔÛÙ›˙ÂÈ ÌfiÏȘ… 3,95 ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÙÔ ÏÂÙfi. «ŒÓ·˜ ¤ÌÂÈÚÔ˜ ·Ú·„˘¯ÈÛÙ‹˜ ı· Û·˜ ‰È·ÊˆÙ›ÛÂÈ ÁÈ· fiÏ· Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ¶∞ƒ∂§£ON∆O™, ∆OÀ ¶∞ƒON∆O™ ∫∞π ∆OÀ ª∂§§ON∆O™!». ªÔÚ› Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ô ∆˙·¯ ¶Ô˘ÚÛ¤Ï Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ Ì οÔÈÔÓ Ô˘ ¤¯ÂÈ Âı¿ÓÂÈ Â‰Ò Î·È ‰Âο‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¯ÚfiÓÈ·; º·›ÓÂÙ·È Ì¿ÏÏÔÓ ·›ı·ÓÔ! ¶ÈÔ Èı·Ófi Â›Ó·È Ó· ·ÎÔ‡ÛÔ˘Ì ÙË ˙ˆËÚ‹ Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘ ∆˙·¯ ¶Ô˘ÚÛ¤Ï Ó· ·˘ÙÔۯ‰ȿ˙ÂÈ. ªÔÚ› Ô £fiÏÔ˜ ∂ÓÙ·ÙÈ΋˜ ¢È‡ڢÓÛ˘ ∂ÁÎÂÊ¿ÏÔ˘/NÔ˘ Ó· ıÂڷ‡ÛÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÙȘ ÂÁÎÂÊ·ÏÈΤ˜ ‚Ï¿‚˜; ∞˜ ‰Ô‡Ì ÙȘ ·Ô‰Â›ÍÂȘ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Îfi ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi. ¢ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ô‡Ù ̛·. ªÔÚ›, Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ¤Ó·˜ ·Ú·„˘¯ÈÛÙ‹˜ Ó· ÌÔ˘ ‰ÒÛÂÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈΤ˜ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ Û˘Ì‚Ô˘Ï¤˜ ·fi ÙÔ ÙËϤʈÓÔ (‹ ·ÎfiÌË Î·È ·˘ÙÔÚÔÛÒˆ˜); ¶Ôχ ·ÌÊÈ‚¿Ïψ. ∆È Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Î·È ÙË ÛΤ„Ë Ì·˜ Ô˘ Ô‰ËÁ› Û ٤ÙÔÈ· ¢ÈÛÙ›·; OÈ ıˆڛ˜ Ô˘ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ Î·È ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Â›Ó·È ¿ÌÔÏϘ: ŒÏÏÂÈ„Ë ·È‰Â›·˜, ËÌÈÌ¿ıÂÈ·, ·Ô˘Û›· ÎÚÈÙÈ΋˜ ÛΤ„˘, ıÚËÛÎÔÏË„›·, ·Ú·ÎÌ‹ Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, ˘ÔηٿÛÙ·ÛË ÙˆÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ıÚËÛÎÂÈÒÓ ·fi ·ÈÚ¤ÛÂȘ, Êfi‚Ô˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘, «N¤· ∂Ô¯‹», ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙÔÓ ªÂÛ·›ˆÓ·, ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ÙËÏÂı¤·ÛË, ·ÔÊ˘Á‹ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ‚È‚Ï›ˆÓ, ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·ÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ, η΋ ·Ó·ÙÚÔÊ‹ ·fi ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜, ηÎÔ› ‰¿ÛηÏÔÈ, ·Ï‹ ¿ÁÓÔÈ· Î·È ËÏÈıÈfiÙËÙ·. ŒÓ·˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘ ·fi ÙÔ OÓÙ¿ÚÈÔ ÙÔ˘ ∫·Ó·‰¿ ÌÔ‡ ¤ÛÙÂÈÏ οÙÈ Ô˘, fiˆ˜ ¤ÁÚ·ÊÂ, ·ÔÙÂÏÔ‡Û «ÙËÓ ·Â¯ı¤ÛÙÂÚË ÂÓÛ¿ÚΈÛË ÙˆÓ fiÛˆÓ ·ÓÙÈÌ¿¯ÂÛÙ». ◊Ù·Ó ÌÈ· ʈÛÊÔÚÈ˙¤ ÔÚÙÔηϛ ¯·ÚÙÔ-
310
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
Ó¤ÓÈ· ÈӷΛ‰· ·fi ÙÔ ÙÔÈÎfi ‚È‚ÏÈԈϛÔ, Ë ÔÔ›· ›¯Â ¿Óˆ —¯ÂÈÚfiÁÚ·ÊË— ÙËÓ ÂÍ‹˜ ÏËÚÔÊÔÚ›·: ∆O ∆ª∏ª∞ µπµ§πøN «N∂∞™ ∂¶OÃ∏™» ª∂∆∞º∂ƒ£∏∫∂ ™∆O ∆ª∏ª∞ «∂¶π™∆∏ª∏». «ªÂ ÙÚÔÌ¿˙ÂÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ë Â˘ÎÔÏ›· Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë ÎÔÈÓˆÓ›· ˘ÔηıÈÛÙ¿ ÙËÓ ¤Ú¢ӷ Î·È ÙËÓ ÎÚÈÙÈ΋ ÂͤٷÛË Ì ÙÔ ‚Ô˘ÓÙÔ‡ Î·È ÙË ‰ÂÈÛȉ·ÈÌÔÓ›·», Û˘Ó¤¯È˙Â Ô ·Ó·ÁÓÒÛÙ˘. «∞Ó ¤¯ÂÈ ˘¿ÚÍÂÈ ÔÙ¤ οÙÈ Ô˘ Ó· ‰Â›¯ÓÂÈ Û fiÛÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ¤¯ÂÈ ¯·Ú·¯ı› ÛÙËÓ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· Ì·˜ ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·˘Ùfi, Â›Ó·È Û›ÁÔ˘Ú· Ë Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÈӷΛ‰·». ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi, Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ¤¯Ô˘Ì Úfi‚ÏËÌ· ÛÙÔ Ó· ͯˆÚ›ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ·fi ÙËÓ „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌË, ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ·fi ÙËÓ „¢‰Ô˚ÛÙÔÚ›· Î·È ÙË ÏÔÁÈ΋ ·fi ÙÔÓ ·Ú·ÏÔÁÈÛÌfi. øÛÙfiÛÔ, ÓÔÌ›˙ˆ fiÙÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÎÚ‡‚ÂÙ·È ‚·ı‡ÙÂÚ·. °È· Ó· ÙÔ ‚Úԇ̠ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ûο„Ô˘Ì οو ·fi Ù· ÛÙÚÒÌ·Ù· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ì ÛÙȘ ηډȤ˜ Î·È ÛÙÔÓ ÓÔ˘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ì›· Î·È ÌfiÓË ·¿ÓÙËÛË ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· «ÁÈ·Ù› ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó Û ·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·», ·ÏÏ¿ ÌÔÚԇ̠ӷ ·ÓÙÈÏËÊıԇ̠ÔÚÈṲ̂ӷ ·fi Ù· Ï·Óı¿ÓÔÓÙ·, ·ÏÏËÏÔÛ˘Ó‰ÂfiÌÂÓ· ΛÓËÙÚ¿ ÙÔ˘˜, Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ¤¯ˆ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi: Credo consolans (∏ ›ÛÙË ·ÚËÁÔÚ› ). ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ¿ÏÏÔ ÏfiÁÔ, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó Û ·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù· ÁÈ·Ù› Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ô˘ ÙÔ ı¤ÏÔ˘Ó. ∆Ô˘˜ οÓÂÈ Ó· ÓÈÒıÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ·. ∆Ô˘˜ ·Ó·ÎÔ˘Ê›˙ÂÈ. ∆Ô˘˜ ·ÚËÁÔÚ›. ™‡Ìʈӷ Ì ÌÈ· ‰ËÌÔÛÎfiËÛË Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ °Î¿ÏÔ, ÙÔ 1996, 96% ÙˆÓ ÂÓ‹ÏÈÎˆÓ AÌÂÚÈηÓÒÓ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÛÙÔÓ £Âfi, 90% ÛÙÔÓ ¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ, 79% ÛÙ· ı·‡Ì·Ù· Î·È 72% ÛÙÔ˘˜ ·ÁÁ¤ÏÔ˘˜ (Wall Street Journal, 30 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘, Û. ∞8). OÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜, ÔÈ ¿ıÂÔÈ Î·È ÔÈ Ì·¯ËÙÈÎÔ› ÔϤÌÈÔÈ Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Ó· ˘ÔÓÔ̇ÛÔ˘Ó ÙËÓ ›ÛÙË Û ÌÈ· ·ÓÒÙÂÚË ‰‡Ó·ÌË, ÛÙË ÌÂÙ¿ ı¿Ó·ÙÔÓ ˙ˆ‹ Î·È ÛÙË ı›· ÚfiÓÔÈ·, ¤¯Ô˘Ó Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó 10.000 ¯ÚfiÓÈ· ÈÛÙÔÚ›·˜ ηÈ, ›Ûˆ˜, 100.000 ¯ÚfiÓÈ· ÂͤÏÈ͢ (·Ó Ë ıÚËÛΛ· Î·È Ë ›ÛÙË ¤¯Ô˘Ó ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ‚¿ÛË, fiˆ˜ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ·ÓıÚˆÔÏfiÁÔÈ). ∫·ı’ fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ηٷÁÂÁÚ·Ì̤Ó˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ì·˜, ·ÚfiÌÔȘ ÂÔÈı‹ÛÂȘ Î·È ·Ó¿ÏÔÁÔ˜ ‚·ıÌfi˜ ‰È›ۉ˘Û‹˜ ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó οÓÂÈ Û˘¯Ó¿ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘˜, Û fiÏ· Ù· Ì‹ÎË Î·È Ï¿ÙË ÙÔ˘ Ï·Ó‹ÙË. flÛÔ˘ Ó· ‚ÚÂı› ¤Ó· ηٿÏÏËÏÔ ÌË ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ˘ÔηٿÛÙ·ÙÔ, ÔÈ ·ÚÈıÌÔ› ·˘ÙÔ› ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È Èı·Ófi fiÙÈ ı· ÌÂÙ·‚ÏËıÔ‡Ó ÛËÌ·ÓÙÈο. OÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ Î·È ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ‰ÂÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ·ÓÔÛ›· ÛÙ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿. O ª¿ÚÙÈÓ °Î¿ÚÓÙÓÂÚ —¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ È‰Ú˘Ù¤˜ ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡ Î·È ‰ÈÒÎÙ˘ ÙˆÓ ¿Û˘ ʇÛˆ˜ ·Ú¿ÏÔÁˆÓ ‰ÔÍ·ÛÈÒÓ— ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ˆ˜ ıÂ˚ÛÙ‹ ·fi ÊÈÏÔÛÔÊÈ΋ ¿Ô„Ë ‹, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ¤Ó·Ó ¢ڇÙÂÚÔ fiÚÔ, ˆ˜ ÊÈÓÙÂ˚ÛÙ‹. O °Î¿ÚÓÙÓÂÚ ‰È¢ÎÚÈÓ›˙ÂÈ Û¯ÂÙÈο:
TE§IKA, °IATI ¶I™TEYOYN OI AN£Pø¶OI ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA;
311
O ÊÈÓÙÂ˚ÛÌfi˜ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ›ÛÙË Û οÙÈ, ÛÙË ‚¿ÛË Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎÒÓ Ì¿ÏÏÔÓ ·Ú¿ ÏÔÁÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ. ø˜ ÊÈÓÙÂ˚ÛÙ‹˜ ‰ÂÓ ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ Ó· ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙËÓ ‡·ÚÍË £ÂÔ‡ ‹ ÙËÓ ·ı·Ó·Û›· Ù˘ „˘¯‹˜. Ÿ¯È ÌfiÓÔÓ ·˘Ùfi, ·ÏÏ¿ ÓÔÌ›˙ˆ fiÙÈ Ù· ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚ· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÂÓÈÛ¯‡Ô˘Ó ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ·ıÂ˚ÛÌÔ‡. ∂›Ó·È, Û˘ÓÂÒ˜, ÌÈ· ÂÚ›ÙˆÛË ‰ÔÓÎȯˆÙÈ΋˜ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋˜ ›ÛÙ˘ Ô˘ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ·ÓÙÈÊ¿ÛÎÂÈ Ì ٷ ‰Â‰Ô̤ӷ. ∞Ó ¤¯ÂȘ ÈÛ¯˘ÚÔ‡˜ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· ÌÈ· ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋ ›ÛÙË Î·È ·˘Ù‹ ‰ÂÓ Î·Ù·ÚÚ›ÙÂÙ·È ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙ· ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË ‹ ·fi ÙË ÏÔÁÈ΋ ÛΤ„Ë, ¤¯ÂȘ ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· οÓÂȘ ¤Ó· «¿ÏÌ· ›ÛÙ˘», Â¿Ó ·˘Ùfi ÛÔ˘ ÚÔÛʤÚÂÈ Â·Ú΋ ÈηÓÔÔ›ËÛË. (1996) ¶·ÚÔÌÔ›ˆ˜, ÛÙËÓ ÂÚÒÙËÛË Ô˘ ÌÔ˘ Ù›ıÂÙ·È Û˘¯Ó¿, «ÔÈ· Â›Ó·È Ë ı¤ÛË ÛÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ÌÂÙ¿ ı¿Ó·ÙÔÓ ˙ˆ‹;» Ë ÛÙ·ıÂÚ‹ ÌÔ˘ ·¿ÓÙËÛË Â›Ó·È «Â›Ì·È ˘¤Ú ·˘Ù‹˜, Ê˘ÛÈο». ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Â›Ì·È ˘¤Ú Ù˘ ÌÂÙ¿ ı¿Ó·ÙÔÓ ˙ˆ‹˜ ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È Î·È Ó· ÙËÓ ÎÂÚ‰›Ûˆ. ∞ÏÏ¿, ÔÈÔ˜ ‰ÂÓ ı· ÙÔ ‹ıÂÏÂ; ∞˘Ùfi Â›Ó·È ÙÔ ı¤Ì·. ∂›Ó·È ÌÈ· Ôχ ·ÓıÚÒÈÓË ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙÔ Ó· ÈÛÙ‡ԢÌ Û ڿÁÌ·Ù· Ô˘ Ì·˜ οÓÔ˘Ó Ó· ÓÈÒıÔ˘Ì ηχÙÂÚ·. ÕÌÂÛË ÈηÓÔÔ›ËÛË. ¶ÔÏÏ¿ ·ÏÏfiÎÔÙ· Ú¿ÁÌ·Ù· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ¿ÌÂÛË ÈηÓÔÔ›ËÛË. ∆· ÙËϤʈӷ ¯Ú¤ˆÛ˘ ÙˆÓ Ì¤ÓÙÈÔ˘Ì Î·È ÙˆÓ ·Ú·„˘¯ÈÛÙÒÓ Â›Ó·È ¤Ó· ÎÏ·ÛÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·. ŒÓ·˜ Ù·¯˘‰·ÎÙ˘ÏÔ˘ÚÁfi˜/ÌÂÓÙ·ÏÈÛÙ‹˜ Ê›ÏÔ˜ ÌÔ˘ ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Û ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÙËÏÂʈÓÈ΋ ˘ËÚÂÛ›·. ¤ÙÛÈ, ›¯· ÙÔ ÚÔÓfiÌÈÔ Ó· ·ÎÔ‡Ûˆ ÌÈ· Ì·ÚÙ˘Ú›· «ÂÎ ÙˆÓ ¤Ûˆ» ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ÙÔ fiÏÔ Û‡ÛÙËÌ·. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ Ù¤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ ÂÙ·ÈÚ›˜ ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ ¯ÚÂÒÓÔ˘Ó 3,95 ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÙÔ ÏÂÙfi, ·ÏÏ¿ ÙÔ Ì¤ÓÙÈÔ˘Ì ÂÈÛÚ¿ÙÙÂÈ 0,60 ‰ÔÏ¿ÚÈ·. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ 36 ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÙËÓ ÒÚ· ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÓÙÈÔ˘Ì, ·Ó ‰Ô˘Ï‡ÂÈ Û˘Ó¯Ҙ, Î·È 201 ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÙËÓ ÒÚ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÙ·ÈÚ›·. O ÛÙfi¯Ô˜ Â›Ó·È Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ·ÚÎÂÙ¿, ÒÛÙ ӷ ‚Á¿ÏÔ˘Ó ¤Ó· ηÏfi ΤډԘ, ·ÏÏ¿ fi¯È ÙfiÛÔ Ôχ ÒÛÙ ӷ ·ÚÓËıÔ‡Ó Ó· ÏËÚÒÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi. ∆Ô ÚÂÎfiÚ ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘ ÌÔ˘ ÁÈ· ¤Ó· Î·È ÌfiÓÔ ÙËÏÂÊÒÓËÌ· Â›Ó·È 201 ÏÂÙ¿, Ô˘ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È 793,95 ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÙ·ÈÚ›·! O ÎfiÛÌÔ˜ Ô˘ ÙËÏÂʈÓ› ÙÔ Î¿ÓÂÈ ÁÈ· ¤Ó·Ó ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÍ‹˜ 4 ÏfiÁÔ˘˜: ¤ÚˆÙ·, ˘Á›·, ¯Ú‹Ì·Ù· Î·È Î·ÚȤڷ. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Ù¯ÓÈΤ˜ «·Ó¿ÁÓˆÛ˘», Ô ·Ú·„˘¯ÈÛÙ‹˜, ¿Ó‰Ú·˜ ‹ Á˘Ó·›Î·, ·Ú¯›˙ÂÈ Ì ÁÂÓÈÎfiÙËÙ˜ Î·È Î·ÙfiÈÓ Î·Ù¢ı‡ÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ÛÙfi¯Ô ÙÔ˘. «NÈÒıˆ ÌÈ· ¤ÓÙ·ÛË ÛÙË Û¯¤ÛË ÛÔ˘ — ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰˘Ô Û·˜ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ÈÔ ‰ÂÛÌÂ˘Ì¤ÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ ¿ÏÏÔÓ». «Œ¯ˆ ÙËÓ ·›ÛıËÛË fiÙÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ȤÛÂȘ ÛÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·». «™Î¤ÊÙÂÛ·È Ó· ·ÏÏ¿ÍÂȘ ηÚȤڷ». ∆¤ÙÔȘ ÎÔÈÓfiÙÔ˜ ÊÚ¿ÛÂȘ ÈÛ¯‡Ô˘Ó ۯ‰fiÓ ÁÈ· fiÏÔ˘˜ Ì·˜. ∞Ó ÙÔ Ì¤ÓÙÈÔ˘Ì ÂÈϤÍÂÈ ¿ÛÙÔ¯Ë ÊÚ¿ÛË, Â›Ó·È ·ÚÎÂÙfi Ó· ÂÈ fiÙÈ ı· Û˘Ì‚Â›, ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ÕÏψÛÙÂ, ·ÚΛ ÙÔ Ì¤ÓÙÈÔ˘Ì Ó· οÓÂÈ ÛˆÛÙ¤˜ ÚԂϤ-
312
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
„ÂȘ ÛÔÚ·‰Èο. ∂ΛÓÔÈ Ô˘ ÙËÏÂʈÓÔ‡Ó Í¯ÓÔ‡Ó ÙȘ ·ÔÙ˘¯›Â˜, ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È ÌfiÓÔ ÙȘ ÂÈÙ˘¯›Â˜ ηÈ, ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ, ı¤ÏÔ˘Ó Ó· Â›Ó·È Â‡ÛÙÔ¯Ô˜ Ô ·Ú·„˘¯ÈÛÙ‹˜. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ fiÛÔÈ ÍÔ‰Â‡Ô˘Ó 3,95 ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÙÔ ÏÂÙfi Û ÙËÏÂʈÓÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜ ·Ú·„˘¯ÈÛÙÒÓ. ÂΛÓÔÈ Ô˘ ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ó Â›Ó·È ÔÈ ÈÛÙÔ›. ∆ËÏÂʈÓÔ‡Ó Î˘Ú›ˆ˜ Ó‡¯Ù˜ Î·È ™·‚‚·ÙÔ·Úȷη Î·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ·ÏÒ˜ οÔÈÔÓ ÁÈ· Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó Ì·˙› ÙÔ˘. ∏ ·Ú·‰ÔÛȷ΋ „˘¯ÔıÂڷ›· Â›Ó·È Ù˘È΋, ·ÎÚÈ‚‹ Î·È ¯ÚÔÓÔ‚fiÚ·. ∏ ‚·ı‡ÙÂÚË Â›ÁÓˆÛË ‹ Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ηٿÛÙ·Û‹˜ ÙÔ˘˜ ÌÔÚ› Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ Ì‹Ó˜ ‹ Î·È ¯ÚfiÓÈ·. ∏ ·Ó·‚ÔÏ‹ Ù˘ ÈηÓÔÔ›ËÛ˘ ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ Î·ÓfiÓ·, Ë ¿ÌÂÛË ÈηÓÔÔ›ËÛË ÙËÓ ÂÍ·›ÚÂÛË. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, Ô ·Ú·„˘¯ÈÛÙ‹˜ ·¤¯ÂÈ ÌfiÏȘ… ¤Ó· ÙËÏÂÊÒÓËÌ·. (¶ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú·„˘¯ÈÛÙ¤˜-ÙËÏÂʈÓËÙ¤˜, Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ‰ÈÎÔ‡ ÌÔ˘ Ê›ÏÔ˘, ÙÔ ‰ÈηÈÔÏÔÁÔ‡Ó ˆ˜ ÌÔÚÊ‹ «„˘¯ÔıÂڷ›·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÊÙˆ¯Ô‡˜». ªÂ 3,95 ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÙÔ ÏÂÙfi, ÂÈÙÚ¤„Ù ÌÔ˘ Ó· ·ÌÊÈ‚¿Ïψ. Œ¯ÂÈ ÂӉȷʤÚÔÓ fiÙÈ ÔÈ ‰‡Ô ·ÚȘ ÂÙ·ÈÚ›˜ ·Ú·„˘¯ÈÛÙÒÓ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ۇÁÎÚÔ˘ÛË — Î·È ÔÈ ÏÂÁfiÌÂÓÔÈ «·ÏËıÈÓÔ›» ·Ú·„˘¯ÈÛÙ¤˜ ıˆÚÔ‡Ó fiÙÈ ÔÈ ·Ú·„˘¯ÈÛÙ¤˜-«‰È·ÛΉ·ÛÙ¤˜» ÙÔ˘˜ οÓÔ˘Ó Ó· Ê·›ÓÔÓÙ·È „‡ÙÈÎÔÈ.) ∞ÏfiÙËÙ·. ∏ ¿ÌÂÛË ÈηÓÔÔ›ËÛË ·fi ÌÈ· ÂÔ›ıËÛË ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È ·ÎfiÌË Â˘ÎÔÏfiÙÂÚ· Ì ÙȘ ·Ï¤˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ Ô˘ ‰›ÓÔÓÙ·È Û ʷÈÓfiÌÂÓ· ÂÓfi˜ Û˘¯Ó¿ ÔχÏÔÎÔ˘ Î·È ·Úfi‚ÏÂÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∫·Ï¿ Î·È Î·Î¿ Ú¿ÁÌ·Ù· Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó Û ηÎÔ‡˜ Î·È Î·ÏÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, ·’ fi,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È Ù˘¯·›·. OÈ ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ Â›Ó·È Û˘¯Ó¿ ÂÚ›ÏÔΘ Î·È ··ÈÙÔ‡Ó ÌfiÚʈÛË Î·È ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÁÈ· Ó· ηٷÓÔËıÔ‡Ó. ∏ ‰ÂÈÛȉ·ÈÌÔÓ›· Î·È Ë ›ÛÙË ÛÙË ÌÔ›Ú· Î·È ÛÙÔ ˘ÂÚÊ˘ÛÈÎfi ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ¤Ó·Ó ·ÏÔ‡ÛÙÂÚÔ ‰ÚfiÌÔ Ì¤Û· ÛÙËÓ ÔÏ˘‰·›‰·ÏË ˙ˆ‹ Ì·˜. ∞˜ ‰Ô‡Ì ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô Ã¿Ú˘ ŒÓÙÔ˘·ÚÓÙ˜, ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ ∞˘ÛÙÚ·ÏÈ·Ó‹˜ ™ÎÂÙÈÎÈÛÙÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜. ™ÙȘ 8 ª·ÚÙ›Ô˘ 1994, ˆ˜ ›ڷ̷, Ô ŒÓÙÔ˘·ÚÓÙ˜ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ¤Ó· ÁÚ¿ÌÌ· ÛÙËÓ ÙÔÈ΋ ÂÊËÌÂÚ›‰·, ÛÙÔ ™·ÈÓÙ ∆˙¤È̘ Ù˘ N¤·˜ NfiÙÈ·˜ O˘·Ï›·˜, Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÎfiÙ· Ô˘ —˘ÔÙ›ıÂÙ·È— ›¯Â ˆ˜ ηÙÔÈΛ‰ÈÔ ÛÙÔ Û›ÙÈ Î·È Ë ÔÔ›· ·Ó¤‚·ÈÓÂ Î·È Á·ÓÙ˙ˆÓfiÙ·Ó ÛÙÔÓ ÒÌÔ ÙÔ˘, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ Û˘¯Ó¿ ÂΛ Î·È Ù· «›¯ÓË» Ù˘. ¶·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Î·È ÙË ı¤ÛË ÙˆÓ «·Ôı¤Ûˆӻ Ù˘ ÎfiÙ·˜ Î·È Û˘Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ¿˜ ÙȘ Ì ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ÙÔ˘ Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÏËÚÔÊÔÚÔ‡ÛÂ Ô ŒÓÙÔ˘·ÚÓÙ˜ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ Ù˘ ÂÊËÌÂÚ›‰·˜, Ë Ù‡¯Ë ÙÔ˘ ¯·ÌÔÁ¤Ï·ÛÂ. «∆Ș ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‚‰ÔÌ¿‰Â˜, ΤډÈÛ· ÛÙÔ ÏfiÙÙÔ, ÌÔ˘ ¤ÛÙÚ„·Ó ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ›¯· ÍÂÁÚ¿„ÂÈ ÂÓÙÂÏÒ˜ Î·È ‹Úı ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ·Ú·ÁÁÂÏ›· ÁÈ· ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ›¯· ÚfiÛÊ·Ù· ÂΉÒÛÂÈ». O ÁÈÔ˜ ÙÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ›Û˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û Ì ÙËÓ ÎfiÙ· ÛÙÔÓ ÒÌÔ Î·È Á¤ÌÈ˙ ÂÚÈÙÙÒÌ·Ù·, ÌÈ· ̤ڷ Ô˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Û ÏÂڈ̤ÓÔ˜ «‚ڋΠÔÚÙÔÊfiÏÈ· Ô˘ ÂÚÈ›¯·Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ÔÛ¿, Ù· ÔÔ›· ¤ÛÙÚ„ ÛÙÔ˘˜ ηÙfi¯Ô˘˜ Î·È ÂÈÛ¤Ú·Í ÌÂÁ¿Ï· ‡ÚÂÙÚ·, ÂÓÒ Û ¿ÏϘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ‚ڋΠ¤Ó· ÚÔÏfiÈ ¯ÂÈÚfi˜, ÌÈ· ·¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÙË ÙË-
TE§IKA, °IATI ¶I™TEYOYN OI AN£Pø¶OI ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA;
313
ÏÂοÚÙ·, ÌÈ· οÚÙ· Û˘ÓÙ·ÍÈÔ‡¯Ô˘ Î·È ¤Ó· ÚÔÏfiÈ ÙÔ›¯Ô˘». O ŒÓÙÔ˘·ÚÓÙ˜ Û˘Ó¤¯ÈÛ ϤÁÔÓÙ·˜ fiÙÈ ‹Á ٷ ÊÙÂÚ¿ Ù˘ ÎfiÙ·˜ Û ¤Ó·Ó ¯ÂÈÚÔÌ¿ÓÙË, «¤ÏÂÁÍ ÙÔ ˆÚÔÛÎfiÈfi Ù˘ Î·È Û˘Ì‚Ô˘Ï‡ÙËΠ¤Ó· ̤ÓÙÈÔ˘Ì, Ô˘ ·Ó·Î¿Ï˘„ ÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ˙ˆ¤˜ ÙÔ˘ ÙËÓÔ‡ Î·È ÙÔÓ ‰È·‚‚·›ˆÛ ˆ˜ Ë ÎfiÙ· ·˘Ù‹ ‹Ù·Ó Ë ÌÂÙÂÓÛ¿ÚΈÛË ÂÓfi˜ ‰È¿ÛËÌÔ˘ ÊÈÏ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ Ï›ÁË ·fi ÙËÓ Ù‡¯Ë ·˘Ù‹ Î·È Û ¿ÏÏÔ˘˜, Ô˘ÏÒÓÙ·˜ ÙÔ ÚÔ˚fiÓ Ù˘». ŒÎÏÂÈÓ ÙÔ ÁÚ¿ÌÌ· ÙÔ˘ ‰ËÏÒÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ «ÚÔÛʤÚÂÙ·È Ó· Ô˘Ï‹ÛÂÈ ÙȘ Ù˘¯ÂÚ¤˜ ÎÔ˘ÙÛÔ˘ÏȤ˜ Ù˘ ÎfiÙ·˜» Î·È ¤‰ÈÓ ÌÈ· ‰È‡ı˘ÓÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÛÙ›ÏÔ˘Ó Ù· ¯Ú‹Ì·Ù·. O ŒÓÙÔ˘·ÚÓÙ˜ ÌÔ‡ ¤ÁÚ·„ ıÚÈ·Ì‚ÔÏÔÁÒÓÙ·˜ fiÙÈ: «Œ¯ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÎÏfiÓËÙË ÂÔ›ıËÛË fiÙÈ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· Ô˘Ï‹ÛÂÈ Î·ıÂÙ› Ô˘ ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛË Ì ÙËÓ “ηϋ Ù‡¯Ë”, ı· ÛÔ˘ Ê·Ó› ·›ÛÙ¢ÙÔ, ·ÏÏ¿ ‰ÈηÈÒıËη Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ‰‡Ô ·Ú·ÁÁÂϛ˜ Î·È 20 ‰ÔÏ¿ÚÈ· ÁÈ· ÙȘ “Ù˘¯ÂÚ¤˜ ÎÔ˘ÙÛÔ˘ÏȤ˜” ÌÔ˘!» ∆Ô ÈÛÙ‡ˆ. ∏ıÈ΋ Î·È ÓfiËÌ· Ù˘ ˙ˆ‹˜. ¶ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚfiÓ, Ù· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο Î·È ÌË ıÚËÛ΢ÙÈο Û˘ÛÙ‹Ì·Ù· ËıÈ΋˜ Î·È ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·Ô‰Âȯı› ȉȷ›ÙÂÚ· ÈηÓÔÔÈËÙÈο ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. Èڛ˜ ›ÛÙË Û ÌÈ· ·ÓÒÙÂÚË ‰‡Ó·ÌË, ‰ÈÂÚˆÙÒÓÙ·È ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ, ÁÈ·Ù› Ó· Â›Ó·È Î·Ó›˜ ËıÈÎfi˜; ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë ‚¿ÛË Ù˘ ËıÈ΋˜; ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ÓfiËÌ· Ù˘ ˙ˆ‹˜; ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ÓfiËÌ· οı ڿÁÌ·ÙÔ˜; OÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ Î·È ÔÈ ÎÔÛÌÈÎÔ› ·ÓıÚˆÈÛÙ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ÈηÓÔÔÈËÙÈΤ˜ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÁÈ’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈΤ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ÏfiÁÔ˘˜ ÔÈ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ Â˘Ú‡ÙÂÚ· ÁÓˆÛÙ¤˜. °È· ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ¤Ó· ¿ÂÈÚÔ, ·‰È¿ÊÔÚÔ Î·È ¿ÛÎÔÔ Û‡Ì·Ó, Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ ·Ú¿ ÌfiÓÔÓ ÌÈ· „˘¯Ú‹ Î·È ·‰˘ÛÒËÙË ÏÔÁÈ΋. ∏ „¢‰ÔÂÈÛÙ‹ÌË, Ë ‰ÂÈÛȉ·ÈÌÔÓ›·, ÔÈ Ì‡ıÔÈ, Ë Ì·Á›· Î·È Ë ıÚËÛΛ· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ·ÏÔ‡˜, ¿ÌÂÛÔ˘˜ Î·È ·Ú‹ÁÔÚÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ËıÈ΋˜ Î·È ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜. ∂Âȉ‹ Î·È ÂÁÒ ˘‹ÚÍ· οÔÙ ¤Ó·˜ «·Ó·ÁÂÓÓË̤ÓÔ˜» ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi˜, ηٷÓÔÒ Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· fiÛˆÓ ÓÈÒıÔ˘Ó ˆ˜ ·ÂÈÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË. ¶ÔÈÔÈ, fï˜, ÓÈÒıÔ˘Ó ˆ˜ ·ÂÈÏÔ‡ÓÙ·È; Ÿˆ˜ Î·È ¿ÏϘ ÂÚÈÔ‰ÈΤ˜ ÂΉfiÛÂȘ, ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Skeptic Ù·¯˘‰ÚÔÌ› ηٿ Ù·ÎÙ¿ ¯ÚÔÓÈο ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ¤ÓÙ˘Ô ˘ÏÈÎfi Û ‰Âο‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ·Ú·Ï‹Ù˜, Ì ÛÙfi¯Ô Ó· ·˘Í‹ÛÂÈ ÙËÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ›· ÙÔ˘. ∆Ô ˘ÏÈÎfi ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ¤Ó·Ó Ê¿ÎÂÏÔ Ì ÚÔÏËڈ̤ӷ Ù·¯˘‰ÚÔÌÈο Ù¤ÏË ÁÈ· ÙË Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ Î·È ÂÓËÌÂÚˆÙÈο ¤ÓÙ˘· ÁÈ· ÙË ™ÎÂÙÈÎÈÛÙÈ΋ ∂Ù·ÈÚ›· Î·È ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Ù˘. ¶Ô˘ıÂÓ¿ ÛÙ· ¤ÓÙ˘· Ô˘ ÛÙ¤ÏÓÔ˘Ì ‰ÂÓ ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ ÛÙË ıÚËÛΛ·, ÛÙÔÓ £Âfi, ÛÙÔÓ ıÂ˚ÛÌfi, ÛÙÔÓ ·ıÂ˚ÛÌfi ‹ Û ÔÙȉ‹ÔÙ ۯÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ٤ÙÔÈ· ˙ËÙ‹Ì·Ù·. ¶·Ú’ fiÏ· ·˘Ù¿, ‡ÛÙÂÚ· ·fi οı ̷˙È΋ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÂÓÙ‡ˆÓ Ì¿˜ ÂÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È ¿Ú· ÔÏÏÔ› ÚÔÏËڈ̤ÓÔÈ Ê¿ÎÂÏÔÈ ·fi ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜, ·’ fi,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È, ÚÔÛ‚¿ÏÏÂÈ Ë ›‰È· Ë ‡·ÚÍ‹ Ì·˜. ªÂÚÈÎÔ› ·fi
314
MEPO™ ¶EM¶TO. H E§¶I¢A ANAB§YZEI AIøNIA
ÙÔ˘˜ ʷΤÏÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ Â›Ó·È ÁÂÌ¿ÙÔÈ ÛÎÔ˘›‰È· ‹ Û¯ÈṲ̂Ó˜ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜. ŒÓ·Ó, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÙÔÓ Â›¯·Ó ÎÔÏÏ‹ÛÂÈ ¿Óˆ Û ¤Ó· ÎÔ˘Ù› ÁÂÌ¿ÙÔ ¤ÙÚ˜. OÚÈṲ̂ÓÔÈ ÂÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È Ì ٷ ‰Èο Ì·˜ ¤ÓÙ˘·, fiÔ˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ ÌËӇ̷ٷ ˙fiÊÔ˘ Î·È ‚È‚ÏÈ΋˜ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜: «Ÿ¯È ¢¯·ÚÈÛÙÒ — ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ù˘ÊÏfiÙÂÚÔ˜ ·fi ·˘ÙfiÓ Ô˘ ‰ÂÓ ı¤ÏÂÈ Ó· ‰ÂÈ», «Ÿ¯È ¢¯·ÚÈÛÙÒ, ‰ÂÓ ı· ¿Úˆ ·fi ÙËÓ ·ÓÙȯÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ÌÈÛ·ÏÏÔ‰ÔÍ›· Û·˜», «ŸÏÔÈ —Ì·˙› Î·È ÂÛ›˜ ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜— ı· ÁÔÓ·Ù›ÛÔ˘Ó Î·È fiÏˆÓ Ë ÁÏÒÛÛ· ı· ÔÌÔÏÔÁ‹ÛÂÈ fiÙÈ Ô πËÛÔ‡˜ ÃÚÈÛÙfi˜ Â›Ó·È Ô ∫‡ÚÈÔ˜». ¶ÔÏÏÔ› ÂÚȤ¯Ô˘Ó ıÚËÛ΢ÙÈο Ê˘ÏÏ¿‰È· Î·È ¤ÓÙ˘·. ŒÓ·˜ ÌÔ˘ ¤ÛÙÂÈÏ ÙÔ ÂÍ‹˜: «¢øƒ∂∞N ∂π™π∆∏ƒπO NÔ. 777 ∞πøNπO ∂§∂À£∂ƒ∞™ °π∞ N∞ ¶∂ƒ∞™∂π™ ∆∏N ∞πøNπO∆∏∆∞ ™∆ON ¶∞ƒ∞¢∂π™O ª∂ ∆ON π∏™OÀ Ãπ™∆O ∆ON ÀπO ∆OÀ £∂OÀ». ∏ «ÙÈÌ‹ ÂÈÛfi‰Ô˘» Â›Ó·È ÚÔÛÈÙ‹. ¶Ú¤ÂÈ ·ÏÒ˜ «Ó· ·Ô‰Â¯ı›˜ ÙÔÓ πËÛÔ‡ ÃÚÈÛÙfi ˆ˜ ™ˆÙ‹Ú· Î·È ∫‡ÚÈfi ™OÀ. ∂∫∂πN∏ ∆∏ ™∆π°ª∏ ¤¯ÂȘ Ûˆı› °π∞ ¶∞N∆∞!». ∫·È ·Ó ‰ÂÓ ÙÔ Î¿Óˆ; ∏ ›Ûˆ ÏÂ˘Ú¿ ¤¯ÂÈ ¤Ó· ¿ÏÏÔ ÂÈÛÈÙ‹ÚÈÔ, ¤Ó· «¢øƒ∂∞N ∂π™π∆∏ƒπO °π∞ N∞ ¶∂ƒ∞™∂π™ ∆∏N ∞πøNπO∆∏∆∞ ™∆∏ §πªN∏ ∆∏™ ºø∆π∞™ ª∂ ∆ON ¢π∞µO§O ∫∞π ∆OÀ™ ∞°°∂§OÀ™ ∆OÀ». ªÔÚ›Ù ӷ Ì·ÓÙ¤„ÂÙ ÙÔ ÓÔ‡ÌÂÚÔ ÙÔ˘ ÂÈÛÈÙËÚ›Ô˘ ·˘ÙÔ‡; ™ˆÛÙ¿, Â›Ó·È ÙÔ NÔ. 666. ∞Ó ˘‹Ú¯Â ¤Ó· Î·È ÌfiÓÔ Ú¿ÁÌ· Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÔÈ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜, ÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ Î·È ÔÈ ·ÓıÚˆÈÛÙ¤˜ ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙÔ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ›ÛÙ˘ Û ·Ú¿ÍÂÓ· Ú¿ÁÌ·Ù·, Ë ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË ÂÓfi˜ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ËıÈ΋˜ Î·È ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Û ÌÈ· Ôχ ηϋ ·ÊÂÙËÚ›·.
∏ ÂÏ›‰· ·Ó·‚χ˙ÂÈ ·ÈÒÓÈ·. O Ù›ÙÏÔ˜ ÙÔ˘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘ ̤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÌÔ˘ Û˘Ì˘ÎÓÒÓÂÈ fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ·›ÙÈ·. ∂ÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÂÔ›ıËÛ‹ ÌÔ˘ ˆ˜ ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Â›‰Ô˜ ¤¯ÂÈ, ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘, ÙËÓ Ù¿ÛË Ó· ÎÔÈÙ¿ ÚÔ˜ Ù· ÂÌÚfi˜ Î·È Ó· ÂÈ˙ËÙ› ¿ÓÙÔÙ ·ÓÒÙÂÚ· ›‰· Â˘Ù˘¯›·˜ Î·È ÈηÓÔÔ›ËÛ˘. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, ·fiÚÚÔÈ· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ Â›Ó·È fiÙÈ, Ôχ Û˘¯Ó¿, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›Ó·È Úfiı˘ÌÔÈ Ó· Á·ÓÙ˙ˆıÔ‡Ó ·fi ÌË Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÈ̘ ˘ÔÛ¯¤ÛÂȘ ÁÈ· ÌÈ· ηχÙÂÚË ˙ˆ‹ ‹ Ó· ÈÛÙ¤„Ô˘Ó fiÙÈ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ú·ÁÌ·ÙÒÛÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ˙ˆ‹ Ì ̤ÛÔ ÙË ÌÈÛ·ÏÏÔ‰ÔÍ›· Î·È ÙËÓ ¿ÁÓÔÈ· Î·È ˘ÔÙÈÌÒÓÙ·˜ ÙȘ ˙ˆ¤˜ οÔÈˆÓ ¿ÏψÓ. OÚÈṲ̂Ó˜ ÊÔÚ¤˜, ÂÛÙÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ì·˜ ÛÙË Ì¤ÏÏÔ˘Û· ˙ˆ‹, ·Ú·‚Ï¤Ô˘Ì ·˘Ù¿ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÛÙËÓ ·ÚÔ‡Û·. ∂›Ó·È ¤Ó· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ›‰Ô˜ ÂÏ›‰·˜, ˆÛÙfiÛÔ Â›Ó·È ÌÈ· ÂÏ›‰·: Ë ÂÏ›‰· ˆ˜ Ë ·ÓıÚÒÈÓË Â˘Ê˘˝·, Û˘Ó‰˘·Ṳ̂ÓË Ì ÙË Û˘ÌfiÓÈ·, ı· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· χÛÂÈ Ù· Ì˘ÚÈ¿‰Â˜ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù¿ Ì·˜ Î·È Ó· ‚ÂÏÙÈÒÛÂÈ ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ Ì·˜. ∏ ÂÏ›‰· fiÙÈ Ë ÈÛÙÔÚÈ΋ ÚfiÔ‰Ô˜ Û˘Ó¯›˙ÂÈ ÙËÓ ÔÚ›· Ù˘, ηٷÎÙÒÓÙ·˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚË ÂÏ¢ıÂÚ›· Î·È ·Ô‰Ô¯‹ ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. ∏ ÂÏ›‰·, Ù¤ÏÔ˜, fiÙÈ Ë ÏÔÁÈ΋ Î·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË, Ì·˙› Ì ÙËÓ ·Á¿Ë Î·È ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Î·Ù·ÓfiËÛË, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ì·˜ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ì ÙÔ Û‡Ì·Ó, ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î·È ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ì·˜.
BIB§IO°PAºIA
Adams, R.L. & B.N. Phillips. 1972. Motivation and Achievement Differences Among Children of Various Ordinal Birth Positions. Child Development 43:155-164. Allen, S. 1993. The Jesus Cults: A Personal Analysis by the Parent of a Cult Member. Skeptic 2, no. 2:36-49. Altea, R. [pseud.]. 1995. The Eagle and the Rose: A Remarkable True Story. New York: Warner. Anti-Defamation League. 1993. Hitler’s Apologists: The Anti-Semitic Propaganda of Holocaust “Revisionism”. New York: Anti-Defamation League. App, A. 1973. The Six Million Swindle: Blackmailing the German People for Hard Marks with Fabricated Corpses.Tacoma Park, Md. Applebaum, E. 1994. Rebel Without a Cause. The Jewish Week, April 8-14. Aretz, E. 1970. Hexeneinmaleins einer Lüge. Ayala, F. 1986. Press Statement by Dr. Francisco Ayala. Los Angeles Skeptics Evaluative Report 2, no. 4:7. Bacon, F. 1965. Francis Bacon: A Selection of His Works. Ed. S. Warhaft. New York: Macmillan. Baker, R.A. 1987/1988. The Aliens Among Us: Hypnotic Regression Revisited. Skeptical Inquirer 12, no. 2:147-162. ——. 1990. They Call It Hypnosis. Buffalo, N.Y.: Prometheus. ——. 1996. Hypnosis. In The Encyclopedia of the Paranormal, ed. G. Stein. Buffalo, N.Y.: Prometheus. Baker, R.A. & J. Nickell. 1992. Missing Pieces. Buffalo, N.Y.: Prometheus. Baldwin, L.A., N. Koyama & G. Teleki. 1980. Field Research on Japanese Monkeys: An Historical, Geographical, and Bibliographical Listing. Primates 21, no. 2:268301.
316
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
Ball, J.C. 1992. Air Photo Evidence: Auschwitz, Treblinka, Majdanek, Sobibor, Bergen Belsen, Belzec, Babi Yar, Katyn Forest. Delta, Canada: Ball Resource Services. Bank, S.P. & M.D. Kahn. 1982. The Sibling Bond. New York: Basic. Barrow, J. & F. Tipler. 1986. The Anthropic Cosmological Principle. Oxford: Oxford University Press. Barston, A. 1994. Witch Craze: A New History of European Witch Hunts. New York: Pandora/HarperCollins. Bass, E. & L. Davis, 1988. The Courage to Heal: A Guide for Women Survivors of Child Sexual Abuse. New York: Reed Consumer Books. Bauer, Y. 1994. Jews for Sale? Nazi-Jewish Negotiations, 1933-1945. New Haven, Conn.: Yale University Press. Bennetta, W. 1986. Looking Backwards. In his Crusade of the Credulous: A Collection of Articles About Contemporary Creationism and the Effects of That Movement on Public Education. San Francisco: California Academy of Science Press. Berenbaum, M. 1994. Transcript of Interview by M. Shermer, April 13. Berkeley, G. 1713. In The Guardian, June 23. Quoted in H. L. Mencken, ed. 1987. A New Dictionary of Quotations on Historical Principles from Ancient and Modern Sources. New York: Knopf. Berra, T.M. 1990. Evolution and the Myth of Creationism: A Basic Guide to the Facts in the Evolution Debate. Stanford, Calif.: Stanford University Press. Beyerstein, B.L. 1996. Altered States of Consciousness. In The Encyclopedia of the Paranormal, ed. G. Stein. Buffalo, N.Y.: Prometheus. Blackmore, S. 1991. Near-Death Experiences: In or Out of the Body? Skeptical Inquirer 16, no. 1:34-45. ——. 1993. Dying to Live: Near-Death Experiences. Buffalo, N.Y.: Prometheus. ——. 1996. Near-Death Experiences. In The Encyclopedia of the Paranormal, ed. G. Stein. Buffalo, N.Y.: Prometheus. Bowers, K.S. 1976. Hypnosis. New York: Norton. Bowler, P.J. 1989. Evolution: The History of an Idea, rev. ed. Berkeley: University of California Press. Braudel, F. 1981. Civilization and Capitalism: Fifteenth to Eighteenth Century, vol. 1, The Structures of Everyday Life. Trans. S. Reynolds. New York: Harper & Row. Briggs, R. 1996. Witches and Witchcraft: The Social and Cultural Context to European Witchraft. New York: Viking. Broszat, M. 1989. Hitler and the Genesis of the “Final Solution”: An Assessment of David Irving’s Theses. In The Nazi Holocaust, vol. 3, The Final Solution, ed. M. Marrus. Westport, Conn.: Meckler. Brugioni, D.A. & R.G. Poirer. 1979. The Holocaust Revised: A Retrospective Analysis of the Auschwitz-Birkenau Extermination Complex. Washington, D.C.: Central Intelligence Agency (available from National Technical Information Service).
BIB§IO°PAºIA
317
Butz, A. 1976. The Hoax of the Twentieth Century. Newport Beach, Calif.: Institute for Historical Review. Bynum, W.F., E.J. Browne & R. Porter. 1981. Dictionary of the History of Science. Princeton, N.J.: Princeton University Press. Campbell, J. 1949. The Hero with a Thousand Faces. Princeton, N.J.: Princeton University Press. ——. 1988. The Power of Myth. New York: Doubleday. Capra, F. 1975. The Tao of Physics: An Exploration of the Parallels Between Modern Physics and Eastern Mysticism. New York: Bantam. ——. 1982. The Turning Point: Science, Society, and the Rising Culture. New York: Bantam. Carlson, M. 1995. The Sex-Crime Capital. Time, November 13. Carporael, L. 1976. Ergotism: Satan Loosed in Salem. Science, no 192:21-26. Carter, B. 1974. Large Number Coincidences and the Anthropic Principle in Cosmology. In Confrontation of Cosmological Theories with Observational Data, ed. M.S. Longair. Dordrecht, Netherlands: Reidel. Cavalli-Sforza, L.L. & F. Cavalli-Sforza. 1995. The Great Human Diaspora: The History of Diversity and Evolution. Trans. S. Thorne. Reading, Mass.: Addison-Wesley. Cavalli-Sforza, L.L., P. Menozzi & A. Piazza. 1994. The History and Geography of Human Genes. Princeton, N.J.: Princeton University Press. Cerminara, G. 1967. Many Mansions: The Edgar Cayce Story on Reincarnation. New York: Signet. Christenson, C. 1971. Kinsey: A Biography. Indianapolis: Indiana University Press. Christophersen, T. 1973. Die Auschwitz Lüge. Koelberhagen. Cobden, J. 1991. An Expert on “Eyewitness” Testimony Faces a Dilemma in the Demjanjuk Case. Journal of Historical Review 11, no. 2:238-249. Cohen, I.B. 1985. Revolution in Science. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. Cole, D. 1994. Transcript of Interview by M. Shermer, April 26. ——. 1995. Letter to the Editor. Adelaide Institute Newsletter 2, no. 4:3. Cowen, R. 1986. Creationism and the Science Classroom. California Science Teacher’s Journal 16, no. 5:8-15. Crews, F., et al. 1995. The Memory Wars: Freud’s Legacy in Dispute. New York: New York Review of Books. Curtius, M. 1996. Man Won’t Be Retried in Repressed Memory Case. Los Angeles Times, July 3. Darwin, C. 1859. On the Origin of Species by Means of Natural Selection: Or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life. A Facsimile of the First Edition. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1964. ——. 1871. The Descent of Man and Selection in Relation to Sex. 2 vols. London: J. Murray.
318
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
——. [1883]. In Box 106, Darwin archives, Cambridge University Library. Darwin, M. & B. Wowk. 1989. Cryonics: Beyond Tomorrow. Riverside, Calif.: Alcor Life Extension Foundation. Davies, P. 1991. The Mind of God. New York: Simon & Schuster. Dawkins, R. 1976. The Selfish Gene. Oxford: Oxford University Press. ——. 1986. The Blind Watchmaker. New York: Norton. ——. 1995. Darwin’s Dangerous Disciple: An Interview with Richard Dawkins. Skeptic 3, no. 4:80-85. ——. 1996. Climbing Mount Improbable. New York: Norton. Demos, J.P. 1982. Entertaining Satan: Witchcraft and the Culture of Early New England. New York: Oxford University Press. Dennett, D.C. 1995. Darwin’s Dangerous Idea: Evolution and the Meanings of Life. New York: Simon & Schuster. Desmond, A. & J. Moore. 1991. Darwin: The Life of a Tormented Evolutionist. New York: Warner. De Solla Price, D.J. 1963. Little Science, Big Science. New York: Columbia University Press. Dethier, V.G. 1962. To Know a Fly. San Francisco: Holden-Day. Drexler, K.E. 1986. Engines of Creation. New York: Doubleday. Dyson, F. 1979. Disturbing the Universe. New York: Harper & Row. Eddington, A.S. 1928. The Nature of the Physical World. New York: Macmillan. ——. 1958. The Philosophy of Physical Science. Ann Arbor: University of Michigan Press. Ehrenreich, B. & D. English. 1973. Witches, Midwives and Nurses: A History of Women Healers. New York: Feminist Press. Eldredge, N. 1971. The Allopatric Model and Phylogeny in Paleozoic Intertebrates. Evolution 25:156-167. ——. 1985. Time Frames: The Rethinking of Darwinian Evolution and the Theory of Punctuated Equilibria. New York: Simon & Schuster. Eldredge, N. & S.J. Gould. 1972. Punctuated Equilibria: An Alternative to Phyletic Gradualism. In Models in Paleobiology, ed. ∆.J.M. Schopf. San Francisco: Freeman, Cooper. Erikson, K.T. 1966. Wayward Puritans: A Study in the Sociology of Deviance. New York: Wiley. Eve, R.A. & F.B. Harrold. 1991. The Creationist Movement in Modern America. Boston: Twayne. Faurisson, R. 1980. Memoire en defence: contre ceux qui m’accusent de falsifier l’histoire: la question des chambres a gaz (Treatise in Defence Against Those Who Accuse Me of Falsifying History: The Question of the Gas Chambers). Paris: Vieille Taupe. Feynman, R.P. 1959. There’s Plenty of Room at the Bottom. Lecture given at the annual meeting of the American Physical Society, California Institute of
BIB§IO°PAºIA
319
Technology. ——. 1988. What Do You Care What Other People Thing? New York: Norton. Futuyma, D.J. 1983. Science on Trial: The Case for Evolution. New York: Pantheon. Gallup, G. 1982. Adventures in Immortality. New York: McGraw-Hill. Gallup, G.H., Jr. & F. Newport. 1991. Belief in Paranormal Phenomena Among Adult Americans. Skeptical Inquirer 15, no. 2:137-147. Gardner, M. 1952. Fads and Fallacies in the Name of Science. New York: Dover. ——. 1981. Science: Good, Bad, and Bogus. Buffalo, N.Y.: Prometheus ——. 1983. The Whys of a Philosophical Scrivener. New York: Quill. ——. 1991a. The New Age: Notes of a Fringe Watcher. Buffalo, N.Y.: Prometheus. ——. 1991b. Tipler’s Omega Point Theory. Skeptical Inquirer 15, no. 2:128-134. ——. 1992. On the Wild Side. Buffalo, N.Y.: Prometheus. ——. 1996. Transcript of Interview by M. Shermer, August 11. George, J. & L. Wilcox. 1992. Nazis, Communists, Klansmen, and Others on the Fringe: Political Extremism in America. Buffalo, N.Y.: Prometheus. Gish, D.T. 1978. Evolution: The Fossils Say No! San Diego: Creation-Life. Godfrey, L.R., ed. 1983. Scientists Confront Creationism. New York: Norton. Goldhagen, D.J. 1996. Hitler’s Willing Executioners: Ordinary Germans and the Holocaust. New York: Knopf. Goodman, L.S. & A. Gilman, eds. 1970. The Pharmacological Basis of Therapeutics. New York: Macmillan. Gould, S.J. 1983a. Hen’s Teeth and Horse’s Toes. New York: Norton. ——. 1983b. A Visit to Dayton. In Hen’s Teeth and Horse’s Toes. New York: Norton. ——. 1985. The Flamingo’s Smile. New York: Norton. ——. 1986a. Knight Takes Bishop? Natural History 5:33-37. ——. 1986b. Press Statement by Dr. Stephen Jay Gould. Los Angeles Skeptics Evaluative Report 2, no. 4:5. ——. 1987a. Darwinism Defined: The Difference Between Fact and Theory. Discover (January):64-70. ——. 1987b. An Urchin in the Storm. New York: Norton. ——. 1989. Wonderful Life. New York: Norton. ——. 1991. Bully for Brontosaurus. New York: Norton. Grabiner, J.V. & P.D. Miller. 1974. Effects of the Scopes Trial. Science, no. 185:832836. Gribbin, J. 1993. In the Beginning: The Birth of the Living Universe. Boston: Little Brown. Grinfeld, M.J. 1995. Psychiatrist Stung by Huge Damage Award in Repressed Memory Case. Psychiatric Times 12, no. 10. Grinspoon, L. & J. Bakalar. 1979. Psychedelic Drugs Reconsidered. New York: Basic Books. Grobman, A. 1983. Genocide: Critical Issues of the Holocaust. Los Angeles: Simon
320
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
Wiesenthal Center. Grof, S. 1976. Realms of the Human Unconscious. New York: Dutton. Grof, S. & J. Halifax. 1977. The Human Encounter with Death. New York: Dutton. Gutman, Y. 1996. Transcript of Interview by M. Shermer and A. Grobman, May 10. ——, ed. 1990. Encyclopedia of the Holocaust. 4 vols. New York: Macmillan. Gutman, Y. & M. Berenbaum, eds. 1994. Anatomy of the Auschwitz Death Camp. Bloomington: Indiana University Press. Hardison, R.C. 1988. Upon the Shoulders of Giants. New York: University Press of America. Harré, R. 1970. The Principles of Scientific Thinking. Chicago: University of Chicago Press. ——. 1985. The Philosophies of Science. Oxford: Oxford University Press. Harris, M. 1974. Cows, Pigs, Wars, and Witches: The Riddles of Culture. New York: Vintage. Harwood, R. 1973. Did Six Million Really Die? London. Hawking, S.W. 1988. A Brief History of Time: From the Big Bang to Black Holes. New York: Bantam. Headland, R. 1992. Messages of Murder: A Study of the Reports of the Einsatzgruppen of the Security Police and the Security Service, 1941-1943. Rutherford, N.J.: Fairleigh Dickinson University Press. Herman, J. 1981. Father-Daughter Incest. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. Herrnstein, R.J. & C. Murray. 1994. The Bell Curve: Intelligence and Class Structure in American Life. New York: Free Press. Hilberg, R. 1961. The Destruction of the European Jews. Chicago: Quadrangle. ——. 1994. Transcript of Interview by M. Shermer, April 10. Hilgard, E.R. 1977. Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Action and Thought. New York: Wiley. Hilton, I. 1967. Differences in the Behavior of Mothers Toward First and Later Born Children. Journal of Personality and Social Psychology 7:282-290. Hobbes, T. [1651] 1968. Leviathan. Ed. C. B. Macpherson. New York: Penguin. ——. 1839-1845. The English Works of Thomas Hobbes of Malmesbury. Ed. W. Molesworth. 11 vols. London: J. Bohn. Hochman, J. 1993. Recovered Memory Therapy and False Memory Syndrome. Skeptic 2, no. 3:58-61. Hook, S. 1943. The Hero in History: A Study in Limitation and Possibility. New York: John Day. Horner, J.R.& J. Gorman. 1988. Digging Dinosaurs. New York: Workman. House, W.R. 1989. Tales of the Holoboax. Champaign, Ill.: JohnMcLaughlin/Wiswell Ruffin House. Hume, D. [1758] 1952. An Enquiry Concerning Human Understanding. Great Books of
BIB§IO°PAºIA
321
the Western World. Chicago: University of Chicago Press. Huxley, A. 1954. The Doors of Perception. New York: Harper. Imanishi, K. 1983. Social Behavior in Japanese Monkeys. In Primate Social Behavior, ed. C. A. Southwick. Toronto: Van Nostrand. Ingersoll, R.G. 1879. Interview in the Chicago Times, November 14. Quoted in H. L. Mencken, ed. 1987. A New Dictionary of Quotations on Historical Principles from Ancient and Modern Sources. New York: Knopf. Irving, D. 1963. The Destruction of Dresden. London: W. Kimber. ——. 1967. The German Atomic Bomb: The History of Nuclear Research in Nazi Germany. New York: Simon & Schuster. ——. 1977. Hitler’s War. New York: Viking. ——. 1977. The Trail of the Fox. New York: Dutton. ——. 1987. Churchill’s War. Bullsbrook, Australia: Veritas. ——. 1989. Goering: A Biography. New York: Morrow. ——. 1994. Transcript of Interview by M. Shermer, April 25. ——. 1996. Goebbels: Mastermind of the Third Reich. London: Focal Point. Jäckel, E. 1989. Hitler Orders the Holocaust. In The Nazi Holocaust, vol. 3, The Final Solution, ed. M. Marrus. Westport, Conn.: Meckler. ——. 1993. David Irving’s Hitler: A Faulty History Dissected: Two Essays. Trans. H.D. Kirk. Brentwood Bay, Canada: Ben-Simon. Johnson, D.M. 1945. The “Phantom Anesthetist” of Mattoon. Journal of Abnormal and Social Psychology 40:175-186. Kauffman, S.A. 1993. The Origins of Order: Self-Organization and Selection in Evolution. New York: Oxford University Press. Kawai, M. 1962. On the Newly Acquired Behavior of a Natural Troop of Japanese Monkeys of Koshima Island. Primates 5:3-4. Keyes, K. 1982. The Hundredth Monkey. Coos Bay, Oreg.: Vision. Kidwell, J.S. 1981. Number of Siblings, Sibling Spacing, Sex, and Birth Order: Their Effects on Perceived Parent-Adolescent Relationships. Journal of Marriage and Family (May):330-335. Kihlstrom, J.F. 1987. The Cognitive Unconscious. Science, no. 237:1445-1452. Kinsey, A.C., W.B. Pomeroy & C.E. Martin. 1948. Sexual Behavior in the Human Male. Philadelphia: Saunders. Klaits, J. 1985. Servants of Satan: The Age of the Witch Hunts. Bloomington: Indiana University Press. Klee, E., W. Dressen & V. Riess, eds. 1991. “The Good Old Days”: The Holocaust as Seen by Its Perpetrators and Bystanders. Trans. D. Burnstone. New York: Free Press. Knox, V.J., A.H. Morgan & E.R. Hilgard. 1974. Pain and Suffering in Ischemia. Archives of General Psychiatry 80:840-847. Kremer, J.P. 1994. KL Auschwitz Seen by the SS. Oswiecim, Poland: Auschwitz-
322
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
Birkenau State Museum. Kübler-Ross, E. 1959. On Death and Dying. New York: Macmillan. ——. 1981. Playboy Interview: Elisabeth Kübler-Ross. Playboy. Kuhn, T. 1962. The Structure of Scientific Revolutions. Chicago: University of Chicago Press. ——. 1977. The Essential Tension: Selected Studies in Scientific Tradition and Change. Chicago: University of Chicago Press. Kulaszka, B. 1992. Did Six Million Really Die? Report of the Evidence in the Canadian “False News” Trial of Ernst Zündel. Toronto: Samisdat. Kusche, L. 1975. The Bermuda Triangle Mystery–Solved. New York: Warner. Lea, H. 1888. A History of the Inquisition of the Middle Ages. 3 vols. New York: Harper & Brothers. Lederer, W. 1969. The Fear of Women. New York: Harcourt. Leeper, R. 1935. A Study of a Neglected Portion of the Field of Learning–The Development of Sensory Organization. Journal of Genetics and Psychology 46:41-75. Lefkowitz, M. 1996. Not Out of Africa: How Afrocentrism Became an Excuse to Teach Myth as History. New York: Basic Books. Leuchter, F. 1989. The Leuchter Report. London: Focal Point. Lindberg, D.C. & R.L. Numbers. 1986. God and Nature. Berkeley: University of California Press. Linde, A. 1991. Particle Physics and Inflationary Cosmology. New York: Gordon & Breach. Loftus, E. & K. Ketcham. 1991. Witness for the Defense: The Accused, the Eyewitnesses, and the Expert Who Puts Memory on Trial. New York: St. Martin’ s. ——. 1994. The Myth of Repressed Memory: False Memories and the Allegations of Sexual Abuse. New York: St. Martin’ s. Macfarlane, A.J.D. 1970. Witchraft in Tudor and Stuart England. New York: Harper. Mack, J. 1994. Abduction: Human Encounters with Aliens. New York: Scribner’s. Mander, A.E. 1947. Logic for the Millions. New York: Philosophical Library. Marcellus, T. 1994. An Urgent appeal from IHR. Institute for Historical Review mailing. Markus, H. 1981. Sibling Personalities: The Luck of the Draw. Psychology Today 15, no. 6:36-37. Marrus, M.R., ed. 1989. The Nazi Holocaust. 9 vols. Westport, Conn.: Meckler. Masson, J. 1984. The Assault on Truth: Freud’s Suppression of the Seduction Theory. New York: Farrar, Straus & Giroux. Mayer, A.J. 1990. Why Did the Heavens Not Darken? The “Final Solution” in History. New York: Pantheon. Mayr, E. 1970. Populations, Species, and Evolution. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
BIB§IO°PAºIA
323
——. 1982. Growth of Biological Thought. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. ——. 1988. Toward a New Philosophy of Biology. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. McDonought, T. & D. Brin. 1992. The Bubbling Universe. Omni (October). McIver, T. 1994. The Protocols of Creationists: Racism, Antisemitism, and White Supremacy in Christian Fundamentalists. Skeptic 2, no. 4:76-87. Medawar, P.B. 1969. Induction and Intuition in Scientific Thought. Philadelphia: American Philosophical Society. Midelfort, H.C.E. 1972. Witch Hunting in Southwest Germany, 1562-1684. Palo Alto, Calif.: Stanford University Press. Moody, R. 1975. Life After Life. Covinda, Ga.: Mockingbird. Müller, F. 1979. Eyewitness Auschwitz: Three Years in the Gas Chambers. With H. Freitag; ed. and trans. S. Flatauer. New York: Stein and Day. Neher, A. 1990. The Psychology of Transcendence. New York: Dover. Nelkin, D. 1982. The Creation Controversy: Science or Scripture in the Schools. New York: Norton. Newton, I. [1729] 1962. Sir Isaac Newton’s Mathematical Principles of Natural Philosophy and His System of the World. Trans. A. Motte; trans. rev. F. Cajoni. 2 vols. Berkeley: University of California Press. Nisbet, R.E. 1968. Birth Order and Participation in Dangerous Sports. Journal of Personality and Social Psychology 8:351-353. Numbers, R. 1992. The Creationists. New York: Knopf. Obert, J.C. 1981. Yockney: Profits of an American Hitler. The Investigator (October). Olson, R. 1982. Science Deified and Science Defied: The Historical Significance of Science in Western Culture from the Bronze Age to the Beginnings of the Modern Era, ca. 3500 B.C. to A.D. 1640. Berkeley: University of California Press. ——. 1991. Science Deified and Science Defied: The Historical Significance of Science in Western Culture from the Early Modern Age Through the Early Romantic Era, ca. 1640 to 1820. Berkeley: University of California Press. ——. 1993. Spirits, Witches, and Science: Why the Rise of Science Encouraged Belief in the Supernatural in Seventeenth-Century England. Skeptic 1, no. 4:34-43. Padfield, P. 1990. Himmler. New York: Henry Holt. Paley, W. 1802. Natural Theology, or, Evidences of the Existence and Attributes of the Deity: Collected from the Appearances of Nature. Philadelphia: Printed for John Morgan by H. Maxwell. Pasley, L. 1993. Misplaced Trust: A First Person Account of How My Therapist Created False Memories. Skeptic 2, no. 3:62-67. Pearson, R. 1991. Race, Intelligence, and Bias in Academe. New York: Scott Townsend. ——. 1995. Transcript of Interview by M. Shermer, December 5. ——. 1996. Heredity and Humanity: Race, Eugenics, and Modern Science. Washington,
324
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
D.C.: Scott Townsend. Pendergrast, M. 1995. Victims of Memory: Incest Accusations and Shattered Lives. Hinesberg, Va.: Upper Access. ——. 1996. First of All, Do No Harm: A Recovered Memory Therapist Recants – An Interview with Robin Newsome. Skeptic 3, no. 4:36-41. Pinker, S. 1997. How the Mind Works. New York: W.W. Norton. Pirsig, R.M. 1974. Zen and the Art of Motorcycle Maintenance. New York: Morrow. Planck, M. 1936. The Philosophy of Physics. New York: Norton. Plato. 1952. The Dialogues of Plato. Trans. B. Jowett. Great Books of the Western World. Chicago: University of Chicago. Polkinghorne, J. 1994. The Faith of a Physicist. Princeton, N.J.: Princeton University Press. Randi, J. 1982. Flim-Flam! Buffalo, N.Y.: Prometheus. Rassinier, P. 1978. Debunking the Genocide Myth: A Study of the Nazi Concentration Camps and the Alleged Extermination of European Jewry. Trans. A. Robbins. Los Angeles: Noontide. Ray, O.S. 1972. Drugs, Society, and Human Behavior. St. Louis, Mo.: Mosby. Richardson, J., J. Best & D. Bromley, eds. 1991. The Satanism Scare. Hawthorne, N.Y.: Aldine de Gruyter. Rohr, J., ed. 1986. Science and Religion. St. Paul, Minn.: Greenhaven. Roques, H. 1995. Letter to the Editor. Adelaide Institute Newsletter 2, no. 4:3. Ruse, M. 1982. Darwinism Defended. Reading, Mass.: Addison-Wesley. ——. 1989. The Darwinian Paradigm. London: Hutchinson. Rushton, J.P. 1994. Sex and Race Differences in Cranial Capacity from International Labour Office Data. Intelligence 19:281-294. Russell of Liverpool, Lord. 1963. The Record: The Trial of Adolf Eichmann for His Crimes Against the Jewish People and Against Humanity. New York: Knopf. Saavedra-Aguilar, J.C. & J.S. Gomez-Jeria. 1989. A Neurobiological Model for NearDeath Experiences. Journal of Near-Death Studies 7:205-222. Sabom, M. 1982. Recollections of Death. New York: Harper & Row. Sagan, C. 1973. The Cosmic Connection: An Extraterrestrial Perspective. New York: Doubleday. ——. 1979. Broca’s Brain. New York: Random House. ——. 1980. Cosmos. New York: Random House. ——. 1996. The Demon Haunted World: Science as a Candle in the Dark. New York: Random House. Sagan, C. & T. Page, eds. 1974. UFO’s: A Scientific Debate. New York: Norton. Sagi, N. 1980. German Reparations: A History of the Negotiations. Trans. D. Alon. Jerusalem: Hebrew University/Magnes Press. Sarich, V. 1995. In Defense of The Bell Curve: The Reality of Race and the Importance
BIB§IO°PAºIA
325
of Human Differences. Skeptic 3, no. 4:84-93. Sarton, G. 1936. The Study of the History of Science. Cambridge, Mass.: Harvard University Press. Scheidl, F. 1967. Geschichte der Verfemung Deutschlands. 7 vols. Vienna: Dr. ScheidlVerlag. Schmidt, M. 1984. Albert Speer: The End of a Myth. Trans. J. Neugroschel. New York: St. Martin’s. Schoonmaker, F. 1979. Denver Cardiologist Discloses Findings After 18 Years of Near-Death Research. Anabiosis 1:1-2. Sebald, H. 1996. Witchcraft/Witches. In The Encyclopedia of the Paranormal, ed. G. Stein. Buffalo, N.Y.: Prometheus. Segraves, N. 1977. The Creation Report. San Diego: Creation-Science Research Center. Sereny, G. 1995. Albert Speer: His Battle with Truth. New York: Knopf. Sheils, D. 1978. A Cross-Cultural Study of Beliefs in Out of the Body Experiences. Journal of the Society for Psychical Research 49:697-741. Shermer, M. 1991. Heretic-Scientist: Alfred Russel Wallace and the Evolution of Man. Ann Arbor, Mich.: UMI Dissertation Information Service. ——. 1993. The Chaos of History: On a Chaotic Model That Represents the Role of Contingency and Necessity in Historical Sequences. Nonlinear Science Today 2, no. 4:1-13. ——. 1994. Satanic Panic over in UK. Skeptic 4, no. 2:21. ——. 1995. Exorcising Laplace’s Demon: Chaos and Antichaos, History and Metahistory. History and Theory 34, no. 1:59-83. Shermer, M. & Grobman, A. 1997. Denyign History: Who Says the Holocaust Never Happened and Why Do They Say It? Jerusalem: Yad Vashem; Los Angeles: Martyrs’ Memorial and Museum of the Holocaust. Siegel, R.K. 1977. Hallucinations. Scientific American, no. 237:132-140. Simon Wiesenthal Center. 1993. The Neo-Nazi Movement in Germany. Los Angeles: Simon Wiesenthal Center. Singer, B. & G. Abell, eds. 1981. Science and the Paranormal. New York: Scribner’s. Smith, B. 1994. Smith’s Report, no. 19 (Winter). Smith, W. 1994. The Mattoon Phantom Gasser: Was the Famous Mass Hysteria Really a Mass Hoax? Skeptic 3, no. 1:33-39. Smolin, L. 1992. Did the Universe Evolve? Classical and Quantum Gravity 9:173. Snelson, J.S. 1993. The Ideological Immune System. Skeptic 1, no. 4:44-55. Snyder, L., ed. 1981. Hitler’s Third Reich. Chicago: Nelson-Hall. Somit, A. & S.A. Peterson. 1992. The Dynamics of Evolution. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press. Speer, A. 1976. Spandau: The Secret Diaries. New York: Macmillan. Starkey, M.L. 1963. The Devil in Salem. New York: Time Books.
326
°IATI OI AN£Pø¶OI ¶I™TEYOYN ™E ¶APA•ENA ¶PA°MATA
Stearn, J. 1967. Edgar Cayce–The Sleeping Prophet. New York: Bantam. Strahler, A.N. 1987. Science and Earth History: The Evolution/Creation Controversy. Buffalo, N.Y.: Prometheus. Strieber, W. 1987 Communion: A True Story. New York: Avon. Sulloway, F.J. 1990. Orthodoxy and Innovation in Science: The Influence of Birth Order in a Multivariate Context. Preprint. —–—. 1991. “Darwinian Psychobiography.” Review of Charles Darwin: A New Life, by John Bowlby. New York Review of Books, October 10. ——. 1996. Born to Rebel: Birth Order, Family Dynamics, and Creative Lives. New York: Pantheon. Swiebocka, T., ed. 1993. Auschwitz: A History in Photographs. English ed. J. Webber and C. Wilsack. Bloomington: Indiana University Press. Taubes, G. 1993. Bad Science. New York: Random House. Taylor, J. 1859. The Great Pyramid: Why Was It Built? And Who Built It? London: Longman. Thomas, K. 1971. Religion and the Decline of Magic. New York: Scribner’s. Tipler, F. 1981. Extraterrestrial Intelligent Beings Do Not Exist. Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 21:267-282. ——. 1994. The Physics of Immortality. New York: Doubleday. ——. 1995. Transcript of Interview by M. Shermer, September 11. Toumey, C.P. 1994. God’s Own Scientists: Creationists in a Secular World. New Brunswick, N.J.: Rutgers University Press. Trevor-Roper, H.R. 1969. The European Witch-Craze of the Sixteenth and Seventeenth Centuries and Other Essays. New York: Harper Torchbooks. Tucker, W.H. 1994. The Science and Politics of Racial Research. Urbana: University of Illinois Press. Turner, J.S. & D.B. Helms. 1987. Lifespan Development, 3rd ed. New York: Holt, Rinehart & Winston. Vankin, J. & J. Whalen. 1995. The Fifty Greatest Conspiracies of All Time. New York: Citadel. Victor, J. 1993. Satanic Panic: The Creation of a Contemporary Legend. Chicago: Open Court. Voltaire. 1985. The Portable Voltaire. Ed. B. R. Redman. New York: Penguin. Walker, D.P. 1981. Unclean Spirits: Possession and Exorcism in France and England in the Late Sixteenth and Early Seventeenth Centuries. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. Wallace, A.R. 1869. Sir Charles Lyell on Geological Climates and Origin of Species. Quarterly Review 126:359-394. Watson, L. 1979. Lifetide. New York: Simon & Schuster. Weaver, J.H., ed. 1987. The World of Physics: A Small Library of the Literature of Physics
BIB§IO°PAºIA
327
from Antiquity to the Present, vol. 2, The Einstein Universe and the Bohr Atom. New York: Simon & Schuster. Weber, M. 1992. The Nuremberg Trials and the Holocaust. Journal of Historical Review 12, no. 3:167-213 ——. 1993a. Auschwitz: Myths and Facts, brochure. Newport Beach, Calif.: Institute for Historical Review. ——. 1993b. The Zionist Terror Network. Newport Beach, Calif.: Institute for Historical Review. ——. 1994a. The Holocaust: Let’s Hear Both Sides, brochure. Newport Beach, Calif.: Institute for Historical Review. ——. 1994b. Transcript of Interview by M. Shermer, February 11. ——. 1994c. The Jewish Role in the Bolshevik Revolution and Russia’s Early Soviet Regime. Journal of Historical Review 14, no. 1:4-14. Webster, R. 1995. Why Freud Was Wrong: Sin, Science, and Psychoanalysis. New York: Basic Books. Wikoff, J., ed. 1990. Remarks: Commentary on Current Events and History. Aurora, N.Y. Yockey, F.P. [U. Varange, pseud.]. [1948] 1969. Imperium: The Philosophy of History and Politics. Sausalito, Calif.: Noontide. Zukav, G. 1979. The Dancing Wu Li Masters: An Overview of the New Physics. New York: Bantam. Zündel, E. 1994. Transcript of Interview by M. Shermer, April 26.
