Με το αγκίστρι στην καρδιά

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ

ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

HENRI MICHAUX

ME TO ΑΓΚΙΣΤΡΙ Σ Τ Η Ν ΚΑΡΔΙΑ ΜΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

ΑΡΓΥΡΗΣ ΧΙΟΝΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡΙΗΑΙΔΗΣ ΑΘΗΝΑ 2003

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ό Henri Michaux γεννήθηκε το 1899 στήν πόλη Namur του Βελγίου καΐ πέθανε τό 1984 στο Παρίσι. Μεταξύ του 1911 καΐ του 1914, ένώ φοίτα σ' ενα σχολείο Ίησουιτών στίς Βρυξέλλες, κάνει τΙς πρώτες άνακαλύψεις του καί, ιδίως, αύτή των λέξεων του λεξικού, «λέξεων πού δεν άνήκουν άκόμη σε φράσεις... και πού μπορείς να τις χρησιμοποιήσεις δ ϊδιος με τον τρόπο σου». Θα περάσουν ωστόσο άρκετά άκόμη χρόνια ώσπου νά άφιερωθεϊ οριστικά στο γράψιμο. Μέχρι τό 1923, πού θα δημοσιεύσει τά πρώτα κείμενά του σε λογοτεχνικό περιοδικό, θά ζήσει τήν έμπειρία της γερμανικής κατοχής τών Βρυξελλών (1914-1918), θά έπιχειρήσει, δίχως ποτε να τις ολοκληρώσει, ιατρικές σπουδές, θά μπαρκάρει ώς ναύτης και θά κάνει ύπερωκεάνια ταξίδια. 'Από τότε, τά ταξίδια θά συνεχίσουν να άποτελοΰν άναπόσπαστο μέρος τής υπαρξής του* θά γνωρίσει δλον σχεδόν τόν κόσμο και θά τον κλείσει μέσα στο εργο του, άλλά, σάν να μην του φτάνει αύτό, θά προσθέσει στη γνωστή γεωγραφία και δικές του άγνωστες χώρες δπως, γιά παράδειγμα, τή Μεγάλη Γκα»9

HENRI M I C H A U X

ραβανία {Voyage en Grande Garabagne^). To 1924 έγκαταλειπει το Βέλγιο καΐ έγκαθίσταται στο Παρίσι. Έχει, θά γνωριστεί μέ τον Jules Supervielle πού θά του προσφέρει τή φιλία του και θά τον ένθαρρύνει να γράψει. Την επόμενη χρονιά, άνακαλύπτει τους Klee,Max Ernst και De Chirico. ((Τεράστια έκπληξη», θα πει άργότερα γι' αύτή τή ζωγραφική πού δεν περιοριζόταν στήν άναπαραγωγή της πραγματικότητας. Τό 1927 έκδίδεται τό πρώτο βιβλίο του {Quijefus^). Θα άκολουθήσει μακρά σειρά βιβλίων μέχρι δύο μόλις χρόνια πριν άπό τό θάνατό του* τό τελευταίο βιβλίο του έκδόθηκε τό 1982. Τό 1927 κάνει επίσης τις πρώτες ζωγραφικές του άπόπειρες. 'Έκτοτε, θά άσκεϊ τή ζωγραφική παράλληλα μέ τήν ποίηση. Τό Φεβρουάριο του 1948, λίγες μόλις έβδομάδες πριν άπό τα εγκαίνια σημαντικής έκθέσεώς του, πεθαίνει ή γυναίκα του, συνεπεία φρικτών έγκαυμάτων. Τό 1956 αρχίζουν οί έμπειρίες του μέ τα παραισθησιογόνα και κυρίως μέ τή μεσκαλίνη, έμπειρίες πού θά μεταφραστούν σέ ((μεσκαλινικά σχέδια και ποιήματα», δπως τά ονομάζει ό ί'διος. Τό 1965 του άπονέμεται τό Μεγάλο Εθνικό Λογοτεχνικό Βραβείο για τό σύνολο του έργου του, άλλα άρνεϊται νά τό δεχτεί. Μέ τήν ποίηση του Michaux πρωτοήρθα σέ 1. Ταξίδι στη Μεγάλη 2. Αυτός που ήμουν.

Γκαραβανία.

α» ΙΟ «»

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

έπαφή μέσω του Γιώργου Σεφέρη. 'Αναφέρομαι στο ποίημα «Σας γράφω άπο εναν τόπο μακρινό»^ πού περιέχεται στις "Αντίγραφες. Το κείμενο αύτο μέ τον γυμνό λυρισμό και τήν άπαξίωση οιασδήποτε ώραιολογίας μέ ένθουσίασε. 'Αρκετά άργότερα, το 1981, δταν το Ελληνικό Αογοτεχνικό και Ιστορικό 'Αρχείο άνατύπωσε, σε δύο τόμους, τά τεύχη του περιοδικού Τετράδιο^ άνακάλυψα, στόν τόμο β {Τετράδια 1-3^ 1947) και, συγκεκριμένα, στό τεύχος 3, Μάης 1947^ άκόμη κάποια κείμενα του Michaux, μεταφρασμένα άνωνύμως, καθώς και ενα σχετικό μέ τό εργο του σημείωμα, επίσης άνυπόγραφο. Πρόκειται για τα ποιήματα «Μώλος», «Ξεφωνητό» (είναι ή «Κραυγή» πού μεταφράζω και έγώ, παρακάτω), «Επέμβαση», « Ή φυλή των Ούρδων», από τή συλλογή Τα κτηματά μου (MesPropriétés)^ 1929, «Κεφάλι μέσ' άπ' τόν τοίχο», άπό τή συλλογή Μακρινό εσωτερικός και τρία άποσπάσματα άπό τό φανταστικό ταξίδι Στη χώρα της μαγείας {Au pays de la magie)ς 1941. Μολονότι οί μεταφράσεις δεν μέ ένθουσίασαν και τό σημείωμα ήταν κάπως άμήχανο, μου άποκαλύφθηκε, έντοΰτοις, ένας άλλος Michaux, αύτός του μαύρου χιούμορ, του αύτοσαρκασμου και του παραδόξου. Τό εργο του Michaux άρχισα νά τό προσεγγίζω συστηματικότερα τό 1982, δταν έγκατα3. ((Je vous écris d'un pays lointain», άπό τή συλλογή Μακρινό εσωτερικό {Lointain Intérieur)^ 1938. α» II

HENRI M I C H A U X

στάθηκα στις Βρυξέλλες και, τότε, συνειδητοποίησα πώς, παρά τό γεγονός δτι πολιτογραφήθηκε Γάλλος, παρέμεινε στην ούσία Βέλγος. Τό είδος του χιούμορ του, του αύτοσαρκασμου του, της αϊσθησής του γιά τό παράδοξο, δεν έχουν προηγούμενο στη γαλλική παράδοση. Οί παράδοξες, κωμικοτραγικές εικόνες του και οί μεταφυσικές άνησυχίες του θυμίζουν 'Ολλανδούς, Φλαμανδούς και Βαλόνους ζωγράφους: Bosch, Bruegel, Magritte, Delvaux. Θυμίζουν έπίσης άγγλοσαξωνικές ή κεντροευρωπαϊκές άγωνίες, άλλά, οπωσδήποτε, οχι γαλλικές. Φυσικά, δέν μιλώ γιά έπιδράσεις, άλλα γιά συμπτώσεις. 'Άς δούμε, γιά παράδειγμα, πώς συμπίπτουν ή παραβολή ((Πρό του Νόμου», πού παρατίθεται λίγο πριν άπό τό τέλος της Δίκης του Franz Kafka και συνοψίζει, κατά κάποιον τρόπο, δλο τό βιβλίο, τό θεατρικό εργο του Samuel Beckett Περιμένοντας τον Γκοντό και τό περιλαμβανόμενο στήν παρούσα έπιλογή ποίημα «Ό Βασιλιάς μου». Κατ αρχάς, πρέπει νά ειπωθεί δτι πρόκειται γιά τρία ποιητικά κείμενα, παρά τό γεγονός δτι τό πρώτο είναι ένσωματωμένο σ ενα μυθιστόρημα και τό δεύτερο έχει τή μορφή θεατρικού έργου, και δτι και τά τρία χαρακτηρίζονται άπό τήν ιδια στεγνή, άψιμύθιαστη γλώσσα. Στό πρώτο, λοιπόν, ενας άνθρωπος επιθυμεί νά εισδύσει στόν Νόμο, άλλά, καίτοι ή πύλη του Νόμου είναι άνοιχτή, ό φύλακας του άπαγορεύει τήν είσοδο, δίνοντάς του ωστόσο να καταλάβει » 12 -

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

οτι ένδέχεται, κάποτε, νά τον άφήσει να περάσει. Ό άνθρωπος περιμένει έκεΐ μέρες άτέλειωτες και χρόνια, και, λίγο πριν άπο τό τέλος του, άκούει τον φύλακα νά του λέει δτι ή πύλη του Νόμου, τήν δποια τώρα θά κλείσει, προοριζόταν άποκλειστικά γι' αύτόν. Στο δεύτερο, δύο άνθρωποι πού μπορεί νά είναι και ενας (τόσο οί διάλογοί τους μοιάζουν με μονόλογο μοιρασμένο σέ δύο στόματα) περιμένουν κάποιον Γκοντό πού δεν ξέρουν ούτε ποιος είναι ούτε πώς είναι, άλλά φαίνεται δτι ή ζωή τους χωρίς αύτόν δεν εχει κανένα νόημα. Και τον περιμένουν μέρες, χρόνια, αιώνες ϊσως. 'Όμως αύτός άδιάκοπα άναβάλλει τήν άφιξή του καί, ως έκ τούτου, τή δικαίωση της ύπαρξής τους. Τέλος, στο τρίτο, ενας άνθρωπος φιλοξενεί στο σκοτεινό δωμάτιό του (μήπως μέσα του;) εναν Βασιλιά τον όποιο μισεϊ, περιφρονεί, βασανίζει, γελοιοποιεί. Ωστόσο ό Βασιλιάς παραμένει Βασιλιάς και ό βασανιστής ύπήκοός του, ό μοναδικός ύττήκοός του. 'Άτρωτος άπό τά βασανιστήρια, άθάνατος ίσως, δ Βασιλιάς τινάζει άπό πάνω του κάθε ύβρη, κάθε έξευτελισμό καί, άπό θυμα, γίνεται θύτης, θύτης άνηλεής, άφοΰ σώζει τον βασανιστή του, μόνο και μόνο γιά νά μπορεί νά τόν βασανίζει έπ' άπειρον, νά του άφανίζει, άργά άργά και συστηματικά, δ,τι άγαπά, δ,τι πιστεύει, δ,τι τόν καταξιώνει ώς άνθρωπο. Ό τρόπος μέ τόν όποιο τά τρία αύτά κείμενα προσεγγίζουν τό παράλογο της ύπαρξης μπορεί «ι3

HENRI M I C H A U X

và διαφέρει, άλλα κοινή και στα τρία είναι ή πεποίθηση δτι δ άνθρωπος στέκεται άβοήθητος, χαμένος, μπροστά σ' ενα κουφό, βουβό, άναίσθητο Σύμπαν, πού ματαίως προσπαθεί νά κατανοήσει. Είναι αύτό πού, σε ενα άλλο ποίημα, ό Michaux ονομάζει παγωνιά της ύπαρξης: Τί μου προσφέρετε; Τι μου δίνετε; Ποίος θα με πληρώσει γιά την παγωνιά της ύπαρξης; Στο ψάρι δίνουνε τ'

αγκίστρι.

Και σ* εμένα; Τί δίνετε σ εμένα γιά τη δίψα μου; Τι μου

ετοιμάζετε;,..

Πρόκειται γιά μια σπαραχτική κραυγή πού, έπειδή άπευθύνεται στο Κενό, γίνεται άκόμη σπαραχτικότερη. Έκτος δμως άπό αύτή τή φρίκη του κενοΰ Σύμπαντος, υπάρχει και ή άλλη, ή καθημερινή φρίκη πού πρέπει δ ποιητής νά καλύψει μέ ((τοπία»: ...Τοπία κουρελιών^ ξεσκισμένων διών

νεύρων,

τραγου-

νοσταλγικών.

Τοπία για να καλυφθούν οι πληγές, το άτσάλι, 6 κρότος, το κακό, η εποχή, η θηλιά στο λαιμό, ή επιστράτευση. Τοπία γιά την κατάργηση τών

κραυγών.

Τοπία όπως σκεπάζουμε μ' ενα σεντόνι το κεφάλι.

'Όπως σκεπάζουμε μ' ενα σεντόνι τδ κεφάλι α» ΐ 4 «»

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

για νά μήν άντικρίζουμε τή φρίκη, γι,ά να βρούμε έπιτέλους τή γαλήνη, γιατί ...ό άνεμος δεν θέλει να φυσά... δχι, δεν θέλει νά φυσά, ακόμη κι δταν γίνεται μπουρίνι ή θύελλα, καθόλου δεν το θέλει. Τραβάει στα τυφλά, σαν νά 'τανε τρελός, μανιακός,

προς εναν τόπο τέλειας γαλήνης

απανεμιας, δπου θά ηρεμήσει, επιτέλους,.θα

και

ηρεμήσει.

ΚαΙ δ μοναχικός άνθρωπος, χο)ρΙς ποτέ του ενα χέρι νά κρατά μέσα στα χέρια του, ονειρεύεται, με τ αγκίστρι στην καρδιά, την ειρήνη, την καταραμένη, την ξεσκίστρα ειρήνη, τή δική του, και την ειρήνη πού λένε δτι είναι πάνω άπο τούτη την ειρήνη.

Βαθύτατα μεταφυσικός ποιητής δ Michaux, άλλα ή μεταφυσική του δεν εχει καμιά σχέση με δόγματα, θεολογίες κι έκκλησίες, γιατί, δπως λέει: ...Βλέπω επίσης τον Χρίστο -και γιατί

δχι;-

^Έτσι δπως ήταν πριν άπο σχεδόν 1940 χρόνια. 7/ ομορφιά του ήδη ν

αφανίζεται.

Το πρόσωπό του φαγωμένο άπ τά φιλιά των μελλοντικών

χριστιανών...

Επιχειρεί, λοιπόν, δπως θά έλεγε και δ Roberto Juarroz, τήν άνακαθίέρωση του κόσμου με τρόπο λαϊκό (κοσμικό). Τδ ϊδιο κάνει και με τή γλώσσα* χρησιμοποιώντας λιτά, ώς άσκητής, μια γλώσσα καθημερινή και τετριμμένη, τήν κα«»ι5

HENRI M I C H A U X

θιστα, μέ τρόπο μαγικό, έκ νέου Ιερή, φορέα άξιο της μακραίωνης, αιματηρής προσπάθειας του άνθρώπου νά καταλάβει ποιος εΐναι, άπο που ερχεται, που πάει. Και, τώρα, γράφοντας αύτή τήν τελευταία φράση, συνειδητοποίησα, ξαφνικά, δτι δ Michaux εχει, επιτέλους, σχέση και μέ κάποιον Γάλλο· μέ τον Gauguin.

>ι6

ΕΠΙΛΟΓΗ

HENRI M I C H A U X MES PROPRIÉTÉS,

1929

MES OCCUPATIONS

Je peux rarement voir quelqu'un sans le battre. D'autres préfèrent le monologue intérieur. Moi, non. J'aime mieux battre. Il y a des gens qui s'assoient en face de moi au restaurant et ne disent rien, ils restent un certain temps, car ils ont décidé de manger. En voici un. Je te l'agrippe, toc. Je te le ragrippe, toc. Je le pends au porte-manteau. Je le décroche. Je le repends. Je le redécroche. Je le mets sur la table, je le tasse et l'étouffé. Je le salis, je l'inonde. Il revit. Je le rince, je l'étiré (je commence à m'énerver, il faut en finir), je le masse, j e le serre, j e le résume et l'introduis dans mon verre, et jette ostensiblement le contenu par terre, et dis au garçon: «Mettez-moi donc un verre plus propre.» Mais je me sens mal, je règle promptement l'addition et je m'en vais.

»i8 '

ME Τ Ο Α Γ Κ Ι Σ Τ Ρ Ι ΣΤΗΝ Κ Α Ρ Δ Ι Α ΤΑ ΚΤΗΜΑΤΑ

ΜΟΥ

ΟΙ ΑΣΧΟΛΙΕΣ ΜΟΥ

Πολύ σπάνιο να δώ κάποιον χωρίς να τον χτυπήσω. "Αλλοι προτιμούν τον έσωτερικο μονόλογο. Έγώ, δχι. Προτιμώ να δέρνω. 'Τπάρχουν άνθρωποι πού κάθονται άπέναντί μου στο έστιατόριο και δέ λένε τίποτε, κάθονται κάμποσο έκεΐ, γιατί άποφασίσανε να φάνε. Κι ορίστε ένας. Σ' τον άρπάζω, χράπ. Σ' τον ξαναρπάζω, χράπ. Τον κρεμάω στον καλόγερο. Τον ξεκρεμάω. Τον ξανακρεμάω. Τον ξαναξεκρεμάω. Τον βάζω πάνω στο τραπέζι, τον πατικώνω και τον πνίγω. Τον βρομίζω, τον καταβρέχω. Συνέρχεται. Τον ξεπλένω, τον τεντώνω (άρχίζω να έκνευρίζομαι, πρέπει να τελειώνω), τον μαλάζω, τον συνθλίβω, τον συνοψίζω, τον χώνω μέσα στο ποτήρι μου, ρίχνω έπιδεικτικά το περιεχόμενο στο πάτωμα και λέω στο γκαρσόνι: «Φέρε μου ενα πιο καθαρό ποτήρι». Νιώθω ωστόσο άσχημα, πληρώνω άμέσως τό λογαριασμό και φεύγω.

»ΐ9'

HENRI M I C H A U X

DORMIR

Il est bien difficile de dormir. D'abord les couvertures ont toujours un poids formidable et, pour ne parler que des draps de lit, c'est comme de la tôle. Si on se découvre entièrement, tout le monde sait ce qui se passe. Après quelques minutes d'un repos d'ailleurs indéniable, on est projeté dans l'espace. Ensuite, pour redescendre, ce sont toujours des descentes brusques qui vous coupent la respiration. Ou bien, couché sur le dos, on soulève les genoux. Ce n'est pas préférable, car l'eau que l'on a dans le ventre se met à tourner, à tourner de plus en plus vite; avec une pareille toupie, on ne peut dormir. C'est pourquoi plusieurs, résolument, se couchent sur le ventre -mais, aussitôt- ils le savent, mais tant pis, disent-ils - ils tombent, ils tombent dans quelque abîme profond, et si bas qu'ils soient, il y a toujours quelqu'un qui leur tape du pied dans le derrière pour les enfoncer, encore plus bas... plus bas. Aussi, l'heure d'aller dormir est pour tant de personnes un supplice sans pareil.

«» 20 a»

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Ο ΥΠΝΟΣ

Είναι πολύ δύσκολο να κοιμηθείς. Οί κουβέρτες, κατ άρχάς, εχουνε πάντα βάρος τρομερό. 'Όσο για τά σεντόνια, είναι σά λαμαρίνες. 'Άν εντελώς ξεσκεπαστείς, δλος ό κόσμος ξέρει τι συμβαίνει. Μετά άπδ μια ολιγόλεπτη κι άναμφισβήτητη άνάπαυση, έξακοντίζεσαι στο διάστημα. Στή συνέχεια, γιά νά ξανακατέβεις, άκολουθεϊς άπότομες καθόδους πού σου κόβουν την άνάσα. 'Ή πάλι, ξαπλωμένος άνάσκελα, τά γόνατά σου άνασηκώνεις. Δεν είναι δ,τι καλύτερο, καθότι τό νερό πού εχεις μέσα στην κοιλιά άρχίζει νά γυρίζει, νά γυρίζει δλο καΐ πιο γρήγορα* με τέτοια περιδίνηση, άδύνατο νά κοιμηθεΤς. Γι* αύτο καί, δίχως άλλο, πολλοί ξαπλώνουν μπρούμυτα -ωστόσο, άμέσως- τό ξέρουν, άλλά τι νά γίνει, λένε - πέφτουνε, πέφτουνε σέ βάραθρο βαθύ καί, δσο βαθιά κι αν βρίσκονται, πάντα υπάρχει κάποιος πού τούς πατά στον πισινό για νά τούς χώσει πιο βαθιά... άκόμη πιο βαθιά. Έτσι, ή ώρα του υπνου είναι για πολλούς μαρτύριο δίχως δμοιο.

<α)2Ι «»

HENRI M I C H A U X

UN HOMME PRUDENT

Il croyait avoir dans l'abdomen un dépôt de chaux. Il allait tous les jours trouver les médecins qui lui disaient: «L'analyse des urines ne révèle rien», ou qu'il était plutôt même sur le chemin d'une décalcification, ou qu'il fumait trop, que ses nerfs avaient besoin de repos, que... que... que. Il cessa ses visites et resta avec son dépôt. La chaux est friable, mais pas toujours. Il y a les carbonates, les sulfates, les chlorates, les perchlorates, d'autres sels, et c'est naturel, dans un dépôt il faut s'attendre à trouver un peu de tout. Or, le canal de l'urètre, tout ce qui est liquide, oui, mais les cristaux il ne les laisse passer qu'avec un mal de chien. Il ne faut pas non plus respirer trop fort ou accélérer brusquement la circulation en courant comme un fou après le tramw^ay. Que le bloc se désagrège et qu'un morceau entre dans le sang, adieu Paris! Dans l'abdomen, il y a quantité d'atrérioles, d'artères, et de veines principales, le cœur, l'aorte et plusieurs organes importants. C'est pourquoi se plier serait une folie; et aller à cheval, qui y songerait.^ Quelle prudence il faut dans la vie! Il songeait souvent au nombre de personnes qui ont ainsi des dépôts en eux, l'un de chaux, l'autre de plomb, l'autre de fer (et l'on

«» 22 «»

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΕΝΑΣ ΠΡΟΣΕΧΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Πίστευε δτ είχε μέσα στην κοιλιά μιαν άποθήκη άσβέστη. Πήγαινε κάθε μέρα στους γιατρούς πού του 'λεγαν: «Ή άνάλυση των ούρων τίποτε δεν δείχνει», ή δτι ήταν μάλλον καθ' όδον προς άπασβέστωση, ή δτι κάπνιζε υπερβολικά, δτι τά νεύρα του χρειάζονταν άνάπαυση, δτι... δτι... δτι. Σταμάτησε τις έπισκέψεις στούς γιατρούς κι εμεινε μέ την άποθήκη του. Ό άσβέστης είναι εύθρυπτος, άλλά δχι πάντα. 'Υπάρχουνε τ άνθρακικά, τα θειικά, τα χλωρικά, τα ύπερχλωρικά και άλλα άλατα, και είναι φυσικό κάνεις να βρίσκει λίγο άπ' δλα μες στην άποθήκη. Το κανάλι, λοιπόν, της ούρήθρας, δ,τ εΐναι υγρό, εντάξει, άλλα τά κρύσταλλα δεν τα άφήνει να περάσουν παρά μόνο μέ διαβολεμένο πόνο. Δεν πρέπει επίσης ν' άναπνέει κάνεις πολύ βαθιά ή να επιταχύνει ξανφικά του αϊματός του την κυκλοφορία, τρέχοντας σαν τρελός πίσω άπ' τό τράμ. 'Άν διαλυθεί ή μάζα κι ενα κομμάτι μπεΤ στο αΐμα, άντίο Παρίσι! Μες στην κοιλιά, υπάρχουν πλήθος άρτηρίδια, άρτηρίες και κύριες φλέβες, ή καρδιά, ή άορτή και πολυάριθμα όργανα σημαντικά. Γι' αύτό και θά 'ταν τρέλα να λυγίσεις τό κορμί ή άκόμη και νά ονειρευτείς δτι ιππεύεις. 'Ώ, πόσο πρέπει να προσέχεις στή ζωή! Συχνά σκεφτόταν πόσοι είχαν, σάν αύτόν, μιαν άποθήκη μέσα τους, ό ενας άσβέστη, δ άλλος μολύβδου, ό άλλος σιδήρου (και τελευταία άκόμη βγά«23 <

HENRI M I C H A U X

extrayait encore dernièrement une balle dans le cœur de quelqu'un qui n'avait jamais connu la guerre). Ces personnes marchent avec prudence. C'est ce qui les signale au public, qui en rit. Mais eux s'en vont prudents, prudents, à pas prudents, méditant sur la Nature, qui a tant, qui a tant de mystères.

» 24

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

λανε μιά σφαίρα άπ τήν καρδιά ένός πού δεν πολέμησε ποτέ). Οί άνθρωποι αύτοί βαδίζουνε με προσοχή. Αύτδ είναι πού τούς ξεχωρίζει άπο τό πλήθος πού γελάει μαζί τους. Όμως εκείνοι συνεχίζουνε τό δρόμο τους προσεχτικοί, προσεχτικοί, μέ βήμα μετρημένο, κάνοντας σκέψεις για τη Φύση πού εχει τόσα, τόσα πολλά μυστήρια.

»25.

HENRI M I C H A U X

A U LIT

La maladie que j'ai me condamne à Fimmobilité absolue au lit. Quand mon ennui prend des proportions excessives et qui vont me déséquilibrer si Ton n'intervient pas, voici ce que je fais: J'écrase mon crame et l'étalé devant moi aussi loin que possible et quand c'est bien plat, je sors ma cavalerie. Les sabots tapent clair sur ce sol ferme et jaunâtre. Les escadrons prennent immédiatement le trot, et ça piaffe et ça rue. Et ce bruit, ce rythme net et multiple, cette ardeur qui respire le combat et la Victoire, enchantent l'âme de celui qui est cloué au lit et ne peut faire un mouvement.

» 26

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΣΤΟ ΚΡΕΒΑΤΙ

Ή άρρώστια πού εχω με καταδικάζει σέ άπόλυτη άκινησία στο κρεβάτι. 'Όταν ή πλήξη μου λαμβάνει υπερβολικές διαστάσεις πού τείνουν να με άπορρυθμίσουν, αν δεν ελεγχθούν, ιδού τι κάνω: Συνθλίβω το κρανίο μου και τό απλώνω εμπρός μου, δσο μπορώ πιο μακριά, και δταν είναι έντελώς έπίπεδο, βγάζω το Ιππικό μου. Οί οπλές κροτουν καθαρά πάνω σ' αύτο τό συμπαγές κιτρινωπό έδαφος. Οί ϊλες άρχίζουν άμέσως να καλπάζουν, φτερνοκοπώντας και λακτίζοντας. Κι δ θόρυβος αύτός, ό καθαρός αύτός και πολλαπλός ρυθμός, αύτη ή όρμή πού μάχη μυρίζει και Νίκη, μαγεύουν την ψυχή εκείνου πού, καρφωμένος στό κρεβάτι, δέν μπορεί να κάνει ούτε μια κίνηση.

»27.

HENRI M I C H A U X

CRIER

Le panaris est une souffrance atroce. Mais ce qui me faisait souffrir le plus, c'était que je ne pouvais crier. Car j'étais à l'hôtel. La nuit venait de tomber et ma chambre était prise entre deux autres où l'on dormait. Alors, je me mis à sortir de mon crâne des grosses caisses, des cuivres, et un instrument qui résonnait plus que des orgues. Et profitant de la force prodigieuse que me donnait la fièvre, j'en fis un orchestre assourdissant. Tout tremblait de vibrations. Alors, enfin assuré que dans ce tumulte ma voix ne serait pas entendue, j e me mis à hurler, à hurler pendant des heures, et parvins à me soulager petit à petit.

.28.

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΚΡΑΥΓΗ

Το καλαγκάθι είναι φρικτό μαρτύριο. 'Όμως αύτό πού μ' εκανε άκόμη πιο πολύ να υποφέρω, ήταν πού δεν μπορούσα να φωνάξω. Καθότι ήμουν σε ξενοδοχείο. Ή νύχτα μόλις είχε πέσει κι ή κάμαρά μου ήταν στριμωγμένη άνάμεσα σέ δύο άλλες δπου κοιμόταν κόσμος. Βάλθηκα, λοιπόν, νά βγάζω άπ' το κρανίο μου τεράστια τύμπανα, χάλκινα πνευστά και ενα δργανο πού δυνατότερα κι άπό τις χορδοσύριγγες ήχοΰσε. Καί, έκμεταλλευόμενος τη δύναμη τή φοβερή πού μου *δινε ό πυρετός, έφτιαξα μ' αύτα μιάν έκκωφαντική ορχήστρα. Τά πάντα τρέμαν άπ' τούς κραδασμούς. Τότε, σίγουρος πιά δτι δεν θ' άκουγόταν ή φωνή μου μέσα σ αύτό το πανδαιμόνιο, άρχισα να ούρλιάζω, να ούρλιάζω έπι ώρες, και κατάφερα, σιγά σιγά, να άνακουφιστώ.

«29

HENRI M I C H A U X

MAUDIT

Dans six mois au plus tard, peut-être demain, j e serai aveugle. C'est ma triste, triste vie qui continue. Ceux qui m'ont mis au monde, ils le paieront, me disais-je autrefois. Jurqu'à présent ils n'ont pas encore payé. Moi, cependant, il faut maintenant que j'y aille de mes deux yeux. Leur perte définitive me libérera de souffrances atroces, c'est tout ce qu'on peut dire. Un matin, il y aura du pus plein mes paupières. Le temps de faire inutilement quelques essais du terrible nitrate d'argent, et c'en sera fini d'eux. Il y a neuf ans, mère me dit: «Je préférerais que tu ne fusses pas né.»

)

30

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΚΑΤΑΡΑΜΈΝΟς

Σέ εξι μήνες τό πολύ, αΰριο ίσως, θά 'μαι τυφλός. Είναι ή θλιβερή, θλιβερή ζωή μου πού συνεχίζεται. ΑύτοΙ πού μ' εφεραν στον κόσμο θα το πληρώσουν, ελεγα άλλοτε. Μέχρι στιγμής, δεν τό χουνε πληρώσει άκόμη. Έγώ, ωστόσο, πρέπει ν' άποχωριστώ τώρα τά μάτια μου. Ή οριστική άπώλειά τους θα με λυτρώσει άπό μαρτύρια φρικτά* εΐναι τό μόνο πού μπορεί κάνεις να πει. 'Ένα πρωί, τα βλέφαρά μου θά ναι γεμάτα πύον. 'Ίσα πού θα προλάβουνε να γίνουν κάποιες ανώφελες δοκιμασίες του τρομερού νιτρικού άργύρου, κι αύτό θά ναι τό τέλος τους. Πάνε εννέα χρόνια πού ή μάνα μου μου είπε: ((Θά προτιμούσα να μήν είχες γεννηθεΤ».

»3ι

HENRI M I C H A U X LA NUIT REMUE, 1935

MON ROI

Dans ma nuit, j'assiège mon Roi, je me lève progressivement et je lui tords le cou. Il reprend des forces, je reviens sur lui, et lui tords le cou une fois de plus. Je le secoue, et le secoue comme un vieux prunier, et sa couronne tremble sur sa tête. Et pourtant, c'est mon Roi, je le sais et il le sait, et c'est bien sûr que je suis à son service. Cependant dans la nuit, la passion de mes mains l'étrangle sans répit. Point de lâcheté pourtant, j'arrive les mains nues et je serre son cou de Roi. Et c'est mon Roi, que j'étrangle vainement depuis si longtemps dans le secret de ma petite chambre; sa face d'abord bleuie, après peu de temps redevient naturelle, et sa tête se relève, chaque nuit, chaque nuit. Dans le secret de ma petite chambre, j e pète à la fugure de mon Roi. Ensuite j'éclate de rire. Il essaie de montrer un front serein, et lavé de toute injure. Mais je lui pète sans discontinuer à la figure, sauf pour me retourner vers lui, et éclater de rire à sa noble face, qui essaie de garder de la majesté. C'est ainsi que je me conduis avec lui;

.32.

M E Τ Ο Α Γ Κ Ι Σ Τ Ρ Ι ΣΤΗΝ Κ Α Ρ Δ Ι Α Η ΝΥΧΤΑ

ΣΑΛΕΥΕΙ

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΜΟΥ

Μέσα στή νύχτα μου, πολιορκώ το Βασιλιά μου, σηκώνομαι σιγά σιγά και το λαιμό του στρίβω. Δυνάμεις άνακτα, πάνω του ξαναπέφτω κι άκόμη μια φορά του στρίβω τό λαιμό. Τον σείω, τον ταρακουνώ, σαν γέρικη δαμασκηνιά, και τρέμει ή κορόνα στο κεφάλι του. Και δμως, είναι δ Βασιλιάς μου, το ξέρω καΐ τό ξέρει, και είναι άπολύτως βέβαιο πώς είμαι στην υπηρεσία του. Ωστόσο μες στή νύχτα, τό πάθος τών χεριών μου τον στραγγαλίζει άκατάπαυστα. Δίχως δειλία δμως· μέ χέρια τον ζυγώνω ολόγυμνα και σφίγγω τον βασιλικό λαιμό του. Κι είναι τό Βασιλιά μου πού ματαίως στραγγαλίζω τόσα χρόνια μες στο σκοτάδι του μικρού μου δωματίου· τό πρόσωπό του στην άρχή μπλαβίζει, ύστερα άπό λίγο γίνεται πάλι φυσικό, και τό κεφάλι του ορθώνεται ξανά, κάθε νύχτα, κάθε νύχτα. Μες στό σκοτάδι του μικρού μου δωματίου, κλάνω κατάφατσα τό Βασιλιά μου. "Υστερα σκάω στα γέλια. Πασχίζει μέτωπο νά δείξει άτάραχο, άνέπαφο άπό κάθε προσβολή. 'Όμως εγώ κατάφατσα τόν κλάνω, χωρίς να διακόπτω παρά μόνο για να στραφώ πρός τή μεριά του και να ξεκαρδιστώ στα γέλια μπροστά στό εύγενές του πρόσωπο πού προσπαθεί νά διατηρήσει κάποιο μεγαλείο. »33.

HENRI M I C H A U X

commencement sans fin de ma vie obscure. Et maintenant je le renverse par terre, et m'assieds sur sa figure. Son auguste figure disparaît; mon pantalon rude aux taches d'huile, et mon derrière -puisque enfin c'est son n o m - se tiennent sans embarras sur cette face faite pour régner. Et je ne me gêne pas, ah non, pour me tourner à gauche et à droite, quand il me plaît et plus même, sans m'occuper de ses yeux ou de son nez qui pourraient être dans le chemin. Je ne m'en vais qu'une fois lassé d'être assis. Et si je me retourne, sa face imperturbable règne, toujours. Je le gifle, je le gifle, je le mouche ensuite par dérision comme un enfant. Cependant il est bien évident que c'est lui le Roi, et moi son sujet, son unique sujet. A coups de pied dans le cul, j e le chasse de ma chambre. Je le couvre de déchets de cuisine et d'ordures. Je lui casse la vaisselle dans les jambes. Je lui bourre les oreilles de basses et pertinentes injures, pour bien l'atteindre à la fois profondément et honteusement, de calomnies à la Napolitaine particulièrement crasseuses et circonstanciées, et dont le seul énoncé est une souillure dont on ne peut plus se défaire, habit ignoble fait sur mesure: le purin vraiment de l'existence. Eh bien, il me faut recommencer lendemain. )

34

le

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Αύτη είναι ή συμπεριφορά μου άπέναντί του* άρχή δίχως τέλος της σκοτεινής ζωής μου. Και τώρα, τον ρίχνω καταγής καΐ κάθομαι στο πρόσωπο του. Εξαφανίζεται ή σεπτή μορφή του* το τραχύ, λαδωμένο πανταλόνι μου κι δ πισινός μου —άφου αύτό είναι τέλος πάντων τ δνομά του— κάθονται άνετα πάνω σ αυτή τή φάτσα πού εγινε για να βασιλεύει. Και πρόβλημα δέν εχω, α οχι, νά στρέφομαι άριστερά και δεξιά, δποτε μου άρέσει ή άκόμη περισσότερο, άδιαφορώντας γιά τα μάτια ή τή μύτη του πού θά μπορούσανε νά βρίσκονται στή μέση. Δέν φεύγω παρά μόνον άφου βαρεθώ να κάθομαι. Και δταν ξανά τον αντικρίζω, ή άτάραχή του δψη βασιλεύει, πάντα. Τον σκαμπιλίζω, τον σκαμπιλίζω και, ύστερα, τή μύτη του σκουπίζω, γελοιοποιώντας τον, σα νά τανε παιδί. Ωστόσο είναι άπόλυτα σαφές δτι αύτός είναι ό Βασιλιάς κι έγώ ό ύπήκοός του, ό μοναδικός ύπήκοός του. Μέ κλοτσιές στον κώλο, τον διώχνω άπ' το δωμάτιό μου. Τον περιλούζω μέ σκουπίδια της κουζίνας καΐ βρομιές. Του σπάζω πιάτα άνάμεσα στά πόδια. Τ' αύτιά του φράζω μέ βρισιές χυδαίες κι ικανές βαθιά νά θίξουν, νά ντροπιάσουν, συκοφαντίες, άλαναπολιτάνικα, άκρως ρυπαρές στις λεπτομέρειές τους, πού άκόμα κι ή άπλή άναφορά τους συνιστά αίσχος πού είναι άδύνατον νά άποπλυθεϊ, ένδυμα ποταπό, φτιαγμένο έπΙ μέτρω: ή κόπρος άληθώς τής ύπαρξης. 'Έ λοιπόν, τήν έπομένη άναγκάζομαι να ξαναρχίσω. »35.

HENRI M I C H A U X

Il est revenu; il est là. Il est toujours là. Il ne peut pas déguerpir pour de bon. Il doit absolument m'imposer sa maudite présence royale dans ma chambre déjà si petite. Il m'arrive trop souvent d'être impliqué dans des procès. Je fais des dettes, je me bats au couteau, je fais violence à des enfants, j e n'y peux rien, je n'arrive pas à me pénétrer de l'esprit des Lois. Quand l'adversaire a exposé ses griefs au tribunal, mon Roi écoutant à peine mes raisons reprend la plaidoirie de l'adversaire qui devient dans sa bouche auguste le réquisitoire, le préliminaire terrible du jugement qui va me tomber dessus. A la fin seulement, il apporte quelques restrictions futiles. L'adversaire, jugeant que c'est peu de chose, préfère retirer ces quelques griefs subsidiaires que le tribunal ne retient pas. Il lui suffit simplement d'être assuré du reste. C'est à ce moment que mon Roi reprend l'argumentation depuis le début, toujours comme s'il la faisait sienne, mais en la rognant encore légèrement. Cela fait, et l'accord établi sur ces points de détail, il reprend encore l'argumentation, depuis le début, et, l'affaiblissant ainsi petit à petit, d'échelon en échelon, de reprise en reprise, il la réduit à de telles billevesées, que le tribunal honteux et les magistrats au grand complet se demandent comment on a )

36

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

'Έχει έπιστρέψει* είν' έκεΐ. Είναι πάντα έκεϊ. Δέν μπορεί να πάει στον άγύριστο. Πρέπει οπωσδήποτε να μου έπιβάλλει την καταραμένη βασιλική παρουσία του μέσα στο ήδη τόσο έλάχιστο δωμάτιο μου. Συχνά, πολύ συχνά, συμβαίνει νά είμαι υπόδικος. Φορτώνομαι με χρέη, τραβάω εύκολα μαχαίρι, κακομεταχειρίζομαι παιδιά, άδύνατο να κάνω άλλιώς, άπο το πνεύμα εΐμαι άδιαπέραστος των Νόμων. 'Όταν ο άντίδικος εχει εκθέσει τις αιτιάσεις του στο δικαστήριο, δ Βασιλιάς μου, έχοντας έλάχιστα άκούσει τήν άπολογία μου, άναλαμβάνει τήν υπεράσπιση του άντιδίκου, ή οποία, στο σεπτό του στόμα, γίνεται κατηγορητήριο, προοίμιο τρομερό της κρίσης πού πρόκειται νά πέσει πάνω μου. Μονάχα προς τό τέλος, επιφέρει κάποιες άσήμαντες περικοπές. Ό άντίδικος, κρίνοντας δτι δέν πρόκειται για κάτι σοβαρό, προτιμά να άποσύρει αύτες τις κάπως έπικουρικές αιτιάσεις πού δέν άποδέχεται τό δικαστήριο. Του φτάνει άπλώς νά είναι σίγουρος γιά τά υπόλοιπα. Είναι αύτή τή στιγμή πού δ Βασιλιάς μου ξαναπιάνει τήν άγόρευσή του, άπ' τήν άρχή, πάντα σάν νά τον άφορα προσωπικά, άλλα περικόπτοντάς την λίγο άκόμη. Κατόπιν, και άφοΰ εχει έπέλθει συμφωνία γι' αύτές τις λεπτομέρειες, άρχίζει πάλι τήν άγόρευσή του, άπ' τήν άρχή, καί, άποδυναμώνοντάς την ετσι λίγο λίγο, άπδ βαθμίδα σε βαθμίδα, άπδ έπανάληψη σέ επανάληψη, σε τέτοιες τήν περιορίζει άνοησίες, πού τδ ντροπιασμένο δικαστήριο και ή δλομέλεια των δικαστών διερωτώνται πώς τόλμησαν και «,37-

HENRI M I C H A U X

osé les convoquer pour de pareilles vétilles, et un jugement négatif est rendu au milieu de l'hilarité et des quolibets de l'assistance. Alors mon Roi, sans plus s'occuper de moi que si je n'étais pas en question, se lève et s'en va, impénétrable. On peut se demander si c'est une besogne pour un Roi; c'est là pourtant qu'il montre ce qu'il est, ce tyran, qui ne peut rien, rien laisser faire sans que sa puissance d'envoûtement ne soit venue se manifester, écrasante et sans recours. Imbécile, qui tentai de le mettre à la porte! Que ne le laissai-je dans cette chambre tranquillement, tranquillement sans m'occuper de lui. Mais non. Imbécile que j'ai été, et lui, voyant comme c'était simple de régner, va bientôt tyranniser un pays entier. Partout où il va, il s'installe. Et personne ne s'étonne, il semble que sa place était là depuis toujours. On attend, on ne dit mot, on attend que Lui décide. Dans ma petite chambre viennent et passent les animaux. Pas en même temps. Pas intacts. Mais ils passent, cortège mesquin et dérisoire des formes de la nature. Le lion y entre la tête basse, pochée, cabossée comme un vieux paquet de hardes. Ses pauvres pattes flottent. I progresse on ne sait comment, mais en tout cas comme un malheureux.

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

τους συγκάλεσαν για τόσο άσήμαντη άφορμή, κι έκδίδεται άρνητική άπόφαση έν μέσω της φαιδρότητος και των χυδαίων άστεϊσμών του άκροατηρίου. Τότε, δ Βασιλιάς μου, χωρίς ν* άσχοληθεΐ πλέον μαζί μου, λες και δέν είχα καμιά σχέση μ* δλ' αυτά, σηκώνεται και φεύγει, άνέκφραστος. Μπορεί νά άναρωτηθεϊ κάνεις αν είναι αύτή δουλειά για ενα Βασιλιά* ωστόσο είν' εκεί πού δείχνει τό πραγματικό του πρόσωπο, αύτος ό τύραννος πού δέν μπορεί ν' άφήσει τίποτε, τίποτε νά γίνει χωρίς νά έπιδείξει τή μαγική του δύναμη, συντριπτική και δίχως ελεος. Κι έγώ δ ήλίθιος, πού προσπαθούσα να τον διώξω! Πού δεν τον άφηνα ήσυχο σ ετούτο τδ δωμάτιο, ήσυχο και δίχως μαζί του ν' άσχολοΰμαι. Όμως δχι. Τόσο βλάκας ήμουν. Κι αύτός, βλέποντας πόσο εύκολο είναι να βασιλεύει, θ* άρχίσει σύντομα νά κατατυραννεΐ μιά χώρα δλόκληρη. 'Όπου κι αν πάει, έγκαθίσταται. ΚαΙ κάνεις δέν ξαφνιάζεται, λές κι ήταν άπδ πάντα έκεΐ ή θέση του. Περιμένουν, δίχως να λένε λέξη, περιμένουν Αύτδν ν' άποφασίσει. Στδ μικρδ δωμάτιό μου έρχονται και παρέρχονται τα ζώα. Όχι ταυτόχρονα. Όχι άκέραια. 'Αλλά περνοίϊν, ελεεινή, γελοία πομπή μορφών της φύσης. Μέ σκυφτό, πρησμένο, γεμάτο έξογκώματα κεφάλι, σάν γέρικο πακέτο κουρελιών, μπαίνει τδ λιοντάρι. Τ άμοιρα πόδια του τρεκλίζουν. Δέν θά 'ξερα να πώ πώς προχωρεί, άλλ' δπωσδήποτε ώς δυστυχισμένο. Ό έλέφαντας μπαίνει ξεφούσκωτος και πιδ άδύναμος κι άπδ νεβρό. «39 <

HENRI M I C H A U X

L'éléphant entre dégonflé et moins solide qu'un faon. Ainsi du reste des animaux. Aucun appareil. Aucune machine. L'automobile y entre strictement laminée et ferait à la rigueur un parquet. Telle est ma petite chambre où mon inflexible Roi ne veut rien, rien qu'il n'ait malmené, confondu, réduit à rien, où moi cependant j'ai appelé tant d'êtres à devenir mes compagnons. Même le rhinocéros, cette brute qui ne peut sentir l'homme, qui fonce sur tout (et si solide taillé en roc), le rhinocéros lui-même un jour, entra en brouillard presque impalpable, évasif et sans résistance... et flotta. Cent fois plus fort que lui était le petit rideau de la lucarne, cent fois plus, que lui, le fort et l'impétueux rhinocéros qui ne recule devant rien, que lui mon grand espoir. Je lui avais sacrifié ma vie d'avance. J'étais prêt. Mais mon Roi ne veut pas que les rhinocéros entrent autrement que faibles et dégoulinants. Une autre fois peut-être lui permettra-t-il de circuler avec des béquilles... et, pour le circonscrire, un semblant de peau, une mince peau d'enfant qu'un grain de sable écorchera. C'est comme cela que mon Roi autorise les animaux à passer devant nous. Comme cela seulement. )

40

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Τό Ι'διο καΐ τά άλλα ζώα. Καμία συσκευή. Καμία μηχανή. Τό αύτοκίνητο μπαίνει μόνον ώς έλασμα καΐ το πολύ πολύ νά εκανε γιά δάπεδο. Τέτοι,ο είναι το μικρό δωμάτιο μου δπου δ άδυσώπητος Βασιλιάς μου δεν θέλει τίποτε, τίποτε πού νά μην τό χει βλάψει, ταπεινώσει, καταντήσει ενα τίποτε, δπου εγώ ώστόσο εχω καλέσει τόσα δντα να γίνουν σύντροφοί μου. 'Ακόμη κι ό ρινόκερος, αύτός δ άγροΐκος πού μισεί τόν άνθρωπο, πού δρμα πάνω στά πάντα (και τόσο συμπαγής, σαν βράχος), άκόμη κι δ ρινόκερος δ ϊδιος μπήκε, μια μέρα, άναφής σχεδόν σαν τήν δμίχλη, άκαθόριστος, χωρίς πυκνότητα... και κυμάτισε. Εκατό φορές πιό δυνατό άπ' αύτόν ήταν τό κουρτινάκι του φεγγίτη, εκατό φορές πιό δυνατό άπ' αύτόν, τόν δυνατό κι δρμητικό ρινόκερο πού δέν υποχωρεί μπροστά σέ τίποτε, άπ' αύτόν, τη μεγάλη έλπίδα μου. Του είχα κιόλας θυσιάσει τή ζωή μου. 'Ήμουν έτοιμος. Ό Βασιλιάς μου δμως δέν θέλει να μπαίνουν οί ρινόκεροι, έκτός κι αν είναι άδύναμοι και άργορέοντες. Κάποιαν άλλη φορά, ϊσως του έπιτρέψει να κυκλοφορεί μέ πατερίτσες... καί, για να εχει κάποιο σχήμα, μέ μιάν ύποψία δέρματος, ένα λεπτό δέρμα παιδιού πού θά τό έγδερνε άκόμη κι ένας κόκκος άμμου. Είναι έ'τσι πού δ Βασιλιάς μου έπιτρέπει στά ζώα να περνούν άπό μπροστά μας. Μόνον έτσι. »41.

HENRI M I C H A U X

Il règne; il m'a; il ne tient pas aux distractions. Cette petite menotte rigide dans ma poche, c'est tout ce qui me reste de ma fiancée. Une menotte sèche et momifiée (se peut-il vraiment qu'elle fût à ellei^). C'est tout ce qu'il m'a laissé d'Elle. Il me l'a ravie. Il me l'a perdue. Il me l'a réduite à rien! Dans ma petite chambre, les séances du palais sont tout ce qu'il y a de plus misérable. Même les serpents ne sont pas assez bas, ni rampants pour lui, même un pin immobile l'offusquerait. Aussi, ce qui paraît à sa Cour (à notre pauvre petite chambre!) est-il si incroyablement décevant que le dernier des prolétaires ne saurait l'envier. D'ailleurs qui d'autre que mon Roi, et moi qui en ai l'habitude, pourrait saisir quelque être respectueux dans ces avances et reculs de matière obscure, ces petits ébats de feuilles mortes, ces gouttes peu nombreuses qui tombent graves et désolées dans le silence. Vains hommages, d'ailleurs! Imperceptibles sont les mouvements de Sa face, imperceptibles.

042 '

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Βασιλεύει* του άνήκω* δεν του άρέσουνε οι τέρψεις. Αύτό τό μικρό, άκαμπτο χεράκι μες στήν τσέπη μου, είναι δ,τι μου άπομένει άπ' τή μνηστή μου. 'Ένα ξερό χεράκι, χέρι μούμιας (είναι άλήθεια δυνατόν δικό της νά υπήρξε;). Είναι δ,τι μου άφησε άπό Εκείνη. Μου την άρπαξε. Μου την άφάνισε. Μου τήν κατάντησε ενα τίποτε! Μες στο μικρό δωμάτιό μου, του παλατιού οί συσκέψεις είναι δ,τι πιό άθλιο υπάρχει. 'Ακόμη και τά φίδια δεν είναι κατ αύτόν άρκούντως χαμηλά ή έρποντα, άκόμη κι ενα πεΰκο άκίνητο θά ήταν δυνατόν να τόν συγχύσει. Επίσης, δ,τι στήν Αύλή του (στό φτωχικό, μικρό δωμάτιό μας!) έμφανίζεται είναι τόσο άπίστευτα άπογοητευτικό πού ούτε ό τελευταίος προλετάριος δέν θά τό ζήλευε. Ποιός άλλος, άλλωστε, εξω άπ' τό Βασιλιά μου, κι εμένα πού εχω συνηθίσει, θά μπορούσε να διακρίνει κάποιο δν πού να δείχνει σεβασμό μέσα σ αύτες τις προελάσεις κι οπισθοχωρήσεις ύλης σκοτεινής, στό έλάχιστο αύτό τρεμοπαίξιμο φύλλων νεκρών, σ αύτές τις ολιγάριθμες σταγόνες πού πέφτουν βαριές καΐ περίλυπες μες στή σιωπή. Προσρήσεις μάταιες, έξάλλου! 'Αδιόρατες είναι οι κινήσεις του προσώπου Του, άδιόρατες.

«43

HENRI M I C H A U X

LE CIEL DU SPERMATOZOÏDE

Le physique du spermatozoïde de l'homme ressemble étrangement à l'homme, à son caractère, veux-je dire. Le physique de l'ovule de la femme ressemble étonnamment au caractère de la femme. L'un et l'autre sont très petits. Le spermatozoïde est très, très long, et véritablement saisi d'une idée fixe. L'ovule exprime l'ennui et l'harmonie à la fois. Son apparence est de presque une sphère. Tous les spermatozoïdes ne sont pas comme celui de l'homme, tant s'en faut. Celui du crabe et davantage encore celui de l'écrevisse, ressemble à la corolle d'une fleur. Ses bras souples, rayonnants ne semblent pas à la recherche d'une femelle, mais du ciel. Cependant, étant donné la reproduction régulière des crabes, on suppose bien qu'il en va autrement. En fait, on ne sait rien du ciel du crabe, quoiqu'à bien des gens, il soit arrivé d'attraper des crabes par les pattes pour mieux les observer. On sait moins encore du ciel du spermatozoïde du crabe.

)

44

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΤΟΥ ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΟΥ

Ή φυσιογνωμία του άντρικου σπερματοζωαρίου ομοιάζει παραδόξως με τον άντρα, μέ τον χαρακτήρα του, θέλω να πω. Ή φυσιογνωμία του γυναικείου ώαρίου ομοιάζει έκπληκτικά μέ τον χαρακτήρα της γυναίκας. Και τό ενα και το άλλο είναι πολύ μικρά. Τό σπερματοζωάριο είναι πολύ, πολύ μακρύ και διακατεχόμενο τω δντι άπο μιαν έμμονη ιδέα. Το ώάριο έκφράζει ταυτοχρόνως τήν πλήξη καΐ τήν άρμονία. Τό σχήμα του είναι σχεδόν σφαιρικό. 'Όλα τά σπερματοζωάρια δεν είναι δπως έκεΐνο του άντρα, κάθε άλλο. Τό σπερματοζωάριο του κάβουρα, κι άκόμη περισσότερο της καραβίδας, μοιάζει μέ τον κάλυκα άνθους. Οί εύκίνητοι, άκτινωτοι βραχίονές του δέν δείχνουν να άναζητοΰν τό θηλυκό, άλλά τόν ούρανό. Ωστόσο, δεδομένης της τακτικής άναπαραγωγής των καβουριών, μπορούμε νά υποθέσουμε δτι συμβαίνει μάλλον τό άντίθετο. Στήν πραγματικότητα, τίποτε δέν ξέρουμε γιά τόν ούρανό του κάβουρα, καίτοι σέ πολλούς εχει συμβεί ν' αρπάξουν άπ' τά πόδια κάβουρες γιά νά τούς έξετάσουνε καλύτερα. Λιγότερα άκόμη ξέρουμε για τόν ούρανό του σπερματοζωαρίου του κάβουρα.

φ

.

HENRI M I C H A U X

LE LAC

Si près qu'ils approchent du lac, les hommes n'en deviennent pas pour ça grenouilles ou brochets. Ils bâtissent leurs villas tout autour, se mettent à l'eau constamment, deviennent nudistes... N'importe. L'eau traîtresse et irrespirable à l'homme, fidèle et nourrissante aux poissons, continue à traiter les hommes en hommes et les poissons en poissons. Et jusqu'à présent aucun sportif ne peut se vanter d'avoir été traité différemment.

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Η ΛΙΜΝΗ

'Όσο κι αν πλησιάσουνε τή λίμνη, οΐ άνθρωποι δεν γίνονται γι' αύτο βατράχια ή λαβράκια. Χτίζουν τις βίλες τους τριγύρω της, μπαίνουν συνέχεια στο νερό, γίνονται γυμνιστές... 'Αδιάφορο. Προδοτικό και άπνευστο γιά τους άνθρώπους τό νερό, πιστό και θρεπτικό γιά τά ψάρια, συνεχίζει ν' άντιμετωπίζει τους άνθρώπους ως άνθρώπους και τά ψάρια ως ψάρια. Και μέχρι τώρα, κανείς φυσιολάτρης δέν μπορεί νά καυχηθεί δτι άντιμετωπίστηκε άλλιώς.

HENRI M I C H A U X

LE V E N T

Le vent essaie d'écarter les vagues de la mer. Mais les vagues tiennent à la mer, n'est-ce pas évident, et le vent tient à souffler... non, il ne tient pas à souffler, même devenu tempête ou bourrasque il n'y tient pas. Il tend aveuglément, en fou et en maniaque, vers un endroit de parfait calme, de bonace, où il sera enfin tranquille, tranquille. Comme les vagues de la mer lui sont indifférentes! Qu'elles soient sur la mer ou sur un clocher, ou dans une roue dentée ou sur la lame d'un couteau, peu lui chaut. Il va vers un endroit de quiétude et de paix où il cesse enfin d'être vent. Mais son cauchemar dure déjà depuis longtemps.

«»/i5 «48 a»

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Ο ΑΝΕΜΟΣ

Ό άνεμος πασχίζει να άπομακρύνει τα κύματα άπ τή θάλασσα. Όμως τα κύματα, ώς εΐναι φυσικό, θέλουν τή θάλασσα, κι ό άνεμος θέλει να φυσά... δχι, δέν θέλει να φυσά, άκόμη κι δταν γίνεται μπουρίνι ή θύελλα, καθόλου δεν τό θέλει. Τραβάει στα τυφλά, σα νά τανε τρελός, μανιακός, προς εναν τόπο τέλειας γαλήνης και άπανεμιας, δπου θα ήρεμήσει, έπιτέλους, θα ήρεμήσει. 'Ώ, πόσο του είναι άδιάφορα τα κύματα! Ειτε στη θάλασσα είναι ειτε σε καμπαναριό, εϊτε σε ρόδα οδοντωτή είτε στή λάμα μαχαιριού, λίγο τον μέλει. Τραβά προς εναν τόπο ήσυχίας και ειρήνης, δπου θα πάψει έπιτέλους νά ναι άνεμος. Όμως αύτός 6 έφιάλτης του κρατάει χρόνια τώρα.

»49.

HENRI M I C H A U X

DÉCHÉANCE Mon royaume perdu J'avais autrefois un royaume tellement grand qu'il faisait le tour presque complet de la Terre. Il me gênait. Je voulus le réduire. J'y parvins. Maintenant ce n'est plus qu'un lopin de terre, un tout petit lopin sur une tête d'aiguille. Quand je l'aperçois, je me gratte avec. Et c'était autrefois un agglomérat de formidables pays, un Royaume superbe. L'affront Autrefois je pondis un œuf d'où sortit la Chine (et le Tibet aussi, mais plus tard). C'est assez dire que je pondais gros. Mais maintenant, quand une fourmi rencontre un œuf à moi, elle le range aussitôt parmi les siens. De bonne foi, elle les confond ensemble. Et moi j'assiste à ce spectacle la rage au cœur. Car comment lui expliquer le cas, sans étaler toute ma honte, et même ainsi.^... «Au lieu de venir chicaner une pauvre fourmi», dirait-elle, mortifiée... Naturellement! Et j'avale l'affront en silence.

) 5o

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΕΚΠΤΩΣΗ

Το άπολεσθεν βασίλειο μου Είχα κάποτε ενα βασίλειο τόσο μεγάλο πού εκανε σχεδόν ολόκληρο της Γης το γύρο. Με ένοχλοΰσε. Θέλησα να τό μικρύνω. Τά κατάφερα. Τώρα δεν είναι πλέον παρά ενα κομματάκι γης, ενα κομματάκι έλάχιστο επάνω στο κεφάλι μιας καρφίτσας. 'Όταν τό διακρίνω, ξύνομαι μ' αύτό. Κι ήτανε κάποτε ενα σύνολο υπέροχων χωρών, ενα ύπέρλαμπρο Βασίλειο. "Ή προσβολή Κάποτε γέννησα ενα αύγό άπ' δπου βγήκε ή Κίνα (καθώς και τό Θιβέτ, άλλά άργότερα). Καταλαβαίνετε πόσο μεγάλα αύγά γεννούσα. Ωστόσο τώρα, δταν ενα μυρμήγκι συναντά κάποιο άπό τ αύγά μου, άμέσως τό τακτοποιεί μαζι με τά δικά του. Ειλικρινά, δέν τα διακρίνει. Κι έγώ παρίσταμαι στό θέαμα αύτό με μια πνιγμένη λύσσα. Γιατί πώς νά του έξηγήσω την περίπτωση, χωρίς να έκθέσω δλη την ντροπή μου; Όμως, άκόμη κι ετσι... ((Άντι νά ένοχλεϊς ενα φτωχό μυρμήγκι», θά 'λεγε, θιγμένο... Φυσικά! Και καταπίνω σιωπηλά τήν προσβολή.

»51.

HENRI M I C H A U X

Le cai^eau Je possède un caveau. Un caveau, c'est sa forme, un hangar pour dirigeables, c'est sa taille. Là sont mes lingots, mes joyaux, mes obus. Il a balcon sur un puits, creusé jusqu'on ne sait où. Tout cela était autrefois une richesse inépuisable. Or hier, ayant fait sortir la moitié des explosifs, les ayant fait sauter à peu de distance, je n'entendis même pas le bruit, couvert qu'il était par celui d'un grillon qui, posé sur un brin d'herbe, agitait ses élytres. Avec les lingots, je voulus payer royalement les ouvriers; le partage fait, chacun ne trouva qu'un peu de poussière dans le creux de sa main. Et c'étaient autrefois des rangs de richesses inépuisables.

)

52

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Το νπογειάκι 'Έχω ενα ύπογειάκι. Τπογειάκι, ώς προς τή μορφή, υπόστεγο για πηδαλιοχούμενα άερόστατα, ώς προς τό μέγεθος. Έκεϊ βρίσκονται οΐ ράβδοι του χρυσου μου, τά κοσμήματα και οι οβίδες μου. 'Έχει μπαλκόνι πού βλέπει σε πηγάδι, σκαμμένο άγνωστο ως που. 'Όλα αύτά ήτανε κάποτε πλούτη άνεξάντλητα. 'Όμως έχτές, πού έδωσα έντολή να βγάλουν τα μισά άπ' τά έκρηκτικα καί, σέ μικρή άπόσταση, νά τά άνατινάξουν, δεν άκουσα ούτε καν τό θόρυβο, καθώς τον κάλυπτε έκεΐνος ενός γρύλου πού, καθισμένος σ' ενα φύλλο χλόης, ετριβε μεταξύ τους τά ελυτρά του. Μέ τις ράβδους του χρυσου, θέλησα νά πληρώσω τούς εργάτες πλουσιοπάροχα* δταν τελείωσε ή μοιρασιά, καθένας τους δεν ειχε μές στή χούφτα παρά μονάχα λίγη σκόνη. Κι ήτανε κάποτε σειρες ολόκληρες άπό πλούτη άνεξάντλητα.

»53.

HENRI M I C H A U X

SOUS LE PHARE OBSÉDANT DE LA PEUR Ce n'est encore qu'un petit halo, personne ne le voit, mais lui, il sait que de là viendra l'incendie, un incendie immense va venir, et lui, en plein cœur de ça, il faudra qu'il se débrouille, qu'il continue à vivre comme auparavant (Comment ça va-t-il? Ça va et vousmême?), ravagé par le feu consciencieux et dévorateur.

Il est devant lui un tigre immobile. Il n'est pas pressé. Il a tout son temps. Il a ici son affaire. Il est inébranlable.

...et la peur n'excepte personne. Quand un poisson des grandes profondeurs, devenu fou, nage anxieusement vers les poissons de sa famille à six cents mètres de fond, les heurte, les réveille, les aborde l'un après l'autre: «Tu n'entends pas de l'eau qui coule, toi.^» «Et ici on n'entend rien?» «Vous n'entendez pas quelque chose qui fait "tche", non, plus doux: tchii, tchii.^» «Faites attention, ne remuez pas, on va l'entendre de nouveau.» Oh Peur, Maître atroce! Le loup a peur du violon. L'éléphant a peur des souris, des porcs, des pétards. Et l'agouti tremble en dormant.

>54<

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Υ Π Ο Τ Ο Ν ΒΑΣΑΝΙΣΤΙΚΟ ΦΑΡΟ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ Δέν είναι άκόμη παρά μια ελάχιστη άλως, κανένας δεν τ ή βλέπει, δμως αύτος το ξέρει δτι άπό κεϊ θα 'ρθεϊ ή πυρκαγιά, μία τεράστια π υ ρ κ α γ ι ά θά 'ρθεϊ, κι αύτός, καταμεσής της, θα πρέπει νά τ ά καταφέρει, νά συνεχίσει δπως πριν να ζει (Πώς πάει; Καλά, κι έσεΐς;), άφανισμένος ά π το εύσυνείδητο καΐ άδηφάγο πυρ. Ο

Τίγρης μπροστά του άκίνητος. Δέν βιάζεται. Έ χ ε ι καιρό γ ι ά σκότωμα. Δέν πρόκειται νά τό κουνήσει άπό κει. Είναι άκλόνητος.

Ο ...κι ό φόβος σε κανέναν δέν χαρίζεται. 'Όταν ενα βυθόψαρο, πού εχει τρελαθεί, μέ ά γ ω ν ί α κ ο λ υ μ π ά πρός τ άλλα ψάρια τής ομάδας του, σε έξακόσια μέτρα βάθος, τ α σπρώχνει, τ α ξ υ πνά, τ α π λ η σ ι ά ζ ε ι ένα πρός ένα: ((Δέν άκους, έσύ, νερό να τρέχει;» ((Κι έδώ, δέν άκοΰτε τίποτε;» ((Δέν άκουτε κ ά τ ι πού κάνει "τσέ", οχι, πιό ά παλά: τσιί, τ σ ι ί ; » ((Προσέξτε, μή σαλεύετε, θα άκουστεΐ ξανά». ~Ω Φόβε, Κύριε φρικτέ! Ό λύκος φ ο β ά τ α ι τό βιολί. Ό έλέφαντας φοβάτ α ι τ α ποντίκια, τούς χοίρους και τ α βαρελότα. Κ α ι τό ά γ κ ο ύ τ ι τρέμει ένώ κοιμαται.

HENRI M I C H A U X

LA V I E D E L ' A R A I G N É E R O Y A L E

L'araignée royale détruit son entourage, par digestion. Et quelle digestion se préoccupe de l'histoire et des relations personnelles du digéré? Quelle digestion prétend garder tout ça sur des tablettes? La digestion prend du digéré des vertus que celui-là même ignorait et tellemant essentielles pourtant qu'après, celui-ci n'est plus que puanteur, des cordes de puanteur qu'il faut alors cacher vivement sous la terre. Bien souvent elle approche en amie. Elle n'est que douceur, tendresse, désir de communiquer, mais si inapaisable est son ardeur, son immense bouche désire tellement ausculter les poitrines d'autrui (et sa langue aussi est toujours inquiète et avide), il faut bien pour finir qu'elle déglutisse. Que d'étrangers déjà furent engloutis! Cependant, l'araignée ensuite se désespère. Ses bras ne trouvent plus rien à étreindre. Elle s'en va donc vers une nouvelle victime et plus l'autre se débat, plus elle s'attache à le connaître. Petit à petit elle l'introduit en elle et le confronte avec ce qu'elle a de plus cher et de plus important, et nul doute qu'il ne jaillisse de cette confrontation une lumière unique. Cependant, le confronté s'abîme dans une nature infiniment mouvante et l'union s'achève aveuglément.

>56<

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Η ΖΩΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΑΡΑΧΝΗΣ

Ή βασιλική άράχνη καταστρέφει τους γύρω της, δια της χωνεύσεως. Και ποιά χώνευση άνησυχεϊ γιά την ιστορία και τΙς προσωπικές σχέσεις του χωνευμένου; Ποιά χώνευση προτίθεται νά διατηρήσει ολ' αύτά σε δέλτους; Ή χώνευση παίρνει άπ' τον χωνευμένο άρετές πού και δ ίδιος άγνοουσε, τόσο ωστόσο ούσιώδεις πού, μετά, αύτός δεν είναι πια παρά μια δυσωδία, χορδές δυσωδίας πού πρέπει άμέσως νά παραχωθούν. Πολύ συχνά ζυγώνει ως φίλη. Είναι δλο γλύκα, τρυφερότητα, έπιθυμία επικοινωνίας, άλλ' είναι τόσο άνειρήνευτη ή ορμή της, τόσο σφοδρή ή έπιθυμία του πελώριου στόματός της γιά στηθοσκόττηση των άλλων (κι είναι κι ή γλώσσα της πάντοτε άνήσυχη κι άκόρεστη), πού, τελικά, πρέπει οπωσδήποτε να καταπιεί. Πόσοι και πόσοι ξένοι εχουνε ήδη καταβροχθιστεί! Ωστόσο, ή άράχνη στή συνέχεια άπελπίζεται. Τίποτε πια δέ βρίσκουν νά σφιχταγκαλιάσουνε τά μπράτσα της. Τραβάει τότε γιά καινούργιο θύμα και δσο πιο πολύ δ άλλος άντιστέκεται, τόσο πιο πολύ επιθυμεί κι αύτή νά τον γνωρίσει. Σιγά σιγά τον βάζει μέσα της και τον συγκρίνει μ* δ,τι πιο άκριβό, δ,τι πιο σημαντικό ή ίδια έχει, και κάνεις δεν άμφιβάλλει πώς άπ' τή σύγκριση αύτή θ' άναπηδήσει φως μοναδικό. Ό συγκρινόμενος, ωστόσο, άφανίζεται μέσα σέ μιαν έπ' άπειρον κινούμενη φύση καΐ ή ένωση δλοκληρώνεται στά τυφλά.

«57

<

HENRI M I C H A U X

C O M M E JE V O U S VOIS

Ceux qui me voient venir. Moi aussi, je les vois venir. Un jour le froid parlera, Le froid repoussant la porte montrera le Néant. Et alors, mes gaillards.^ Et alors.^ Petits déculottés qui plastronnez encore. Gonflés de la voix des autres et des poumons de l'époque, Tout le troupeau, je le vois dans un seul fourreau. Vous travaillez.^ Le palmier aussi agite ses bras. Et vous guerriers, soldats au bon cœur, vendus bénévoles. Votre belle cause est mesquine. Elle aura froid dans les couloirs de l'histoire. Comme elle a froid! Je vous vois en tablier, moi, est-ce curieux! Je vois le Christ aussi -Pourquoi pas.^Comme il était il y a près de 1940 ans. Sa beauté déjà disparaissant. Le visage rongé des baisers des futurs chrétiens. Alors, ça marche toujours la vente des timbres pour l'au-delà.^ Allons, au revoir tous, je n'ai encore qu'un pied dans l'ascenseur. Adios!

.58.

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Ο Π Ω Σ ΣΑΣ Β Λ Ε Π Ω

Αύτούς πού μέ βλέπουν νά 'ρχομαι. Τους βλέπω κι έγώ νά 'ρχονται. Μια μέρα θά μιλήσει το κρύο, Σπρώχνοντας τήν πόρτα, το κρύο θά δείξει τό Κενό. ΚαΙ τότε, παλικάρια μου; Και τότε; Ξεβράκωτα άνθρωπάκια που κοκορεύεστε άκόμη. Φουσκωμένα άπ' τή φωνή των άλλων και της έποχής τους πνεύμονες, 'Όλο το κοπάδι σας το βλέπω μέσα σε μια μόνο προβιά. Δουλεύετε; Ό φοίνικας κουνά κι αύτός τα μπράτσα του. Κι έσεΐς πολεμιστές, πρόθυμοι στρατιώτες, εκούσια πουλημένοι. Ό ιερός σκοπός σας εΐναι εύτελής. Θα ξεπαγιάζει μές στους διαδρόμους της ιστορίας. 'Ώ, πόσο κρυώνει! Σας βλέπω μέ ποδίτσα, έγώ, πόσο παράξενο! Βλέπω έπίσης τον Χριστό -Και γιατί δχι;'Έτσι δπως ήταν πριν άπό σχεδόν 1940 χρόνια. Ή ομορφιά του ήδη ν' άφανίζεται, Τό πρόσωπό του φαγωμένο άπ' τα φιλιά των μελλοντικών χριστιανών. Αοιπόν, πηγαίνει πάντοτε καλά ή πώληση γραμματοσήμων για τό υπερπέραν; "Αντε, στο έπανιδεΤν, δεν εχω άκόμη παρά μόνο τό ενα πόδι μές στο άσανσέρ. Adios!

«59

a»DQ α»

HENRI M I C H A U X

LE LIVRE DES RÉCLAMATIONS

Qu'est-ce que vous m'offrez? Qu'est-ce que vous me donnez? Qui me paiera du froid de l'existence? Au poisson on donne l'hameçon. Et à moi? Qu'est-ce que vous me donnez pour ma soif? Qu'est-ce que vous me préparez? La nausée dit au vomissement: «Viens.» Mais le vomissement, Comme la fortune qui se fait attendre... Mais le moment, Comme une époque qui va son lent chemin... Mais de qui parle-t-on ici? Oh rage, rage sans objet. Oh non, on ne rit pas dans la toile de l'araignée. Les enfants que j'eus ne ressemblaient pas à leur père. C'étaient des loups. Ils couraient beaucoup plus vite que leur père. Leur père n'aurait jamais pu les suivre. Et pourtant les loups se firent manger. Les autres étaient des biches. Les biches avec la compétence des herbivores Entretinrent leur vie paisiblement. «Non!» dit la balle au chasseur. J'en ai assez de vivre en carabine. )

60

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΩΝ

Ύί μου προσφέρετε; Τί μου δίνετε; Ποιος θα μέ πληρώσει για την παγωνιά της ύπαρξης; Στο ψάρι δίνουνε τ άγκίστρι. Και σ έμένα; Τί δίνετε σ έμένα για τη δίψα μου; Τί μου έτοιμάζετε; Ή ναυτία λέει στον εμετό: (('Έλα». Όμως ό έμετός, Σαν την τύχη πού άφήνει νά τήν περιμένουνε... Όμως ή στιγμή, Σάν εποχή πού τον άργό της δρόμο άκολουθεΤ... Μα για ποιον γίνεται λόγος έδώ πέρα; ~Ω λύσσα, λύσσα δίχως άντικείμενο. 'Ώ δχι, δεν γελά κανείς, μπλεγμένος στο δίχτυ της αράχνης. Τά παιδιά πού είχα δέ μοιάζαν στον πατέρα τους. 'Ήτανε λύκοι. Τρέχαν πολύ πιο γρήγορα άπ' τον πατέρα τους. Ποτέ δεν θά μπορούσε δ πατέρας τους νά τά άκολουθήσει. Κι δμως οι λύκοι φαγωθήκανε. Οι άλλοι ήταν έλαφίνες. Οι έλαφίνες μέ τήν ικανότητα των χορτοφάγων Συνέχισαν νά ζουν ειρηνικά. ((Όχι!)) λέει στον κυνηγό ή σφαίρα. Βαρέθηκα πια να ζω στήν καραμπίνα. »61.

HENRI M I C H A U X

Alors, le chasseur la libère. Et joyeuse, elle s'en va tuer quelqu'un au loin. Les désastres s'appellent les uns les autres. Et se racolent. «Il y a du mal à faire ici.» Alors ils s'en viennent. Chacun avec sa tête, même la guerre, même la mort. Et même la surdité qui n'entend rien. Entend l'appel et vient occuper son siège. Avez-vous vu un tigre sourd.^ Spectacle fameux. L'air planant, embarrassé quoique calme. Il avance à travers la jungle. D'où les gazelles s'éloignent en pouffant. Tant qu'on demande aux griffes et aux crocs. On ne peut leur demander d'entendre. Fouettez mademoiselle, voulez-vous. a-Mais chéri...» Mais déjà les domestiques, la flamme dans l'œil, la déshabillent. «-Allons, du calme, ma jolie, ne vous étranglez pas.» Bonheur, bonheur! L'un a besoin d'un oignon pour pleurer. L'autre n'en a pas besoin. Nous lui arrachâmes un sein, puis nous le regrettâmes. Il n'en restait plus qu'un à arracher.

) 62

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Ό κυνηγός, λοιπόν, τή λευτερώνει. Και χαρωπή, πάει να σκοτώσει κάποιον μακριά. Οι συμφορές καλούν ή μιά τήν άλλη. Συστρατεύονται. ((Έχει πολύ κακό πού πρέπει έδώ να γίνει». Λοιπόν, καταφτάνουνε. Κάθε μια μέ τό κεφάλι της, άκόμα κι δ πόλεμος, άκόμα κι ό θάνατος. Ναι, άκόμα και ή κουφαμάρα, πού δέν άκούει τίποτε, 'Ακούει τό κάλεσμα κι ερχεται τή θέση της να πάρει. 'Έχετε δει τίγρη κουφή; Σπουδαίο θέαμα, Μέ ύφος ονειροπόλο, άμήχανο άλλά ήρεμο. Διασχίζει τή ζούγκλα. Και οί γαζέλες φεύγουνε καγχάζοντας. Πολλά μπορείς άπ' τα δόντια και τα νύχια ν' άπαιτήσεις. Όχι δμως και ν' άκοΰν. Μαστιγώστε, παρακαλώ, τή δεσποινίδα. ((Μά άγάπη μου...» Οι υπηρέτες δμως, μέ τό μάτι να γυαλίζει, τή γδύνουν κιόλας. ((Έλα, κούκλα μου, ήρεμία, μήν πνίγεσαι». Εύτυχία, εύτυχία! Ό ενας χρειάζεται κρεμμύδι για να κλάψει. Ό άλλος δέν χρειάζεται. Της ξεριζώσαμε τό ένα στήθος, υστέρα τό μετανιώσαμε. Δέν έμενε πια παρά μονάχα ένα για ξερίζωμα.

HENRI M I C H A U X

MA VIE

Tu t'en vas sans moi, ma vie. Tu roules, Et moi j'attends encore de faire un pas. Tu portes ailleurs la bataille. Tu me désertes ainsi. Je ne t'ai jamais suivie. Je ne vois pas clair dans tes offres. Le petit peu que je veux, jamais tu ne l'apportes. A cause de ce manque, j'aspire à tant. A tant de choses, à presque l'infini... A cause de ce peu qui manque, que jamais tu n'apportes.

)

64

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΖΩΗ ΜΟΥ

Φεύγεις χωρίς έμένανε, ζωή μου. Κυλάς, Κι έγώ δέν εχω κάνει άκόμη ενα βήμα. Μεταφέρεις άλλου τή μάχη. Μ' έγκαταλείπεις ετσι. Δέν σ' άκολούθησα ποτέ. 01 προσφορές σου είναι σκοτεινές. Τό έλάχιστο πού θέλω, ποτέ δέ μου το φέρνεις. Φταίει αύτή ή ελλειψη πού τόσα επιθυμώ. Τόσο πολλά, σχεδόν τα πάντα... Φταίει αύτό τό έλάχιστο πού λείπει και πού ποτέ δέ φέρνεις.

HENRI M I C H A U X

VERS LA SÉRÉNITÉ

Celui qui n'accepte pas ce monde n'y bâtit pas de maison. S'il a froid, c'est sans avoir froid. Il a chaud sans chaleur. S'il abat des bouleaux, c'est comme s'il n'abattait rien; mais les bouleaux sont là, par terre et il reçoit l'argent convenu, ou bien il ne reçoit que des coups. Il reçoit les coups comme un don sans signification, et il repart sans s'étonner. Il boit l'eau sans avoir soif, il s'enfonce dans le roc sans se trouver mal. La jambe cassée, sous un camion, il garde son air habituel et songe à la paix, à la paix, à la paix si difficile à obtenir, si difficile à garder, à la paix.

Sans être jamais sorti, le monde lui est familier. Il connaît bien la mer. La mer est constamment sous lui, une mer sans eau, mais non pas sans vagues, mais non pas sans étendue. Il connaît bien les rivières. Elles le traversent constamment, sans eau mais non pas sans langueur, mais non pas sans torrents soudains. Des ouragans sans air font rage en lui. L'immobilité de la Terre est aussi la sienne. Des routes, des véhicules, des troupeaux sans >66<

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΠΡΟΣ ΤΗ ΓΑΛΗΝΗ

Όποιος δεν δέχεται τον κόσμο αύτόν σπίτι έδώ δεν χτίζει. Όταν κρυώνει, κρυώνει δίχως κρύο. Ζεσταίνεται δίχως ζέστη. Όταν κόβει σημύδες, είναι σα να μήν κόβει τίποτε. Όμως οι σημύδες ειν' έκεϊ, καταγής, κι αύτός εισπράττει τα συμφωνημένα χρήματα ή δεν εισπράττει παρά μοναχά χτυπήματα. Δέχεται τά χτυπήματα ως δώρο άνευ σημασίας κι άναχωρεΐ δίχως να εκπλαγεί. Πίνει νερό χωρίς να διψά, χώνεται μες στο βράχο δίχως να λιποθυμά. Μέ τό πόδι τσακισμένο, κάτω άπό ενα καμιόνι, διατηρεί τή συνηθισμένη του θωριά και ονειρεύεται την ειρήνη, την ειρήνη, την ειρήνη πού τόσο δύσκολα άποκταται, πού τόσο δύσκολα διατηρείται, την ειρήνη. Χωρίς ποτέ του νά χει βγεΤ, δ κόσμος του ναι οικείος. Ξέρει καλά τή θάλασσα. Ή θάλασσα συνέχεια άπό κάτω του είναι, μια θάλασσα χωρίς νερό, άλλ' δχι δίχως κύματα, άλλ' δχι δίχως άπεραντοσύνη. Ξέρει καλά τους ποταμούς. 'Αδιάκοπα τον διασχίζουν, χωρίς νερό άλλ' δχι δίχως ραθυμία, άλλ' δχι δίχως δίνες ξαφνικές. Θύελλες δίχως άνεμο λυσσομανούνε μέσα του. Της Γης ή άκινησία είναι και δική του. Δρόμοι, οχήματα, κοπάδια δίχως τέλος τον διανύουν, κι ενα μεγάλο δέντρο δίχως κυτταρίνη, άλλα άκλόνητο. »67.

HENRI M I C H A U X

fin le parcourent, et un grand arbre sans cellulose mais bien ferme mûrit en lui un fruit amer, amer souvent, doux rarement. Ainsi à l'écart, toujours seul au rendezvous, sans jamais retenir une main dans ses mains, il songe, l'hameçon au cœur, à la paix, à la damnée paix lancinante, la sienne, et à la paix qu'on dit être par-dessus cette paix.

.68.

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

μέσα του δένει εναν καρπό πικρό, πικρό συχνά και σπάνια γλυκό. Έτσι παράμερα, στά ραντεβού του πάντα μόνος, χωρίς ποτέ του ενα χέρι νά κρατά μέσα στά χέρια του, ονειρεύεται, με τ άγκίστρι στην καρδιά, την ειρήνη, τήν καταραμένη, την ξεσκίστρα ειρήνη, τή δική του, και τήν ειρήνη πού λένε δτι είναι πάνω άπό τούτη τήν ειρήνη.

«>69

HENRI M I C H A U X LOINTAIN INTÉRIEUR,

1938

LE BOURREAU

Vu la faiblesse de mon bras, je n'eusse jamais pu être bourreau. Aucun cou, j e ne l'eusse tranché proprement, ni même d'aucune façon. L'arme, dans mes mains, eût buté non seulement sur l'obstacle impérial de l'os, mais encore sur les muscles de la région du cou de ces hommes entraînés à l'effort, à la résistance. Un jour, cependant, se présenta pour mourir un condamné au cou si blanc, si frêle qu'on se rappela ma candidature au poste de bourreau; on conduisit le condamné près de ma porte et on me l'offrit à tuer. Comme son cou était oblong et délicat, il eût pu être tranché comme une tartine. Je ne manquai pas de m'en rendre compte aussitôt, c'était vraiment tentant. Toutefois, j e refusai poliment, tout en remerciant vivement. Presque aussitôt après, j e regrettai mon refus; mais il était trop tard, déjà le bourreau ordinaire lui tranchait la tête. Il la lui trancha communément, ainsi que n'importe quelle tête, suivant l'usage qu'il avait des têtes, inintéressé, sans même voir la différence. Alors je regrettai, j'eus du dépit et me fis des reproches d'avoir, comme j'avais fait, refusé vite, nerveusement et presque sans m'en rendre compte. > 70

ME Τ Ο Α Γ Κ Ι Σ Τ Ρ Ι Σ Τ Η Ν Κ Α Ρ Δ Ι Α ΜΑΚΡΙΝΟ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ

Ο ΔΉΜΙΟς

Λόγω της άδυναμιας του μπράτσου μου, ποτέ δέν θά μπορούσα νά 'μαι δήμιος. Λαιμό κανένα δέν θα είχα κόψει δπως πρέπει ή καθ' οιονδήποτε άλλον τρόπο. Ό πέλεκυς, στά χέρια μου, θα σκόνταφτε οχι μονάχα πάνω στο σημαντικό έμπόδιο του όστου, άλλα άκόμη και στους μυώνες πάνω του λαιμού αύτών των άσκημένων στήν προσπάθεια καΐ τήν άντίσταση άνθρώπων. Μιά μέρα, ωστόσο, έμφανίστηκε για να πεθάνει ένας κατάδικος πού χε λαιμό τόσο λευκό καΐ τόσο εύθραυστο πού θυμηθήκανε τήν ύποψηφιότητά μου γιά τή θέση του δημίου* οδήγησαν τον καταδικασμένο ως τήν πόρτα μου και μου τον πρόσφεραν ώς σφάγιον. Τόσο μακρύς και τρυφερός ήτανε δ λαιμός του πού σαν άγγούρι θα μπορούσε να κοπεϊ. 'Λμέσως τό κατάλαβα, κι ήτανε πειρασμός σωστός. 'Όμως, εύγενικά άρνήθηκα, έκφράζοντας τις πιό θερμές ευχαριστίες μου. Τήν έπόμενη σχεδόν στιγμή, μετανοούσα για τήν άρνησή μου, άλλ' ήταν πια άργά* δ συνήθης δήμιος του κοβε κιόλας τό κεφάλι. Του τό κοψε κοινά, σα νά 'ταν δποιοδήποτε κεφάλι, σύμφωνα μέ τήν πείρα πού χε άπό κεφάλια, άμέτοχος σχεδόν, χωρίς να διακρίνει κάν τή διαφορά. Μετάνιωσα λοιπόν, ήμουνα άγανακτισμένος κι έβριζα τόν έαυτό μου πού τόσο γρήγορα, πού τόσο νευρικά είχα άρνηθεϊ,' σχεδόν χωρίς να τό χω καταλάβει. »71.

HENRI M I C H A U X

CHANT DE MORT

La fortune aux larges ailes, la fortune par erreur m'ayant emporté avec les autres vers son pays joyeux, tout à coup, mais tout à coup, comme je respirais enfin heureux, d'infinis petits pétards dans l'atmosphère me dynamitèrent et puis des couteaux jaillissant de partout me lardèrent de coups, si bien que je retombai sur le sol dur de ma patrie, à tout jamais la mienne maintenant. La fortune aux ailes de paille, la fortune m'ayant élevé pour un instant au-dessus des angoisses et des gémissements, un groupe formé de mille, caché à la faveur de ma distraction dans la poussière d'une haute montagne, un groupe fait à la lutte à mort depuis toujours, tout à coup nous étant tombé dessus comme un bolide, je retombai sur le sol dur de mon passé, passé à tout jamais présent maintenant. La fortune encore une fois, la fortune aux draps frais m'ayant recueilli avec douceur, comme j e souriais à tous autour de moi, distribuant tout ce que je possédais, tout à coup, pris par on ne sait quoi venu par en dessous et par derrière, tout à coup, comme une poulie qui se décroche, j e basculai, ce fut un saut immense, et je retombai sur le sol dur de mon destin, destin à tout jamais le mien maintenant. La fortune encore une fois, la fortune à la

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΑΣΜΑ ΘΑΝΑΤΟΥ

Ή τύχη μέ τα πλατιά φτερά, ή τύχη μέ πήρε κατά λάθος μαζί μέ τους άλλους γιά τή χαρούμενη χώρα της καί, ξαφνικά, μα εντελώς ξαφνικά, έκεϊ πού εύτυχισμένος έπιτέλους άνάσαινα, άμέτρητες μικρές έκρήξεις στην άτμόσφαιρα μ' άνατινάξανε και ύστερα μαχαίρια πού προβάλανε άπο παντού μέ διαπεράσανε και στο σκληρό ξαναβρέθηκα έδαφος, στην πατρίδα μου, γιά πάντα τώρα πια δική μου. Ή τύχη μέ τά άχυρένια φτερά, ή τύχη μ' άνασήκωσε γιά λίγο πάνω άπ' τις άγωνίες και τους στεναγμούς καί, ξαφνικά, ενα πλήθος πού, έκμεταλλευόμενο τή ρέμβη μου, κρυβόταν μές στή σκόνη ένός ψηλοί3 βουνού, ένα πλήθος φτιαγμένο άπό πάντα για τή μέχρι τό θάνατο πάλη, όρμησε σαν βολίδα πάνω μας και στο σκληρό ξαναβρέθηκα έδαφος του παρελθόντος μου, παρελθόν για πάντα τώρα πιά παρόν. 'Ακόμη μια φορά ή τύχη, ή τύχη μέ τα δροσερά σεντόνια μέ δέχτηκε μέ τρυφερότητα κι ένώ χαμογελούσα σ' δλους γύρω μου, μοιράζοντας τα ύπάρχοντά μου δλα, ξαφνικά, παρασυρμένος άπό ενας θεός ξέρει τί, πού ήρθε άπό κάτω ή άπό πίσω, ξαφνικά, επεσα, σάν τροχαλία ξεκρέμαστη, πτώση πελώρια, και στό σκληρό ξαναβρέθηκα έδαφος τής μοίρας μου, μοίρα δική μου πιά γιά πάντα. 'Ακόμη μια φορά ή τύχη, ή τύχη μέ τήν άπαλή σάν λάδι γλώσσα έπλυνε τις πληγές μου, ή τύχη, τρίχα πού τήν παίρνεις και τήν πλέκεις μαζι μέ τα «73

HENRI M I C H A U X

langue d'huile, ayant lavé mes blessures, la fortune comme un cheveu qu'on prend et qu'on tresserait avec les siens, m'ayant pris et m'ayant uni indissolublement à elle, tout à coup comme déjà je trempais dans la joie, tout à coup la Mort vint et dit: «Il est temps. Viens». La Mort, à tout jamais la Mort maintenant.

•74

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

μαλλιά σου, με πήρε κι άρρηκτα μ' ενωσε μαζί της καί, ξαφνικά, κολυμποΰσα κιόλας σέ πελάγη εύτυχίας, ξαφνικά ήρθε δ θάνατος και μου πε: (('Ηρθε ή ώρα. Έλα». Ό Θάνατος, για πάντα τώρα πιά ό Θάνατος.

«,75-

HENRI M I C H A U X PEINTURES,

1939

PAYSAGES

Paysages paisibles ou désolés. Paysages de la route de la vie plutôt que de la surface de la Terre. Paysages du Temps qui coule lentement, presque immobile et parfois comme en arrière. Paysages des lambeaux, des nerfs lacérés, des «saudades». Paysages pour couvrir les plaies, l'acier, l'éclat, le mal, l'époque, la corde au cou, la mobilisation. Paysages pour abolir les cris. Paysages comme on se tire un drap sur la tête.

» 76

-

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ

ΤΟΠΙΑ

Τοπία ειρηνικά ή ερημωμένα. Τοπία πιότερο του δρόμου της ζωής παρά της επιφάνειας της Γης. Τοπία του Χρόνου πού κυλάει άργά, σχεδόν άκίνητος και κάποτε σαν προς τα πίσω. Τοπία κουρελιών, ξεσκισμένων νεύρων, τραγουδιών νοσταλγικών. Τοπία γιά νά καλυφθούν οΐ πληγές, το άτσάλι, ό κρότος, τό κακό, ή έποχή, ή θηλιά στο λαιμό, ή έπιστράτευση. Τοπία γιά την κατάργηση τών κραυγών. Τοπία δπως σκεπάζουμε μ* ενα σεντόνι τό κεφάλι.

"77 '

HENRI M I C H A U X ÉPREVES,EXORCISMES,

1945

DANS MON CAMP

Dans un camp à moi, je tiens prisonniers des nobles. Pourquoi? En otages. Pourquoi en otages.^ Parce que. Ils ne me servent et je ne leur sers. N'importe, je ne les laisse pas partir. Qui sait... ce qu'on me réclamera un jour que je ne pourrai fournir et à la place de quoi on sera heureux peut-être de recevoir des nobles, et moi soulagé, oui intensément soulagé et débarrassé de ces aristocrates qui me sont une charge si paralysante, mais grâce à qui je pourrai enfin m'acquitter des dettes toujours grossissantes que je contracte sans jamais un répit et d'ailleurs en grande partie à cause d'eux.

ME Τ Ο Α Γ Κ Ι Σ Τ Ρ Ι ΣΤΗΝ Κ Α Ρ Δ Ι Α ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ,

ΕΞΟΡΚΙΣΜΟΙ

ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΜΟΥ

Στο στρατόπεδο μου, κρατώ φυλακισμένους κάποιους εύγενεϊς. Γιατί; Ώς ομήρους. Γιατί ώς ομήρους; 'Έτσι. Οΰτε μου χρησιμεύουν οΰτε τους χρησιμεύω. 'Αδιάφορο* δέν τους έλευθερώνω. Ποιος ξέρει... τί θά μου ζητήσουνε μια μέρα πού δέν θά μπορούσα νά τους δώσω και στη θέση του θα ήταν ίσως εύτυχεΐς νά λάβουν εύγενεΐς, κι έγώ θα ήμουν άνακουφισμένος, ναι, πολύ άνακουφισμένος κι άπαλλαγμένος άπ' αύτούς τούς εύγενεΐς, βάρος δυσβάστακτο, άλλά και μέσον για να ξοφλήσω χρέη ολοένα μεγαλύτερα πού κάνω άδιάκοπα, γιά τα όποια, έξάλλου, κατά μέγα μέρος φταίνε αύτοί.

«,79-

HENRI M I C H A U X

MES STATUES

J'ai mes statues. Les siècles me les ont léguées: les siècles de mon attente, les siècles de mes découragements, les siècles de mon indéfinie, de mon inétouffable espérance les ont faites. Et maintenant elles sont là. Comme d'antiques débris, point ne sais-je toujours le sens de leur représentation. Leur origine m'est inconnue et se perd dans la nuit da ma vie, où seules leurs formes ont été préservées de l'inexorable balaiement. Mais elles sont là, et durcit leur marbre chaque année davantage, blanchissant sur le fond obscur des masses oubliées.

)

80

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΤΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΜΟΥ

'Έχω τα άγάλματά μου. Μου τα κληροδότησαν οΐ αιώνες: οί αιώνες της άναμονής μου, οί αιώνες τών άποθαρρύνσεών μου, οί αιώνες της άτελεύτητης, της άκατάπνιχτης ελπίδας μου τα έφτιαξαν. ΚαΙ τώρα είν' έδώ. Ώς άρχαΐα συντρίμμια, δέν ξέρω διόλου, άκόμη, τί άκριβώς άπεικονίζουν. Ή προέλευσή τους άγνωστη μου είναι και χάνεται μέσα στη νύχτα ζωης μου, δπου τό σχήμα τους μονάχα γλίτωσε άπ τον άμείλικτο άφανισμό. Είναι ωστόσο έδώ, και γίνεται τό μάρμαρό τους κάθε χρόνο πιο σκληρό, λευκάζοντας πάνω στο μαύρο φόντο μαζών λησμονημένων.

»81.

HENRI M I C H A U X

EN PLEIN CIEL

Dans un enchevêtrement à perte de vue dans rimmense ciel gris, de poulies, de perches, de planches, d'amarres, il monte. Ce n'est pas une échelle de Jacob, mais un échafaudage sans sécurité. Et c'est là que grimpe celui-ci: chacun ses travaux forcés. Comment consent-il à se fier à ces flèches, à ces bouts en l'air dont rien ne prouve ni à la vue, ni au calcul (et plutôt tout le contraire) qu'ils soient assujettis en un point vraiment fixe et solide et fiable.^ Sans doute il n'a pas le choix et c'est ne pouvant faire autrement qu'il avance en tâtonnant dans l'espace, dans un parfait silence, et sans un regard en arrière.

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΚΑΤΑΜΕΣΗΣ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ

Σ' εν' άκατάστατο σωρό άπό δοκάρια, τροχαλίες, μαδέρια καΐ σκοινιά, πού χάνεται μέσα στον γκρίζο, άχανή ούρανό, άνεβαίνει. Δεν είναι κλίμακα του Ιακώβ, άλλα μια σκαλωσιά δίχως άσφάλεια. Και ειν' εκεί πού σκαρφαλώνει αύτός: ό καθείς και το εργο του, τό άναγκαστικό. Πώς στέργει νά εμπιστευθεί αύτές τΙς κορυφές, αύτα τα άκρα στον άέρα πού τίποτε δεν δείχνει, οΰτε έξ δψεως οΰτε με υπολογισμούς (και μάλλον το έντελώς άντίθετο), δτι στηρίζονται σ' ενα σημεΤο δντως σταθερό και στερεό και βάσιμο; Χωρίς άμφιβολία, δεν εχει άλλη επιλογή κι ειν' έπειδή δεν γίνεται άλλιώς πού προχωρεί ψαχουλευτά μες στό διάστημα, μέσα σ άπόλυτη σιωπή και δίχως οΰτε μιά ματιά νά ρίχνει πίσω του.

«83

HENRI M I C H A U X POTEAUX D'ANGLE,

1981

Un bébé crocodile, au sortir de l'œuf, mord. Un bébé tigre, lui, assoiffé de lait, avide d'un corps chaud et ami, veut avant tout aimer, être aimé. Mamelles à téter, première innocence des mammifères. Plus tard, reconversion brutale. Maintenant, tout à la douceur. Gare au tigrillon s'il sentait l'agneau. Heureusement il sent le petit tigre. Avec confiance donc, il peut se frotter sous les pattes terribles, mordiller, déranger, tirailler. Il ne risque rien. Assez joué tout de même. Mère-tigre le repousse. Maintenant elle va boire. Rien qu'à la voir approcher de l'eau, on lui donne raison, en tout, et tort à la vache, à la biche, au daim, aux herbivores. Solennellement, religieusement, prête à tout, elle s'approche du baquet. Le feu de sa soif rend l'eau sacrée. Une vache, même mourante de soif, ne peut prendre l'eau avec grandeur, avec considération. Un certain registre lui a été refusé. Elle n'ira jamais à l'eau que comme une vache. La tigresse, elle, ce qu'elle fait, et quoi qu'elle fasse, est important. Plus que Reine, Roi, un Roi qui a pris une affaire en main, un Roi qui serait en même temps un «dur». Dans la cage cependant, tout est dénuement et l'eau dans le baquet vient d'un

>84<

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

ΑΚΡΟΓΩΝΙΑΙΟΙ

ΠΑΣΣΑΑΟΙ

Τό κροκοδειλάκι, μόλις βγεΤ άπό τ αύγό, δαγκώνει. Τό τιγράκι, δμως, διψασμένο για γάλα, άκόρεστο για ενα κορμί ζεστό και φιλικό, θέλει πρώτ άπ δλα ν' άγαπήσει, να άγαπηθεΐ. Μαστούς να βυζάξει, αρχική άθωότητα των θηλαστικών. 'Αργότερα, άπότομη άλλαγή. Τώρα, μόνο γλύκα. 'Αλίμονο στο τιγράκι αν μύριζε άρνάκι. Εύτυχώς μυρίζει μικρή τίγρη. Μπορεί λοιπόν μ' έμπιστοσύνη να τρίβεται κάτω άπ' τά φοβερά πόδια, να τα ψευτοδαγκώνει, να τα ένοχλεϊ, να τά τραβοπαλάει. Δέν κινδυνεύει διόλου. Φτάνουν ωστόσο τα παιχνίδια. Ή μάνα τίγρη τό παραμερίζει. Τώρα πάει να πιει. Και μόνο να τή δει κάνεις πώς πλησιάζει τό νερό, της δίνει άμέσως δίκιο, για δλα, και άδικο στήν άγελάδα, στήν έλαφίνα, στή δορκάδα, στα χορτοφάγα. 'Επίσημα, μυσταγωγικά, έτοιμη για τα πάντα, πλησιάζει τό μαστέλο. Ή φλόγα της δίψας της κάνει τό νερό ιερό. Μιά άγελάδα, άκόμη κι αν πεθαίνει άπό τή δίψα, άδύνατο νά πιει νερό μέ μεγαλείο, με υπόληψη. 'Ένα ορισμένο υφος δέν της δόθηκε ποτέ. Πάντα θα πλησιάζει τό νερό σαν άγελάδα. Ή τίγρη, δμως, αύτό πού κάνει, κι δ,τι κι αν κάνει, είναι σημαντικό. Περισσότερο κι άπό Βασίλισσα, Βασιλιάς, ενας Βασιλιάς πού εχει άναλάβει ενα εργο, ενας Βασιλιάς πού θα μπορούσε νά 'ναι και ((σκληρός» ταυτόχρονα. Στό μεταξύ, μες στό κλουβί, τα πάντα είναι στέρηση και τό νερό μες στό μαστέλο προέρχεται άπό

HENRI M I C H A U X

affreux robinet rouillé. Mais le tigre est audessus du manque. Le manque, c'est pour toi, le manque et l'agressivité, ce piteux semblant d'audace.

Dans un pays sans eau, que faire de la soif? De la fierté. Si le peuple en est capable. Ο

Quoi qu'il t'arrive, ne te laisse jamais aller -faute suprême- à te croire maître, même pas un maître à mal penser. Il te reste beaucoup à faire, énormément, presque tout. La mort cueillera un fruit encore vert.

Ο

.86.

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

μιάν άπαισια, σκουριασμένη βρύση. Ή τίγρη δμως είναι υπεράνω κάθε ελλειψης. Ή ελλειψη είναι γιά σένα, ή ελλειψη κι ή έπιθετικότητα, αύτό το θλιβερό υποκατάστατο της τόλμης. Ο

Σε μια χώρα δίχως νερό, τί μπορεί να βγει άπό τή δίψα; Περηφάνια. 'Άν δ λαός της είναι ικανός.

Ό,τι κι αν σου συμβεί, μην άφεθεϊς -λάθος θανάσιμο- νά νιώσεις αύθεντία, οΰτε καν της λαθεμένης σκέψης αύθεντία. Σου μένουνε πολλά νά κάνεις, άφάνταστα πολλά, σχεδόν τά πάντα. "Αγουρος θά 'ναι άκόμη δ καρπός πού δ θάνατος θά δρέψει.

α». 80 7 α»

HENRI M I C H A U X

Ν. On allait l'assassiner. La lame brillante du long couteau dirigé sur lui allait s'abaisser. Le moment de crier était donc arrivé, et n'allait plus revenir. Il fallait faire vite. Mais parce qu'il fallait faire tellement, inhabituellement, exceptionnellement vite, en cette rencontre extraordinaire, sans proportion avec les rencontres faites jusque-là dans son existence, N. fut incapable de remuer si peu que ce fût ses cordes vocales au fond de sa gorge, ou bien il ne les trouva pas, occupé comme il était à la considération du moment incomparable qui se présentait. Il n'en connaîtrait plus d'autres, de moments. Quant à l'assassin, il avait utilisé le temps sans tarder. La vitesse pour ces gens, c'est capital. N. est donc mort à cause d'une tendance à la contemplation, revenue mal à propos.

>88<

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Τον Ν. θά τον δολοφονούσαν. Ή μακριά, άστραφτερή λεπίδα πού ταν στραμμένη προς αύτόν σέ λίγο θά κατέβαινε. Είχε λοιπόν ερθει, και δεν θά ξαναρχότανε, ή ώρα νά φωνάξει. Έπρεπε να κάνει γρήγορα. Άλλ' έπειδή επρεπε τόσο γρήγορα, τόσο άσυνήθιστα, τόσο εξαιρετικά γρήγορα νά κάνει, σ αύτή την άπρόοπτη συνάντηση, χωρίς άναλογία με τις συναντήσεις πού χαν γίνει μέχρι τότε στη ζωή του, ό Ν. ήταν άνίκανος νά σαλέψει εστω και έλάχιστα τις φωνητικές χορδές στο βάθος του λαιμού του, ή μάλλον δέν τις βρήκε, ετσι άπασχολημένος πού ήτανε μέ την έκτίμηση της δίχως προηγούμενο στιγμής πού παρουσιαζότανε. Δέν θά γνώριζε πλέον άλλες στιγμές. 'Όσο για τον δολοφόνο, αύτός χρησιμοποίησε τον χρόνο δίχως καθυστέρηση. Ή ταχύτητα, γι' αύτούς τους άνθρώπους, είναι κεφαλαιώδης. Ό Ν. είναι λοιπόν νεκρός έξ αιτίας μιας ροπής προς τον διαλογισμό, πού του βγήκε σέ κακό, έν προκειμένω.

» 8 9 «»

HENRI M I C H A U X

Dans un pré exigu paissent une vache et un cheval. La nourriture est la même, le lieu est le même, le maître dont ils dépendent est le même et le gamin qui les fera rentrer est le même. Néanmoins la vache et le cheval ne sont pas «ensemble». L'un tire l'herbe de son côté, l'autre de l'autre sans se regarder, se déplaçant lentement, jamais très proches et si cela arrive, ils paraissent ne pas se remarquer. Aucun commerce -ils ne s'intéressent pas l'un à l'autre- mais pas non plus d'agression, ni querelle, ni humeur.

.90.

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Σ' ενα ελάχιστο λιβάδι βόσκουν μια άγελάδα κι ενα άλογο. Ή τροφή είναι ιδια, έχουν το ϊδιο άφεντικο κι δ ίδιος πιτσιρίκος θά τά ξαναπάει στο στάβλο. Και δμως, ή άγελάδα και τό άλογο δέν εΐναι ((μαζί». Τδ ενα τρώει χορτάρι έδώ, τδ άλλο έκεϊ, δίχως να κοιτάζονται, μετακινούμενα άργά, χωρίς ποτέ νά βρίσκονται πολύ κοντά τδ ενα με τ άλλο, και αν αύτδ συμβεί, δείχνουν να μήν τδ πρόσεξαν. Καμία συναναστροφή —άδιαφορουν τδ ενα για τδ άλλο- άλλ' ούτε και έπίθεση, οΰτε φιλονικία, οΰτε άγανάκτηση.

»91.

HENRI M I C H A U X

Du haut du ciel un homme tombe. La vitesse va augmentant, vitesse pour laquelle il n'a aucun frein, d'aucune sorte. Le temps qui lui reste est grignoté en silence. Chute maintenant, seulement chute. Le sol en bas commence à perdre de son lointain, montrant par endroits des inégalités, des ombres, ce qui à coup sûr signifie rapprochement, un redoutable rapprochement... La sorte de relatif confort des hautes altitudes a disparu. Les événements à venir commencent à entrer dans l'aire du présent. Les détails en bas apparaissent en plus grand nombre, serrés les uns contre les autres... bientôt contre lui. Il n'est plus loin maintenant, peut-être à onze secondes, peut-être à neuf ou seulement à huit. Le sol, oh! comme il est pressé, le sol, tout à coup!... pour rencontrer un homme, un seul, car il n'y en a aucun autre en l'air en ce moment, du moins visible. On ne lui tire plus dessus. Plus besoin, plus du tout. Soldat S. ferme les yeux, il en a assez vu à présent. D'une certaine façon, il y a des années qu'il tombe, soldat S.

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Άπο τον ούρανό, ψηλά, πέφτει ενας άνθρωπος. 'Αδιάκοπα ή ταχύτητα αύξάνεται, ταχύτητα για την οποία φρένο κανένα δέν διαθέτει, είδους κανενός. Ό χρόνος που του άπομένει ροκανίζεται σιωπηλά. Πτώση τώρα, μόνο πτώση. Τό έδαφος, κάτω, άρχίζει νά χάνει σέ άπόσταση, δείχνοντας, τόπους τόπους, άνωμαλίες, ίσκιους, πράγμα πού σίγουρα προσέγγιση σημαίνει, μια φοβερή προσέγγιση... Τό είδος σχετικής άνεσης των μεγάλων υψομέτρων εξαφανίστηκε. Τά μελλοντικά γεγονότα αρχίζουν να εισέρχονται στο έμβαδον του παρόντος. Οι λεπτομέρειες, κάτω, έμφανίζονται σέ άριθμό πολύ μεγαλύτερο, κολλημένες ή μιά πάνω στήν άλλη... σέ λίγο πάνω του. Τώρα δέν εΐναι πια μακριά, εντεκα ίσως δευτερόλεπτα, ίσως εννιά ή μόνο οχτώ. Τό έδαφος, ώ! πόσο βιαστικό εγινε ξαφνικά τό έδαφος!... για νά συναντήσει εναν άνθρωπο, εναν μονάχα, γιατί κανένας άλλος δέν υπάρχει στόν άέρα ετούτη τή στιγμή, ορατός τουλάχιστον. Δέν τόν πυροβολούνε πιά. Δέν είναι άνάγκη πιά, καθόλου πιά. Ό στρατιώτης Σ. κλείνει τά μάτια, του φτάνουν τώρα δσα είδε. Κατά κάποιον τρόπο, πανε χρόνια πού πέφτει ό στρατιώτης Σ.

»93

HENRI M I C H A U X

Les arbres frissonnent plus finement, plus amplement, plus souplement, plus gracieusement, plus infiniment qu'homme ou femme sur cette terre et soulagent davantage.

Tu tiens vraiment à monter à l'échelle? Et si c'est pour finir pendu? Ο

Qui sombre journellement n'a pas besoin d'un paquebot et d'un iceberg à la dérive pour couler, couler indéfiniment. Pas besoin de mise en scène. Pas de Titanic. Ni d'Atlantide. Pas d'accompagnement et rien à voir. Seulement tu coules.

'94'

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Τά δέντρα άνατριχιάζουν πιο εύαίσθητα, πιο πλατιά, πιο άνάλαφρα, πιο χαριτωμένα, πιο άτέρμονα άπ* δ,τι άντρας ή γυναίκα πάνω σ αύτή τή γή και άνακουφίζουν περισσότερο. Ο

Επιμένεις πράγματι ν' άνεβεΤς τή σκάλα; Κι αν είναι γιά νά καταλήξεις κρεμασμένος;

'Όποιος καθημερινά καταποντίζεται δεν εχει άνάγκη άπό υπερωκεάνια και παγόβουνα άκυβέρνητα για να βουλιάξει, να βουλιάξει δίχως δρια. Δεν εχει άνάγκη άπό σκηνοθεσία. Δέν χρειάζεται Τιτανικός. Οΰτε 'Ατλαντίδα. Συνοδεία καμιά οΰτε να βλέπεις τίποτε. 'Απλώς βυθίζεσαι. Ο

»95

HENRI M I C H A U X

On connaît quantité d'instruments de musique dans le monde. On n'en connaît pas qui aient une sonorité affreuse, d'aucune époque, même les plus sombres. La vie des hommes pouvait être primitive, dure, très dure. Dans certaines sociétés la main est coupée pour un simple vol: à celui qui a dérobé une galette, la main est sectionnée... après jugement, séance tenante. Cependant le voleur et le volé et le témoin et le juge, tous, se plaisent à écouter de la musique d'instruments harmonieux. Ils n'en veulent pas d'autre. Ils leur demandent des sons qui charment.

.96.

ME ΤΟ ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ

Πλήθος στον κόσμο είναι γνωστά όργανα μουσικά. Κανένα άπ αύτά, καμίας εποχής, άκόμη καΐ των πλέον σκοτεινών, δέν εΐχε ήχο άπεχθή. Πρωτόγονη, σκληρή, πολύ σκληρή μπορεί να είναι των άνθρώπων ή ζωή. Σέ κάποιες κοινωνίες κόβουνε τό χέρι για μιαν απλή κλοπή: το χέρι έκείνου πού κλεψε μία γαλέτα κόβεται... κατόπιν άποφάσεως δικαστικής, διαρκούσης τής συνεδριάσεως. Ωστόσο δ κλέφτης, δ κλεμμένος, δ μάρτυρας κι δ δικαστής, δλοι τους, νιώθουν εύχαρίστηση άκούγοντας τή μουσική άρμονικών οργάνων. Δεν θέλουν τίποτ άλλο. 'Ήχους μονάχα τους ζητούν πού να μαγεύουν.

«97

<

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή

σελ. 7

ΕΠΙΛΟΓΗ *Απο τ ή συλλογή Mes propriétés

[Τà κτήματα μου\^ 1929 Mes occupations 01 άσχολίες μου Dormir Ό ύπνος Un homme prudent Ένας προσεχτικός άνθρωπος Au lit Στο κρεβάτι Crier Κραυγή Maudit Καταραμένος

18 19 20 21 22 23 26 27 28 29 30 31

Ά π ο τ ή συλλογή La nuit remue

{Η νύχτα σαλεύει]^ 1935 Mon Roi Ό Βασιλιάς μου Le ciel du spermatozoïde Ό ούρανος του σπερματοζωάριου

«»ΙΟΙ ίΟ)

32 33 44 45

HENRI M I C H A U X

Le lac Ή λίμνη Le vent Ό άνεμος Déchéance Έκπτωση Sous le phare obsédant de la peur Ύπό τον βασανιστικό φάρο του φόβου La vie de l'araignée royale Ή ζωή της βασιλικής άράχνης Gomme je vous vois Όπως σας βλέπω Le livre des réclamations T6 βιβλίο των διεκδικήσεων Ma vie Ζωή μου Vers la sérénité Προς τη γαλήνη

46 47 48 49 50 51 54 55 56 57 58 59 60 61 64 65 66 67

Ά π ο τή συλλογή Lointain intérieur [Μακρινό εσωτερικό],

1938

Le bourreau Ό δήμιος Chant de mort "Ασμα θανάτου

70 71 72 73

Ά π ο τ ή συλλογή Peintures [Ζωγραφιές],

Paysages Τοπία

1939

76 77

» Ι02

ME Τ Ο Α Γ Κ Ι Σ Τ Ρ Ι ΣΤΗΝ Κ Α Ρ Δ Ι Α

Άπο τή συλλογή Épreves, exorcmues [Δοκιμασίες,

εξορκισμοί]^

1945

Dans mon camp Στο στρατόπεδο μου Mes statues Τα άγάλματά μου En plein ciel Καταμεσής στον ούρανδ

78 79 80 81 82 83

*Απο τ ή συλλογή Poteaux d'angle \^Ακρογωνιαΐοι πάσσαλοι\^

1981

Un bébé crocodile... Το κροκοδειλάκι... Dans un pays sans eau... Quoi qu'il t'arrive... Σέ μια χώρα δίχως νερό... 'Ό,τι κι αν σου συμβεί... Ν. on allait Tassassiner... Τον Ν. θα τον δολοφονούσαν... Dans un pré exigu... Σ' êva έλάχιστο λιβάδι... Du haut du ciel... Ά π ό τον ούρανό, ψηλά... Les arbres frissonnent Tu tiens vraiment... Qui sombre journellement... Ta δέντρα άνατριχιάζουν... Επιμένεις πράγματι... 'Όποιος καθημερινά καταποντίζεται... On connaît quantité... Πλήθος στον κόσμο...

»ιο3

84 85 86 86 87 87 88 89 90 91 92 93 94 94 94 95 95 95 96 97

τ ο ΒΙΒΛΙΟ

ΜΕ το ΑΓΚΙΣΤΡΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ

TOT

HENRI MICHAUX ME ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ TOT

ΑΡΓΥΡΗ ΧΙΟΝΗ ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗ ΒΟΤΑΑ ΚΙΟΤΣΗ ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΔΕΤΗΘΗΚΕ ΣΤΗ Γ. Α Ρ Γ Υ Ρ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ ΕΠΕ ΤΟΝ ΜΑΪΟ ΤΟΥ 2003 ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΕ Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ Α Λ Ε Ξ Α Κ Η Σ