نئولیبرالیسم

‫ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ‬

‫اﺣﻤﺪﺳﯿﻒ‬

‫‪1‬‬

‫ﺑﺎ ﻋﺸﻖ و اﺣﺘﺮام‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺸﮑﺶ ﮐﻨـــﻢ یم ﺑﻪ ﭘﺴﺮم ﻧﯿﻤﺎ‬ ‫‪With love and respect,‬‬ ‫‪To my son, Nima‬‬

‫‪2‬‬

‫ﻓﮫﺮﺳﺖ‬ ‫‪ .1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫‪ .2‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده‬ ‫‪ .3‬ﭼﮫﺎر ﻗﺪم ﺑﻪ دوزخ‪ :‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ در ﻋﻤﻞ‬ ‫‪ .4‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ‪ :‬زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ﺑﺮای ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫‪ .5‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ‪ :‬ﺑﻨﯿﺎد ﮔﺮاﺋﯽ ﭘﺴﺎﻣﺪرن‬ ‫‪ .6‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ و ﺗﻮھﻢ دﺳﺘﮫﺎی ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ‬ ‫‪ .7‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﻣﻘﻮﻟﻪ آزادی‬ ‫‪ .8‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ‬ ‫‪ .9‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ‬ ‫‪ .10‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز‪ :‬ﻣﺜﻠﺜﻲ ﭼﮫﺎرﮔﻮش‪:‬‬ ‫‪ .11‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و وﺿﻌﯿﺖ زﻧﺎن‬ ‫‪ .12‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﻧﮫﺎد ﺧﺎﻧﻮاده‬ ‫‪ .13‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﭘﯽ آﻣﺪھﺎﯾﺶ ﺑﺮزﻧﺪﮔﯽ زﺣﻤﺖ ﮐﺸﺎن‬ ‫‪ .14‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن ﺑﮫﺪاﺷﺖ‪:‬ﻓﺴﺎد ﯾﺎ ﻣﺮگ؟ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﯿﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ .15‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ‪ ،‬آﺑﺎرﺗﺎﯾﺪ اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫‪ .16‬ﻧﺎﮐﺠﺎآﺑﺎد دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ‪:‬‬ ‫‪ .17‬ﺑﺪھﻲ ﺧﺎرﺟﻲ ‪:‬ﺳﻼح ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ »ﭘﺴﺎ ‪ -‬ﻣﺪرن «‪:‬‬ ‫‪ .18‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ‪ ،‬ﺑﺮده داری ﭘﺴﺎ ﻣﺪرن‬ ‫‪ .19‬زﻧﺎن و ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن ﺑﺎﻧﮏ ھﺎ در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‬ ‫‪ .20‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و آزادی ﺗﺠﺎرت‬ ‫‪ .21‬اﯾﺮان وﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ‬ ‫‪ .22‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ واﻗﺘﺼﺎدﺑﯿﻤﺎراﻳﺮان‬ ‫ﻣﺎﺧﺬ‬

‫‪3‬‬

‫‪ - 1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ دردﺳﺖ دارﯾﺪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮﮐﻮﺷﺸﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای اراﯾﻪ ﯾﮏ‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ اﻧﺘﻘﺎدی از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری اراﯾﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ‪ ،‬ھﻤﯿﺸﻪ در ﺣﺎﺷﯿﻪ زﻧﺪﮔﯽ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ وﺟﻮد‬ ‫داﺷﺖ وﻟﯽ از ﺳﺎﻟﮫﺎی آﺧﺮ دھﻪ ‪ 70‬ﻣﯿﻼدی ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺑﺘﺪادر ﮐﺸﻮرھﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ و ﭘﺲ آن‬ ‫ﮔﺎه‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﺤﺮان ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ در ﺳﺎﻟﮫﺎی اوﻟﯿﻪ دھﻪ ‪ 80‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻏﺎﻟﺐ ﮐﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻧﯿﺰ در آﻣﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐ ﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ‪ ،‬اﺻﻞ و ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻮﻣﯽ وﻣﺤﻠﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﺳﻮﺋﯽ ﻋﺠﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪،‬‬ ‫ﮐﻮﺷﺶ ﺑﯽ ﻓﺎﯾﺪه ای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﮐﻨﺪو ﮐﺎو در ﺷﻮاھﺪی ﮐﻪ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻧﺎدرﺳﺘﯽ اش‬ ‫ﻋﯿﺎن ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ‪ ،‬ادﻋﺎی ﺗﺎزه ای ھﻢ ﺑﻪ ادﻋﺎھﺎی ﺑﯿﺸﻤﺎر دﯾﮕﺮ اﺿﺎﻓﻪ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در واﻗﻊ‪ ،‬ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﺗﻮان ﻣﻨﺪی اﻗﺘﺼﺎدی در ﮐﺸﻮرھﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داری ﻏﺮب‪ ،‬و‬ ‫ﺣﺘﯽ در ﮐﺸﻮرھﺎی آﺳﯿﺎی ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬اﺟﺮای ھﻤﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ ﺑﻮده‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﮐﻤﺮ ﺑﻪ اﺟﺮای آﻧﮫﺎ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺸﺎن دادن ﻧﺎدرﺳﺘﯽ اﯾﻦ ادﻋﺎ‪ ،‬ھﻤﯿﻦ ﺑﺲ‬ ‫ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﻣﺮوزه ﻧﯿﺰ در ﮐﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﭼﻮن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺳﻮﺋﺪ و آﻟﻤﺎن‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻏﺎﻟﺐ اﻗﺘﺼﺎدی را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻧﻤﯽ دھﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ھﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺗﻮﻟﯿﺪات داﺧﻠﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺳﮫﻢ دوﻟﺖ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ‬ ‫از ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺗﺎزه در وﺿﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ‪ ،‬از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺷﺒﮑﻪ ھﺎی زﯾﺮﺳﺎﺧﺘﯽ در وﺿﻊ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ‪ -‬ﮐﻪ آن ھﻢ اﺳﺎﺳﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری‬ ‫دوﻟﺘﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ .-‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ راھﮫﺎ‪ ،‬راه آھﻦ‪ ،‬ﺑﮫﺪاﺷﺖ و آﻣﻮزش ﻋﻤﻮﻣﯽ در اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮرھﺎ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﯾﺪ‪ ،‬واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ وﺿﻊ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﺑﺎ آن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‬ ‫وﺟﻮد دارد ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﺳﺌﻮاﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﺳﻮی ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ در‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ درﻧﺒﻮد ﺗﻮان اﻗﺘﺼﺎدی دوﻟﺖ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ﮔﺬاری ھﺎ ﻻزم‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﮫﺎدی ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﮔﺴﺘﺮش اﯾﻦ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖ ھﺎی ﺿﺮوری ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﻧﻤﺎﯾﺪ؟‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ‪ ،‬درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ آﯾﺎ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻧﺒﻮد و ﯾﺎ ﮐﻤﺒﻮد اﯾﻦ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖ ھﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ اﻧﺪاز ﺧﻮاھﺪ اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻌﯿﺎری ﺑﺮای ﺳﻨﺠﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷﻢ ﺳﺨﻦ را از ھﻤﺎن ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ آﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺮوع ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﻮﻟﻪ و ﻣﺸﮑﻞ اﺻﻠﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ازﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﻮدن ﻧﯿﺎز ھﺎ ﮐﻪ ﺳﺮ از اﻧﺘﺨﺎب و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی در‬ ‫ﻣﯽ آورد‪ ،‬آﻏﺎز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﻮد و ﯾﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﻮد و ﯾﺎ آن‬ ‫ﭼﻪ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮزﯾﻊ ﺷﻮد‪ » ،‬اﻧﺘﺨﺎب « ھﺎ‪ ،‬ﯾﺎ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﺗﺨﺎذ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ھﺎ ﺑﺎ ﭼﻪ اﺑﺰاری ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دھﯿﻢ‪ ،‬ﺳﺮ از ﻧﻈﺎﻣﮫﺎی‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻗﺘﺼﺎدی در ﺧﻮاھﯿﻢ آورد‪ .‬ﯾﮏ ﺟﺎ‪ ،‬ﺑﺎزار ﺑﺮای ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﯽ ﮐﻮﺷﺪ و ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی‪،‬‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎزار ﮔﺮا ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺟﺎی دﯾﮕﺮ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و اﻗﺘﺼﺎد ھﻢ دوﻟﺘﯽ ﯾﺎ »‬

‫‪4‬‬

‫ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ « ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻟﮕﻮﺋﯽ ﮐﻪ در اﻏﻠﺐ ﮐﺸﻮرھﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬در واﻗﻌﯿﺖ اﻣﺮ ﻧﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد و ﻧﻪ آن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﺑﻮد از اﯾﻦ دو‪ ،‬ﯾﺎ آن ﭼﻪ ﮐﻪ در ادﺑﯿﺎت‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻧﺎم ﺑﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و اﻣﺎ آن ﭼﻪ ﮐﻪ اﯾﻦ روزھﺎ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ھﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻄﺮز ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪه ای ھﻢ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫ﺑﺎزارﮔﺮا ﺑﺎ ﮐﺎرآﻣﺪی ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ھﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ روی دو ﻧﮑﺘﻪ‬ ‫اﻧﺪﮐﯽ ﻣﮑﺚ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫اﮔﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺎن ﻣﺤﺪودﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﮫﻢ‬ ‫ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﯿﺎرھﺎی ﺳﻨﺠﺶ ﻧﻈﺎم ھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﻣﺤﺪود ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺎده از ﻧﯿﺮوی ﮐﺎر‬ ‫ﻣﺤﺪود ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬وﺟﻮد ﺑﯿﮑﺎری و ﯾﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﮑﺎری در ﯾﮏ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻈﺎم‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﯿﺎرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ وﻓﺎدار ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ داده ھﺎ و ﺳﺘﺎﻧﺪه ھﺎ ﻧﻪ در ﺳﻄﺢ‬ ‫ﺑﻨﮕﺎه – ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﮫﻢ اﺳﺖ‪ -‬وﻟﯽ در ﺳﻄﺢ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻌﯿﺎر‬ ‫ﺳﻨﺠﺶ ﮐﺎرآﺋﯽ در اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﯿﺰان ﺳﻮدآوری اﯾﻦ ﯾﺎ آن ﺑﻨﮕﺎه ﺧﺼﻮﺻﯽ ﯾﺎ دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺑﮫﺒﻮد اﯾﻦ راﺑﻄﻪ در اﻗﺘﺼﺎد و در ﮐﻠﯿﺖ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاھﯿﻢ دﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﻮدآوری ﯾﮏ ﺑﻨﮕﺎه‪،‬‬ ‫ﺿﺮورﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺎزدھﯽ در ﮐﻠﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎد ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻪ واﻗﻊ ﮐﻮﺷﺸﯽ ﺑﺮای ﺑﺮرﺳﯽ وﺟﻮھﯽ از ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮارد‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺎ ارﻗﺎم و آﻣﺎر رﺳﻤﯽ ﻧﯿﺰ ھﻤﺮاه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﻣﺤﮏ زدن ﯾﮏ‬ ‫ﺗﺌﻮری و ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی آن ﺗﺌﻮری در ﻋﻤﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻌﯽ ﮐﺮده ام از ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی‬ ‫ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ در ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ھﺎی ﻣﻠﻤﻮﺳﯽ اراﯾﻪ ﮐﻨﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮐﺎر ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮﻓﯿﻖ داﺷﺘﻪ‬ ‫ام‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﻀﺎوت ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪I.Seyf @Staffs.ac.uk‬‬ ‫ﻟﻨﺪن ژوﺋﯿﻪ ‪2008‬‬

‫‪5‬‬

‫‪ - 2‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده‬

‫در ھﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﺟﺬاﺑﯽ ﮐﻪ اراﯾﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻮﺷﺪ ﺗﺎ ﺿﻮاﺑﻂ ﺑﺎزار را ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرم از ﺿﻮاﺑﻂ ﺑﺎزار‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫واﻗﻊ ﮐﺎﻻﮐﺮدن ھﻤﻪ آن ﭼﻪ ھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺮآوردن ﻧﯿﺎزھﺎی اﻧﺴﺎن ﻻزم و ﺿـﺮوری اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ‬ ‫ﺗﮑﯿﻪ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺎزار‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬ ‫ﺑﺪﯾﮫﯽ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﺒﺬول ﻧﻤﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎ‪ ،‬ﺗﺤﮑـﯿﻢ اﺳـﺘﺒﺪاد ﻣﻄﻠـﻖ‬ ‫ﭘﻮل ﺑﺮ ھﻤﻪ اﺑﻌﺎد زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ و روﺷﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﻮدﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘـﻮل‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ و ﯾﺎ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﺮآوردن ﻧﯿﺎزھﺎی ﺧﻮد در ﭼﻨـﯿﻦ ﻧﻈـﺎﻣﯽ ﭼـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮑﻨﻨـﺪ؟‬ ‫ﭼﻮن واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﭼﻪ در اﯾﻦ ﻧﻈﺎم وﺟﻮد دارد و ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﯽ ﺷـﻮد ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﻣﻌـﺮوف‪ ،‬اﯾـﻦ‬ ‫ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺮ ﻗﺪر ﭘﻮل ﺑـﺪھﯽ‪ ،‬آش ﻣـﯽ ﺧـﻮری و ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﯾﮕـﺮ‪ ،‬در ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺎم ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫داری‪ ،‬ﻧﮫﺎر ﻣﺠﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽ دھﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﺨﺶ اول‪ ،‬ﻓﮫﺮﺳﺖ وار ﺑﻪ ﺷﻤﺎری از اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ اﺷﺎره ﮐﺮده‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ اش‬ ‫را ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ آن ﮔﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺮ ﺷﻤﺎری از ھﻤـﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎ ﺧـﻮاھﻢ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪ - 1‬ﮐﺎﺳﺘﻦ از ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دوﻟﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ در ﻋﻤﻞ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﭘﯽ آﻣﺪھﺎﯾﺶ اﯾﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮی از‬ ‫ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﺑﻪ ﻃﻠﺒﮑﺎران از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﺟﮫﺎﻧﯽ وﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧﮑﺪاران ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﺟﺮای ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫دﻧﺒﺎل ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪:‬‬ ‫ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن آﻣﻮزش وﭘﺮورش ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﺧﺼﻮص‬‫دﺧﺘﺮان ازآﻣﻮزش و از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺎز ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﻧﺴﻠﯽ ﮐﻪ آﻣﻮزش اش ﻣﺨﺘﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﮫﺎرت ھﺎی ﻻزم ﺑﺮای ﮐﺎر ﻣﻮﻟﺪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬‫‪ -‬ﭘﺎﺋﯿﻦ آﻣﺪن ﻣﯿﺰان ﺳﻮاد داران و اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯽ ﺳﻮادی ‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ ھﺰﯾﻨﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮای ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﻤﺎره روزاﻓﺰوﻧﯽ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ‬‫ﺧﺪﻣﺎت دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻋﺬاب ﺑﯿﺸﺘﺮ و در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﻣﺮگ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ اﺟﺘﻨﺎب ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ زﻧﺎن ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﮐﺎﺳﺘﻦ ھﺎ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﺎر ﮐﻤﺮﺷﮑﻦ ﺑﯿﺮون – در ﻣﻨﺎﻇﻖ آزاد ﺗﺠﺎرﺗﯽ‪ -‬ﮐﺎر اﻏﻠﺐ‬‫ﻗﺪرﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺧﺎﻧﮕﯽ را ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دھﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎی ﭘﺮﺳﺘﺎران و اوﻟﯿﺎی ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ھﺎ‪،‬‬ ‫ﻧﮕﮫﺪاری ازاﻋﻀﺎی ﺑﯿﻤﺎر ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﺪارﻧﺪ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ - 2‬ﮐﺎﺳﺘﻦ ا زﻧﻘﺶ دوﻟﺖ‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف داﺳﺘﺎن ﺟﺬاﺑﯽ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﯽ ﺷﻨﻮﯾﻢ‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﺮ اﻗﺸﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﮏ ﺳﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ وﻗﺘﯽ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎھﺶ ﺗﻌﺪاد ﮐﺎرﻣﻨﺪان دوﻟﺖ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﭘﯽ‬‫آﻣﺪھﺎﯾﺶ اﯾﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﮐﻤﺘﺮی ﺑﺮای ﺑﺮرﺳﯽ و ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺟﺮای ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﺎر‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎری‪ ،‬ﺑﮫﺪاﺷﺖ و اﻣﻨﯿﺖ ﺷﻐﻠﯽ وﺟﻮد ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻻزم ﺑﻪ‬ ‫ﯾﺎدآوری اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮای ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و اﻣﺎ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎﯾﺶ‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻘﺮا ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف اﻗﺸﺎر آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟‬ ‫ ﺑﯿﮑﺎری ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻪ وﯾﮋه در ﮐﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎی ﮐﺸﻮر اﺳﺖ‪.‬‬‫ در ﻧﺒﻮد ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎی رﻓﺎھﯽ‪ ،‬ﺑﯿﮑﺎران ﭼﺎره ای ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ در ازای ھﺮ ﻣﯿﺰان‬‫ﻣﺰد ﮐﺎر ﺟﺪﯾﺪی ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺤﺮان ﺑﯿﻤﺎری اﯾﺪز را ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در اﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻣﯽ‬‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ - 3‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺮخ ﺑﮫﺮه‬ ‫ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻨﻪ ھﺎی ﻧﻈﺮی آن ﺑﭙﺮدازم ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ در اﻏﻠﺐ ﮐﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای اﺟﺮای‬ ‫اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ اﻗﺪام ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬در ﭘﻮﺷﺶ ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﮫﺮه اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ‬ ‫دﻗﺖ روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‪:‬‬ ‫ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داران ﺑﺎ ودﯾﻌﻪ ﮔﺬاری ﭘﻮل ﺧﻮد در ﺑﺎﻧﮑﮫﺎ از ﺑﮫﺮه ﺑﺎﻻ ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ھﺮ آن‬‫ﮔﺎه ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ‪ -‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ رھﺎﺳﺎزی ﺑﺎزار ﭘﻮل و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ‪ -‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺧﻮد را از ﮐﺸﻮر ﺧﺎرج ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫و اﻣﺎ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﺮ اﻗﺸﺎر آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮھﺮ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﯾﻢ ﺗﻔﺎوت دارد‪.‬‬ ‫ واﺣﺪھﺎ و ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻣﺤﻠﯽ ھﺴﺘﻨﺪ و زارﻋﺎن ﺧﺮده ﭘﺎ‪ ،‬در وام ﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮای‬‫ﺗﺎﻣﯿﻦ ﮐﺴﺮی ھﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ای ﺑﺴﺎ ﺑﻪ ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ زارﻋﺎن ﺧﺮده ﭘﺎ ﺑﻪ ﻓﺮوش زﻣﯿﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎرﮔﺮ روزﻣﺰد در ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﯾﺎ‬‫ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪروی زﻣﯿﻦ ھﺎی ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب ﺗﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﮔﺴﺘﺮده در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﻪ ﺑﯿﮑﺎری وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﮑﺎری ﻣﯽ ﺷﻮد‬‫و ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ‪ ،‬ﻓﻘﺮ را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺮده و ﮔﺮوه ﺑﯿﺸﺘﺮی را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻗﺸﺎر آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ در ﻣﯽ آورد‪.‬‬

‫‪ - 4‬ﺣﺬف ﻣﻘﺮرات دﺳﺖ و ﭘﺎﮔﯿﺮ در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ھﺎ‬

‫ﺑﺎ آن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺑﺎره ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺧﺎرﺟﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ » ،‬ﺑﺪﯾﮫﯽ « اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮای ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ھﺎ ﻓﺮاھﻢ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮاھﻢ ﮐﺮدن ﺷﺮاﯾﻂ در ﺣﯿﻄﻪ ﻧﻈﺮی‬ ‫اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد‪ .‬وﻟﯽ درﻋﻤﻞ‪ ،‬اﯾﻦ رواﯾﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﯾﮕﺮی در ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﻮدآورﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﺑﻮﻣﯽ را ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ و ﺑﺪون اﯾﻦ‬‫ﻣﻘﺮرات ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎی ﺑﺴﯿﺎر ارزان ﺧﺮﯾﺪاری ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﺑﺮای ﺟﻠﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺷﯿﻮه ھﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ رﻗﺎﺑﺖ‬‫ﺑﺮوز ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ‪ ،‬اﻋﻄﺎی ﯾﺎراﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻣﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﺰدﭘﺎﺋﯿﻦ‪ ،‬و اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ ﺑﺮای‬ ‫اﯾﺠﺎدﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ آﺧﺮی‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎﻟﯽ ﺑﺮای داﻣﻦ زدن ﺑﻪ واردات ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای ﺑﺮای ﮔﺴﺘﺮاﻧﺪان ﺑﺮده داری ﭘﺴﺎﻣﺪرن در اﯾﻦ واﺣﺪھﺎﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻗﺮون وﺳﻄﺎﺋﯽ وﻟﯽ در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﺑﮫﺮه ﮐﺸﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ وﻗﺘﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ وارد ﯾﮏ ﮐﺸﻮری ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ -‬اﮔﺮ آن ﮐﺸﻮر ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ‬‫ھﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺮدن »ﺣﻖ‬ ‫وﺣﻘﻮق« ﺧﻮدﺑﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ای ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ از آن ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮق ﺑﻪ واﻗﻊ‬ ‫ﺣﺪ وﻣﺮزی ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ در ﮐﺸﻮرھﺎی ﻣﯿﺰﺑﺎن‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﺟﺮای ﻣﻘﺮرات‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ھﻢ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫درﻋﯿﻦ ﺣﺎل اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ھﻢ اﻟﺒﺘﻪ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪:‬‬ ‫ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ھﺎ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ھﺮ آن ﮐﻪ اراده ﮐﻨﻨﺪ ﻣﯽ‬‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﮐﺸﻮری ﺑﻪ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮی ﺑﺮوﻧﺪ و ﮐﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯿﺰﺑﺎن را ﺑﺎ ﺑﺤﺮان و رﮐﻮد ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ .‬ﯾﮑﯽ‬ ‫از راھﮫﺎی ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎ ﺑﻪ ﺗﺪاوم ﺣﻀﻮر در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺧﺎص‪ ،‬اﻓﺰودن ﺑﺮ اﻣﺘﯿﺎزات و ﯾﺎ اﻓﺰودن‬ ‫ﺑﺮ ﺗﻌﮫﺪاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ و اﺗﺤﺎدﯾﻪ ھﺎی ﮐﺎرﮔﺮی ‪ -‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ھﺎﺋﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ ‪ -‬ﺑﻪ‬ ‫ﮔﺮدن ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﺪم ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮ ﻣﺰدھﺎ‪ ،‬و ﯾﺎ ﭘﺬﯾﺮش‬ ‫ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ اﻋﺘﺼﺎب اﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد‪ ،‬دوﻟﺖ ھﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺿﻤﻨﯽ و ﻣﺨﻔﯽ ﻣﺘﻌﮫﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای اﺟﺮای ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﮐﺎر و‬‫ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ – ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ ‪ -‬ﭘﺎﻓﺸﺎری ﻧﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ - 5‬ﺣﺬف ﺗﻌﺮﻓﻪ ھﺎ‬ ‫ﺣﺬف ﺗﻌﺮﻓﻪ ھﺎ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺗﺮﯾﻦ و زﯾﺎن ﺑﺎر ﺗﺮﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ در‬ ‫ﮐﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻪ اﺟﺮا در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﯿﺰ‪ ،‬دو ﮔﺎﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ از ﺳﻮﺋﯽ‪،‬‬ ‫ ورود ﮐﺎﻻھﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﮫﻞ و آﺳﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺎﻻھﺎﺋﯽ وارد ﻣﯽ‬‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪ ﯾﺎ ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪..‬‬ ‫ ﮐﺎﻻھﺎی ﻟﻮﮐﺲ وارداﺗﯽ ﺑﺮای ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‪ -‬ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺮﻓﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ھﺴﺘﻨﺪ ‪ -‬ارزان‬‫ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ ﮐﺸﻮر ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺑﺮای ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ آﻣﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬‫و اﻣﺎ ﻟﺒﻪ دﯾﮕﺮ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺣﺬف ﺗﻌﺮﻓﻪ ھﺎ‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ دارد‪.‬‬ ‫ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﮐﺎﻻھﺎی وارداﺗﯽ ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻮﻻت داﺧﻠﯽ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬‫ در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ رﻗﺎﺑﺖ از ھﻤﺎن آﻏﺎز روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ‬‫واﺣﺪھﺎی داﺧﻠﯽ ﺷﺪه ﺑﯿﮑﺎری را در ﮐﺸﻮراﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ دھﺪ‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﮑﺎری در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐﻪ‬ ‫ﻓﺎﻗﺪ ﺑﯿﻤﻪ ﺑﯿﮑﺎری و ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎی رﻓﺎھﯽ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯽ ﺷﮏ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﺰھﮑﺎری و‬ ‫ﺟﺮم ﺟﻨﺎﯾﺖ و ﻓﺤﺸﺎء و ﻓﺴﺎد اﺧﻼﻗﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ - 6‬ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن‬

‫‪9‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﮐﻮﭼﮏ ﮐﺮدن دوﻟﺖ‪ ،‬ﻓﺮوش اﻣﻮال دوﻟﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ ﺑﺎ ادﻋﺎی ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺎزدھﯽ و روﻧﻖ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺮدم را ﺑﻪ دﻟﭙﺴﻨﺪی اﯾﻦ واﮔﺬاری ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد‪،‬‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن دوﻟﺘﮫﺎ در ﮐﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺮاج اﻣﻮال ﺗﺠﺎر ورﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﯽ ﺷﺒﺎھﺖ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪:‬‬ ‫ ﺑﺮای ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﻓﺮﺻﺖ ھﺎی ﺳﻮد ﺑﺎدآورده ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻮن دراﻏﻠﺐ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی‬‫دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﻗﯿﻤﺖ واﻗﻌﯽ ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ درآﻣﺪھﺎی ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺮف ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﺑﺸﻮد‪.‬‬‫و اﻣﺎ از ﻧﻈﺮﮔﺎه اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻠﯽ و از دﯾﺪﮔﺎه ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺸﺎر آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ‪ ،‬داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای دﯾﮕﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ اﻧﺘﻘﺎل اﻣﻮال ﻣﻠﯽ ﺑﻪ اﻧﺪک ﺷﻤﺎر ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان داﺧﻠﯽ وﺧﺎرﺟﯽ‪.‬‬‫ ﮐﺎھﺶ ﮐﻤﯿﺖ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺪﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ﺑﺮای ﺷﮫﺮوﻧﺪان و ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ ﻗﯿﻤﺖ ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ‬‫ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -‬اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﯿﮑﺎری و ﮐﺎھﺶ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮق ﮐﺎرﮔﺮان‬

‫‪ - 7‬ﮐﺎھﺶ وﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺣﺬف ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎی ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﺎﻻھﺎی اﺳﺎﺳﯽ‬ ‫ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ در اﯾﺮان ﺷﺎھﺪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ‬ ‫از ھﯿﭻ ﺗﺮﻓﻨﺪی ﺑﺮای ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﺮدن دﯾﮕﺮان ﺑﻪ زﯾﺎن ﺑﺎر ﺑﻮدن ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ ﮐﻮﺗﺎھﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺷﻤﺎری از اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ھﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ﺧﺴﺎﺳﺖ در ﺑﯿﺎن ﺣﻘﯿﻘﺖ ھﻢ روﺑﺮو ﺑﻮده اﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ دراﯾﻦ ﺟﺎ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ آن ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﺨﻮاھﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬وﻟﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی ﺣﺬف ﯾﺎراﻧﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪:‬‬ ‫ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮای ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬‫ ﺳﻮدآوری ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﺎراﻧﻪ اراﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬‫ھﻤﮕﺎن و ﺣﺘﯽ ﻧﻈﺮﯾ ﻪ ﭘﺮدازان ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﻢ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ ﺣﺬف ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ ﺗﺮ از آن ﭼﻪ ﮐﻪ ھﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺴﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺨﺘﻞ ﺷﺪه و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﯽ ﺛﺒﺎﺗﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬دﻻﯾﻞ اﯾﻦ ﺑﺪﺗﺮ ﺷﺪن وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدی ھﻢ روﺷﻦ اﺳﺖ و اﺑﮫﺎﻣﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ ھﺰﯾﻨﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺳﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﻘﺎی زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺑﺎ‬‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ درآﻣﺪی روﺑﺮو ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ای ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ ھﻤﺮاه ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖ‪ ،‬ﮔﺬران‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮای اﻗﺸﺎری ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖ روﺑﺮو ھﺴﺘﻨﺪ دﺷﻮارﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ ﺑﺴﯿﺎر اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮان ﺷﺪن ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻈﺎھﺮات ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ‬‫درآﻣﺪه وﺷﺮاﯾﻂ را ﺑﺮای ﻧﺎآراﻣﯽ ھﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آﻣﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ھﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ و‬ ‫ﻣﺴﺘﺒﺪ‪ ،‬در ﭘﻮﺷﺶ‬

‫»دﻓﺎع از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ« اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ھﺎ را ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﮐﺸﺘﺎر‬

‫ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﺻﻔﺤﺎت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ھﺎﺋﯽ ھﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاھﻢ داد‪.‬‬

‫‪ - 8‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎداز ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮای ﺻﺎدرات‬ ‫در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﭼﻨﺎن داﺳﺘﺎن ھﺎی ﺟﺬاﺑﯽ از ﻣﺪل ھﺎی رﺷﺪ »‬ ‫ﺻﺎدرات ﺳﺎﻻر « ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ واﻗﻊ‪ ،‬ﻗﻨﺪ در دل ﺷﻨﻮﻧﺪه و ﺧﻮاﻧﻨﺪه آب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻌﻼ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻨﺎﻗﻀﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه وﺟﻮد دارد ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازم ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ھﻤﻪ ﮐﺸﻮرھﺎ از ﻣﺪل رﺷﺪ‬ ‫ﺻﺎدرات ﺳﺎﻻر اﺳﺘﻘﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﻋﻤﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﺘﯿﺠﻪ اش‪ ،‬رﻗﺎﺑﺖ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﺮگ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮرھﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎری از ﭘﯽ آﻣﺪھﺎﯾﺶ در ﺻﻔﺤﺎت ﭘﯿﺶ اﺷﺎره ﮐﺮده ام‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺷﻤﺎری‬ ‫از اﯾﻦ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎ را ﻓﮫﺮﺳﺖ وار در زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دھﻢ‪.‬‬ ‫ اﯾﺠﺎد درآﻣﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮای ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪھﯽ ھﺎ‬‫ ﭼﻮن اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ دﯾﮑﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﻗﺎﻧﻮن‬‫ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ در ﺑﺎزارھﺎی ﺟﮫﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ﺳﻘﻮط ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮﭼﻪ ﻣﯿﺰان‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﮐﺎﻻ وﺧﺪﻣﺎت ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ در آﻣﺪھﺎی ارزی ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻋﺮﺿﻪ ارزان ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ﺑﺎزارھﺎی ﺟﮫﺎﻧﯽ‬‫ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻣﺤﻠﯽ و ﺑﻮﻣﯽ ﺑﺎ رﻗﺎﺑﺖ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻏﻮل ﭘﯿﮑﺮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ورﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬‫ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اش ﺑﯿﮑﺎری ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن داﺧﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪن ﺑﯿﮑﺎری‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫وﺿﻌﯿﺘﯽ در ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻓﺮاوان و ارزان ﺑﺮای ﺑﮫﺮه ﮐﺸﯽ ﻓﺮاھﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﯿﺮ ﻧﺰوﻟﯽ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺻﺎدراﺗﯽ از ﮐﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ – در زﻣﺎن‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎی ﻧﻔﺖ ‪ -‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻨﺪی ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی زﯾﺎن ﺑﺎر‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮی ھﻢ دارد‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ ﺧﺮاب ﺗﺮ ﺷﺪن ﻧﺮخ ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺑﻪ ﺿﺮر ﮐﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿﺮ‪.‬‬‫ ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ زﻣﯿﻦ ھﺎ ﺻﺮف ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮای ﺻﺎدرات ﻣﯽ ﺷﻮد و زﻣﯿﻦ ھﺎی ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب ﺗﺮ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد‬‫ﻏﺬاﺋﯽ ﻣﻮرد ﺑﮫﺮه ﺑﺮداری ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯽ ﺛﺒﺎﺗﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ و ﮔﺮان ﺗﺮ ﺷﺪن‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮاد ﺷﺪه اﻣﻨﯿﺖ ﻏﺬاﺋﯽ ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه ﻣﯽ اﻧﺪازد‪.‬‬ ‫ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﺮروی زﻧﺎن ﮐﻪ ﻧﺎﭼﺎرﻧﺪ در اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻧﺎاﻣﻦ ھﻢ ﭼﻨﺎن ﺷﮑﻢ اﻋﻀﺎی ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد‬‫را ﺳﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺸﻮرﺑﻪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ وارداﺗﯽ‪.‬‬‫ اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ و اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺎ ﻣﻌﻘﻮل از ﺟﻨﮕﻞ ھﺎ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی‬‫آن ﺑﺮای ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫‪ :3‬ﭼﮫﺎر ﻗﺪم ﺑﻪ دوزخ‪ :‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ درﻋﻤﻞ‬

‫‪1‬‬

‫در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ ﮐﻮﺷﯿﺪم ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺳﺎده و در ﻋﯿﺎن ﺣﺎل ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺟﺎﻣﻌﯽ از ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﻪ دﺳـﺖ ﺑـﺪھﻢ‬ ‫در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ‪ ،‬دﻧﺒﺎﻟﻪ ھﻤﺎن ﻣﺒﺎﺣﺚ را ﺧﻮاھﻢ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻢ ﺷﻮاھﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮی اراﯾﻪ ﻧﻤﺎﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻞ از آن اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﺷـﺎره ﺑﮕـﻮﯾﻢ و ﺑﮕـﺬرم ﮐـﻪ در ﭘـﯿﺶ ﮔﻔﺘـﺎری ﻛـﻪ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎل ﭘـﯿﺶ ﺑـﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋـﺔ‬ ‫»ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛـﺖ ‪ -‬اﺳـﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری در ﻋﻤـﻞ« ]ﻧـﺸﺮ آﮔـﻪ‪ ،‬ﺗﮫـﺮان‪[1380 ،‬‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻢ وﻋﺪه داده ﺑﻮدم ﻛﻪ اﮔﺮ ﻋﻤﺮی ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ دﯾﮕﺮی ﻛﻪ در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪة ﺗﺠﺮﺑﻪ ھـﺎی ﺑﯿـﺸﺘﺮی‬ ‫از اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺧﻮاھﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﺑـﺎ ﻣﻨﺘﮫـﺎی‬ ‫ﺻــﺪاﻗﺖ ﻣــﯽ ﮔــﻮﯾﻢ ﻛــﻪ در زﻣــﺎن ﻧﻮﺷــﺘﻦ آن ﭘــﯿﺶ ﮔﻔﺘــﺎر اﻣﯿــﺪوار ﺑــﻮدم ﻛــﻪ ﺑﺮداﺷــﺖ ﻣــﻦ از اﯾــﻦ‬ ‫اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻛﻪ آن را در ﻧﻮﺷﺘﻪ ای دﯾﮕﺮ زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ﺑﺮای ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﻏﻠﻂ اﻧﺪر‬ ‫ﻏﻠﻂ از آب درﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬و ﻣﻦ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ وﺳﺮور اﻋﻼم ﻛﻨﻢ‪:‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻤﮫﺎ‪ ،‬آﻗﺎﯾﺎن ‪ :‬ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮده ﺑﻮدم‪.‬‬ ‫دردﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺸﺪ ﺑﻠﻜﻪ اوﺿﺎع از آن ﭼـﻪ ﻛـﻪ ﮔﻤـﺎن ﻣـﯽ ﻛـﺮدم ﺑـﺴﯿﺎر‬ ‫ﺑﺪﺗﺮ و ھﺮاﺳﻨﺎك ﺗﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﻣﻌـﺮوف‪ ،‬آش آن ﻗـﺪر ﺷـﻮر ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣﺘـﯽ آﺷـﭙﺰ‬ ‫وﺳﺮآﺷﭙﺰ ھﻢ ﻓﮫﻤﯿﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺑﺤﺮان ﺑـﺪھﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ دﯾﮕـﺮ ﻣﻘﻮﻟـﻪ ای ﺗﻨﮫـﺎ اﻗﺘـﺼﺎدی ﯾـﺎ ﻣـﺎﻟﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺸﻜﻠﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺣﺘﯽ روان ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ در آﻣﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺴﺌﻠﻪ ﻓﻘـﺮو ﺑـﻪ‬ ‫واﻗﻊ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن آن دﯾﮕﺮ ﻣﻘﻮﻟـﻪ ای ﻧﯿـﺴﺖ ﻛـﻪ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔـﺘﻦ از آن در اﻧﺤـﺼﺎر ﻋﻨﺎﺻـﺮ رادﯾﻜـﺎل و‬ ‫ﭼﭗ اﻧﺪﯾﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺎرة ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎی اﺻﻠﯽ ﻣﺴﺌﻮل اﯾﻦ ﺧﺮاﺑﻜﺎری ﮔﺴﺘﺮدة اﻗﺘـﺼﺎدی‪ ،‬ﺻـﻨﺪوق‬ ‫ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻛﻨﻮن ﺻﺤﺒﺖ از ﺑﺮﭼﯿﺪن اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘـﻮل اﺳـﺖ‬ ‫و ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن داﻣﻨﺔ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ .‬دوﻟﺖ اﻣﺮﯾﻜﺎ درﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﻛﻪ ھﻤﯿﻦ ﯾﮑﯽ دو ﺳﺎل ﭘـﯿﺶ‬ ‫اﺗﺨﺎذ ﻛﺮده و ﻣﯿﺰان ﺗﻌﺮﻓﻪ را ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﻠﻢ وارداﺗﯽ ﺑـﻪ اﻣﺮﯾﻜـﺎ ‪ -‬ﺑـﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﺑـﺮ ﻓـﻮﻻد ﺑـﻪ ﻣﯿـﺰان ‪30‬‬ ‫درﺻﺪ ‪ -‬اﻓﺰاﯾﺶ داد‪ ،‬ﺗﯿﺮ ﺧﻼص را ﺑﻪ ﻣﻐﺰ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﻠﯿﻚ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ دﯾﮕﺮی – اﺳﺘﻌﻤﺎر ﭘﺴﺎﻣﺪرن ) ﻧﺸﺮ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺗﮫـﺮان‪،‬‬

‫‪ (1382‬ﺧـﺪﻣﺖ ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪان‬

‫اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑـﻪ واﻗـﻊ اﯾـﻦ رواﯾـﺖ را ﭘـﯽ ﮔﯿـﺮی ﮐـﺮد‪ .‬در ﺣـﺪ ﺧـﻮﯾﺶ‪ ،‬اﺳـﺘﻌﻤﺎر‬

‫‪13‬‬

‫ﭘﺴﺎﻣﺪرن ﻛﻮﺷﯿﺪ ﻣﺴﺌﻮﻻن را ﺑﺸﻨﺎﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺮآوردی از ﻣﯿﺰان ﺧﺴﺎرات اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﺑﺪھـﺪ‪.‬‬ ‫ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ ھﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﺑﻮد ﮐـﻪ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﺪ ﺑﯽ ﻗﺎﺑﻠﯿﺘﯽ اﯾﻦ ﯾﺎ آن ﺣﻜﻮﻣﺖ را ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺎﻛﺎﻣﯽ داﻧﺴﺖ‪ .‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ دراﯾﻦ ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺑﺤﺚ ﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺎر از رﯾﺸﻪ ﺧﺮاب اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﭘﺮده ﭘﻮﺷﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری و‬ ‫اﺟﺰای آن ‪ -‬درھﺮ ﭘﻮﺷﺸﯽ ﻛﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﻮد ‪ -‬ﻣﺠﻤﻮﻋـﺔ ﺑﮫـﻢ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ای ﺑـﺮای ﺳـﺎزﻣﺎن دادن ﻗﺘـﻞ‬ ‫ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪون وﻗﻔﻪ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺟﮫﺎن ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ اﻓﺖ و ﺧﯿﺰ ﻓﺮاوان‪ ،‬از ﺳﺎل ‪ 1368‬ﮐﻮﺷﺶ ﺷﺪ ﺗﺎ ھﻤـﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎ در اﯾـﺮان‬ ‫ھﻢ ﭘﯿﺎده ﺷﻮد وﻟﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه در دو ﺳﻪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ دراﯾﺮان ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺮت آﻣﻮز اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ اوﺻﺎف و ﺑﺎ ھﻤﺔ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ﺟﮫﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﺬرد ]آن ﭼﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﺎروا ﺟﮫﺎن ﺳﻮم ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷـﻮد[‪ 2‬ﺣﯿـﺮت آور اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ھﻤـﯿﻦ ﺟﮫـﺎن ﭘﯿﺮاﻣـﻮﻧﯽ از ﺟﻤﻠـﻪ در‬ ‫اﯾﺮان ﺧﻮدﻣﺎن ﻛﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ ھﻨﻮز ﻣﺪاﻓﻊ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ھﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه اش ﺑﺎ دوزخ ﺗﻨﮫـﺎ ﭼﮫـﺎر ﻗـﺪم ﻓﺎﺻـﻠﻪ دارد‪ .‬اﯾـﻦ دوزخ ﺑـﺮ ﺧـﻼف ﺑـﺎور دﯾـﻦ ﺑـﺎوران‪ ،‬آﺳـﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و درھﻤﯿﻦ ﻛﺮة ﺧﺎﻛﯽ ﺧﻮد را ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﺪ و ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ دوزﺧﯿﺎن زﻣﯿﻨﯽ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﯽ ﻛﺸﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻪ وﻋﺪه ھﺎ‪ ،‬ھﻢ ﭼﻨﺎن وﻋﺪة رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﻣﻮﻋﻮد اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺨﭽﺔ دردﻧﺎك ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازم ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺑﺎور ﻣﺪاﻓﻌﺎﻧﺶ در ﺟﮫﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻧﻪ‬ ‫ﯾﻚ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﯿﻮه ای ﻛﺎرﺳﺎز ﺑﺮای ﺑﺎزﺳﺘﺎﻧﯽ وام ھﺎی ﻧﯿﻢ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﺎﻧﻚ ھﺎی‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺒﺮت آﻣﻮز اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ﻛﺸﻮرھﺎی درﮔﯿﺮ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﻧﮕﺮﯾﺪ‪ ،‬آن وﻋﺪه ھﺎی واھﯽ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﮫﺸﺖ ﺑﻪ ﻛﻨﺎر‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺪھﯽ ھﻢ ﺑﺎ‬ ‫ھﻤﺔ ﻏﺎرﺗﯽ ﻛﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود ﺟﮫﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ھﻤﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ‪ ،‬ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﺴﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﭼﻪ ﻛﻪ در ‪ 15‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﺑﺪھﻜﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺪھﻜﺎری دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪھﯽ از یﺑﺨــﺶ ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ‪ -‬ﮐﺸﻮرھﺎی ﺑﺎ درآﻣﺪ ﭘﺎﺋﯿﻦ وﻣﺘﻮﺳﻂ‪ -‬ﮐﻪ‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 2000‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1900‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮد درﺳﺎل ‪ 2004‬ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از ‪ 2200‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪ و آن‬ ‫ﭼﻪ اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﺮای ﺑﮫﺮه اﯾﻦ ﺑﺪھﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ ‪ 9‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﻠﯿﻪ ﻛﻤﻚ ھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫از‬

‫ﻛﺸﻮرھﺎی ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﻏﺮﺑﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﺎرﺳﺎل ﭘﺲ از ﺳﯿﻞ ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺑﺮاﻧﺪازی‬

‫‪14‬‬

‫ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از ﻣﻮزاﻣﺒﯿﻚ را وﯾﺮان ﻛﺮد ﻣﺠﻤﻮع ﻛﻤﻚ ھﺎی درﯾﺎﻓﺘﯽ ‪ 40‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﺑﻮد در‬ ‫ﺣﺎﻟﯿﻜﻪ در ھﻤﺎن ﺳﺎل ﻣﻮزاﻣﺒﯿﻚ ‪ 70‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﺑﺮای ﺑﮫﺮه ﺑﺪھﯽ ھﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرھﺎی ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ‪ .3‬ﺣﺘﯽ در ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ اﺧﯿﺮ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﺎ ﻋﺸﻮه و ﻧﺎز ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد ﺑﻪ‬ ‫آرژاﻧﺘﯿﻦ ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد وام ﺑﺪھﺪ ﺑﻪ ﺷﺮط آن ﻛﻪ آرژاﻧﺘﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﻠﺒﻜﺎران ﺧﻮد ‪ 27‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﭙﺮدازد! ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ ﺣﺘﯽ ﯾﻚ ﺳﻨﺖ از اﯾﻦ ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ھﻢ ﺑﻪ آرژاﻧﺘﯿﻦ ﻧﺨﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬از ﺣﺴﺎب ﯾﻚ‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ در ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﻚ ھﺎی دﯾﮕﺮ در ھﻤﺎن ﻛﻼن ﺷﮫﺮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ ﺑﺪھﯽ‬ ‫آرژاﻧﺘﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﻧﺰاﻧﯿﺎ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬در ﻛﺸﻮری ﻛﻪ ‪ 50‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ اش ﺑﯽ‬ ‫ﺳﻮادﻧﺪ ‪ 50‬درﺻﺪ ﺑﻮدﺟﻪ اش ﺻﺮف ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﮫﺮه ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ‪ 4‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﻞ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫آﻣﻮزﺷﯽ ﻛﺸﻮر اﺳﺖ‪ .4‬در ﻋﺮﺻﻪ ھﺎی دﯾﮕﺮ ﺑﺮ ﺧﻼف وﻋﺪه ھﺎی دروﻏﯿﻦ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﻃﻠﺐ و‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮔﺮﯾﺰ اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی در ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬وﺿﻊ از آن ﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎھﻨﺠﺎرﺗﺮ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن آب آرژاﻧﺘﯿﻦ را ﺑﺎ ھﻤﯿﻦ وﻋﺪه ھﺎی دروﻏﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﻛﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﯾﻚ ﻛﻤﭙﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻧﺴﻮی ﺳﺎزﻣﺎن آب آرژاﻧﺘﯿﻦ را ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎزل ﺧﺮﯾﺪ و ﻃﻮﻟﯽ ﻧﻜﺸﯿﺪ ﻛﻪ ﺑﮫﺎی‬ ‫آب ‪ 400‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .5‬ﺑﺎری‪ ،‬در ‪ ،1989‬ﻛﻞ ﺑﺪھﯽ ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻚ ھﺎ و دوﻟﺖ‬ ‫ھﺎی ﻏﺮﺑﯽ ﻣﻌﺎدل ‪ 1125‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮد‪ .‬در ﻓﺎﺻﻠﺔ ‪ 1989‬ﺗﺎ ‪ 1998‬اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ‪ 1956‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر‬ ‫ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﺮده اﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﯿﺰان ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ در ‪ 1998‬ﻣﻌﺎدل‬ ‫‪ 1950‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .6‬و ﯾﺎ در ﻣﻮرد ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮزﯾﻞ‪ ،‬در ‪ 1980‬ﻛﻞ ﺑﺪھﯽ ﺑﺮزﯾﻞ ﻣﻌﺎدل ‪64‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮد در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 1980‬ﺗﺎ ‪ 1989‬ﺑﺮزﯾﻞ ‪ 148‬ﻣﯿﻠﯿﺎدر دﻻر ﺑﺮای اﯾﻦ ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﭘﺮداﺧﺖ وﻟﯽ‬ ‫ﻣﯿﺰان ﺑﺪھﯽ در ‪ 1989‬ھﻢ ﭼﻨﺎن ﻣﻌﺎدل ‪ 121‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻرﺑﻮد‪.7‬‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ .‬ﻓﻜﺮ ﺑﺪ ﻧﻜﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﺻﺤﺒﺖ از ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﯾـﺴﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺎ دﻗﺖ و ھﻮﺷﯿﺎری اﺟـﺰای آن ﺑﺮرﺳـﯽ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﺑـﺰار ﻣﻌﻠـﻮم و ﻣـﺸﺨﺺ و ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎ ﺑـﺮای‬ ‫واﺿﻌﯿﻦ آن روﺷﻦ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ اﺳـﺘﺎد ﺳـﻮزان ﺟـﻮرج‪» ،‬در اﯾـﻦ روﻧـﺪ رو ﺑـﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻧـﺎﺑﺮاﺑﺮی‬ ‫درآﻣﺪھﺎ ھﯿﭻ رﻣﺰ و رازی وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧـﺎﻃﺮ ﺗـﺪوﯾﻦ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ ﺗـﺎ در‬ ‫آﻣﺪ ﺑﯿـﺸﺘﺮی در اﺧﺘﯿـﺎر ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪان ﻗـﺮار ﺑﮕﯿـﺮد«‪ 8‬وﻟـﯽ وﻗﺘـﯽ ﺑـﻪ اراﯾـﻪ اﯾـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ھـﺎ ﺑـﻪ ﺟﮫـﺎن‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬دﻧﯿﺎ را دروغ و رﯾﺎ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫ﭘﯿﺶ زﻣﯿﻨﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن ھـﺎی ﻣـﺎﻟﯽ ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﺑـﺎ » اﺳـﺘﺮاﺗﮋی ﻣـﺴﺎﻋﺪت ﺑـﻪ‬ ‫ﻛﺸﻮر« از راه ﻣﯽ رﺳﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ادﻋﺎی ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﮋوھﺶ ھﺎﺋﯽ ﺑﺎﻟﯿﻨﯽ در ﺑـﺎرة‬ ‫ﻧﯿﺎزھﺎی ھﺮ ﻛﺸﻮر ﺧﺎص ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ادﻋﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻮاھﺪ ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﮫﺎن ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﯾﻦ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭘﮋوھﺶ وﯾﮋه ای اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮای ھﻤﺔ ﻛﺸﻮرھﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬ ‫از ﺗﺎرﯾﺦ و اﻗﺘﺼﺎد و ﻓﺮھﻨﮓ و اﻧﺪازه وﺟﻤﻌﯿﺖ و ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺮ از ھﻤﯿﻦ ﭼﮫﺎر ﻗـﺪم ﺑـﻪ دوزخ در ﻣـﯽ‬ ‫آورد؟‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺷﻮروی ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ آرژاﻧﺘﯿﻦ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاھـﺪ ھﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑﺎﺷـﺪ ﯾـﺎ ﻣﻐﻮﻟـﺴﺘﺎن‪ .‬دراﯾـﻦ‬ ‫ﻣﻘﻄﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻗﺮارداد ﺗﻌﺪﯾﻞ « ﺑﻪ وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻛﺸﻮر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻪ در ﺣـﺮف‬ ‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻣﻀﺎء ﻧﻜﻨﺪ‪ 9‬وﻟﯽ در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺟﺎی ﮔﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن ھـﺎی ﭘﺮﻗـﺪرت‬ ‫و ﻏﯿﺮ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎی وام ﯾﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪت ھﺎی دﯾﮕﺮ ﺟﻮاب ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﺪادﻧﺪ و ﯾﺎ ﺣﺘـﯽ ﻛـﺸﻮرھﺎی‬ ‫»ﺧﺎﻃﯽ « را در ﻟﯿﺴﺖ ﺳـﯿﺎه ﺑﮕﺬارﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﻣـﺎرﻛﺲ‪» ،‬آﻗﺎﯾـﺎن‪ :‬ﺗﺠـﺎرت‪ ،‬ﺗﺠـﺎرت اﺳـﺖ« ﺟـﺎی‬ ‫ﺷﻮﺧﯽ ﻛﺮدن ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺪم اول‪ :‬ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن اﻣﻮال دوﻟﺘـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳـﺘﻤﺪاراﻧﯽ ﻛـﻪ ﻃـﺮف ﻗـﺮارداد ﺗﻌـﺪﯾﻞ اﻧـﺪ ﺑـﺮ‬ ‫اﻣﻮال دوﻟﺘﯽ ھﻢ ﭼﻮن اﻣﻮاﻟﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺮده ﭼﻮب ﺣﺮاج ﻣـﯽ زﻧﻨـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻗـﺪم اول‪ ،‬ھـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ ﻛـﻪ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮوش ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬از ﺻـﻨﺎﯾﻊ ﻣـﺎدر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺗـﺎ ﺻـﻨﺎﯾﻊ ﻧـﻮزاد‪ .‬آب و ﺑـﺮق و ﺗﻠﻔـﻦ و ﺣﺘـﯽ‬ ‫ﺑﮫﺪاﺷﺖ و آﻣﻮزش‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ھﺪف از اﯾﻦ ﺣﺮاج‪ ،‬ﻛﺴﺐ درآﻣﺪ ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ادﻋﺎ ﺧﺬف ﻛـﺴﺮی ﺑﻮدﺣـﻪ‬ ‫دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻤﻞ اﻣﺎ‪ ،‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺳﻮدآور ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﯽ روﻧـﺪ و ﺷـﺎﺧﻪ ھـﺎی زﯾـﺎن ده اﻗﺘـﺼﺎد وﺑـﺎل‬ ‫ﮔﺮدن دوﻟﺘﯽ ﻛـﻪ درآﻣـﺪ ﻛﻤﺘـﺮی دارد‪ ،‬ﺑـﺎﻗﯽ ﻣـﯽ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠـﻪ اﯾـﻦ ﻛـﻪ‪ ،‬ﻛـﺴﺮی ﺑﻮدﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺟـﺎی‬ ‫ﻛﺎھﺶ‪ ،‬در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﯾﻜﯽ از ﺷﮕﺮدھﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﯿﺶ از ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﺳـﺎزی‬ ‫در ﭘﻮﺷﺶ ھﺎی ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه ی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻗﯿﻤﺖ ﺧﺪﻣﺎت و ﻛﺎﻻھﺎی اراﯾﻪ ﺷﺪه از ﺳـﻮی اﯾـﻦ ﻣﻮﺳـﺴﺎت‬ ‫را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ دھﻨﺪ ﺗﺎ ﻟﻘﻤﺔ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن زﯾﺮ زﺑﺎن ﺧﺮﯾﺪاران داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﻣـﺰه ﻛﻨـﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ دوﻟﺖ ھﺎ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮﯾﺪاران ﺧـﺼﻮﺻﯽ از راه رﺳـﯿﺪه اﯾـﻦ ﻛـﺎر را ﺧﻮاھﻨـﺪ ﻛـﺮد‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ز ھﺮ ﻃﺮف ﻛﻪ ﺷﻮد ﻛﺸﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮد ﺧﺮﯾﺪاران ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺧﺮﯾـﺪاران‬ ‫ﺗﺎزه ھﺮ ﭼﻪ را ﻛﻪ ﻧﻘﺪ ﺷﺪﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺪ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺮﺧﻼف وﻋﺪه‪ ،‬ﺗـﻮان ﺗﻮﻟﯿـﺪی اﻗﺘـﺼﺎد ﺑـﻪ ﺟـﺎی‬

‫‪16‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻛﺎھﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺣﺮف ﻣﺮا ﻗﺒﻮل ﻧﻜﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺪول زﯾﺮ ﻛﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﭼﻨﺪ ﻛﺸﻮر در ﺣﺎل ﺗﻌـﺪﯾﻞ‬ ‫را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ در ﻓﺎﺻﻠﺔ ‪1989-94‬‬

‫‪10‬‬

‫آﻟﺒﺎﻧﯽ‬

‫‪- 35‬‬

‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن‬

‫‪-65‬‬

‫ﻣﻮﻟﺪووا‬

‫‪- 50‬‬

‫ﺗﺮﻛﻤﻨﺴﺘﺎن‬

‫‪-21‬‬

‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‬

‫‪- 33‬‬

‫ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن‬

‫‪-74‬‬

‫ﻟﮫﺴﺘﺎن‬

‫‪- 12‬‬

‫اوﻛﺮاﯾﻦ‬

‫‪-44‬‬

‫ﺑﻼروس‬

‫‪- 31‬‬

‫ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‬

‫‪-18‬‬

‫روﻣﺎﻧﯽ‬

‫‪- 31‬‬

‫ازﺑﻜﺴﺘﺎن‬

‫‪-40‬‬

‫ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن‬

‫‪- 31‬‬

‫ﻗﺰاﻗﺴﺘﺎن‬

‫‪-32‬‬

‫روﺳﯿﻪ‬

‫‪- 44‬‬

‫ﺗﺎﺟﯿﻜﺴﺘﺎن‬

‫‪-63‬‬

‫ﻛﺮوواﺳﯽ‬

‫‪- 24‬‬

‫ﻗﺮﻗﯿﺰﺳﺘﺎن‬

‫‪-40‬‬

‫اﺳﻠﻮاﻛﯽ‬

‫‪- 25‬‬

‫ﻟﯿﺘﻮﻧﯽ‬

‫‪-55‬‬

‫ﺟﻤﮫﻮری ﭼﻚ‬

‫‪- 21‬‬

‫ﻟﺘﻮﯾﺎ‬

‫‪-45‬‬

‫اﺳﻠﻮوﯾﻨﯿﺎ‬

‫‪- 14‬‬

‫اﺳﺘﻮﻧﯽ‬

‫‪-32‬‬

‫ﻗﺪم دوم‪ :‬رھﺎ ﺳﺎزی ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻋﺪه اﻣﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻛـﺎر ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ از ﻣـﺪاﺧﻼت‬ ‫ﻣﻀﺮ دوﻟﺖ رھﺎ ﺷﺪه ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻛﻪ ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اش از اﯾﻦ ﻣﺪاﺧﻼت رھﺎ ﺑﺎﺷﺪ رﻓـﺖ و آﻣـﺪ ﻣـﯽ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎ ﯾﺎ ﺑﺎ ﺳﺎده اﻧﮕﺎری روﺑﺮو ھﺴﺘﯿﻢ و ﯾﺎ ﺑـﺎ ﻛﻼﺷـﯽ ﻋﻘﯿـﺪﺗﯽ و اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﻚ‪ ،‬ﭼـﻮن آن ﭼـﻪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ را ﻣﯽ رﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﮔـﺎﻧﮕﯽ ﻗـﺪرت‪ ،‬ﺑـﯽ ﺛﺒـﺎﺗﯽ ﺳﯿﺎﺳـﯽ و ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﭘـﺮدازی ﻧﺎﻣـﺸﺨﺺ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﻋﺪم اﻣﻨﯿﺖ ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺮﯾﺰی و ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺘﯿﺰی اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ وﺟـﻮه اﺻـﻠﯽ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺎﻓﯽ ﻣﺒﺬول ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﺗﻨﮫﺎ از ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠـﻪ ھﻤـﺎﻧﻄﻮر ﻛـﻪ‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﺔ ﺑﺴﯿﺎری از ﻛﺸﻮرھﺎ ﻧـﺸﺎن ﻣـﯽ دھـﺪ‪ ،‬اﻓـﺴﻮس‪ ،‬ﺗﻨﮫـﺎ رﻓـﺘﻦ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ اﺳـﺖ و اﯾـﻦ رﻓـﺘﻦ‪،‬‬ ‫آﻣﺪﻧﯽ در ﭘﯽ ﻧﺪارد ] ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮزﯾﻞ و اﻧﺪوﻧﺰی ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ[‪ .‬ﻣﻜﺰﯾﻚ ھﻢ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺧﻮﺑﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳـﺎس‬ ‫آﻣﺎرھﺎی رﺳـﻤﯽ ﺑﺎﻧـﻚ ﻣﺮﻛـﺰی اﻣﺮﯾﻜـﺎ در ﻃـﻮل ‪ 1994‬ﺗـﺎ ‪ 1996‬ودﯾﻌـﺔ ﻣﻜﺰﯾﻜـﯽ ھـﺎ در ﺑﺎﻧـﻚ ھـﺎی‬ ‫اﻣﺮﯾﻜﺎﺋﯽ از ‪ 12.2‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻪ ‪ 26.3‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪ‪ .‬ودﯾﻌﻪ ای ﻛﻪ ﻣﻜﺰﯾﻜـﯽ ھـﺎ در ‪ 7‬ﻣـﺎه اول‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1996‬در ﺑﺎﻧﻜﮫﺎی اﻣﺮﯾﻜﺎﺋﯽ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ﯾﻚ ﺳﻮم ﻛﻞ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ در ﻣﻜﺰﯾـﻚ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل درس ﻧﺎﻣـﻪ ھـﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی‬

‫ﺷﺎن را ﺑﺎز ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﺴﺨﺔ ﻛﺘﺎﺑﯽ ﺷﺎن را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧـﺮخ ﺑﮫـﺮه اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑـﺪ ﺗـﺎ‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﺟﻠﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ھﺎ ﺑﺸﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪ -‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ در ﻣﻜﺰﯾـﻚ ﻧـﺮخ ﺑﮫـﺮه را‬

‫‪17‬‬

‫ﺑﯿﻦ ‪ 35‬ﺗﺎ ‪ 75‬درﺻﺪ در ﺳﺎل اﻓﺰاﯾﺶ دادﻧﺪ‪ -12‬وﻟﯽ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻧﺮخ ﺑﮫﺮه ﺑﺨﺶ ﻣﺴﻜﻦ را ﻣﻨﮫﺪم ﻛـﺮده‬ ‫‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻘﻮط ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﻛﻪ در ﻣﯿﺰان ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری در اﯾﻦ اﻗﺘﺼﺎد ھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻌﺪﯾﻞ‬ ‫اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﺟﻠﺐ ﻛﻨﻢ‪ .‬آدم ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻣﺴﺎﯾﻞ اﻗﺘـﺼﺎدی ﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺑﺪاﻧـﺪ وﻗﺘـﯽ‬ ‫ﻣﯿﺰان ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری در ﯾﮏ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﺳﻘﻮط ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﭼﻪ ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ!‬

‫درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻣﯿﺰان ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری در اﻗﺘﺼﺎد در ﻓﺎﺻﻠﺔ ‪1989-94‬‬

‫‪13‬‬

‫آﻟﺒﺎﻧﯽ‬

‫‪-24‬‬

‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن‬

‫‪- 91‬‬

‫ﻣﻮﻟﺪووا‬

‫‪- 90‬‬

‫ﺗﺮﻛﻤﻨﺴﺘﺎن‬

‫‪na‬‬

‫آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‬

‫‪-35‬‬

‫ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن‬

‫‪na‬‬

‫ﻟﮫﺴﺘﺎن‬

‫‪- 57‬‬

‫اوﻛﺮاﯾﻦ‬

‫‪- 88‬‬

‫ﺑﻼروس‬

‫‪-6‬‬

‫ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‬

‫‪- 35‬‬

‫روﻣﺎﻧﯽ‬

‫‪- 38‬‬

‫ازﺑﻜﺴﺘﺎن‬

‫‪- 42‬‬

‫ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن‬

‫‪-55‬‬

‫ﻗﺰاﻗﺴﺘﺎن‬

‫‪- 34‬‬

‫روﺳﯿﻪ‬

‫‪- 54‬‬

‫ﻛﺮوواﺳﯽ‬

‫‪-25‬‬

‫ﻗﺮﻗﯿﺰﺳﺘﺎن‬

‫‪na‬‬

‫اﺳﻠﻮاﻛﯽ‬

‫‪- 47‬‬

‫ﺟﻤﮫﻮری ﭼﻚ‬

‫‪-21‬‬

‫ﻟﺘﻮﯾﺎ‬

‫‪- 76‬‬

‫اﺳﻠﻮوﯾﻨﯿﺎ‬

‫‪- 12‬‬

‫اﺳﺘﻮﻧﯽ‬

‫‪-47‬‬

‫ﻟﯿﺘﻮﻧﯽ‬

‫‪- 74‬‬

‫ﺗﺎﺟﯿﻜﺴﺘﺎن‬

‫‪na‬‬

‫ﻗﺪم ﺳﻮم‪ :‬ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ از ﻗﯿﻤﺖ ھﺎﺳﺖ ﻛﻪ در ﺗﺤﺖ ﻋﻨﺎوﯾﺘﯽ ﺑﺸﺪت ﻓﺮﯾﯿﻜﺎراﻧﻪ و ﻓﺮﯾﺒﻨـﺪه ﭼـﻮن‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺎزار‪ ،‬ﺷﻔﺎھﯿﺖ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ و ﻣﯿﺪان دادن ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﺑـﺮای ﺗﻌﯿـﯿﻦ » ﻗﯿﻤـﺖ واﻗﻌـﯽ «‬ ‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﯽ ﭘﺮده ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ھﻤﺔ اﯾﻦ ادﻋﺎھﺎی واھﯽ ﺑﻪ واﻗﻊ ﺗﺮﻓﻨﺪی ﺑـﺮای اﻓـﺰودن‬ ‫ﺑﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ‪ ،‬آب‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬روﻏﻦ‪ ،‬و ﺑﻨﺰﯾﻦ و ھﺰار و ﯾﻚ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻗﺪم ﭼﮫﺎرم‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﻗﺪم ﺳﻪ وﻧﯿﻢ ھﻢ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔـﺖ‪ .‬وﻗﺘـﯽ ﻗﯿﻤـﺖ ھـﺎ "‬ ‫دﻻری" ﻣﯽ ﺷﻮد و درآﻣﺪھﺎ ﺑﻪ ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠـﺔ اﺟﺘﻨـﺎب ﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ اﯾـﻦ ﮔـﺴﯿﺨﺘﮕﯽ‬ ‫ﻋﻤﺪی » ﺷﻮرش ھـﺎی ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری « اﺳـﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺷـﻮرش ھـﺎی ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﭼﯿـﺰی ﺑـﻪ ﻏﯿـﺮ از‬ ‫ﺗﻈﺎھﺮات اﻋﺘﺮاﺿﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺮاﺑﻜﺎری اﻗﺘﺼﺎدی در راﺳـﺘﺎی رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ دوزخ ﻧﯿـﺴﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﺎﻧـﻚ و‬ ‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ﭘﺎﺳﺦ داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫ﻗﺪم ﺳﻪ و ﻧﯿﻢ ‪ :‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪.‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ اﻣﺎ ﻛﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻏﺮﺑﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ھﺎ اﺷﺎره ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬آن‬ ‫را ﻧﺘﯿﺠﻪ ی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آﻧﺎرﺷﯿﺴﺖ ھﺎ و داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن » اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ « و » ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ « ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﮕـﺎر‬ ‫ﺑﺮای ﺧﺎﻟﯽ ﻧﺒﻮدن ﻋﺮﯾﻀﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎ دﺳـﺖ ﻣـﯽ زﻧﻨـﺪ‪ .‬وﻟـﯽ ﺧـﻮاھﯿﻢ دﯾـﺪ ﻛـﻪ اﯾـﻦ ﺗـﺼﻮﯾﺮ‬ ‫ﺑﺮواﻗﻌﯿﺖ آن ﭼﻪ در ﺟﮫﺎن و ﺑﺨﺼﻮص در ﺟﮫﺎﻧﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻣﯽ ﮔـﺬرد ﻣﻨﻄﺒـﻖ ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬واﻗﻌﯿـﺖ اﯾـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن اﺻﻠﯽ اش ﻓﻘﺮا‪ ،‬ﻛﻮدﻛﺎن و زﻧـﺎن در دﻧﯿـﺎی ﭘﯿﺮاﻣـﻮﻧﯽ‬ ‫اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎر روزاﻓﺰوﻧﯽ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن ﺑﺴﯿﺞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷـﺮﻛﺖ ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن اﺻـﻠﯽ ﺷـﻮرش ھـﺎی‬ ‫ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﻣﻌﻠﻤﺎن‪ ،‬ﻛﺎرﻣﻨﺪان دوﻟﺖ‪ ،‬دھﻘﺎﻧﺎن‪ ،‬ﻛـﺸﯿﺶ ھـﺎ‪ ،‬داﻧـﺸﺠﻮﯾﺎن‪ ،‬اﻃﺒـﺎء‪ ،‬رھﺒـﺮان و‬ ‫ﻓﻌﺎﻻن ﻧﮫﻀﺖ ھﺎی ﻛﺎرﮔﺮی و ﮔﺮوه ھﺎی زﻧﺎن‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺮﻛﺖ در اﯾﻦ ﺷﻮرش ھﺎ از دوﻟﺖ‬ ‫ھﺎی ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻛـﻪ اﺟـﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ھـﺎی ﺗﺤﻤﯿﻠـﯽ ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﻛـﻪ ھﻤـﻪ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ ﺷﻮرش ھﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان ﺻـﻨﺪوق و ﺑﺎﻧـﻚ ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﻗـﺮار‬ ‫ﻧﮕﺮﻓﺖ ] و ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد[ و ﺣﺘﯽ در ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت رﺳـﻤﯽ ﻧﯿـﺰ آن ﮔﻮﻧـﻪ ﻛـﻪ ﺳـﺰاوار ﺑـﻮد ﻣـﻨﻌﻜﺲ ﻧـﺸﺪ‪،‬‬ ‫وﻟﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان اﯾﻦ ﻧﮫﺎدھﺎ از ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﻮرش ھـﺎ ﻏﻔﻠـﺖ ﻧﻜـﺮده اﻧـﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺟﻠﺴﻪ ی ﺳﺎﻻﻧﻪ ‪ 1999‬اﻣﻜﺎﻧﺎت ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری‪ ]14‬ﯾـﺎ ‪ [ ESAF‬ﻛـﻪ ﻣـﺴﺌﻮل وام‬ ‫دھﯽ ﺑﻪ ‪ 80‬ﻛﺸﻮر ﺟﮫﺎن اﺳﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎم ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺪون اﯾﻦ ﻛﻪ ﻣﻀﻤﻮﻧﺶ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻣﻜﺎﻧـﺎت‬ ‫رﺷﺪ و ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻓﻘﺮ‪ [PRGF]15‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎم داده ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺮار ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺪ ﻛـﻪ اﺳـﺘﺮاﺗﮋی ﻛﺎﺳـﺘﻦ از‬ ‫ﻓﻘﺮ در ﻣﺸﺎوره ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﻣﺪﻧﯽ ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮﺧﻼف وﻋﺪه ھـﺎ‪ ،‬ﺷـﻮاھﺪ ﺗـﺎ ﻛﻨـﻮﻧﯽ ﻧـﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽ دھﺪ ﻛﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ‪ PRGF‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﻮﺑﻪ ﻣﻮ ھﻤﺎن ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل اﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻧﺎم دﯾﮕﺮی ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻛﺎﺳـﺘﻦ از ﻓﻘـﺮ ﻧﯿـﺰ ﭼﯿـﺰی ﺑـﻪ ﻏﯿـﺮ از ھﻤـﺎن اﺳـﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻌـﺪﯾﻞ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻧﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫وﻟﯽ ﻣﻨﻄﻖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ھﻤﺎﻧﻨـﺪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ وام‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﺪون ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻏﯿﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ‬ ‫و ھﻨﻮز‪ ،‬ھﻢ ﭼﻨﺎن دﺳﺘﺮﺳﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺎﺋﯿﺪﯾـﻪ ﺻـﻨﺪوق ﻧﯿﺎزﻣﻨـﺪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺪون ﭘﺬﯾﺮش اﻧﺠﺎم رﻓﺮﻣﮫﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺎﺋﯿﺪﯾﻪ ای ﺻﺎدر ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﺮاد اﺻﻠﯽ ﺑـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬

‫‪19‬‬

‫ی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری و ﺗﺤﻤﯿﻞ اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی از ﺳﻮی ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺻﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل اﯾـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ از دوﻟﺖ ھﺎ اﯾﻦ اﻣﻜﺎن را ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎص ﺧﻮﯾﺶ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬ ‫ﭘﺮدازی ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯿـﺴﺖ ﻛـﻪ دوﻟـﺖ ھـﺎ ھـﻢ ﭼﻨـﺎن در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣـﺮدم ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اراﯾـﻪ ﺧـﺪﻣﺎت‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ دارﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮاﺳﺎس رھﻨﻤﻮد ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل و ﺑﺎﻧـﻚ ﺟﮫـﺎﻧﯽ‪ ،‬و در ﭘـﯽ‬ ‫آﻣﺪ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ و ﯾﺎ ﺿﺮورت ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﮫﺮه ی ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﻛﻪ روﻧﺪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﻨـﺪه داﺷـﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﻋﮫﺪه اﯾﻦ ﻛﺎر ﺑﺮ ﻧﻤﯽ آﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺪﯾﮫﯽ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﺟـﺮای اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎ در ﻛـﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﻜﯽ از ﻣﺼﺎﺋﺐ ﻋﻤﺪه ی اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣـﺸﺮوﻋﯿﺖ ﻧﺪاﺷـﺘﻦ دوﻟـﺖ ھـﺎ ‪ -‬داﻣـﻦ‬ ‫ﻣﯽ زﻧﺪ و آن را ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻣـﯽ ﻛﻨـﺪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ دوﻟـﺖ ھـﺎ ﻧﻤـﯽ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ در راﺳـﺘﺎی ﻣﻨـﺎﻓﻊ اﻛﺜﺮﯾـﺖ ﻣـﺮدم‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازی ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻛﻪ ﺧﺼﻠﺖ ﻋﻤﯿﻘﺎ ﺿﺪ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ اﯾـﻦ اﺳـﺘﺮاﺗﮋی اﻣﻜـﺎن ھـﺮ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ و دﯾﺎﻟﻮﮔﯽ را ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ ﺑـﺮد‪ ،‬در آن ﺻـﻮرت‪ ،‬ﺑـﺮای ﺷـﮫﺮوﻧﺪان ﺑـﻪ ﻏﯿـﺮ از ﺷـﻮرش‪،‬‬ ‫ﺑﺪﯾﻞ دﯾﮕﺮی ﺑـﺎﻗﯽ ﻧﻤـﯽ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮای اﯾـﻦ ﻛـﻪ اﯾـﻦ ﻧﻜﺘـﻪ در ﭼـﺎرﭼﻮب ﺗـﺎرﯾﺨﯽ وﺟﻐﺮاﻓﯿـﺎﺋﯽ ﺧـﻮد‬ ‫ﻗﺮارﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮاردی از اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻘﺎوﻣﺖ ھﺎ اﺷﺎره ﻣﯽ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻛﻪ اﯾﻦ ﻟﯿﺴﺖ و ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت‬ ‫آﻣﺪه ﻛﺎﻣﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪.16‬‬ ‫ اﻟﺠﺰاﯾﺮ‪ :‬اﻛﺘﺒﺮ ‪1988‬‬‫ﺑﯿﺶ از ‪ 200‬ﺗﻦ از ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻛﻪ ﺑﺮﻋﻠﯿﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤـﺖ ھـﺎ وﺑﯿﻜـﺎری ﻧﺎﺷـﯽ از ﺑﺮﻧﺎﻣـ ﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎری دﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض زده ﺑﻮدﻧﺪﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﯿﻦ ‪ :‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ -‬ژوﺋﻦ ‪1989‬‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﻛﻮﺗﻮﻧﻮ }‪[Cotonou‬دﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب زده‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه را ﺑﺮای ‪ 6‬ﻣﺎه ﻓﻠـﺞ ﻛﺮدﻧـﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﺖ اﻋﺘﺼﺎب و ﺗﻈﺎھﺮات ﻋﺪم ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﻤﻚ ھﺰﯾﻨـﻪ ھـﺎی داﻧـﺸﮕﺎھﯽ ﺑـﺮای ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﻣـﺎه و ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ‬ ‫دوﻟﺖ ﺑﺮای ﻗﻄﻊ ﻛﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﻛﻤﻚ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎ در ‪ 1989‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﯽ از اﺻﻼﺣﺎت ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻌﻠﻤﺎن در آورﯾﻞ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب زده ﺧﻮاھﺎن ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻘﻮق ﻋﻘـﺐ ﻣﺎﻧـﺪه ﺧـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺮای ‪4‬‬ ‫ﻣﺎه ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﯾﻦ ﺷﺪﻧﺪﺗﺎ دوﻟﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑﺨـﺸﯽ از‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺣﻘﻮق ﺷـﺎن را ﺑـﻪ ﻧـﺼﻒ ﺗﻘﻠﯿـﻞ دھـﺪ‪،‬از اﯾـﻦ ﻛـﺎر‬ ‫ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺪون ﻗﯿﺪ و ﺷﺮط ھﻤـﺔ ﻣﻌﻠﻤـﺎن‪ ،‬داﻧـﺶ آﻣـﻮزان و داﻧـﺸﺠﻮﯾﺎن زﻧـﺪاﻧﯽ را آزادﻛـﺮده‪،‬‬ ‫‪ 401‬ﻣﻌﻠﻢ را ﻛﻪ در ﭘﯽ اﻋﺘﺼﺎب ﻣﺎرچ از ﻛﺎر اﺧﺮاج ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻐﻞ ﺳﺎﺑﻘﺸﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫ﺑﻮﻟﯿﻮی‪ :‬ﻣﺎرچ ‪1985‬‬ ‫اﺗﺤﺎدﯾﻪ ھﺎی ﻛﺎرﮔﺮی اﻋﺘﺼﺎب ﺳﺮاﺳﺮی ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ ﻛـﻪ از ﺳـﻮی ﺑـﺴﯿﺎری از ﻛـﺎرﮔﺮان ﻛـﺸﺎورزی‬ ‫ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻋﺘﺼﺎب اﯾﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺑﺨـﺸﯽ از رﻓـﺮم ھـﺎی ﺗﻌـﺪﯾﻞ‪،‬‬ ‫ﻗﯿﻤــﺖ ﻣــﻮاد ﻏــﺬاﺋﯽ و ﻧﻔــﺖ را ﺑــﻪ ﻣﻘــﺪار ﺑــﺴﯿﺎرزﯾﺎدی اﻓــﺰاﯾﺶ داده ﺑــﻮد‪ .‬ارﺗــﺶ و ﻧﯿﺮوھــﺎی ﺿــﺪ‬ ‫ﺷﻮرﺷﯽ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺗﺤ ﺎدﯾﻪ ھﺎی ﻛﺎرﮔﺮی ﭘﯿﺸﻨﮫﺎددوﻟﺖ را ﺑﺮای اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣﺰدھـﺎ و اﻓـﺰاﯾﺶ‬ ‫ﻣﯿﺰان ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از ‪ 4‬ﺑﺮاﺑﺮﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻈﺎھﺮات و درﮔﯿﺮی ھﺎ وﻟﯽ دوﻟـﺖ ﺑـﻪ اﺟـﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ھـﺎی ﺗﻌـﺪﯾﻞ اداﻣـﻪ داد‪ .‬در ﺳـﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬ ‫‪ ،1998‬ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺑﻮﻟﯿﻮی ‪ 138‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر وام اﻋﻄﺎ ﺷﺪ ﺗﺎ »ﺑﻘﯿﻪ ﺷـﺮﻛﺖ ھـﺎی دوﻟﺘـﯽ را ﺑـﻪ ﺑﺨـﺶ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﻧﻤﺎﯾﺪ« و اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮوش ﺳـﺎزﻣﺎن آب ھـﻢ ﻣـﯽ ﺷـﺪ‪ .‬در‬ ‫ﻓﻮرﯾﻪ ‪ ،2000‬ﺻﻨﺪوق ﯾﻚ وام دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 46.1‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر در اﺧﺘﯿﺎر دوﻟﺖ ﮔﺬاﺷـﺖ‪ .‬ﻧﻈـﺮ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﻛﻪ ﻣﯿﺰان ﺑﺪھﯽ ﺑﻮﻟﯿﻮی ﺑﻪ ﺣﺪی رﺳﯿﺪه ﺑـﻮد ﻛـﻪ دﯾﮕـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﺑﺎزﭘﺮداﺧـﺖ ﻧﺒـﻮد و ﺑﻮﻟﯿـﻮی در ﻟﯿـﺴﺖ‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿﺮ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺪھﻜﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬در ﺗﺤﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﻤﻚ ﺑـﻪ ﻛـﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿـﺮ ﺑـﻪ ﺷـﺪت‬ ‫ﺑﺪھﻜﺎر ]‪ [HIPC‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ واﻣﮫﺎ‪ 1.3 ،‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر ﻧﯿـﺰ ﻛﻤـﻚ ھـﺎی دﯾﮕـﺮ در اﺧﺘﯿـﺎر ﺑﻮﻟﯿـﻮی ﻗـﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺷﺮط آﻧﻜﻪ » ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ھـﺎی ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری را اداﻣـﻪ دھـﺪ «‪ .‬در دﺳـﺎﻣﺒﺮ ‪ 1999‬و ژاﻧﻮﯾـ ﻪ‬ ‫‪ 2000‬ﻛﻪ ﻣﺪت زﯾﺎدی از ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن ﺳﺎزﻣﺎن آب ﻧﻤﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﮫﺎی آب در ﺷﮫﺮ ﻛﻮﭼﺎﺑﺎﻣﺒﺎ ﻛـﻪ‬ ‫ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺷﮫﺮ ﺑﺰرگ ﺑﻮﻟﯿﻮی اﺳﺖ‪ 200 ،‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻈـﺎھﺮات اﻋﺘﺮاﺿـﯽ ﮔـﺴﺘﺮده‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪ .‬وﺿﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑـﻪ ﺣـﺎﻟﺘﯽ درآﻣـﺪ ﻛـﻪ ﻣﺘﻮﺳـﻂ ھﺰﯾﻨـﻪ ی آب ﻣﻌـﺎدل ‪ 22‬درﺻـﺪ درآﻣـﺪ‬ ‫ﻣﺎھﯿﺎﻧﻪ ﻣﺮدان و ﯾﺎ ‪27‬درﺻﺪ درآﻣﺪ ﻣﺎھﯿﺎﻧـﻪ زﻧـﺎن ﻛﺎرﮔﺮﺷـﺪ‪ .‬در ژاﻧﻮﯾـﻪ ‪ 2000‬ﺗﻈـﺎھﺮات ﮔـﺴﺘﺮده در‬ ‫اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﮫﺎی آب ﺑﺮای ‪ 4‬روز ﺷﮫﺮ را ﻛﺎﻣﻼﺗﻌﻄﯿﻞ ﻛﺮد ودر ﭘـﯽ آﻣـﺪ آن‪ ،‬دوﻟـﺖ وﻋـﺪه داد‬ ‫ﻛﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ آب را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﻋـﯿﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬در ﻓﻮرﯾـﻪ ‪ 2000‬روﺷـﻦ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑﺨـﺎﻃﺮ‬ ‫ﺗﻌﮫﺪاﺗﯽ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﻋـﺪه وﻓـﺎ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺗﻈﺎھﺮاﺗﯽ ﻛﻪ درﮔﺮﻓـﺖ‪ 175 ،‬ﻧﻔـﺰ زﺧﻤـﯽ ﺷـﺪﻧﺪ و ‪ 2‬ﻧﻔـﺮ‪ ،‬ﺑﯿﻨـﺎﺋﯽ ﺧـﻮد را از دﺳـﺖ دادﻧـﺪ‪.‬‬ ‫دوﻟﺖ ﯾﻚ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ وﻋﺪه داد ﻛﻪ ﺟﻠﻮی اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﮫـﺎی آب را ﺣـﺪاﻗﻞ ﺗـﺎ ﻧـﻮاﻣﺒﺮ ‪ 2000‬ﺑﮕﯿـﺮد‪ .‬در آورﯾـﻞ‬ ‫‪ ،2000‬ﺑﮫﺎی آب ھﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿﺮی ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮﺷﮫﺮﻧﺸﯿﻨﺎن‪ ،‬ﺑﺮای اوﻟـﯿﻦ ﺑـﺎر‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ‪ 1000‬ﺗـﻦ‬ ‫از دھﻘﺎﻧـﺎن ﻧﯿــﺰ در اﻋﺘــﺮاض ﺑـﻪ ﺧــﺼﻮﺻﯽ ﻛــﺮدن آب در ﻣﻨــﺎﻃﻖ روﺳـﺘﺎﺋﯽ ﺑــﻪ ﺗﻈــﺎھﺮات ﭘﯿﻮﺳــﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺷﮫﺮ اﯾﺠﺎد راه ﺑﻨﺪان ﻛﺮدﻧﺪ و ﻛﺎر ﺑﻪ ﺧـﺸﻮﻧﺖ و درﮔﯿـﺮی ﻛـﺸﯿﺪه ﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﺷﮫﺮداری از ﺳﻮی ﺗﻈﺎھﺮ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﺷﻐﺎل ﺷﺪ‪ .‬ھﻮﮔﻮ ﺑـﺎﻧﺰر رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﮫـﻮر ﺑﻮﻟﯿـﻮی‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن‪ ،‬در ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ اوﺿﺎع‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده اﻋﻼم ﻛﺮد و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪.‬‬ ‫رھﺒﺮان ﺷﻮرﺷﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎی اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻠﻮﻟﻪ ھﺎی ﭘﻼﺳﺘﯿﻜﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﯿﺮوھﺎی ﭘﻠـﯿﺲ‬ ‫ﮔﻠﻮﻟﻪ ھﺎی واﻗﻌﯽ داده ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﯾﻚ ﮔﺰارش‪ ،‬در ﺗﻈﺎھﺮات ﺑـﺮ ﻋﻠﯿـﻪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺑﮫـﺎی آب‪ 8 ،‬ﻧﻔـﺮ‬ ‫ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻨﮫﺎ ﭘﺲ از آن ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ دوﻟﺖ اﻣﺘﯿﺎز اﻋﻄﺎ ﺷـﺪه ﺑـﻪ ﺷـﺮﻛﺖ ھـﺎی ﭼﻨـﺪ ﻣﻠﯿﺘـﯽ ﻛـﻪ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن آب را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ را ﻟﻐﻮ ﻛﺮد‪ .‬در ﺷﮫﺮ ﻟﻮﭘﺎز ﻧﯿﺰ ﺗﻈﺎھﺮات ﮔﺴﺘﺮده ای اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ‬ ‫‪ 30‬ﺗﻦ زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪو ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 11‬داﻧﺸﺠﻮ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻋـﯿﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬ﻣـﺴﺘﻘﻞ از اﯾـﻦ درﮔﯿـﺮی‬ ‫ھﺎ‪ ،‬در ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ‪ ،‬ﺻﺪ ھﺎ ﺗﻦ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭘﻠﯿﺲ ﺑﺮای اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻘﻮق ﺧﻮﯾﺶ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب زدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻛﻮادور‪1987 :‬‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺗﻈﺎھﺮ ﻛﻨﻨـﺪه ﺑـﺮ ﻋﻠﯿـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری دوﻟـﺖ در ﻛﻮﺋﯿﺘـﻮ)‪ (Quito‬ﺑـﺎ ﻧﯿﺮوھـﺎی‬ ‫ﺿﺪﺷﻮرﺷﯽ ﭘﻠﯿﺲ درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ) اﻛﺘﺒﺮ ‪ .(1987‬ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﺎ ﺑﻤﺐ ھـﺎی آﺗـﺶ زا ﺑـﻪ ﯾـﻚ ﺑﺎﻧـﻚ ﺣﻤﻠـﻪ‬ ‫ﺑﺮده و در ﯾﻚ اﻋﺘﺼﺎب ﺳﺮاﺳﺮی ﯾﻚ روزه ﺑﺎ آﺗﺶ زدن ﻻﺳﺘﯿﻚ اﺗﻮﻣﻮﺑﯿـﻞ ﺧﯿﺎﺑـﺎن ھـﺎ را ﺑﻨـﺪ آوردﻧـﺪ )‬ ‫ژوﺋﻦ ‪ -‬اﮔﻮﺳﺖ ‪ .(1999‬ﯾـﻚ اﺋـﺘﻼف ﮔـﺴﺘﺮده از ﺳـﺎزﻣﺎن ھـﺎی ﺟﺎﻣﻌـﺔﻣـﺪﻧﯽ ﺑـﻪ رھﺒـﺮی دھﻘﺎﻧـﺎن‬ ‫ﺑﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻟﻐﻮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی رﯾﺎﺿﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻛﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ی ﻣﺪاﺧﻠﺔ اﺿـﻄﺮاری ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ‬ ‫ﭘﻮل ‪ -‬ﭘﺲ از ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻃﻮﻓﺎن ﺑﺰرگ ‪ -‬ﺑﺮ ﻛﺸﻮر ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪ را از دوﻟﺖ ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋـﺪم ﺛﺒـﺎت‬ ‫ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻦ ﺗﻈﺎھﺮات‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺑﯽ ﺛﺒﺎﺗﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﻟﺖ ﺷﺪ ) ژاﻧﻮﯾـﻪ ‪ .(2000‬ﺗـﺎﺧﯿﺮ در ﻣـﺬاﻛﺮه ﺑـﯿﻦ‬ ‫دوﻟﺖ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻻزم ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﭘـﯿﺶ آﻣـﺪه‬ ‫را در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﺑﺤـﺮان اﻗﺘـﺼﺎدی و ﺑـﯽ ﺛﺒـﺎﺗﯽ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺟﻤﯿـﻞ ﻣﮫـﻮآد ]‬ ‫رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر[ اﻋﻼم ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﻛﺮد‪ .‬دﻟﯿﻞ اﺻﻠﯽ ﻧﺎآراﻣﯽ ھﺎ اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﻛـﻪ در ﺣﺎﻟﯿﻜـﻪ رﺷـﺪ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ‪ 7‬درﺻﺪ ﻛﻤﺘﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ﺑـﯿﺶ از ‪ 60‬درﺻـﺪ اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﭘـﻮل ﻣﺤﻠـﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﻮﻛﺮه ]‪ 21 [sucre‬درﺻﺪ ارزش ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ دﯾﮕـﺮ واﺣـﺪھﺎی ﭘـﻮﻟﯽ از دﺳـﺖ داد‪ .‬در ‪ 10‬ژاﻧﻮﯾـﻪ‪،‬‬ ‫ﻻرﻧﺲ ﺳﺎﻣﺮز وزﯾﺮ ﺧﺰاﻧـﻪ داری اﻣﺮﯾﻜـﺎ اﻋـﻼم ﻛـﺮد ﻛـﻪ اﻣﺮﯾﻜـﺎ از اﻛـﻮادور ﭘـﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﺧﻮاھـﺪ ﻛـﺮد و‬ ‫ﻛﻠﯿﻨﺘﻮن در ﯾﻚ ﻣﺤﺎوره ﺗﻠﻔﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﮫﻮآد ﺣﻤﺎﯾـﺖ اﻣﺮﯾﻜـﺎ را از دوﻟـﺖ او ﺑـﻪ اﻃـﻼع او رﺳـﺎﻧﯿﺪ‪ .‬ﺳـﺎﻣﺮز‬ ‫ﺿﻤﻦ ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻛﻪ ﺛﺒﺎت اﻛﻮادور ﺑﻪ ﻧﻔـﻊ اﻣﺮﯾﻜﺎﺳـﺖ اﻋـﻼم ﻛـﺮد ﻛـﻪ ھﯿﺌﺘـﯽ از ﺳـﻮی ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ‬

‫‪22‬‬

‫اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد از اﻛﻮادور دﯾﺪن ﺧﻮاھﺪ ﻛﺮد‪ .‬درﻛﻮﺋﯿﺘﻮ ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن ارﺗﺶ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑـﺎ‬ ‫ﺷﺎﯾﻌﺎت ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﻛﻮدﺗﺎی ﻗﺮﯾﺐ اﻟﻮﻗﻮع ﺑﺮﻋﻠﯿﻪ ﻣﮫﻮآد‪ ،‬ازدوﻟﺖ او رﺳﻤﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻛﺮدﻧﺪ و در ﺑﯿﺎﻧﯿـﻪ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ » ﻣﺎ ھﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﺷﻜـﺴﺘﻦ ﺣـﺮﯾﻢ ﻗﺎﻧﻮﻧﯿـﺖ و ﻣـﺸﺮوﻋﯿﺖ را ﻣﺤﻜـﻮم‬ ‫ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ« و » اﻋﺘﻘﺎد دارﯾﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﭼﺎرﭼﻮب ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ و دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﺑـﺮای ﺣـﻞ ﻣـﺸﻜﻼت‬ ‫ﻛﻮﺷﯿﺪ «‪ .‬در ‪ 15‬ژاﻧﻮﯾﻪ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ‪ 40000‬ﺗﻦ از ﺑﻮﻣﯽ ھﺎی اﻛـﻮادور ﺑـﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی‬ ‫ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﻚ ھﻔﺘﻪ اﻋـﻼم ﺗﻈـﺎھﺮات ﻛـﺮده ﺑـﻪ ﺳـﻮی ﭘﺎﯾﺘﺨـﺖ و ﺷـﮫﺮھﺎی‬ ‫ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ راه ﭘﯿﻤﺎﺋﯽ زدﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺑﺎ اﻋﺰام ‪ 35000‬ﺳـﺮﺑﺎز و ﮔـﺎرد ﺿـﺪ ﺷﻮرﺷـﯽ ﻛﻮﺷـﯿﺪ‬ ‫ﺟﻠﻮی ﺗﺤﺮك ﻣﺮدم را ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ھﺎی ﺗﻈﺎھﺮ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺮار ﺑﻮد‪:‬‬ ‫ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﺑﺪھﺪ‪.‬‬‫ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل از ﺟﻤﻠـﻪ دﻻری ﻛـﺮدن اﻗﺘـﺼﺎد و ﺑـﯽ ﺛﺒـﺎﺗﯽ ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺘﻮﻗـﻒ‬‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 22‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ‪ 3000‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻛﻮﺋﯿﺘﻮ ﺗﻈﺎھﺮات ﻛﺮده ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻟﻐﻮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھـﺎی رﯾﺎﺿـﺖ‬ ‫ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺳﺮ ﻛﺎر آﻣـﺪن دوﻟﺘـﯽ ﻣـﺴﺌﻮل ﺗـﺮ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از اﺷـﻐﺎل ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﺎرﻟﻤـﺎن و‬ ‫ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ اﻋﻀﺎی ﻣﻮﺛﺮ ارﺗﺶ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﺎﯾﻌﻪ ﻗـﻮت ﮔﺮﻓـﺖ ﻛـﻪ ﻛﻮدﺗـﺎﺋﯽ در ﺷـﺮف اﻧﺠـﺎم اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻈـﺎھﺮ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ اﻛﻮادور را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺷـﻐﺎل ﺧـﻮﯾﺶ در آوردﻧـﺪ‪ .‬در ﮔﻮاﯾﺎﻛﻮﺋﯿـﻞ دو ﻣـﯿﻦ‬ ‫ﺷﮫﺮ ﺑﺰرگ اﻛﻮادور‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﯿﻦ ﺗﻈـﺎھﺮ ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن و ﻧﯿﺮوھـﺎی اﻣﻨﯿﺘـﯽ ﺑـﻪ ﺧـﺸﻮﻧﺖ ﻛـﺸﯿﺪ و ﺗﻌـﺪاد‬ ‫ﻛﺜﯿﺮی زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻈﺎھﺮ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺧﯿﺎل دارد ﺑﺎ ﺟﻤﻊ آوری ﭘـﻮل ﻣﺤﻠـﯽ‪،‬‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد را ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ دﻻری ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻛﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اش ﻓﻘﯿﺮ ﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﺮدم ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﯿـﺎن اﯾـﻦ ھﻤـﻪ‬ ‫درﮔﯿﺮی ھﺎ‪ ،‬ﻛﺎخ ﺳﻔﯿﺪ واﺷﻨﮕﺘﻦ در اﻋﻼﻣﯿﻪ ای ﻛﻪ ﺻﺎدر ﻛﺮد ﻛﺎر » اﺷﻐﺎل ﭘﺎرﻟﻤﺎن وﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮای‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ ﻏﯿﺮ ﻣﺸﺮوع « را ﺷﺪﯾﺪا ﻣﺤﻜﻮم ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺪت زﯾﺎدی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﮫﻮآد از ﻛـﺎخ رﯾﺎﺳـﺖ‬ ‫ﺟﻤﮫﻮری ﻓﺮار ﮐﺮد و ارﺗﺶ ﻗﺪرت دوﻟﺘﯽ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪة ﻛﻞ ارﺗﺶ وﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ‬ ‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎی ﯾﻚ دوﻟﺖ آﺷﺘﯽ ﻣﻠﯽ ‪ -‬ﻣﻌﺎون رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫـﻮر ‪ -‬ﮔﻮﺳـﺘﺎوو ﻧﻮﺑـﻮآ‪ -‬ﺑـﻪ ﻗـﺪرت ﺑﺮﺳـﺪ‪.‬‬ ‫رھﺒﺮان ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﺑﺎ اﻧﺘﺼﺎب ﻧﻮﺑﻮآ ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﮫﻮری ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ﭼﻮن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ او ﻧﻮﻛﺮ‬ ‫ﮔﻮش ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و اﻣﺮﯾﻜﺎﺳﺖ‪ .‬ﯾﻜﯽ از رھﺒﺮان ﺷﻮرﺷﯿﺎن‪ ،‬آﻧﺘﻮﻧﯿﻮ وارﮔـﺎس‪،‬‬ ‫ادﻋﺎ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن ﻧﻮﺑﻮآ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﺷﺎره ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬

‫‪23‬‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﭘﺮوﻓﺴﻮر راﺑﯿﻦ ھﺎھﻨﻞ‪ ،‬ﻣﺸﺎور اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻛﻠﯿﻨﺘﻮن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪة ارﺗﺶ ﺗﻠﻔـﻦ زد و ﺑـﻪ او اﻃـﻼع داد‬ ‫ﻛﻪ » دوﻟـﺖ اﻣﺮﯾﻜـﺎ ھﺮﮔـﺰ دوﻟـﺖ ﺟﺪﯾـﺪ را ﺑـﻪ رﺳـﻤﯿﺖ ﻧﺨﻮاھـﺪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ و اﻛـﻮادور ﻧﯿـﺰ روی ﺻـﻠﺢ‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ دﯾﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪھﺎن ﻧﯿﺮوھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ از رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﮫﻮر ﺷﺪن ﻣﻌﺎون رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﮫـﻮر‬ ‫ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ رﻓﺮﻣﮫﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ اداﻣـﻪ ﺑﺪھـﺪ «‪ 17‬ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﻌـﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧـﺪھﺎن‬ ‫ﻗﻮای ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ارﺗﺶ اﻋﻼﻣﯿﻪ داده و رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﮫﻮری ﻣﻌﺎون ﭘﯿﺸﯿﻦ را ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻛﺮدﻧﺪ واو ھﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ‬ ‫وﻋﺪه داد ﻛﻪ دﻻری ﻛﺮدن اﻗﺘﺼﺎد را اداﻣﻪ ﺑﺪھﺪ‪ .‬رھﺒﺮان ﺷﻮرﺷﯽ ﻣﺨﻔـﯽ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻣـﺎرچ ‪،2000‬‬ ‫ﺑﺮای اﺧﺬ وام از ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل دوﻟﺖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺎزه ای ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻛﺮد ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ‬ ‫رﻓﺮم ﺑﺎزار ﻛﺎر‪ ،‬و ﺑﺨﺶ ﻣﺎﻟﯽ و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺴﺮﯾﻊ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛـﺮدن و ﺑـﺎﻻﺧﺮه دﻻری ﻛـﺮدن‬ ‫ﻛﺎﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎد اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪ .‬در ﻣﺎه آورﯾﻞ‪ ،‬ﺻﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﺑـﺎ ﭘﺮداﺧـﺖ ﯾـﻚ وام ﻣﻮﻗـﺖ ‪304‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻری ﺑﻪ اﻛﻮادور ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣـﯽ ﻛﻨـﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ اﯾـﻦ ﺗﻮاﻓـﻖ ‪ -‬ﺑـﻪ ﺳـﺨﻦ دﯾﮕـﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮﺗﺎﺋﯿﺪﯾـﻪ‬ ‫ﺿﻤﻨﯽ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ‪ -‬دوﻟﺖ اﻛﻮادور ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ‪ 1.7‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر از وام دھﻨـﺪﮔﺎن دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻗﺮض ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬وﻟﯽ در ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﺎﻣﻪ ی ﺑﯿﻦ ﺻﻨﺪوق و دوﻟﺖ اﻛﻮادور آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫» ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻓﺮم ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺖ و اﺟﺮای ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ ﺷﺎن ﺑﻪ ﭘـﺸﺘﻜﺎر زﯾـﺎد از ﺳـﻮی دوﻟـﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻛﻨﮕﺮه‪ ،‬و ﻣﺮدم ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .« .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ دﻻری ﻛﺮدن اﻗﺘـﺼﺎد‪ ،‬ﺳـﻄﺢ ﻣﺰدھـﺎ ﺑﺎﯾـﺪ ﻛﻨﺘـﺮل‬ ‫ﺷﺪه و ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ ﺣﺬف ﺷﻮد‪ » .‬ﺑﺎﯾﺪ در ﺑﺎزار ﻛﺎر‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻧﻔﺖ و در ﺷـﺮﻛﺖ ھـﺎی دوﻟﺘـﯽ ﺧـﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﻛﺮده رﻓﺮم ﺳﺎﺧﺘﺎری و اﺳﺎﺳﯽ ﺻﻮرت ﺑﮕﯿـﺮد‪ .‬ﺿـﻤﻦ ﻣﻨﻌﻄـﻒ ﺗـﺮ ﻛـﺮدن ﺑـﺎزار ﻛـﺎر‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﻪ ﺑﺨـﺶ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻧﻘﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮی در اﻗﺘﺼﺎد داده ﺷﻮد و ﺑﻌﻼوه‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﮫﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻛﻪ ھﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮ‬ ‫روی ﻗﯿﻤﺖ ھﺎی اﻟﻜﺘﺮﯾﺴﺘﻪ و ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﻨﯽ را ﺗﺪرﯾﺠﺎ ﻟﻐﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺗﻜﻤﯿﻞ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺻﻼﺣﯽ‪،‬‬ ‫آزاد ﺳﺎزی ﺗﺠﺎرت ﻧﯿﺰ ﺿﺮوری اﺳﺖ«‪.‬‬ ‫در ﻣﺎه ﻣﻪ ‪ ،2000‬اﺗﺤﺎدﯾـﻪ ﺳﺮاﺳـﺮی ﻣﻌﻠﻤـﺎن در اﻋﺘـﺮاض ﺑـﻪ ﻛﺎﺳـﺘﻦ از ھﺰﯾﻨـﻪ ھـﺎی آﻣﻮزﺷـﯽ و‬ ‫ﺣﻘﻮق ﻣﻌﻠﻤﺎن ﺑﺮای ‪ 5‬ھﻔﺘﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮﺑﻮآ اﻋﻼم ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛـﻪ »ﻣـﻦ آﻣـﺎده ام ﺗـﺎ‬ ‫ھﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ اﻋﺘﺼﺎب ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﻨﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻣـﯽ ﺧﻮاھﻨـﺪ ﺑـﺮای ﯾـﻚ ﺳـﺎل اﻋﺘـﺼﺎب ﻛﻨﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻜﻨﻨﺪ‪ .‬اﻧﺠﺎم ﺗﻘﺎﺿﺎھﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮای ﻣﺎ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﯿـﺴﺖ «‪ .‬ﻧﯿﺮوھـﺎی ﺿـﺪ ﺷﻮرﺷـﯽ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﮔـﺎز‬ ‫اﺷﻚ آور ﺗﻈﺎھﺮات ﻣﻌﻠﻤﺎن را درھﻢ ﺷﻜﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ژوﺋﻦ ‪ ،2000‬ﻧﻮﺑﻮآ ﻃﺒﻖ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ھﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﯽ را‬ ‫ﻛﻪ در ﻛﻮدﺗﺎی ژاﻧﻮﯾﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻔﻮ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ و دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣـﺮ را ﻧﯿـﺰ ﻛﻮﺷـﺶ ﺑـﺮای ﺗـﺎﻣﯿﻦ‬

‫‪24‬‬

‫ﺻﻠﺢ در اﻛـﻮادور ﻣـﯽ داﻧـﺪ‪ .‬ھـﻢ زﻣـﺎن وﻟـﯽ ﺑﺮاﺳـﺎس ﺗﻮاﻓـﻖ ﺑـﺎ ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﯾﺎراﻧـﻪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﻨﺰﯾﻦ ﻟﻐﻮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺑﻪ ﺷﺪت اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر ادﻋﺎ ﻣـﯽ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ » ،‬در ﭼﺎرﭼﻮب آن ﭼﻪ ﻛﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﺮای ﻣﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻮﺷـﯿﺪﯾﻢ ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬ ‫ﻣﺮدم اﻛﻮادور را ﺣﻔـﻆ ﻛﻨـﯿﻢ «‪ .‬در ‪ 15‬ژوﺋـﻦ ‪ 2000‬اﻋﺘـﺼﺎب ﺳﺮاﺳـﺮی در اﻋﺘـﺮاض ﺑـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ھـﺎی‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺸﻮر را در ﺑﺮ ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد‪ .‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻛـﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﻣﻌﻠﻤـﺎن‪،‬‬ ‫وﻛﺎرﻣﻨﺪان دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ‪ 30000‬دﻛﺘﺮ ﻧﯿﺰ ﺑـﺮای ‪ 72‬ﺳـﺎﻋﺖ ﺑـﻪ اﻋﺘـﺼﺎب ﻣـﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔـﺰارش‬ ‫ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻣﺎﻟﯽ در ‪ 26‬ژوﺋﻦ ‪ ،2000‬در ﻣﻼﻗﺎﺗﯽ ﻛﻪ ﺑﯿﻦ ﺗﻮﻣـﺎس ﭘﯿﻜﯿﺮﯾﻨـﮓ ﯾﻜـﯽ از ﻣـﺪﯾﺮان ارﺷـﺪ وزارت‬ ‫اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻣﺮﯾﻜﺎ و ﺳﯿﺰار ﮔﺎوﯾﺮﯾﺎ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺳﺎزﻣﺎن دوﻟﺖ ھﺎی ﻗﺎره اﻣﺮﯾﻜﺎ و ﻧﻮﺑﻮآ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ ازاو‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎری از اﻓﺴﺮان ارﺗﺶ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺮﻛﺖ در ﻛﻮدﺗﺎی ژاﻧﻮﯾﻪ ﺑـﻪ ﻣﺠـﺎزات ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ و‬ ‫در ﺿﻤﻦ‪ ،‬در ﯾﻚ اﻋﻼﻣﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬از ارﺗﺸﯿﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺣﻔﻆ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻛﻮﺷـﺎ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬در ‪ 7‬اوت ‪ 2000‬ﺿﻤﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ﻻﯾﺤﻪ دﻻری ﻛﺮدن اﻗﺘـﺼﺎد در ﻛﻨﮕـﺮه ﺑـﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن زد‬ ‫وﺧﻮرد ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ ﻻﯾﺤﻪ ی ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑـﻪ ﺗـﺼﻮﯾﺐ ﻣـﯽ رﺳـﺪ‪ .‬ﻧﺎرﺿـﺎﯾﺘﯽ وﻟـﯽ ھـﻢ‬ ‫ﭼﻨﺎن اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮﺑﻮا ﻣﯽ ﻛﻮﺷﺪ ﺑﺎ ﺟﻠـﺐ ﺣﻤﺎﯾـﺖ ارﺗـﺸﯿﺎن ﻛﻨﮕـﺮه را ﺗﻌﻄﯿـﻞ ﻧﻤﺎﯾـﺪ وﻟـﯽ‬ ‫ارﺗﺸﯿﺎن از اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ او ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،2000‬اﻛﻮادور رﺳﻤﺎ دﻻر را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬ ‫واﺣﺪ ﭘﻮﻟﯽ ﺧﻮد اﻋﻼم ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل در ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ای اﯾﻦ اﻗـﺪام اﻛـﻮادور را ﺳـﺘﻮده‬ ‫و ادﻋﺎ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزار ھﺎی ﻣﺎﻟﯽ آرام ﺗﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ آن ﭼﻪ در داﺧﻞ ﻛﺸﻮر اﺗﻔـﺎق ﻣـﯽ اﻓﺘـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺤﺮان و ھﺮج و ﻣﺮج اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ ‪ .‬در ﺑـﺴﯿﺎری از ﻣﻨـﺎﻃﻖ‪ ،‬ﻣﻌـﺎﻣﻼت ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﭼـﻮن‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﯽ دﻻر و ﺳﻜﻪ ھﺎی رﯾﺰ ﺗﺮ اﻣﺮﯾﻜﺎﺋﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻌﺎﻣﻼت را ﺗﻜﻤﯿﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻣﺎﺋﯿﻜﺎ ‪ -‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪1985‬‬ ‫ﺗﻈﺎھﺮات ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ دوﻟﺖ ﺑﺮای اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﻨﯽ ﻛﻪ ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻛﻪ در ‪ 1982‬ﺑﺎ وام ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ‪.‬‬ ‫اردن ‪ -‬آورﯾﻞ ‪1985‬‬ ‫ﺗﻈﺎھﺮات ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺟﻨـﻮﺑﯽ اردن ﻛـﻪ اﻧـﺪﻛﯽ ﭘـﺲ از‬ ‫اﻋﻼم ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 5‬ﺗﻈـﺎھﺮ ﻛﻨﻨـﺪه ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﭘﻠـﯿﺲ ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ‬ ‫رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫اوت ‪1996‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﻛﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺧﻮاﺳﺘﺎر رﻓﻊ ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ ﺷﺪ ‪ -‬ﻛـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ ﮔـﺸﺖ ﻗﯿﻤـﺖ ﻧـﺎن ﺳـﻪ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ‪ -‬درﻛﺎراك ودﯾﮕﺮ ﺷﮫﺮھﺎی ﺟﻨﻮﺑﯽ اردن ﺷﻮرش ھﺎی ﮔﺴﺘﺮده ای ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﭘﺎرﻟﻤﺎن اردن اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻧﻜﺮد‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﻠﻚ ﺣﺴﯿﻦ ﭘﺎرﻟﻤـﺎن ﻣﻨﺤـﻞ ﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ وزارت آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﺷـﻌﺎر ﻣـﯽ دادﻧـﺪ ﭼـﻮن در ﻧﺘﯿﺠـﺔ اﺟـﺮای‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺷﮫﺮﯾﺔ ﻣﺪارس ﺑﻪ ﺷﺪت اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮزﯾﻞ‪:‬‬ ‫در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ،1998‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﯾﻚ وام ﻣﻮﻗﺖ ‪ 18‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻری در اﺧﺘﯿـﺎر ﺑﺮزﯾـﻞ ﻗـﺮارداد‪.‬‬ ‫در ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺧﻮد از دﺳﺖ آوردھـﺎی رﻓـﺮم اﻗﺘـﺼﺎدی در ﺑﺮزﯾـﻞ‪ ،‬ﺻـﻨﺪوق از وﺿـﻌﺒﺖ ﺑﺮزﯾـﻞ »‬ ‫اﻇﮫﺎر رﺿﺎﯾﺖ« ﻛﺮد وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪،‬از دوﻟﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﻛـﺮدن و ﻛﻨﺘـﺮل زداﺋـﯽ از‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ و رھﺎ ﺳﺎزی ﺗﺠـﺎرت ﺧـﺎرﺟﯽ اداﻣـﻪ ﺑﺪھـﺪ‪ .‬در آورﯾـﻞ ‪ ،2000‬ﺗﺮﯾﺒـﻮﻧﯽ ﻛـﻪ ﺑـﺮای ﺑﺮرﺳـﯽ‬ ‫ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ در رﯾﻮدوژاﻧﯿﺮو ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ادﻋﺎ ﻛﺮد ﻛﻪ» ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ‬ ‫ﭘﻮل ﺑﺮای ﺑﺮزﯾـﻞ ﻓﺎﺟﻌـﻪ آﻣﯿـﺰ ﺑـﻮده و ﺑﺎﻋـﺚ ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺷـﺪن ﺑـﺪھﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ ﻛـﺸﻮر ﺷـﺪه اﺳـﺖ در‬ ‫ﺣﺎﻟﯿﻜﻪ‪ ،‬ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﻛـﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬آﻧﮫـﺎ ﻛـﻪ ھﺰﯾﻨـﻪ اﯾـﻦ ﺑـﺪھﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮ را ﻣـﯽ‬ ‫ﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻮدﻛﺎن‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮان روﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺳﯿﺎه ﭘﻮﺳﺘﺎن‪ ،‬و ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2000‬ﯾﻚ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣـﺬھﺒﯽ ﯾـﻚ رﻓﺮاﻧـﺪم ﻏﯿـﺮ رﺳـﻤﯽ را ﺳـﺎزﻣﺎن داد ﻛـﻪ آﯾـﺎ ﺑﺮزﯾـﻞ ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫رﻓﺮﻣﮫﺎی ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدی ﺻﻨﺪوق را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ ﺑﯿﺶ ازﯾﻚ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﻛـﻪ دراﯾـﻦ ھﻤـﻪ ﭘﺮﺳـﯽ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮاھﺎن ﺗﻮﻗﻒ اﯾﻦ رﻓﺮﻣﮫﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻛﻠﻤﺒﯿﺎ‪:‬‬ ‫در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،1999‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﭘﺮداﺧﺖ ﯾﻚ وام ‪ 2.7‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻری ﺑـﻪ ﻛﻠﻤﺒﯿـﺎ را ﺑـﺮای‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری دوﻟﺖ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷـﺎﻣﻞ‪ ،‬واﮔـﺬاری ﻣﻮﺳـﺴﺎت‬ ‫دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧـﺼﻮﺻﯽ ‪ -‬ﻋﻤـﺪﺗﺎ از ﻃﺮﯾـﻖ ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﻛـﺮدن ‪ -‬و ﻛﺎﺳـﺘﻦ از ھﺰﯾﻨـﻪ ھـﺎی دوﻟﺘـﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﯾﻦ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺎﻣﻪ وام‪ ،‬ﺻﻨﺪوق از اداﻣﻪ ﺑﮫﺒﻮد وﺿـﻊ اﻗﺘـﺼﺎدی در ﻛﻠﻤﺒﯿـﺎ‬ ‫اﻇﮫﺎر ﺧﻮﺷﻮﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻛﺸﻮر ﺑـﺴﯿﺎر ﭼـﺎﻟﺶ آﻣﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬

‫‪26‬‬

‫ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺻﻨﺪوق‪ ،‬اﮔﺮﻗﺮار اﺳـﺖ ورود ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﺧـﺎرﺟﯽ ﺑـﻪ ﻛـﺸﻮر اداﻣـﻪ ﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻄﻮر ﺟﺪی ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در اوت ‪ ،2000‬ﺑﯿﺶ از ‪ 15000‬ﺗﻦ ازﻛﺎرﮔﺮان در اﻋﺘﺮاض ﺑـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی رﯾﺎﺿـﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ ﺗﺤﻤﯿـﻞ‬ ‫ﺷﺪه از ﺳﻮی ﺻﻨﺪوق ﻛﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر اﻧﺪرس ﭘﺎﺳـﺘﺮاﻧﺎ اﺟـﺮا ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﯾـﻚ‬ ‫اﻋﺘﺼﺎب ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ زدﻧﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ﯾـﺎدآوری اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﻣﯿـﺎن ﻛـﺸﻮرھﺎی اﻣﺮﯾﻜـﺎی ﻻﺗـﯿﻦ‪ ،‬ﻣﯿـﺰان‬ ‫ﺑﯿﻜﺎری در ﻛﻠﻤﺒﯿﺎ ‪ -‬ﺑﯿﺶ از ‪ 20‬درﺻﺪ ‪ -‬از دﯾﮕﺮ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ دوﻟﺖ ﺟﺰﺋﯿـﺎت ﺑﻮدﺟـﻪ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺳﺎل ‪ 2001‬اﻋﻼم ﻛﺮد ﻣﻌﻠـﻮم ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ‪ 5000 ،‬ﻧﻔـﺮ دﯾﮕـﺮ ﺑﺎﯾـﺪ از ﺑﺨـﺶ دوﻟﺘـﯽ‬ ‫ﺑﯿﻜﺎر ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﯿﺰان اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺰد ﺑﺎﯾﺪ ﻛﻤﺘﺰ از ﻣﯿﺮان ﺗﻮرم ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاھـﺪ ﺑـﻪ ﻛﺎﺳـﺘﻦ‬ ‫از ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ اداﻣﻪ ﺑﺪھﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﯿﻜﺎر ﺷﺪه ھﻢ ھﯿﭻ ﻣﺒﻠﻐﯽ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﭘـﯿﺶ ﺧﺮﯾـﺪ‬ ‫ﭘﺮداﺧــﺖ ﻧﺨﻮاھــﺪ ﺷــﺪ‪ .‬ﭘــﯿﺶ ﺷــﺮط ھــﺎی دﯾﮕــﺮ وام ‪ 2.7‬ﻣﯿﻠﯿــﺎرد دﻻری ﺻــﻨﺪوق از ﺟﻤﻠــﻪ ﺷــﺎﻣﻞ‬ ‫ﺑﺎزﻛﺮدن ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن ﺷـﺮﻛﺖ ھـﺎی دوﻟﺘـﯽ و ﻛﺎﺳـﺘﻦ‬ ‫ازھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﺴﺘﺎرﯾﻜﺎ‪:‬‬ ‫در ‪ ،1995‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﻪ ﺷﺮط ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻛﺮدن ﺳﮫﻢ ﺷـﺮﻛﺖ ھـﺎی ﺧـﺼﻮﺻﯽ در ﺑﺨـﺶ‬ ‫ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ در اﻧﺤﺼﺎر ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾـﻚ وام ﻣﻮﻗـﺖ ‪ 78‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن دﻻری در اﺧﺘﯿـﺎر دوﻟـﺖ‬ ‫ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﻌﻼوه‪ ،‬در ﻋﺮﺻﻪ ھﺎﺋﯽ ﭼـﻮن ﺗﻮﻟﯿـﺪ اﻟﻜﺘﺮﯾـﺴﯿﺘﻪ‪ ،‬ﺑﯿﻤـﻪ و ﺑﺎﻧﻜـﺪاری‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺳـﮫﻢ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ﮔﺬاران ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ .‬در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ از وﺿـﻌﯿﺖ اﻗﺘـﺼﺎد ﻛـﺴﺘﺎرﯾﻜﺎ در ‪،1999‬ﺻـﻨﺪوق از‬ ‫دوﻟﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﭘﯿﺶ ﻧﻮﯾﺲ ﻻﯾﺤﻪ ای ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ رھﺎ ﺳﺎزی از ﺑﺎزار اﻟﻜﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻠﻔـﻦ‬ ‫و ﺗﻠﮕﺮاف و ﺑﯿﻤﻪ ارﺟﺤﯿﺖ ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﻛﺴﺘﺎرﯾﻜﺎ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان » ﺳﻮﺋﯿﺲ اﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ « از آن ﻧﺎم‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ ﯾـﻚ ﺣﻜﻮﻣـﺖ ﺑـﻪ ﻧـﺴﺒﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿـﻚ دارد ﺑﻠﻜـﻪ از اﻣﻜﺎﻧـﺎت رﻓـﺎه دوﻟﺘـﯽ ﺑـﺎﻻﺋﯽ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺧﻼف اﻏﻠﺐ ﻛﺸﻮرھﺎی ﻣﻨﻄﻘـﻪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘـﺎر درﮔﯿـﺮی ھـﺎی داﺧﻠـﯽ ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬وﻟـﯽ‬ ‫رﻓﺮم ھﺎی ﺑﺎزار ﮔﺮا ﻛﻪ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﺑـﻪ اﺟـﺮا در آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬دﻣﻮﻛﺮاﺳـﯽ و‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﺻﻠﺢ آﻣﯿﺰ ﻛﺸﻮر را ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻧﺪاﺧﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬از زﻣـﺎﻧﯽ ﻛـﻪ ﭘﺎرﻟﻤـﺎن ﻻﯾﺤـﻪ ای ﻣﺒﻨـﯽ ﺑـﺮ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن اﻟﻜﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ رﺳﺎﻧﯿﺪ‪ ،‬اﻋﺘـﺼﺎﺑﺎت ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن و ﺗﻈـﺎھﺮات ﻣﺘﻌـﺪدی ﺻـﻮرت‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮﻛﺖ دوﻟﺘﯽ اﻟﻜﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤـﺎد دوﻟـﺖ رﻓـﺎه در ﻛـﺴﺘﺎرﯾﻜﺎﺳﺖ و ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎن‬

‫‪27‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎری از ﻓﻌﺎﻻن ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن آن ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺮآﻏﺎز ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛـﺮدن دﯾﮕـﺮ‬ ‫ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻧﻚ ھﺎ و ﺷـﺮﻛﺖ ھـﺎی ﺑﯿﻤـﻪ را ﺧـﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﻛﻨﺪ وﻟﯽ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺷﺮﻛﺖ دوﻟﺘﯽ اﻟﻜﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺑـﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬در ﻣـﺎرچ ‪ 2000‬وﻗﺘـﯽ ﻛـﻪ‬ ‫ﻻﯾﺤﻪ ای ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن ﺷﺮﻛﺖ دوﻟﺘﯽ اﻟﻜﺘﺮﯾﺴﯿﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺎرﻟﻤـﺎن ﻋﺮﺿـﻪ ﺷـﺪ و‬ ‫ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ وﻣﺬاﻛﺮه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻈﺎھﺮات ﮔﺴﺘﺮده ای در ﻛﺸﻮر ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻃﻮل ﺗﻄـﺎھﺮات ‪16‬‬ ‫ﻣﺎرچ ‪ ،2000‬در اوﭼﻮﻣﻮﮔـﻮ‪ ،‬ﯾـﻚ ﻧﻔـﺮ ﺑـﻪ ﻗﺘـﻞ رﺳـﯿﺪ و ‪ 5‬ﺗـﻦ دﯾﮕـﺮ زﺧﻤـﯽ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣـﺪاﻗﻞ ‪ 50‬ﺗـﻦ از‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺗﻈﺎھﺮ ﻛﻨﻨﺪه دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺮززﻟـﺪون‪ 5 ،‬ﺗﻈـﺎھﺮ ﻛﻨﻨـﺪه ﻣـﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ ﮔﻠﻮﻟـﻪ ﻗـﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ‪ 30‬ﻧﻔـﺮ از اﻋـﻀﺎی ﭘﻠـﯿﺲ ﻣـﻮرد اﺻـﺎﺑﺖ ﺳـﻨﮓ و آﺟـﺮ ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻗـﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی ازداﻧﺸﺠﻮﯾﺎن دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﭘﻠـﯿﺲ در ‪ 21‬ﻣـﺎرچ‪ 2000 ،‬ﺑـﯿﺶ از ‪40‬‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﻈﺎھﺮات در ﻛﺸﻮر در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل رخ داد‪ .‬در ‪ 23‬ﻣـﺎرچ‬ ‫‪ ،2000‬ﺑﯿﺶ از ‪ 10000‬ﻧﻔﺮﺑﻪ ﻃﺮف ﻛﺎخ رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﮫﻮری ﺑﻪ راھﭙﯿﻤـﺎﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ و ﺧﻮاﺳـﺘﺎر ﭘـﺲ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻻﯾﺤﻪ ﺑﺮای ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن اﻟﻜﺮﯾﺴﺘﯿﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻮردی ﻛﻪ ﺑـﯿﻦ داﻧـﺸﺠﻮﯾﺎن و ﭘﻠـﯿﺲ در‬ ‫ﺷﮫﺮ ﺳﺎن ﺧﻮزه درﮔﺮﻓﺖ ﺑﯿﺶ از ‪ 50‬ﺗﻦ ازداﻧﺸﺠﻮﯾﺎن دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳـﺎس ﯾـﻚ ﭘـﮋوھﺶ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﻮﺳــﯿﻠﻪ ﻣﺤﻘﻘــﺎن داﻧــﺸﮕﺎه ﻛــﺴﺘﺎرﯾﻜﺎ اﻧﺠــﺎم ﮔﺮﻓــﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠــﻮم ﺷــﺪ ﻛــﻪ ﺗﻨﮫــﺎ ‪ 20‬درﺻــﺪ از ﻣــﺮدم از‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن اﻟﻜﺘﺮﯾﺴﺘﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯿﻜﻪ ‪ 53‬درﺻﺪ از ﻣﺮدم ﺑﺎ آن ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﻼوه‪،‬‬ ‫‪ 92‬درﺻﺪ از ﻣﺮدم ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ از ﭘﯿﺶ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ و ‪ 84‬درﺻـﺪ از ﻣـﺮدم ھـﻢ‬ ‫ﺧﻮاھﺎن اﻧﺠﺎم ﯾﻚ رﻓﺮاﻧﺪم ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻓﺮﯾﻘﺎی ﺟﻨﻮﺑﯽ‪:‬‬ ‫در ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺧﻮد از اﻗﺘﺼﺎد اﻓﺮﯾﻘﺎی ﺟﻨـﻮﺑﯽ در ﺳـﺎل ‪ ،2000‬ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل از »‬ ‫ﻣﯿـﺰان ﺑـﺴﯿﺎر ﭼـﺸﻤﮕﯿﺮ ﺑﯿﻜـﺎری« ﺳـﺨﻦ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾــﺪ و از دوﻟـﺖ ﻣـﯽ ﺧﻮاھـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗـﺸﺪﯾﺪ رﻓــﺮم‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری داﺧﻠﯽ و ﺟﻠﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﮫﺒﻮد ﻛﺎردھﯽ‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻌﺠﺒﯽ ﻧﺪارد ﻛﻪ راه رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ اﯾـﻦ اھـﺪاف از دﯾـﺪﮔﺎه ﺻـﻨﺪوق‬ ‫ھﻢ » اﺟﺮای ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮ وﻋﻤﯿﻖ ﺗﺮ رﻓﺮم ھﺎ ﺑﻪ وﯾـﮋه رﻓـﺮم ﺑـﺎزار ﻛـﺎر‪ ،‬رھـﺎ ﺳـﺎزی ﺗﺠـﺎرت و ﺧـﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﻛﺮدن اﺳﺖ«‪ .‬در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2000‬ﮔﻨﮕـﺮه ﺳﺮاﺳـﺮی اﺗﺤﺎدﯾـﻪ ﻛـﺎرﮔﺮی اﻓﺮﯾﻘـﺎی ﺟﻨـﻮﺑﯽ در اﻋﺘـﺮاض ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﯿﻜﺎری زﯾﺎد و روزاﻓﺰون و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی دوﻟﺖ ﺑﺮای رﻓﺮم ﺑﺎزار ﻛﺎر اﻋﻼم اﻋﺘـﺼﺎب ﻛـﺮد‪ .‬ﻗـﺮار‬

‫‪28‬‬

‫ﺷﺪ اﯾﻦ اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 5‬ھﻔﺘﻪ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ و ﺑﺨﺶ ھـﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﻗﺘـﺼﺎد را در ﺑـﺮ ﺑﮕﯿـﺮد‪ .‬اوﻟـﯿﻦ‬ ‫ﺑﺨﺶ اﻋﺘﺼﺎب ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮان ﺻﻨﺎﯾﻊ اﺗﻮﻣﻮﺑﯿﻞ ﺳـﺎزی ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑﻌـﺪ‪ ،‬ﻛـﺎرﮔﺮان ﻧـﺴﺎﺟﯽ و در ﻧﮫﺎﯾـﺖ‪،‬‬ ‫ھﻢ ﻛﺎرﻣﻨﺪاﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﺮای ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ ﻛﺎر ﻣـﯽ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬از زﻣـﺎن ﺳـﻘﻮط ﻧﻈـﺎم آﭘﺎرﺗﺎﯾـﺪ در ‪،1994‬‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻨﮕﺮه ﺳﺮاﺳﺮی ﻧﻘـﺶ ﺑﺮﺟـﺴﺘﻪ ای در ﺗـﺪوﯾﻦ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﻛـﺎر ﻛـﻪ ﺣـﺎﻣﯽ ﺣﻘـﻮق ﻛـﺎرﮔﺮان اﺳـﺖ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ‪ ،‬ﭘـﺲ از ﺗـﻮاﻓﻘﯽ ﻛـﻪ ﺑـﯿﻦ دوﻟـﺖ و ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬دوﻟـﺖ‬ ‫ﻛﻮﺷﯿﺪ ﺿﻤﻦ ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪﯾﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺰد‪ ،‬ﺑﺮای ﺟﻠﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬اﻧﻌﻄـﺎف ﭘـﺬﯾﺮی ﺑـﺎزار ﻛـﺎر را‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺪھﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣـﺪاﻓﻌﺎن دوﻟـﺖ و ﻣـﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ی ﺗﻌـﺪﯾﻞ از ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻣﻌﻘـﻮل اﻗﺘـﺼﺎدی‬ ‫ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﺮﺧﻼف ادﻋﺎی ﺻﻨﺪوق ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ اﺷﺘﻐﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻪ ﺗﻨﮫﺎ اﯾﺠـﺎد ﻧـﺸﺪه اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﺑﯿﻜﺎری ھـﺮ روزه ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در اواﺳـﻂ ﺳـﺎل ‪ ،2000‬ﺑـﺮآورد ﻣﯿـﺰان ﺑﯿﻜـﺎری ‪35‬‬ ‫درﺻﺪ ﺑﻮد‪ .‬در آورﯾﻞ ‪ 2000‬ﺗﻈﺎھﺮ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ را ﻛـﻪ ﻣـﺴﺌﻮﻻن دوﻟـﺖ و ﺻـﻨﺪوق ﺑـﺎ ھـﻢ در‬ ‫ﺣـﺎل ﻣــﺬاﻛﺮه ﺑﻮدﻧــﺪ ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﻛﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﯾﻜــﯽ از ﺗﻈـﺎھﺮ ﻛﻨﻨــﺪﮔﺎن ﮔﻔــﺖ‪ » ،‬ﺑﺨـﺶ ﻋﻤــﺪه ای از ﻗــﺮض‬ ‫اﻓﺮﯾﻘﺎی ﺟﻨﻮﺑﯽ در دوره ی دوﻟﺖ آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﺧﺮﯾﺪ اﺳﻠﺤﻪ ای ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﻣﺎر اﺳﺮﻛﻮب ﻣﯽ ﻛﺮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎ‪ ،‬دو ﺑﺎر دارﯾﻢ ﺗﺎوان ﭘﺲ ﻣﯽ دھﯿﻢ‪ .‬ﯾﻚ ﺑﺎر‪ ،‬ﺟﺎﻧﻤﺎن را ﻣﯽ دادﯾﻢ و اﻛﻨﻮن‪ ،‬ھـﻢ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺮف ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻋﺎم اﻟﻤﻨﻔﻌﻪ ﺑﺸﻮد وﻟـﯽ ﻧﻤـﯽ ﺷـﻮد دارم ﺗـﺎوان‬ ‫ﭘﺲ ﻣﯽ دھﯿﻢ‪ .‬ﺑـﻪ ﺟـﺎی ﺳـﺎﺧﺘﻦ ﻛﻠﻨﯿـﻚ ھـﺎی ﺑﮫﺪاﺷـﺘﯽ‪ ،‬دوﻟـﺖ دارد ھﻤـﻪ ﺑـﺎغ ھـﺎی وﺣـﺶ و‬ ‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ھﺎرا ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻛﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل را راﺿﯽ ﻛـﺮده‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ «‪.‬‬ ‫ھﻨﺪوراس‪:‬‬ ‫در ﺗﺤﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت رﺷﺪ و ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﺻﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل درژوﺋـﻦ ‪ 2000‬ﺑـﺎ اﻋﻄـﺎی‬ ‫واﻣﯽ ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 21‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﺻﻨﺪوق از ﻣﺴﺌﻮﻻن دوﻟـﺖ ھﻨـﺪوراس ﺧﻮاﺳـﺖ ﻛـﻪ »‬ ‫ﺳﺮﯾﻌﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻓﺮم ﺳﺎﺧﺘﺎری ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﻠﻔﻦ و ﺗﻠﮕﺮاف و ﺗﻮزﯾﻊ ﺑﺮق را آﻏﺎز‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺎز ﻧﺸﺴﺘﮕﯽ و ﺑﯿﻤﻪ ھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ اﺻﻼح ﺷﻮد‪ .‬در ژوﺋﯿـﻪ ‪،2000‬‬ ‫در ﺗﺤﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮای ﻛﻤـﻚ ﺑـﻪ ﻛـﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿـﺮ ﺑـﻪ ﺷـﺪت ﻣﻘـﺮوض‪900 ،‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر از ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ھﻨـﺪوراس ﻣـﺸﻤﻮل ﺑﺨـﺸﯿﺪﮔﯽ ﺷـﺪ‪ .‬ﻋﻠـﺖ اﯾـﻦ ﺑﺨـﺸﻮدﮔﯽ ھـﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ دوﻟﺖ در اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ھـﺎی رﻓـﺮم ﺳـﺎﺧﺘﺎری اﻋـﻼم ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در ھﻤـﯿﻦ ﻣـﺎه‪ ،‬وﻟـﯽ‬

‫‪29‬‬

‫زﻧﺠﯿﺮه ای از اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﻛﺎھﺶ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ در ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺻﻨﺪوق‪،‬‬ ‫ﺑﻮدﻧــﺪ ﺳﺮﺗﺎﺳــﺮ ﻛــﺸﻮر را ﻓﺮاﮔﺮﻓــﺖ‪.‬در ‪ 12‬ﻣــﺎه ﻣــﻪ‪ 8000 ،‬ﺗــﻦ از ﻛــﺎرﮔﺮان ﺑﯿﻤﺎرﺳــﺘﺎن ﻛــﻪ در ‪28‬‬ ‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن و ‪ 500‬ﻛﻠﯿﻨﯿﻚ ﻛﺎر ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺮای اﺿﺎﻓﻪ ﺣﻘﻮق دﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﻠـﯿﺲ ﺿـﺪ‬ ‫ﺷﻮرش ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ھﺎ را اﺷﻐﺎل ﻣـﯽ ﻛﻨـﺪ‪ .‬در ‪ 26‬ژوﺋـﻦ ھﺰارھـﺎ ﻛـﺎرﮔﺮ در ﯾـﻚ اﻋﺘـﺼﺎب ﺳﺮاﺳـﺮی‬ ‫ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮ ﻣﯿﺰان ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد ﺷﺮﻛﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻋﺘﺼﺎب ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻛﺜﺮ ﺟﺎده ھﺎی اﺻﻠﯽ را ﻣـﯽ‬ ‫ﺑﻨﺪﻧﺪ و ﺷﺮﻛﺖ دوﻟﺘﯽ ﺑﻨﺎدر و ﭼﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻋﻤﺪه ﻣﻮز را ﺗﻌﻄﯿﻞ ﻣﯽ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬در ‪ 27‬ژوﺋﯿـﻪ ھﺰارھـﺎ ﻣﻌﻠـﻢ‬ ‫در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﻋﺪم درﯾﺎﻓﺖ ﺣﻘﻮق از ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2000‬دﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب و ﺗﻈـﺎھﺮات ﻣـﯽ زﻧﻨـﺪ ﻛـﻪ ﯾـﻚ‬ ‫ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﺷـﺎﮔﺮد ﻣﺪرﺳـﻪ را در ﺑـﺮ ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد‪ .‬در اوت ‪ ،2000‬اﻋﺘـﺮاض ﺑـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی ﺗﺤﻤﯿﻠــﯽ‬ ‫ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻚ اﻋﺘﺼﺎب ﺳﺮاﺳﺮی ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاھـﺪ‬ ‫ﺻــﻨﺎﯾﻊ ﺑــﺮق‪ ،‬ﺗﻠﻔــﻦ و ﺗﻠﮕــﺮاف‪ ،‬و ھــﻢ ﭼﻨــﯿﻦ ﺳــﺎزﻣﺎن ﺑﯿﻤــﻪ ھــﺎی اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ را در راﺳــﺘﺎی اﻧﺠــﺎم‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔـﺬار ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬اﻋﺘـﺼﺎب ﺳﺮاﺳـﺮی ﺑﺎﻋـﺚ اﺧـﺘﻼل ﻧﻈـﺎم‬ ‫آﻣﻮزش و ﭘﺮورش‪ ،‬ﺣﻤﻞ وﻧﻘﻞ و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﺷﺪ‪ 60000 .‬ﺗﻦ از داﻧـﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧـﺸﮕﺎھﮫﺎ ﻧﯿـﺰ‬ ‫ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب ﺳﺮاﺳﺮی ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ و اﻏﻠﺐ راھﮫﺎی اﺻﻠﯽ ﻣﺴﺪود و ﺧﺪﻣﺎت ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﮫﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎراﮔﻮﺋﻪ‪:‬‬ ‫در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮد از ﭘﺎراﮔﻮﺋﻪ‪ ،‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل از دﺳﺖ آوردھـﺎی دوﻟـﺖ ﺑـﻪ‬ ‫ﺷﺪت اﻧﺘﻘﺎد ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺻﻨﺪوق‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ در اﺟﺮای رﻓﺮم ھﺎی ﺿﺮوری ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻧـﺎﻣﻮﻓﻖ‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ آﻧﮫﺎ درك ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ رﻓﺮم ھﺎی ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﺑﺮاﺳـﺎس ارﺟﺤﯿـﺖ ھـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫اﺟﺮا در ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﯿـﺰان ﺣـﺪاﻗﻞ ﻣـﺰد در ﭘﺎراﮔﻮﺋـﻪ در ﻣﻘﺎﯾـﺴﻪ ﺑـﺎدﯾﮕﺮ ﻛـﺸﻮرھﺎ ﺑـﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﺳـﺖ و‬ ‫ﺑﻌﻼوه‪ ،‬ﻋﺪم اﻧﻌﻄﺎف ﻣﻮﺟﻮد در ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻛﺎر ﻛﺸﻮر‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه وﻗﺘﯽ ﻛﻪ اﻗﺘـﺼﺎدﺑﻪ روی ﺟﮫـﺎن ﺑـﺎز ﺷـﻮد‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر دﺳﺖ و ﭘﺎﮔﯿﺮ ﺧﻮاھﺪﺷﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه ﺻﻨﺪوق‪ ،‬رﻓﺮم ﻗﺎﻧﻮن ﻛـﺎر ﺑﺎﯾـﺪ در اﺳـﺮع وﻗـﺖ‬ ‫در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر دوﻟﺖ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫در ژوﺗﻦ ‪ ،2000‬ﺑﯿﻦ ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ رﻓﺮم ھﺎی ﺑﺤﺚ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﮫــﺎ رﯾﺨﺘــﻪ ﺑﻮدﻧــﺪ و ﭘﻠــﯿﺲ ھــﺎی ﺷﻮرﺷــﯽ درﮔﯿــﺮی ﺷــﺪﯾﺪی رخ داد‪ .‬ﺗﻈــﺎھﺮ ﻛﻨﻨــﺪﮔﺎن ﺑــﺮای‬ ‫اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دوﻟﺖ ﺑﺮای ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن اداره ﺗﻠﻔﻦ‪ ،‬آب و راه آھﻦ‪ ،‬ﯾﻚ اﻋﺘﺼﺎب ﺳﺮاﺳـﺮی ‪48‬‬ ‫ﺳـــﺎﻋﺘﻪ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧـــﺪ‪ .‬در آﺳﻨـــﺴﯿﻮن‪ 20 ،‬ﺗـــﻦ زﺧﻤـــﯽ ﺷـــﺪه و ﺗﻌـــﺪاد زﯾـــﺎدی دﺳـــﺘﮕﯿﺮ ﺷـــﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﯾﻚ اﯾﺴﺘﮕﺎه اﺗﻮﺑﻮس‪ ،‬دو اﺗﻮﺑﻮس را ﺑـﻪ آﺗـﺶ ﻛـﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻧـﺼﻒ ﻣﻐـﺎزه ھـﺎی‬ ‫ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ دوﻟـﺖ ﺗﻌﻄﯿـﻞ اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻮن ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨـﺪﻛﺎن ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﮫـﺎ و ﻣﺤـﻞ ﺗـﺮدد‬ ‫وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺑﻨﺪ آورده اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮان ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻛﺎﻣﯿﻮن ھﺎی ارﺗﺸﯽ ﺟﺎﺑﺠـﺎ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺨﻦ ﮔﻮی رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﮫﻮری اﻋﻼم ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣـﺬاﻛﺮه ﻧﯿـﺴﺖ‬ ‫ﭼﻮن دوﻟﺖ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ‪ 400‬ﻣﯿﻠﯿﻮن وام ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨـﺪ‪ ،‬راھـﯽ ﻏﯿـﺮ از اﺟـﺮای‬ ‫اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻛﻨﯿﺎ‪:‬‬ ‫از ژوﯾﺌــﻪ ‪ 2000‬ﺻــﻨﺪوق ﺑــﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠــﯽ ﭘــﻮل ﻗــﺮض دادن ﺑــﻪ ﻛﻨﯿــﺎ را از ﺳــﺮ ﮔﺮﻓــﺖ و در ﺗﺤــﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣــﻪ‬ ‫اﻣﻜﺎﻧﺎت رﺷﺪ و ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻓﻘﺮ ‪ 198‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﺑﻪ ﻛﻨﯿﺎ وام داد‪ .‬ﺗﻮاﻓﻖ ﺻﻨﺪوق ﺑﺎ ﺳﺮﮔﺮﻓﺘﻦ اﻋﻄـﺎی‬ ‫وام و اﯾﻦ وام ‪ 198‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻری‪ ،‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺗﺎﻛﯿﺪی ﺑـﻮد ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﻛـﻪ دوﻟـﺖ ﻧﯿـﺰ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺧـﻮد را ﺑـﺮای‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﯽ ﺛﺒﺎﺗﯽ ﻣﺎﻟﯽ و رﺷﺪ ﻛﻢ از ﺳـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ھـﺎی دوﻟـﺖ ﺷـﺎﻣﻞ‪ ،‬رﻓﺮﻣﮫـﺎی‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد ﻛﻼن و ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬رﻓﺮم ادارات دوﻟﺘـﯽ و ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﻛـﺮدن اﺳـﺖ‪ .‬در ﻣـﺎه ھـﺎی آورﯾـﻞ و ﻣـﻪ‬ ‫‪ ،2000‬ﺗﻈﺎھﺮاﺗﯽ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﭘـﯿﺶ ﺷـﺮط ھـﺎی ﺗﺤﻤﯿﻠـﯽ ﺻـﻨﺪوق و ھـﻢ ﭼﻨـﯿﻦ ﺑـﺮای ﻟﻐـﻮ ﺑـﺪھﯽ‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ در ﻧﺎﯾﺮوﺑﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﭘﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﮔﺮاﺋﯿﺪ و ‪ 63‬ﻧﻔـﺮ از ﺟﻤﻠـﻪ ‪ 13‬راھﺒـﻪ و‬ ‫‪ 2‬ﻛﺸﯿﺶ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اوت ‪ 2000‬وﺿﻊ ﺑﻪ ﺣﺪی ﺧـﺮاب ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺣﺘـﯽ داد داﻧﯿـﻞ ﻋﺮﭘﻤـﻮی‪،‬‬ ‫رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر ﻛﻨﯿﺎ‪ ،‬ھﻢ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ او‪ » ،‬ﺷـﺮاﯾﻂ ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﺑـﺮای ﻛﻨﯿـﺎ‪،‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ در ‪ 9‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ھﻤـﻪ ﺗﻌﮫـﺪات ﻣـﺎن را در ﺧـﺼﻮص ﺑـﺪھﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ‬ ‫ﻣﺎن اﻧﺠﺎم داده اﯾﻢ وﻟﯽ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن‪ ،‬ﻣﻨﻔﻌﺘﯽ ﻧﺼﯿﺐ ﻣﺎﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ رﺷﺪ اﻗﺘـﺼﺎدی ﻣـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮔﯿﺮ ﻛﻤﺘﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮔﯿﺮﺗـﺮﯾﻦ ﺷـﺮاﯾﻄﯽ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗـﺎ‬ ‫ﻛﻨﻮن ﺑﺮ ﻛﻨﯿﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .«.‬ﺳـﺨﻦ ﮔـﻮی ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل و ﻣـﺸﺎور ارﺷـﺪ آن در‬ ‫اﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﺧﻮزه ﻓﺎﺟﻨﺒﺎﺋﻮم ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻛﻪ اﯾﻦ ادﻋﺎ ﻛﻪ ﭘـﯿﺶ ﺷـﺮط ھـﺎی ﺻـﻨﺪوق ﺑـﺮای ﻛﻨﯿـﺎ ﺣﺎﻛﻤﯿـﺖ‬ ‫ﻣﻠﯽ آن را ﺧﺪﺷﻪ دار ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ آﻟﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﺷﺮط ھـﺎ ﻃﺒﯿﻌـﯽ اﻧـﺪ و ھﻤـﺎن‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺷﺮط ھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﯿﺰ از ﻛﻨﯿﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ«‬ ‫ﻣﻼوی‪:‬‬

‫‪31‬‬

‫در اﻛﺘﺒﺮ ‪ ،1999‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل در ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری‬ ‫‪ 10.6‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر اﻋﺘﺒﺎر در اﺧﺘﯿﺎر دوﻟﺖ ﻗﺮار ﻣﯽ دھﺪ وﻟﯽ در ﺿﻤﻦ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﺧﻄـﺎر ﻣـﯽ دھـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫» رﻓﺮم ھﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﺮای ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻠـﺐ ﻛﻤـﻚ ھـﺎی ﺧـﺎرﺟﯽ ﻧﻘـﺶ ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻛﻨﻨـﺪه‬ ‫دارﻧﺪ«‪ .‬از دوﻟﺖ ﻣﻼوی ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ رﻓﺮم ھﺎی ﺳـﺎﺧﺘﺎری را اﻓـﺰاﯾﺶ ﺑﺪھـﺪ‪ .‬در‬ ‫ﻣﺎ ه ﻣﻪ ‪ ،2000‬ﺗﻈﺎھﺮاﺗﯽ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺶ ﺷﺮط ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺑـﺎ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﭘﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻣﯽ ﮔﺮاﯾﺪ‪ .‬اﻋﻀﺎی اﺗﺤﺎدﯾﻪ ھﺎی ﻛﺎرﮔﺮی‪ ،‬ﻓﻌﺎﻻن ﺣﻘﻮق ﺑـﺸﺮ و دﯾﮕﺮاﻧـﯽ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﺷـﺮط ھـﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﻨـﺪ ﻣـﯽ ﻛﻮﺷـﻨﺪ ﺑـﻪ ﻃـﺮف ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﺟﺪﯾـﺪ دوﻟـﺖ ﻛـﻪ ﯾـﮓ ﮔـﺮوه‬ ‫ﻣﺸﺎوراز ﻛﺸﻮرھﺎی ﻛﻤﻚ دھﻨﺪه ﻏﺮﺑﯽ ﺑﺎ ﻣﺎﻣﻮران دوﻟﺖ در ﺣﺎل ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﻮدﻧـﺪ راه ﭘﯿﻤـﺎﺋﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻈﺎھﺮ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﭘﻼﻛﺎردھﺎﺋﯽ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯽ آﻣـﺪھﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﺣﻤـﻞ ﻣـﯽ‬ ‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮه ای از ﻧﯿﺮوھﺎی ﭘﻠﯿﺲ روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺎز اﺷـﻚ آور‪ ،‬ﭘﻠـﯿﺲ آﻧﮫـﺎ را‬ ‫ﻣﺘﻔﺮق ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻜﺰﯾﻚ ‪ -‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪1994‬‬ ‫ارﺗﺶ رھﺎﺋﯽ ﺑﺨﺶ زاﭘﺎﺗﯿﺴﺘﺎ ﺑـﺮ ﻋﻠﯿـﻪ ﭘﯿﻤـﺎن ﺗﺠـﺎرت آزاد اﻣﺮﯾﻜـﺎی ﺷـﻤﺎﻟﯽ )‪ ، (NAFTA‬و ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ھﺎی ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری دوﻟﺖ ﻗﯿﺎم ﻛﺮد‪ .‬ﻗﯿـﺎم زاﭘﺎﺗﯿـﺴﺘﺎ ﻣﻮﺟـﺐ ﺑـﯽ ﺛﺒـﺎﺗﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬ ‫دوﻟﺖ و اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﯾﺠﺮ ‪ -‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪1990‬‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن در داﻧـﺸﮕﺎه ﻧﯿـﺎﻣﯽ )‪ (Niamey‬ﺑـﺮ ﻋﻠﯿـﻪ ﻛـﺎھﺶ ﺑﻮدﺟـﻪ آﻣـﻮزش وﭘـﺮورش ﻛـﻪ ﭘـﺲ از‬ ‫رﻓﺮﻣﮫﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻋﺘﺼﺎب وﺗﻈﺎھﺮات زدﻧﺪ‪ .‬درﻃﻮل ﺗﻈـﺎھﺮات‬ ‫ﺻﻠﺢ آﻣﯿﺰ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن‪ ،‬ﭘﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﺳﻮی آﻧﮫﺎ ﺷﻠﯿﻚ ﻛﺮده ﺳﻪ ﺗﻦ ] ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﺔ ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﭘﻠـﯿﺲ [ و ‪14‬‬ ‫ﺗﻦ ] ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮ رھﺒﺮان داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن [ را ﻛﺸﺖ‪ .‬ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی ھﻢ زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﺠﺮﯾﻪ ‪ -‬ﻣﺎه ﻣﻪ ‪1986‬‬ ‫ﺣﺪودا ﺑﯿﺴﺖ داﻧﺸﺠﻮ و ﻣﺮدم ﻋﺎدی در داﻧﺸﮕﺎه اﺣﻤـﺪوﺑﻠﻮ ]‪ [Ahmadu Bello‬درزارﯾـﺎ ]‪ [Zaria‬ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺗﻈﺎھﺮات ﺻﻠﺢ آﻣﯿﺰ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻮﺳﯿﻠﺔ ﻧﯿﺮوھﺎی اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻗﺘـﻞ ﻋـﺎم‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬درﻃﻮل روز ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺑﯿﺸﺘﺮی در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ و ﻗﺘـﻞ ﻋـﺎم داﻧـﺸﮕﺎه اﺣﻤـﺪوﺑﻠﻮ‬ ‫در ﭘﻠﯽ ﺗﻜﻨﯿﻚ ﻛﺎدوﻧﺎ ]‪ [Kaduna‬و داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻨﯿﻦ و داﻧﺸﮕﺎه ﻻﮔﺎس ﺑﻮﺳﯿﻠﺔ ﭘﻠﯿﺲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫آورﯾﻞ ‪1989 -‬‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ‪ 33‬داﻧﺸﮕﺎه در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﻨﯽ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﺻـﻨﺪوق‬ ‫ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻈﺎھﺮات ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎه ﻣﻪ ‪ -‬ژوﺋﻦ ‪1989‬‬ ‫در ﺷﻮرش و ﺗﻈﺎھﺮات ﺑﺮﻋﻠﯿﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری در ﻻﮔﺎس‪ ،‬ﺷﮫﺮ ﺑﻨﯿﻦ و ﺑﻨﺪر ھﺎرﻛﻮرت دھﮫـﺎ‬ ‫ﺗﻦ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪه و ﺻﺪھﺎ ﺗﻦ ﺑﺎزداﺷـﺖ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬دوﻟـﺖ ﻣﺠﺒـﻮر ﺷـﺪ ﯾـﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ رﻓـﺎھﯽ ﺑـﻪ ﻧـﺎم »‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻛﻤﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری « و ﯾﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﮔﺴﺘﺮده ﮔﺬار و ﺑﺎﻧﻚ ﺧﻠﻘﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ھـﻢ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯿﺰان ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد را ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎرچ ‪ -‬ﻣﺎه ﻣﻪ ‪1990‬‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن واﺳﺘﺎدان در ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺸﻮر ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ دوﻟﺖ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﭘﺬﯾﺮش ﯾـﻚ وام ‪150‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن‬ ‫دﻻری از ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺳـﺎﺧﺘﺎر داﻧـﺸﮕﺎھﮫﺎ دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺗﻈـﺎھﺮات زدﻧـﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠـﻪ ﭘـﯿﺶ‬ ‫ﺷﺮط ھﺎی اﻋﻄﺎی اﯾﻦ وام ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺴﯿﺎری از داﻧﺸﻜﺪه ھﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی آﻣﻮزﺷﯽ دﯾﮕﺮﺑـﻮد‪ .‬دوﻟـﺖ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ زد‪ .‬ﺻﺪھﺎ ﺗﻦ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪه وﺻﺪھﺎ ﺗﻦ از ﻧﻈﺎم داﻧﺸﮕﺎھﯽ اﺧﺮاج‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎه ﻣﻪ ‪1992‬‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن درداﻧﺸﮕﺎھﮫﺎی اﯾﺒﺎدان ]‪ [Ibadan‬و ﻻﮔﺎس ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻛﻪ‬ ‫ﺑﻪ ادﻋﺎی آﻧﮫﺎ ﻣﺴﺒﺐ ﻛﻢ ﺷﺪن اﻣﻜﺎﻧﺎت داﻧﺸﮕﺎھﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی آﻣﻮزﺷﯽ وھـﻢ ﭼﻨـﯿﻦ دو ﺑﺮاﺑـﺮ‬ ‫ﺷﺪن ھﺰﯾﻨﺔ ﺣﻤﻞ و ﻧﻘـﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ دﺳـﺖ ﺑـﻪ ﺗﻈـﺎھﺮات زدﻧـﺪ‪ .‬ﭘﻠـﯿﺲ ﺑـﺎ ﺗﯿﺮاﻧـﺪازی ﺑـﻪ ﺳـﻮی‬ ‫ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و زﺧﻤﯽ ﻛﺮدن ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 5‬ﺗﻦ ﻋﻜـﺲ اﻟﻌﻤـﻞ ﻧـﺸﺎن داد‪ .‬درﮔﯿـﺮی ﺑـﯿﻦ ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن‬ ‫ﺟﻮان ﻣﺨـﺎﻟﻒ دوﻟـﺖ و ﭘﻠـﯿﺲ ﺿـﺪ ﺷـﻮرش در ﻻﮔـﺎس ﺣـﺪاﻗﻞ ﺳـﻪ ﻛـﺸﺘﻪ و ﺻـﺪھﺎ زﺧﻤـﯽ ﺑﺮﺟـﺎ‬ ‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ درﻣﺬاﻛﺮات ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎ دوﻟـﺖ ﻧﯿﺠﺮﯾـﻪ‪ ،‬ﺣـﺬف ﯾﺎراﻧـﻪ‬ ‫ھﺎ و اﺣﺘﻤﺎﻻ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﮫﺎی ﻧﻔﺖ را ﭘﯿﺶ ﺷﺮط ھﺎی اﺻﻠﯽ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 4‬اوت ‪ ،2000‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﭘﺮداﺧـﺖ ﯾـﻚ وام ﻣﻮﻗـﺖ ﺑـﻪ ﻣﯿـﺰان ‪ 1031‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن دﻻر ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﯿﺠﺮﯾﻪ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ در راه ﭘﯿﺸﺒﺮد رﻓﺮﻣﮫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی در ‪ 2000- 2001‬ھﺰﯾﻨـﻪ ﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺻﻨﺪوق‪ » ،‬ﺗﺴﺮﯾﻊ در اﺟﺮای رﻓﺮﻣﮫﺎی ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﻧﯿـﺎز ﻣﺒﺮﻣـﯽ وﺟـﻮد دارد‪ .‬آن ﭼـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ در‬

‫‪33‬‬

‫اﺳﺮع وﻗﺖ اﻧﺠﺎم ﺑﮕﯿﺮد رﻓﻊ ﻛﻤﺒﻮد ﻧﯿﺮو‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ و ﺗﻠﮕﺮاف‪ ،‬و ﻧﻔﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣـﺎﻧﻌﯽ ﺟـﺪی‬ ‫ﺟﻠﻮی رﺷﺪ را ﻣﯽ ﮔﯿﺮد «‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮای ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن ﺑﺎﯾﺪ ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻣﻮﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ وﻟـﯽ‬ ‫» ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن ﺑﯿﺸﻦ از اﯾﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗـﺎﺧﯿﺮ ﺑﯿﺎﻓﺘـﺪ«‪ » .‬ﻛﻤﺒﻮدھـﺎی ﻧﮫﺎدﯾﻨـﻪ ای« ﺑﺎﯾـﺪ در اﺳـﺮع‬ ‫وﻗﺖ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ در ﻣﺎه ﻣﻪ ‪ 1999‬ﭘﺲ از ﯾﻚ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿـﻚ‪ ،‬اوﺑﺎﺳـﻨﺠﻮ ﺑـﻪ رﯾﺎﺳـﺖ‬ ‫ﺟﻤﮫﻮری رﺳﯿﺪ وﻟﯽ ﺗﻈﺎھﺮات و اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل‬ ‫اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﺑﺎﻻ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﻛﺸﯿﺪ‪ .‬دوﻟﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دارد ﻛـﻪ‬ ‫ﺿﻤﻦ ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ از ﺑﺨﺶ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻨـﺰﯾﻦ را اﻓـﺰاﯾﺶ ﺑﺪھـﺪ‪ .‬ﻓـﻮروم ﺣـﺬف ﻓﻘـﺮ در ﻧﯿﺠﺮﯾـﻪ در‬ ‫ﺑﯿﺎﻧﻪ ای اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﻪ اوﺑﺎﺳﻨﺠﻮ ﺑﻪ ﻓﺸﺎرھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺗـﺴﻠﯿﻢ‬ ‫ﺷﺪه و ﻣﯽ ﻛﻮﺷﺪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ را ﭘﯿﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼـﻪ او ﻣـﺪﻋﯽ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﯾـﻦ ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎت را‬ ‫ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺮدم اﺗﺨﺎد ﻣﯽ ﻛﻨﺪ وﻟﯽ اﯾﻦ ادﻋﺎ ﻓﺮﯾﺐ ﻛﺎری اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻨﺘـﺮل زداﺋـﯽ‪ ،‬ﻓﻘـﺮ را از آن‬ ‫ﭼﻪ ﻛﻪ ھﺴﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﻛﺮد«‪ .‬ﯾﻜﯽ از رھﺒﺮان اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻛﺎرﮔﺮی ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻛﻪ » وﻇﯿﻔـﻪ ﻣـﺎ‬ ‫ﻧﺠﺎت رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر ی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل و ﺑﺎﻧـﻚ ﺟﮫـﺎﻧﯽ رﺑـﻮده ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻛـﺸﻮر ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ ﺷـﮫﺮوﻧﺪان ﻧﯿﺠﺮﯾـﻪ ای اﺳـﺖ «‪ .‬ﮔﻨﮕـﺮه ﺳﺮاﺳـﺮی ﻛـﺎرﮔﺮی ﻧﯿﺠﺮﯾـﻪ‬ ‫ﺑﺎﺑﺴﯿﺞ ‪ 5000‬ﻛﺎرﮔﺮ در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ از ﺻـﻨﻌﺖ ﻧﻔـﺖ اﻋﺘـﺮاض ﻣـﯽ ﻛﻨـﺪ وﻟـﯽ از ﺳـﻮی‬ ‫ﭘﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻣﻮرد ﯾﻮرش ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻧﯽ ﻓﺎوھﯿﻤﯽ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ وﻛﺎﻟﺖ در ﺟﻨﺒﺶ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻧﯿـﺰ‬ ‫ﻓﻌﺎل اﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ » ،‬واﻗﻌﺎ ﻣﻀﺤﻚ و ﻏﻢ اﻧﮕﯿـﺰ اﺳـﺖ ﻛـﻪ دوﻟـﺖ اوﺑﺎﺳـﻨﺠﻮ ﻛـﻪ در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﯾـﻚ‬ ‫ﻓﺮاﮔﺸﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﺑـﻪ ﻗـﺪرت رﺳـﯿﺪه اﺳـﺖ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺧـﺸﻮﻧﺖ ﺧﻮدﻛﺎﻣﮕـﺎن ﺑـﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن‬ ‫ﻛﺎرﮔﺮان ﻛﻪ ﺑﺮﻋﻠﯿﻪ ﻃﺮح دوﻟﺖ ﺑﺮای اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻨـﺰﯾﻦ دﺳـﺖ ﺑـﻪ اﻋﺘـﺮاض زده اﻧـﺪ‪ ،‬ﯾـﻮرش ﻣـﯽ‬ ‫ﺑﺮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﮫﺮ از ﺳﻮی ﭘﻠﯿﺲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ زﯾﺮ ﻧﻈﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر ﻋﻤـﻞ ﻣـﯽ‬ ‫ﻛﻨﺪ ﺷﺎھﺪ زﯾﺮ ﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺨﺶ ھﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻘﻮق اﺳﺎﺳﯽ ﺑـﺮای‬ ‫اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺻﻠﺢ آﻣﯿﺰ اﺳﺖ«‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﻛﻤﯿﺘﻪ اﻃﻼﻋﺎت اﻗﺘﺼﺎدی اﻋﻼم ﺧﻄﺮ ﻛـﺮد ﻛـﻪ‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ از ﺑﺎزار اﻧﺮژی ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺣـﻼل ﻣـﺸﻜﻼت ﻧﯿـﺴﺖ ﻛـﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ را ﺑـﺪﺗﺮ ﻣـﯽ ﻛﻨـﺪ« ‪ .‬اﯾـﻦ‬ ‫ﻛﻤﯿﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻧﮕﺮان ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻛﺎر‪ ،‬واردﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺿﺮرﻣـﺼﺮف ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن داﺧﻠـﯽ ﭘـﻮل ھـﺎی‬ ‫ﻛﻼن ﺑﻪ ﺟﯿﺐ ﺧﻮاھﻨﺪ زد‪ .‬و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ و ﺑﻨﺰﯾﻦ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻛـﻪ دوﻟـﺖ‬ ‫ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ھﺎ و ﺣﺘﯽ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آن ﭼﻪ ﻛﻪ در ﻛﺸﻮر ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓـﺖ‬

‫‪34‬‬

‫ﻛﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل را ﺑـﺮای اﻓـﺰودن ﺑﮫـﺎی ﺑﻨـﺰﯾﻦ ﺑـﻪ اﺣـﺮا در ﺑﯿـﺎورد‪ .‬ﺑـﻪ ھﻤـﯿﻦ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺑﺮای اوﻟﯿﻦ ﺑﺎردر ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬درژوﺋﻦ ‪2000‬اﻋﺘﺼﺎب ﺳﺮاﺳﺮی اﻗﺘـﺼﺎد ﻧﯿﺠﺮﯾـﻪ را ﻓﻠـﺞ‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﺨﺶ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻛﺎرﻣﻨﺪان دوﻟﺖ در دﯾﮕﺮ ﺑﺨـﺶ ھـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ اﻋﺘـﺼﺎب ﭘﯿﻮﺳـﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺑﻨﺪر ﻻﮔﺎس و ھﻤﻪ راھﮫﺎی ﻋﻤﺪه را ﺑﻨﺪ آوردﻧﺪ‪ .‬ھﻤﻪ واﺣﺪھﺎی ﻓﺮوش ﺑﻨـﺰﯾﻦ ﺗﻌﻄﯿـﻞ ﺷـﺪ و ﺣﺘـﯽ‬ ‫ﭘﺮوازھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ از ﻓﺮودﮔﺎه ﻻﮔﺎس ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﻟﻐﻮ ﻧـﺸﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑـﻪ ﺗـﺎﺧﯿﺮ دراز ﻣـﺪت اﻓﺘﺎدﻧـﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺑﺴﯿﺎری از ﺷﮫﺮھﺎ ﻛﺎر ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻛﺸﯿﺪه ﺷﺪ و ﺗﻌﺪاد ﻧﺎﻣﻌﻠﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺷﮫﺮ اﺑﻮﺟﺎ‪،‬‬ ‫ﻣﺮدم ﺑﻪ دو ﻣﺮﻛﺰ ﭘﻠﯿﺲ ﺣﻤﻠﻪ ﻛﺮده آﻧﮫﺎ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﻛﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬در ژوﺋﯿﻪ داﻣﻨﻪ اﻋﺘﺮاﺿـﺎت ﺑـﻪ ﻣﺠﻠـﺲ‬ ‫ﻣﻠﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ و از دوﻟﺖ در ﺑﺎره ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘـﻮل ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣـﯽ ﺧﻮاھﻨـﺪ‪ .‬و ﺑـﻪ‬ ‫وﯾﮋه از دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻛﻪ در ﺑﺎره ﻣﺬاﻛﺮات ﺑﺎ ﺻﻨﺪوق ھﻤﻪ ی اﻃﻼﻋﺎت را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗـﺎ ﺑﺘـﻮان‬ ‫در ﺑﺎره اوﺿﺎع ﺑﻪ ﭼﺎره ﺟﻮﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﺗـﺎ اواﺳـﻂ اوت ‪ ،2000‬اﮔﺮﭼـﻪ ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﺑـﺎ‬ ‫اﻋﻄﺎی ﯾﻚ وام دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﯿﺠﺮﯾﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ وﻟﯽ ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬ﻋﻠﻨـﺎ ﻋـﺪم رﺿـﺎﯾﺖ ﺧـﻮد راﺑـﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن اﻋﻼم ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗـﺎ ﺗـﺪوﯾﻦ ﯾـﻚ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺣﻘـﻮﻗﯽ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺮای‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد‪ .‬رﺋﯿﺲ ﻛﻤﯿﺘﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛـﺮدن در ﻣﺠﻠـﺲ‬ ‫ﻣﻠﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻛﻪ در دور ﻗﺒﻠﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻛﺎرﮔﺮان ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺑﻮدﻧـﺪ وﻟـﯽ‬ ‫اﻛﻨﻮن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﺮان ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﮫﻨﺪﺳﺎن‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﺎن رﺳﻤﯽ‪ ،‬و ﺑـﺴﯿﺎری دﯾﮕـﺮ ﻧﯿـﺰ ﺑـﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﯾﻚ روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎر ﻧﯿﺠﺮﯾﻪ ای ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ ﻛـﻪ » از ﻛـﺸﻮرھﺎی اﻓﺮﯾﻘـﺎﺋﯽ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ درﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی رﯾﺎﺿﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧـﻪ ﺑـﺮ ﻋﻠﯿـﻪ ﻣـﺮدم‪،‬‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی دوﻟﺘﯽ را ﺑﻪ ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﭼﻨﺪ ﻣﻠﯿﺘﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ ﺑﻔﺮوﺷـﻨﺪ و ھـﺮ روزه ﺑﯿـﺸﺘﺮ و ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬ ‫اﺳﺘﻘﻼل ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﺎن را از دﺳـﺖ ﺑﺪھﻨـﺪ‪ .‬ﻛـﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﻛـﻪ ﺷـﺮوط ﺻـﻨﺪوق را ﻣـﯽ ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪ وام‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪوآﻧﮫﺎ ﻛﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدی وﯾـﮋه روﺑـﺮو ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪.« .‬‬ ‫ھﺮﭼﻪ داﻣﻨﻪ ی ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﯾﻚ دوﻟﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وام و ﻛﻤـﻚ ھـﺎی ﺑﯿـﺸﺘﺮی‬ ‫دراﺧﺘﯿﺎرآن دوﻟﺖ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺗﻨﮫﺎ ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﻛـﻪ اوﺿـﺎع ﺑـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ اﻧﻔﺠـﺎری در ﻣـﯽ آﯾـﺪ‪ ،‬اﺟـﺮای‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ رﯾﺎﺿﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ ھﺮ وﻗﺖ ﻛـﻪ اﯾـﻦ ﻃـﻮر ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺻـﻨﺪوق‬ ‫ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ادﻋﺎ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﯾﻦ دوﻟﺖ ھﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﯽ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ را اﺟﺮا ﻧﻜـﺮده اﻧـﺪ‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫ﻣﺸﻜﻞ دﯾﮕﺮ اﻟﺒﺘﻪ در اﻓﺮﯾﻘﺎاﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ و اﻣﻜﺎﻧﺎت روزاﻓﺰوﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی اﯾﻦ ﻛﻪ ﺻﺮف ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬ ‫و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺻﺮف ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﮫﺮه ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬ ‫ﺳﻮدان ‪ -‬اﻛﺘﺒﺮ ‪ -‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪1987‬‬ ‫ﻛﺎھﺶ ﺳﺮﯾﻊ ارزش ﭘﻮل و اﻓـﺰاﯾﺶ ﺳـﺮﯾﻊ ﻗﯿﻤـﺖ ھـﺎ ﻛـﻪ ھـﺮ دو ﻧﺘﯿﺠـﺔ اﻣـﻀﺎی ﻣﻮاﻓﻘـﺖ ﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﺎ‬ ‫ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑـﻮد ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﺪ ﻛـﻪ در ﺷـﮫﺮ ﺧﺮﻃـﻮم ‪ 15000‬ﺗـﻦ ﺑـﺮ ﻋﻠﯿـﻪ‬ ‫ﺻﻨﺪول دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻈﺎھﺮات زدﻧﺪ‪ .‬داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﺧﺮﻃﻮم ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ھـﺎ را اﺷـﻐﺎل ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﺪن داﻧﺸﮕﺎه اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬ﭘﯽ آﻣﺪ اﯾﻦ درﮔﯿﺮی ھﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و ﺑﺎزداﺷـﺖ‬ ‫ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﺮﯾﻨﯿﺪاد ‪ 28 -‬ژوﺋﯿﻪ ‪ 2 -‬اوت ‪1990‬‬ ‫اﻧﺠﻤﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ادارة ﻣﺮﻛﺰی دوﻟـﺖ ھﺠـﻮم آورده و رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﮫـﻮر راﺑﯿﻨـﺴﻮن و دﯾﮕـﺮ اﻋـﻀﺎی‬ ‫ﻛﺎﺑﯿﻨﻪ را ﮔﺮوﮔﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی رﯾﺎﺿﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧـﺔ اﻗﺘـﺼﺎدی ﺗﺤﻤﯿﻠـﯽ‬ ‫ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﮔﺮوﮔﺎن ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﺷـﻮرش و ﻏـﺎرت در ﺑﻨـﺪر اﺳـﭙﺎﻧﯿﺎ ) ﭘﺎﯾﺘﺨـﺖ(‬ ‫آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 50‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اوﮔﺎﻧﺪا ‪ -‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪1990‬‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﻣﻜﺎرﯾﺮی در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ ﻛﺎھﺶ ﻛﻤﻚ ھﺰﯾﻨﺔ آﻣﻮزﺷﯽ وﺣﻤﻞ وﻧﻘﻞ ﻛـﻪ در ﭘـﯽ‬ ‫آﻣﺪ اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﺗﺤﻤﯿـﻞ ﺷـﺪه از ﺳـﻮی ﺑﺎﻧـﻚ ﺟﮫـﺎﻧﯽ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد دﺳـﺖ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻈﺎھﺮات زدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﺳﻮی ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺷﻠﯿﻚ ﻛﺮده‪ ،‬دو ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬

‫وﻧﺰوﺋﻼ ‪ 28 -‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2 -‬ﻣﺎرچ ‪1989‬‬ ‫ﻧﺰدﯾﻚ ﺑﻪ ‪ 600‬ﺗﻦ در ﺗﻈﺎھﺮاﺗﯽ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﻗﺘـﻞ رﺳـﯿﺪه و‬ ‫ﺑﯿﺶ از ‪ 1000‬ﺗﻦ دﯾﮕﺮزﺧﻤﯽ ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠـﺖ ﺗﻈـﺎھﺮات اﻓـﺰاﯾﺶ ﭼـﺸﻤﮕﯿﺮ ﻗﯿﻤـﺖ ﻣـﻮاد ﺳـﻮﺧﺘﻨﯽ و‬ ‫ھﺰﯾﻨﻪ ﺣﻤﻞ وﻧﻘﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮای ﺟﻠﺐ رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑـﻮد‪ .‬ﯾﻜـﯽ از‬ ‫اوﻟﯿﻦ اﻗﺪاﻣﺎت رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر ﭘﺮز ﭘﺲ از رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ رﯾﺎﺳـﺖ ﺟﻤﮫـﻮری اﻣـﻀﺎی ﯾـﻚ ﺗﻮاﻓـﻖ ﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﺎ‬ ‫ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺎرﯾﺦ اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری را ‪ 23‬ﻓﻮرﯾﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻛـﺮده ﺑـﻮد )‬

‫‪36‬‬

‫ﻓﻮرﯾﻪ ‪ .(1992‬ﻛﻮدﺗﺎی اﻓﺴﺮان رده ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻛﻪ از ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺟﺪی ﻣﺮدم ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﺷﻜـﺴﺖ ﺧـﻮرد‪.‬‬ ‫ھﺪف اﻗﺘﺼﺎدی ﻛﻮدﺗﺎﮔﺮان ﭘﺎﯾﺎن دادن ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری در وﻧﺰوﺋﻼ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫زﺋﯿﺮ ‪ -‬ﻣﺎرچ ‪ ] 1985‬اﻛﻨﻮن ﺟﻤﮫﻮر دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﻛﻨﮕﻮ[‬ ‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن داﻧـﺸﮕﺎھﮫﺎی ‪ Mbanza Ngungu‬و ‪ Mbuji Mai‬دراﻋﺘـﺮاض ﺑـﻪ ﻛـﺎھﺶ ﺑﻮدﺟـﻪ آﻣـﻮزش‬ ‫ﻋﺎﻟﯽ ﻛﻪ از ﺳﻮی دوﻟﺖ در راﺳﺘﺎی اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﺔﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘـﻮل اﻧﺠـﺎم‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻈﺎھﺮات زدﻧﺪ‪.‬‬ ‫زاﻣﺒﯿﺎ ‪ -‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ -‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪1987‬‬ ‫ﺷﻮرش در اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣـﺲ در ﺷـﻤﺎل ﻛـﺸﻮر ﻛـﻪ در‬ ‫راﺳﺘﺎی اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری در دﺳـﺎﻣﺒﺮ ‪ 1986‬اﻋـﻼم ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﮔـﺸﺖ ﻛـﻪ اﺟـﺮای‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﻧﮕﺬﺷﺖ ﻛـﻪ اﺟـﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ی ﺻـﻨﺪوق دو ﺑـﺎره از ﺳـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪ‪ .‬در‬ ‫ﻣﺎرچ ‪ ،1999‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل در ﺗﺤﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی اﻣﻜﺎﻧﺎت ﮔـﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری‬ ‫وام ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ای ﺑﻪ ﻣﺒﻠﻎ ‪ 349‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر در اﺧﺘﯿﺎر دوﻟﺖ ﻗـﺮار داد‪ .‬از ﭘـﯿﺶ ﺷـﺮط ھـﺎی درﯾﺎﻓـﺖ‬ ‫اﯾﻦ وام از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ » دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ رﻓﺮم در ﻋﺮﺻﻪ ھﺎی ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﻛـﺮدن ﺧـﺪﻣﺎت ﻋﻤـﻮﻣﯽ‪ ،‬و‬ ‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺎﻧﻜﯽ و ﭘﻮﻟﯽ راﺗﺴﺮﯾﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ«‪.‬در ژوﺋﯿﻪ ‪ ،2000‬در ﭘﻮﺷﺶ اﻣﻜﺎﻧـﺎت رﺷـﺪ و ﻛـﺎھﺶ از ﻓﻘـﺮ‬ ‫‪13.2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر وام دﯾﮕﺮ در اﺧﺘﯿﺎر دوﻟﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺎﻣـﻪ ی اﯾـﻦ وام آﻣـﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫»دوﻟﺖ زاﻣﺒﯿﺎ ﻣﯽ ﻛﻮﺷﺪ ﯾﻚ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﻣﻌﻘﻮل را دﻧﺒﺎل ﻛـﺮده‪ ،‬اﻋﺘﺒـﺎرات ﻣﻮﺳـﺴﺎت دوﻟﺘـﯽ را‬ ‫ﻣﺤﺪود ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوه‪ ،‬در ﺗﻜﻤﯿﻞ ﮔﺬار ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ ھـﺪاﯾﺖ ﺑﺨـﺶ ﺧـﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬از ﺟﻤﻠـﻪ ﺧـﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﻛﺮدن ﺗﺘﻤﻪ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻋﺎم اﻟﻤﻨﻔﻌﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺨﺶ ﻧﻔﺖ ﺧﻮاھﺪ ﻛﻮﺷـﯿﺪ «‪ .‬ﺟﺎﻟـﺐ اﯾـﻦ ﻛـﻪ اﮔﺮﭼـﻪ‬ ‫دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﺮﺳﺮ اﯾﻦ واﻣﮫـﺎ و ﺷـﺮوط ﺑـﻪ ﺗﻮاﻓـﻖ رﺳـﯿﺪه ﺑـﻮد وﻟـﯽ در ﻓﻮرﯾـﻪ‬ ‫‪ ،2000‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر زاﻣﺒﯿﺎ‪ ،‬ﻓﺮدرﯾﻚ ﭼﯿﻠﻮﺑﺎ رﺳﻤﺎ از ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل اﻧﺘﻘـﺎد ﻛـﺮده و ﻣﺘـﺬﻛﺮ‬ ‫ﺷﺪ ﻛﻪ رﻓﺮﻣﮫﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﺎﻋﺚ روﻧﻖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻛﺸﻮر ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻮض‪ ،‬ﺑﯿﻜـﺎری و ﻓﻘـﺮ ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎر آورده اﺳﺖ‪ .‬او اداﻣﻪ داد ﻛﻪ ﻛﺸﻮرھﺎی ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ زاﻣﺒﯿﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮای ﻛﻤـﻚ و ﺛﺒـﺎت‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻗﺘﺼﺎد » ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺧﺎﺻﯽ را ﭘﯿﺎده ﻛﻨﯿﺪ«‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ » ،‬ﻧـﻪ‪ ،‬ﻧـﻪ‪ ،‬ﻧـﻪ‪،‬‬ ‫اﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻏﯿﺮ دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ روﺣﯿﻪ ﻛﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ داﻣﻦ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬در اﯾﺎﻟﺘﯽ ﻛﻪ ﻣﻦ از آن ﺟـﺎ ﻣـﯽ‬ ‫آﯾﻢ‪ ] ZCTU ،‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ ھﺎی ﻛﺎرﮔﺮی[ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﺰد ﻣﯽ ﻃﻠﺒﻨﺪ‪ .‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﺑـﻪ ﻣـﺎ ﻣـﯽ‬

‫‪37‬‬

‫ﮔﻮﯾﺪ ﺑﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺎن ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻜﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻤﯽ داﻧﯿﻢ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻜﻨﯿﻢ؟ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣـﺎ در‬ ‫اﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﺎ ﺳـﺮﻋﺘﯽ دﺳـﺖ ﺑـﻪ اﯾـﻦ رﻓﺮﻣﮫـﺎ ﻣـﯽ زﻧـﯿﻢ ﻛـﻪ اﻧﮕـﺎر ﺗﻨﮫـﺎ راه رﻓـﻊ ﻣـﺸﻜﻼت ﻣـﺎ ھﻤـﯿﻦ‬ ‫رﻓﺮﻣﮫﺎﺳﺖ«‪ .‬او اداﻣﻪ ﻣﯽ دھﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺠﺎم رﻓﺮم ﺑﺪون اﯾﻦ ﻛﻪ ﻣﺮدم اﺟـﺰای آن را‬ ‫درﺳﺖ ﺑﻔﮫﻤﻨـﺪ ﺗﻜﯿـﻪ ﻛﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﻣـﺸﻜﻼت ﻣـﺎ ﺣـﻞ ﻧﺨﻮاھﺪﺷـﺪ‪ .‬در اواﺧـﺮ آورﯾـﻞ ‪ ،2000‬زﻧﺠﯿـﺮه ای از‬ ‫ﺗﻈﺎھﺮات زاﻣﺒﯿﺎ را در ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺧﻮاھﺎن ﭘﺎﯾﺎن دادن ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﺻـﻨﺪوق ﺑﻮدﻧـﺪ‪.‬‬ ‫در ﻟﻮﺳﺎﻛﺎ‪ ،‬ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻛﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ در ﺧﯿﺎﺑﺎن ھﺎی اﻃﺮاف ھﺘﻠﯽ ﻛﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن ﺻـﻨﺪوق و‬ ‫دوﻟﺖ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﺬاﻛﺮه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻈﺎھﺮات ﻧﺸﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪھﻨﺪ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﭘﻠـﯿﺲ ﻣـﺴﻠﺢ ﺿـﺪ ﺷـﻮرش‬ ‫ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺗﻈـﺎھﺮات ﻛـﻪ از ﺳـﻮی ﺳـﺎزﻣﺎن زﻧـﺎن ﺑـﺮای ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺳـﺎزﻣﺎن دھـﯽ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬ ‫ﺻﻨﺪوق و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ را ﻣﺴﺒﺐ اداﻣﻪ ﻓﻘﺮ در ﻛﺸﻮر ﻣـﯽ داﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ اﻣﯿﻠـﯽ ﺳـﯿﻜﺰوه ﻛـﻪ در‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن زﻧﺎن ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ » ،‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل دارد ھﻤﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺨـﺼﻮص زﻧـﺎن‬ ‫و ﻛﻮدﻛﺎن‪ ،‬را ﻣﯽ ﻛﺸﺪ «‪ .‬در ﮔﺰارش دﯾﮕﺮی اﻣﯿﻠﯽ ﺳﯿﻜﺰوه ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ ﻛﻪ » اﮔﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاھﯿـﺪ ﭘـﯽ‬ ‫آﻣﺪ واﻗﻌﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری در زاﻣﺒﯿﺎ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن آﻣﻮزﺷـﯽ داﻧـﺸﮕﺎه‬ ‫در ﻟﻮﺳﺎﻛﺎ ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﭘﺎﯾﺘﺨـﺖ اﺳـﺖ ﺳـﺮ ﺑﺰﻧﯿـﺪ‪ .‬ﺷـﺮاﯾﻂ ﻣﻮﺟـﻮد در اﯾـﻦ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪ اﺳﺖ و اﻏﻠﺐ ﺑﺨﺶ ھﺎ ﭘﺮ از ‪ (Borught in Dead) BIDS‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ] ﻣﻨﻈـﻮر اﯾـﻦ اﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﻣﺮده ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ[‪ .‬او در ﮔﺰارش ﺧﻮد ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽ دھـﺪ ﻛـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬ ‫ی ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ‪ 60000‬ﻧﻔﺮ از ﻛﺎر ﺑﯿﻜﺎر ﺷـﺪﻧﺪ و ﺑـﯿﺶ از ‪ 420000‬ﻧﻔـﺮ ھـﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ اﻓﺘﺎدﻧﺪ «‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪه او‪ » ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻓﻘـﺮ اﻓﺰاﺳـﺖ «‪ .‬ﺑـﺎ اداﻣـﻪ ﺑﺤـﺮان‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬در اوت ‪ ،2000‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل از زاﻣﺒﯿـﺎ ﻣـﯽ ﺧﻮاھـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ اﻗﺘـﺼﺎد ﺑﯿـﺸﺘﺮ از‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ارج ﺑﮕﺬارد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﻣﻌـﺎون اول ﺻـﻨﺪوق‪ ،‬اﺳـﺘﺎﻧﻠﯽ ﻓﯿـﺸﺮ‪ ،‬زاﻣﺒﯿـﺎ ﺑـﺎ ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎت ﺑـﺴﯿﺎر‬ ‫دﺷﻮاری روﺑﺮوﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﻗﺮار اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻛـﺸﻮر اﻧﺘﺨﺎﺑـﺎت ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﺑـﺸﻮد و ﻓﯿـﺸﺮ ﺑـﻪ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران زاﻣﺒﯿﺎﺋﯽ اﺧﻄﺎر ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﮕﺬارﻧﺪ ﻣﻼﺣﻈﺎت ﺳﯿﺎﺳﯽ از ﻣﻼﺣﻈﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﮫﻢ‬ ‫ﺗﺮ ﺷﻮد‪ » .‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺧﻮش ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺤﺘﺎﻃﺎﻧﻪ زاﻣﺒﯿﺎ را ﺗﺮك ﻣﯽ ﻛﻨﻢ‪ .‬در ﯾﻚ ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎﺑـﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎت‬ ‫ﺻﺪدر ﺻﺪ اﻗﺘﺼﺎدی اﺗﺨﺎذ ﻛﺮدن ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮای ﺣﻔـﻆ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﻛﻮﺗـﺎه‬ ‫ﻣﺪت‪ ،‬ھﺮ آن ﭼﻪ را ﻛﻪ در اﯾﻦ ‪ 5‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻪ دﺳـﺖ آورده اﯾـﺪ از دﺳـﺖ داد در ﺣﺎﻟﯿﻜـﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬ ‫دراز ﻣﺪت ﺷﻤﺎ ﻛﺎﻣﻼ روﺷﻦ و آﺷﻜﺎر اﺳﺖ«‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫آرژاﻧﺘﯿﻦ‪ :‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪2001‬‬ ‫ﺣﻮادث اﻧﻔﺠﺎرآﻣﯿﺰ اواﺳﻂ دﺳﺎﻣﺒﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﻛﻨﺎری ﭼﮫﺎر رﺋﯿﺲ و ﻗﺘﻞ ﺗﻌﺪاد ﺑﯽ ﺷـﻤﺎری‪ 30 ،‬ﻧﻔـﺮ در‬ ‫ھﻤﺎن روزھﺎی اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ ﻧﺘﯿﺠﺔ ﻣﻨﻄﻘﯽ اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری در ‪ 26‬ﺳـﺎل‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺎﺟﺮای اﺧﯿﺮ ﺑﻪ واﻗﻊ از دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1999‬آﻏـﺎز ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﻛـﻪ در ﻋﻜـﺲ اﻟﻌﻤـﻞ ﺑـﻪ‬ ‫ﻛﻮﺷﺶ دوﻟﺖ ﺑﺮای اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﻣﻮردﺗﻮاﻓـﻖ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﻮج اﻋﺘﺼﺎﺑﺎت ﻛﺸﻮر را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﯾﻜـﯽ از ﻋﺮﺻـﻪ ھـﺎﺋﯽ ﻛـﻪ ﻣـﻮرد اﻋﺘـﺮاض ﻗـﺮار ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد‬ ‫ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻗـﺪرت اﺗﺤﺎدﯾـﻪ ھـﺎی ﻛـﺎرﮔﺮی و از ﺣﻘـﻮق ﻛﻠـﯽ ﻛـﺎرﮔﺮان اﺳـﺖ‪ .‬از ﻧﻈـﺮ ﻓﻌـﺎﻻن ﺟﻨـﺒﺶ‬ ‫ﻛﺎرﮔﺮی در آرژاﻧﯿﺘﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻪ آن ﭼﻪ ﻛﻪ در اواﺳﻂ ﺳـﺎﻟﮫﺎی‪ 1980‬ﺑـﻪ ﺳـﻘﻮط ﺣﻜﻮﻣـﺖ آﻟﻔﺎﻧـﺴﯿﻦ‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ ﺑﯽ ﺷﺒﺎھﺖ ﻧﯿﺴﺖ ‪ .‬وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﻛﺸﻮر وﻟﯽ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﻧـﺪارد و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‪ ،‬در ﻣـﺎرچ ‪2000‬‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮاﻓﻘﯽ ﻛﻪ ﺑﯿﻦ دوﻟﺖ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺻﻨﺪوق ﺑﻪ ﺷﺮط اﯾـﻦ‬ ‫ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺑﻪ رﻓﺮم ﻣﺎﻟﯽ و ﺳﺎﺧﺘﺎری اداﻣﻪ ﺑﺪھﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﻄﺎی ﯾﻚ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮﻗﺖ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ ‪ 7.2‬ﻣﯿﻠﺒـﺎرد‬ ‫دﻻری ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬آن ﭼﻪ ﻛﻪ دراﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻤﻮد ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ای دارد ﺗﺎﻛﯿﺪ ﺻﻨﺪوق ﺑﺮ رﻓـﺮم ﺑـﺎزار‬ ‫ﻛﺎر و ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺮم ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻤـﻪ ھـﺎی اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﺳـﺨﻦ دﯾﮕـﺮ‪،‬‬ ‫درﺳﺖ ﺑﺮ ﻋﻜﺲ آن ﭼﻪ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﻛـﺎرﮔﺮی اﺳـﺖ‪ ،‬ﺻـﻨﺪوق از ﺳـﻮﺋﯽ ﺑـﺮ اﺟـﺮای ھﻤـﺎن‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ اﺻﺮار ﻣﯽ ورزد و دوﻟﺖ ھﻢ‪ ،‬ﺑﺎ اﺟﺮای آن ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣـﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ .‬در آورﯾـﻞ ‪ ،2000‬ﻗـﺎﻧﻮن‬ ‫رﻓﺮم ﺑﺎزار ﻛﺎر در ﺣﺎﻟﯽ از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻨﺎ ﻣﯽ ﮔﺬرد ﻛﻪ ده ھﺎ ھﺰارﺗﻦ ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨﺪه ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‬ ‫ﻛﻨﮕﺮه را ﻣﺤﺎﺻـﺮه ﻛـﺮده و ﺑـﺎ ﻧﯿﺮوھـﺎی ﭘﻠـﯿﺲ ﻣـﺸﻐﻮل زدو ﺧـﻮرد ﺧﯿﺎﺑـﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﯿﺶ از ‪ 30‬ﺗـﻦ‬ ‫زﺧﻤﯽ ﺷﺪه و ‪ 50‬ﺗﻦ دﯾﮕﺮ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻣـﺎه ﻣـﻪ ‪ ،2000‬ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل از دوﻟـﺖ‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﻛﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎی ﺑﯿﻤﻪ ھﺎی رﻓﺎھﯽ را ﻛﺎھﺶ ﺑﺪھﺪ وﻟﯽ‪ ،‬ﺗﻈﺎھﺮات ﺧﺸﻮﻧﺖ آﻣﯿﺰی ﺑـﺮ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ دوﻟﺖ در ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺻﻠﺢ آﻣﯿـﺰ ﺑﯿﻜـﺎران ﻛـﻪ از ﺳـﻮی ﻣﻮﺳـﺴﺎت اداره‬ ‫ﺑﯿﻤﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﭼﯿﺰی ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬از ﻛﻨﺘـﺮل ﺧـﺎرج ﻣـﯽ ﺷـﻮد و ﺑﯿﻜـﺎران ﺧـﺸﻤﮕﯿﻦ ﻋﻤـﺎرات‬ ‫دوﻟﺘﯽ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﯽ ﻛﺸﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻈﺎھﺮات‪ ،‬وﻟـﯽ ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﻧﯿﺮوھـﺎی ﺿـﺪ ﺷﻮرﺷـﯽ و ﭘﻠـﯿﺲ ﺑـﻪ‬ ‫ﺷﺪت ﺳﺮﻛﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻛﺜﯿﺮی زﺧﻤـﯽ و دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻛـﺎرﮔﺮان روﺳـﺘﺎﺋﯽ ﻛـﻪ در‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺸﺎﺑﮫﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ ﺟﺎده ھﺎ و اﺷﻐﺎل ادارات دوﻟﺘـﯽ ﻣﺤﻠـﯽ ﺑـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ دوﻟـﺖ‬ ‫اﻋﺘﺮاض ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﺎه ﻣﻪ ‪ ،2000‬وﻗﺘﯽ ﻛﻪ دوﻟﺖ در اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ‬

‫‪39‬‬

‫ﭘﻮل ﻣﯽ ﻛﻮﺷﺪ ﺿﻤﻦ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎی رﻓـﺎھﯽ وﺣﻘـﻮق ھـﺎ‪ ،‬ﻣﯿـﺰان ﻣﺎﻟﯿـﺎت ھـﺎ را اﻓـﺰاﯾﺶ‬ ‫ﺑﺪھﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ‪ 80000‬ﺗﻦ در ﺑﻮﺋﻨﻮس آﯾﺮس دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻈﺎھﺮات ﻣـﯽ زﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺳـﺎزﻣﺎن دھﻨـﺪﮔﺎن اﯾـﻦ‬ ‫ﺗﻈﺎھﺮات‪ ،‬ﺳﻪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻋﻤﺪه ﻛﺎرﮔﺮی و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻛﻠﯿﺴﺎی ﻛﺎﺗﻮﻟﯿﻚ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻ از اﯾـﻦ ﻧـﻮع‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎری از ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران‪ ،‬ھـﻢ از اﺣـﺰاب ﺣـﺎﻛﻢ و ھـﻢ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ از اﺣﺰاب ﻣﺨﺎﻟﻒ دوﻟﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن دھﯽ اﯾﻦ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺷـﺮﻛﺖ دارﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻈﺎھﺮﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﺿـﻤﻦ‬ ‫اﻋﺘﺮاض ﺑﻪ » دﯾﻜﺘﺎﺗﻮری ﻣﺎﻟﯽ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل « اﻋـﻼم ﻛﺮدﻧـﺪ ﻛـﻪ در ﺑﺮاﺑـﺮ اﯾـﻦ دﯾﻜﺘـﺎﺗﻮری‬ ‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ را آﻏـﺎز ﻛـﺮده و از ﭘﺮداﺧـﺖ ﻣﺎﻟﯿـﺎت ھـﺎ ی ﺧـﻮد ﺧـﻮدداری ﺧﻮاھﻨﺪورزﯾـﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﻣﺎﻟﯿـﺎت‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﯽ از ‪ 8‬درﺻﺪ ﺑﻪ ‪ 22‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در ﭘﮋوھﺸﯽ ﻛﻪ در ﻣﺮﻛـﺰ ﺳـﻨﺠﺶ اﻓﻜـﺎر ﻋﻤـﻮﻣﯽ‬ ‫در آرژاﻧﯿﺘﻦ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ 70 ،‬درﺻﺪ از ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﮫـﺎ ﻣـﺼﺎﺣﺒﻪ ﺷـﺪ ﺻـﻨﺪوق را ﻣـﺴﺒﺐ ﺗﻌـﺪﯾﻞ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﺸﻮر ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ 65 .‬درﺻﺪ ﻋﻘﯿﺪه دارﻧﺪ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ ﻧﺒﻮده اﺳـﺖ و ‪88‬‬ ‫درﺻﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﺮده و داﯾﺮه اﻋﻤﺎل ﻧﻔـﻮذ آن‬ ‫را ﻛﺎھﺶ ﺑﺪھﺪ‪ .‬در ﯾﻚ ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺠﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬درﺻﺪ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﺎ دوﻟـﺖ ﻣﻮاﻓـﻖ ﺑﻮدﻧـﺪ از ‪ 35‬درﺻـﺪ در‬ ‫ژاﻧﻮﯾﻪ ﺑﻪ ‪ 13‬درﺻﺪ در ژوﺋﯿﻪ ‪ 2000‬رﺳﯿﺪ‪ .‬در ژوﺋـﻦ ‪ ،2000‬در اﻋﺘـﺮاض ﺑـﻪ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ ﻛـﺎر ﻛـﻪ از ﺳـﻮی‬ ‫ﺻﻨﺪوق ﺑﺮ دوﻟﺖ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﯾـﻚ اﻋﺘـﺼﺎب ﺳﺮاﺳـﺮی ‪ 24‬ﺳـﺎﻋﺘﻪ ﻓـﺮا ﺧﻮاﻧـﺪه ﺷـﺪ ﻛـﻪ ‪7.2‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻛﺎرﮔﺮ در آن ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﮫـﻮر‪ ،‬دﻻروآ در ﻋﻜـﺲ اﻟﻌﻤـﻞ ﺑـﻪ اﻋﺘﺮاﺿـﺎت ﻣـﺮدم‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻛﻪ » دوﻟﺖ ﭼﺎره ای ﻏﯿﺮ از ﮔﺮدن ﻧﮫﺎدن ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘـﻮل ﻧـﺪارد «‪ .‬و‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺗﺪوام اﻋﺘﺮاﺿﺎت و ﺗﻈﺎھﺮات اﺟﺘﻨـﺎب ﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬در اوت ‪ 2000‬وﻗﺘـﯽ دوﻟـﺖ در‬ ‫اﺟﺮای رﻓﺮم ھـﺎی ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری از ﺣﻘـﻮق ﻣﻌﻠﻤـﺎن ‪ 12‬درﺻـﺪ ﻛﺎﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻤـﺎن در ﺳﺮﺗﺎﺳـﺮ‬ ‫ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﯾﻚ اﻋﺘﺼﺎب ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ دﺳﺖ زدﻧﺪ‪ .‬در ھﻤـﯿﻦ ﻣـﺎه‪ ،‬ﺑـﺮای اوﻟـﯿﻦ ﺑـﺎر ﺷـﻤﺎری از روزﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ھﺎی ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﺑﺤﺮان ﻗﺮﯾﺐ اﻟﻮﻗﻮع آرژاﻧﺘﯿﻦ اﺷﺎره ﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﺗـﺎﯾﻤﺰ ﻣـﺎﻟﯽ ﻧﻮﺷـﺖ ﻛـﻪ »‬ ‫ﻣﻮﺟﯽ از اﻋﺘﺮاﺿﺎت و ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ آرژاﻧﺘﯿﻦ را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽ رﺳـﺪ ھﻤـﻪ ی‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ دوﻟﺖ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﺮای اﯾﺠﺎد اﺷﺘﻐﺎل و روﻧﻖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ‬ ‫ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺗﺨﺎذ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺣﺎدی ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﻃﺮﻓﺪاران دوﻟﺖ ھﻢ ﺧـﻮد را‬ ‫رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﻛﻨﺎر ﻣﯽ ﻛﺸﻨﺪ «‪ .‬در ھﻤﯿﻦ ﻣﺎه‪ ،‬دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ آرژاﻧﺘﯿﻦ در ﯾﻚ اﻗﺪام ﺑﯽ ﺳـﺎﺑﻘﻪ‪ ،‬ﺻـﻨﺪوق‬ ‫ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل را ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ زﯾﺎدﻛﺸﻮر اﻋﻼم ﻛﺮد و ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﻧﻜﺘـﻪ‬

‫‪40‬‬

‫دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺸﺎء ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ دﯾﻜﺘﺎﺗﻮری ژﻧﺮال ھﺎ ﺑﺮ ﻣـﯽ ﮔـﺮدد‬ ‫ﻓﺎﻗﺪ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻜﯽ از ﻗﻀﺎت‪ ،‬ﻗﺎﺿﯽ ﯾﻮرگ ﺑﺎﻟﺴﺘﺮو ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ اﯾـﻦ ﺑـﺪھﯽ ھـﺎ ﺑﺨـﺸﯽ از‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺨﺮﺑﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬آرژاﻧﺘﯿﻦ را ﺑﻪ زاﻧـﻮ در آورده اﺳـﺖ‪ .‬و‬ ‫اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ھﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﺮرﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ «‪ .‬دادﮔـﺎه‬ ‫ﻋﺎﻟﯽ در اﻋﻼﻣﯿﻪ ﺧﻮد ﻣﺘﺬﻛﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﻛـﻪ اﯾـﻦ ﻣـﺬاﻛﺮات را‬ ‫اﻧﺠـﺎم دادﻧـﺪ ﻣـﯽ داﻧـﺴﺘﻨﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﭼـﻪ ﻛـﺴﺎﻧﯽ ﻣـﺬاﻛﺮه ﻣـﯽ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﯿﺶ از ‪ 5000‬ﻧﻔـﺮ در اﻃـﺮاف‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دادﮔﺎه ﻋﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﻗﻀﺎت دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻈﺎھﺮات زدﻧﺪ‪.....‬‬ ‫ﭘــﯽ آﻣــﺪ اﻗﺘــﺼﺎدی اﯾــﻦ ﺳــﺮﻛﻮب ھــﺎ در ﮐــﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣــﻮﻧﯽ‪ ،‬وﻟــﯽ ﻓــﺮار ﺑﯿــﺸﺘﺮ ﺳــﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫وورﺷﻜﺴﺘﮕﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻌﻤﯿﻖ رﻛﻮد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮﯾـﺪاران ﺧـﺎرﺟﯽ و ﻧﺨﺒﮕـﺎن‬ ‫داﺧﻠﯽ وﻟﯽ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺘﻤﻪ اﻣﻮال دوﻟﺘﯽ را ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎی ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺗﺮ ﺧﺮﯾﺪاری ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻗـﺪم ﭼﮫــﺎرم ‪ :‬ﺗﺠــﺎرت آزاد اﺳـﺖ و رﻓــﻊ " ﻣﻮاﻧــﻊ" ﻣﻮﺟـﻮد ﺑــﺮ ﺳــﺮراه ورود و ﺧـﺮوج آزاداﻧــﺔ ﻛﺎﻻھــﺎ‬ ‫وﺧﺪﻣﺎت‪ .‬رواﯾﺖ ﻛﺘﺎﺑﯽ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎزارھـﺎی ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﺑـ ﻪ روی ﻛﺎﻻھـﺎ و ﺧـﺪﻣﺎﺗﯽ ﻛـﺸﻮر ﺑـﺎز ﻣـﯽ‬ ‫ﺷﻮد و ﻛﺸﻮر " درآﻣﺪ ارزی" ﺑﯿﺸﺘﺮﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻇﺎھﺮا ﺑﻪ ذھـﻦ ﻣﺘﺨﺼـﺼﺎن ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ‬ ‫ﭘﻮل و ﻃﺒﺎﻻن ﺷﺎن در ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺧﻄﻮر ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﯿﺮم ﻛـﻪ ﻣـﺸﻜﻞ ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﺑـﺮای اﯾـﻦ‬ ‫ﻛﺎﻻھﺎ و ﺧﺪﻣﺎت را ﺣﻞ ﻛﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﺔ ﮐﻤﺒﻮدﻋﺮﺿﻪ آﻧﮫـﺎ را ﭼـﻪ ﻣـﯽ ﻛﻨﯿـﺪ؟ ﺟـﺰ اﯾـﻦ اﺳـﺖ آﯾـﺎ ﻛـﻪ‬ ‫دراﻏﻠﺐ اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﺎ اﻗﺘﺼﺎدی ﻛﻤﺒﻮد ﺳﺎﻻر ﻛﻪ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪی اش ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ روﺑﺮو ھـﺴﺘﯿﺪ! اﮔـﺮ‬ ‫ﺑﺎ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻣﺼﺮف داﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﺻﺎدرات ﻓﺮآورده ھﺎی ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﭙﺮدازﯾﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﺗﻮرم داﺧﻠـﯽ را‬ ‫ﭼﻪ ﺧﻮاھﯿﺪ ﻛﺮد؟ و اﮔﺮ اﯾﻦ ﻛﺎر را ﻧﻜﻨﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﻛﺎﻻھﺎ و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺎزاد را از ﻛﺠﺎ ﺧﻮاھﯿﺪ آورد؟‬ ‫آن ﭼﻪ وﻟﯽ ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﻧﺰدﯾﻜﺘﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻛﻪ ﺑﺎ ھﺠﻮم ﺳﯿﻞ وارة واردات‪ -‬آن ﭼﻪ ﮐﻪ اﺛﺮ ﺟﺎرو ﺑﺮﻗـﯽ‬ ‫ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ -‬ھﻢ ﺗﺘﻤﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن داﺧﻠﯽ ورﺷﻜﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ وھﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﻛـﺴﺮی ﺗـﺮاز‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮی ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﯽ آﻣﺪش‪ ،‬اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮار ﺑـﻮد ﺑـﺎ‬ ‫اﺟﺮای اﯾﻦ ﻗﺪم ھﺎ ﺣﺬف ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺟﺎ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ دروازة دوزخ رﺳﯿﺪه اﯾﺪ!‬

‫‪41‬‬

‫‪ - 4‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ‪ :‬زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ﺑﺮای ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی‬

‫‪18‬‬

‫در ﺳﺎﻟﮫﺎﺋﯽ ﻛﻪ اروﭘﺎﺋﯿﺎن ھﻢ ﭼﻮن ﻻﺷﺨﻮاراﻧﯽ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﻪ ﺟﺎن ﯾﻜـﺪﯾﮕﺮ اﻓﺘـﺎده وﻣﯿﻠﯿﻮﻧﮫـﺎ ﺗـﻦ را در‬ ‫ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ اروﭘﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان اﻣﺮﯾﻜﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳـﯿﺪﻧﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺮای‬ ‫ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺳﻠﻄﺔ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳـﺎﻻری‪ ،‬ﻻزم اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﻧﮫﺎدھـﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘـﯽ ﺑـﻪ وﺟـﻮد آﯾﻨـﺪ‪.‬‬ ‫ﺿﺮورت اﯾﺠﺎد اﯾﻦ ﻧﮫﺎدھﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺗﺤﺮك آزاد و ﺑﺪون ﻣﺎﻧﻊ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺗﺎﻣﯿﻦ و ﺗـﻀﻤﯿﻦ ﺷـﻮد‪.‬‬ ‫ﭘـــﺲ از ﺳـــﺎﻟﮫﺎ ﻣـــﺬاﻛﺮه ﺑـــﯿﻦ اﻣﺮﯾﻜـــﺎ و اﻧﮕﻠـــﺴﺘﺎن‪ ،19‬ﺳـــﺮاﻧﺠﺎم در ژوﺋﯿـــﻪ ‪ 1944‬در ﺑﺮﺗـــﻮن وودز‬ ‫درﻧﯿﻮھﻤﺸﺎﯾﺮ ] اﻣﺮﯾﻜﺎ[ﻛﻨﻔﺮاﻧﺴﯽ ﺗﺸﻜﯿﻞ ﺷﺪ ودر ﭘﯽ آﻣﺪ آن‪ ،‬دو ﻧﮫﺎد و دو ﺳﺎزﻣﺎن » ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘـﯽ «‬ ‫ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬از زﻣﺎن ﺗﺸﻜﯿﻞ ﺗﺎ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ اﻣﺮوز‪ ،‬اﯾﻦ دو ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬در ﺷﻜﻞ ﮔﯿـﺮی اﻗﺘـﺼﺎد ﺟﮫـﺎن‬ ‫ﻧﻘﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻛﻨﻨﺪه ای اﯾﻔﺎء ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ .‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل )‪ (IMF‬ﺑـﺮای ﺗـﺴﮫﯿﻞ ﻣﺒـﺎدﻻت ﺑـﯿﻦ‬ ‫اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﺸﻜﯿﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ واﻗﻊ » ﺻﻨﺪوﻗﯽ« ھﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻛـﺸﻮرھﺎی دارای ﻛـﺴﺮی ﺗـﺮاز‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ ﻣﻮﻗﺘﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺪون ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی ﺣﻤـﺎﯾﺘﯽ ﺑـﻪ ﺗﺠـﺎرت اداﻣـﻪ‬ ‫ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل‪ ،‬ﺑﺎﻧﻚ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮای ﺑﺎزﺳﺎزی و ﺗﻮﺳﻌﻪ ‪ -‬ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ‬ ‫ ھﻢ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ‪ .‬ھﺪف اﺻﻠﯽ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬اراﺋﻪ وام ﺑﺮای ﺗﻮﺳﻌﻪ ‪ -‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﮫﺖ ﺗﻮﺳـﻌﻪ زﯾـﺮ‬‫ﺳﺎﺧﺖ ھﺎ‪ ،‬ﺟﺎده‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ‪ -‬ﺑﻮد‪ .‬ھﺪف دﯾﮕﺮ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺧـﺎرﺟﯽ‬ ‫از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﯾـﺪ روﺷـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ ﻛـﻪ ھـﺪف دراز ﻣـﺪت و اﺳـﺘﺮاﺗﮋﯾﻚ ﺗـﺼﻤﯿﻤﺎت ﺑﺮﺗـﻮن وودز‪ ،‬اراﺋـﻪ‬ ‫ﺑﺪﯾﻠﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﻈﺎم دوﻟﺖ ﺳـﺎﻻر ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗـﺴﺎﻣﺢ » ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿـﺴﻢ «‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ از ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻓﻘﺮ زداﺋﯽ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ وﻟﯽ اﻧﮕﯿـﺰه اﺻـﻠﯽ و اﺳﺎﺳـﯽ‪ ،‬ﺗـﺴﮫﯿﻞ زﻣﯿﻨـﻪ ﺑـﺮای‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺑﻄﻦ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺣﺎﻛﻤﯿﺖ و ﺳﻠﻄﺔ ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﻏـﻮل ﭘﯿﻜـﺮ‬ ‫ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ را ﻧﮫﻔﺘﻪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ﻣﺮﻛﺰ ﻗﻮل وﻗﺮارھﺎی ﺑﺮﺗﻮن وودز ﺑﺮای ﺗﺸﻜﯿﻞ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل‪ ،‬دﻻر اﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫واﺣﺪ ﭘﻮﻟﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻃﻼ ﻗﺮار داﺷﺖ و دﯾﮕﺮ واﺣﺪھﺎی ﭘﻮﻟﯽ‪ ،‬از ﻃﺮﯾﻖ دﻻر ﺑﺎ ﻃـﻼ ﻣـﺮﺗﺒﻂ ﻣـﯽ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻣﺮﻛﺰﯾﺖ داﺷﺘﻦ دﻻر‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﺮﯾﻜﺎ ﻓﺮﺻﺖ داد ﺗﺎ ھﺮ آن زﻣﺎن ﻛـﻪ ﺑﺨﻮاھـﺪ ﺑﺨـﺸﯽ از‬

‫‪42‬‬

‫ﺑﺤﺮان ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب دﯾﮕﺮان ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ھﻤﯿﻦ ﺧـﺼﻠﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺷﻜﻨﻨﺪﮔﯽ اﯾﻦ ﻗﻮل و ﻗﺮارھﺎ ﻧﯿﺰ ﺷﺪ‪ .‬ﺧﯿﺮه ﺳـﺮی ھـﺎی اﯾـﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﻚ و ﺳـﻠﻄ ﻪ‬ ‫ﻃﻠﺒﯽ ھﺎی اﻣﺮﯾﻜﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺪاﺧﻼت ﻣﻜﺮر ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﭼﮫﺎرﮔﻮﺷـﺔ ﺟﮫـﺎن درآﻣـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ وﺿـﻌﯿﺘﯽ‬ ‫ﻓﺮاروﺋﯿﺪ ﻛﻪ در ﺳﺎﻟﮫﺎی اوﻟﯿﻪ ‪ 70‬ﻣﯿﻼدی ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﭘﻮﻟﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﺎﯾﺎن داد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻛﻮﺷﯿﺪﻧﺪ‬ ‫ﺷــﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨــﺪ اﯾــﻦ ﻧﻈــﺎم را ﻧﺠــﺎت داده و ﺣﻔــﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨــﺪ وﻟــﯽ در ‪ 1973‬اﯾــﻦ ﻧﻈــﺎم‪ ،‬در ﻣﯿــﺎن ﺳــﺎﻟﯽ‬ ‫درﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬وﻟﯽ دﻻر اﮔﺮ ﭼﻪ ھﻤﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ واﺣﺪ ھـﺎی ﭘـﻮﻟﯽ ﺑـﻪ ﻃـﻼ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﻧﺒـﻮد‬ ‫وﻟﯽ ھﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ واﺣﺪ ﭘﻮﻟﯽ دﻧﯿﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮔﺮﯾﺰی ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان اﻣﺮﯾﻜﺎﺋﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺷـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺳﻮءاﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ ﺑﺮﺗـﺮ دﻻر‬ ‫ﺑﺮای ﭼﻨﺪﯾﻦ دھﻪ از ﻛﯿﺴﺔ ﺑﻘﯿﻪ ﺟﮫﺎن ھﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت از ﺳﺮاﺳـﺮ‬ ‫ﺟﮫﺎن ﻣﺼﺮف ﻛﺮده و ﺑﻪ ازاﯾﺶ‪ ،‬دﻻر ﺑﻪ ﺑﺎزارھـﺎی ﺟﮫـﺎن ﺗﺰرﯾـﻖ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬زﯾـﺎد ﺷـﺪن ﻋﺮﺿـﻪ دﻻر در‬ ‫ﺑﺎزارھﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺻﻨﺪوق و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ را در ﺳـﺎﻟﮫﺎی ‪ 70‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرت دﻻﻻن ﻋﻤـﺪة وام‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن دﮔﺮﺳﺎن ﻛﺮد‪ .‬در اواﯾﻞ ﺳﺎﻟﮫﺎی ‪ ،1980‬ﻛﺸﺘﯽ اﯾـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ اﻗﺘـﺼﺎدی وﻟـﯽ ﺑـﻪ ﮔـﻞ‬ ‫ﻧﺸــﺴﺖ و ﺑﺤــﺮان ﺑــﺪھﯽ ﭘﺪﯾــﺪار ﮔــﺸﺖ‪ .‬ﺑﺤــﺮان ﺑــﺪھﯽ‪ ،‬اﯾــﻦ دوﻣﻮﺳــﺴﻪ » ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘــﯽ« را ﻧﯿــﺰ‬ ‫دﺳﺘﺨﻮش ﺗﺤﻮل ﻛﺮد و آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت » ﻃﻠﺐ ﺟﻤﻊ ﻛﻦ« ھﺎی ﺑﺎﻧﻚ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﺘﺤـﻮل ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ اﯾﻦ ﻧﻘﺶ اﻣﺎ ﺑﻪ اراﺋـﻪ ﯾـﻚ زﻣﯿﻨـﻪ و ﭼـﺎرﭼﻮب ﻧﻈـﺮی ﻧﯿـﺰ دﺳـﺖ زدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ » ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری « ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾـﻚ اﺳـﺘﺮاﺗﮋی ﻧـﻮﯾﻦ ﺗﻮﺳـﻌﻪ وﻟـﯽ در‬ ‫اﺻﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‪ ،‬وﺳﯿﻠﻪ ای ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﺗﺪوﯾﻦ ﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎرﯾﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ درﻋﻤﻞ‪ ،‬داﺳـﺘﺎن ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬ ‫دﯾﮕﺮی در آﻣﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻃﻠﺒﻜﺎران ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﺮوارﺗﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺪھﻜﺎران ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺗﻮان داﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺮای ادای دﯾﻦ ﻛﻮﺷﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﺨﺘﻚ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﯿﺸﺘﺮی اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﯿﻢ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﯽ ﺳـﺎده و ﺑـﺪون ﭘﯿﺮاﯾـﻪ و ھﻤـﻪ ﻓﮫـﻢ‪ ،‬ﮔـﻮھﺮ اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ را در اﯾـﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ‬ ‫ﻛﻨﻮﻧﯽ ﺑﯿﺎن ﻛﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ آن را ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪.‬‬

‫‪43‬‬

‫اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان ﻛﺸﻮرھﺎی ﻣﻘﺮوض ‪ -‬ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻓﻘﯿﺮ ‪ -‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮای اﯾـﻦ ﻛـﻪ‬ ‫وام ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺪھﯿﻢ ﺗﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﺪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺑـﺪھﯽ ﻗﺒﻠـﯽ ﺗـﺎن را ﻛﺎرﺳـﺎزی ﻛﻨﯿـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﺎن را ﺑﻪ ﺷﯿﻮه وﺻﻮرﺗﯽ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎزﺳﺎزی و » ﺗﻌﺪﯾﻞ « ﻛﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻧﯿﺰ در وﺟﻮه ﻋﻤﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ھﻤﺔ ادﻋﺎھـﺎی ﺟـﺬاب‪ ،‬ﭼﯿـﺰی ﻧﯿـﺴﺖ ﻏﯿـﺮ از ﻓـﺮاھﻢ‬ ‫ﻛﺮدن ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮای ﭘﺮوارﺗﺮ ﺷﺪن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داران ﺑﻮﻣﯽ و ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻟــﺐ اﺳــﺖ اﮔــﺮ دﻗــﺖ ﻛﻨــﯿﻢ ﻛــﻪ اﮔﺮﭼــﻪ ﻛﺎﺳــﺘﻦ از ھﺰﯾﻨــﻪ ھــﺎی آﻣﻮزﺷــﯽ و ﺑﮫﺪاﺷــﺘﯽ و رﻓــﺎه‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ھﻤﺔ ﻛﺸﻮرھﺎ وﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻧﯿﺎزھﺎی ﺷﺎن‪ ،‬ﻻزم و ﺿﺮوری ارزﯾـﺎﺑﯽ ﻣـﯽ ﺷـﻮد و اﻧﺠـﺎم‬ ‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎ ﺑﺮای ﻛﺎﺳﺘﻦ از ھﺰﯾﻨـﻪ ھـﺎی ﻧﻈـﺎﻣﯽ ھﻤـﺎن دوﻟـﺖ ھـﺎی ﻣﻘـﺮوض‬ ‫ﻗﺪﻣﯽ ﺑﺮ ﻧﻤﯽ دارﻧﺪ و ﻛﺎری ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬دﻟﯿﻠﺶ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ روﺷﻦ اﺳﺖ و اﺑﮫﺎﻣﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺒﺮت اﻧﮕﯿﺰاﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﯾﻜﯽ از اﻧﮕﯿﺰه ھﺎی ﺗـﺸﻜﯿﻞ ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ‬ ‫اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﻓﺮاھﻢ ﻛﺮدن ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﻮد ﻛﻪ در آن ﺑﺤـﺮان ھـﺎی ﭘـﻮﻟﯽ و ﯾـﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﻧـﺮخ ارز ﻣـﺸﻜﻞ‬ ‫آﻓﺮﯾﻦ ﻧﺒﻮده و ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ھﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻛﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﻗﺪم‬ ‫ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﺮ آن ﺟﻮاﻣﻊ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻛﺮد‪ ،‬ﺛﺒـﺎت ارزش ﭘـﻮل ﻣﻠـﯽ آن ﺳـﺮزﻣﯿﻦ را از‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﻪ روﺑﻞ روﺳﯿﻪ ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻟﯿﺮه ﺗﺮك ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ‪ .‬وﺿﻊ رﯾﺎل ﻣﻈﻠﻮم ﺧﻮد ﻣﺎ ﻛﻪ ﻣﻌﺮف ﺣـﻀﻮر‬ ‫ھﺴﺖ!‬ ‫و اﻣﺎ‪ ،‬اﺟﺰای اﯾﻦ »اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻧﻮﯾﻦ« ﻛﺪام اﻧﺪ؟‬ ‫ واﮔﺬاری ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ و دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪.‬‬‫ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻛﺸﺎورزی ﺑﺮای ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻛﺸﺎورزان ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪.‬‬‫ ﻛﺎھﺶ ارزش ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺮای ﺗﺴﮫﯿﻞ ﺻﺎدرات‪.‬‬‫ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻛﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ ﺑﺎ ﻛﺎﺳﺘﻦ و ﺣﺬف ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ و ﭘﻮﻟﯽ ﻛﺮدن ﺧـﺪﻣﺎت ﻋﻤـﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ‬‫آﻣﻮزش و ﺑﮫﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺗﺠﺎرت آزاد ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ و ﻛﺎھﺶ ﯾﺎ ﻟﻐﻮ ﺗﻌﺮﻓﻪ ھﺎی ﮔﻤﺮﻛﯽ‪.‬‬‫ اﯾﺠﺎد ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮای ﺟﻠﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺧﺎرﺟﯽ‪.‬‬‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از » رﻓﺎه اﻗﺘﺼﺎدی« اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺸﻮد‪.‬‬ ‫وﻟﯽ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری درواﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻧﻪ در درس ﻧﺎﻣﻪ ھﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻮدﻧﺪ؟‬

‫‪44‬‬

‫اول از ھﻤﻪ‪ ،‬اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ اﺳـﺎس آﻧﭽـﻪ در ﻧـﺸﺮﯾﺔ رﺳـﻤﯽ ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل آﻣـﺪ ه‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﭼﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪45‬‬

‫ﻛﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ‪ :‬ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر‬ ‫‪1989‬‬

‫‪90‬‬

‫‪91‬‬

‫‪92‬‬

‫‪93‬‬

‫‪94‬‬

‫‪95‬‬

‫‪96‬‬

‫*‪97‬‬

‫‪20‬‬

‫*‬ ‫‪1998‬‬

‫اﻓﺮﯾﻘﺎ‬ ‫ﻛـــــــــﻞ‬

‫‪216.5‬‬

‫‪236.8‬‬

‫‪242.9‬‬

‫‪240.2‬‬

‫‪246.5‬‬

‫‪266.7‬‬

‫‪282.9‬‬

‫‪286.8‬‬

‫‪285.7‬‬

‫‪288.9‬‬

‫ﺑﺪھﯽ‬ ‫ﻛﻮﺗــــــﺎه‬

‫‪25.9‬‬

‫‪27.8‬‬

‫‪31.7‬‬

‫‪35.6‬‬

‫‪42.7‬‬

‫‪46.9‬‬

‫‪58‬‬

‫‪60.9‬‬

‫‪33.4‬‬

‫‪26‬‬

‫ﻣﺪت‬ ‫درازﻣﺪت‬

‫‪190.6‬‬

‫‪209‬‬

‫‪211.2‬‬

‫‪204.6‬‬

‫‪203.8‬‬

‫‪219.8‬‬

‫‪224.9‬‬

‫‪225.9‬‬

‫‪252.3‬‬

‫‪263‬‬

‫آﺳﯿﺎ‬ ‫ﻛـــــــــﻞ‬

‫‪293.7‬‬

‫‪332.6‬‬

‫‪365.7‬‬

‫‪404.3‬‬

‫‪450.2‬‬

‫‪499.9‬‬

‫‪545‬‬

‫‪563.7‬‬

‫‪598.3‬‬

‫‪648‬‬

‫ﺑﺪھﯽ‬ ‫ﻛﻮﺗــــــﺎه‬

‫‪38.3‬‬

‫‪45.9‬‬

‫‪58.2‬‬

‫‪68.1‬‬

‫‪73.4‬‬

‫‪75.2‬‬

‫‪95.7‬‬

‫‪112.5‬‬

‫‪130‬‬

‫‪148.8‬‬

‫ﻣﺪت‬ ‫درازﻣﺪت‬

‫‪255.4‬‬

‫‪286.7‬‬

‫‪307.5‬‬

‫‪336.2‬‬

‫‪376.9‬‬

‫‪424.8‬‬

‫‪449.3‬‬

‫‪451.3‬‬

‫‪468.3‬‬

‫‪499.2‬‬

‫ﺧﺎورﻣﯿﺎ‬ ‫ﻧﻪ‬ ‫ﻛـــــــــﻞ‬

‫‪197.8‬‬

‫‪221.3‬‬

‫‪230.6‬‬

‫‪240.2‬‬

‫‪257.4‬‬

‫‪266.5‬‬

‫‪274.2‬‬

‫‪274.3‬‬

‫‪281.2‬‬

‫‪290.6‬‬

‫ﺑﺪھﯽ‬ ‫ﻛﻮﺗــــــﺎه‬

‫‪37.5‬‬

‫‪38.9‬‬

‫‪42.5‬‬

‫‪52.7‬‬

‫‪62.2‬‬

‫‪47.7‬‬

‫‪52.4‬‬

‫‪61.9‬‬

‫‪67.9‬‬

‫‪74.5‬‬

‫ﻣﺪت‬ ‫درازﻣﺪت‬

‫‪160.3‬‬

‫‪182.4‬‬

‫‪188.1‬‬

‫‪187.5‬‬

‫‪195.1‬‬

‫‪218.8‬‬

‫اﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ‬

‫‪46‬‬

‫‪221.9‬‬

‫‪212.5‬‬

‫‪213.3‬‬

‫‪216.1‬‬

‫ﻛـــــــــﻞ‬

‫‪417.3‬‬

‫‪437.2‬‬

‫‪459‬‬

‫‪488.8‬‬

‫‪533.8‬‬

‫‪576.5‬‬

‫‪630.1‬‬

‫‪658.4‬‬

‫‪688.2‬‬

‫‪721.6‬‬

‫ﺑﺪھﯽ‬ ‫ﻛﻮﺗــــــﺎه‬

‫‪61.5‬‬

‫‪72.7‬‬

‫‪87.5‬‬

‫‪103.2‬‬

‫‪115.8‬‬

‫‪124.6‬‬

‫‪98.8‬‬

‫‪99.8‬‬

‫‪106.6‬‬

‫‪113.3‬‬

‫ﻣﺪت‬ ‫درازﻣﺪت‬

‫‪355.8‬‬

‫‪364.5‬‬

‫‪371.5‬‬

‫‪385.6‬‬

‫‪418‬‬

‫‪451.9‬‬

‫* اﯾﻦ ارﻗﺎم ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪47‬‬

‫‪531.3‬‬

‫‪558.6‬‬

‫‪581.6‬‬

‫‪608.3‬‬

‫آﻧﭽﻪ از اﯾﻦ ﺟﺪول روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد اﯾﻦ ﻛﻪ در ﻃﻮل دھﺴﺎل‪ ،‬ﻛﻞ ﺑﺪھﯽ ﻛﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫ﻧﺰدﯾﻚ ﺑﻪ ‪ 824‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از ‪ 1125‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر در ‪ ،1989‬ﺑـﻪ ﻧﺰدﯾـﻚ ﺑـﻪ‬ ‫‪ 1950‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر] ﻧﺰدﯾﻚ ﺑﻪ ‪ 2‬ﺗﺮﯾﻠﯿﻮن دﻻر[ در ‪1998‬رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑـﺪ ﻧﯿـﺴﺖ ﻣﺘـﺬﻛﺮ ﺷـﻮم ﻛـﻪ در ﻃـﻮل‬ ‫اﯾﻦ دھﺴﺎل‪ ،‬ﻛﺸﻮرھﺎی ﺑﺪھﻜﺎر در ﻣﺠﻤﻮع‪ 1956 ،‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻃﻠﺒﻜـﺎران ﺧـﻮﯾﺶ ﭘﺮداﺧﺘـﻪ‬ ‫اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ در ‪ ،1989‬اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ‪ 1125 ،‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﺪھﯽ داﺷـﺘﻨﺪ و در ﻃـﻮل دھـﺴﺎل ﺑﻌـﺪش‪،‬‬

‫ﻧﺰدﯾﻚ ﺑﻪ ‪ %74‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺪھﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ‪ 1956‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻪ ﻃﻠﺒﻜﺎران ﻣـﯽ ﭘﺮدازﻧـﺪ وﻟـﯽ‬ ‫در ﭘﺎﯾﺎن دھﻪ‪ ،‬ھﻢ ﭼﻨﺎن ﻧﺰدﯾﻚ ﺑﻪ ‪ 1950‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ھﻨﻮز ﺑﺪھﻜﺎرﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺴﺘﺮی اﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺗﻨﮫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان و ﺑﺎﯾﺪ از ﻏﺎرت و ﭼﭙﺎول ﻛـﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿـﺮ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔـﺖ ‪ -‬ﺑـﺮای ﻛﻤـﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮ از ﯾـﻚ‬ ‫ﺗﺮﯾﻠﯿﻮن ﺑﺪھﯽ‪ 2 ،‬ﺗﺮﯾﻠﯿﻮن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ وﻟﯽ ھﻨﻮز ‪ 2‬ﺗﺮﯾﻠﯿﻮن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺪھﻜﺎرﻧﺪ! واﻗﻌﺎ ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺎاﯾﻦ وﺻﻒ‪ ،‬ادﻋﺎ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﻮع زھﻜﺸﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ از ﻛﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿـﺮ‪ ،‬ﺷـﺮاﯾﻂ را ﺑـﺮای »‬ ‫ﺟﻠﺐ« ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ آﻣﺎده ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای رﻓﻊ ﻣﺼﺎﺋﺒﯽ ﻛﻪ دارﻧﺪ ﻣﺪدﻛﺎرﺷﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ!‬ ‫از ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻛﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ‪ ،‬اﮔﺮ از واژﮔﺎن اﺳﺘﺎد ﭼﺴﻮدوﻓﺴﻜﯽ اﺳـﺘﻔﺎده ﻛﻨـﯿﻢ ﻣﻠﻤـﻮس ﺗـﺮﯾﻦ و‬ ‫در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺗﻠﺦ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﺔ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛـﺖ ﺑـﻪ ﮔـﺴﺘﺮده ﺗـﺮﯾﻦ ﺻـﻮرت ﻣﻤﻜـﻦ‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ و ھﻤﻪ ﺟﺎﺋﯽ ﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ درﺻﺪ ﻧﺎﭼﯿﺰی از »از ﻣﺎﺑﮫﺘﺮان « و ﯾـﺎ ﺑـﻪ ﻗـﻮل ﻣﻌـﺮوف» ﺷـﮫﺮوﻧﺪان‬ ‫درﺟﺔ ﯾﻚ « و ﯾﺎ » ﻧﺨﺒﮕﺎن ﻣﺎﻟﯽ« در ﻛﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺛﺮوت ھﺎی اﻓﺴﺎﻧﻪ ای رﺳـﯿﺪﻧﺪ‬ ‫و ھﻤﯿﻦ اﻗﻠﯿﺖ ﻧﺎﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ اﺻﻠﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮﺗﻮر ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﺮدن اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ » ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘـﺼﺎدی « در‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ھﺪﻓﻢ در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ زﻣﯿﻨﻪ ھﺎی ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭘﯿﺪاﯾﺶ اﯾﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ‬ ‫ﺧﻮاھﻢ ﻛﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ از ﭘﯽ آﻣﺪ ھﺎﯾﺶ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﭘﯿـﺎده ﻛـﺮده‬ ‫اﻧﺪ‪ ،‬در ﻛﺠﺎی اﯾﻦ زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن اﯾـﺴﺘﺎده اﻧـﺪ؟ ﭼـﻪ ﻛـﺮده اﻧـﺪ و ﭼـﻪ دﺳـﺖ آوردھـﺎﺋﯽ داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ؟‬ ‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮای ﻛﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﭼﻮن اﯾﺮان ﻛﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ اﯾـﻦ راه را در ﭘـﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ‪،‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﺮرﺳﯽ ھﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺸﺎء آﻣﻮزش ھﺎی ﻣﻔﯿﺪی ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺶ از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺌﻮاﻻت‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶ ﻣﮫﻢ ﺗﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪48‬‬

‫ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺌﻮال ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺮان در اﻗﺘـﺼﺎد ﺟﮫـﺎن‪ ،‬و ﻧـﻪ ﺗﻨﮫـﺎ ﺑﺤـﺮان در‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺑﭙﺮدازﯾﻢ‪ .‬اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺗﺮﯾﻦ و ﻋﯿﺎن ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﻜﻞ اﯾﻦ ﻧﮕـﺮش اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮای رﻓﻊ ﻣﺼﺎﺋﺐ و ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﻠﯽ اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ‪ ،‬راه ﺣﻞ ھﺎی ﺻﺮﻓﺎ ﻧﻈﺮی اراﺋﻪ ﻣﯽ دھـﺪ‪ .‬ﺑـﺮای‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻛﻪ ﺑﺎزاری ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑـﺎزار آزادی وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬از » رﻓﺮﻣﮫـﺎی ﺑـﺎزار آزاد « ﺳـﺨﻦ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و رﻓﻊ ﻣﺸﻜﻼت و ﻣـﺼﺎﺋﺐ را ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻧﯿﺮوﺋـﯽ ﻛـﻪ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ ،‬ﻣـﯽ ﺳـﭙﺎرﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ‬ ‫ﺣﺴﺎب‪ ،‬ﭼﺮا ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻠﯽ ﺣﻞ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد! و اﻣﺎ‪ ،‬وﺟـﻪ دﯾﮕـﺮ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺎ در‬ ‫اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺎ ﯾﻚ ﻧﻈﺎم ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮ ﭘﺴﺎﻣﺪرن روﺑﺮو ھﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎ از ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮی ﭘـﺴﺎ ﻣـﺪرن ﺣـﺮف‬ ‫ﻣﯽ زﻧﻢ ﺗﺎ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮی و آﻧﭽﻪ در ادﺑﯿﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎ ﻧﺎم ﺟﺎن ﻣﯿﻨﺎرد ﻛﯿﻨﺰ ﻋﺠﯿﻦ ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻔﻜﯿﻚ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮم‪ .‬در ﻧﻮع ﻛﯿﻨﺰی ﻣﺪاﺧﻠﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑﺮای رﻓﻊ ﻛﻤﺒﻮد ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻛـﻞ و رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ‬ ‫اﺷﺘﻐﺎل ﻛﺎﻣﻞ در اﻣﻮرات اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮی ﭘﺴﺎﻣﺪرن‪ ،‬ﻋﻠﺖ و اﻧﮕﯿـﺰه‬ ‫اﺻﻠﯽ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺑﺮای ﺑﮫﺮه ﺟﺴﺘﻦ از ﺑﯿﻜﺎری در راﺳﺘﺎی ﺗﻨﻈﯿﻢ ‪ -‬در واﻗﻊ ﻛﺎھﺶ ‪ -‬ھﺰﯾﻨﻪ ﻛﺎر در ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر در ﺑﺎزار ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ھﺰﯾﻨﻪ ﻛﺎر‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺰد‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ھﺰﯾﻨﺔ ﻛﺎر‪ ،‬ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫اﺳﺖ وﻟﯽ وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﺟﮫﺎﻧﯽ و ھﻤﻪ ﮔﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ازﮔـﺴﺘﺮش ﺑـﺎزار ﻣـﺼﺮف ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮی ﻣـﯽ‬ ‫ﻛﻨﺪ و ازاﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﻛـﺮدن ﻓﻘـﺮ در ﻣـﯽ آﯾـﺪ ﻛـﻪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ از ھﺰﯾﻨـﻪ ھـﺎی‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ اش‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺪاوم رﺷﺪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﺨﺎﻃﺮه آﻣﯿﺰ ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ‪ ،‬وﻗﺘـﯽ ﻛـﻪ‬ ‫ارزش ﻣﺎزاد ﻧﻘﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﯾﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻨﮕﯽ ﻧﻔﺲ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﮔﻔـﺘﻦ دارد ﻛـﻪ اﯾـﻦ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻨﮕﯽ ﻧﻔﺲ اﻓﺘﺎدن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ و ﺻﻮرت ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ ھﻨـﻮز‬ ‫زﻣﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﻤﺎری ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺴﺘﯽ ﭘﯿﺮوزی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری از ﻛﻠﻪ ھﺎ‬ ‫ﺑﺪر ﺑﺮود‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ دھﺴﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺳـﺎﻟﮫﺎی ﭘـﺲ از ﻓﺮوﭘﺎﺷـﯽ ﺷـﻮروی ﺳـﺎﺑﻖ و‬ ‫روﻧﻖ و ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری‪ .‬ﺑﻪ راﺳﺘﯽ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﺧﻮﺑﺎن ھﻤﻪ دارﻧﺪ اﯾـﻦ دھـﺴﺎل ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻨﮫــﺎﺋﯽ‪ ،‬داﺷــﺖ‪ .‬ھــﻢ ﺑﺤــﺮان ﻣــﺎﻟﯽ ﻣﻜــﺮر داﺷــﺘﯿﻢ ) ‪1992‬و ‪1995‬و‪1997‬و ‪ ،(2001‬ھــﻢ ﻗﺘــﻞ ﻋــﺎم‬ ‫ﻧﮋادی ﻣﻜﺮر ) ﺑﻮﺳﻨﯽ‪ ،‬رواﻧﺪا‪ .‬و ﻛﻮﺳﻮا( و ھﻢ ﻛـﺎﻧﻮن ھـﺎی ﺟﻨﮕـﯽ ﻣﺘﻌـﺪد ‪ -‬ﻧﻤـﯽ داﻧـﻢ از ﺣﻤﻠـﻪ‬ ‫اﻣﺮﯾﻜﺎ و ھﻤﺪﺳﻨﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﮕﻮﯾﻢ ﯾﺎ از ﺣﻤﻠﻪ ھﺎی ﺷﺒﺎﻧﻪ روزی ﺑﻤﺐ اﻓﻜﻦ ھﺎی ﻧـﺎﺗﻮ ﺑـﻪ آﻧﭽـﻪ‬ ‫ﻛﻪ از ﯾﻮﮔﺴﻼوی ﺳﺎﺑﻖ در ﻗﻠﺐ اروﭘﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬از ﺣﻤﻠﻪ ھﻮاﺋﯽ ﺑـﻪ ﺳـﻮدان و اﻓﻐﺎﻧـﺴﺘﺎن و‬

‫‪49‬‬

‫ﺣﻤﻼت ﻣﻜﺮر ﺑﻪ ﻋﺮاق و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه ﺳﺎزی آن ﻛﺸﻮر دﯾﮕـﺮ ﭼﯿـﺰی ﻧﻤـﯽ ﮔـﻮﯾﻢ‪ .‬ﺑـﻪ ﺑﺤـﺮان‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻜﺰﯾﻚ و ﺑﺮزﯾﻞ و آرژاﻧﺘﯿﻦ‪ ،‬وﯾﺎ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ وورﺷﻜﺴﺘﮕﯽ اﻗﺘﺼﺎدی » ﺑﺒﺮھﺎ و اژدھﺎھﺎی آﺳـﯿﺎ «‬ ‫و ﺣﺘﯽ ژاﭘﻦ دﯾﮕﺮ اﺷﺎره ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺷﻨﺔ آﺷﯿﻞ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ » اﻗﺘـﺼﺎد ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﺑـﺎ‬ ‫ﻛﺎرارزان« را ﻗﻮام ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﺮای ﺗﺪاوم ﺧـﻮﯾﺶ ﺑـﻪ ﺑـﺎزار ﻣـﺼﺮﻓﯽ‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮی ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰدھﺎی ﭘﺎﺋﯿﻦ و ﺑﯿﻜﺎری روزاﻓﺰون‪ ،‬اﻣﯿـﺪی ﺑـﺮای دﺳـﺖ ﯾـﺎﺑﯽ‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎزارھﺎی ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﮔـﺬارد‪ .‬ﺣﺘـﯽ در ﺟﻮاﻣـﻊ ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪ ﻧﯿـﺰ ‪ -‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻧـﻪ ﺑـﻪ آن ﺷـﺪت و‬ ‫ﺣﺪﺗﯽ ﻛﻪ در ﺟﮫﺎن در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﺎھﺪ ھﺴﺘﯿﻢ ‪ -‬ھﻤﯿﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ » ﺟ ﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن« در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ ھﺎﺳﺖ‪ .‬ھﺮﭼﻪ ﻛﻪ ﺟﻠـﻮﺗﺮ ﻣـﯽ‬ ‫روﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت » ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﺗﻚ ﺣﺰﺑﯽ « در ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪ .‬و ﻧﺘﯿﺠﺔ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺑﺮ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی دوﻟﺖ ھﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮی ﻧﺪارد‪ .‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﻣﯿﺘـﺮان رﺋـﯿﺲ ﺟﻤﮫـﻮر ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح »‬ ‫ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ « ﯾﺎ ﺗﻮﻧﯽ ﺑﻠﺮ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﭘﯿـﺸﯿﻦ اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن از ﺣـﺰب »ﻛـﺎرﮔﺮ «‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی‬ ‫ژﯾﺴﻜﺎردﯾﺴﺘﺎن و ﺧﺎﻧﻢ ﺗﺎﭼﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎر را ﭘﯿﺎده ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎخ ﺳﻔﯿﺪ در دورة زﻣﺎﻣـﺪاری ﻛﻠﯿﻨﺘـﻮن‬ ‫ﺑﺎ دورة ﺑﻮش و رﯾﮕﺎن ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﺤـﺚ ﺑـﺮ ﻧﻤـﯽ دارد اﯾـﻦ ﻛـﻪ در ﻋﺮﺻـﻪ اﻗﺘـﺼﺎدی‪،‬‬ ‫اﻗﻠﯿﺘﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ‪ ،‬ﺛﺮوت ھﺎی اﻓـﺴﺎﻧﻪ ای اﻧﺒﺎﺷـﺖ ﻣـﯽ ﻛﻨﻨـﺪ و ﻧﺘﯿﺠـﻪ اﯾـﻦ ﻧـﺎﺑﺮاﺑﺮی روزاﻓـﺰون را ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ » آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ« ﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ در ﺳﻄﺢ ﺟﮫﺎن ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﺛـﺮوت ‪358‬‬ ‫ﻧﻔﺮ از ﻏﻨﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داران‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﺛﺮوت ‪ 2.5‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻧﯿﻤﯽ از ﺳـﺎﻛﻨﺎن ﺟﮫـﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺛﺮوت ھﺮ ﻧﻔﺮ از اﯾﻦ اﻗﻠﯿﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﺛﺮوت ﻧﺰدﯾﻚ ﺑـﻪ ‪ 7‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﺗـﻦ دﯾﮕـﺮ اﺳـﺖ‪ 22.‬واﯾـﻦ‬ ‫رﺷﺪ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی و ھﻤﯿﻦ » آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ «‪ ،‬ﯾﻜﯽ از ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ دﻻﯾﻞ رﺷـﺪ ھـﺮاس آور‬ ‫ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺳﺘﯿﺰھﺎی ﻧﮋادی اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﺮ آﻓﺮﯾﻨﯽ اﻣﺎ در اﻧﺤﺼﺎر ﻛﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﻣﺮﯾﻜـﺎ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﻚ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت » اﯾﺪه آل« ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان اروﭘﺎﺋﯽ در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺶ‬ ‫از ‪ 30‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ » ﮔﺮﺳﻨﻪ اﻧﺪ«‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫واﻣﺎ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻨﺎه اﺻـﻠﯽ و اﺳﺎﺳـﯽ ﺑـﻪ ﮔـﺮدن‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮای ادارة اﯾـﻦ ﻛـﺸﻮرھﺎ و ﻣﺪاﺧﻠـﻪ ﮔـﺮی در اﻣـﻮرات آﻧﮫـﺎ‪،‬‬ ‫دوﻟﺘﯽ ﻣﻮازی اﯾﺠﺎد ﻛﺮده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ ﻛـﻪ دراﯾـﻦ ﺟﻮاﻣـﻊ رﺷـﺪ و ﭘﯿﭽﯿـﺪﮔﯽ ﭼﻨـﺪان‬

‫‪50‬‬

‫زﯾﺎدی ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﯽ اﯾﺴﺘﻨﺪ و ھﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﻠﻤﺎن ﺑـﺪ اﺧـﻼق‪ ،‬ھـﺮ آن ﻛـﺴﯽ را ﻛـﻪ ﺑﺨﻮاھـﺪ در ﺑﺮاﺑـﺮ اﯾـﻦ‬ ‫»ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮی ھﺎ « ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﺎﻣﺶ را در ﻟﯿﺴﺖ ﺳﯿﺎه » ﺑﭽﻪ ھﺎی ﺷﯿﻄﺎن «‬ ‫ﻗﺮار ﻣﯽ دھﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﺮا ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری را ﻛﻪ اﯾﻦ ھﻤﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺒﻮﻟﯿـﺖ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای ﺑـﺮای ﻗﺘـﻞ ﻋـﺎم‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻢ! اﯾﻦ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‪ ،‬ﺣﺘﯽ از ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ھﺎی دوران اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻧﯿﺰ ھﺮاس اﻧﮕﯿﺰﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن در ھﯿﭻ ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ وﻣﺮگ ﺑﯿﺶ از ‪ 4‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺗـﻦ دﺳـﺘﺨﻮش اﯾـﻦ ﻧـﻮع ﺑﻠﮫﻮﺳـﯽ‬ ‫ھﺎی ﻧﻈﺮی ﻧﺸﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ ھﻤـﺔ ادﻋﺎھـﺎ‪ ،‬ﭼﯿـﺰی ﻛـﻪ از ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺮ ﺑـﺮ ﻣـﯽ زﻧـﺪ‪ ،‬ﻧـﻮﻋﯽ »‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎر ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺑﺎزار« اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻋﺎدی و دوﻟﺖ ھﺎ را ﺑـﺎ اﺳـﺘﺒﺪاد ﻣﻄﻠـﻖ ﭘـﻮل و اﻣـﺎ ﻇـﺎھﺮا‬ ‫ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻧﯿﺮوھﺎی » ﺧﻨﺜﯽ« ﺑﺎزار ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ و ﻗﯿﻤﻮﻣﺖ در ﻣﯽ آورد‪ .‬و اﻣﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺘـﻞ ﻋـﺎم ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬ ‫اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ؟‬ ‫ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺷﻜﻨﯽ‪ :‬ﺑﺎ اﻧﮫﺪام اﻗﺘﺼﺎد ھﺎی ﺑﻮﻣﯽ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﻮﺟـﻮد را در اﯾـﻦ ﺟﻮاﻣـﻊ ﻣﻨﮫـﺪم‬‫ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺪون اﯾﻦ ﻛﻪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﮫﺘﺮ و ﮐﺎرآﻣﺪﺗﺮی ﺑﻪ ﺟﺎی آن ﺑﮕﺬارﻧـﺪ و اﯾـﻦ در ﺣﺎﻟﯿـﺴﺖ ﻛـﻪ ھـﻢ‬ ‫ﭼﻨﺎن از »ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎر « ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ] ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ روﺳﯿﻪ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ[‪ .‬ﺳﻘﻮط و ﻛﺎھﺶ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎور ﻧﻜﺮدﻧﯽ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ روﺑـﺮو‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ ﺳﻘﻮط و ﻛﺎھﺶ‪ ،‬ﺑﻘﺎء‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ﭘﺮﺳـﺶ ﺳـﺎده اﯾـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺧﯿﻠﯽ از ﻣﻮارد‪ ،‬ﺑﻘﺎء ﺑـﻪ دﺷـﻮاری اﻣﻜـﺎن ﭘـﺬﯾﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ در ﺳـﺎﻟﮫﺎی ‪،1970‬‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﺮاﻧﺔ دراﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ رﺷﺪی ﻣﻌﺎدل ‪%40‬داﺷﺖ وﻟـﯽ در ﺳـﺎﻟﮫﺎی ‪ ،1980‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺳـﺎﻟﮫﺎی‬ ‫اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﺮاﻧﻪ ده درﺻﺪ ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬درﻃﻮل ‪ ،1980- 89‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﻘﻮق ﺷـﮫﺮ‬ ‫ﻧﺸﯿﻨﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺣﻘـﻮق ﺑـﯿﺶ از ﻧﯿﻤـﯽ از ﻧﯿـﺮوی ﻛـﺎر در ﻣﻨﻄﻘـﻪ‪ ،‬در ﭘـﺮو ‪،%74‬در اﻛـﻮادور ‪ %58‬در‬ ‫ﻣﻜﺰﯾﻚ ‪ %50‬ﻛﺎھﺶ داﺷﺖ و ﺑﺮاﺳﺎس ﺑـﺮآورد ﻛﻤﯿـﺴﯿﻮن اﻗﺘـﺼﺎدی ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ ﺑـﺮای اﻣﺮﯾﻜـﺎی‬ ‫ﻻﺗﯿﻦ در ‪ %44 ،1990‬ﺟﻤﯿﻌﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 183‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔـﺮ در زﯾـﺮ ﺧـﻂ ﻓﻘـﺮ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽ‬ ‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ 24‬درﻧﯿﺠﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد در ﺳﺎﻟﮫﺎی ‪ 85 ،1980‬درﺻﺪﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در ﭘﺮو‪ ،‬در ﺳـﺎﻟﮫﺎی‬ ‫اوﻟﯿﻪ دھﺔ ‪ ،90‬ﻣﻘﺪار ﻛﺎھﺶ در ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﻣﺰد ﻣﻌـﺎدل ‪ %90‬درﺻـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﯾـﻦ ﻛـﺎھﺶ‪،‬‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﯽ در ﻃﻮل ھﻤﯿﻦ ﻣﺪت ‪ 31‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ وﻗﯿﻤﺖ ﻧﺎن‪ 12 ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑـﺎﻻ رﻓـﺖ‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫ﭘـﯽ آﻣـﺪ‬

‫ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری در ﻣﻐﻮﻟﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺣﺘﯽ ھﺮاس آور ﺗﺮ ﺑﻮد‪ » .‬ﻣﯿﺰان ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی از ‪ 1990‬ﺑـﻪ‬

‫‪51‬‬

‫اﯾﻦ ﺳﻮ‪ 50 ،‬درﺻﺪ ﻛﻤﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﻟﯿﺪ در واﺣﺪھﺎی ﺑﺰرگ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻛﻪ ﺑـﺎ ‪ 90- 95‬درﺻـﺪ ﻇﺮﻓﯿـﺖ‬ ‫ﻛﺎر ﻣﯽ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 30- 35‬درﺻﺪ ﻇﺮﻓﯿﺖ رﺳﯿﺪ وھﻢ ﭼﻨﺎن ﻛﺎھﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ھﻤـﺔ ﺻـﻨﺎﯾﻊ از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺗﻜﻨﯿﻜﯽ ورﺷﻜﺴﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺰدﻛـﺎرﮔﺮان ﺑـﻪ ﺗﻮﮔﺮﯾـﻚ ] واﺣـﺪ ﭘـﻮل ﻣﻐﻮﻟـﺴﺘﺎن[ ﻓﺎﻗـﺪ ارزش ﺷـﺪه‪،‬‬ ‫ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺎ ‪ %5‬ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺮداﺧﺖ ھـﺎی ﺑﺎزﻧﺸـﺴﺘﮕﺎن ﺑـﯽ ارزش ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ و ﻛﻠﯿﺖ ﻧﻈﺎم رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﻣﻌﺮض ﺑﺮ ﭼﯿـﺪه ﺷـﺪن ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ھﻤـﺔ ﻣﻌﯿﺎرھـﺎی‬ ‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دھﻨـﺪة ﺳـﻘﻮط اﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋـﻮض‪ ،‬ﺑﯿﻜـﺎری‪ ،‬ﻣـﺮگ و ﻣﯿـﺰ ﻧـﻮزادان و‬ ‫ﻣـﺎدران اﻓــﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳــﺖ‪ .‬ﺷـﻤﺎره ﻛﻮدﻛــﺎن در ﻣـﺪارس ﻛــﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺳــﻮء ﺗﻐﺬﯾـﻪ‪ ،‬وﻟﮕــﺮدی‪،‬‬ ‫ﺑﺰھﻜﺎری وﻟﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ «‬

‫‪26‬‬

‫ دﻻری ﻛﺮدن ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ‪ .‬ﻛﺎھﺶ ارزش ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ھﻤﺮاه آزاد ﺳﺎزی ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬ﻗﯿﻤـﺖ‬‫ھﺎرا در ﺑﺴﯿﺎری از ﻛﺸﻮرھﺎ دﻻری ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﻜﻪ ﻣﺰدھﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ درآﻣﺪ اﻛﺜﺮﯾﺖ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﭘﻮل‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دﻻری ﻛﺮدن ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ﺑﺎ ﻋﻨﺎوﯾﻦ دھﻦ ﭘﺮﻛﻦ و ﻓﺮﯾﺐ آﻣﯿﺰ » ﺷﻔﺎف ﻛـﺮدن و‬ ‫ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻧﻈﺎم ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ « ﺑﻪ ﻣﺮدم اراﺋﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ در ﻛﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﯿﻤـﺖ ھـﺎ‬ ‫در راﺳﺘﺎی ھﻤﺴﺎن ﺷﺪن ﺑﺎﻗﯿﻤﺖ در ﻛـﺸﻮرھﺎی ﺻـﻨﻌﺘﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬وﻟـﯽ ﺑـﺮآورد ﺷـﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﻣﯿـﺰان ﻣـﺰد در اﯾـﻦ ﺟﻮاﻣـﻊ ‪ ،‬ﯾـﻚ ھﻔﺘـﺎدم ﻣـﺰد در ﻛـﺸﻮرھﺎی ﺻـﻨﻌﺘﯽ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫دارﯾﺴﺖ‪.‬‬ ‫ رﻗﺎﺑﺖ ﺗﺎ ﺳﺮ ﺣﺪ ﻣﺮگ ﺑﯿﻦ ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ :‬ﺑـﺎ اﻧﮫـﺪام آﻧﭽـﻪ ﻛـﻪ دراروﭘـﺎی ﺷـﺮﻗﯽ و‬‫ﺷــﻮروی ﺳــﺎﺑﻖ وﺟﻮدداﺷــﺖ و اﻓــﺰودن اﯾــﻦ ﺟﻮاﻣــﻊ ﺑــﻪ » ﻣــﺸﺘﺮﯾﺎن « ﺻــﻨﺪوق ﺑــﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠــﯽ ﭘــﻮل‪،‬‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﯿﻦ ﺟﻮاﻣﻊ در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ .‬از ﺳﻮﺋﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ را وا ﻣﯽ دارﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺗﻮان ﺻﺎدراﺗﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ارزش ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ ﺧﻮدرا ھﺮ روزه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻛـﺎھﺶ ﺑﺪھﻨـﺪ وﻟـﯽ از‬ ‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬از آﻧﺠﺎﺋﯿﻜﻪ ھﻤﮕﺎن را ﺑﻪ اﺟـﺮای اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ وا داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠـﻪ در ﻋﻤـﻞ‪ ،‬ﭼﯿـﺰی‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ آن را ﺻﺎدرات ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﺳﺎز ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻢ‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ ﻣﻘـﺪار ﺑﯿـﺸﺘﺮ و ﺑﯿـﺸﺘﺮی ﻛـﺎﻻ و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت از اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ -‬ﻛـﻪ در ﺑـﺴﯿﺎری از ﻣـﻮارد ﺑﺎﻋـﺚ ﺣـﺎدﺗﺮ ﺷـﺪن ﻛﻤﺒﻮدھـﺎی‬ ‫داﺧﻠﯽ ﺷﺪه و ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮرم داﺧﻠﯽ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ ‪ -‬وﻟﯽ دراﻏﻠـﺐ ﻣـﻮارد‪ ،‬ارز ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﮫﯽ‬ ‫ﻧﺼﯿﺐ ﺷﺎن ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ھﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺻﺎدرات اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻏﻠـﺐ ﻛـﺸﻮرھﺎ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺷﺎن ﺑﺎ ھﻤﺔ »ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ھـﺎ « در ﻋﺮﺻـﺔ ﺗﺠـﺎرت ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ‪،‬‬

‫‪52‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ) ﺳﻨﺪش را از ﻧﻮﺷﺘﺔ رﺳﻤﯽ ﺻﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﭘﯿـﺸﺘﺮ ﺑـﻪ دﺳـﺖ داده ام( ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل در ﻃﻮل دھﺔ ‪ ،80‬ﺑﺮزﯾﻞ اﮔﺮﭼﻪ ‪ 69‬ﻣﯿﻠﯿﺎرددﻻر ﻣﺎزاد ﺗﺠـﺎرﺗﯽ داﺷـﺖ وﻟـﯽ ﻣﯿـﺰان ﺑـﺪھﯽ‬ ‫ﺧﺎرﺟﯽ اش در ﭘﺎﯾﺎن دھﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ دو ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺪھﯽ اش در اول دھـﻪ ﺑـﻮده اﺳـﺖ ) ‪ 64‬ﻣﻠﯿـﺎرد دﻻردر‬ ‫‪ 1980‬و ‪ 121‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر در ‪.27(1989‬‬ ‫اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﯾﺪ در ﯾﻚ ﭼﺎرﭼﻮب ﻛﻠﯽ ﺗﺮی ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳـﯽ ﻗـﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻨﻈـﻮرم از اﯾـﻦ ﭼـﺎرﭼﻮب‬ ‫ﻛﻠﯽ ﺗﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬اوﻻ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﻪ اﺻـﻠﯽ اﻗﺘـﺼﺎد ﺟﮫـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺤـﺮك ﻓـﻮق اﻟﻌـﺎده ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ و ﻋـﺪم‬ ‫ﺗﺤـﺮك ﻧﯿـﺮوی ﻛـﺎر اﺳـﺖ‪ .‬ﺛﺎﻧﯿـﺎ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑـﻪ ﺳﺮاﺳـﺮی ﺷـﺪن ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﻣﻨــﺎﻃﻖ‬ ‫ﺑﯿﺸﻤﺎری وﺟﻮددارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت » ﻣﻨﺎﻃﻖ ذﺧﯿﺮه« در آﻣﺪه اﻧﺪ ﺑﺎ دو ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﺸﺨﺺ‪:‬‬ ‫ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻚ ﭼﻤﺎق ﺑﺮای ﻛﻨﺘـﺮل ﺳـﮫﻢ ﻛـﺎر درﺗﻮﻟﯿـﺪدر ﻛـﺸﻮرھﺎی در ﺣـﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪ‬‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘـﯽ ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﮫﺪﯾﺪ اﻧﺘﻘﺎل ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ای دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ دﺷﻮارﺗﺮی را ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﺮان ﻣﺤﻠﯽ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ھﺮ ﮔﺎه ﻛﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺟﮫﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﺷﺮﻛﺖ ھـﺎ‪ ،‬اﻧﺘﻘـﺎل از ﻧﻘﻄـﻪ ای ﺑـﻪ ﻧﻘﻄـﻪ ای دﯾﮕـﺮ را ﺿـﺮوری‬‫ﺳﺎزد‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در اﯾﻦ » ﻣﻨﺎﻃﻖ ذﺧﯿﺮه « ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬و در ھﻤـﯿﻦ ﻓﺮاﯾﻨـﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺸﺎرھﺎی ﻛﺎھﺶ دھﻨﺪه داﺋﻤﯽ ﺑﺮ ﺳـﻄﺢ ﻣﺰدھـﺎ‪ ،‬ﺷـﺮاﯾﻂ ﻛـﺎری‪ ،‬ﻣﻌﯿﺎرھـﺎی ﺑﮫﺪاﺷـﺖ‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ را اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ ﺟﻨﺒﻪ ھﺎ ﻛﻪ ﺑﮕـﺬرﯾﻢ‪ ،‬ﻣـﺴﺌﻠﻪ ای ﻛـﻪ ﺑـﻪ آن ﺑـﻪ اﻧـﺪازه ﻛـﺎﻓﯽ ﺗﻮﺟـﻪ ﻧﻤـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺗﻨﺎﻗـﻀﺎت‬ ‫آﺷﻜﺎرﯾﺴﺖ ﻛﻪ در ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری وﺟـﻮد دارد‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ در ﺟـﺎی دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺑـﻪ ﮔﻮﺷـﻪ‬ ‫ھﺎﺋﯽ از آن ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ام وﻟﯽ ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ دﻧﺒﺎﻟﻪ ھﻤﺎن ﻣﺒﺎﺣﺚ را ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﯾﻚ ﻣـﻮرد دﯾﮕـﺮ‪،‬‬ ‫دﻧﺒﺎل ﻛﻨﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ﻛـﻪ ﯾﻜـﯽ از ﻣـﺼﺎﺋﺐ ﺑـﺴﯿﺎر ﺟـﺪی اﻗﺘـﺼﺎدی‬ ‫دراﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﺗﻮرم رو ﺑﻪ ﺗﺰاﯾﺪ اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ ﻛـﻪ ﺗـﻮرم روزاﻓـﺰون در اﯾـﻦ‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ واﻗﻊ‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪ ھﻤﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ اﯾـﻦ ﻛـﻪ اﯾـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‪ ،‬راه ﺑـﺮون رﻓﺘـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ از اﯾـﻦ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻮرﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﭼﺮا ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺗﻮرم آﻓﺮﯾﻦ اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮﻧﺪ‪:‬‬ ‫ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺻﺎدرات در ﺟﻮاﻣﻊ ﻛﻤﺒﻮد ﺳـﺎﻻر‪ .‬آدم ﻻزم ﻧﯿـﺴﺖ اﻗﺘـﺼﺎد ﺧـﺮد و ﻛـﻼن ﺧﻮاﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ‬‫ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻛﻪ ﻛﻤﺒﻮد وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺪر ﺑﺮدن ﺑﺨﺸﯽ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ھﺴﺖ و ﻛﺎﻓﯽ ھﻢ ﻧﯿـﺴﺖ‪،‬‬

‫‪53‬‬

‫ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﻤﺒﻮد ﺟﺪی ﺗﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮرم‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﺰاﯾﺶ رﺳﻤﯽ و ﻋﻠﻨﯽ ﻗﯿﻤﺖ ھـﺎ در‬ ‫ﻣﯽ آﯾﺪ ﯾﺎ در ﻣﻮاردی ﻛﻪ ﺗﺘﻤﻪ ﻛﻨﺘﺮﻟﯽ ﺑﺮ روی ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ھﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺻﻒ ھﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮی‬ ‫ﻛﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ ﻛﺎھﺶ ارزش ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ‪.‬ھﻤﯿﻦ ﻣﻮرد اﯾﺮان را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ دﻻر ‪ 7‬ﺗﻮﻣـﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑـﯿﺶ از ‪920‬‬‫ﺗﻮﻣﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ رﯾﺎﻟﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت وارداﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺒﻊ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑـﺎﻻ ﺧﻮاھـﺪ‬ ‫رﻓﺖ‪ .‬آن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪ 100‬دﻻر ﻗﯿﻤـﺖ داﺷـﺖ و دراﯾـﺮان ﺑـﻪ ‪ 700‬ﺗﻮﻣـﺎن ﺧﺮﯾـﺪ و ﻓـﺮوش ﻣـﯽ‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺣﺘﯽ اﮔﺮھﻤﭽﻨﺎن ھﻤﺎن ‪ 100‬دﻻر ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﯿﻤـﺖ رﯾـﺎﻟﯽ اش ‪ 92000‬ﺗﻮﻣـﺎن‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ‪ 131‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ اﯾـﻦ ﻣـﺴﺌﻠﻪ در ﮐـﺸﻮری ﮐـﻪ ﺳـﺎﻟﯽ ﺑـﯿﺶ از ‪ 40‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر‬ ‫ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﮫﺎ دارد ) ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ واردات و ﺻﺎدرات ﻏﯿﺮ ﻧﻔﺘﯽ اﯾﺮان(‪ ،‬اﺛﺮات ﻣﺮگ ﺑﺎری ﺑـﺮ رﻓـﺎه‬ ‫ﻣﺮدم ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ دﻻری ﻛﺮدن ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ‪.‬‬‫وﻟﯽ‪ ،‬راه ﺣﻞ ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدی ﺻﻨﺪوق ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑـﺎ ﺗـﻮرم در اﯾـﻦ ﺟﻮاﻣـﻊ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻛﻮﺷـﺶ ﺑـﺮای »‬ ‫ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﺗﻘﺎﺿﺎ« ﺟﻠﻮه ﮔﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﻛـﻪ اﮔﺮﭼـﻪ ﺗـﻮرم را ﺑـﺮ ﻃـﺮف ﻧﻤـﯽ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ ﻣـﺸﻜﻠﯽ ﺑـﺮ‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت دﯾﮕﺮ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ ﻇﮫﻮر اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ » ﺿـﺪ ﺗـﻮرﻣﯽ« ﻧﯿـﺰ‪ ،‬ﺑﯿﻜـﺎر ﻛـﺮدن ﻛﺎرﻣﻨـﺪان‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬و ﻛﺎﺳﺘﻦ از ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻛﻪ ﻛﺎھﺶ اداﻣـﻪ‬ ‫دار ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻗﯿﻤﺖ اﻗﻼم وارداﺗﯽ ‪ -‬ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺻﻨﻌﺖ و ﻣـﻮاد واﺳـﻄﻪ‬ ‫ای ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ -‬ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰی در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺻـﻨﺪوق ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻛـﺎھﺶ ﻋﺮﺿـﻪ‬ ‫ﭘﻮل را در ﭘﯿﺶ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻋﻤﻼ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ در ﺑـﺴﯿﺎری از ﻛـﺸﻮرھﺎ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮای اﯾـﻦ‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ » ﺗﻮرم ﺗﻮام ﺑﺎ رﻛﻮد« )‪ (Stagflation‬ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﻣﯽ آورﻧﺪ‪ .‬در ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﻛـﻪ ﭘـﻮل ﻣﺤﻠـﯽ ھـﺮ‬ ‫روزه ﻛﻢ ارزش ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯿﻜﺎری روزاﻓﺰون و ﻋﺪم ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺧﻮدﺑﺨـﻮدی ﻣﺰدھـﺎ‪ ،‬ﺑـﺮای‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﺛﯿﺮات ﺳﻮء ﻓﺸﺎرھﺎی ﺗﻮرﻣﯽ‪ ،‬از ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺿـﻤﻦ‪،‬‬ ‫در ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﻛﻪ ﻧﻈﺎم رﻓﺎھﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و دﺳﺖ آورد ﺑﺨـﺶ ﺧـﺼﻮﺻﯽ در اﯾﺠـﺎد اﺷـﺘﻐﺎل ھـﻢ ﺗﻌﺮﯾﻔـﯽ‬ ‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮان و ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﺑﯿﻜﺎر ﺷﺪه راھﯽ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ در ﺑﺨـﺶ » ﺧـﺪﻣﺎت« ﻛـﻪ در اﯾـﻦ‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺧﺼﻠﺖ اﻧﮕﻠﯽ و دﻻﻟﯽ دارد ﺟﺬب ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و رﺷـﺪ ھﻤـﯿﻦ ﺑﺨـﺶ ﻛـﻪ ارزش اﻓـﺰوده ای‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻜﯽ دﯾﮕﺮ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﻤﺪه درون ﺳﺎﺧﺘﺎری اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺗﻮرم در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮع دﯾﮕﺮی ﻛﻪ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﺟﺎﻟـﺐ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻛﻮﺷـﺶ ﺑـﺮای » اﺳـﺘﻘﻼل «‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰی در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻛﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛـﺰی از دوﻟـﺖ ھـﺎ ﺧـﻮب اﺳـﺖ ﯾـﺎ ﺧﯿـﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﻘﻮﻟﻪ دﯾﮕﺮﯾﺴﺖ ﻛﻪ دراﯾﻦ ﺟﺎ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آن ﺑﺤﺜـﯽ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ در ﺟـﺎی دﯾﮕﺮاراﺋـﻪ‬ ‫ﺷﻮد وﻟﯽ آﻧﭽﻪ در ﻛﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻛـﺮدن ﻧﻔـﻮذ ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬ ‫دوﻟﺘﮫﺎ ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﭼﻤﺎﻗﯽ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺻﻨﺪوق ﺑـﺎ اﻋﻤـﺎل ﻛﻨﺘـﺮل ﺑـﺮ ﻣﻘـﺪار‬ ‫ﻋﺮﺿﺔ ﭘﻮل‪ ،‬ﻋﻤﻼ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺪوﯾﻦ و اﻋﻤﺎل ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻛﻼن را در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ در ﻛﻨﺘـﺮل‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﯾﻜﯽ از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﭘﯽ آﻣﺪ اﻋﻤـﺎل ﻛﻨﺘـﺮل از ﺳـﻮی ﺻـﻨﺪوق‪ ،‬ﺧـﺸﻚ ﺷـﺪن و ﺗﻘﻠﯿـﻞ‬ ‫رﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﯽ داﺧﻠـﯽ وواﺑـﺴﺘﻪ ﺗـﺮ ﺷـﺪن دوﻟـﺖ ھـﺎ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻣـﺎﻟﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﻛﻪ ﺑﺮای ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻜـﺎر ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬در ﻋﻤـﻞ ﺑـﺪھﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ را‬ ‫ھﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ دﯾﺪﯾﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫در راﺳﺘﺎی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﻚ ﺗﻨﺎﻗﺾ دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺑـﺎور ﻣـﺪاﻓﻌﺎن اﯾـﻦ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺸﺎء ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎﺷﺪ ]ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ﺳـﯽ ‪.[ Say's Law‬‬ ‫دﻟﯿﻠﺶ ھﻢ ازﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن وﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨـﺪﮔﺎن ﻗﻄـﻊ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در‬ ‫دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯽ » ﻓﻘﺮ ﺟﮫﺎﻧﯽ « ﯾﺎ ﻧﯿـﺮوی ﻛـﺎر ارزان ﺑـﻪ ﺻـﻮرت داده ای در اﯾـﻦ ﻣﻌﺎدﻟـﺔﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ در آﻣـﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ‪ 15‬درﺻـﺪ از ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﺟﮫـﺎن ] در ﻛـﺸﻮرھﺎی ﺻـﻨﻌﺘﯽ[ ﺑـﻪ‬ ‫ﻃﻮر ﺟﺪی ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه اﻧﺪ ] ﯾﻌﻨـﯽ ﻗـﺪرت ﺧﺮﯾـﺪ ﻛـﺎﻓﯽ ﺑـﺮای ﻣـﺼﺮف در اﺧﺘﯿـﺎر دارﻧـﺪ[‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‪،‬‬ ‫رﻗﺎﺑﺖ روزاﻓﺰوﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﯿﻦ ﺷﻤﺎرة ھﺮ روزه اﻓـﺰون ﺗـﺮی ﺻـﺎدرﻛﻨﻨﺪه در ﺟﺮﯾـﺎن اﺳـﺖ ﺑﺎﻋـﺚ ﭘﯿـﺪاﯾﺶ‬ ‫ﻣﺎزاد ﻋﺮﺿﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺒﺎدﻟﻪ در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺎزاد ﻋﺮﺿـﻪ‪ ،‬ﺻـﺎدرﻛﻨﻨﺪﮔﺎن را‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ در ﺑﺎزار‪ ،‬از ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻜﺎھﻨﺪ‪ ].‬ﯾﻜﯽ از‬ ‫ﺷﯿﻮه ھﺎی ﻋﻤﻠﯽ اﯾﻦ ﻛﺎر‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻛﺎھﺶ اداﻣﻪ دار ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ[‪ .‬ﺗﻌﺠﺒـﯽ ﻧـﺪارد ﻛـﻪ در ﭼﻨـﯿﻦ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪ ،‬رﺷﺪ ﻛﻤﯽ ﺻﺎدرات ﺑﺎ ﻛﺎھﺶ ﻧﺴﺒﯽ درآﻣﺪھﺎی ﺻﺎدراﺗﯽ ھﻤﺮاه ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪھﯽ ھـﺎی اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﻨـﺪه دﺷـﻮارﺗﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬درﻋـﯿﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬ﭼـﻮن ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری‬ ‫ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ آن اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫اﻓــﺰاﯾﺶ ﺻــﺎدرات ﺑــﺎ ﭘﯿــﺪاﯾﺶ ﻛﻤﺒــﻮد ﺑﯿــﺸﺘﺮ در اﻗﺘــﺼﺎد داﺧﻠــﯽ ھﻤــﺮاه ﻣــﯽ ﺷــﻮد‪ .‬در ﺷــﻤﺎری از‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎ‪ ،‬ﻛﺸﺎورزی ﺳﻨﺘﯽ ﻛﻪ ﺑـﺮای ﺗـﺎﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎزھـﺎی ﻣـﺮدم ﺑـﻮﻣﯽ ﺿﺮورﯾـﺴﺖ‪ ،‬ﺑـﺮای اﻓـﺰودن ﺑـﺮ‬

‫‪55‬‬

‫ﺻﺎدرات ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻘﺪﯾﻨـﻪ آﻓـﺮﯾﻦ دﺳـﺘﺨﻮش دﮔﺮﮔـﻮﻧﯽ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪،‬در ﻛـﺴﺘﺎرﯾﻜﺎ‪ ،‬در‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻨﺪم ﻛﺎھﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﻞ ﺑﺮای ﺻﺪور ﺑﻪ اﻣﺮﯾﻜﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.28‬‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ اﻟﮕﻮھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪی را دﺳﺘﺨﻮش دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ اﻟﮕﻮھـﺎی‬ ‫ﻣﺼﺮﻓﯽ را ﻧﯿﺰ در ﻛﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺨﺪوش ﻛﺮده اﺳـﺖ‪ .‬اﻗﻠﯿـﺖ ﻧـﺎﭼﯿﺰی از ﺛﺮوﺗﻤﻨـﺪان و‬ ‫ﺑﺎج ﻃﻠﺒﺎن در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﻛﺎﻻھـﺎی ﻏﯿﺮﺿـﺮوری وارداﺗـﯽ از ﻛـﺸﻮرھﺎی ﺻـﻨﻌﺘﯽ را ﺑـﻪ ﻣـﺼﺮف ﻣـﯽ‬ ‫رﺳــﺎﻧﻨﺪ و ﺑــﺪﯾﮫﯽ اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﻣــﺪاﻓﻌﺎن دوآﺗــﺸﻪ اﯾــﻦ ﺗﺠﺪﯾــﺪ ﺳــﺎﺧﺘﺎر در ﻣــﯽ آﯾﻨــﺪ‪» .‬‬ ‫آزادﺳﺎزی « ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﯽ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ورود ﻛﺎﻻھﺎی ﻏﯿﺮ ﺿﺮوری را ﻣﻤﻜﻦ‬ ‫ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﭙﺮدازم ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻛﺎرﺑﺮدی و ﺳﺨﻦ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺒﺮم‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری‬ ‫در ﺳﻮﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺒـﺎدﻻت ﺷـﻜﻨﻨﺪة ﺑـﯿﻦ » اﻗﺘـﺼﺎد ﻋـﺸﯿﺮه ای« و » اﻗﺘـﺼﺎد اﺳـﻜﺎن ﯾﺎﻓﺘـﻪ « را درھـﻢ‬ ‫ﺷﻜﺴﺖ و ﺑﻌﻼوه‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ‪ ،‬ﻣﺸﻮق ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮای ﺻـﺎدرات ﺷـﺪ‪ .‬در اوج‬ ‫ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﯽ ﻛﻪ ﻣﺮدم دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﯽ ﻣﺮدﻧﺪ‪ » ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻨﺒﺎﻛﻮ ﺑﺮای ﺻﺎدرات ﺑـﺴﯿﺎر‬ ‫ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺑﻮد«‪ .‬در رواﻧﺪا‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺮم آور ﻧﮋادی ﺳﺎل ‪ 1994‬را رﯾﺸﻪ ﯾﺎﺑﯽ ﻛﻨـﯿﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑﺤـﺮان‬ ‫ﺣﺎد اﻗﺘـﺼﺎدی ﻣـﯽ رﺳـﯿﻢ ﻛـﻪ ﺧـﻮد ﺑﻄـﻮر ﻋﻤـﺪه ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺗﻮﻟﯿـﺪات ﻛـﺸﺎورزی ﺑـﻮد‪.‬‬ ‫واﺑــﺴﺘﮕﯽ ﺷــﺪﯾﺪ ارزی ﺑــﻪ ﺻــﺪور ﻗﮫــﻮه و ﺳــﭙﺲ ﺳــﻘﻮط ﻗﺎﺑــﻞ ﺗﻮﺟــﻪ درآﻣــﺪھﺎی ارزی ﻧﺎﺷــﯽ از‬ ‫ﺻﺎدرات ﻗﮫﻮه‪ ،‬رواﻧﺪا را ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﺗﺮاز ﺧﺎرﺟﯽ روﺑﺮو ﻧﻤـﻮد و ﺑﺎﻋـﺚ ﺷـﺪ ﻛـﻪ در ‪ ،1988‬ﺗـﯿﻢ ھـﺎی »‬ ‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ« ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﺮای رواﻧﺪا ھﻤﺎن » ﻧـﺴﺨﻪ ھـﺎی « ھﻤﯿـﺸﮕﯽ ﺧـﻮدرا ﺻـﺎدر ﻧﻤـﻮده و‬ ‫رﻓﺮم ﺑﺎزار آزاد را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺔ ﭼﺴﻮدوﻓﺴﻜﯽ‪ ،‬در ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﺑـﺎزار آزادی ﻛـﻪ ﺑـﺮ رواﻧـﺪا‬ ‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪ ﻧﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﻧﻘﺪﯾﻨﻪ آﻓﺮﯾﻦ و ﻧﻪ ﻓـﺮآورده ھـﺎی ﻏـﺬاﺋﯽ از ﻧﻈـﺮ اﻗﺘـﺼﺎدی ﻋﻤﻠـﯽ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ و‬ ‫ﺗﻌﺠﺒﯽ ﻧﺪارد ﻛﻪ » ﻛﻞ ﺑﺨﺶ ﻛﺸﺎورزی دﺳﺘﺨﻮش ﺑﺤـﺮان ﺷـﺪ« و در ﻃـﻮل‪ 1987- 91 ،‬در آﻣـﺪھﺎی‬ ‫ﺻﺎدراﺗﯽ ‪ % 50‬ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻧﻤـﯽ ﺗـﻮان ﺑﺎﻧـﻚ ﺟﮫـﺎﻧﯽ و ﯾـﺎ ﺻـﻨﺪوق را ﻣـﺴﺘﯿﻘﻤﺎ ﻣـﺴﺌﻮل‬ ‫ﻛﺸﺘﺎر ﻧﮋادی داﻧﺴﺖ وﻟﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎی ھﺮ روز اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﻨﺪه ﻛﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻼﻓـﺼﻞ‬ ‫ﻛﺎھﺶ ارزش ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮد‪ ،‬در وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻛﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﺤـﺮان اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ ﻓﻘﯿـﺮ ﺗـﺮ ﺷـﺪن‬ ‫ﻣﺮدم ﺷﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﺔ ھﻤﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦ دوﻟﺘـﯽ ﻧﯿـﺰ از ﻛـﺎر اﻓﺘـﺎد ] ﭼـﻮن ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎن‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ و ﺻﻨﺪوق ﻛﻮﺷﯿﺪﻧﺪ » ﻛﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ « را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ![ ‪ .‬از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻌﺎش ﻣﺮدم‪ ،‬ﻛﻪ ﺑـﺎ‬

‫‪56‬‬

‫ﺑﯿﻜﺎری ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ازﻛﺎراﻓﺘﺎدن ﻣﺎﺷﯿﻦ دوﻟﺘـﯽ‪ ،‬و ﮔﺮاﻧـﯽ و ﻛﻤﺒـﻮد روزاﻓـﺰون ﺑـﻪ ﺷـﺮاﯾﻂ‬ ‫ﻧﺎاﻣﯿﺪی و اﺳﺘﯿﺼﺎل ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺘﺤﻮل ﺷﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ھﻤﯿﺸﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑـﺮای ﭘﯿـﺪاﯾﺶ‬ ‫ﻓﺎﺟﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬رواﻧﺪا‪ ،‬از اﯾﻦ ﻗﺎﻋـﺪه ﻛﻠـﯽ ﺟـﺪا ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺑﺮرﺳـﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ در ھﻨﺪوﺳـﺘﺎن ﺑـﺴﯿﺎر‬ ‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص‪ ،‬ﻛﻪ اﯾﻦ ﻛﺸﻮر ﻓﻘﯿﺮ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﺑﻪ ﺟﺮﮔﻪ ﻧﯿﺮوھﺎی اﺗﻤﯽ ﺟﮫﺎن ﻧﯿﺰ ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮرﺳﯽ ھﺎی ﻛﻪ دردﺳﺘﺮس دارﯾﻢ‪ ،‬ﮔﺮﺳـﻨﮕﯽ ﺑـﺴﯿﺎر ﮔـﺴﺘﺮده‪ ،‬ﻓﻘـﺮ ﭼـﺸﻤﮕﯿﺮ و‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻣﯿﻠﯿﻮن ھﻨﺪی ﻛﻪ ﺑﺎ درآﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ ای ﻛﻤﺘﺮ از روزی ‪ 50‬ﺳﻨﺖ ) ﻧﯿﻢ دﻻر( زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﻛﻨﻨـﺪ‬ ‫وﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ ھـﺎی ﺑـﺎزار ﺟﮫـﺎﻧﯽ ھـﺮ روزه ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﻣـﯽ رود‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ در ھﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺷﺎھﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﮔﯿﺮی ﯾﻚ ﺗﺮاژدی ﻋﻈـﯿﻢ اﻧـﺴﺎﻧﯽ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻣـﻮرد ﺑـﻨﮕﻼدش‪،‬‬ ‫ﻛﺸﻮری ﻛﻪ ﺑﺎ ‪ 130‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﯾﻜﯽ از ﻓﻘﯿﺮﺗﺮﯾﻦ ﻛـﺸﻮرھﺎی ﺟﮫـﺎن اﺳـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ از‬ ‫ﻛﻮدﺗﺎی ‪ ،1975‬ﻛﻤﻚ ھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻣﺮﯾﻜﺎ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻨﮕﻼدش از رﻓﺮﻣﮫﺎی ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ‬ ‫اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﻮدﺟﺔ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ در ﻛﻨﺘﺮل اﯾﻦ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻗﺮار ﮔﺮﻓـﺖ‪.‬‬ ‫» ﻛﻨﺴﺮﺳﯿﻮم ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪه ھﺎ« ﻋﻤﻼ ﺑﻮدﺟﻪ ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻛـﺸﻮر را در ﻛﻨﺘـﺮل ﺧـﻮﯾﺶ دارد و ﺑـﻪ ادﻋـﺎی‬ ‫ﭼﺴﻮدوﻓﺴﻜﯽ‪ ،‬ﻛﻞ » ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ از ﺳﻮی ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﺷـﻮد«‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫ﯾـﻚ‬

‫ﻛﺸﻮرﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ و ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺘﻜﯽ ﺑﻪ ﻛﺸﺎورزی‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﯿـﺎن‬ ‫ھﺎی ﻛﺸﺎورزی اش ﻟﻄﻤﺎت ﺟﺒﺮان ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی وارد آورد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻛﻨﻨـﺪه ﻛﻨـﻒ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻌﺎش ‪ 18‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﯾﻚ ﺳﻮم ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﭘﯽ آﻣﺪ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی اﻋﻤـﺎل‬ ‫ﺷﺪه ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬از ﺑﺎزار ﮔﻨﺪم ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ ﺷﺪ و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬ ‫ﮔﻨﺪم ھﺎی اﻣﺮﯾﻜﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ دوﻟﺖ اﻣﺮﯾﻜﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آزادی ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺤﻠﯽ‬ ‫ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤـﺼﻮﻻت اﻣﺮﯾﻜـﺎﺋﯽ از ﯾﺎراﻧـﻪ ھـﺎی ﺻـﺎدراﺗﯽ ﺑﮫـﺮه ﻣﻨـﺪ ﻣـﯽ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻧﺘﯿﺠـﺔ اﺟـﺮای ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل از ﻣﺤـﺼﻮﻻت ﻣﺤﻠـﯽ در‬ ‫ﺑﻨﮕﻼدش ﯾﺎراﻧﻪ را ﺣﺬف ﻛﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﭘﯽ آﻣﺪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ روﺷﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﮕﻼدش‪ ،‬روزﺑﺮوز ﺑـﻪ ﻏـﺬای‬ ‫وارداﺗﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺎوزات ﻣﻜﺮر ﻧﯿﺮوھﺎی اﺳﺘﻌﻤﺎری‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻣﺮﯾﻜﺎ‪ ،‬در ﻃﻮل اﯾـﻦ ﻗـﺮن ﺑـﻪ وﯾﺘﻨـﺎم‪ ،‬اﮔﺮﭼـﻪ ﻣﻨـﺸﺎء‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ ھﺎی زﯾﺎدی ﺷـﺪ وﻟـﯽ ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺖ اﻗﺘـﺼﺎد وﯾﺘﻨـﺎم را ﺣﺘـﯽ در اوج آن ﺗﺠـﺎوزات ﻣﻨﮫـﺪم ﻛﻨـﺪ‪.‬‬ ‫اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری در اﯾﻦ ﻛﺸﻮر‪ ،‬وﻟﯽ‪ ،‬در ﻣـﺪﺗﯽ ﻛﻤﺘـﺮ‪ ،‬اﻗﺘـﺼﺎد وﯾﺘﻨـﺎم را ﺑـﻪ راﺳـﺘﯽ‬

‫‪57‬‬

‫ﻣﻨﮫﺪم ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺶ از ‪ %40‬از ﺷﺮﻛﺖ ھـﺎی دوﻟﺘـﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ‪ 5000‬از ‪ 12000‬ﺷـﺮﻛﺖ دوﻟﺘـﯽ‪،‬‬ ‫ورﺷﻜﺴﺖ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﯿﺶ از ﯾﻚ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻛﺎرﮔﺮ‪ ،‬و ‪ 200‬ھﺰار ﺗﻦ از ﻛﺎرﻣﻨـﺪان دوﻟـﺖ ﻧﯿـﺰ ﻛﺎرﺷـﺎن را از‬ ‫دﺳﺖ داده اﻧﺪ‪ .‬از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻛﺸﻮری ﻛﻪ در اوج ﺗﺠﺎوزات ﻓﺮاﻧـﺴﻪ و اﻣﺮﯾﻜـﺎ ھﺮﮔـﺰ ﺑـﺎ ﻛﻤﺒـﻮد ﻣـﻮاد‬ ‫ﻏﺬاﺋﯽ روﺑﺮو ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﻛﻨﻮن‪ ،‬ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم اﯾﻦ رﻓﺮﻣﮫـﺎ‪ » ،‬در ﺳـﻄﺢ ﻣﺤﻠـﯽ ﮔـﺎه و ﺑﯿﮕـﺎه ﮔﺮﻓﺘـﺎر‬ ‫ﻗﺤﻄﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد «‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎی ﺳﺮﺑﺎزان اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ و ﺑﻤﺐ اﻓﻜﻦ ھﺎی ب ‪ ،52‬اﯾـﻦ ﻧﻘـﺶ ﻣﺨـﺮب در اﯾـﻦ‬ ‫ﺳﺎﻟﮫﺎی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﮔﺮدن اﺳﻜﻨﺎس ھﺎی دﻻر اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬آزاد ﺳﺎزی ﺗﺠﺎرت در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻛﻪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن داﺧﻠﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤـﻼ آﻧﮫـﺎ را از ﺑـﺎزار ﻛﻨـﺎر ﮔﺬاﺷـﺘﻪ و ﺑـﻪ ﻧﻮﺑـﻪ ﺑـﺮ ﻣـﺸﻜﻞ‬ ‫روزاﻓﺰون ﺑﯿﻜﺎری اﻓﺰوده اﺳﺖ‪ .‬ﭼـﺸﻤﮕﯿﺮﺗﺮﯾﻦ ﭘـﯽ آﻣـﺪ ﻣﺨـﺮب ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ در وﯾﺘﻨـﺎم‪ ،‬در ﺑﺨـﺶ‬ ‫آﻣﻮزش و ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺮك ﺗﺤﺼﯿﻞ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺷﺪت اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ ﭼﻮن واﻟـﺪﯾﻦ‬ ‫داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﮫﺮﯾﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻈـﺎم ﺑﮫﺪاﺷـﺘﯽ وﯾﺘﻨـﺎم ﻛـﻪ زﻣـﺎﻧﯽ ﻣﻮﺟـﺐ رﺷـﻚ‬ ‫ھﻤﺴﺎﯾﮕﺎﻧﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﻄﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺳﻘﻮط ﻛﺮده و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻃـﻮل ‪ 1980- 1989‬ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬ ‫دارو در وﯾﺘﻨﺎم ‪ %98.5‬ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﯾﺘـﺐ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺒـﯽ ﻧـﺪارد ﻛـﻪ ﺷـﻤﺎری از ﺑﯿﻤـﺎری ھـﺎی‬ ‫رﯾﺸﻪ ﻛﻦ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﺎﻻرﯾﺎ‪ ،‬ﻣﺠﺪدا ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪه اﻧﺪ‪.30‬‬ ‫ﭘﺮو ﻧﯿﺰ از اﺟﺮای اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎم در اﻣﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺷﻤﺎل ﭘﺮو‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﯾﻚ ﻛـﺎرﮔﺮ ﺑﺨـﺶ ﻛـﺸﺎورزی ﻣـﺎھﯽ‬ ‫‪ 7.5‬دﻻر درآﻣﺪ دارد وﻟﯽ ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ در ﻟﯿﻤﺎ ) ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﭘﺮو( از ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ در ﻧﯿﻮﯾﻮرك ) ﻛﻪ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻻ ﮔﺮان ﺗﺮﯾﻦ ﺷﮫﺮ اﻣﺮﯾﻜﺎﺳﺖ( ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻋـﯿﻦ ﺣـﺎل‪ ،‬در اواﺳـﻂ ‪ ،1991‬درآﻣـﺪ واﻗﻌـﯽ‬ ‫ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 15‬درﺻـﺪ درآﻣـﺪ واﻗﻌـﯽ در ‪ 1974‬ﺑـﻮد‪ .‬درآﻣـﺪ واﻗﻌـﯽ ﻛﺎرﻣﻨـﺪان دوﻟـﺖ در ﭘـﺮو در ﻃـﻮل ‪- 91‬‬ ‫‪ %92 ،1988‬ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺖ وﻟﯽ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎی ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در ﭘﯽ آﻣﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ در روﺳﯿﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری ﺑﻪ ﺟﺎی ﻧﻈﺎم ﺑﻮروﻛﺮاﺗﯿـﻚ‬ ‫ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎﻓﯿﺎ ﺳﺎﻻر ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬درآﻣـﺪ واﻗﻌـﯽ ﻣـﺮدم در ﻃـﻮل اﯾـﻦ‬ ‫رﻓﺮﻣﮫﺎ‪ %80 ،‬ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﺔ ﺑﯽ ارزش ﺷﺪن روﺑﻞ‪ ،‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ھﺎ روﺑﻞ ﭘﺲ اﻧـﺪاز ﻣـﺮدم ﯾـﻚ‬ ‫ﺷﺒﻪ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪ .‬وﺿﻊ ﺑﻪ ﺣﺪی ﺧﺮاب ﺷﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻛﺎرﻣﻨـﺪان ‪ 33000‬ﺷـﺮﻛﺖ دوﻟﺘـﯽ‪ ،‬ﺑﻄـﻮر ﻣﺮﺗـﺐ‬ ‫ﺣﻘﻮق ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و در ﺷﻤﺎری از ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ھﺎ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟـﻨﺲ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺟـﺎی ﺣﻘـﻮق‬ ‫درآﻣﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﯾـﻚ ﺷـﮫﺮوﻧﺪ ﺳـﺎﻟﻤﻨﺪ روﺳـﯽ‪ » ،‬ﻣـﺎ درﻃـﻮل ﺟﻨـﮓ ﺟﮫـﺎﻧﯽ دوم‪ ،‬ﻏـﺬای‬

‫‪58‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﯽ ﺧﻮردﯾﻢ ﺗﺎ اﻻن « و ﻛﺎر ﺑﻪ ﺣﺪی زار ﺷﺪه اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣﺘـﯽ » ودﻛـﺎی روﺳـﯽ« ﻛـﻪ در‬ ‫روﺳﯿﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﺷﻮد‪ » ،‬از اﻣﺮﯾﻜﺎه وارد ﻣﯽ ﺷﻮد «!‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻛﻠﯽ‪،‬اﻗﺘﺼﺎد روﺳـﯿﻪ ﻧـﻪ ﺑـﺎ ﻧﯿﺮوھـﺎی‬ ‫»ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ ﺑﺎزار«‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﺔ » ﻧﺨﺒﮕﺎن دﻻری« درراﺳﺘﺎی ھـﺮ ﭼـﻪ ﭘﺮوارﺗـﺮ ﺷـﺪن ھﻤـﯿﻦ ﻧﺨﺒﮕـﺎن‬ ‫اداره ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .32‬و اﯾﻦ رواﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ در دﯾﮕﺮ ﻛﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ھﻤـﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ را در ﭘـﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬ ‫اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻛﺮد؟‬ ‫در اﯾﻦ ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻛﺎرﻛﺮد دوﻟﺖ در ﺟﻮاﻣﻊ در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺎرآﻣﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﯿـﺴﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺿﺮورﺗﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺮ آن ﺳـﺮم ﻛـﻪ آﻧﭽـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﭘـﯿﺶ از ھـﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ اﻗﺘـﺼﺎدی در‬ ‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬اﺻـﻼح ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺳﯿﺎﺳـﯽ در اﯾـﻦ ﻛـﺸﻮرھﺎﺳﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺟﻮاﻣـﻊ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺧـﺼﻮص ﺑـﺎ‬ ‫درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻛﻨﻮﻧﯽ ﻛﻪ در آن ھﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬راھـﯽ ﻏﯿـﺮ از اﯾـﻦ ﻧﺪارﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺷـﯿﻮه ھـﺎی‬ ‫ﺑﮫﺮه ﮔﯿﺮی ﺧﻮد را از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪودی ﻛﻪ در اﺧﺘﯿـﺎر دارﻧـﺪ ﺑﮫﯿﻨـﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺮای اﯾـﻦ ﻛـﺎر‪ ،‬درس ﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ھـﺎی داﻧــﺸﮕﺎھﯽ ﻛﺎرﮔــﺸﺎ ﻧﯿــﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣـﯽ ﺗــﻮان ﺑــﺮ روی ﻛﺎﻏــﺬ و در ﻋﺮﺻـﻪ ﻧﻈــﺮی اﻧــﻮاع و اﻗــﺴﺎم‬ ‫اﻟﮕﻮھﺎی ﺑﮫﯿﻨﻪ ﺳﺎز را ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺖ وﻟﯽ در واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻛﺎر ﭼﻨﺪ ﭘﯿﺶ ﮔﺰاره دارد‪.‬‬ ‫ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮی ﻣﺮدم دراﻣﻮرات ﻣﻤﻠﻜﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺷﻮد و ﭼﻨـﯿﻦ ﻣـﺸﺎرﻛﺘﯽ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ای‬‫ﻏﯿﺮ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﻏﯿﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪. .‬‬ ‫ دوﻟﺖ و ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ درﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮدم ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮده و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬‫ ﺑﺎﯾﺪ ھﻤﺔ ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ ﺳﺮراه ﻣﺒﺎدﻟﻪ آزاداﻧﻪ اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﺠﺎدﻟـﻪ دﯾـﺪﮔﺎھﮫﺎ ﺑﺮﻃـﺮف ﺷـﻮد ﺗـﺎ ﺑـﺎ‬‫وارﺳﯿﺪن ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ از اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﻣﺤﺪودﯾﺖ ھﺎی ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣـﻮﺛﺮ ﻛـﻪ ﻗﺎﺑـﻞ اﺟـﺮا‬ ‫ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ھﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻗﺎﺑـﻞ اﺟـﺮا‪ ،‬ﺿـﺮورﺗﺎ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻣﻔﯿـﺪی ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬وﻟـﯽ‬ ‫درﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﯿﺰ درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﻧﯿـﺰ ﮔﺮھـﯽ از ﻛـﺎر ﻛـﺴﯽ ﺑـﺎز‬ ‫ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی واﻗﻊ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﺎﻓﯽ از واﻗﻌﯿﺖ ھﺎ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﯿـﺴﺖ‪.‬‬ ‫و ﺷﻨﺎﺧﺖ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮔﺮﯾﺰی وﺟـﻮد دارد و ﯾـﺎ ﭘﺎﺳـﺨﮕﻮﺋﯽ ﻧﯿـﺴﺖ و ﯾـﺎ‬ ‫راه ﺑﺮای ﻣﺒﺎدﻟﻪ آزاداﻧﻪ دﯾﺪﮔﺎه ھﺎ ﺑﺴﺘﻪ و ﻣﺴﺪود اﺳﺖ‪ ،‬ﻏﯿﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ وﺿـﻌﯿﺖ‪ ،‬آﻧﭽـﻪ‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺨﺪوﺷﯽ از واﻗﻌﯿﺖ ھﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی ﻧـﺎﻣﺮﺑﻮط را ﺑـﻪ‬

‫‪59‬‬

‫دﻧﺒﺎل ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺗﺪوﯾﻦ و اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻧﺎﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑـﻪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠـﻪ ای ﻏﯿـﺮ از اﺗـﻼف‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ اﮔﺮ ﭼﻪ درﻧﮕﺎه اول‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ از ﻛﺎر و ﺑﺎز ھﻢ ﻛﺎر در ﻋﺮﺻـﻪ ھـﺎی‬‫ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻏﻔﻠﺖ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﺪون اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﮔﺰاره ھﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری را در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺎده‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬در آن ﺻﻮرت‪ ،‬وﻟﯽ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﭘﯿﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮای رﻓﺎه ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻠﻜـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ﺑﺮای ﯾﻚ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪60‬‬

‫‪ - 5‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ‪ :‬ﺑﻨﯿﺎد ﮔﺮاﺋﯽ ﭘﺴﺎﻣﺪرن‬

‫ھﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ » اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت« اﺧﯿﺮ)‪ ، (1384‬ﺷﻤﺎری دراﯾﺮان از ﻣﺪل ﭼﯿﻨﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ و در‬ ‫ﮐﻨﺎر آن‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی وﻃﻨﯽ ﮐﻪ در درون و ﺑﯿﺮون از اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮔﺮﯾﺰی‬ ‫ﺗﻤﺎم از ﮐﯿﺴﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺪاﻓﻊ ھﻤﺎن ﻣﺪل ﺑﺮای اﯾﺮان اﻧﺪ و اﻧﺪر ﻓﻮاﺋﺪ»ﻣﻨﺎﻇﻖ آزاد ﺗﺠﺎری « و ورود‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ داد ﺳﺨﻦ ﻣﯽ دھﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺗﮑﺮار از » آزادی « ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻨﺪ وﻟﯽ ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ از آن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ادﻋﺎی »ﺑﮫﺒﻮد« وﺿﻊ وﺑﮫﺘﺮ ﺷﺪن ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﮐﺎرﮔﺮان را دارﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺷﯿﻮه ی ﻋﮫﺪ دﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺳﻨﺪ وﺷﺎھﺪی در اﺛﺒﺎت اﯾﻦ‬ ‫ادﻋﺎھﺎ اراﯾﻪ ﻧﻤﯽ دھﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ادﻋﺎی ﻣﺪرن ﺑﻮدن و ﻧﻮاﻧﺪﯾﺸﯽ دارﻧﺪ وﻟﯽ از ادﻋﺎھﺎ ﮐﻪ ﺑﮕﺬرﯾﺪ‬ ‫ھﻤﻪ ی ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺷﯿﻮه ﮐﺎر ﺑﻪ زﻣﺎن ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎن از ﮐﺮدار و رﻓﺘﺎرﺷﺎن آﺷﮑﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ھﻨﻮز ﺑﺎ آﻣﺎر‬ ‫وارﻗﺎم ﮐﺎر ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬و در ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺎ آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و اﻧﺘﺸﺎر ﻣﯽ دھﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮی ﻧﺪارﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ادﻋﺎی ﻧﻮاﻧﺪﯾﺸﯽ ﺷﺎن در واﻗﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﻨﯿﺎد ﮔﺮاﺋﯽ ﭘﺴﺎﻣﺪرن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﯿﻨﯿﺖ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﯾﺎ ﺑﻪ‬ ‫ادﻋﺎھﺎی اﻏﻠﺐ ﺑﯽ ﭘﺎﯾﻪ ﺷﺎن اﻋﺘﻘﺎدی اﯾﻤﺎﻧﯽ داری ﯾﺎ از اﻧﺒﺎن ﺗﮫﯽ ﺷﺎن‪ ،‬رﮔﺒﺎری از ﻟﺠﻦ و ﺗﮫﻤﺖ‬ ‫را ﻧﺜﺎر ھﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن آﻧﮫﺎ ﻧﻤﯽ اﻧﺪﯾﺸﺪ‪ .‬در ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎری از اﯾﻦ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫واﻗﻊ آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻧﻮ اﻧﺪﯾﺸﯽ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﻧﻮﻋﯽ ﻓﺎﺣﺸﮕﯽ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ ای ﻧﻪ‬ ‫ﭼﻨﺪان دور ﮐﻪ ﭼﭗ ﺑﻮدن ﻣﺪ ﺑﻮد » ﭼﭗ« ﻣﯽ زدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﮐﻪ دور‪ ،‬دور ﻓﺎﺷﯿﺴﻢ ﻣﺪرن ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﻀﺮات ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻊ راﺳﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﺎح ﻓﮑﺮی اﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ زﯾﺎد اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ اﻧﺪر‬ ‫ﻣﻀﺎر » ﻏﺮب ﺳﺘﯿﺰی« در اﯾﺮان اﻧﺸﺎء ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮھﺮ ھﻢ ﭼﻨﺎن ﻋﮫﺪ‬ ‫دﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯽ و ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﻪ از ﻏﺮﺑﯽ ھﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﭘﺬﯾﺮی را آﻣﻮﺧﺘﻪ اﻧﺪو ﻧﻪ از‬ ‫آﻧﮫﺎ ﺷﯿﻮه ﺗﺤﻘﯿﻖ را و ھﻨﻮز اﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ادﻋﺎھﺎی ﺗﻮ ﺧﺎﻟﯽ و ﻓﺎﻗﺪ ﺳﻨﺪ وﻣﺪرک‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ‬ ‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻌﻀﯽ ھﺎ را ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ و ﯾﺎ ﺷﻤﺎری را ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ ﻓﺮﯾﺐ داد وﻟﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ھﻤﮕﺎن‬ ‫را ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ ﮔﻮل زد‪.‬‬ ‫زﻣﺎن ﺣﺴﺎب ﭘﺲ دادن ھﺎ ﻓﺮا ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ اﮔﺮ ﺗﺎ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ‪ ،‬ﻓﺮا ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪61‬‬

‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ادﻋﺎھﺎ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد ﺗﺠﺎری د رﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺿﻤﻦ‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺷﻐﻞ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎز اﯾﺠﺎد ﭘﺎﯾﻪ ﺻﻨﻌﺘﯽ در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در‬ ‫ﮐﻨﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻌﺠﺰات دﯾﮕﺮ‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺟﮫﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ را ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻗﺼﺪم وارﺳﯽ ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدن ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎری در اﯾﻦ واﺣﺪھﺎﺳﺖ‪ .‬واﺣﺪھﺎﺋﯽ‬ ‫ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد ﺗﺠﺎری اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ واﻗﻊ ﻧﻤﻮدی از ﺑﺮده داری ﭘﺴﺎﻣﺪرن اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪون‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ در اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ ،‬و آﻧﮫﺎ ﮐﻪ در آن ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ در ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﺎر‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﯿﺰان درآﻣﺪ دارﻧﺪ از ﭼﻪ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺮ ﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻔﺲ وﺟﻮدی اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﻣﺴﺘﻤﺮ از ﺳﻮی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ ﻣﻮرد ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﻓﺮﯾﺐ ﮐﺎری ﺑﺰرگ ﺧﻮﯾﺶ را‬ ‫ﺟﺎ ﺑﯿﺎﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺳﺎﮐﻦ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرم از ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎری ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺑﺮﺧﻼف اﻧﮓ زﻧﯽ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﯽ ﺗﻌﺎرف‪ ،‬ﺑﯽ ﻣﯿﻞ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺒﺮﭼﯿﻨﺎن ﺑﯽ ﺟﯿﺮه و ﻣﻮاﺟﺐ‬ ‫ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻣﻨﯿﺘﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ھﺮ اﻧﺴﺎن آزاده ای – ﻣﺴﺘﻘﻞ از دﯾﺪﮔﺎه ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮﯾﺶ – ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﻣﺪاﻓﻊ ﺗﺪاوم اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎری در اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .33‬وﻟﯽ ﻗﺒﻞ از آن‪ ،‬اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺿﺪاﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﺎر ﻓﮫﺮﺳﺖ وار اﺷﺎره ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫‪ .1‬اﺳﺘﺜﻤﺎر ﺷﺪﯾﺪ ﻧﯿﺮوی ﮐﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺰدی ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣﺪاﻗﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ .2‬ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎری ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬از ﻧﻄﺮ ﻣﺨﺎﻃﺮات اﻣﻨﯿﺘﯽ و ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ‪.‬‬ ‫‪ .3‬ﻧﻈﻢ اﺧﺘﯿﺎری ﯾﺎ ﻓﻘﺪان ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات ﮐﺎری‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی وﻃﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺗﺎﻓﺘﻪ ای ﺟﺪا ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ و از ﮐﯿﺴﻪ دﯾﮕﺮان –زﻧﺎن و‬ ‫ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ ھﻤﻪ زﻧﺪﮔﯽ و ﺟﻮاﻧﯽ ﺷﺎن ﺑﺮ ﺑﺎد ﻣﯽ رود ‪ -‬ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﯿﺎر ﻗﻀﺎوت ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ آن ﭼﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد و ﺑﺮ ﻋﺰﯾﺰان ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﭘﺴﻨﺪم ﺑﺮ ھﯿﭻ ﮐﺲ‬ ‫دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽ ﭘﺴﻨﺪم‪ .‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﯿﺰ ھﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﻦ ﻧﻪ وﺟﻮد اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ‬ ‫اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺗﺪاوم ﺷﺎن ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‪ .‬ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫دھﯽ ﮐﺎرﮔﺮان در ﺟﮫﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ و ﮐﻤﮏ و‬

‫ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻏﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ را ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ وادار‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺪرت ﻓﻮق اﻟﻌﺎده اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎ ﻧﻤﻮدار ﻣﯽ ﺷﻮد ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻋﺪم‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن دھﯽ ﮐﺎرﮔﺮان در ﺟﮫﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻻﻗﯿﺪی ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن در ﻏﺮب‬

‫‪62‬‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﮔﺴﺘﺮده ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎ در ‪ 30‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺷﺪه اﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺟﺎﻣﻌﻪ« وﺟﻮد ﻧﺪارد و ھﺮ ﭼﻪ ھﺴﺖ و ﻧﯿﺴﺖ ﻓﻘﻂ ﺣﺮص وآز ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪﻧﯽ‬ ‫ﻓﺮدی اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎری‪ ،‬ﯾﮑﯽ از رﺷﺘﻪ ھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪی ﮐﻪ در اﯾﻦ واﺣﺪھﺎی آزاد ﺗﺠﺎرﺗﯽ روﻧﻖ دارد و ﺑﻪ داﺷﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫ﮐﺎری ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺷﮫﺮه اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻟﺒﺎس دوزی اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﻪ دو ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ ﺑﻄﻮر روزاﻓﺰوﻧﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻟﺒﺎس و ﮐﻔﺶ ‪ -‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﮐﻔﺶ ھﺎی ورزﺷﯽ ‪ -‬ﺑﻪ ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‬‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﻋﺮﺿﻪ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﺤﺮک ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‪ ،‬و ھﻢ ﯾﺎری ﻧﯿﺮوھﺎی ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﻣﻮﺟﺐ‬‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪﺗﺮی را ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮده و در ﺻﻮرت‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﺑﯽ ﻣﺤﻠﯽ و ﯾﺎ ﻋﺪم اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺎﻣﻞ دوﻟﺘﯽ از اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎ‪ ،‬از ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻣﮫﺎﺟﺮت ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺳﺎﮐﻦ ﺗﻮﺟﻪ را ﺑﻪ ﺟﺪول زﯾﺮ ﺟﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در اﺷﺘﻐﺎل در ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻧﺴﺎﺟﯽ‪ ،‬ﻟﺒﺎس دوزی و ﮐﻔﺶ دوزی‪198034-1993 ،‬‬ ‫ﮐﺸﻮر‬

‫درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬

‫ﮐﺸﻮر‬

‫درﺻﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬

‫ﻓﻨﻼﻧﺪ‬

‫‪- 71.7‬‬

‫ﻣﻮرﯾﺘﺲ‬

‫‪344.6‬‬

‫ﺳﻮﺋﺪ‬

‫‪- 65.4‬‬

‫اﻧﺪوﻧﺰی‬

‫‪177.4‬‬

‫ﻧﺮوژ‬

‫‪- 64.9‬‬

‫ﻣﺮاﮐﺶ‬

‫‪166.5‬‬

‫اﻃﺮﯾﺶ‬

‫‪- 51.5‬‬

‫اردن‬

‫‪160.8‬‬

‫ﻟﮫﺴﺘﺎن‬

‫‪-51‬‬

‫ﺟﺎﻣﺎﺋﯿﮑﺎ‬

‫‪101.7‬‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬

‫‪- 45.4‬‬

‫ﻣﺎﻟﺰی‬

‫‪101.2‬‬

‫ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‬

‫‪- 43.1‬‬

‫ﻣﮑﺰﯾﮏ‬

‫‪85.5‬‬

‫ھﻠﻨﺪ‬

‫‪- 41.7‬‬

‫ﭼﯿﻦ‬

‫‪57.3‬‬

‫اﻧﮕﻠﯿﺲ‬

‫‪- 41.5‬‬

‫اﯾﺮان‬

‫‪34‬‬

‫ﻧﯿﻮزﻟﻨﺪ‬

‫‪- 40.9‬‬

‫ﺗﺮﮐﯿﻪ‬

‫‪33.7‬‬

‫‪63‬‬

‫آﻟﻤﺎن‬

‫‪- 40.2‬‬

‫ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ‬

‫‪31.8‬‬

‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‬

‫‪- 35.3‬‬

‫ھﻨﺪوراس‬

‫‪30.5‬‬

‫اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ‬

‫‪- 34.7‬‬

‫ﺷﯿﻠﯽ‬

‫‪27.2‬‬

‫آرژاﻧﺘﯿﻦ‬

‫‪- 32.9‬‬

‫ﮐﻨﯿﺎ‬

‫‪16.1‬‬

‫اﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫‪- 30.1‬‬

‫اﺳﺮاﺋﯿﻞ‬

‫‪13.4‬‬

‫آن ﭼﻪ از ﺟﺪول ﺑﺎﻻ ﻧﻤﻮدار ﻣﯽ ﺷﻮد اﯾﻦ ﮐﻪ در ‪ 20‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت در ﺷﻤﺎری‬ ‫از ﮐﺸﻮرھﺎ ﮐﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻋﻮض‪ ،‬در ﮐﺸﻮرھﺎی دﯾﮕﺮ وﻋﻤﺪﺗﺎ در ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬رﺷﺪ‬ ‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ از ﺗﻮﻃﺌﻪ ای ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎب اﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬ ‫ﺗﺼﺎدف اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﻣﺨﺘﺼﺎت‬ ‫ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد ‪.‬‬ ‫ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﮐﺎرﮔﺮان در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻣﮫﺎﺟﺮاﻧﺪ‪.‬‬‫ ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ھﻔﺘﻪ ای ‪ 60‬ﺗﺎ ‪ 80‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬‫ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮآورد وزارت ﮐﺎر اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﻧﯿﻤﯽ از اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦ دوﻟﺘﯽ در ﺑﺎره ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد و‬‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺎری را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮآوردھﺎی دوﻟﺘﯽ‪ ،‬در ‪ 75‬درﺻﺪ از اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻌﯿﺎرھﺎی ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ و اﻣﻨﯿﺖ‬‫ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎری رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﻮرد ﺗﻮھﯿﻦ ﻟﻔﻈﯽ و ﺣﺘﯽ آزار ﺑﺪﻧﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮدن ھﻢ‬‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ اﺧﺮاج ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫وﺿﻊ ﮐﺎرﮔﺮان در دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرھﺎ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه در ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ از اﯾﻦ ھﻢ ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫در ﻟﺒﺎس دوزی ھﺎی ﻣﮑﺰﯾﮏ ﺑﺎزدھﯽ ﮐﺎرﮔﺮان ‪ 70‬درﺻﺪ ﺑﺎزدھﯽ ﮐﺎرﮔﺮان اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ‬ ‫ﻣﯿﺰان ﻣﺰد درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺷﺎن اﻧﺪﮐﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ده در ﺻﺪ اﺳﺖ‪ .‬در ﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺎزدھﯽ ﮐﺎرﮔﺮان ھﻤﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﻣﮑﺰﯾﮏ ‪ 70‬درﺻﺪ ﺑﺎزدھﯽ ﮐﺎرﮔﺮان اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺰدﺷﺎن ‪ 14‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬دراﻧﺪوﻧﺰی‬ ‫ھﺮ دو ﮐﺎرﮔﺮ ﻟﺒﺎس دوزی ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﮐﺎرﮔﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺰد ﯾﮏ ﮐﺎرﮔﺮ‬ ‫اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﺊ ﻣﻌﺎدل ﻣﺰد ‪ 60‬ﮐﺎرﮔﺮ اﻧﺪوﻧﯿﺰﯾﺎﺋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺷﺎره ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻢ‬

‫‪64‬‬

‫ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎل اﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪی از ﺷﻤﺎری از ﮐﺸﻮرھﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎری دﯾﮕﺮ از ﮐﺸﻮرھﺎ ﺑﯽ ﺳﺒﺐ و ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺼﺎدف اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ال ﺳﺎﻟﻮادور‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ آزاد ‪ Doall‬ﺑﺮای ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 60‬ﺳﻨﺖ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ )ﺣﺪودا‬ ‫‪ 500‬ﺗﻮﻣﺎن( ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺮای ﮔﺬران زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻮام ﺑﺎ ﻓﻘﺮ ﻧﺴﺒﯽ‪ ،‬ﺣﺪودا ‪ %50‬ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺨﻤﯿﻦ وزارت ﺗﺠﺎرت اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد ﮐﺎرﮔﺮان در ھﻨﺪوراس ‪ -‬ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪43‬‬ ‫ﺳﻨﺖ ) ‪ 360‬ﺗﻮﻣﺎن( اﺳﺖ ﺑﺮای ﺗﻨﮫﺎ ‪ 54‬درﺻﺪ از ﺣﺪاﻗﻞ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺑﺎره ی ﻣﺪل ﭼﯿﻨﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ ﻗﻨﺪ در دل ﺷﻤﺎری از اﯾﺮاﻧﯿﺎن آب ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫ﺑﺮآوردھﺎ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد ﻻزم ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺣﺪاﻗﻞ زﻧﺪﮔﯽ در ﭼﯿﻦ‪ 80 ،‬ﺳﻨﺖ )‪ 670‬ﺗﻮﻣﺎن( اﺳﺖ وﻟﯽ در‬ ‫ﺷﺎﻧﮕﮫﺎی ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد‪ 21 ،‬ﺳﻨﺖ ) ‪ 176‬ﺗﻮﻣﺎن( و در ﮔﻮآن ژو ‪ 26‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ در ﻟﺲ‬ ‫آﻧﺠﻠﺲ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻟﺒﺎس دوزی ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ‪ 25‬درﺻﺪ ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﺑﺮای ﮔﺬران‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ زﻧﺪﮔﯽ روﺑﺮو ھﺴﺘﻨﺪ‪.35‬‬ ‫در ﭼﯿﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای وال ﻣﺎرت اﺳﺒﺎب ﺑﺎزی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺘﮫﻢ ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ھﻤﻪ‬ ‫ﻣﻘﺮارت ﮐﺎری را زﯾﺮ ﭘﺎ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ و ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ھﻢ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻌﮫﺪات ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﻼﻓﮑﺎری ھﺎ را‬ ‫ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺰد ﮐﺎرﮔﺮان ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 16.5‬ﺳﻨﺖ) ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 140‬ﺗﻮﻣﺎن( اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد ﻧﺒﺎﯾﺪ از ‪ 31‬ﺳﻨﺖ )‪ 260‬ﺗﻮﻣﺎن( ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮان ھﻔﺘﻪ ای ‪ 7‬روز‬ ‫ﮐﺎرﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﺪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ‪ 5‬روز ﮐﺎر در ھﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای وال ﻣﺎرت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ در ھﺮ ﺷﯿﻔﺖ ‪20.5‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ﻧﯿﺰ ﮐﺎر ﺑﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫ازﻣﻨﺎﺑﻊ دﯾﮕﺮ ﺧﺒﺮ دارﯾﻢ ﮐﻪ در ‪ 150‬ﮐﺸﻮر ﺟﮫﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ‪ -‬ﻋﻤﺪﺗﺎ زﻧﺎن و دﺧﺘﺮان ﺟﻮان ‪-‬‬ ‫در ﺻﻨﻌﺖ ﻟﺒﺎس دوزی ﺑﺮای ﻣﺼﺮف در ﺑﺎزارھﺎی اﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ‪ 80‬درﺻﺪ اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ‬ ‫ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺤﻠﯽ و ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻤﺮ زﯾﺮﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ان‬ ‫ﺗﯿﻠﺮ‪ ،‬ﮐﻪ در ﺳﺎل ‪ 1999‬ﻓﺮوﺷﺶ ﻣﻌﺎدل ‪ 1.2‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮد و ﺣﻘﻮق ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ﻣﺪﯾﺮش ھﻢ ‪3‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮاﻧﺶ در ﭼﯿﻦ ﮐﻪ ھﻔﺘﻪ ای ‪ 90‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪14‬‬ ‫ﺳﻨﺖ )ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 120‬ﺗﻮﻣﺎن( ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬درواﺣﺪ ﮐﺎﻧﮓ ﯾﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻨﮋن‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان ‪ 6‬روز در‬ ‫ھﻔﺘﻪ‪ ،‬روزی ‪ 14‬ﺳﺎﻋﺖ‪ -‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ 96‬ﺳﺎﻋﺖ در ھﻔﺘﻪ ‪ -‬ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺰد ﺳﺎﻋﺘﯽ‬

‫‪65‬‬

‫‪ 23‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺎرﮔﺮان ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 14‬ﺳﻨﺖ ﻣﺰد ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ در‬ ‫ﺧﻮاﺑﮕﺎه ھﺎی ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺨﻮاﺑﻨﺪ و ھﺮ ‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 10‬زن در ﯾﮏ اﻃﺎق ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎن ﻣﺎرﮐﻮس‪ ،‬در ال ﺳﺎﻟﻮادور در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ان ﺗﯿﻠﺮ و ﺑﺮای ﺑﺎزار اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺎری ھﺴﺘﻨﺪ و روزی ‪ 13‬ﺗﺎ ‪ 15‬ﺳﺎﻋﺖ و ﮔﺎه ﺣﺘﯽ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﮐﺎر ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺮای ﺑﯿﺪار ﻣﺎﻧﺪن‪ ،‬ﻗﺮص ﺑﯿﺨﻮاﺑﯽ‪ No Doze ،‬ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ‪ 7 .‬روز ھﻔﺘﻪ را ﮐﺎر‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺰدﺷﺎن ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 60‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮآورد دوﻟﺖ ال ﺳﺎﻟﻮدور ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮای ‪50‬‬ ‫درﺻﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ھﺰﯾﻨﻪ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮان در ﻃﻮل روز ﻓﻘﻂ ‪ 2‬ﺑﺎر ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻮاﻟﺖ ﺑﺮوﻧﺪ و اﮔﺮ‬ ‫ﻣﺮﯾﺾ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺰدی ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻻ از اﯾﻦ ﻣﻮارد ﻋﺒﺮت آﻣﻮز ﺗﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﺷﺮﮐﺖ اﺑﺮﮐﺮاﻣﺒﯽ و ﻓﯿﭻ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮوش ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ای‬ ‫ﻣﻌﺎدل ‪ 1.2‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر و ﺳﻮد ﺧﺎﻟﺼﯽ ﻣﻌﺎدل ‪ 158‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻردر ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮ ﺧﻮد ﺳﺎﻟﯽ ‪4‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﺣﻘﻮق ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮاﻧﺶ ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 3.05‬دﻻر ﺣﻘﻮق ﻣﯽ دھﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ‪،‬‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎﻻ ‪ -‬ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﺟﮫﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ -‬ﻗﺮار‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ در ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﺎرﯾﻨﺎس ﮐﻪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه اﻣﺮﯾﮑﺎ در اﻗﯿﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ‬ ‫اﺳﺖ در ﺟﺰﯾﺮه ﺳﺎﭘﻦ واﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪی اﯾﺠﺎد ﮐﺮده و ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﮫﺎﺟﺮ ﭼﯿﻨﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬رواﯾﺖ‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ھﺮ ﻧﻔﺮی ‪ 7000‬دﻻر رﺷﻮه ﻣﯽ دھﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎی اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺳﺮ ازاﯾﻦ ﺟﺰاﯾﺮ در ﻣﯽ آورﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﮐﺎری ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ ﮐﻪ روزی ‪ 12‬ﺳﺎﻋﺖ و ھﻔﺘﻪ ای ‪7‬‬ ‫روز ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎری از اﯾﻦ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﺷﻮرﺑﺨﺖ را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻣﻀﺎی ﻗﺮاردادی ﻣﺘﻌﮫﺪ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی ﻣﺬھﺒﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫ھﺎی زﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ ﺧﻮاﺳﺘﻦ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﺰد‬‫ ﺑﭽﻪ دارﺷﺪن ) ﺑﺮای ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺎھﻞ اﻧﺪ(‬‫ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪن و ازدواج ﮐﺮدن‬‫ﺣﺪودا ‪ 1000‬ﻣﻮرد ﻗﺎﻧﻮن ﺷﮑﻨﯽ ﮔﺰارش ﺷﺪه ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫ ﻗﻔﻞ ﮐﺮدن درﺧﺮوج اﺿﻄﺮاری‬‫‪ -‬ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﻮش در ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﮐﺎرﮔﺮان‬

‫‪66‬‬

‫ آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ آﻟﻮده‬‫ ﻓﺮوش اﺟﻨﺎﺳﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎ ﻣﺎرک » ﺳﺎﺧﺖ اﻣﺮﯾﮑﺎ«‪.‬‬‫ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ادی ﺑﺎﺋﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮوش ﺳﺎﻻﻧﻪ اش ﻣﻌﺎدل ‪1.8‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮد ﺧﺎﻟﺼﯽ ﻣﻌﺎدل ‪ 57.6‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﻧﺼﯿﺐ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺣﻘﻮق‬ ‫ﻣﺪﯾﺮش ھﻢ ﺳﺎﻟﯽ ‪ 2.3‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ‪ 140000‬دﻻر ﺳﮫﺎم اھﺪاﺋﯽ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف‬ ‫دﯾﮕﺮ ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺳﺮک ﻧﮑﺸﯿﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺮ ﺧﻼف آن ﭼﻪ‬ ‫ﮐﻪ در اﺳﻨﺎد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی آن آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ از ﮐﺎر زﻧﺪاﻧﯿﺎن اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯿﺎن اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ در واﺷﻨﮕﺘﻦ‪ ،‬و ﺗﻨﺴﯽ ﺑﺎ ﻣﺰدی ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮ از‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد در اﻣﺮﯾﮑﺎ ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ ‪ 1.50‬دﻻر ﺑﺮای ادی ﺑﻮﺋﺮ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﻣﻌﺮوف ﮔﭗ ﺑﭙﺮدازم اﺷﺎره ﮐﻨﻢ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﺮﮐﺖ دﯾﮕﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﮐﻪ در ﺧﻮد‬ ‫اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺿﺪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮐﺎر را ﺑﺮ ﮐﺎرﮔﺎھﮫﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖ ﺟﯽ ﮐﺮو ﮐﻪ ﻓﺮوش ﺳﺎﻻﻧﻪ‬ ‫اش ‪ 826‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮش ھﻢ ﺳﺎﻟﯽ ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﺣﻘﻮق ﻣﯽ ﭘﺮدازد در ﺣﺎﺷﯿﻪ‬ ‫ﻟﺲ آﻧﺠﻠﺲ ﻣﮫﺎﺟﺮان ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ را در ازای ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 3‬دﻻر ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮآورد وزارت ﮐﺎر اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬در ‪ 61‬درﺻﺪ از اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ در ﻟﺲ آﻧﺠﻠﺲ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺰد‬ ‫و ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و در ‪ 96‬درﺻﺪ از ﻣﻮارد ھﻢ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﮫﺪاﺷﺖ و ﺳﻼﻣﺖ در‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎری زﯾﺮﭘﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﮔﭗ ﺑﺎ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی دﯾﮕﺮ ﺗﻔﺎوت ﻣﺎھﻮی ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮوش ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ای ﻣﻌﺎدل ‪13.7‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر وﺳﻮد ﺧﺎﻟﺼﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 877.5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر در ﮐﺎﻣﺒﻮج ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮاﻧﺶ ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 21‬ﺳﻨﺖ‬ ‫ﻣﯽ ﭘﺮدازد در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻣﺪﯾﺮ ﮔﭗ‪ ،‬ﺳﺎﻟﯽ ‪ 8‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﺣﻘﻮق و ‪ 12‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ھﻢ ﺳﮫﺎم اھﺪاﺋﯽ‬ ‫درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ژوﺋﻦ ‪ 2000‬در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﯾﻮﻧﮓ وال در ﭘﻨﻮم ﭘﻦ‪ 160 ،‬ﮐﺎرﮔﺮ در ﺣﯿﻦ ﮐﺎر ھﻢ زﻣﺎن‬ ‫ﺑﯿﮫﻮش ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎری ﺳﺨﺖ و ﮐﺎرزﯾﺎد ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﮫﻮﺷﯽ دﺳﺘﺠﻤﻌﯽ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺟﻮن ﺗﮑﺴﺘﺎﯾﻞ در ﭘﻨﻮم ﭘﻦ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺤﻠﯽ و ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮐﻮدﮐﺎن ‪12‬‬ ‫ﺳﺎﻟﻪ در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﺷﺎن ﭘﺮ از ﻣﻮش اﺳﺖ و آب روان ھﻢ ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻮدﮐﺎن‬ ‫ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ ھﻔﺘﻪ ای ‪ 7‬روز ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ و اﻏﻠﺐ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد آزار و اذﯾﺖ ﻟﻔﻈﯽ و ﺟﺴﻤﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‬

‫‪67‬‬

‫‪37‬‬

‫در ﺑﻨﮕﻼدش‪ ،‬زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺎرک ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻣﻌﺮوف ھﺎرواد‪ ،‬ﮐﻼه ورزﺷﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ازای‬ ‫ھﺮ ﮐﻼه ‪ 1.6‬ﺳﻨﺖ ) اﻧﺪﮐﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 13‬ﺗﻮﻣﺎن( ﻣﺰد درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﻼه ھﺎ در‬ ‫ﺑﺎزار آﻣﺮﯾﮑﺎ داﻧﻪ ای ‪ 17‬دﻻر) ‪ 14280‬ﺗﻮﻣﺎن( ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺳﮫﻢ زﻧﺎن ﮐﺎرﮔﺮ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ دھﻢ درﺻﺪ اﺳﺖ‪ .‬ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﯽ ﺷﺮت دﯾﺰﻧﯽ ﻣﯽ دوزﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ‬ ‫‪ 17.99‬دﻻر ) ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 15111‬ﺗﻮﻣﺎن( ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ازای ھﺮ ﺗﯽ ﺷﺮت ‪ 5‬ﺳﻨﺖ )‪42‬‬ ‫ﺗﻮﻣﺎن( ﻣﺰد ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از دو دھﻢ درﺻﺪ ﻗﯿﻤﺖ ﻓﺮوش آن اﺳﺖ‪.38‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد را ﻣﺸﺎھﺪه ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﭙﺮدازم ﭘﺲ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﮕﻮﯾﻢ و ﺑﮕﺬرم‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﮔﺰارﺷﯽ ﮐﻪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﮔﺎردﯾﻦ‪ -‬روزﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﭼﺎپ ﻟﻨﺪن ‪ -‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ در دو ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﮫﺎی ﺑﯿﮑﺎر ﺷﺪن ‪ 218000‬ﻧﻔﺮ‪500 ،‬‬ ‫واﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻟﻮازم ﯾﺪﮐﯽ اﺗﻮﻣﻮﺑﯿﻞ در ﻣﮑﺰﯾﮏ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﺪ ﭼﻮن ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن آﻧﮫﺎ‪ ،‬ﻣﺰد ﭘﺮداﺧﺘﯽ‬ ‫‪ 1.26‬دﻻر ﺑﺮای ھﺮ ﺳﺎﻋﺖ در اﯾﻦ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﮕﻮﯾﻢ و ﺑﮕﺬرم ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ در ‪ Acuna‬ﺑﺮای ‪ Alcoa‬ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ در ﮐﻠﺒﻪ ھﺎی ﻣﻘﻮاﺋﯽ ﻓﺎﻗﺪ آب زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺎرﮔﺮان ﺷﺎﻏﻞ در واﺣﺪ ‪ Piedras Negras‬ھﻔﺘﻪ ای دو ﺑﺎر ﺑﻪ ‪Baxter Int.‬‬ ‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮده و ﺧﻮن ﺧﻮد را ﺑﺮای ‪ 30‬دﻻر ﻣﯽ ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻟﻮازم ﯾﺪﮐﯽ‬ ‫اﺗﻮﻣﻮﺑﯿﻞ از ﻣﮑﺰﯾﮏ ﺑﻪ ھﻨﺪوراس‪ ،‬ﻣﺰد ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 59‬ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻧﯿﮑﺎراﮔﻮﺋﻪ‪ ،‬ﻣﺰد ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 40‬ﺳﻨﺖ و‬ ‫ﭼﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺰد ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 27‬ﺳﻨﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺮت آﻣﻮز اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮان در واﺣﺪ ھﺎی ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫در ﻧﯿﮑﺎراﮔﻮﺋﻪ و ھﻨﺪوراس ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮان از آﻧﮫﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺪت‬ ‫زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ و ﺑﺮای ﻣﺰد ﮐﻤﺘﺮ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺮای ھﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﺷﻐﻠﯽ‪ 1000 ،‬ﭼﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻒ‬ ‫اﯾﺴﺘﺎده اﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﺰد ﮐﻤﺘﺮ ھﻤﺎن ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬و رﺳﻤﺎ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﻋﻼم ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭼﺎره ای ﻏﯿﺮ از اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻪ ﭼﯿﻦ ﻧﺪارد‪ .‬از ﺳﻮﺋﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﭼﯿﻦ ﺑﺮای ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ھﺎﺋﯽ ﭼﻮن ‪ Viva‬و ‪ Sport Elec‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ » ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ« روزی ‪ 16‬ﺳﺎﻋﺖ و ھﻔﺘﻪ ای ‪ 7‬روز ‪ -‬ﺑﺎ ‪ 12‬روز ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺳﺎﻻﻧﻪ‪ -‬ﺑﺮای ‪ 16‬ﺳﻨﺖ در‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ )ﺣﺪودا ‪ 135‬ﺗﻮﻣﺎن( ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺎری ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫اﺿﺎﻓﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﯿﻤﻪ ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ و ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﺧﻮد را ﺳﺎزﻣﺎن‬

‫‪68‬‬

‫دھﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺧﺮاج ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺣﺘﯽ ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪو ﺣﺘﯽ زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ از ﻧﻤﻮﻧﻪ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ اﺳﺖ ھﻢ ﺷﻮاھﺪی اراﯾﻪ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫در ﭘﯽ آﻣﺪ اﻣﻀﺎی ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺑﯿﻦ اﺳﺮاﺋﯿﻞ و اردن در ‪ ،1994‬در ﺳﺎل ‪ 2000‬اردن ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﻗﺮارداد‬ ‫ﺗﺠﺎری آزاد ﺑﺎ اﻣﺮﯾﮑﺎ اﻣﻀﺎء ﮐﺮد‪ .‬د رﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 3‬ﺳﺎل‪ 60 ،‬واﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪی ﻟﺒﺎس ﺑﺎ ‪ 40‬ھﺰار ﮐﺎرﮔﺮ در‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ آزاد ﺗﺠﺎری » اﻟﺘﺠﻤﻌﺎت« اﯾﺠﺎد ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮا ﺑﺮای ﺑﺎزارھﺎی اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺶ ﺷﺮط ﺻﺪور آزاداﻧﻪ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 8‬درﺻﺪ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﺑﺎﯾﺪ از اﺳﺮاﺋﯿﻞ‬ ‫ﺧﺮﯾﺪاری ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺪام از اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ در ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺷﮫﺮوﻧﺪان اردﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ و‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاران ﻋﻤﺪﺗﺎ از ﺗﺎﯾﻮان‪ ،‬ﭼﯿﻦ‪ ،‬ﮐﺮه ‪ ،‬ھﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬و ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ و اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﯿﺶ‬ ‫از ﻧﯿﻤﯽ از ﮐﺎرﮔﺮان از ھﻤﯿﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ وارد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﯿﺶ از ‪ 90‬درﺻﺪ از ﮐﺎرﮔﺮان ھﻢ زن‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ روزی ‪ 3.5‬دﻻر ﺣﻘﻮق ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺪ ﻋﺎدل ﻋﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ واﺣﺪھﺎﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﻨﮫﺎ زﻧﺎن ﺳﯿﻼﻧﯽ را‬ ‫اﺳﺘﺨﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺴﯿﺎر » آرام اﻧﺪ«‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ » ،‬ﭘﺴﺮھﺎ را اﺳﺘﺨﺪام ﻣﯽ ﮐﺮدم وﻟﯽ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ از اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﮐﺎرﮔﺮی ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ « ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ » ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دھﻢ زﻧﮫﺎ را‬ ‫اﺳﺘﺨﺪام ﮐﻨﻢ«‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ھﺎ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺸﮑﻞ ﮐﺎرﮔﺮی وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺧﺎرﺟﯽ در ﺧﻮاﺑﮕﺎھﮫﺎﺋﯽ ﮐﻪ از ﺳﻮی ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ داران اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ھﺮ‬ ‫ﻃﺒﻘﻪ ﻣﺤﻞ ﺳﮑﻮﻧﺖ ده اﻃﺎق دارد ﮐﻪ در ھﺮ اﻃﺎق ھﻢ ‪ 8‬ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶ ﺷﺮط ﮐﺎرﮔﺮﻓﺘﻦ‪،‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮش زﻧﺪﮔﯽ در اﯾﻦ واﺣﺪ ھﺎﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ھﻔﺘﻪ ای ‪ 65‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻪ ﻧﺪرت از‬ ‫ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ روﻧﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﻣﻮرد‪ ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﻤﺎﺷﯽ‪ 50 ،‬ﻣﺮد ھﻨﺪی در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﭘﻠﯿﺲ ﻋﻤﺎن‬ ‫دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻈﺎھﺮات زدﻧﺪ ﭼﻮن ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎی آﻧﮫﺎ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻓﯿﻠﯽ ﭘﯿﻨﯽ ﺑﻮد ﺳﻪ ﻣﺎه ﺣﻘﻮق ﺷﺎن را‬ ‫ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﺮای ﯾﮏ ھﻔﺘﻪ ھﻢ ﮐﺎرﮔﺮان ﻏﺬا ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و در ﭘﺎﯾﺎن ﮐﺎر‪ ،‬ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﯿﻞ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ھﻨﺪی ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر در اردن ﺷﺪه اﻧﺪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ازای روزی ‪2.5‬‬ ‫دﻻر ﺣﻘﻮق در ھﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺰد روزاﻧﻪ ﺷﺎن در اردن ‪ 3.5‬دﻻر ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﯿﻮه ﮐﺎر اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ھﺎ ﺑﺎ آژاﻧﺲ ھﺎی ﮐﺎرﮔﺮ ﯾﺎﺑﯽ در ھﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻨﮕﻼدش و‬ ‫ﺳﯿﻼن ﺗﻤﺎس ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن را اﺳﺘﺨﺪام ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﺧﺬ اﺟﺎزه از وزارت ﮐﺎر اردن‪ ،‬آﻧﮫﺎ را‬

‫‪69‬‬

‫ﺑﺎ ﯾﮏ ﺑﻠﯿﻂ ﯾﮏ ﺳﺮه ﺑﻪ ﻋﻤﺎن ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺪت ﻗﺮارداد ﺳﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان را ﺑﺎ ﯾﮏ‬ ‫ﺑﻠﯿﻂ ﯾﮏ ﺳﺮه ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﻣﺒﺪاء ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 120 ،2003‬ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﻨﮕﻼدﺷﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ‬ ‫اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﮐﺎرﮔﺮی اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از ﮐﺎر اﺧﺮاج و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻨﮕﻼدش ﻋﻮدت داده ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺷﺎﻏﻞ در ﺗﻤﺎﺷﯽ در اردن ﺳﺮﮔﺮدان اﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎﯾﺸﺎن ﻓﺮار ﮐﺮده و ﺑﺮای ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ‬ ‫وﻃﻦ ﺧﻮد ﻧﻪ ﭘﻮل دارﻧﺪ و ﻧﻪ ﺑﻠﯿﻂ ھﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﺮادر ﺻﺎﺣﺐ ﭘﯿﺸﯿﻦ‬ ‫آﻏﺎز ﺑﮑﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ واﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻧﺎم ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻋﻮض ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت و ﺣﺘﯽ‬ ‫ﺷﻤﺎره ﺗﻠﻔﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﺸﯿﻦ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﻇﮫﺎر ﻧﺎرﺿﺎﯾﺘﯽ از ﺗﻮﻗﻒ‬ ‫‪ 4‬ھﻔﺘﻪ ای ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬ھﯿﭻ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻘﺮرات ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﻪ ﺳﻮد اﺳﺮاﺋﯿﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن از ﺳﻮﺋﯽ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد دراﺳﺮاﺋﯿﻞ‬ ‫‪ 9‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد در اردن اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داران اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺠﺎری ﻣﺤﺼﻮﻻت را ﺑﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺻﺎدر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ واﺣﺪھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ – ﺧﺎرج از ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد ‪ -‬ﺑﺎ ازدﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﺎزار ﻋﺮاق و ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺑﺎزارھﺎی اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻄﺮ ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ روﺑﺮو ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻧﺮخ رﺳﻤﯽ ﺑﯿﮑﺎری در اردن‪ % 20 ،‬اﺳﺖ وﻟﯽ اﻏﻠﺐ ﻧﺎﻇﺮان‬ ‫ﻣﯿﺰان واﻗﻌﯽ را از اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪40‬‬

‫ﺑﺎ ﺷﻮاھﺪی ﮐﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﭘﯿﺶ اراﯾﻪ داده ام‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺮ ﻋﮫﺪه ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی وﻃﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫دﻓﺎع از ﻣﺪﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﺮان ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ‪ ،‬اﺳﻨﺎد و ﺷﻮاھﺪ اﻣﺎری اراﯾﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫‪ - 6‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ و ﺗﻮھﻢ دﺳﺘﮫﺎی ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ‬

‫در ﺳﯽ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﺸﻮﯾﻖ و ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﺸﻮرھﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ ھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻو‬ ‫ﺑﻄﻮر ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﺎزﻣﺎن ﮔﺎت و اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪-‬‬ ‫ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﺎزارھﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ روی ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻟﻪ و ﺗﮏ ﻧﮕﺎری ﻧﯿﺰ‬ ‫اﻧﺪر ﻓﻮاﯾﺪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ادﻋﺎ ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ‪:‬‬ ‫ ﺷﯿﻮه ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﺑﮫﺒﻮد ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬‫ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺑﮫﺒﻮد ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ را اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬‫واﻗﻌﯿﺖ ھﺎی زﻧﺪﮔﯽ وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻠﺨﯽ ﮔﺰﻧﺪه ای ﺑﺎ اﯾﻦ ادﻋﺎھﺎ ﺟﻮر در ﻧﻤﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺎی ﻣﮫﻠﮏ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻏﻠﺐ ﭘﮋوھﺶ ھﺎی ﻣﻮردی ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺮروی ﺗﺎﺛﯿﺮ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺸﻮدن ﺑﺎزارھﺎ ﺑﺮ ﻋﺮﺿﻪ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮدﻧﺪ و آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻮرداﻟﺘﻔﺎت ﺷﺎن ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮ واردات و در ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺎ آن‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﮋوھﺸﮕﺮان ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ﺑﺎ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ رﺷﺪ ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮ واردات‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ آن‬ ‫ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺟﻠﻮ ﮔﯿﺮی از رﺷﺪ ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ﻻزم اﺳﺖ و ﯾﺎ درﺻﻮرت ﻏﻔﻠﺖ از اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ‪ ،‬ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺧﻮاھﺪ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ھﻤﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﮫﺒﻮد‬ ‫در ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ را ھﻢ ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬ ‫در ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬رﺷﺪ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ و ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﻓﻘﺮ وﻓﻼﮐﺖ در‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺎﻟﮫﺎ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻧﻤﻮد ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﯿﺎﺳﺖ آزاد ﺳﺎزی ﺗﺠﺎرت در واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ ﻧﺌﻮﻟﯿﺮال ھﺎ در ﺑﺎره ﺧﯿﺮه ﺳﺮی و ﻗﺸﺮﯾﺖ ﻧﻈﺮی ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺧﻮد ﺷﻌﺎر زﯾﺎدﻣﯽ‬ ‫دھﻨﺪ وﻟﯽ واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﺗﺒﻠﯿﻎ و ﺗﺮوﯾﺞ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺨﺮب‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ‬ ‫ﺟﺰﻣﯿﺖ و ﻗﺸﺮﯾﺖ ﻧﻈﺮی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺸﺎء ﻧﻈﺮی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ در اﻗﺘﺼﺎد و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮی ﮐﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻣﺘﻐﯿﺮ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﯾﺎ اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ وﺟﻮددارد و ﯾﺎ در‬ ‫ﺻﻮرت ﻓﻘﺪان‪ ،‬ﻣﺰد و ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ھﻤﺖ دﺳﺘﮫﺎی‬

‫‪71‬‬

‫ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ آدام اﺳﻤﯿﺖ‪ ،‬اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮن از‬ ‫دﻣﺎغ ﮐﺴﯽ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﺮﻗﺮار ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺮخ ارز ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ‪ ،‬ﺣﺘﯽ‬ ‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻇﮫﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دوام ﻧﻤﯽ آورد و » ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد« ﺑﻪ ﺗﻮازن ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻮھﺮ دﯾﺪﮔﺎه اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺮان و ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرھﺎی دﯾﮕﺮ ﺟﮫﺎن را ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮔﺮﯾﺰی ﺗﻤﺎم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه در آورده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ‪ ،‬رﯾﺸﻪ اﯾﻦ ﮐﺞ اﻧﺪﯾﺸﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ دوره ای ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﭘﻮل ﮐﺸﻮرھﺎ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﻃﻼ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬در آن دوره‪ ،‬اﻓﺰودن ﺑﺮ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ﺑﯽ ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﯾﻦ ﺗﺎﺛﯿﺮ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪه ﮐﺴﺮی ﭘﺮداﺧﺘﮫﺎ ﺑﮑﺎر ﺑﯿﺎﻓﺘﺪ‪ .‬ﺗﺎزه در آن دوران ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻋﻤﻠﮑﺮد اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم‬ ‫رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺨﺶ ﻧﺒﻮد و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺳﻮﺋﯽ ﺳﺮ از ﻣﺬاﮐﺮات ﮐﯿﻨﺰ‪ -‬واﯾﺖ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد‬ ‫ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﭘﻮﻟﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﺮاز اﻗﺘﺼﺎدﯾﺎت ﮐﯿﻨﺰی در ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داری‬ ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ در آورد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠ ﻪ آن‪ ،‬وﻇﯿﻔﻪ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﻢ ﮐﺎری ھﺎو ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ھﺎی ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﺑﺎزار ﺑﻪ ﮔﺮدن‬ ‫ﯾﮏ دوﻟﺖ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﮔﺮ اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ‪ ،‬واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ‪ 1973‬ھﯿﭻ واﺣﺪ ﭘﻮﻟﯽ در ﺟﮫﺎن ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﻃﻼ ﻧﺪارد ودرﺿﻤﻦ‪ ،‬ھﯿﭻ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ھﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﯿﮑﺎری دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ دو ﭘﯿﺶ ﮔﺰاره اﺳﺎﺳﯽ‬ ‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ درﺳﺖ در ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬درھﻤﯿﻦ دوارن‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﮫﺎ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﯾﺎﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺴﺮی اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎھﯽ‬ ‫ﻣﻨﻔﻌﻞ‪ ،‬ھﻢ ﭼﻨﺎن اﻣﯿﺪوارﻧﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﮫﺎی ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ آدام اﺳﻤﯿﺖ در ﮔﺬرزﻣﺎن ﻣﺸﮑﻞ را ﺑﺮﻃﺮف ﮐﻨﺪ و‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻦ اﻧﺘﻈﺎر اﺑﺪی‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﺑﺮ وﺿﻌﯿﺖ وﯾﮋه اﻗﺘﺼﺎد‬ ‫اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ را ﺑﻪ واﻗﻊ روی دﯾﮕﺮ ﺳﮑﻪ ﺟﻠﺐ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر دارای ﮐﺴﺮی‬ ‫ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎ‪ ،‬ﺧﻮب ھﻢ ھﺴﺖ‪.‬‬ ‫در ھﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﮫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﺑﯽ ﺗﻮﺟﮫﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﮫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﮐﺘﺮﯾﻦ ﻻﺳﻮن – وزﯾﺮ ﺧﺰاﻧﻪ داری در‬ ‫دوﻟﺖ ﺧﺎﻧﻢ ﺗﺎﭼﺮ‪ -‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﺑﺎره اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه و ﯾﺎ دﮐﺘﺮﯾﻦ ﻻﺳﻮن ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬

‫‪72‬‬

‫ ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد ﮐﺸﻮری ﭼﻮن اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻄﻮر ﻧﺎﻣﺤﺪود اداﻣﻪ‬‫ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرھﺎ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﮫﺎ ﭘﯽ آﻣﺪ ﺟﺪی‬ ‫ﺑﺤﺮان آﻓﺮﯾﻨﯽ دارد ‪.‬‬ ‫ دوﻟﺖ ھﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ارزش واﺣﺪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻋﻤﻞ ﺑﯽ‬‫ﺗﻔﺎوت ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﻧﺮخ ﺑﮫﺮه در اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫وﻗﺘﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻨﺸﺎء ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدی ﻋﺪﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﺎددارﻧﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎﻟﮫﺎی اوﻟﯿﻪ ‪ ،1990‬ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ ﻧﺮخ ﺑﮫﺮه ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺤﺮان ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺟﺪی وﻋﻤﯿﻖ و ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮھﺰﯾﻨﻪ در ﺑﺎزار ﻣﺴﺘﻐﻼت ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﮐﺜﯿﺮی از ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﻧﻪ ھﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﺴﻂ ﻣﺎھﺎﻧﻪ ﺑﺎﻧﮏ ھﺎی رھﻨﯽ و ﻣﺴﮑﻦ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻓﻼﮐﺖ‬ ‫اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﮐﻨﻢ ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮرھﺎی آﺳﯿﺎی ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن داد ﻏﻔﻠﺖ از اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ ﭼﻪ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی ﭘﺮ ھﺰﯾﻨﻪ ای ﺧﻮاھﺪ‬ ‫داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﮋوھﺶ ھﺎی ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﺗﻮﻧﯽ ﺗﯿﺮوال در ﺑﺎره ‪ 22‬ﮐﺸﻮر ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺸﻮدن دروازه ھﺎ را‬ ‫در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺻﺎدرات اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 2‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ وﻟﯽ ﻣﯿﺰان اﻓﺰاﯾﺶ واردات ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﻣﻌﺎدل ‪ 6‬درﺻﺪ ) ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ( ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺪم ﺗﻮازن ﺣﺴﺎب ھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﯾﮏ ﺗﺎ دو درﺻﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ‬ ‫داﺧﻠﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺸﻮدن دروازه ھﺎ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ رھﺎﺳﺎزی ﺑﺎزار ﭘﻮل وﺳﺮﻣﺎﯾﻪ را ھﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺳﻮداﮔﺮان ﺑﺎزارھﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺑﺤﺮان و ﻓﺮار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ھﻢ در آﺳﯿﺎی ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ھﻢ در‬ ‫‪ 2001‬در آرژاﻧﺘﯿﻦ‪ ،‬و ھﻢ در ﺳﯽ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﻮرد دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان ﺑﻪ ﮔﺸﻮدن ﺑﺎزارھﺎ ﻣﺘﻌﮫﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ و‬ ‫ھﻮﺷﯿﺎری و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت وﯾﮋه ھﺮ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازی ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬رھﺎﺳﺎزی ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫‪73‬‬

‫ﻧﻤﻮد ﯾﮏ ﻗﺸﺮﯾﺖ ﻧﻈﺮی و ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اوﺿﺎع ﮐﻠﯽ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪﺳﺮاز ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ در‬ ‫ﺧﻮاھﺪ آورد‪ .‬اﮔﺮ ھﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاھﯿﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﺸﻮرھﺎی آﺳﯿﺎی ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺑﻪ اروﮔﻮﺋﻪ‪،‬‬ ‫ﻓﯿﻠﯽ ﭘﯿﻦ‪ ،‬ﻣﮑﺰﯾﮏ‪ ،‬ﺷﯿﻠﯽ‪ ،‬ﮐﻠﻤﺒﯿﺎ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬زاﻣﺒﯿﺎ‪ ،‬و آرژاﻧﺘﯿﻦ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎﺻﯿﻞ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟‬ ‫از ﻣﻨﻈﺮی ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻣﯽ ﻧﮕﺮم‪:‬‬ ‫ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﮔﺸﻮدن دروازه ھﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪی داﺧﻠﯽ را ﺳﺎﻣﺎن داد‪ .‬ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﺎر‪،‬‬‫اﻗﺘﺼﺎد ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ درﮔﯿﺮو ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﺤﺮان ﮐﻤﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺳﺖ‪ ،‬دﻗﯿﻘﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﺟﺎروی‬ ‫ﺑﺮﻗﯽ‪ ،‬ﻓﻘﻂ واردات را ﻣﯽ ﺑﻠﻌﺪ و ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ داﻣﻦ ﺧﻮاھﺪ‬ ‫زد‪.‬‬ ‫ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﮐﺎرآﻣﺪی دوﻟﺖ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺮای ﺑﺮﻗﺮاری و ﺗﻌﻤﯿﻖ دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﮐﻮﺷﯿﺪ ﺗﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬‫ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺎزﻧﮕﺮی و درﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺪون دوﻟﺘﯽ ﮐﺎرآﻣﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺎرآﻣﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ ﻗﺒﻞ از ھﺮﭼﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮاﻧﻊ درون ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ ﺻﺎدرات را رﻓﻊ ﮐﺮد ﺗﺎ واﺣﺪھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪی‬‫داﺧﻠﯽ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮﺗﻮان رﻗﺎﺑﺘﯽ ﺧﻮد در ﺑﺎزارھﺎ ﺑﯿﺎﻓﺰاﯾﻨﺪ‪ .‬ﮔﺸﻮدن ﺑﺎزارھﺎ دروﺿﻌﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬ ‫داﺧﻠﯽ ﺗﻮان رﻗﺎﺑﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﮔﺴﺘﺮده و اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﮑﺎری را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﺸﻮدن دروازه ھﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﺒﻖ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دﻗﯿﻖ و در ﻣﺮاﺣﻞ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد و در ﺗﻤﺎم دوره ھﺎ ﺑﺎﯾﺪ‬‫ﻧﮫﺎدھﺎی دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ و اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ از ﺳﻮی ﻣﺮدم‪ ،‬ﺳﻮد و زﯾﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ را ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺮده و‬ ‫اﮔﺮ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺼﺤﯿﺢ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی ﻣﻨﻔﯽ اﻗﺪاﻣﺎت ﻻزم را ﺑﻪ اﺟﺮا ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬آن ﭼﻪ در ادﺑﯿﺎت‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی‪ » ،‬ﺷﻮک درﻣﺎﻧﯽ « ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده زﺷﺖ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ از‬ ‫ﻋﻠﻢ روان ﺷﻨﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﯾﮏ ﺷﻮک‪ ،‬و ﺑﺪون ھﯿﭻ ﻟﻄﻤﻪ ﺑﺪﻧﯽ‪ ،‬زﺑﺎﻧﺶ ﺑﻨﺪ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺷﻮک دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﺳﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و‬ ‫ﻟﯽ ﺑﺮای اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ از ھﻤﻪ ﺟﺎی ﺗﻨﺶ ﺧﻮن و ﭼﺮک ﻣﯽ رﯾﺰد‪ ،‬اﺟﺮای ﺷﻮک درﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﯾﻀﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﮐﺎﻧﻮن ﭼﺮﮐﯽ در ﺑﺪن دارد‪ ،‬آﻧﺘﯽ ﺑﯿﻮﺗﯿﮏ ﯾﮏ ﺳﺎﻟﻪ را ﯾﮏ ﺟﺎ ﺑﻪ او ﺗﺰرﯾﻖ‬ ‫ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ زودﺗﺮ ﺧﻮب ﺷﻮد‪ .‬ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ آدم ﻃﺒﯿﺐ درس ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری‬ ‫ﻣﺮﯾﺾ راﺧﻮاھﺪ ﮐﺸﺖ‪.‬‬

‫‪74‬‬

‫اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺴﻨﺠﯿﺪه و اﯾﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﮫﺎی ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ آدام اﺳﻤﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ادﻋﺎھﺎی ﻣﮑﺮر و ﺧﺴﺘﻪ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ در ھﯿﭻ ﮐﺠﺎی ﺟﮫﺎن و در ھﯿﭻ دوره ای از ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺘﯽ اﺑﻨﺎی ﺑﺸﺮ‬ ‫ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ھﻤﻪ ﺗﺒﻠﯿﻎ ھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﭘﯽ آﻣﺪ اﻋﺘﻘﺎد و ﺑﺎور‬ ‫ﻧﺴﻨﺠﯿﺪه ﺑﻪ آن ﭼﻪ ﮐﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ -‬دﺳﺘﮫﺎی ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ ‪ -‬و ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺗﻮھﻤﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰ‬ ‫دﯾﮕﺮی ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪75‬‬

‫‪ -7‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﻣﻘﻮﻟﻪ آزادی‬

‫‪41‬‬

‫ﺗﺎ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ اواﺧﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺪه ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﻛﻪ در دﻓﺎع از اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری اراﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺎھﯿﺘﯽ ﻋﻤﺪﺗﺎ اﻗﺘﺼﺎدی داﺷﺖ‪ .‬ادﻋﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی دوﭘﺎﯾﻪ‪،‬‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮد را رﻓﻊ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی‬ ‫ﻗﺮار ﺑﻮد ﺿﻤﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻛﺮدن ﻛﺎرآﺋﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬آزاد ﺳﺎزی و ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺎ رﻓﻊ اﻋﺘﺸﺎش در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺎزار آزاد و ﺷﻔﺎف ﻛﺮدن ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ‪ ،‬ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﮫﯿﻨﺔ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ﻣﺤﺪود را اﻣﻜﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﺳﺎزد‪ .‬در ﻧﻮﺷﺘﺎرھﺎی دﯾﮕﺮ‬

‫‪42‬‬

‫‪ ،‬ﻧﺸﺎن دادﯾﻢ ﻛﻪ اﯾﻦ ادﻋﺎھﺎ در وﺟﻪ ﻋﻤﺪه از‬

‫ﻣﺤﺪودة ﻛﺘﺎب ھﺎی درﺳﯽ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﻤﯽ روﻧﺪو ﺑﻪ ﻋﻜﺲ‪ ،‬در ﻛﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ را اﺟﺮا‬ ‫ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای روﺑﺮو ھﺴﺘﯿﻢ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻈﺎم ھﺎی ﻗﺒﻠﯽ را دارد و ﻧﻪ اﯾﻦ ﻛﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﯽ از آﯾﻨﺪه ای روﺷﻦ در آن ﻣﯽ ﺗﻮان دﯾﺪ‪ .‬و اﻣﺎ اﻣﺮوز ﺑﻪ وﯾﮋه در ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﺮان ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﺎزه‬ ‫ای روﺑﺮو ھﺴﺘﯿﻢ ﻛﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﺸﺎن دھﻨﺪه ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺎدر ﻋﺮﺻﻪ ﻧﻈﺮی اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫وﺿﻌﯽ ﻛﻪ ﻣﺎ در آن ھﺴﺘﯿﻢ را‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮد ‪.‬‬ ‫از ﺳﻮﺋﯽ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد وﺳﻠﻄﻪ ﺷﻤﺎری از واﺣﺪ ھﺎی ﺑﺰرگ دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮ دوﻟﺘﯽ‬‫ وﻧﻪ ﺿﺮورﺗﺎ ﺧﺼﻮﺻﯽ ‪ -‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻚ دوﻟﺖ ﺳﺎﯾﻪ ای ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ و در‬‫وﺟﻮه ﻋﻤﺪه ﺑﺎﺑﮫﺮه ﮔﯿﺮی از ﺗﻮان اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎﻧﻊ اﺻﻼﺣﺎت در آﻣﺪه‪،‬‬ ‫ﺑﺎج ﺧﻮاری ﯾﺎ راﻧﺖ ﺟﻮﺋﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ادﻋﺎی ﺷﻤﺎری از ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ دراﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺪﯾﮫﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮای درھﻢ ﺷﻜﺴﺘﻦ اﯾﻦ ﻧﻮع » اﻧﺤﺼﺎرات« و اﯾﻦ ﻧﻮع راﻧﺖ ﺧﻮاری ھﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ واﺣﺪھﺎی دوﻟﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﺷﻮدو ﺗﺎ‬ ‫ﺳﺮﺣﺪ اﻣﮑﺎن‪ ،‬ﻧﯿﺰ داﻣﻨﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی دوﻟﺖ ﻣﺤﺪود ﺷﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﻛﺴﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ در‬ ‫اﯾﺮان ﮐﻪ ﮐﻢ ھﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و از اﯾﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻊ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ھﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬ ‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺑﺪون ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ‬ ‫اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل راﺑﺨﻮاھﯿﻢ در اﯾﺮان اﺟﺮا ﻛﻨﯿﻢ – در واﻗﻊ ھﻤﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ دراﯾﺮان اﺟﺮا ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪ -‬ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺪه اﺻﻠﯽ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ‪ ،‬ھﻤﯿﻦ ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﻏﻮل ﭘﯿﻜﺮ و ﻗﺪرت‬ ‫ھﺎی ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آن ھﺎ ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﯿﻦ ﺑﺎج ﻃﻠﺒﺎن و راﻧﺖ ﺧﻮاران ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮﯾﺶ راﺑﺮ‬

‫‪76‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎداﯾﺮان ﻛﺎﻣﻞ ﻛﺮده و اﺣﺘﻤﺎﻻ‪ ،‬ﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻚ دوﻟﺖ ﺳﺎﯾﻪ ای‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﻮد دوﻟﺖ‪ ،‬ﻋﺮض‬ ‫اﻧﺪام ﺧﻮاھﻨﺪ ﻛﺮد ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ ادﻋﺎی ﻣﮫﻢ ﺗﺮ ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی در اﯾﺮان‪ ،‬رﺳﯿﺪن ﺑﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ و‬ ‫آزادی اﺳﺖ‪ .‬ھﺮوﻗﺖ ھﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻛﻞ اﯾﻦ رواﯾﺖ را ﺑﻪ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن وﺻﻞ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‬ ‫و ﺑﻌﺪ ﭼﺮﺗﻜﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﺮان درﺻﺪ “ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪن” اﻧﺪازه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و از » ﮔﻠﻮﺑﺎل ﺷﺪن «‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻋﺒﺎرت » اﻗﺘﺼﺎد ﮔﻠﻮﺑﺎل اﯾﺮان « ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻠﻤﻪ‪،‬‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‪ .‬آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن – ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل اﯾﻦ دوﺳﺘﺎن ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﯿﺰاﺳﯿﻮن ‪ -‬ﻧﺎﻣﯿﺪه‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﮏ روﻧﺪو ﯾﮏ ﭘﺮوﺳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﺎﮐﻦ و اﯾﺴﺘﺎ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ‬ ‫ﮐﻪ ﮐﺴﯽ‪ -‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻦ در ﻧﺸﺮﯾﺎت اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ زﺑﺎن ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ ‪ -‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ از » اﻗﺘﺼﺎد‬ ‫ﮔﻠﻮﺑﺎل اﻣﺮﯾﮑﺎ« ﯾﺎ » اﻗﺘﺼﺎد ﮔﻠﻮﺑﺎل آﻟﻤﺎن« ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ از اﻗﺘﺼﺎد اﻣﺮﯾﮑﺎ ﯾﺎ آﻟﻤﺎن در‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﺣﺮف و ﺳﺨﻦ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎری‪ ،‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی ﮔﺮاﻣﯽ ﻣﺎ‪ ،‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ھﺮ‬ ‫وﻗﺖ و ھﺮ ﺟﺎ ھﻢ ﻛﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻣﺎرھﺎی دﺳﺖ و ﭘﺎﮔﯿﺮ را ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از آن ﭼﻪ ﻛﻪ در اﯾﺮان دارد اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺎد‪ ،‬راھﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬ﯾﻌﻨﯽ از‬ ‫ﺳﻮﺋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ از اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت ﻣﻌﺮوف ﺧﺎﻧﻢ ﺗﺎﭼﺮ‪ ،there is no alternative [ TINA] ،‬ﺑﺎور ﮐﺮده‬ ‫اﻧﺪ ﮐﻪ »ﺑﺪﯾﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ «‪ .‬و ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﻣﯽ رﺳﻨﺪ و راﺿﯽ و ﺧﻮﺷﺤﺎل‪ ،‬ازاﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن را ﺑﻪ آن ﭼﻪ ﮐ ﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎور داﺷﺘﻨﺪ‪» ،‬‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ « ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ در ﭘﻮﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﻤﯽ ﮔﻨﺠﻨﺪ!‪ .‬و آن وﻗﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﺸﺮﯾﺖ و ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺒﺮﮔﺮاﺋﯽ ﭘﺴﺎﻣﺪرن‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی در اﯾﺮان‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎﻛﺮدﻧﯽ‬ ‫و ﺑﻪ ذھﻨﯿﺖ ﯾﮏ آدم ﻋﻮام ﺣﺘﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ادﻋﺎﺋﯽ ھﻢ ﻧﺪارد ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﺎﺷﺪ وﻟﯽ‪ ،‬در اﯾﻦ“ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ”‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﻪ راﺳﺘﯽ“ﻗﺎﭼﺎق” ﺷﺪه اﺳﺖ‪“ ،‬ﻣﻨﻄﻘﯽ” و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ اﯾﻦ ﻃﻮر ادﻋﺎﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد! و ھﺮ ﻛﺲ ھﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﯽ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﭼﺸﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮب‬ ‫روﺷﻦ اﺳﺖ‪ ،‬از ” ﻗﺎﻓﻠﻪ ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ” ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ!‬

‫»ﻗﺪﯾﻤﯽ « اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻤﺎن اﻣﺮوز‬

‫اﯾﺮان را ﯾﺎ ﻧﻤﯽ ﻓﮫﻤﺪ وﯾﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻔﻤﮫﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ » روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد را ھﻢ ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺪ! «‪ .‬ﻋﻮام ﻓﺮﯾﺒﯽ‪ ،‬در ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮی ﭘﺪﯾﺪه ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ای اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﻮ ﮔﻮﺋﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫دوﺳﺘﺎن‪ ،‬در ﺧﻮد ﻓﺮﯾﺒﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ!‬

‫‪77‬‬

‫ﺑﮕﺬارﯾﺪ ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﻛﺎر اﯾﻦ دوﺳﺘﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﯽ ﺑﻪ ﻧﻮزادی‬ ‫ﺷﯿﺮﺧﻮار ﭼﻠﻮﻛﺒﺎب ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﺑﺪھﺪ‪ ،‬آن ھﻢ ﺑﺎ اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ درﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﺷﺖ‬ ‫ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻘﻮی اﺳﺖ و ﺑﻌﻼوه‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻮب ﻛﺒﺎب ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺷﻤﺰه ھﻢ ھﺴﺖ‪ .‬ﺧﻮب‬ ‫ﮔﯿﺮم ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻮراﻧﺪن اﯾﻦ ﭼﻠﻮﻛﺒﺎب ﺑﻪ ﻧﻮزاد ﺷﯿﺮﺧﻮار‪ ،‬ﻧﻮزاد را ﺧﻮاھﺪ ﻛﺸﺖ‪ .‬ھﻤﯿﻦ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ در ﮐﻤﺘﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ دوﺳﺘﺎن ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ﻣﺎ‪ -‬ﮐﻪ ﺑﻪ ھﯿﺒﺖ ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در ﻣﯽ‬ ‫آﯾﻨﺪ ‪ -‬ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ از آزادی ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ اﯾﺮان و اﯾﺮاﻧﯽ‬ ‫وﻋﺪه آزادی ﻣﯽ دھﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮار اﺳﺖ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ای در ﺑﯿﺎﯾﺪ؟‬ ‫ﺑﻌﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮداﺷﺖ اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ از آزادی ﭼﯿﺰی ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻌﻠﻮم ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺣﻨﺜﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در ھﻤﻪ ﺟﺎ و ھﻤﻪ ادوار‪ ،‬آزادی ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻌﻨﺎو ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬وﺟﻮد اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد و ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت آزاد‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎ ﺧﯿﻠﯽ ھﻢ ﺧﻮب اﺳﺖ وﻟﯽ راﺑﻄﻪ اش ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﻮﺷﺸﯽ ﮐﻪ در آن اراﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫ﺑﺮای ﻣﻦ ﺣﺪاﻗﻞ‪ ،‬روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ در ﺗﮫﺮان‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن آب ﺗﮫﺮان را ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬ ‫واﮔﺬار ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ را‪ ،‬آﯾﺎاﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‬ ‫ﻣﺎ آزاد ﺑﺸﻮﻧﺪو ﯾﺎ ﻣﻦ اﯾﺮاﻧﯽ در ﺑﯿﺎن اﻧﺪﯾﺸﻪ ھﺎی ﺧﻮد آزادی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ؟ ﯾﺎ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺎ ﺑﺪون‬ ‫»دﺧﺎﻟﺖ « ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد؟‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ وﺻﻒ‪ ،‬اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮوش اﻣﻮال دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل‬ ‫زداﺋﯽ از ﺑﺎزارھﺎ و ﻟﻐﻮ ﺗﻌﺮﻓﻪ ھﺎ و ﻗﺎﻧﻮن ﮐﺎر‪ ،‬ھﻢ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت اﯾﺮان آزاد ﻣﯽ ﺷﻮد و ھﻢ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻣﺎ‬ ‫ﻧﻪ ﺳﺎﻧﺴﻮر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ وﻧﻪ ﺗﻮﻗﯿﻒ‪.‬‬ ‫آﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺧﻮد اﯾﻦ واﮔﺬاری ھﺎﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ی آزادی ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را اﻧﺪﮐﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ وارﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬اﯾﺮان را در ﺳﺎل ‪ 1390‬در ﻧﻈﺮﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﻤﻨﺖ و ﻣﺒﺎرﮐﯽ اﺟﺮا‬ ‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮآن‪ ،‬ھﻢ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻣﺎ آزاد اﺳﺖ و ھﻢ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻣﺎ‪.‬‬ ‫)ﻣﻦ ھﻢ ﻣﺜﻞ ﺷﻤﺎ ﻣﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬وﻟﯽ آرزو ﺑﺮﺟﻮاﻧﺎن ﻋﯿﺐ ﻧﯿﺴﺖ و در ﻣﺜﻞ‬ ‫ھﻢ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻧﯿﺴﺖ!(‬

‫‪78‬‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺪل‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﮫﻢ ﻧﯿﺴﺖ از ﮐﺠﺎ‪ ،‬وﻟﯽ ‪ 30‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻞ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎی اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮود دﻧﺒﺎل ﮐﺎرآزاد‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ھﺮ دﻟﯿﻞ‪ ،‬رﻓﺘﻪ و در دﺑﯿﺮﺳﺘﺎﻧﯽ دﺑﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻻن ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ 30‬ﺳﺎل ﺳﺎﺑﻘﻪ ﮐﺎر دارد وﻟﯽ ﺣﻘﻮق ﻣﺎھﯿﺎﻧﻪ اش ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ اﺟﺎره ﺧﺎﻧﻪ اش ھﻢ‬ ‫ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ ﺑﺮای ﺳﯿﺮﮐﺮدن ﺷﮑﻢ ﺧﻮد وزن و ﺳﻪ ﻓﺮزﻧﺪش‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺗﺪرﯾﺲ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﮑﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ھﻔﺘﻪ ای ‪ 5‬ﺷﺐ ھﻢ از ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8‬ﺷﺐ ﺗﺎ ﯾﮏ ﺑﻌﺪاز ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﯿﮑﺎن ﻗﺮاﺿﻪ اش ﻣﺴﺎﻓﺮ ﮐﺸﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ھﯿﭻ ﮐﺎر دﯾﮕﺮی وﻗﺖ ﻧﺪارد‪ .‬دوﺳﺖ دارد ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﯾﺎ از ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت آزاد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ وﻟﯽ وﻗﺖ اﯾﻦ ﮐﺎرھﺎ را ﻧﺪارد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ اﻏﻠﺐ ﺧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫وﻟﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺨﻮر وﻧﻤﯿﺮی ﺑﺮای ﺧﻮد و ﺧﺎﻧﻮاده اش ﻓﺮاھﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽ اش اﯾﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺮﯾﺾ ﺷﻮد‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ اش ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاھﺪ ﮔﺬﺷﺖ؟ ﯾﺎ اﮔﺮ ﺧﺎﻧﻢ ﯾﺎ ﺑﭽﻪ ھﺎﯾﺶ ﻣﺮﯾﺾ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ھﺰﯾﻨﻪ ﺳﺮﺳﺎم آور ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن را از ﮐﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺮدازد؟ از ھﻤﯿﻦ ﺣﺎﻻ ﻋﺰا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫ﺳﺎل آﯾﻨﺪه اﮔﺮ دﺧﺘﺮ ﺑﺰرﮔﺶ در ﮐﻨﮕﻮر داﻧﺸﮕﺎه ﻗﺒﻮل ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮫﺮﯾﻪ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺮدازد! ﻧﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺪ او را از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺎز دارد و ﻧﻪ اﮔﺮ ﺑﺎز ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﯾﻦ ﺷﮫﺮﯾﻪ را ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﺪ؟‬ ‫آﯾﺎ در اﯾﺮان ﺳﺎل ‪ ،1390‬آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺪل آدم آزادی اﺳﺖ؟‬ ‫اﯾﻦ آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺪل ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮑﺘﺮی دارد‪ ،‬آﻗﺎی ﺧﻮش ﭼﮫﺮ ﮐﻪ ‪ 25‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از داﻧﺸﮕﺎه آزاد وراﻣﯿﻦ‬ ‫ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻞ ﺷﺪو از ھﻤﺎن اﺑﺘﺪا آدم اداره ای ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮐﺎرش را ﺑﺎ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﮐﻮﭘﻦ آﻏﺎز ﮐﺮد و‬ ‫رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﺑﺮادر ﺧﺎﻧﻤﺶ ﺷﺮﯾﮏ ﺷﺪ و ﺷﺮﮐﺘﯽ ﺑﻨﺎ ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺣﻮزه واردات ﺑﻪ اﯾﺮان ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ در وزارت ﺧﺎﻧﻪ‪ ....‬ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﯿﺪه اﻧﺪ و ﺑﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت وارداﺗﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺸﺶ‪ ،‬درﺻﺪی اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﺎزاد ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ را ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﺻﺎدر‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﻓﺮﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﺟﯿﺐ ﻣﯽ زﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺨﺸﯽ ھﻢ ﺻﺮف راﺿﯽ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ » ھﻤﮑﺎران « وزارت ﺧﺎﻧﻪ‪....‬‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد و از آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬آﻗﺎی ﺧﻮش ﭼﮫﺮ و ﺑﺮادر ﺧﺎﻧﻤﺶ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ دارﻧﺪ‪.‬دو‬ ‫ﺳﺎل ﭘﯿﺶ‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دو ﻃﺒﻘﻪ را در ﻧﯿﺎوران ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ‪ 200‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻮﻣﺎن ﺧﺮﯾﺪ ﮐﻪ اﻻن ارزش‬ ‫اش ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﯾﻦ در ﻣﻨﺎﻃﻖ دﯾﮕﺮ ھﻢ ﻣﻘﺪاری زﻣﯿﻦ ﺧﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﮔﺎه روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ وﻟﯽ اھﻞ ﮐﺘﺎب ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﺧﻨﺪه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻣﺎ‬ ‫دﮐﻮن دارا رو ﭼﻪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﻮﻧﯽ‪ ....‬ﺳﺎﻟﯽ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺧﺎرج ﻣﯽ رود‪ .‬ﺧﻮدش‬

‫‪79‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارد ﮐﻪ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﺳﺮ ﺑﺰﻧﺪ وﻟﯽ ﺧﺎﻧﻤﺶ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﻪ زﯾﺎرت ﻣﮑﻪ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫دو دﻓﻌﻪ اش‪ ،‬ﺣﺞ ﻋﻤﺮه ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ھﻤﯿﻦ اﻻن دﺳﺖ از ﮐﺎر ﺑﮑﺸﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺎﻟﯽ‬ ‫ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ .‬وﻟﯽ ھﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر اداﻣﻪ ﻣﯽ دھﺪ‪.‬‬ ‫آﻗﺎی ﺧﻮش ﭼﮫﺮ ﭼﯽ؟‬ ‫و اﻣﺎ آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺪل ﭘﺴﺮﻋﻤﻪ ای دارد‪ ،‬آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ دﯾﭙﻠﻢ ھﻢ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﮫﺎرده‬ ‫ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﭘﺪر ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﺎدر و ﺳﻪ ﺧﻮاھﺮ و دو ﺑﺮادر را ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺑﮕﯿﺮد و از‬ ‫ھﻤﺎن ﻣﻮﻗﻊ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن‪ ،‬ھﻔﺘﻪ ای ‪ 7‬روز ﮐﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬درﺑﺎره ﺳﯿﺎﺳﺖ و ھﻨﺮ و ﻓﺮھﻨﮓ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽ‬ ‫داﻧﺪ‪.‬او داﻧﺶ زﯾﺎدی ﻧﺪارد وﻟﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ زﯾﺎدی ﭘﯿﺶ داوری دارد‪ .‬ﺑﺮ اﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﮔﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ھﺎ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ اﻻن اﯾﺮاﻧﯽ ھﺎ آﻗﺎی ﺟﮫﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬھﺒﯽ ﺷﺪﯾﺪی‬ ‫دارد‪ .‬از ھﻤﺎن ﺟﻮاﻧﯽ ﻧﻪ ﻧﻤﺎزش ﻗﻄﻊ ﺷﺪو ﻧﻪ روزه اش‪ .‬در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﺷﺐ ﻗﺘﻞ‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﻧﻤﺎز ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪ و در ﻣﯿﺎن رﮐﻌﺖ ھﺎی ﻧﻤﺎز‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و‬ ‫آﻣﺮزش ﻣﯽ ﻃﻠﺒﺪ‪ .‬ﮐﺘﺎب و روزﻧﺎﻣﻪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﺳﻮادش را دارد و ﻧﻪ وﻗﺖ اش را‪ .‬داﻧﺶ او از‬ ‫ﺟﮫﺎن و از ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺪود ﺑﻪ آن ﭼﻪ ھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻞ ھﺮ ﺟﻤﻌﻪ در‬ ‫ﺧﻄﺒﻪ ھﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬در ﯾﮑﯽ از ﮐﻮﭼﻪ ھﺎی ﺧﯿﺎﺑﺎن ری زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ای در‬ ‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ھﺎی ﮐﺮج ﮐﺎرﮔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﺣﺪاث ﻣﺘﺮوی ﺗﮫﺮان ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ھﺮ ﺻﺒﺢ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 5‬از ﻣﻨﺰل‬ ‫ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺳﺮ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8‬ﺳﺮ ﮐﺎرش ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ھﯿﭻ ﺷﺒﯽ ھﻢ زودﺗﺮ از ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8‬ﯾﺎ ‪ 9‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻨﺰل ﻧﻤﯽ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ وﻗﺖ ھﺎ ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺎری ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﯿﺎﺑﺎن ری ﻣﯽ رﺳﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﻤﺎز ﺷﺐ اش ﻗﻀﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻻن وﺿﻊ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﮫﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و رﻓﺖ وآﻣﺪ ﺑﻪ ﮐﺮج ﮐﻤﺘﺮ وﻗﺖ‬ ‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ اﺻﻠﯽ اش اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎﯾﺶ وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯽ رﺿﺎﯾﺖ ﺑﺨﺸﯽ ﻧﺪارد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﺎ‬ ‫ﮐﻨﻮن ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﻣﺰدش را ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﺮده وﻟﯽ ﮔﺎه ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﮐﻪ در ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﺗﺎﺧﯿﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ھﺮوﻗﺖ اﯾﻦ ﻃﻮری ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم زﻧﺪﮔﯽ اش ﺑﻪ ھﻢ ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪،‬‬ ‫آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ھﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﭼﻮن ﻣﯽ ﺗﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ ﻋﺬرش را ﺑﺨﻮاھﺪ‬ ‫وھﻤﯿﻦ اﻧﺪک رزﻗﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ رﺳﺪ ھﻢ ﻗﻄﻊ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎﻧﻤﺶ ﮔﺎه و ﺑﯽ ﮔﺎه ﻣﻘﺪاری ﮐﺎر ﺧﯿﺎﻃﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ وﻟﯽ اﻏﻠﺐ وﻗﺖ اش در ﺻﻒ ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻌﺎوﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﺬرد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﺟﻨﺎس ﮐﻮﭘﻨﯽ ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎزار آزاد ﺑﺴﯿﺎر ارزان ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ وﻗﺖ ھﺎ‪ ،‬ﺳﺮھﻤﺎن ﮐﻮﭼﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻌﺎوﻧﯽ ﻣﯽ اﯾﺴﺘﺪ‬

‫‪80‬‬

‫و ﺑﻌﻀﯽ از اﻗﻼم ﮐﻮﭘﻨﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺎز ﻣﺒﺮﻣﯽ ﻧﺪارد و ﯾﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﺼﺮف ﺷﺎن اﻧﺪﮐﯽ ﺻﺮﻓﻪ‬ ‫ﺟﻮﺋﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﭘﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﯾﺎ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﻣﯽ‬ ‫ﻓﺮوﺷﺪوﻟﯽ درآﻣﺪش ﻣﺒﻠﻎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ازھﯿﭽﯽ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺴﺮش ﺗﺎ ﮐﻼس‬ ‫ﺷﺸﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﺮﻓﺖ اﻻن ھﻢ ﺳﻪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ درﻟﺒﻨﯿﺎﺗﯽ ﺳﺮ ﮔﺬر ﭘﺎدو ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮدش ھﻢ درس ﺧﻮان ﻧﺒﻮد وﻟﯽ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﺗﺮک ﺗﺤﺼﯿﻞ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن‬ ‫ﻣﺪارس‪ ،‬آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﮫﺮﯾﻪ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫آﯾﺎ آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ آزاد اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬ ‫و اﻣﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ اﯾﻦ ﺳﻪ ﺗﻦ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢ آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺑﺮادری دارد‪ ،‬آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺤﺎل ﮐﻪ اﺻﻼ ﻣﺸﮑﻞ‬ ‫ﮐﻤﺒﻮد وﻗﺖ ﻧﺪارد‪ .‬اﮔﺮ دﻟﺶ ﺑﺨﻮاھﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آزادی ﺗﻤﺎم در ﺑﺎره ﺗﺌﻮری داروﯾﻦ ﯾﺎ ﻻوازﯾﻪ ﻓﮑﺮ‬ ‫ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ در ﺑﺎره ﻣﻀﺎر ﻧﻈﺎم ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﯾﺎ ھﺮ ﻧﻈﺎم دﯾﮕﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪ و ﮐﺘﺎب ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ‪ .‬او ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ھﺮ‬ ‫روز ﺑﺮود ﺑﻪ ھﻨﺮﺳﺮای ﺑﮫﻤﻦ ﯾﺎ ﻣﻮزه اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن وﻟﯽ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺤﺎل ھﯿﭻ ﯾﮏ از اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺎرھﺎ را ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺤﺎل اﻻن ﺳﻪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﮑﺎر اﺳﺖ و ھﻔﺘﻪ ای ‪ 7‬روز‪ ،‬روزی‬ ‫‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ »آزاد « اﺳﺖ و ھﯿﭻ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﯾﮑﯽ از آﺷﻨﺎﯾﺎن دور ﮐﻤﮏ ﮐﺮد و اﺳﻢ و‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت او را ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺎﻣﯿﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ داد و ﺑﺮای ﺳﺎل اول ﺑﯿﮑﺎری‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎرﮔﺮی ﮐﻪ در‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ او ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ -‬اﻟﺒﺘﻪ آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺤﺎل در آن ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬ﺑﯿﮑﺎر ﺑﻮد ‪ -‬ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﯿﻤﻪ ﺑﯿﮑﺎری ﭘﺮداﺧﺖ ‪.‬‬ ‫ودر ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ھﻢ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺎﻣﯿﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﺒﺮ داد ﮐﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺤﺎل دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎز ی‬ ‫ﻧﺪارد او را اﺧﺮاج ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻣﺎھﯽ ‪ 45‬ھﺰار ﺗﻮﻣﺎن ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﮫﺮان در ﺳﺎل‬ ‫‪ 1390‬ﭘﻮل ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰی اﺳﺖ‪ ،‬از ﺳﻮی ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺎﻣﯿﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻤﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺎﻟﯽ ﺟﺮوﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻤﺶ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ دﯾﺴﮏ ﮐﻤﺮ‬ ‫دارد وﻟﯽ ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﮔﺬران زﻧﺪﮔﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ھﺎی ﻣﺮدم ﮐﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬درآﻣﺪ ﺧﺎﻧﻮاده ھﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﯿﺰاﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ او ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻓﮑﺮ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ دﯾﺴﮏ ﮐﻤﺮش ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دو ﺳﺎل ﭘﯿﺶ ﯾﮏ ام آر آی ﮐﺮد و‬ ‫ھﻨﻮز دارد ﻗﺴﻂ اش را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﺰول ﺧﻮار ﻣﯽ ﭘﺮدازد‪ .‬ﺑﻪ ھﺮ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﺑﻮد آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬ ‫ﺑﻪ » ﮐﻤﯿﺘ ﻪ اﻣﺪاد اﻣﺎم« ﻣﻘﺪار ﻧﺎﭼﯿﺰی ھﻢ ﻣﺎھﯿﺎﻧﻪ از آن ﮐﻤﯿﺘﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ زﻧﺪﮔﯽ اش‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ھﻔﺘﻪ ھﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮔﻮﺷﺖ ﯾﺎ ﻣﺮغ‬ ‫ﺑﺨﻮرﻧﺪو ﯾﺎ ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﺑﯿﻤﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ دﮐﺘﺮ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﺧﺎﻧﻤﺶ و دو ﺑﭽﻪ در‬

‫‪81‬‬

‫ﻣﯿﺪان ھﺎﺷﻤﯽ در ﯾﮏ اﻃﺎق زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ دﺧﺘﺮ آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺤﺎل ﮐﻪ ده ﺳﺎﻟﻪ اﺳﺖ اﺻﻼ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﻤﯽ رود وﭘﺴﺮش ﮐﻪ دو ﺳﺎل ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺳﻪ ﮐﻼس درس ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎﭼﺎر ﺗﺮک ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻻن ھﻢ ھﻤﯿﺸﻪ ﺳﺮ ﮐﻮﭼﻪ وﻗﺖ ﮐﺸﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ در‬ ‫ﻧﺎﻧﻮاﺋﯽ ﺳﺮ ﮔﺬر ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺟﺜﻪ ﺑﯿﺮوﻧﺶ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﻦ ﮐﻢ‪ ،‬اﻋﺼﺎب‬ ‫راﺣﺘﯽ ﻧﺪارد و ﺧﯿﻠﯽ زود ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﭼﮫﺎرﺗﻦ‪ ،‬آﻗﺎی ﺧﻮش اﻗﺒﺎل ھﻢ ھﺴﺖ‪ .‬ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ درس زﯾﺎدی ﻧﺨﻮاﻧﺪه وﻟﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﺧﻮش اﻗﺒﺎﻟﯽ را داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از » آﻗﺎزاده ھﺎ « اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻦ زﯾﺎدی ﻧﺪارد وﻟﯽ در ﯾﮑﯽ از ﺑﺮﺟﮫﺎی‬ ‫ﺧﺒﺎﺑﺎن ﻓﺮﺷﺘﻪ‪ ،‬آﭘﺎرﺗﻤﺎﻧﯽ دارد ﮐﻪ ﺣﺪودا ‪ 400‬ﻣﺘﺮ زﯾﺮ ﺑﻨﺎ دارد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮐﻪ ﺑﺮادر ﺧﺎﻧﻤﺶ‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺖ آﭘﺎرﺗﻤﺎن ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﻻﺋﯽ را ﮐﻪ ھﻢ ﻣﺪل آﭘﺎرﺗﻤﺎن ﺧﻮد اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﺧﻮدش ﺑﺨﺮد‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر‬ ‫ﺷﺪ ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺗﻮﻣﺎن ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﭘﺎرﺳﺎل ﺑﺎ دﺧﺘﺮ ﯾﮑﯽ از دوﺳﺘﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﺪرش ازدواج ﮐﺮد‪.‬‬ ‫درﺑﺎزار ﺗﮫﺮان ﺗﺠﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ای دارد ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻮزﯾﻊ آھﻦ‪ ،‬در ﮐﺎرھﺎی واردات ھﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﯾﮏ ﻗﻠﻢ ﯾﮏ اﺗﻮﻣﻮﺑﯿﻞ ‪ 70‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻮﻣﺎﻧﯽ ﺧﺮﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﮫﻤﺎﻧﯽ از‬ ‫آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬آن ﻗﺪر ﻣﺎل واﻣﻮال ﺑﻪ ھﻢ زده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب اش را ﻧﺪارد‪ .‬در دو ﺳﻪ ﺗﺎ‬ ‫از ﺑﺎﻧﮏ ھﺎی دوﺑﯽ ھﻢ ﺣﺴﺎب ﭘﺲ اﻧﺪاز دارد‪ .‬و ﺧﻮدش ﮔﺎه ﺑﻪ ﻃﻌﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬دﻧﯿﺎ را ﭼﻪ دﯾﺪﯾﺪ‪،‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ روزی ﻻزم آﻣﺪ‪ .‬اھﻞ ﮐﺘﺎب وروزﻧﺎﻣﻪ و ﻣﺠﻠﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﺎه ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ‬ ‫ﻧﮕﺎه ﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﮐﺎر دﯾﮕﺮی ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﯿﺪوار اﺳﺖ در اوﻟﯿﻦ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬از ﯾﮑﯽ‬ ‫از ﺣﻮزه ھﺎی ﺗﮫﺮان وﮐﯿﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬اﮔﺮ ھﻤﺎن ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺒﻠﯽ را دو ﺑﺎره ﻣﻄﺮح ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺟﻮاب اﯾﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻗﺎی‬ ‫ﺧﻮﺷﭽﮫﺮ و آﻗﺎی ﺧﻮش اﻗﺒﺎل آزاداﻧﺪ وﻟﯽ ﺧﻮﺷﺪل و ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ و ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻧﻪ ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ھﻤﻪ اﯾﻦ ﭘﻨﺞ ﺗﻦ آزادﻧﺪ ﭼﻮن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ آزادی ﺑﻪ ھﺮﮐﺲ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ رای ﺑﺪھﻨﺪ‪ ،‬ھﺮ روزﻧﺎﻣﻪ ای را ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﺮ ھﺮ ﮐﺘﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻧﻘﺪ ﺑﻨﻮﯾﺴﻨﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت‪،‬‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮای ﻣﻦ ﺗﺮدﯾﺪی ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭼﻨﯿﻦ آدﻣﯽ‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ‪ ،‬آزادی در ﻣﻔﮫﻮم ﻣﺠﺮد‬ ‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ ﭼﯿﺰ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﮫﺒﻮد زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬آن ھﻢ د ر‬ ‫و ﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮده ام‪ ،‬ﻣﻔﯿﺪ ﻓﺎﯾﺪه ای ﻧﯿﺴﺖ ‪.‬‬

‫‪82‬‬

‫ﺣﺎﻻ ھﻤﯿﻦ ﭘﻨﺞ ﺗﻦ را درﻃﻮل اﺟﺮای ھﻤﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی » آدم آزاد ﮐﻦ« ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری در ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺳﺎزﻣﺎن آب ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن آب در ھﻤﻪ ﮐﺸﻮرھﺎﺋﯽ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮫﺎی آب ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﺗﺎﺛﯿﺮش ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ آدﻣﮫﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬ ‫در اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ داده ام‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ آﻗﺎی ﺧﻮش اﻗﺒﺎل و‬ ‫آﻗﺎی ﺧﻮش ﭼﮫﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ وﻟﯽ آﯾﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ھﻤﯿﻦ را در ﺧﺼﻮص ﺗﺎﺛﯿﺮش ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ آن‬ ‫ﺳﻪ ﺗﻦ دﯾﮕﺮ ھﻢ ﮔﻔﺖ؟‬ ‫ﯾﺎ وﻗﺘﯽ ﯾﺎراﻧﻪ ﻧﺎن ﯾﺎ ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﯾﺎ‪ ...‬ﺣﺬف ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﻗﺮار ﻣﯽ ﺷﻮد آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ھﻢ ﭘﻮﻟﮑﯽ‬ ‫ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪھﺎﯾﺶ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ اﯾﻦ ‪ 5‬ﺗﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺮده ام ﭼﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ؟ آﯾﺎ ﭘﯽ‬ ‫آﻣﺪ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ اﯾﻦ ‪ 5‬ﺗﻦ و اﻋﻀﺎی ﺧﺎﻧﻮاده آﻧﮫﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺻﻮرت ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد؟ ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ‬ ‫ﺣﺬف ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ ﺑﺮزﻧﺪﮔﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﺧﻮش ﭼﮫﺮ و ﺧﻮش اﻗﺒﺎل ﺗﺎﺛﯿﺮی ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ ﭼﻮن آﻧﮫﺎ‬ ‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ ھﻢ ﻣﺸﺘﺮی ﺑﺎزار آزاد ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻤﯽ رﻓﺘﻨﺪ ﺟﻠﻮی ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻌﺎوﻧﯽ ﺳﭙﻪ در ﭘﺸﺖ‬ ‫ﺣﺴﯿﻨﯿﻪ ارﺷﺎد ﺻﻒ ﻧﻤﯽ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﯾﺎ ﺑﺮﻧﺞ را ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ دوﻟﺘﯽ ﺑﺨﺮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺟﺰاﯾﻦ اﺳﺖ‬ ‫آﯾﺎ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﺧﻮﺷﺪل ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺎﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﺴﺎﻓﺮ ﮐﺸﯽ ﮐﻨﻨﺪ و آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ و‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ھﻢ ﺑﻄﻮر ﺣﺘﻢ اﻣﮑﺎﻧﺎﺗﯽ ﮐﻤﺘﺮاز ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺪارس ﭘﻮﻟﮑﯽ ﻧﺒﻮد‪،‬‬ ‫ﻣﺸﮑﻞ ﻓﻘﻂ ﺳﯿﺮﮐﺮدن ﺷﮑﻢ ﺑﭽﻪ ھﺎ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺣﺎﻻ ﻣﺼﯿﺒﺖ ﺷﮫﺮﯾﻪ ھﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﯾﺎ ﻣﻔﯿﺪ و ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﺮان ‪ ،1390‬ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ درﺷﺮاﯾﻂ ﺧﻮﺷﺪل و ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ و‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎل‪ ،‬ھﻤﺎﯾﺶ ﻓﻠﺴﻔﯽ و ﯾﺎ اﻗﺘﺼﺎدی و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﮐﺮد ﺗﺎ ﺳﻄﺢ داﻧﺶ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺸﻮد و ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻣﺪرن و ﭘﺴﺎﻣﺪرن را ﺑﮫﺘﺮ درک ﮐﻨﻨﺪ؟ آﻗﺎی ﺧﻮﺷﺤﺎل ﮐﻪ ﺣﺘﯽ وﻗﺖ‬ ‫ھﻢ دارد!‬ ‫و اﻣﺎ آﯾﺎﻏﯿﺮ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر را ھﻢ ﺑﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﺧﻮﺷﺪل و ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ اﯾﻦ‬ ‫آزادی راﻧﺪارﻧﺪ ﺗﺎ از اﯾﻦ » آزادی« ھﺎ ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪﺑﺸﻮﻧﺪ؟ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‬ ‫ﮐﻪ آزادی ﯾﺎ ﺑﮫﺘﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﻋﺪم آزادی آﻧﮫﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن از اﯾﻦ »اﻣﮑﺎﻧﺎت« اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭘﯿﺶ داوری ھﺴﺘﻨﺪ و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻤﺎن‬ ‫» ﻗﺎﭼﺎق ﺷﺪه« را درک ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻋﻀﻮ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﯾﺎ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﺮ‬ ‫زﺣﻤﺖ ﮐﺸﺎن ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری ھﺴﺘﻨﺪ در اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬

‫‪83‬‬

‫ھﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﺧﻮش ﭼﮫﺮ و ﺧﻮش اﻗﺒﺎل‪ ،‬ھﻢ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ و ﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ در آن ھﺴﺘﻨﺪ‪» ،‬‬ ‫آزادی« دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﮕﺮان ﺳﯿﺮﮐﺮدن ﺷﮑﻢ ﯾﺎ ﺷﮫﺮﯾﻪ ﻣﺪارس ﺑﭽﻪ ھﺎی ﺧﻮد ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫دوﺳﺘﺎن ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﺪﯾﺪن و اﻧﮑﺎر واﻗﻌﯿﺖ ھﺎی ﻧﻤﻮﻧﻪ وار ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫داری‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان آن واﻗﻌﯿﺖ ھﺎ را ھﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮداد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری‪ ،‬ﻧﺸﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟ آﯾﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ھﻢ ﭼﻨﺎن در ﺑﺎره » آزادی« و » دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ « و‬ ‫» ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ « و ھﺰار و ﯾﮏ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﺷﻌﺎر داد وﻟﯽ ﭼﺸﻢ را ﺑﺮروی اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎی ﻣﺎﻗﺒﻞ ﻣﺪرن‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺴﺖ؟‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان ﺑﻪ ﮐﻨﺎر‪ ،‬آﯾﺎ روﺷﻨﻔﮑﺮان ﮐﻪ ﺑﺎ ﻃﺒﻖ ﻃﺒﻖ ادﻋﺎ در ﺑﺎره رھﺎﺋﯽ اﻧﺴﺎن ادﻋﺎ دارﻧﺪ و‬ ‫ﻗﻠﻢ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻧﺪارﻧﺪ؟‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ آزادی‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻣﻌﻨﯽ دار ﺑﻮده و ﺑﺮای ﺑﮫﺒﻮد‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺛﺮ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ﯾﮏ ﺑﻌﺪ اﻗﺘﺼﺎدی و ﻣﺎﻟﯽ ھﻢ دارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ‬ ‫ﻣﺮدم اش ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺳﯿﺮﮐﺮدن ﺷﮑﻢ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ادﻋﺎی وﺟﻮد آزادی اﮔﺮ اﺳﺘﻌﺎره ای ﻧﺎھﻨﭽﺎر از‬ ‫ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﻓﺮﯾﺐ دﯾﮕﺮان ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻄﻮر ﺣﺘﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻮد ﺧﻮد ﻓﺮﯾﺒﯽ ﺗﺮﺣﻢ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰی اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ‬ ‫روﺷﻦ اﺳﺖ ھﺮ آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﮑﺎر اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ادﻋﺎﺋﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺟﺎھﻞ و ﻧﺎدان‬ ‫اﺳﺖ و ﯾﺎ ﻓﺮﯾﺐ ﮐﺎر و ﮐﻼش و اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ ھﺮ دو ی اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ دﺷﻤﻨﺎن اﻧﺴﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﯽ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺎ اﺻﻞ » ﻣﻘﺪس « اﺳﺘﺒﺪاد ﻣﻄﻠﻖ ﭘﻮل ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬آزادی ﻣﺠﺮد اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫ﻣﻮرد ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺪﮔﺎن اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺑﺎزی ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ھﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ‬ ‫ﺑﺮای ﺑﻘﯿﻪ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮﯾﺎﮐﯽ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﻧﺌﺸﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ درﻣﺎن درد‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای آزاد و دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﻧﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ھﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ دﻗﯿﻘﺎ ﺣﺮﮐﺖ در ﺟﮫﺖ‬ ‫ﻋﮑﺲ آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﺮف اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻧﺪﮐﯽ »ﻗﺪﯾﻤﯽ« ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب‪ ،‬ﮐﻤﺎﮐﺎن ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﺮﺑﺮﯾﺖ و ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﻢ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ‪.‬‬ ‫و اﯾﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎاﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮ ھﻤﺎن ﻃﺒﻞ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽ ﮐﻮﯾﻨﺪوﻟﯽ ادﻋﺎی ﮔﻔﺘﻤﺎن‬ ‫ﺗﺎزه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺧﻨﺪه داراﺳﺖ ﯾﺎ ﮔﺮﯾﻪ آور ﮐﻪ از زﯾﺎدی ﺗﮑﺮار‪ ،‬ﺧﻮدﺷﺎن ھﻢ ﺑﺎور ﮐﺮده اﻧﺪ‬

‫‪84‬‬

‫ﮐﻪ درﺳﺖ ھﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ » .‬ﮔﻔﺘﻤﺎن« ﺗﺎزه ای ﮐﻪ در ﻣﺮﮐﺰش رھﺎﺋﯽ اﻧﺴﺎن ازاﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ھﺎ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ھﻤﻪ » ﺗﺎزﮔﯽ «‪ ،‬اداﻣﻪ ھﻤﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﮫﺪ دﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯽ ﻣﺎ وﻟﯽ در ﭘﻮﺷﺸﯽ ﺗﺎزه و ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ آﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﻧﮕﺮد‪.‬‬

‫‪85‬‬

‫‪ - 8‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ‬

‫ﺳﺮﺧﻮرده و ﻧﺎاﻣﯿﺪ از ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻗﺘﻞ‬ ‫ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ ﺗﺮﻓﻨﺪ ﺗﺎزه ای رو ﻛﺮده اﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ و ﻋﻠﻨﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫ادﻋﺎی رﺳﯿﺪن ﺑﻪ » دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ « و »ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز و ﻣﺪﻧﯽ « ﺑﺮای ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ھﺰﯾﻨﻪ‬ ‫ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺳﻮی اﻛﺜﺮﯾﺖ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اﯾﻦ رﻓﺮﻣﮫﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﺿﺮوری و اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ادﻋﺎ ﻧﻪ ﻧﺸﺎﻧﺔ ﯾﻚ اﺣﺘﻤﺎل‬ ‫ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻠﻜﻪ دﻗﯿﻘﺎ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻧﯿﺎز ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه در ﻋﺮﺻﺔ ﻧﻈﺮی ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ ﯾﻚ راه ﮔﺮﯾﺰ از اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺨﻤﺼﻪ ی ﺟﺪی اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ﻧﺎدرﺳﺘﯽ اﯾﻦ ادﻋﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از زواﯾﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ اﻗﺘﺼﺎدی وارﺳﯿﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﺎﯾﺪ‬

‫از ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی‬

‫ﺳﯿﺎﺳﯽ آن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪.‬‬ ‫از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺶ از آﻧﻜﻪ ﺑﻪ وارﺳﯿﺪن اﯾﻦ وﺟﻮه ﺑﭙﺮدازم‪ ،‬اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﺨﺘﺼﺮی از ﯾﻚ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز و ﻣﺪﻧﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪھﻢ ﺗﺎ ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺒﺎﺣﺚ روﺷﻦ ﺷﻮد و ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ روﺷﻦ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ‬ ‫آﯾﺎ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﻛﻤﻚ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ از ﻣﻨﻈﺮی ﻛﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎ ﻣﯽ ﻧﮕﺮم‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز و ﻣﺪﻧﯽ ﺧﺼﻠﺖ ھﺎی زﯾﺮ را داراﺳﺖ‪:‬‬ ‫ ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز ﺑﻪ ﯾﻚ ﺻﻮرت ﺑﻨﺪی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺎز دارد ﻛﻪ در آن ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺨﺺ و از ﻧﻈﺮ‬‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮی از رﻓﺎه ﻣﺎدی و ﺑﺮاﺑﺮی اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮای ﺷﮫﺮوﻧﺪان آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻛﺎﻣﻞ ﺷﮫﺮ وﻧﺪان را ﺑﻪ ھﻤﺮاه ﻛﺜﺮت ﮔﺮاﺋﯽ‪ ،‬آزادی ﻋﻘﯿﺪه وﺑﯿﺎن و آزادی‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﻛﻪ ﻓﻘﺮ و ﻧﺪاری ھﺮ روزه ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد و ﯾﺎ ﺗﻮزﯾﻊ ﺛﺮوت و درآﻣﺪ ھﺮ روزه ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻜﯽ از ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﻓﺮض‬ ‫ھﺎی ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎز وﻣﺪﻧﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ی ﮔﺪاﯾﺎن و ﮔﺮﺳﻨﮕﺎن و ﺑﺮدﮔﺎن در ﺑﻨﺪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﺎز ﯾﺎ ﻣﺪﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪی ﻣﻮﺛﺮ وﻣﻔﯿﺪ ﺷﮫﺮوﻧﺪان از آزادی‪ ،‬ﻧﻪ آزادی ﺳﻄﺤﯽ و ﺑﺮ روی ﻛﺎﻏﺬ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آزادی در‬‫ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت روزﻣﺮة زﻧﺪﮔﯽ ﻛﻪ دراﺟﺰای ﺟﺎﻣﻌﻪ رﯾﺸﻪ دواﻧﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺬاﺑﯿﺖ ﻓﺮھﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ‬

‫‪86‬‬

‫اﯾﻦ ﺧﺼﯿﺼﻪ ﺑﻪ ﻛﻨﺎر‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺼﯿﺼﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮی ﺑﻪ ﺧﺼﯿﺼﻪ اول ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻣﯽ ﺧﻮرد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﻛﺎﻻﺳﺎﻻر ﻛﻪ ھﺮ ﭼﯿﺰ ﻗﯿﻤﺘﯽ داردو ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ھﺮ ﻗﺪر ﭘﻮل ﺑﺪھﯽ آش ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮری‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ آزادی ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﮐﻪ ﺑﺎز ﯾﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪ ی‬ ‫ﺷﮫﺮوﻧﺪان از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺎدی و ﻏﯿﺮﻣﺎدی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮔﺮه ﻣﯽ ﺧﻮرد‪.‬‬ ‫ وﺟﻮد ﻣﺤﻤﻮﻋﺔ ﭘﯿﭽﯿﺪه ای از ﻧﮫﺎدھﺎی روﺷﻦ و ﺷﻔﺎف و ﻗﻮاﻋﺪ وﻗﻮاﻧﯿﻨﯽ ﺑﺮای ادارة اﻣﻮر ﺑﻪ‬‫ﺷﯿﻮه ای ﻛﻪ در ھﻤﺔ ﺣﺎل ﺣﺎﻓﻆ و ﺣﺎﻣﯽ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻛﺜﺮﯾﺖ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﯽ‬ ‫آﻣﺪھﺎی ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺎﻣﻄﻤﺌﻦ ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ دوﻟﺖ ھﺎی دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻀﻤﯿﻦ ھﺎی ﻻزم را‬ ‫ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮرم از اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﺳﻮم‪ ،‬ﺑُﻌﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ‪ -‬ﻧﮫﺎدی دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ھﯿﭻ ﺷﯿﻮه ای ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺜﻞ آﭼﺎر ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ و ﺑﺮای ھﻤﺔ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﺧﺼﻠﺖ ھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﮫﺮوﻧﺪان ھﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای‬ ‫ﺑﺎ وارﺳﯽ اﯾﻦ وﺟﻮه‪ ،‬ﺷﯿﻮه ی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺧﻮﯾﺶ را ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻣﺒﺎﺣﺘﯽ ﻛﻪ در اﯾﺮان ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﯾﺎ ﻣﻦ در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ در ﻧﺸﺮﯾﺎت ﺧﻮاﻧﺪه ام ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻛﻪ وﺻﻞ ﻛﺮدن ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﻪ ﺑﺮآﻣﺪن ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز و ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬از ﺳﻮﺋﯽ ﺑﺮ درﻛﯽ‬ ‫ﻧﺎدرﺳﺖ از آن اﺳﺘﻮار اﺳﺖ و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻧﺸﺎﻧﺔ ادراك ﺳﺎده اﻧﮕﺎراﻧﻪ ای از ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺪﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه اﮔﺮﭼﻪ از ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز وﻣﺪﻧﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ دﯾﺪﮔﺎھﯽ ﻧﺨﺒﻪ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪ راﺳﺘﯽ » ﻧﺨﺒﮕﺎن دﻻری « را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ دارد‪ .‬ھﻤﺎن ﻧﺨﺒﮕﺎﻧﯽ ﻛﻪ از ﺳﻮی واﻟﺘﺮ ﻟﯿﭙﻤﻦ‪ ،‬روزﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻧﮕﺎر اﻣﺮﯾﻜﺎﺋﯽ‪» ،‬ﻃﺒﻘﺔ ﺧﺎص«‪ ،‬و »داﺧﻠﯽ ھﺎ« ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﻇﯿﻔﻪ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﻧﯿﺰ‬ ‫»ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻓﻜﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻋﻤﻮﻣﯽ« اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﯿﻦ اﻧﺪك ﺷﻤﺎر »وﯾﮋﮔﺎن« آﻏﺎز ﮔﺮﻧﺪ و اداره ﻛﻨﻨﺪه‪،‬‬ ‫وھﻢ ﭼﻨﯿﻦ »آراﻣﺶ دھﻨﺪﮔﺎن اﻧﺪ« ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﮔﺰﻧﺪ »ﻏﯿﺮﺧﻮدی ھﺎی ﻧﺎدان و ﮔﯿﺞ ﺳﺮ « ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻋﻤﻮم ﻏﯿﺮ ﻛﺎردان ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ » ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ« ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ و در واﻗﻌﯿﺖ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻧﺨﺒﮕﺎن دﻻری‪ ،‬ﺟﺎﻣﺔ ﻣﻠﯽ ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻦ ﻣﻔﮫﻮم ﺳﺎده اﻧﮕﺎراﻧﻪ از ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻮم ﺑﯽ ﻧﻘﺶ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﻧﻘﺶ ﻏﯿﺮ‬ ‫ﺧﻮدی ھﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻘﺶ ﻋﻤﻮم ﻗﻀﺎوت ﻛﺮدن و ﺳﻨﺠﯿﺪن وﺑﻪ ﻣﺤﻚ ﻛﺸﯿﺪن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ھﻤﺔ »‬ ‫ﺗﻮان ﺧﻮد را در اﺧﺘﯿﺎر اﯾﻦ ﯾﺎ آن ﮔﺮوه ﻣﺴﺌﻮﻻن « ﻗﺮار ﺑﺪھﻨﺪ ﺗﺎ » ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ « ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮی ﻛﻪ در‬ ‫ﺑﺎﻻ آﻣﺪ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ »ﻋﻤﻮم ﻧﺎدان و ﮔﯿﺞ ﺳﺮ« ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺮﺧﻮرد ﻋﻘﻼﺋﯽ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ وﻧﻪ‬

‫‪87‬‬

‫ﻋُﺮﺿﺔ وارﺳﯽ ﻛﺮدن دارد‪ .‬ﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ھﺎ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﭼﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻮم وﻟﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﯾﺎ آن ﻣﻘﺎم اﺟﺮاﺋﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزوی اﺿﺎﻓﯽ‬ ‫آن ﻣﻘﺎم اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮫﻢ ﺗﻨﮫﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺤﺾ از ﺳﻮی ھﻤﺎن» ﻃﺒﻘﺔ‬ ‫ﺧﺎص« ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻛﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﻛﺮدن ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺪﻧﯽ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز ﺑﺮﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮی‬ ‫از دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺪﻧﯽ ﻧﺰدﯾﻚ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ آن ﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ درﺧﻮر و ﺳﺰاوار ﯾﻚ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫واﻣﺎ‪ ،‬ﻋﺒﺮت آﻣﻮزی ﺗﺎرﯾﺦ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن دﯾﺪﮔﺎه ھﺎی ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ و ﺣﺘﯽ ﻣﺘﻀﺎد‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﺷﺒﯿﻪ ھﻢ ﻣﯽ ﺑﯿﯿﻨﻨﺪ ‪ .‬اﮔﺮ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری و‬ ‫ﻣﺎﻟﻜﯿﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ھﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮة ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﻀﺎﯾﺎ‪ ،‬ﺳﺪ راه ﭘﯿﺪاﯾﺶ و ﻗﻮام ﯾﺎﻓﺘﻦ‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ در ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺧﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺮدﯾﺪ ﻧﻜﻨﯿﻢ ﻛﻪ راﺳﺖ ﮔﺮاﯾﺎن ﭼﭗ ﭘﻮش‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺪاﻓﻌﺎن‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری و ﻣﺎﻟﻜﯿﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﻪ از ﻣﻨﻈﺮ دﻓﺎع از ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ‬ ‫دﻓﺎع ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﺮﻛﻮب و ﺧﻮدﻛﺎﻣﮕﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻛﻪ ﺧﻔﻘﺎن اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ آورد‪ .‬اﮔﺮﭘﯿﺮاﯾﻪ ھﺎ را ﺑﻪ دور ﺑﺮﯾﺰﯾﻢ و ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎی ﻋﺮﯾﺎن ﺑﺎ ذھﻨﯿﺘﯽ آزاد و رھﺎ از‬ ‫ﻗﺸﺮﯾﺖ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﯿﻢ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ از دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ و از ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز ﺑﻪ دﯾﺪﮔﺎه ﻟﻨﯿﻨﯽ از ﺣﺰب ﭘﯿﺸﺘﺎز‬ ‫ﺷﺒﯿﻪ ﺗﺮ و ﻧﺰدﯾﻚ ﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺗﻮده ھﺎ را در ﺳﺎﯾﺔ رھﺒﺮی ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﮔﺎن ﺣﺰﺑﯽ ﺑﻪ ﯾﻚ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮﻓﻪ و آزاد رھﻨﻤﻮن ﺷﻮد و ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﻛﻪ در واﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻧﻪ آزادی ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ و ﻧﻪ رﻓﺎه‪،‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻪ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺣﺰﺑﯽ ﺑﺎرﺷﺎن را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﯾﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن دﻻری ﻧﯿﺰ در ﭘﯽ‬ ‫آﻣﺪ اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻛﺮد‪. .‬‬ ‫ﭼﻪ ﻛﺴﯽ ﺑﺎﯾﺪ ادارة ﺑﻨﮕﺎھﮫﺎی ﻣﺎﻟﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی راﺑﻌﮫﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ و ﭼﻪ ﻛﺴﯽ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﻧﯿﺮوی ﻣﺤﺮﻛﻪ ﻧﮫﺎدھﺎی اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی ﭘﺮداز ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ھﻤﯿﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن دﻻری و ھﻤﯿﻦ‬ ‫ﻃﺒﻘﺔ ﺧﺎص و آن وﻗﺖ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﺑﺮ ﻋﮫﺪة اﯾﻦ اﻗﻠﯿﺖ ﻧﺨﺒﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺗﻮھﻢ اﺳﺖ‬ ‫و ﺳﺮاب ﺳﺎزی‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ از ﺳﺎده اﻧﮕﺎری ھﺎی اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ و رﻣﺎﻧﺘﯿﻚ ﻧﯿﺰ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و‬ ‫اﯾﻦ ﺳﺎده اﻧﮕﺎری اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﺑﺮای » ادارةﻣﻮﺛﺮ« ھﻤﺎن ﻋﻤﻮم »ﻧﺎدان و ﮔﻨﮓ« ﺿﺮوری اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪88‬‬

‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ھﻤﯿﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن دﻻری ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اﯾﻦ وﻇﯿﻔﺔﺧﻄﯿﺮ» ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ‬ ‫از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ« ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺸﺎن اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﺑﻪ » ﻣﻐﺰﺷﻮﺋﯽ « ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ اوﺿﺎع ﺣﺘﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬اوﺿﺎع ﻣﺨﺘﺼﺎت‬ ‫دﯾﮕﺮی داﺷﺖ و ھﻤﯿﻦ ﻣﺨﺘﺼﺎت دﯾﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوزة اﯾﻦ ﺳﺎده اﻧﮕﺎری اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ و‬ ‫رﻣﺎﻧﺘﯿﻚ و اﯾﻦ ﺳﺮاب ﺳﺎزی را ﺑﺴﯽ ﺟﺬاب ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﯿﻮة ﻛﻨﺘﺮﻟﯽ ﻛﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﺪ و‬ ‫ھﻨﻮز در ﺧﯿﻠﯽ از ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻏﯿﺮ ﺧﻮدی ھﺎی ﻧﺎدان وﻣﻨﮓ دﺳﺖ از ﭘﺎﺧﻄﺎ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫وﺟﻮد » ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز « و ﯾﺎ » دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ« ﺗﻈﺎھﺮ ھﻢ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد و ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آن‬ ‫ﭼﻪ ﮐﻪ در واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺮﮐﻮب و ﺗﺮور ﻋﺮﯾﺎن ﺑﻮد و ﺧﺸﻮﻧﺖ و زﻧﺪان وآدم‬ ‫رﺑﺎﺋﯽ و ﺟﻮﺧﺔ ھﺎی ﻣﺮگ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺠﺮﯾﺎن اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ھﺎی ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮﻣﯽ ھﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺳﺎﻻر از ﺳﻮی ﻃﺮح رﯾﺰان ﻧﻈﺎم ﻣﺪرن ﺟﮫﺎﻧﯽ در ﺳﺎﻟﮫﺎی ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم‬ ‫ﻃﺮح رﯾﺰی ﺷﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از دراز داﻣﻨﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ زﻣﯿﻨﺔ ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ‬ ‫ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺳﺎﻻری ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺒﮕﺎن دﻻری ﻛﻪ ھﻤﯿﺸﻪ در اﯾﺮان وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد را‬ ‫در ھﻤﯿﻦ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ دﯾﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺨﻮاھﯿﻢ دورﺗﺮ ﺑﺮوﯾﻢ‪ ،‬در ﺻﺪﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫اوﺿﺎع اﯾﺮان ﺑﺮ رواﻟﯽ ﻣﻌﻘﻮل ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از اﯾﻦ » ﻧﺨﺒﮕﺎن ھﻤﻪ ﻛﺎرة ﻣﺎ« آﯾﺎ‬ ‫ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﻛﺎره ای ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ؟ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ ﺗﻮﺟﻪ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺟﻠﺐ‬ ‫ﻛﻨﻢ ﻛﻪ دﯾﺪﮔﺎه ﻧﺨﺒﻪ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﯿﻦ ﻧﮕﺮﺷﯽ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ در‬ ‫راﺳﺘﺎی اﯾﺠﺎد ﻧﺨﺒﮕﺎن اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ادﻋﺎھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﮔﺎه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻜﯽ از‬ ‫ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﻧﻘﺒﺎض وﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎری‪ ،‬در اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻣﺪرن ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻛﺎرﻛﺮد ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدی و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺮای ﺑﺮآوردن ﻧﯿﺎزھﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ » ﺗﻌﺪﯾﻞ «‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪه ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮاد ﺧﺎم ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻌﻀﺎ ﺑﺎزار ﻓﺮوﺷﯽ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮای ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ھﻤﺎن ﻣﻮاد ﺧﺎم ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﺪوﺑﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﺑﺮای ﻓﺮوش ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫ﯾﻜﯽ از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ ادارة ﻃﺮﺣﺮﯾﺰی وزارت اﻣﻮر ﺧﺎرﺟﻪ اﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﺮاﯾﻦ ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ »‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎ‪ ]،‬دراﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ و دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ[ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﻐﻠﺔ ذھﻨﯽ ﻣﺎ‬

‫‪89‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ «‪ .‬و اﻓﺰود از آﻧﺠﺎﺋﯿﻜﻪ ﻛﻪ ﺧﻄﺮ اﺻﻠﯽ از ﺳﻮی ﺑﻮﻣﯽ ھﺎﺳﺖ‪ » ،‬ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺿﺮورت ﺳﺮﻛﻮب‬ ‫ﻣﺤﻠﯽ ھﺎ را از ﺳﻮی ﭘﻠﯿﺲ ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ «‪ .43‬اﯾﻦ را ﻧﯿﺰ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ و ﺣﺘﯽ در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد‬ ‫در ﻣﯿﺎن درﯾﺎﺋﯽ از ﭼﺮك و ﺧﻮن و ﻛﺜﺎﻓﺖ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺮدﯾﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻜﺮار ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ » ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ ﻗﻮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ ﻟﯿﺒﺮال ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻔﻮذ و ﻗﺪرت‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﻤﻮﻧﯿﺴﺖ ھﺎ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ «‪ .‬اﺷﺘﺒﺎه ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﮔﻤﺎن ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه اﮔﺮﭼﻪ در‬ ‫»ﻣﺮﻛﺰ « ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد وﻟﯽ‪ ،‬در ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻗﺪر ﻛﻔﺎﯾﺖ ﻧﻔﻮذ ﻧﻜﺮده ﺑﻮد ] اﯾﺮان ﺑﻪ‬ ‫زﻣﺎﻧﺔ دﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪق ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ[‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ادﻋﺎی ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﻛﻪ اﻣﺮوزﺑﻪ ﻇﮫﻮر و ﭘﯿﺪاﯾﺶ » ﻧﺨﺒﮕﺎن‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی« در ﭘﯽ آﻣﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن اﻣﻮال دوﻟﺘﯽ دل ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آﻏﺎزﮔﺮ ﻓﺮاﮔﺮد‬ ‫آﻓﺮﯾﻨﺶ وﻗﻮام ﯾﺎﻓﺘﻦ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﺔ ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ در ﺳﺎﻟﮫﺎی ﭘﺲ‬ ‫از ﺟﻨﮓ دوم اﯾﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن اﻗﺘﺼﺎدی را داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﮔﺮداﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﻮروﻛﺮاﺳﯽ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫وﻟﯽ ﺿﻤﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻃﺮﺣﺮﯾﺰان اﺻﻠﯽ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻛﻨﺘﺮل »ﻋﻤﻮم ﻧﺎدان و‬ ‫ﻣﻨﮓ« را ﻧﯿﺰ ﺑﺮ دوش ﻣﯽ ﻛﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﻏﯿﺮ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ در ﻛﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺗﻈﺎھﺮ ﺑﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﻛﻨﺪ ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮآوردن‬ ‫ﻧﯿﻢ ﺑﻨﺪ ﯾﻜﯽ از ﺳﻪ ﺷﺮط ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺘﻪ ‪ -‬ﭼﻪ ﺑﮫﺘﺮ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ھﻢ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺳﺮﻛﻮب ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ ﺑﻮد و ھﻢ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﺪاﺧﻠﺔ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮای » اﯾﺠﺎد آراﻣﺶ «‬ ‫دﺳﺖ زد‪ .‬ﻣﺪاﺧﻠﺔ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻛﻪ در ﺳﺎﻟﮫﺎی ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم در ﻣﻮارد‬ ‫ﻣﻜﺮر اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬وﻟﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ در ﭘﻮﺷﺶ ﺟﺬاب » دﻓﺎع از ﺧﻮد« اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ .‬از ﺣﻤﻠﺔ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﻋﺮاق در ﺳﺎﻟﮫﺎی ‪ 20‬ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﻤﺒﺎران وﺣﺸﯿﺎﻧﺔ ﯾﻮﮔﻮﺳﻼوی ﺳﺎﺑﻖ‬ ‫و اﺷﻐﺎل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن وﻋﺮاق‪ ،‬و ھﻤﻪ وھﻤﺔ ﺟﻨﺎﯾﺎﺗﯽ ﻛﻪ در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ھﻤﻪ ﻧﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﺠﺎوز و ﺧ ﺸﻮﻧﺖ ﻣﺪاری ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤﺎن » دﻓﺎع از ﺧﻮد « و از ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮدی ﺑﻮد ‪ .‬از ‪ 1917‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ‪ » ،‬ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺑﻠﺸﻮﯾﺴﻢ « و ﺿﺮورت دﻓﺎع از ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻓﺰوده ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد رﻓﻊ اﯾﻦ ﺧﻄﺮ‪،‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺪاﺧﻼت در ﭘﻮﺷﺶ ھﺎی دﯾﮕﺮ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﯾﻚ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط دﯾﻮار ﺑﺮﻟﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺘﺠﺎوزان‬ ‫اﻣﺮﯾﻜﺎﺋﯽ ﺑﻪ ﻛﺸﻮر ﻛﻮﭼﻚ ﭘﺎﻧﺎﻣﺎ ﺣﻤﻠﺔ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻛﺮده ورﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻛﺎر‬

‫‪90‬‬

‫ﮔﻤﺎردﻧﺪ! وﺳﻔﯿﺮ اﻣﺮﯾﻜﺎ در ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﻨﺸﻮر آن ﺳﺎزﻣﺎن را ﺳﻨﺪ ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ اﯾﻦ ﺗﺠﺎوز‬ ‫آﺷﻜﺎر داﻧﺴﺖ‪ .‬درآن ﻣﻨﺸﻮر‪ ،‬ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﻛ ﻪ » ﺣﻖ دﻓﺎع از ﺧﻮد« ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ وﻟﯽ اﯾﻦ ﭼﻪ رﺑﻄﯽ ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﻧﻈﺎﻣﯽ ﭘﺎﻧﺎﻣﺎ داﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺎروﺷﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ‪،‬‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﻛﺎر در ﻣﻮرد ﻛﺸﻮر ﻛﻮﭼﻚ ھﺎﺋﯿﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬از ﺣﻤﻠﺔ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﻪ ﮔﺮاﻧﺎدا و ﺗﺮور‬ ‫ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﺔ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ آن ﻛﺸﻮر ﻛﻮﭼﻚ در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﯿﺸﺘﺮ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ .‬اﻣﺮوز‬ ‫ﺣﺘﯽ داد ﮐﻨﮕﺮه ی اﻣﺮﯾﮑﺎ ھﻢ در آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮش و ﺑﻠﺮ ﺑﺎ دﻧﯿﺎﺋﯽ دروغ ﭘﺮدازی ﺑﻪ اﺷﻐﺎل‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮاق دﺳﺖ زدﻧﺪ‬ ‫در ﻋﺮﺻﺔ اداره اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﺨﺒﮕﺎن وﻟﯽ ﺑﺎ رھﺒﺮی و ھﺪاﯾﺖ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻛﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ درﻋﻤﻞ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎز ﻛﺪام ﻗﺪرت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮﻗﺼﻨﺪ‪ ،‬دﮔﺮﮔﻮن ﮔﺸﺖ‪ .‬ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﻮری از اﻗﺘﺼﺎدﯾﺎت ﻛﯿﻨﺰی ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‬ ‫ﺻﺎدر ﺷﺪ و در اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﻧﯿﺰ ﻧﺨﺒﮕﺎن ھﻤﻪ ﻛﺎره ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ دوﻟﺘﯽ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﻧﻪ‬ ‫ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺑﻪ ﺗﻮدة ﻣﺮدم‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﺎن » ﻋﻤﻮم ﻧﺎدان« ﺿﺮورﺗﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﺋﯽ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ‬ ‫ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در اﯾﺮان‪ ،‬ﻛﻪ در اﻏﻠﺐ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺸﺎﺑﻪ » رھﺒﺮی داھﯿﺎﻧﻪ« ﺑﻮد و اﯾﻦ رھﺒﺮان‬ ‫ﻣﺎدرزاد و اﺑﺪ ﻣﺪت‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ھﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﻣﯽ ﻛﺮدﻧﺪ و‬ ‫اﮔﺮ ھﻢ ﻛﺴﯽ از ھﻤﺎن ﻋﻤﻮم ﻧﺎدان ﮔﺴﺘﺎﺧﯽ ﻛﺮده زﺑﺎن ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﯽ ﮔﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺮ او آن ﻣﯽ‬ ‫رﻓﺖ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻧﺎﺷﺪﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﯾﻜﯽ از اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻛﺎﺳﺘﯽ ھﺎ ﻛﻪ‬ ‫رﯾﺸﻪ در ﺣﺎﻛﻤﯿﺖ ﻧﺨﺒﮕﺎن داﺷﺖ اﯾﻦ ﺑﻮدﻛﻪ ﺗﻮدة ﻣﺮدم ﻧﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ازآن ھﺮاس اﻧﮕﯿﺰﺗﺮ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻣﺮی ﺷﻤﺮده ﻣﯽ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻨﮫﺎ از ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺑﺮ‬ ‫ﻣﯽ آﻣﺪ ]ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰی ﻛﻪ اﻣﺮوزﻧﯿﺰ دارد ازﻣﯿﺎن وﯾﺮاﻧﻪ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎ ﺳﺮ ﺑﯿﺮون ﻣﯽ‬ ‫زﻧﺪ[‪ .‬ﺧﻮاﺳﺖ ھﺎ و آرزوھﺎ و ﻧﯿﺰ ھﻮس ھﺎی ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻛﻨﻨﺪة ﺳﻤﺖ و ﺳﻮی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ وﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﻣﺎده ﺧﺎﻣﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ دردﺳﺖ ھﺎی اﯾﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺷﻜﻞ‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻛﻪ ھﻤﺎن » ﻋﻤﻮم ﻧﺎدان « واﻗﻌﺎﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ و در ھﺮ ﻣﻘﻄﻊ ﺧﺎص ﭼﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻜﻨﻨﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ از درون ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻋﻀﺎی ھﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺠﻮﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﯿﻮه ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭼﯿﺰی ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﺪ‬ ‫و اﻛﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺑﯽ راھﺔ اﻓﺘﺎده اﯾﻢ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ھﻤﺎن ﭼﯿﺰﯾﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ و‬

‫‪91‬‬

‫ﯾﺎ ﺑﻪ اﻧﺠﺎﻣﺶ ﺗﻮاﻧﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﻤﺎن ﻧﻜﻨﯿﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ اﯾﻦ رواﯾﺖ را از ﺧﻮدم ﺳﺎﺧﺘﻪ ام‪ ،‬ﻛﻤﯽ ﻛﺞ‬ ‫زﺑﺎﻧﯽ وﻛﺞ ﮔﻮﺋﯽ آﻗﺎی دارﯾﻮش ھﻤﺎﯾﻮن را ﺑﺨﺼﻮص در اھﺎﻧﺖ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم و اﻧﻘﻼب‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﯿﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻛﺘﺎﺑﺶ را ‪ -‬دﯾﺮوز و ﻓﺮدا ‪ :‬ﺳﻪ ﮔﻔﺘﺎر در ﺑﺎرةاﯾﺮان اﻧﻘﻼﺑﯽ ‪-‬‬ ‫ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺻﺤﺖ ﻋﺮاﯾﺾ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ روﺷﻦ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺷﺎره ﻣﯽ ﻛﻨﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻜﻪ را در ﺑﺎرة اﯾﺮان ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﺎه‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫» ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻗﺪرت در دﺳﺘﮫﺎی ﻛﺴﯽ ﻛﻪ ﺳﺨﺘﮕﯿﺮی و ﺳﺨﺖ ﻛﻮﺷﯽ رﺿﺎﺷﺎه اول را ﻧﺪاﺷﺖ و از‬ ‫ﮔﺮاﯾﺶ او ﺑﻪ رﯾﺎﺿﺖ و ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﯽ ﺑﯽ ﺑﺮی ﺑﻮد و ﺷﺮم ﺣﻀﻮرش او را ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺎﺛﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﻛﺮد و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺰدﯾﻜﺎن و ﻛﺴﺎﻧﺶ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه و ﺑﻪ ھﺰﯾﻨﺔ ﺟﺎﻣﻌﻪ دﺳﺖ و دﻟﺒﺎز ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ‬ ‫ﻓﺮاﮔﺮد ﺗﻮﺳﻌﻪ را ﺳﻄﺤﯽ و ھﻮﺳﻜﺎراﻧﻪ و ﻛﺞ وﻣﺞ و ﭘﺮ از اﺗﻼف ﻣﯽ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺘﮫﺎی ﻧﺎﮔﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ھﺎی آﻧﯽ ﻛﻪ ﮔﺎه ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ھﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬از دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ رﯾﺰی‬ ‫ﻛﺸﻮر ﯾﻚ ﺧﻮان ﯾﻐﻤﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ھﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ رھﺒﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی‬ ‫داﺷﺖ از آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺷﺪ ﻣﺴﺌﻮﻻن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ دﺳﺘﻮر ﯾﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭼﻨﺪ ده‬ ‫ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﯽ از رھﺒﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﺮﮔﺮدان ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺪاﺧﻼت ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺒﯿﺮ » ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﭘﺮوﻧﺪه ای زﯾﺮ ﺑﻐﻞ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ و‬ ‫ﺷﺮﻓﯿﺎب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ و ﺑﻮدﺟﻪ ھﺎی ﺗﺼﻮﯾﺐ ﺷﺪه را ﺑﺮھﻢ ﻣﯽ رﯾﺰﻧﺪ« در دﺳﺘﮕﺎه‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ اﯾﺮان رواج ﻓﺮاوان داﺷﺖ« ) ص ‪(13‬‬ ‫ﻛﻤﯽ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎ از ﻧﻘﺶ وﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪:‬‬

‫» ﮔﺮوھﮫﺎﺋﯽ از ﺳﺮآﻣﺪان ) اﻟﯿﺖ( ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻠﯽ را داراﺋﯽ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ﻣﯽ‬ ‫داﻧﺴﺘﻨﺪ و ھﺮﻛﺪام ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﺧﻮد وارﺗﺒﺎﻃﺸﺎن ﺑﺎ رھﺒﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ از آن ﺑﯿﺪرﯾﻎ ﺑﮫﺮه‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺴﺎد ﺑﻪ ﺣﺪی رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻣﺤﺴﻮﺳﯽ از درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ را ﻣﯽ ﺑﻠﻌﯿﺪ« ) ص‬ ‫‪.(14‬‬ ‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺸﻜﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭼﻪ روﺷﻨﯽ و درﺳﺘﯽ ﺑﯿﺎن‬ ‫ﻛﺮده اﺳﺖ! ﻧﻜﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻛﻨﻮﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ‬

‫‪92‬‬

‫دراﯾﺮان‪ » ،‬ﻧﺨﺒﮕﺎن« ﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ آﻗﺎی ھﻤﺎﯾﻮن » اﻟﯿﺖ« ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﺨﺒﻪ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ‬ ‫واﻟﯿﺖ ﺳﺎﻻر اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ‪:‬‬

‫» ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داران ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮد ﭼﻨﺪان در ﺑﺮاﺑﺮ رﻗﺎﺑﺘﮫﺎ آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ وﻧﯿﺎز‬ ‫ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﻛﺎرآﺋﯽ و ﻗﺪرت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮد آﻧﮫﺎ را ﺗﺴﻠﻂ اﻧﺤﺼﺎری ﺑﺮ ﺑﺎزار‪،‬‬ ‫دﺳﺘﻜﺎری ﻛﺮدن ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ و اﺟﺎزه واردات ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽ ﻛﺮد‪ ) « ...‬ص ‪(15‬‬ ‫و اﯾﻦ ھﻢ ﮔﻔﺘﺂوردی از ﯾﻚ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ دار وﺻﺎﺣﺐ ﺻﻨﻌﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮی‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻄﻠﺒﺪ‪:‬‬ ‫» اﯾﺮان ﺳﺎﻟﯽ ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر درآﻣﺪ ﻧﻔﺖ دارد و ‪ 200‬ﻣﺮد ﭘﻮﻟﺴﺎز‪ .‬از اﯾﻦ ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد‪100 ،‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﺶ ﺳﮫﻢ ﻣﻦ اﺳﺖ« ) ص ‪(32‬‬ ‫ﺑﺎری ﻧﺨﺒﮕﺎن اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ دورة ﭘﯿﺶ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﺮان اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ واردات را در‬ ‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﻮد ﻛﻪ در دﯾﮕﺮ ﻛﺸﻮرھﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﺟﺮا در آﻣﺪ‪ .‬در آن ﺳﺎﻟﮫﺎ ﻧﯿﺰ‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺧﺘﯿﺎرزﻧﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎرا در‬ ‫دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ‪ ،‬ھﻤﺎن ﺟﻤﺎﻋﺖ وﻟﯽ اﯾﻦ ﺑﺎرﺑﺎ اﺳﺘﺮاﺗﮋی دﯾﮕﺮی ﺑﺮای دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ‬ ‫ھﻤﺎن ھﺪف ﻣﯽ ﻛﻮﺷﻨﺪ‪ .‬ﻋﺪم ﺗﻮﻓﯿﻖ اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی در ﺷﻤﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ از اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ در دھﺔ ‪ 70‬ﻣﯿﻼدی‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺑﺎ اﺳﺘﺮاﺗﮋی رﺷﺪ واردات ﺳﺎﻻر ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻛﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺑﺎ واردات ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی از ﻛﺸﻮرھﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ﺳﺎﻻری ﻏﺮب‪ ،‬ﺳﯿﺮ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی را ﺗﺴﺮﯾﻊ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و اﻣﯿﺪواری اﯾﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺻﺪور ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎزارھﺎی ﻏﺮﺑﯽ ھﺰﯾﻨﺔ واردات ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی ﻛﺎرﺳﺎزی ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ در ﻧﺘﯿﺠﺔ ﺑﯽ‬ ‫ﻛﻔﺎﯾﺘﯽ ﺣﻜﻮﻣﺖ ھﺎی اﺑﺪﻣﺪت ﻧﺨﺒﮕﺎن و ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﻧﺎﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮدن‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی اﯾﻦ ﻃﻮر ﻧﺸﺪ و ﺑﻪ ﻋﻮض‪ ،‬ﺑﺤﺮان ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار زﯾﺎدی ﺑﺎ ﺧﺮاﺑﻜﺎری‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ اﻣﺮﯾﻜﺎ در ﺑﺎزارھﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺮه آﻣﯿﺰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻓﺮاﮔﺮد ﻣﺪﺗﯽ ﭘﯿﺸﺘﺮ آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد وﻟﯽ از ‪ 1982‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ‪ ،‬وﻇﯿﻔﺔ ﻋﻤﺪه اﻋﻤﺎل‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮ ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﺮﮔﺮدن ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ اﻓﺘﺎد ﻛﻪ در‬ ‫ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﻃﺌﻪ ھﺎی ﭘﻨﮫﺎن ﺳﺎزﻣﺎن ﺳﯿﺎ و ﻣﺪاﺧﻼت ﻋﻠﻨﯽ ﻧﯿﺮوی ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻣﺮﯾﻜﺎ در اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ » ﻣﻘﺒﻮﻟﯿﺖ « ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺖ‪ .‬اﺑﺰار اﯾﻦ دو ﺳﺎزﻣﺎن » ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ« ﺑﺮای اﻋﻤﺎل ﻛﻨﺘﺮل‪،‬‬

‫‪93‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ھﻤﺎن ﻣﻌﺠﻮﻧﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ »‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز و ﻣﺪﻧﯽ « ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن ﺑﯿﺎورد‪.‬‬ ‫در ﺑﺎرة ﺗﺎرﯾﺨﭽﺔﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﺑﻪ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ و ﻣﯽ ﮔﺬرم ﻛﻪ‬ ‫در ﺳﺎل ‪ ،1975‬راﺑﺮت ﻣﻚ ﻧﺎﻣﺎرا وزﯾﺮ دﻓﺎع ﺳﺎﺑﻖ اﻣﺮﯾﻜﺎ ﻛﻪ در آن ﺳﺎل رﺋﯿﺲ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﻪ ھﯿﺌﺖ ﻣﺪﯾﺮة ﺑﺎﻧﻚ اﻃﻼع داد ﻛﻪ ﺑﺎﻧﻜﺪاران ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺧﻮاھﺎن ﻣﺴﺎﻋﺪت دوﻟﺖ ھﺎ و‬ ‫ﻧﮫﺎدھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮای ﺟﻤﻊ آوری ﻃﻠﺐ ھﺎی ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ اﻓﺘﺎدةﺧﻮﯾﺶ از ﻛﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﻣﻚ ﻧﺎﻣﺎرا ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺟﺪی ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ وﻟﯽ ﻃﻮﻟﯽ ﻧﻜﺸﯿﺪ‬ ‫ﻛﻪ رﻛﻮد اﻗﺘﺼﺎدی و ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻧﺮخ واﻗﻌﯽ ﺑﮫﺮه ﻣﺠﺪدا ﺿﺮورت رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻋﺎﺟﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺸﻜﻞ‬ ‫را ﻣﻄﺮح ﻛﺮد‪ .‬ھﯿﭻ ﻛﺪام از اﯾﻦ دوﻧﮫﺎد ﺑﺮاﺳﺎس اﺳﺎس ﻧﺎﻣﺔ ﺗﺸﻜﯿﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﻛﺴﺮی اداﻣﻪ دار ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ ﺑﻪ ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن وام ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﺻﻨﺪوق ﻛﻪ وﻇﯿﻔﺔ‬ ‫ﻋﻤﺪ ه اش ﺗﺎﻣﯿﻦ وام ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺑﻮد ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻛﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ ﺗﺎ ﻛﺸﻮرھﺎی ﻛﺴﺮی‬ ‫دار ﺑﻪ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺮای‬ ‫ﭘﺮوژه ھﺎی زﯾﺮ ﺑﻨﺎﺋﯽ‪ ،‬ﻣﺜﻞ راه ﺳﺎزی وﻏﯿﺮه وام ﻣﯽ داد‪ .‬ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺮای رﻓﻊ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻪ ﻋﮫﺪة ﻛﻤﯿﺴﯿﻮن ﺑﺮاﻧﺖ ‪ -‬ﺻﺪراﻋﻈﻢ ﭘﯿﺸﯿﻦ آﻟﻤﺎن ‪ -‬اﻓﺘﺎد ﻛﻪ در ﮔﺰارش ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﺗﺸﻜﯿﻞ » ﺻﻨﺪوق ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﮫﺎﻧﯽ« را ﺑﺮای اﻋﻄﺎی وام ھﺎی دراز ﻣﺪت ﭘﯿﺶ ﻣﯽ‬ ‫ﻛﺸﯿﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻜﯿﻪ ﺑﺮ ﮔﺰارش ﺑﺮاﻧﺖ‪ ،‬ﻣﻚ ﻧﺎﻣﺎرا ﺗﻮاﻧﺴﺖ ھﯿﺌﺖ ﻣﺪﯾﺮة ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ را ﺑﺮای اﻋﻄﺎی‬ ‫»وام ھﺎی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری« ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ھﺪف اﺻﻠﯽ ﮔﺰارش ﺑﺮاﻧﺖ و وام ھﺎی ﺗﻌﺪﯾﻞ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻞ روزاﻓﺰون ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻮد‪ .‬رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ھﺪف در واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرﺗﯽ در آﻣﺪ ﻛﻪ اﯾﻦ دو ﻧﮫﺎد درﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮداز ﻋﻤﺪة اﻗﺘﺼﺎدی درﻛﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ در آﻣﺪه اﻧﺪ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﮔﺎوﯾﻦ وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ‪ » ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ درﺗﺤﻤﯿﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺮان ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪ ،‬از ذھﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎﻧﻚ ﺣﺬف ﺷﺪ« ) ص ‪.(220‬‬ ‫دوﻟﺖ ھﺎی از ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻟﯽ ورﺷﻜﺴﺘﻪ ﯾﻜﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ واردات و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﻓﺴﺎد ﮔﺴﺘﺮده ﺣﺎﻛﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﻧﮫﺎد رو آوردﻧﺪ‪ .‬در اﺑﺘﺪای اﻣﺮ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ اﻧﻘﺒﺎﺿﯽ را ﺑﭙﺬﯾﺮد و ﺿﻤﻦ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی دوﻟﺖ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ‪،‬‬ ‫ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎی ﭘﺮداﺧﺘﯽ را ﻛﺎھﺶ ﺑﺪھﺪ‪ .‬در ﺳﺎﻟﮫﺎی اول ﺗﺤﻤﯿﻞ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬

‫‪94‬‬

‫ﺳﺎزی واﺣﺪ ھﺎی دوﻟﺘﯽ ﺗﺎﻛﯿﺪ زﯾﺎدی ﻧﻤﯽ ﺷﺪ وﻟﯽ در ھﻤﺔ ﻛﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رادر‬ ‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ھﺰﯾﻨﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ اوﻟﯿﻪ ﻧﺼﯿﺐ ﻣﺰدﯾﮕﯿﺮان و ﻛﺴﺎﻧﯽ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻛﺎﺳﺘﻦ از ارزش ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ھﻢ ﯾﻜﯽ از ﺧﻮاﺳﺘﻪ ھﺎی‬ ‫اﯾﻦ دو ﻧﮫﺎد ﺑﻮد وﻟﯽ در اﺑﺘﺪای اﻣﺮ ﺑﺮ رھﺎﺳﺎزی ﺑﺎزار ارز اﺻﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ادﻋﺎی‬ ‫ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ اﯾﻦ دو ﻧﮫﺎد ﻣﻮﺛﺮ واﻗﻊ ﻧﺸﺪ ووﺿﻌﯿﺖ ﻧﺎھﻨﺠﺎر ﺗﺮ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ‬ ‫ھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ را واداﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ھﻤﺴﻮﺋﯽ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻧﮫﺎدھﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ را ﺑﺮای‬ ‫اﺳﺘﻤﮫﺎل ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی واﺣﺪ ھﺎی دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﭘﻮﻟﻜﯽ ﻛﺮدن ﺑﮫﺪاﺷﺖ و‬ ‫آﻣﻮزش و ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ از ﺑﺎزارھﺎ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮوط اﯾﻦ ﻧﮫﺎدھﺎ اﻓﺰوده ﺷﺪ و از درون اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ‪ ،‬اﯾﻦ » اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻧﻮﯾﻦ ﺗﻮﺳﻌﻪ« ﺳﺮ ﺑﺮ آورد‪.‬‬ ‫در ﻣﺮﻛﺰ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﻛﺎﺳﺘﻦ از ارزش ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ھﺪف درس ﻧﺎﻣﻪ ای‬ ‫ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺻﺎدرات و ﻛﺎﺳﺘﻦ از واردات اﺳﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺑﺪون رھﺎ ﺳﺎزی ﺑﺎزار ارز‪ ،‬ﻛﺎھﺶ ارزش ﭘﻮل‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻌﺪ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای رﻓﻊ ﻣﺸﻜﻞ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬رھﺎﺳﺎزی ﺑﺎزار ارز‬ ‫]ﺷﻨﺎور ﻛﺮدن ﻧﺮخ ارز[ ﺑﻪ ﻟﯿﺴﺖ ﺷﺮوط اﯾﻦ ﻧﮫﺎدھﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ھﻤﺔ ﻛﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﻛﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﺮان‪ ،‬ارزش ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺳﻘﻮط ﻛﺮد و در ﻧﺘﯿﺠﺔ ﺳﻘﻮط ارزش‬ ‫ﭘﻮل ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ واردات ﺑﻪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ و ﻗﯿﻤﺖ اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ ﺑﻪ ارز ﻛﻤﺘﺮ ﺷﺪ ﻛﻪ‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ھﺪف اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺤﻤﯿﻞ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس اﻗﺘﺼﺎد ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ‪ ،‬اﮔﺮ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی دوﻟﺘﯽ و ﯾﺎ ﺳﻄﺢ واﻗﻌﯽ ﻣﺰدھﺎ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای واردات ‪ -‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ‪ -‬ﻛﺎھﺶ ﻧﺨﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ و‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در اھﺪاﻓﯽ ﻛﻪ دارد‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬و ﻣﻦ اﻣﺎ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺻﻮرت‬ ‫ﻛﺎھﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای واردات ﻧﯿﺰ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻛﻪ ﺑﻨﯿﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪی اﻗﺘﺼﺎد ﺿﻌﯿﻒ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺎدرات زﯾﺎد‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺴﯿﺎری از اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﻣﺎزاد ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮای ﺻﺎدرات‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬و اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی در اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ‪ ،‬در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ھﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻣﯿﺰان واﻗﻌﯽ ﻣﺰد ﻻزم و ﺿﺮورﯾﺴﺖ‪ .‬در آن ﺻﻮرت‪ ،‬در درون اﻗﺘﺼﺎد ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫دو ﺷﺎﺧﺔﻛﻠﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺨﺸﯽ ﻛﻪ ﺑﺮای داﺧﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﻛﻨﺪو ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮی‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺮای ﺑﺎزارھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ‪ -‬ﺑﺎزار ﺻﺎدرات ‪ -‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﻮاھﺪ ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﻮزﯾﻊ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺑﺨﺶ‬

‫‪95‬‬

‫رو ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺔ ﻣﺪاﻓﻘﺎن اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ » ،‬ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺰدھﺎ‪ ،‬ﻛﺎﺳﺘﻦ از ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی دوﻟﺘﯽ‪ ،‬و ﻋﺮﺿﺔ ﭘﻮل و اﻋﺘﺒﺎرات « ﺑﺮای ﺗﻮﻓﯿﻖ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ﻛﺎﺳﺘﻦ از ارزش ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺿﺮورﺗﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ دارد «‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ ﺑﺨﺶ ﻏﺎﻟﺐ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻧﻪ در ﺑﺨﺶ رو ﺑﻪ ﺑﯿﺮون‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ در ﺑﺨﺸﯽ ﻛﻪ ﺑﺮای داﺧﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‬‫ﻛﺎر ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ھﺮ ﭼﻪ ادﻋﺎی ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪ اﺟﺮای آن ﻓﻘﺮ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮی و اﻓﺰودن ﺑﺮ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی درآﻣﺪھﺎ و ﺛﺮوت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ در ﻧﺘﯿﺠﺔ ﻟﻄﻤﻪ ای ﻛﻪ ﺑﺨﺶ داﺧﻠﯽ اﻗﺘﺼﺎد از اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﻮاھﺪ ﺧﻮرد‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات‪،‬‬‫اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ اﻓﺰاﯾﺸﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺎدراﺗﯽ ﻧﺸﺎﻧﺔ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ در اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬دﻗﯿﻘﺎ ﺗﺮﺟﻤﺎن‬ ‫ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻣﺼﺮف در ﺑﺨﺶ داﺧﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ ﻣﺼﺮف در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬زاﯾﺪ و زﯾﺎدی ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ اﯾﻦ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻣﺼﺮف‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ واﻗﻌﯿﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﻃﻮر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ھﻤﺔ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎﺗﯽ ﻛﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻧﻪ زﯾﺎدی‬ ‫ﻣﺼﺮف ﻛﻪ ﻛﻤﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺳﺖ و ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎﺳﺘﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻣﺼﺮف ﺑﻪ ذات ﺧﻮﯾﺶ‬ ‫ﺣﺮﻛﺘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﺮﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ھﺮ ﭼﻪ ﻛﻪ ﻧﺨﺒﮕﺎن را‬ ‫از ﻧﻈﺮاﻗﺘﺼﺎدی ﭼﺎق ﺗﺮ وﻓﺮﺑﻪ ﺗﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﮫﺎل ﻛﻮﭼﻚ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎز را ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ و ﻧﺨﯿﻒ‬ ‫ﺗﺮ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ واﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﯽ ﺧﺸﻜﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﺎﻗﺾ دﯾﮕﺮی ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﺎ ھﻤﺨﻮاﻧﯽ اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ‪ -‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻛﻨﺎر ‪ -‬ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ اﯾﻦ ﻛﻪ در‬ ‫ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ رﺷﺪ ﺟﻤﯿﻌﺖ ﺑﺎﻻﺋﯽ دارﻧﺪ ‪ -‬اﯾﻦ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺣﺮﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬ ‫وﻟﯽ در واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ‪ -‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ و آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی‬ ‫ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺗﺎﻣﯿﻦ و ﺣﻔﻆ ﻧﯿﺮوی اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎز رﺷﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻗﺘﺼﺎدی در آﯾﻨﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ ھﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر از اﯾﻦ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎ ﻣﯽ ﻛﺎھﻨﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻛﻪ دراﯾﻦ‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺣﺘﯽ ھﻤﯿﻦ ﻛﺎﺳﺘﻦ ھﺎ ھﻢ ﺑﻪ ﺗﺴﺎوی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﯿﻦ‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﺑﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ﻧﺼﯿﺐ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﯾﺎ ﻗﺪرت و ﯾﺎ‬ ‫ﭘﻮل دارﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ » ﻧﺨﺒﮕﺎن اﻗﺘﺼﺎدی « ﻣﺮﺑﻮط اﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ھﺰﯾﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎدی واﻧﺴﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ از‬

‫‪96‬‬

‫ﻛﯿﺴﻪ ﻣﺰدﺑﮕﯿﺮان و اﻗﺸﺎر آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﺮخ ﺑﮫﺮة ﺑﺎﻻ و ﺑﺎﻻ روﻧﺪه‪ ،‬ﺗﻮام‬ ‫ﺑﺎ ﺑﺎزار ﺳﺎﻛﻦ و ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﺑﻨﺪه و اﻓﺰاﯾﺶ روزاﻓﺰون ﻗﯿﻤﺖ واردات ﺑﻪ ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻨﮕﺎھﮫﺎ اﻧﮕﯿﺰه و ﺗﻮان ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری در اﻗﺘﺼﺎد‬ ‫ﻛﺎھﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻮھﻢ اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺻﺎدرات ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻚ ﺗﻮھﻢ وﯾﻚ ﺳﺮاب‬ ‫ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ ﺧﻼف ادﻋﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻋﺮﺻﺔ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪ اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻧﻪ ﺑﺎزﺗﺮﺷﺪن‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﻪ دراﻏﻠﺐ ﻛﺸﻮرھﺎ » ﺷﻮرش ھﺎی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری« ﺑﻮد ﻛﻪ ﺳﺮﻛﻮب ﺧﺸﻦ دوﻟﺖ را‬ ‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺖ‪ .‬در آورﯾﻞ ‪ ،1984‬در ﺟﻤﮫﻮری دوﻣﯿﻨﯿﻜﻦ‪ ،‬در ھﻤﺎن ﺳﺎل درﻣﺮاﻛﺶ‪ ،‬ﺗﻮﻧﺲ و‬ ‫ﺑﺮزﯾﻞ و ﯾﻚ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﺳﻮدان ﺷﺎھﺪ اﯾﻦ ﺷﻮرش ھﺎ ﺑﻮده اﯾﻢ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬در ﻣﺼﺮ در‬ ‫‪ ،1977‬ﯾﻚ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﭘﺮو‪ ،‬در ‪ 1982‬در ﺳﻮدان اﯾﻦ ﺷﻮرش ھﺎ ﺳﺮﻛﻮب ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﯽ آﻣﺪ‬ ‫ﺷﻮرش ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری در ﺳﻮدان در ‪ 1985‬ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ رﺳﯿﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺟﻌﻔﺮ‬ ‫ﻧﻤﯿﺮی ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ و ﺑﺮای ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻛﺸﻮر ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺟﻨﮓ ھﺎی داﺧﻠﯽ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای روﺷﻦ ﺷﺪن اﯾﻦ ﻧﻜﺎت‪ ،‬ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﻛﺎرﺑﺮدی ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫زﯾﻤﺒﺎﺑﻮه ‪ :‬زﯾﻤﺒﺎﺑﻮه در ﺳﺎل ‪ 1984‬در ﭘﯽ آﻣﺪ ﻋﺪم ﺗﻮاﻓﻘﯽ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل‬ ‫ﭘﯿﺶ آﻣﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه در داﺧﻞ را ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺖ ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﻜﻪ‬ ‫ﺑﮫﺪاﺷﺖ و آﻣﻮزش ﺑﮫﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﻧﯿﺰ ﻧﺮخ رﺷﺪ ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ داﺷﺖ‪ .‬از ‪ 1990‬وﻟﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدی ﺳﺮ ﺑﺮآوردﻧﺪ‪ .‬ﻗﯿﻤﺖ اﻗﻼم ﻋﻤﺪة ﺻﺎدراﺗﯽ زﯾﻤﺒﺎﺑﻮه‪ ،‬ﺗﻨﺒﺎﻛﻮ و ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬در ﺑﺎزار‬ ‫ھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺖ و در ﭘﯽ آﻣﺪآن دوﻟﺖ ﺑﺮای اﺧﺬ وام ﺧﺎرﺟﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺷﺪ‪.‬‬ ‫وام ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺪون ﺗﻮاﻓﻖ ﺻﻨﺪوق و ﺑﺎﻧﻚ و ﭘﺬﯾﺮش ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬دوﻟﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ‬ ‫ﺗﻌﺪﯾﻞ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻋﻤﺎل اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻧﺮخ ﻣﻨﻔﯽ رﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮرم روزاﻓﺰون‪ ،‬ﺷﻜﺎف ھﺮاس‬ ‫اﻧﮕﯿﺰ ﺑﯿﻦ درآﻣﺪھﺎی ﺻﺎدراﺗﯽ و ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی واردات‪ ،‬ﺳﻘﻮط اﻋﺘﻤﺎد ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﺑﯽ‬ ‫ﭘﯿﺮاﯾﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‪ » ،‬ﻣﺮدم ﻛﺎرﺷﺎن را از دﺳﺖ ﻣﯽ دھﻨﺪ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮاد اﺳﺎﺳﯽ ﻏﺬاﺋﯽ را‬ ‫ﺧﺮﯾﺪازی ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎری از ﻛﻮدﻛﺎن از آﻣﻮزش ﻣﺤﺮوم ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻮن واﻟﺪﯾﻦ آﻧﮫﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫ﺷﮫﺮﯾﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﻧﯿﺰ از دﺳﺘﺮس ﺑﻪ دور اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﯽ و ﺑﺰھﻜﺎری‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪو ﻣﺮدم در ﺟﺴﺘﺠﻮی ﻣﺸﺎﻏﻠﯽ ﻛﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﮫﺮھﺎ رو ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ «‪.44‬‬

‫‪97‬‬

‫ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺨﺶ رو ﺑﻪ رﺷﺪاﻗﺘﺼﺎد ﺑﺨﺸﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻛﺎرآﮔﺎھﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬از‬ ‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯾﻜﯽ از ﻣﺪﯾﺮان ﯾﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻛﻔﺶ ﺳﺎزی ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺑﯿﻜﺎر ﺷﺪ‪ » ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﻓﺮﺻﺖ ھﺎی ﺷﻐﻠﯽ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮی اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﺧﻼف آن ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺑﺮای اﻛﺜﺮ ﻣﺎ ﻛﻪ ﺷﻐﻠﻤﺎن‬ ‫را از دﺳﺖ داده اﯾﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻚ ﻛﺎﺑﻮس در آﻣﺪه اﺳﺖ«‪ .45‬در ﺑﻮﻟﯿﻮی ﻛﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺑﻪ‬ ‫اﺟﺮا درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 1987- 91‬در ﺻﺪ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ در ﻓﻘﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﻛﺮدﻧﺪ از ‪74.7‬‬ ‫درﺻﺪ ﺑﻪ ‪80.1‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﺋﯽ‪ ،‬اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﻪ ‪ 97‬درﺻﺪ ﻣﯽ‬ ‫رﺳﺪ‪.46‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺟﺎﻣﺎﺋﯿﻜﺎ‪ ،‬ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ادﻋﺎھﺎی ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ در اﯾﺮان‪،‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎﻟﮫﺎی ‪ 70‬ﻣﯿﻼدی‪ ،‬ﻣﻨﻠﯽ ﯾﻜﯽ از ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮﯾﻦ ﺳﺨﻨﮕﻮﯾﺎن ﻧﻈﺎم ﻧﻮﯾﻦ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ھﺎ ﺑﻮد وﻟﯽ در ‪ 1990‬ﻣﻘﻮﻟﺔ ﺑﻘﺎ ﺟﺎی ﻣﻀﻤﻮن ﺗﻮﺳﻌﻪ در‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ھﻨﺮ ﻣﻤﻜﻦ ھﺎ ﺟﺎﯾﺶ را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﺎزی ﺑﺮای ﮔﺪاﺋﯽ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻠﯽ ﻛﻪ از ﻣﺪاﺧﻠﺔ اﻣﺮﯾﻜﺎ در‬ ‫ﭘﺎﻧﺎﻣﺎ اﻧﺘﻘﺎد ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ دﻋﻮت از ﻣﻌﺎون رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮری اﻣﺮﯾﻜﺎ‪ ،‬از‬ ‫اﻣﺮﯾﮑﺎﻃﻠﺐ ﺑﺨﺸﺶ ﮐﺮده و از » ﮔﻨﺎه« ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﺑﻄﻠﺒﺪ‪ .‬دﻋﻮت از ﻣﻌﺎون رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر‬ ‫اﻣﺮﯾﻜﺎ‪ ،‬از اھﻤﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎد او ﻛﺎﺳﺖ و او ﺣﺘﯽ اﻋﺘﺮاف ﻛﺮد ﻛﻪ » ﻣﺎ داﺷﺘﯿﻢ ﮔﺪاﺋﯽ ﻣﯽ ﻛﺮدﯾﻢ «‬ ‫وﻟﯽ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻣﻜﺎن دارد ﺑﺪون اﻧﻌﻄﺎف در ﺑﻮدﺟﻪ‪ ،‬ﻓﻀﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ وﺟﻮد‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﺑﻮدن ﯾﺎ ﻧﺒﻮدن آن ﻓﻀﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﺮای ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺑﻌﺪی‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﻓﻀﺎﺋﯽ‬ ‫ﺑﺮای ﻣﺎﻧﻮر وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ روﺷﻦ ﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﻪ ﻛﺴﯽ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ازﺧﺰاﻧﺔ دوﻟﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﯿﺮد‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﺳﯿﺎﺳﺖ اﺻﻮﻻ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ؟ ﺗﺎﺳﻒ در اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻏﻠﺐ‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺷﺎھﺪ ﻣﺮگ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ھﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻮن‪ ،‬اﺑﻌﺎد دﯾﮕﺮ ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺧﻮد ﻣﺤﻔﻮظ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﻧﺘﺨﺎب ھﺎی ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎن دھﻨﺪة ﺿﺮورت ھﺎی ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دھﻨﺪة ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ‬ ‫از وارﺳﯿﺪن ھﺎﺋﯽ ﻣﻌﻨﯽ دار از اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﻧﯿﺎزھﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺎﻣﺎﺋﯿﻜﺎ‪،‬‬ ‫ﻣﻨﻠﯽ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ازﺗﺮك ﻣﻌﻠﻤﺎن از ﺷﻐﻞ ﻣﻌﻠﻤﯽ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪ ﺑﺮای ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻧﺰول ﺳﻄﺢ‬

‫‪98‬‬

‫زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺷﺎن را ‪ 50‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ دھﺪ‪ .‬در ﻃﻮل ‪ 10‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺳﻄﺢ‬ ‫ﺣﻘﻮق ھﺎ وﻣﺰدھﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﺳﺘﺨﺪام و ﺣﻔﻆ ﻣﻌﻠﻤﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ در ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫دﺷﻮار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻠﯽ ﭼﺎره ای ﻏﯿﺮ از ﻧﺎدﯾﺪه‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻌﻤﯿﺮ ﺟﺎده ھﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﺟﺎده ھﺎی ﺗﻌﻤﯿﺮ ﻧﺸﺪه‪ ،‬دھﻘﺎﻧﺎن دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪﻧﯽ ﺧﻮد را ﺳﺮﯾﻌﺎ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻓﺮوش و ﯾﺎ ﺑﻨﺎدر ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﺔ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ از ﺳﺮ اﺟﺒﺎر اﺳﺖ و ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬ ‫را در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ و ﺑﯽ اﺛﺮ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮ ﻣﯿﺰان ﻣﺎﻟﯿﺎت ھﺎ اﻓﺰود وﻟﯽ‪،‬‬ ‫اﻓﺰودن ﺑﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎت ھﺎی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻛﻪ ﻓﻘﺮ اﻓﺰاﺋﯽ دارد و اﻓﺰودن ﺑﺮ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺷﺮﻛﺖ ھﺎ و‬ ‫ﺑﻨﮕﺎھﮫﺎ ﻛﻪ ﮔﻨﺎه ﻋﻈﯿﻤﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺳﻮی ﺻﻨﺪوق و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﺨﺸﻮده ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺠﺒﯽ ﻧﺪارد ﻛﻪ در اﻏﻠﺐ ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﺎ ﻓﺮار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻪ اﺷﻜﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن روﺑﺮو‬ ‫ھﺴﺘﯿﻢ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮای اھﺪاف ﺳﻮداﮔﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ای ﻛﻪ از ﺟﺎن‬ ‫آدﻣﯿﺰاد ﺗﺎ ﺷﯿﺮ ﻣﺮغ را ﺑﺮای ﻧﺨﺒﮕﺎن دﻻری آﻣﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ) ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح آزاد ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ( ‪،‬‬ ‫وارد ﺷﻮد وﻟﯽ ﺷﺒﻪ وار ﻣﯽ آﯾﺪ و ﺳﺎﯾﻪ ﮔﻮﻧﻪ در ﻣﯽ رود و ﺣﺘﯽ ﮔﺎه ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﻛﺎرآﻓﺮﯾﻨﺎن ﺑﺰھﻜﺎر اﻧﺪﻛﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﯿﺎورﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺳﻮدھﺎی ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺰھﻜﺎراﻧﻪ را‬ ‫ﺷﺴﺘﺸﻮ داده‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﺎﻓﻌﯽ » ﺣﻼل « در ﺑﺎﻧﻚ ھﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ودﯾﻌﻪ ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺎﻓﯽ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﯽ ﺣﻜﻮﻣﺖ ھﺎی ﺑﻪ اﺻﻄﻼح‬ ‫ﺳﻮﺳﯿﺎل دﻣﻮﻛﺮات ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺑﺮای ﭘﯿﺸﺒﺮدن اﯾﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻛﻮب و ﺗﺮور ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﯾﺎ اﯾﻦ ﻛﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ ھﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ای ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﯿﺮاث دوﻟﺖ ھﺎی‬ ‫ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻛﻪ ھﺮ روزه ﻓﻘﯿﺮ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ‪،‬‬ ‫ﻛﺎھﺶ ارزش ﭘﻮل‪ ،‬و ﻟﻐﻮ ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن درآﻣﺪھﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻮرش ﻣﯽ زﻧﻨﺪ ‪ -‬ﺷﻮرش‬ ‫ھﺎی ﺗﻌﺪﯾﻞ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻟﯽ ﺷﻮرش ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ‪ -‬دوﻟﺖ ھﺎ و ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣ ﺔ‬ ‫ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﮫﺎن ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﮫﺮ وﻧﺪان ﭼﻪ وﻋﺪه ھﺎﺋﯽ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬رﺋﯿﺲ‬ ‫ﺟﻤﮫﻮر ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ ﭘﺮو‪ ،‬اﻟﻦ ﮔﺎرﺳﯿﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻛﻮب ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ دﺳﺖ زد ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫‪ 16000‬ﺗﻦ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻧﯿﺮوھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ و اﻣﻨﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬در وﻧﺰوﺋﻼ‪ ،‬ﻛﺎرﻟﻮس آﻧﺪره ﭘﺮز ‪-‬‬

‫‪99‬‬

‫ﯾﻜﯽ از اﻋﻀﺎی ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻠﯿﺲ دﺳﺘﻮر ﮔﺸﻮدن آﺗﺶ ﺑﻪ روی‬ ‫ﺗﻈﺎھﺮ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن داد ﻛﻪ ﺻﺪھﺎ ﺗﻦ در ﻛﺎراﻛﻮس ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.47‬‬ ‫ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪ ای ﻧﯿﺰ در ﺑﺎره اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ در ﻣﮑﺰﯾﮏ ﺑﮕﻮﯾﻢ و اﯾﻦ داﺳﺘﺎن دردآﻟﻮد را ﺗﻤﺎم‬ ‫ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﮑﺰﯾﮏ ﯾﮑﯽ از اوﻟﯿﻦ ﮐﺸﻮرھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎرھﺎی ﺑﺎﻧﮏ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﺳﺎزی ﮔﺴﺘﺮده دﺳﺖ زد‪ .‬در ‪ ،1986‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ دوﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻘﺮوض ﻣﮑﺰﯾﮏ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺑﺎﻧﮏ و دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺎﻟﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‬ ‫را ﺑﺮای ﺑﺎزﻧﮕﺮی ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﯿﺰ‪ ،‬اھﺪاف ادﻋﺎﺋﯽ از ﺻﻔﺤﺎت درس ﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﻓﺮاﺗﺮ ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﺎرﻟﻮس ھﺮه دﯾﺎ‬ ‫ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﮐﺎرﻣﻨﺪان ﻋﺎﻟﯽ رﺗﺒﻪ وزارت ﻣﺎﻟﯿﻪ ﻣﮑﺰﯾﮏ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﺎی ﺑﺎزﺗﻮزﯾﻊ ﺛﺮوت‪ ،‬اﻓﺰودن ﺑﺮ‬ ‫ﮐﺎرآﺋﯽ و ﺗﻼﺷﯽ اﻧﺤﺼﺎرات‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی در ﻣﮑﺰﯾﮏ اﻧﺤﺼﺎرات ﻋﻤﻮﻣﯽ را اﺳﺎﺳﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮرت اﻧﺤﺼﺎرات ﺧﺼﻮﺻﯽ در آورد‪ ....‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﺗﻤﺮﮐﺰ ھﺮاس آور ﺛﺮوت در‬ ‫ﮐﺸﻮر ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺷﺪ و در ﮐﻨﺎر و ھﻤﺮاه ﺑﺎ دﯾﮕﺮ اﺟﺰای ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﺑﺮﻧﺪﮔﺎن اﺻﻠﯽ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی دوﺳﺘﺎن رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر ﮐﺎرﻟﻮس ﺳﺎﻟﯿﻨﺎس ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮار ﺑﻮد ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی در‬ ‫ﻣﮑﺰﯾﮏ ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﮫﺒﻮد وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺗﻌﮫﺪ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ را ﻧﺸﺎن ﺑﺪھﺪ‪،‬‬ ‫ﮐﺎرآﺋﯽ را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺮده اﻧﺤﺼﺎرات را ﺣﺬف ﮐﺮده وﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ را ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬دوﻟﺖ‬ ‫» در رﺳﯿﺪن ﺑﻪ دو ھﺪف اول ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺳﻪ ھﺪف ﺑﻌﺪی ) ﮐﺎرآﺋﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺣﺬف‬ ‫اﻧﺤﺼﺎرات‪ ،‬و ﺑﮫﺒﻮد ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ( ﮐﻼ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮده ﺷﺪ«‪ .‬روزﻧﺎﻣﻪ ال‬ ‫ﻓﺎﯾﻨﻨﺴﯿﺮو‪ 48‬در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1992‬ﮔﺰارش ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺷﻤﺎره ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ از ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺷﺪه‬ ‫» ﮐﺎرآﺋﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪه وﺿﻌﯿﺖ اﻧﺤﺼﺎرات ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻧﺎھﻨﺠﺎر ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺴﯽ ﺑﺪﺗﺮ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ«‪ .49‬از ﻣﻨﺎﺑﻊ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ در ‪ 1995‬ﻧﺘﯿﺠﻪ واﻗﻌﯽ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﭘﺮداﻣﻨﻪ‬ ‫و ﻋﻤﯿﻖ ﺑﺮوز ﮐﺮد و ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﻧﯿﺮوی ﮐﺎر ﻣﮑﺰﯾﮏ از ھﺮ دو ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﻄﻮر ﻋﻠﻨﯽ و‬ ‫ﯾﺎ ﻣﺨﻔﯽ ﺑﯿﮑﺎر ﺑﻮد و ‪ 25‬ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺰرگ ﻣﮑﺰﯾﮑﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 50‬درﺻﺪ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ را در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬واردات ﺳﯿﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪه‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﮐﻤﺮ ﺷﮑﻦ ﻣﮑﺰﯾﮏ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪ 50‬درﺻﺪ‬ ‫ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻧﺴﺎﺟﯽ و ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت ورﺷﮑﺴﺖ ﺷﺪه ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﺧﻼﺻﻪ در ﻃﻮل‬

‫‪100‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﭘﺲ از ﺑﺤﺮان‪ 15000 ،‬ﺷﺮﮐﺖ ورﺷﮑﺴﺖ ﺷﺪه و ﺑﯿﺶ از ‪ 3‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ ﺑﻪ ﺑﯿﮑﺎران‬ ‫ﻋﻠﻨﯽ اﻓﺰوده ﺷﺪ‪.50‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ھﻢ ﺻﺪا ﺷﺪه ﻣﺒﺎﺣﺚ اراﯾﻪ ﺷﺪه را ﺧﻼﺻﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ :‬ﺑﺮ اﺳﺎس‬ ‫آن ﭼﻪ در اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﮔﻔﺘﻪ اﯾﻢ و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﯿﻨﻦ و ﮔﺮﺳﻮوﯾﺘﺰ ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ و‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﺑﺎ ھﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .51‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی ﻣﻦ ﺑﺮ آن ﻋﻘﯿﺪه‬ ‫ام ﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ دﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻤﺮﺷﮑﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎری راﺗﺤﻤﻞ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد و اﮔﺮ ھﻢ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺠﺰه ای ﺑﺮ ﻧﺨﻮاھﺪ آﻣﺪ‪ .‬دﺳﺖ ﺑﺮ ﻗﻀﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ای‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﻮﺋﯿﺰ ﭘﺮه رﯾﺮا ﻧﯿﺰ در ﺑﺮرﺳﯽ اش در ﺑﺎره اﻗﺘﺼﺎد ﺷﯿﻠﯽ ﺑﻪ آن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.52‬‬

‫‪101‬‬

‫‪ - 9‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ‬

‫اﻏﻠﺐ ادﻋﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ ﻧﺘﯿﺠﺔ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻرﻳﺴﺖ و اﻳﻦ دو ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﻧﺰدﻳﻜﯽ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط و واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬وارﺳﯿﺪن اﻳﻦ راﺑﻄﺔ ﻣﻔﺮوض ﺑﻪ وﻳﮋه در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﻮﻧﯽ‬ ‫اھﻤﯿﺘﯽ دوﭼﻨﺪان ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻮن در اﻳﺮان و ﻛﺸﻮرھﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎری از اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان و‬ ‫ﻓﺮھﯿﺨﺘﮕﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ در ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري‪ ،‬دوﻟﺖ از زﻧﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار زﻳﺎدی ﺣﺬف‬ ‫ﺷﻮد و ﺷﯿﻮه رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﮫﻢ‪ ،‬از ﺳﻮﺋﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی و از ﺳﻮی دﻳﮕﺮ‪ ،‬آزاد ﺳﺎزی ‪-‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ و ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن اﻣﻜﺎﻧﺎت دوﻟﺖ ﺑﺮای ﻣﺪاﺧﻠﻪ در اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدی ‪ -‬اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت ﻣﺎﻓﻮق دوﻟﺖ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﯽ از ﻣﺎﻟﻜﺎن ﺗﺎزه ﺷﻜﻞ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﻛﻪ ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﻛﻮﺷﯿﺪ ﺿﻤﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ زﻳﺎده روی ھﺎی دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺟﺪی در ﺑﺮاﺑﺮ دوﻟﺖ ﻗﺪ‬ ‫ﻋﻠﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﻨﺒﻪ ھﺎی ﻛﻠﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺗﺎرﻳﺨﯽ وواﻗﻌﯿﺖ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ از‬ ‫ﭼﺎرﭼﻮب اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﯽ رود وﻟﻲ‪ ،‬ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﺔ ﻣﻔﺮوض ﺑﯿﻦ اﻳﻦ دو ﻣﯽ‬ ‫ﭘﺮدازم‪.‬‬ ‫از ھﻤﯿﻦ اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺑﮕﻮﻳﻢ و ﺑﮕﺬرم ﻛﻪ ﭘﺬﻳﺮش وﺟﻮد راﺑﻄﻪ ای ذاﺗﯽ ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻری و‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ‪ -‬ﻓﻌﻼ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻛﺎر ﻧﺪارﻳﻢ ‪ -‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺎﻛﺎﻓﯽ از ھﺮ دو ﻣﻘﻮﻟﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﮕﺎھﯽ ﮔﺬرا ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 50‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺟﮫﺎن‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ ﻛﻪ دوﻟﺖ ھﺎ در ﻛﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻری و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻛﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺧﻮﻳﺶ ادﻋﺎی اﺣﺘﺮام ﺑﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ و آزادی دارﻧﺪ‪ ،‬در‬ ‫دﻳﮕﺮ ﻧﻘﺎط ﺟﮫﺎن ‪ -‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ‪ -‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ از رژﭘﻤﮫﺎی ﺑﻪ ﺷﺪت‬ ‫ﺳﺮﻛﻮﺑﮕﺮو آزادی ﺳﺘﯿﺰ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﺮده اﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﯿﮕﯿﺮدر اﻳﺠﺎد و ﺑﺮﻗﺮاری اﻳﻦ رژﺑﻤﮫﺎ ﻧﻘﺶ‬ ‫و ﮔﺎه ﺣﺘﯽ ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺛﺮ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬از ﻣﺒﺎرزه اﻳﻦ دوﻟﺖ ھﺎی »دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ « ﺑﺮ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ﻧﮫﻀﺖ ھﺎی آزادی ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ در ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه ھﺎ دﻳﮕﺮ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﻢ‪ .‬ﻛﻮدﺗﺎی ‪ 28‬ﻣﺮداد‬ ‫‪ 1332‬در اﻳﺮان ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻛﺘﺮ ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﻛﻮدﺗﺎ در ﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ در ﻳﻚ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬ ‫آرﺑﻨﺰ‪ ،‬و در اواﻳﻞ دھﺔ ‪ 60‬ﻣﯿﻼدی ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮔﻮﻻرت در ﺑﺮزﻳﻞ‪ ،‬و ﺑﺎز ده ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻛﻮدﺗﺎی‬

‫‪102‬‬

‫ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺷﯿﻠﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﮫﻮر ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻛﺸﻮر اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از‬ ‫ﻋﺪم ﭘﺎی ﺑﻨﺪی ﻋﻤﻠﯽ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻری ﺟﮫﺎﻧﻲ ﺑﻪ »ﮔﺴﺘﺮش « دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬از‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ﻛﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﭼﻮن اﻧﺪوﻧﺰي‪ ،‬ﻏﻨﺎ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻛﻨﮕﻮ‪ ،‬ﻧﯿﻜﺎراﮔﻮﺋﻪ‪ ،‬ﭘﺎﻧﺎﻣﺎ‪ ،‬ھﺎﺋﯿﺘﻲ‪ ,‬ﮔﺮاﻧﺎدا‪ ،‬و‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺟﺎی دﻳﮕﺮ ﻛﺮده اﻧﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﻢ‪.‬‬ ‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬در اﻳﻦ ﻛﻪ در ﻛﺸﻮرھﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻری ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺷﮫﺮوﻧﺪان در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ از ﺣﻘﻮق ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ﺗﺮدﻳﺪی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﻻزم ﺑﻪ‬ ‫ﻳﺎدآورﻳﺴﺖ ﻛﻪ‪:‬‬ ‫ اﻳﻦ ﺣﻘﻮق ﺑﺎ ﻣﺒﺎرزه اداﻣﻪ دار ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺳﺮﻛﻮب دوﻟﺖ ھﺎ و ﺷﺮﻛﺖ‬‫ھﺎی ﺑﺰرگ روﺑﺮو ﺑﻮده ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ در ﺛﺎﻧﯽ و از آن ﻣﮫﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺣﺘﯽ در اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ » ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ« ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺣﻘﻮق و آزادی ھﺎی ﻣﻮﺟﻮد‬‫ﻋﺮﺻﻪ ھﺎی زﻧﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼﺎدی را در ﺑﺮ ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﻏﻠﺐ ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻری‬ ‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ روزﺑﻪ روز ﻣﺤﺪود ﺗﺮﺷﺪه و دﺳﺖ‬ ‫ﻳﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت آن در اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ دﺷﻮارﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص درﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ و در ﭘﯽ آﻣﺪ‬ ‫اﺻﻼﺣﺎت ﻧﺌﻮ ﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ در اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﺑﺮای ﺷﻤﺎر روز اﻓﺰوﻧﯽ از ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻳﻚ ﺣﺪاﻗﻞ رﻓﺎه ﻣﺎدی‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ درﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﯽ و ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎ ھﻤﺔ ادﻋﺎھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﺎرﮔﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون‬ ‫روﺑﺮو ﺷﺪن ﺑﺎ ﺧﻄﺮ اﺧﺮاج از ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎی ﺧﻮﻳﺶ اﻧﺘﻘﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻛﺎرﮔﺮان اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را دارﻧﺪ ﻛﻪ‬ ‫از ﻧﺎھﻨﺠﺎری ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎری ﺧﻮﻳﺶ اﻧﺘﻘﺎد ﻛﻨﻨﺪ و ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ ھﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﻧﮫﺎ را اﺧﺮاج ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫درﺿﻤﻦ ﮔﻔﺘﻦ دارد ﻛﻪ در ھﻤﺔ اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ » آزاد و دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ «‪ ،‬ﺗﺒﻌﯿﻀﺎت ﺟﻨﺴﯽ و ﻧﮋادی ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻛﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻏﻠﺐ اﻳﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﺮ روی ﻛﺎﻏﺬ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ اﻳﻦ ﺗﺒﻌﯿﺾ ھﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻔﺼﻞ دارﻧﺪ وﻟﯽ‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﻳﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ھﻨﻮز ھﻢ در ھﯿﭻ ﻳﻚ از ﻛﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻری زن و ﻣﺮد ﺑﺮای ﻛﺎر ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺸﻜﻞ‬ ‫ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺗﺒﻌﯿﻀﺎت ﻧﮋادی ﻋﯿﺎن ﺗﺮ و ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺘﻤﺎن ﻛﺮدﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ھﺮ‬ ‫ﺗﻌﺒﯿﺮ و ﺗﻌﺮﻳﻔﯽ ﻛﻪ از دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ را ﺑﻜﺎر ﺑﮕﯿﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﯿﻦ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﺗﺒﻌﯿﺾ ﺗﻨﺎﻗﻀﯽ ﺣﻞ‬ ‫ﻧﺎﺷﺪﻧﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ھﺮ ﭼﮫﺎر ﻳﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺷﮫﺮوﻧﺪان اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را ﻣﯽ‬

‫‪103‬‬

‫ﻳﺎﺑﻨﺪ ﺗﺎ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻤﻮده و اﮔﺮ از ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺘﻤﺮدان ﻧﺎرﺿﺎﻳﺘﯽ دارﻧﺪ ﮔﺮوه و دﺳﺘﻪ‬ ‫دﻳﮕﺮی را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻗﺪم ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪی اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ادواری و ﺣﺘﯽ ﺑﻪ آزادی اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ھﺎ‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﻧﺸﺎﻧﺔ ﻣﺤﺪود ﻛﺮدن‬ ‫ادراك و اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺎ از دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮدﻳﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﻛﻪ ھﻤﯿﻦ را‬ ‫ھﻢ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬داﺷﺘﻦ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻐﺘﻨﻢ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان و ﻧﺒﺎﻳﺪ‪ ،‬داﻳﺮة ﺑﺤﺚ را ﺑﻪ‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﻣﺤﺪود ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ دراﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ اﮔﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮای‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب آزاد وﺟﻮد دارد وﻟﯽ در واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ از ھﻤﯿﺸﻪ در ﻣﻌﺮض‬ ‫ﺧﺮاﺑﻜﺎری ﻗﺪرت ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻏﻠﺐ ﻛﺸﻮرھﺎی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻری‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪة ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ و ﮔﻨﮕﺮه‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان ﺳﯿﺎﺳﻲ‪ ،‬ھﻤﺎن‬ ‫ﻗﺪﻳﻤﯽ ھﺎ ھﺴﺘﻨﺪ و از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﻛﻪ ﺣﺰﺑﯽ دﻳﮕﺮ و ﻳﺎ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاراﻧﯽ دﻳﮕﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﯽ رﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻛﻨﺘﺮل ﻧﺸﺪه ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﺣﺪی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ‪ -‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻮﻳﻪ و ﺟﺎﻧﺐ داراﻧﻪ اﻧﺪ ‪ -‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬دوﻟﺖ آﻗﺎی‬ ‫ﻛﻠﯿﻨﺘﻮن ﺑﺎ دوﻟﺖ ﺑﻮش ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ ﻧﺪارد و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ‪ ،‬وﻗﺘﯽ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺣﺰب‬ ‫ﻛﺎرﮔﺮ ﺑﺎ ﻳﻚ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﭼﺸﻢ ﮔﯿﺮ در ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی اش در‬ ‫وﺟﻮه ﻋﻤﺪه ھﻤﺎن ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺣﺰب ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎران اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻮرده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘ ﻪ دﺳﺖ ﺑﮕﺬارم ﻛﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻری ﻛﻨﺘﺮل ﻧﺸﺪه و ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ ﺷﺪه‪،‬‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ را از درون ﻣﺎﻳﻪ ﺧﻮد ﺗﮫﯽ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻠﻤﻮس ﺗﺮی ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪھﻢ ﺗﺎ روﺷﻦ ﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﺮا ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻری‬ ‫و دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ ﯾﮏ راﺑﻄﺔ ذاﺗﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در ھﻤﯿﻦ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﻳﻦ‬ ‫ﻗﻠﻢ در آن زﻧﺪﮔﯽ و ﻛﺎر ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ھﻔﺘﻪ و ﻣﺎھﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎری از ﻛﺎرﮔﺮان ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫ﻳﻚ ﺟﺎﻧﺒﻪ ای ﻛﻪ از ﺳﻮی ﻣﺪﻳﺮان و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺷﺮﻛﺖ ھﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬از ﻛﺎر ﺑﯿﻜﺎر ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﯽ ﻛﺎر ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ ﻋﻤﺪة درآﻣﺪ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽ دھﻨﺪ وﻟﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻳﻚ اﻧﺘﺨﺎب آزاد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎم اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪو در ﺑﺮاﺑﺮ ھﯿﭻ‬ ‫ﻛﺲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎه اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﻛﻪ ھﻤﯿﻦ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ای را ﺗﻌﻄﯿﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ وﻛﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﻛﻪ ﻋﻤﺮی در‬

‫‪104‬‬

‫ھﻤﺎن ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻛﺎر ﻛﺮده و ھﯿﭻ ﻣﮫﺎرت ﻗﺎﺑﻞ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش دﻳﮕﺮی ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را در ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮای ﺑﻘﯿﻪ ﻋﻤﺮﺑﯿﻜﺎر ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻤﻪ ھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﻢ ﺑﻨﺪی ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬ ‫در ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻری ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ اروﭘﺎﺋﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ھﺴﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻘﺪاری ﻛﻤﻚ ﻣﺎھﺎﻧﻪ‬ ‫و ﻳﺎ ھﻔﺘﮕﯽ درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ وﻟﯽ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ ‪ -‬ﻛﻪ در اﻏﻠﺐ ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ‪ -‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﻛﻪ ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎﻻ درآﻣﺪه و ﻗﯿﻤﺘﯽ دارد‪،‬‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ از ﻛﺎر ﺑﯿﻜﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪو ﻣﻨﺒﻊ درآﻣﺪ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽ دھﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﺬرد؟ ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﺮان و ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻳﻦ ﺑﻨﮕﺎھﮫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮫﺎ آدم ھﺎی ﺧﺒﯿﺜﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﻛﺲ ﻳﺎ ﻛﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻪ روز ﺳﯿﺎه‬ ‫ﺑﻨﺸﺎﻧﻨﺪ‪ .‬آﻧﮫﺎ ﺗﻨﮫﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ اﮔﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫دﻳﮕﺮی ﻣﯽ ﺗﻮان ھﻤﺎن ﻣﺤﺼﻮل را ارزان ﺗﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻛﺮد‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارد ﻛﻪ ھﺰﻳﻨﺔ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮل ھﻢ‬ ‫ﭼﻨﺎن زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﺟﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ای ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ھﻤﺔ ﮔﺮﻓﺘﺎری در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻻ‪ ،‬آﻳﺎ‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ھﺎﺋﯽ از اﻳﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ذات دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز ﻛﻪ اﻳﻦ دوﺳﺘﺎن دراﻳﺮان اﻳﻦ‬ ‫ھﻤﻪ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ و درﺳﺘﻲ ﻣﻮاﻓﻖ آن ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ھﻢ ﺧﻮاﻧﯽ دارد؟ ﺛﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﻛﺴﯽ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ھﺰﻳﻨﻪ ھﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺎﺷﯽ از اﻳﻦ ﻧﻘﻞ و ﻣﻜﺎن ھﺎ را ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺑﮕﯿﺮد؟ ﺑﺪون‬ ‫وراﺳﯿﺪن اﻳﻦ وﺟﻮه ‪ ،‬آن ﭼﻪ ﻛﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮش ﺻﻮری آزادی‬ ‫و ﻓﻘﺪان آن در ﻋﻤﻞ اﺳﺖ وﻧﺎﮔﻔﺘﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﺬارد‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﺻﻮری دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ و آزادي‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺠﻠﯽ آن در واﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ھﻤﯿﻦ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ای ﻛﻪ در ﺳﻄﻮر ﺑﺎﻻ ﺑﻪ دﺳﺖ داده ام‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺎﺳﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ آﻳﺎ ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺸﺎوره و ﺑﺤﺜﯽ ﺑﺎ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ھﺎ دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽ‬‫ﺷﻮد ‪ -‬ﻛﺎرﮔﺮان‪ -‬ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد؟‬ ‫ آﻳﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن دل ﻧﮕﺮان رﻓﺎه زﻧﺪﮔﯽ ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﯿﻜﺎر ﺷﺪه ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد؟‬‫ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ در ھﺮ دو ﻣﻮرد ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻨﮕﺎھﮫﺎ ﻣﻮﺳﺴﺎﺋﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ﺑﺪون ھﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‬

‫ﺑﻨﮕﺎھﮫﺎی ﺧﯿﺮﻳﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻦ‬

‫ﺟﺎﯾﺶ ﺣﺮﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺎدام ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻨﮫﺎ از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻓﺮدی ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬اﻳﻦ‬ ‫وﺿﻊ ﻣﺸﻜﻠﯽ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻟﻲ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﯿﻢ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺟﺎﻣﻌﻪ از دﻳﺪﮔﺎه ﻓﺮدی و‬

‫‪105‬‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬وﺿﻊ ﻓﺮق ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺛﺎﻧﻲ‪ ،‬وﻗﺘﯽ از ﻣﻨﻈﺮ ﻛﺲ ﻳﺎ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﺔ ﺑﯿﻜﺎرﺷﺪن ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻣﯽ ﻧﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺪﻳﮫﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﯿﻜﺎر ﺷﺪن‬ ‫ھﺎ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ رﺑﻂ ﻧﺪارد وﻟﯽ وﻗﺘﯽ از دﻳﺪﮔﺎه ﻳﻚ دوﻟﺖ ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻳﻚ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ اوﺿﺎع ﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﻮر دﻳﮕﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ دوﻟﺖ ﻣﺴﺌﻮل و‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻣﺮدم ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ اﻳﻦ وﺿﻌﯿﺖ‬ ‫از ﺧﻮﻳﺶ ﺳﻠﺐ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻧﻤﻮده و دﺳﺖ ﺑﻪ داﻣﺎن » دﺳﺘﮫﺎی ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ آﻗﺎی آدام اﺳﻤﯿﺖ«‬ ‫ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ ﻳﺎ ﻣﺪﻳﺮ ﻳﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧﺔ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻳﺎ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺷﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺷﺎﻧﻪ از زﻳﺮ‬ ‫ﺑﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ‪ -‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻋﺮﺻﻪ اﺷﺘﻐﺎل و ﺑﯿﻜﺎری ‪ -‬ﺧﺎﻟﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ اﮔﺮ ﻳﻚ دوﻟﺖ ھﻢ‬ ‫ﺑﺨﻮاھﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺮدﻳﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ از اﻣﻨﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ای ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﻧﻪ از ﺻﻠﺢ و ﺻﻔﺎی ھﻤﮕﺎﻧﻲ‪ .‬از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﮫﯽ اﺳﺖ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫دوﻟﺘﯽ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﭼﺸﻢ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻣﺸﺮوﻋﯿﺘﯽ ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﮔﺬران اﻣﻮرات روزﻣﺮه‬ ‫اش ﻧﯿﺰ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺴﺘﺮده از ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺳﺮﻛﻮب ﻋﻤﻠﯽ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﯽ آﻣﺪش اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﮔﺴﺴﺘﻦ ھﻤﺔ رﺷﺘﻪ ھﺎی ﻧﺎﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﯿﻦ دوﻟﺖ وﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ ﺳﺮﻛﻮﺑﮕﺮ و‬ ‫ﺧﺸﻦ‪ ،‬ﻣﻈﻨﻮن و ﺑﻪ ﺧﻮد و ﺑﻪ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﺑﯽ اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬ﻛﻪ از ﻣﺮدم ﻣﯽ ﺗﺮﺳﺪ ودر ھﺮ ﭼﯿﺰ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﯽ ازﺗﻮﻃﺌﻪ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺮدﻣﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ از ﻣﺎﻣﻮران ﺑﻜﻦ و ﻧﭙﺮس ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ ﺳﺮﻛﻮﺑﮕﺮ‬ ‫واھﻤﻪ دارﻧﺪ وﻟﯽ در ھﺮ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﻛﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﻳﺪ و ھﺮ آن ﮔﺎه ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﻛﻮﺷﻨﺪ ﻗﻮاﻋﺪ‬ ‫وﻣﻘﺮرات آن ﺣﻜﻮﻣﺖ راﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ زﻳﺮ ﭘﺎ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ در ﻧﮕﺎه اول ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪،‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ اﮔﺮ ھﻢ » ﺗﻌﺎدﻟﻲ« ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ ﻳﻌﻨﯽ ھﻤﯿﻦ ﻛﻪ‬ ‫ﻛﻤﯽ از آن »واھﻤﻪ« ﻓﺮوﻣﯽ رﻳﺰد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺞ و ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎی ﺑﺸﺮ از آن ﮔﺮﻳﺰی ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف‪» ،‬ﺗﻮپ‪،‬ﺗﺎﻧﮓ‪ ،‬ﻣﺴﻠﺴﻞ« دﻳﮕﺮ اﺛﺮ ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ و ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﺗﻮھﻤﺎت‬ ‫ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺳﺎﻻران دﻗﯿﻘﺎ ﺑﻪ ﺿﺪ ﺧﻮﻳﺶ دﮔﺮﺳﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ در ھﺮ ﻗﺪم‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺎرد و ﻳﺎ‬ ‫ﺷﻤﺸﯿﺮی اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻨﺪﺗﺮ و ﻛﻨﺪ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی اﻋﻤﺎل ﺷﻮد ﺗﺎ »‬ ‫ﻣﻮﺛﺮ« ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻛﻨﺎر‪ ،‬ھﻤﯿﻦ ﻛﻨﺪﺗﺮ ﺷﺪن ﺷﻤﺸﯿﺮ ﭼﻨﺪ ﻟﺒﺔ ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺳﻘﻮط‬ ‫ﺧﺸﻮﻧﺖ ﮔﺮان را اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪106‬‬

‫اﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ از آن ﺟﺎ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻری ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﻣﯽ‬ ‫ﻛﻮﺷﻨﺪ دﻳﮕﺮان را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ھﺮ ﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ آﻧﮫﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻛﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ھﻢ ھﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ ﻛﻪ اﻓﺮاد ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ آزادی ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﯿﺰ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ‪ .‬و در دﻧﺒﺎﻟﺔ ھﻤﯿﻦ ﻧﻜﺘﻪ‪ ،‬ﻛﺎرآﻣﺪ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﯿﻮة‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻛﺎرھﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﻓﺮاھﻢ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ اﻧﺠﺎم آن ﭼﻪ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺎزھﺎی‬ ‫ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﮫﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮآورد ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻜﻨﯿﻢ ﻛﻪ ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن درﺳﺘﯽ اﻳﻦ ﭘﯿﺶ ﮔﺰاره‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﻣﺪل ھﺎ و‬ ‫اﻟﮕﻮھﺎی ﻧﻈﺮی وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺣﺘﻤﺎ ﮔﺮﻳﺰی ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرھﺎی اروﭘﺎی ﺷﺮﻗﯽ ﺳﺎﺑﻖ و ﻳﺎ‬ ‫ﺷﻮروی ﺳﺎﺑﻖ و اﺣﺘﻤﺎﻻ‪ ،‬اﻳﺮان ﺧﻮدﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﺧﻮاھﻨﺪ زد ﻛﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﻛﻪ وﻗﺘﯽ ﻛﻪ ﻛﺎرھﺎ ھﻤﻪ ﻳﺎ‬ ‫اﻏﻠﺐ ﺑﻪ دﺳﺖ دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪﭼﮕﻮﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎن زار ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﻪ ﺑﮫﺘﺮ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﯿﺶ از اﻳﻦ‬ ‫دﻳﺮ ﻧﺸﺪه‪ ،‬اﻳﻦ ﺷﯿﻮة ﺗﺎزه را ﺑﯿﺎزﻣﺎﺋﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ ھﻤﯿﻦ ﻳﻚ ﺗﯿﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫دو ﭘﺮﻧﺪه ﭼﺎق و ﭼﻠﻪ ﺷﻜﺎر ﻛﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ ھﻢ اﻗﺘﺼﺎدﻣﺎن را ﺳﺎﻣﺎن ﻣﯽ دھﯿﻢ‪.‬‬‫ ھﻢ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻌﺠﻮﻧﯽ ﻛﻪ ھﻤﯿﺸﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻪ و ھﺮﮔﺰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ‬‫ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ‪.‬‬ ‫و ﺑﻨﺪه ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﯿﺪه ام ﻛﻪ ھﺮ دوی اﻳﻦ ادﻋﺎھﺎ ﻧﺎدرﺳﺖ و ﮔﻤﺮاه ﻛﻨﻨﺪه اﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬ ‫وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻛﻪ ﻣﺎ ھﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺑﻪ ھﯿﭻ ﻳﻚ از اﻳﻦ ادﻋﺎھﺎ ﻧﺨﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﯿﮫﻮده ﺳﺮ ﻣﺮدم را ﺷﯿﺮه ﻧﻤﺎﻟﯿﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮدم‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ اﻧﺪ وﻟﯽ وﻗﺘﯽ‬ ‫ﻛﺎرد ﺑﻪ اﺳﺘﺨﻮاﻧﺸﺎن ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﮔﺬارﻧﺪ آﺟﺮ روی آﺟﺮ ﺑﻨﺪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ از ﺑﺮرﺳﯽ ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ ﺳﺎده‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﮫﺎده ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل‬ ‫ﺣﺪاﻛﺜﺮﺳﻮد ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺿﺮورﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ ھﻢ ﺧﻮان و ھﻢ ﺟﮫﺖ ﻧﯿﺴﺖ و ای ﺑﺴﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ آن‬ ‫در ﺗﻌﺎرض ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﯿﻢ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﻢ ﺑﺎﻳﺪ روی ﭘﺎﻛﺖ‬ ‫ھﺎی ﺳﯿﮕﺎر و ﻳﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ ھﺎی رﻧﮕﯽ و ﮔﺎزدار ﺑﻨﻮﻳﺴﯿﻢ » ﺳﻢ « و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﺼﺮف ﺷﺎن را‬ ‫ﻣﻤﻨﻮع ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﭼﺮا اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻧﻤﯽ ﻛﻨﯿﻢ؟ ﺑﺮای اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺷﺮﻛﺖ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ اﻳﻦ‬

‫‪107‬‬

‫ﻣﺤﺼﻮﻻت را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻄﻤﻪ وارد ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﻛﺎری ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺸﻮد؟ از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪،‬‬ ‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻳﺠﺎدﻛﻨﯿﺪ ﻛﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺮدن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد‪،‬‬ ‫ھﺮ ﻛﺎری ﻛﻪ ﺻﻼح ﻣﯽ داﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﺑﺪھﺪدر آن ﺻﻮرت ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ) در‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﮕﻮی ﻣﻀﺤﮏ رﻗﺎﺑﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻪ در آن ھﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺮ ﺑﺎزار ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ‬ ‫ﻧﺪارد در ﺑﯿﻦ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ ﻣﺤﺒﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ (.‬اﮔﺮھﻤﺔ ﻗﺪرت در دﺳﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داران‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از آن ﺑﺮای ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺮدن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺟﻮاب ﻛﺎرﮔﺮان را‬ ‫ﭼﻪ ﻣﯽ دھﯿﺪ؟ ﻳﻜﯽ از ﺧﺒﻂ ھﺎی ﺗﻜﺮاری ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ﻓﺮض ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزاری ﻛﻪ اﻳﺠﺎد ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ اﮔﺮ ﺑﺎزار رﻗﺎﺑﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎزاری‬ ‫اﺳﺖ رﻗﺎﺑﺖ آﻣﯿﺰ ﻛﻪ در آن رﻗﺒﺎ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺳﺮ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و ﻳﺎ ﻛﺎرﮔﺮان در اﻳﻦ‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﯽ ﻛﻼه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﺣﺮف درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎزه ﻣﯽ رﺳﯿﻢ ﺑﻪ اﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ‬ ‫ﺑﻪ واﻗﻊ آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﮫﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎزار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﺔ اﺷﻜﺎل ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺎﻟﻜﯿﺖ ﺿﺮورﺗﺎ‬ ‫رﺑﻂ ﻧﺪارد‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﺿﺮورت واﮔﺬاری آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ھﻤﮕﺎن ﺗﻌﻠﻖ دارد ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻛﻮﭼﻜﯽ از ھﻤﺎن‬ ‫ھﻤﮕﺎن ‪ -‬اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﺷﻜﻨﯽ و ارزان ﻓﺮوﺷﯽ ‪ -‬در ﭼﯿﺴﺖ؟ اﮔﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺎﺳﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎزار اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ‪ -‬اﮔﺮ ﻋﻼﻗﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻛﺎر ﺑﺎﺷﺪ ‪ -‬ﻛﻮﺷﯿﺪ ھﻤﺎن‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎررﻗﺎﺑﺖ آﻣﯿﺰ) ﻧﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﭼﻮن اﯾﻦ اﻟﮕﻮ ﺣﺘﯽ ﺑﺮای ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی درﺳﯽ ھﻢ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ اﺳﺎس ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬاری ﺑﺎﺷﺪ‪ (53‬را ﺑﺪون واﮔﺬاری‬ ‫ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ ﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ دﺳﺖ ﺑﮕﺬارم‬ ‫ﻛﻪ واﮔﺬاری ﻳﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﺰرگ دوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﺗﺒﺪﻳﻞ آن ﺑﻪ ﻳﻚ اﻧﺤﺼﺎر ﺧﺼﻮﺻﻲ‪،‬‬ ‫ﮔﺮھﯽ از ﻛﺎر ﻛﺴﯽ ﺑﺎز ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ ‪ -‬اﻟﺒﺘﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻳﻦ اﻧﺤﺼﺎرات ھﺮ روز ﭘﺮوارﺗﺮ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﻳﻞ را ﺑﻪ اﻳﻦ اﻳﺮاد ﻣﯽ داﻧﻢ ﻛﻪ در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﻣﺎ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻧﻈﺎرﺗﯽ‬ ‫اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ ﻧﺨﻮاھﺪﮔﺬاﺷﺖ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻧﺤﺼﺎرات ﺧﺼﻮﺻﯽ زﻳﺎده روی ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ در ﺟﺎی‬ ‫دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ام و اﻳﻦ ﺟﺎ آن ﻣﺒﺎﺣﺚ را ﺗﻜﺮار ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﻛﻨﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﺎﻇﺮ دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﺪی ﺻﺎﺣﺐ ﻗﺪرت اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ روی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ھﺎی‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺷﺪه ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﺿﺮورت اﻗﺘﺼﺎدی واﮔﺬاری اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬ ‫در ﭼﯿﺴﺖ؟ واﮔﺮ ھﻢ اﯾﻦ ﺗﻮان را ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻧﺤﺼﺎرات ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺎر ﺧﻮدﺷﺎن را ﺧﻮاھﻨﺪ‬

‫‪108‬‬

‫ﻛﺮد؟ درﺷﻖ ﺳﻮم‪ ،‬اﮔﺮ ھﻢ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﻧﻈﺎرﺗﯽ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺮای ﺑﻌﻀﯽ ھﺎ ‪ -‬ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﻗﺮار‬ ‫اﺳﺖ ﻧﻈﺎرت ﻛﻨﻨﺪ ‪ -‬ﻧﺎن داﻧﯽ ﺑﺸﻮد ﻛﻪ ﻛﺎر زﻳﺒﻨﺪه ای ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮن ﻳﻜﯽ از ﭼﻨﺪ درد ﺑﯽ درﻣﺎن‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی ﺑﺎج ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﻏﯿﺮ ﻣﻮﻟﺪ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮﺷﺪن اﻳﻦ ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی ﻣﺨﺮب و ﻣﻀﺮ و ﻏﯿﺮ ﻣﻮﻟﺪ وﺗﻮرم زا داﻣﻦ ﻧﺰﻧﯿﻢ‪.‬‬ ‫از آن ﻣﻀﺮﺗﺮ‪ ،‬داﺳﺘﺎن رھﺎ ﺳﺎزی و آزاد ﺳﺎزی و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻟﻐﻮ ﻳﺎراﻧﻪ ھﺎ ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ ﭘﺎﻳﺔ دﻳﮕﺮ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪه ای ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ ھﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻛﺎﻻھﺎ و ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﻛﻪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻳﺎراﻧﻪ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪه در ﮔﺬر زﻧﺪﮔﯽ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ادﻋﺎ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺷﮫﺮوﻧﺪان را‬ ‫ﺑﻪ دوﻟﺖ واﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ و ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ ﺣﺬف ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ رواﻳﺘﯽ ﻛﻪ از ﺗﺎﺛﯿﺮات اﻳﻦ ﻧﻮع ﻳﺎراﻧﻪ ھﺎ ﺑﺮ‬ ‫ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ اراﻳﻪ ﻣﯽ دھﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازم‪ .‬از دو ﺣﺎل ﺧﺎرج ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﻦ دوﺳﺘﺎن و‬ ‫ﻋﺰﻳﺰان ﺑﺎﻳﺪ از اﺳﺎس ﻣﻨﻜﺮ وﺟﻮد ﻓﻘﺮ وﻧﺪاری در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻳﺎ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺎن‬ ‫ﺑﺪھﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﻛﻪ در ﭘﯿﺶ ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﻘﺮزداﺋﯽ ﺧﻮاھﺪ ﻛﺮد ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯿﺰان‬ ‫ﻓﻘﺮ را ﮐﺎھﺶ ﺧﻮاھﺪ داد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ ﻣﺴﺘﻮﻟﯿﺖ ﮔﺮﻳﺰاﻧﻪ ﻧﯿﺰ ھﺴﺖ ﻛ ﻪ‬ ‫ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻻﻳﻞ اوﻟﯿﻪ ﺿﺮوری ﺷﺪن ﭘﺮداﺧﺖ ﻳﺎراﻧﻪ ھﺎ درﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ‪ -‬ﻳﻌﻨﯽ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﻓﻘﺮ ‪ -‬و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺪون ﺗﺪارك ﻳﻚ ﺳﺎز و ﻛﺎری ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻓﻘﺮ را ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺑﺪھﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﻐﻮ‬ ‫ﻳﺎراﻧﻪ ھﺎ ﺑﺮ ھﺰﻳﻨﺔ زﻧﺪﮔﯽ در اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻛﻪ ﺑﺮای اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ھﺮ روزه ﺑﯿﺸﺘﺮ و دﺷﻮارﺗﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﯿﺎﻓﺰاﺋﯿﻢ‪ .‬ﭘﺮﺳﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﯽ ﻛﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر دارﻳﺪ ﭼﻪ ﺑﺸﻮد؟‬ ‫اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ ﻛﻪ ھﺮ روزه ﮔﺬران زﻧﺪﮔﯽ اش دﺷﻮار ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪ ای ﻧﺸﺴﺘﻪ‪،‬‬ ‫دﺳﺖ روی دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺑﻜﺸﺪو ﻧﻈﺎره ﮔﺮ اﻣﻮرﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ در ﻓﺮدای ﻧﯿﺎﻣﺪه »‬ ‫دﺳﺘﮫﺎ ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ آدام اﺳﻤﯿﺖ« ﺑﻪ دادش ﺑﺮﺳﺪ! ﺧﻮد ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﻛﻪ ھﻤﺎن‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در اﻏﻠﺐ ﺟﻮاﻣﻊ ﺗﻌﺪﻳﻞ زده ﭘﯿﺶ آﻣﺪه‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺷﻮرﺷﮫﺎی ﺑﺮای ﻧﺎن ]‪[Bread riots‬‬ ‫روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮﻳﺪ و دوﻟﺖ ھﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﺳﺮﻛﻮب ﺧﺸﻦ و ﻛﺸﺖ و‬ ‫ﻛﺸﺘﺎر ﻣﺘﻮﺳﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ھﺰﻳﻨﻪ ھﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ادﻋﺎی رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﻜﻮﻣﺖ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ای آزاد و دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی‬ ‫ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪109‬‬

‫واﻗﻌﯿﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﯽ در ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ھﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل در‬ ‫ﻣﯿﺎن‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد ﻣﯽ آﻳﺪ و ﻣﯽ رود‪ ،‬در دوران ﺻﻠﺢ‪ ،‬اﻗﻠﯿﺘﯽ ﻛﻪ ﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪو ﻧﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ دارﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﯽ ﻛﻪ در ﭘﺸﺖ درھﺎی ﺑﺴﺘﻪ و ﺑﺪون اﻃﻼع‬ ‫دﻳﮕﺮان ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺰان رﻓﺎه ﺷﮫﺮوﻧﺪان را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ و در دوران ﺟﻨﮓ ﻳﺎ اوﺿﺎع ﺑﺤﺮاﻧﯽ‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ،‬ﻛﻪ ھﻤﯿﻦ اﻗﻠﯿﺖ از ﻛﻞ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎج ﻣﯽ ﺳﺘﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻛﻤﺒﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ »‬ ‫ﭼﻪ ﺧﻮب« ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ھﻤﯿﻦ اﻗﻠﯿﺖ در ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﻮارد » ﻛﻤﺒﻮد« اﻳﺠﺎد ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪو از‬ ‫ﻛﯿﺴﻪ ﻛﻮﭼﻚ اﻛﺜﺮﻳﺘﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻛﯿﺴﻪ ھﺎی ﮔﺸﺎد اﻗﻠﯿﺘﯽ زر اﻧﺪوز ﭘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ھﻤﺔ اﻳﻦ ﻧﻘﻞ‬ ‫و اﻧﺘﻘﺎل ﺛﺮوت ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ھﻤﺎن ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﯿﺴﻪ ﺷﺎن در اﻳﻦ ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ!‬ ‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ھﻤﯿﻦ اﻗﻠﯿﺖ زردوﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﺸﺎﺑﮫﯽ ازﺳﻮی دﻳﮕﺮان ﺑﺮ ﺧﻮرد ﺑﻜﻨﻨﺪرگ‬ ‫ھﺎی ﮔﺮدن ﺷﺎن از » ﻋﺮق ﻣﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻦ« ﻓﻼن ﻳﺎ ﺑﮫﻤﺎن ﻣﺘﻮرم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺠﺴﻢ ﻛﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮای‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ‪ ،‬در دوران ﺟﻨﮓ ﺗﺤﻤﯿﻠﯽ دراﻳﺮان اﮔﺮ ﭘﺎﺳﺪاران ودﻳﮕﺮ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن و ﺑﺴﯿﺠﯽ ھﺎ‬ ‫دﻓﺎع از ﻣﻤﻠﻜﺖ را ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﻘﻮق ﺧﻮﻳﺶ ] ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺮدن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮﻳﺶ[ ‪ -‬ﻛﻪ‬ ‫ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺣﺘﯽ ﺣﻘﻮﻗﯽ ھﻢ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ‪ -‬ﻣﺸﺮوط ﻣﯽ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﺎره ﺷﺎن ﭼﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﻛﺮدﻳﻢ؟ و اﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﺗﯽ اﺳﺖ ﺑﯿﻦ اﻳﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻓﺮﺿﯽ و ﻛﺎری ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ در اﻳﺮان ﻳﺎ‬ ‫در ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ؟ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ھﻤﺔ اﻗﺸﺎر در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮای ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺮدن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻜﻮﺷﻨﺪ و دوﻟﺖ ‪ -‬ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ دوﻟﺘﯽ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد‬ ‫ﻣﺮدم ﻣﯽ آﻳﺪ و اﮔﺮ ﻻزم ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ رود ‪ -‬ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ از زﻧﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣﺬف‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ آن ﭼﻪ ﻛﻪ از ﺳﻮی ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻛﻪ ﺳﺮ ﺑﺮ ﺧﻮاھﺪ آورد‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎزھﺎی ھﻤﮕﺎن‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﺪھﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻦ آن را ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎﻓﯿﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻢ‪.‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﻗﻠﯿﺘﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ھﻢ زر دارﻧﺪ وھﻢ زور و ﻣﻨﺎﻓﻊ‬ ‫ﻣﻠﯽ و ﻣﻤﻠﻜﺘﯽ را ﺑﺮای ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺮدن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮﻳﺶ ﺣﯿﻒ و ﻣﯿﻞ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ؟‬

‫‪110‬‬

‫اﮔﺮ راﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮای ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺳﻮد دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪،‬‬ ‫ﭼﺮا ﻣﻌﻠﻢ و ﻧﺮس و دﻛﺘﺮ و ﭘﺎﺳﺪار و ارﺗﺸﯽ و ‪ .....‬ﭼﻨﯿﻦ ﺣﻘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ اﮔﺮ داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ آﺟﺮ روی آﺟﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻨﺪ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ و‬ ‫اﮔﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺧﯿﺮ ﺧﻮاه ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮای اﻗﻠﯿﺖ در ﻣﯽ آﻳﺪ‪،‬‬ ‫ﻳﻌﻨﯽ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ واﻗﻊ ھﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺮدم راﻛﻼه ﻧﮕﺬارﻳﻢ‪ .‬ﻧﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎن ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎن ﻣﯽ‬ ‫رﺳﺪ وﻧﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺎن‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ در ﺧﺼﻮص ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﻲ‪ ،‬واﻗﻌﯿﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ھﻤﺔ اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ در ھﻤﺔ اﻳﻦ ﺳﺎﻟﮫﺎ‬ ‫ﮔﺮوه » ﻧﺨﺒﮕﺎن« ﺧﻮﻳﺶ را داﺷﺘﻪ اﻧﺪ واﮔﺮ اﻗﺘﺼﺎد وﺳﯿﺎﺳﺖ در اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻄﻮر ﻣﺎﻳﻮس ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫ای ادارة ﺷﺪه اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﻘﺪان ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺑﻠﻜﻪ دﻗﯿﻘﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻏﯿﺮﻛﺎرآﺋﯽ اﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﮫﺎی‬ ‫ﻧﺨﺒﻪ ﺳﺎﻻر اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ از ﻋﻤﻠﻜﺮد اﻳﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن‬ ‫ﺑﻪ راﺳﺘﯽ و درﺳﺘﯽ دل ﭘﺮﺧﻮﻧﯽ دارﻧﺪ و در اﻏﻠﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ ھﺎ و ﭘﮋوھﺶ ھﺎی داﻧﺸﮕﺎھﯽ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻦ دﻳﺪه و ﺧﻮاﻧﺪه ام ﺑﺮاﻳﻦ وﺟﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻛﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﻦ ﺟﺎ ﺣﺮﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﯿﻢ‬ ‫ﻛﻪ ﻣﺜﻼ در اﻳﺮان ﺑﺮاﺳﺎس ھﻤﯿﻦ ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﻛﻪ در دﻓﺎع از ﺗﻌﺪﻳﻞ اراﻳﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬دوﻟﺖ ﺑﺨﻮاھﺪ‬ ‫ﺑﺎﻧﻚ ھﺎ را ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳﺌﻮال اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ھﻤﯿﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن ﻏﯿﺮ‬ ‫ﻛﺎرآﻣﺪ و ﺑﺎج ﻃﻠﺐ ﻛﻪ در دورة ﭘﯿﺶ ازﺗﻌﺪﻳﻞ ﮔﻠﯽ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﻛﺴﯽ ﻧﺰده ﺑﻮدﻧﺪ ‪ -‬وﻟﯽ ﺛﺮوت‬ ‫ﻓﺮاواﻧﯽ اﻧﺪوﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ‪ -‬ﭼﻪ ﻛﺲ و ﻳﺎ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎﻧﻚ ھﺎی واﮔﺬارﺷﺪه را ﺧﺮﻳﺪاری‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ؟ ﺧﻮب اﮔﺮ اﻳﻦ ﻧﺨﺒﮕﺎن دورة ﻣﺎ ﻗﺒﻞ ﺗﻌﺪﻳﻞ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺸﻜﻞ اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻤﺎن ﻣﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬آن وﻗﺖ ﺑﺎ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻛﻪ در اﺧﺘﯿﺎرﺷﺎن ﻗﺮار ﺧﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﮔﮫﺎن‬ ‫ﻣﻌﺠﺰه ﺷﺪه‪ ،‬و ﻛﺎرآﻣﺪ و ﻛﺎرآ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؟ آﻳﺎ اﻳﻦ‪ ،‬ﻳﻚ ﺑﺤﺚ ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ در دﻓﺎع از‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﺎزﺗﺎﺑﯽ اﺳﺖ از ﻳﻚ ﺟﺰﻣﯿﺖ ﻧﻈﺮي؟‬ ‫ﺧﻄﺮات ﻧﺎﺷﯽ از رھﺎﺳﺎزی ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺰ ﻛﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺳﺎﻛﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺤﯽ ﻧﺸﺎﻧﻢ ﺑﺪھﯿﺪ ﻛﻪ ﻛﺸﻮری در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺷﺪن – ﻳﻌﻨﯽ وﺿﻌﯿﺘﯽ‬ ‫ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ در آن ھﺴﺘﻨﺪ – ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪون ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻮﺛﺮ از ﺻﻨﺎﻳﻊ‬ ‫داﺧﻠﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺣﺘﯽ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﻛﺮه و ژاﭘﻦ و ﺗﺎﻳﻮان و ﺳﻨﮕﺎﭘﻮر ﻛﻪ اﻏﻠﺐ از‬ ‫ﺳﻮی ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺗﻌﺪﻳﻞ اراﻳﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎﺋﯿﺪی دوﺑﺎره اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﯿﺶ ﮔﺰاره ﻛﻪ ﺑﺪون ﻧﻘﺶ‬

‫‪111‬‬

‫ﻛﺎرﺳﺎز و ﻣﻮﺛﺮ دوﻟﺖ در ادارة اﻗﺘﺼﺎد ﻛﺎر ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎن ﻧﻤﯽ رﺳﺪ‪ ..‬وﻟﯽ ﻧﺘﯿﺠﺔ ﻋﻤﻠﯽ اﻳﻦ رھﺎ‬ ‫ﺳﺎزی اﻳﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﮔﺮ ﻛﺸﻮر ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺪارش اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و اﮔﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ‬ ‫آورد‪ .‬آﻳﺎ اﻳﻦ دوﺳﺘﺎن ﺣﺘﯽ ﺑﻪ داده ھﺎی آﻣﺎری ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻧﯿﺰ‬ ‫دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﺪارﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ وﺿﻌﯿﺖ را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮای اﻗﺘﺼﺎدی ﭼﻮن اﻳﺮان ﺧﻮاھﺎن‬ ‫اﺟﺮای اﻳﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺴﺘﻨﺪ؟ آﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از ﺗﺪوﻳﻦ ﻳﻚ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﻳﺎﻓﺘﻦ‬ ‫ﻋﻠﻞ ﺑﯿﻤﺎری – ﻋﺪم ﺗﻮﻓﯿﻖ در ﺑﺎزارھﺎی ﺻﺎدراﺗﯽ – ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﭘﮋوھﺶ ﻛﻨﯿﻢ و ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻠﻞ ﺑﯿﻤﺎری و اﺑﻌﺎد آن ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻻزم را ﺗﺪوﻳﻦ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ‪ .‬ﺗﺮدﻳﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ در دﻧﯿﺎی اﻳﺴﺘﺎ و ﻏﯿﺮ‬ ‫واﻗﻌﯽ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻧﺌﻮﻛﻼﺳﯿﻚ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺷﻤﺎ ھﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻓﻪ ای را ﻟﻐﻮ ﻛﺮده و از ارزش ﭘﻮل‬ ‫ﻣﻠﯽ ﺗﺎن ﻣﯽ ﻛﺎھﯿﺪ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ارز در ﺑﺎزارھﺎی دﻳﮕﺮان ﻛﺎھ ﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و‬ ‫ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای آن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ واردات ﺑﻪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای واردات ﻛﺎھﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬و اﻣﺎ‪ ،‬در دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯽ اﮔﺮ اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫ﻛﻤﺒﻮد ﺳﺎﻻر داﺷﺘﯿﺪ ﻛﻪ ﺑﺮای ﺑﺮآوردن ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻣﻮﺟﻮد در داﺧﻞ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﻛﺎﻓﯽ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ » ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺻﺎدرات« ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ؟ از‬ ‫آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ھﻤﺔ واردات ﺑﻪ داﺧﻞ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزی و اﺗﻮﻣﻮﺑﯿﻞ ھﺎی آﺧﺮ ﻣﺪل و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‬ ‫ووﻳﺪﺋﻮی ﻓﺮﻧﮕﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻏﻠﺐ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺷﻤﺎ و ﻛﺸﺎورزی ﺷﻤﺎ و ﺳﯿﺮ ﻛﺮدن ﺟﻤﻌﯿﺖ روز‬ ‫اﻓﺰون ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ » ارز ﺑﺮي« داﺷﺖ ) واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ واردات ﺑﻮد( ﺗﻜﻠﯿﻒ ﭼﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد؟ اﮔﺮ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ داروﺳﺎزی ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺧﻮد را وارد ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ دﻳﮕﺮ ﺻﻨﺎﻳﻊ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﺮای ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ و ﻧﯿﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻪ واردات واﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ھﺰﻳﻨﻪ واردات را ﺑﻪ‬ ‫ﭘﻮل ﻣﻠﯽ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ دھﯿﺪ‪: ،‬‬ ‫ وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻮرم در داﺧﻞ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬‫ در ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﻛﻪ ھﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ واﺣﺪ ھﺎی ﺷﻤﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺻﺎدرات ﺷﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻓﺰاﻳﺶ‬‫ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ؟‬ ‫ وﻗﺘﯽ ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻌﯿﻦ ارز‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﺎﭼﺎرﻳﺪ ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺸﺘﺮ و‬‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻛﺎﻻ و ﺧﺪﻣﺎت ﺻﺎدر ﻛﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺒﻮﻟﯿﺖ اﻳﻦ وﺿﻊ در ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪112‬‬

‫و از اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ھﺎ ﻓﺮاوان اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ‬ ‫ھﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟ اﮔﺮﭼﻪ از دﻳﮕﺮ ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﻮﺷﺘﺎرھﺎی دﻳﮕﺮ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﻮاھﻢ داد وﻟﯽ ﺑﮕﺬارﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر را ﺑﺎ ﭘﺮﺳﺸﯽ دﻳﮕﺮ ﺗﻤﺎم ﻛﻨﯿﻢ ‪:‬‬ ‫ﻣﮕﺮ ﺧﻮد ﻣﺎ در اﻳﺮان در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ در راﺳﺘﺎی اﺟﺮای ھﻤﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻜﻮﺷﯿﺪﻳﻢ؟ ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﭼﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻻن ﻣﯽ ﺧﻮاھﯿﻢ دوﺑﺎرة ھﻤﺎن ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻏﯿﺮ ﻣﻮﺛﺮ و ﻏﯿﺮ ﻣﻔﯿﺪ و ﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ‬ ‫ﻣﻀﺮ را دوﺑﺎره اﺟﺮا ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ؟‬

‫‪54‬‬

‫‪113‬‬

‫‪ - 10‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز‪ :‬ﻣﺜﻠﺜﯽ ﭼﮫﺎرﮔﻮش‪:‬‬

‫ﺑــﺮای ﺑﺮرﺳــﯽ ارﺗﺒــﺎط ﺑــﯿﻦ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿــﺴﻢ و آزادی و ﺟﺎﻣﻌــﺔ ﺑــﺎز ﺑﺎﯾــﺪ از ﺗﻌﺮﯾــﻒ آزادی و از ﺗﻌﺮﯾــﻒ‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ آﻏﺎز ﻛﻨـﯿﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺗـﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﻛـﻪ ﻣـﺸﺨﺺ ﻧـﺸﻮد ﻣﻨﻈـﻮر ﻣـﺎن از ﯾـﻚ ﺟﺎﻣﻌـﺔ ﺑـﺎز و از‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﭼﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﯾﻦ ادﻋﺎ را ﻛﻪ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـ ﻪ ھـﺎی ﻧﺌـﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ و ﯾـﺎ ھـﺮ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دﯾﮕﺮی زﻣﯿﻨﺔ را ﺑﺮای ﺑﺮوز ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز آﻣﺎده ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺟـﺪی ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬از آن ﻣﮫـﻢ ﺗـﺮ وﻗﺘـﯽ‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ از دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ در دﺳﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻚ زدن اﯾﻦ ادﻋﺎ ﻧﯿﺰ ﻏﯿﺮ ﻣﻤﻜﻦ ﺷـﺪه ﺑـﺎزار وﻋـﺪه ھـﺎی‬ ‫ﺳﺮ ﺧﺮﻣﻦ و ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺧﻠﻖ ﺧﺪا در ﭘﯽ ﻧﺨﻮد ﺳﯿﺎه روﻧﻖ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ھﺎﻧﺘﯿﻨﮕﺘﻮن از اﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﮔﺰاره آﻏﺎز ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﯾﻚ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿـﻚ‪» ،‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫درآن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن ﺳﺮاﺳﺮی و در ﺳـﻄﺢ ﻣﻠـﯽ آن در ادوار از ﻧﻈـﺮ زﻣـﺎﻧﯽ ﻣـﺸﺨﺺ‪ ،‬در‬ ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد و ﺑﺪون ﻣﺪاﺧﻠـﻪ ﻛـﻪ در آن ﻧﺎﻣﺰدھـﺎ ﺑـﻪ آزادی ﺑـﺮای ﺑـﻪ دﺳـﺖ آوردن رای رﻗﺎﺑـﺖ ﻣـﯽ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬از ﺳﻮی ﺗﻤﺎم ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﺑﺎﻟﻎ ﻛﻪ دارای ﺣﻖ رای ھﺴﺘﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ «‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻈﺎم ھﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﺑﺮﺣـﺴﺐ ﻣﯿـﺰان ﭘـﺎی ﺑﻨـﺪی ﺑـﻪ آن ﺑـﺮ‬ ‫ﺣﺴﺐ درﺟﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﺑﻮدن ﯾﺎ ﻧﺒﻮدن ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻛﺮد‪.‬‬ ‫وﻟﯽ آﯾﺎ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ از دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻛﺎﻓﯽ و ﻛﺎرﺳﺎز ھﻢ ھﺴﺖ؟‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺧﻮد ﺟﺬاب اﺳﺖ و ﻣﻘﺒﻮﻟﯿﺖ دارد وﻟﯽ اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﯾﻚ ﺣﻠﻘﺔ ﮔـﻢ ﺷـﺪه‬ ‫دارد ﻛﻪ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺎﺳﯽ و ﻣﮫﻢ اﺳﺖ‪ .‬آن ﺣﻠﻘﺔ ﮔﻢ ﺷﺪه ھـﻢ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ در اﯾـﻦ ﺟـﺎ ھـﺪف از‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻇﺎھﺮا اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد ﻛﻪ در ﻧﮫﺎﯾﺖ وﺳـﯿﻠﻪ ای ﺑـﺮای ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪﮔﺎن و‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﺻـﻮرت ھـﺪف در آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬از آن ﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ ،‬ﭼﻨـﺪ ﻧﻜﺘـﻪ دﯾﮕـﺮ ﻧﯿـﺰ‬ ‫روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ راﺑﻄﺔ ارﮔﺎن اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺎ ارﮔﺎن ھﺎی ﻏﯿﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻗﺪرت در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺳﺎز و ﻛﺎری ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ‬‫ﺷﻮد؟‬ ‫ در ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺑﯿﻦ دو اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‪ ،‬راﺑﻄﺔ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪﮔﺎن و ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬‫ ﻣﯿﺰان ﻛﻨﺘﺮل اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﺷﮫﺮ وﻧـﺪان ﺑـﺎ ﭼـﻪ ﺳـﺎز و ﻛـﺎری ﻣـﺸﺨﺺ ﻣـﯽ‬‫ﺷﻮد؟‬

‫‪114‬‬

‫ اﮔﺮ ﺷﮫﺮوﻧﺪان در ﻛﻨﺎر ارﮔﺎن ھﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ در ﺳﻄﺢ ﻛﻼن‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﯽ و ﺧُـﺮد ﻣﺎﯾـﻞ ﺑـﻪ ﮔـﺮد‬‫ھﻢ آﻣﺪن و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ھﺎی اﺧﺘﯿﺎری ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬راﺑﻄﺔ ﺑﯿﻦ اﯾـﻦ دو ﻧﮫـﺎد ] در ﺳـﻄﺢ ﻛـﻼن و در ﺳـﻄﺢ‬ ‫ﺧﺮد[ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد؟ ﺗﻀﺎد و ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ ﺑـﯿﻦ اﯾـﻦ دو ﭼﮕﻮﻧـﻪ و ﺑـﺎ ﻛـﺪام ﻗـﺪرت ﺣـﻞ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺸﻮد؟‬

‫اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ دﯾﮕﺮی از دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ را ﺑﻜﺎر ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ و ﺑﮕﻮﺋﯿﻢ ﻛـﻪ‪» :‬ﻧﻈـﺎﻣﯽ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿـﻚ اﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻪ در آن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ھﺎی ﻏﯿﺮ ﻓﺮدی‪ ،‬از ﺳﻄﺢ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺎ دوﻟﺖ از ﺳﻮی اﻋـﻀﺎ ﻛـﻪ دارای ﺣـﻖ و‬ ‫ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ ھﺴﺘﻨﺪ اﺗﺨﺎذ ﺷﺪه و ﺑﻮﺳﯿﻠﺔ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﺷﻮد«‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺟﺎ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺷﻤﺎری از ﻛﻤﺒﻮدھﺎی ﻗﺒﻠﯽ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد وﻟـﯽ اﯾـﻦ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﻧﯿـﺰ ﺧـﺎﻟﯽ از اﺷـﻜﺎل‬ ‫وﻧﻘﺺ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ در اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ‪ ،‬ﻓﺮاﮔﺮد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی و ﻧـﻪ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻧﮫﺎدھـﺎی ﺗـﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿـﺮ ﻣـﺸﺨﺺ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬‫ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪» ،‬اﻋﻀﺎی دوﻟﺖ « ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ‪ ،‬و ﭼﻪ ﻛﺴﯽ و ﺑﺎ ﭼﻪ ﺷﯿﻮه ای ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛـﻪ ﻛـﺪام‬ ‫ﻛﺴﺎن از اﻋﻀﺎی دوﻟﺖ اﻧﺪ؟‬ ‫ »ﺣــﻖ و ﺣﻘــﻮق ﺑﺮاﺑــﺮ« ﺑــﻪ راﺳــﺘﯽ در ﺑﺮﮔﯿﺮﻧــﺪة ﻛــﺪام ﻋﺮﺻــﻪ از زﻧــﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺘــﺼﺎدی و‬‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﮫﺮوﻧﺪان اﺳﺖ؟‬ ‫ ﺳﺎز و ﻛﺎر ﻛﻨﺘﺮل اﻋﻀﺎ در اﯾﻦ ﻧﮫﺎدھﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮ ﺳﺮ اﺷﻜﺎل ﻧﮫﺎدھﺎی ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻨﻨﺪه و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﻪ ﺗﻮاﻓﻖ رﺳـﯿﺪ و از ﭘﺎرﻟﻤـﺎن‪،‬‬ ‫دادﮔﺎھﮫﺎی ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﺷﻮرا ھـﺎی ﻣـﺴﺘﻘﻞ ﺷـﮫﺮی و ﻛـﺎرﮔﺮی و روﺳـﺘﺎﺋﯽ‪ ،‬ﻣﻄﺒﻮﻋـﺎت آزاد ﺳـﺨﻦ‬ ‫ﮔﻔﺖ‪ .‬ﭘﺮﺳﺸﯽ ﻛﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻨـﺸﺎء ﻗـﺪرت دادﮔﺎھﮫـﺎی ﻣـﺴﺘﻘﻞ و‬ ‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت آزاد ﭼﯿﺴﺖ؟ اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻗﻀﺎت دادﮔﺎھﮫﺎ‪ ،‬اﻧﺘﺼﺎﺑﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﻧﺘـﺼﺎﺑﯽ ﻣﻤﻜـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻘﻼل دادﮔﺎھﮫﺎ در ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬واﮔﺮ اﻧﺘﺨـﺎﺑﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬آﯾـﺎ اﯾـﻦ اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﺪن ھـﺎ‬ ‫ﺑﺮای ھﻤﺔ ﻋﻤﺮ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ ﻣﻌﻠﻮم و ﻣﺸﺨﺺ؟ ھﺮﻛﺪام از اﯾﻦ دو ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻘـﺎط ﻗـﻮت و‬ ‫ﺿﻌﻒ ﺧﺎص ﺧﻮﯾﺶ را دارد‪.‬‬ ‫ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪن ﻣﻮﻗﺖ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻓﺮا روﯾﺪ ﻛﻪ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻓﺎﻗـﺪ ﺗﺠﺮﺑـﻪ و ﺻـﻼﺣﯿﺖ ﺑـﻪ‬‫ﺟﺎی ﻗﻀﺎت دارای ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺮای ﻗﻀﺎوت ﺑﻪ اﯾﻦ دادﮔﺎھﮫﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪو ﻧﺘﯿﺠﺔ ﻛﺎر در ﻧﮫﺎﯾـﺖ ﻣﻄﻠـﻮب‬ ‫و دﻟﭽﺴﺐ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪115‬‬

‫ اﻧﺘﺨــﺎب ﺷــﺪن ﻣــﺎدام اﻟﻌﻤــﺮ ﻧﯿــﺰاﯾﻦ ﻧﻘــﺺ را دارد ﻛــﻪ ﻗﺎﺿــﯽ ﺑــﻪ ﺧﻮاﺳــﺘﻪ ھــﺎ و ﯾــﺎ دﯾــﺪﮔﺎھﮫﺎی‬‫ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﺑﯽ ﺗﻮﺟﮫﯽ ﻛﺮده و ھﻢ ﭼﻨﺎن در ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺪرت ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻜﺎت‪ ،‬ﻣـﯽ ﺧـﻮاھﻢ ﺑـﺮ اﯾـﻦ ﻧﻜﺘـﻪ ﺗﺎﻛﯿـﺪ ﻛـﺮده ﺑﺎﺷـﻢ ﻛـﻪ ﻣﻘﻮﻟـﺔ دﻣﻮﻛﺮاﺳـﯽ و ﯾـﺎ‬ ‫ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎز‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻘﻮﻟﺔ ﭘﯿﭽﯿﺪه ای اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اھﻤﯿﺘﯽ ﻛﻪ‬ ‫در زﻧﺪﮔﯽ ﺷﮫﺮوﻧﺪان دارد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ دﻗﺖ و ﻇﺮاﻓﺖ ﻣﻮرد ﺗﺪﻗﯿﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﺑﮕﯿـﺮد ﺗـﺎ ﺧـﺪای‬ ‫ﻧﺎﻛﺮده‪ ،‬وﺿﻌﯿﺘﯽ ﭘـﯿﺶ ﻧﯿﺎﯾـﺪ ﻛـﻪ ﺷـﮫﺮوﻧﺪان از دﻣﻮﻛﺮاﺳـﯽ ﺳـﺮﺧﻮردة و ﻧﺎاﻣﯿـﺪ ﺷـﺪه و اﺣﺘﻤـﺎﻻ‪،‬‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻧﻈﺎم ھﺎی دﯾﮕﺮو ﺑﻪ ﺿﺮورت‪ ،‬ﻏﯿﺮ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﺷـﻮاھﺪ ﻣﻮﺟـﻮد ﻧـﺸﺎن‬ ‫ﻣــﯽ دھــﺪ ﻛــﻪ در اﻣﺮﯾﻜــﺎی ﻻﺗــﯿﻦ‪ ،‬ﺷــﻤﺎره ھــﺮ روز اﻓــﺰون ﺗــﺮی از ﺷــﮫﺮوﻧﺪان از »دﻣﻮﻛﺮاﺳــﯽ «‬ ‫ﺳـﺮﺧﻮردة و ﻧﺎاﻣﯿــﺪ ﺷــﺪه اﻧــﺪ‪ .‬در ﭘــﺮو و ﺑﻮﻟﯿــﻮی‪ 40 ،‬درﺻــﺪ ﺷــﮫﺮوﻧﺪان و در ﺑﺮزﯾــﻞ ‪ 59‬درﺻــﺪ و در‬ ‫ﻛﻠﻤﺒﯿﺎ‪ 62 ،‬درﺻﺪ در اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﺟﺎ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .56‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐ اﯾـﻦ ﻗﻠـﻢ‪،‬‬ ‫ﺗﺒﺎه ﻛﺮدن ذھﻨﯿﺖ ﺷﮫﺮوﻧﺪان در ﺑﺎرة دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﮔﻨﺎھﯽ اﺳﺖ ﻧﺎﺑﺨﺸﻮدﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪ ھـﺮ ﻗﯿﻤـﺖ‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ از آن اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ‪ ،‬از آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرة دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﮔﻔﺘﻪ اﯾﻢ‪ ،‬از ﻧﻘﺸﯽ ﻛﻪ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی در ﺗﻮان ﺑﺨـﺸﯿﺪن‬ ‫ﯾــﺎ ﻧــﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺷــﮫﺮوﻧﺪان در ﻣــﺸﺎرﻛﺖ در اﯾــﻦ ﻓﺮاﮔــﺮد دارد‪ ،‬ﺳــﺨﻦ ﻧﮕﻔﺘــﻪ اﯾــﻢ‪ .‬آﯾــﺎ ﻣــﯽ ﺗــﻮان ﺑــﺪون‬ ‫وارﺳﯿﺪن ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی از ﺑﻮدن ﯾﺎ ﻧﺒﻮدن دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ؟ ﭘـﯿﺶ از آن ﻛـﻪ ﺑـﻪ اﺧﺘـﺼﺎر ﺑـﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﭙﺮدازم ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻛﻪ ﺷـﻤﺎری از »ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾـﺎن راﺳـﺖ«‪ ،‬ﻣﺘـﺎﺛﺮ از ﻗـﺸﺮﯾﺖ و ﺟﺰﻣﯿﺘـﯽ ﻛـﻪ‬ ‫درﻋﺮﺻﺔ اﻧﺪﯾﺸﻪ ورزی دارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری را ھﻤﺎن دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻣـﯽ داﻧﻨـﺪ‪ .‬ادﻋـﺎﺋﯽ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﯽ ﭘﺎﯾﻪ ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ راﺳـﺘﯽ ﺟـﺪی ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﻮد‪ .‬آﻟﻤـﺎن ﺑـﻪ زﻣﺎﻧـﺔ ھﯿﺘﻠـﺮ و‬ ‫اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ در ﺣﺎﻛﻤﯿﺖ ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﯽ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ در دورة ﻓﺮاﻧﻜﻮ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻘﺎل ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺳﺎﻻزار‪ ،‬ﻓﯿﻠـﯽ ﭘـﯿﻦ در دورة‬ ‫ﻣﺎرﻛﻮس‪ ،‬ﺷﯿﻠﯽ و ﯾﻮﻧﺎن در ﺳﻠﻄﺔ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن‪ ،‬اﻓﺮﯾﻘـﺎی ﺟﻨـﻮﺑﯽ در دورة ﺣﺎﻛﻤﯿـﺖ ﻧﮋادﭘﺮﺳـﺘﺎن و ای‬ ‫ﺑﺴﺎ ﺟﻮاﻣﻊ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ھﻤﻪ و ھﻤﻪ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری داﺷﺘﻨﺪ وﻟﯽ ھﯿﭻ ﻛﺪام دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﻛﻪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‬ ‫ھﯿﭻ‪ ،‬ﺗﻚ ﺻﺪاﺋﯽ و ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ارزش ﮔﺰاری ھﺎی ﻋﮫﺪ دﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯽ ادارة ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﯾـﻦ ادﻋـﺎ را‬ ‫ﺟﺪی ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬و اﻣﺎ‪ ،‬ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی و ھﻢ ﭼﻨﺎن ﺳﺨﻦ ﮔﻔـﺘﻦ از دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿـﻚ ﺑـﻮدن‬ ‫ارﮔﺎن ھﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻏﯿﺮ ﻓﺮدی دو ﭘﯿﺶ ﮔﺰاره ﻻزم دارد‪.‬‬ ‫‪ -‬اﯾﻦ ارﮔﺎن ھﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل دوﻟﺖ‪ ،‬ﻧﮫﺎدھﺎﺋﯽ ﻓﺮاﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪116‬‬

‫ ﺑﯿﻦ ﮔﺮوه ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﮫﺮ وﻧﺪان ﺗﻀﺎد و ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮔﺮوھﯽ و ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬‫ﻧﮕﺎھﯽ ﺑﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ روﺷﻨﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ ﻛﻪ اﯾـﻦ ﭘـﯿﺶ ﮔـﺰاره ھـﺎ در واﻗﻌﯿـﺖ زﻧـﺪﮔﯽ‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﻚ ﻧﮕﺮش ھـﺎی دﯾﮕـﺮی ﻣﻘﺒﻮﻟﯿـﺖ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‬ ‫وﻟﯽ‪ ،‬ﻧﻪ دوﻟﺖ ﻧﮫﺎدی ﻓﺮاﻃﺒﻘـﺎﺗﯽ اﺳـﺖ و ﻧـﻪ ﺗـﻀﺎد ﻣﻮﺟـﻮد ﺑـﯿﻦ ﻃﺒﻘـﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ اﻧﻜـﺎر ﺷـﺪﻧﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﯽ رﺳﯿﻢ ﺑﻪ ﺿﺮورت اراﯾﻪ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ از دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﻛﻪ وﺟﻮه اﻗﺘﺼﺎدی را ﻧﯿﺰ در ﺑﺮ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﭘــﯿﺶ ازآن اﻣــﺎ‪ ،‬ﺑــﻪ اﺷــﺎره ﺑﮕــﺬرم ﻛــﻪ ﺑــﯿﺶ از دو ﻗــﺮن ﭘــﯿﺶ‪ ،‬آدام اﺳــﻤﯿﺖ اﻗﺘــﺼﺎد دان ﻣﻌــﺮوف‬ ‫اﺳﮑﺎﺗﻠﻨﺪی در ﻛﺘﺎب ﺛـﺮوت ﻣﻠـﻞ ﻧﻮﺷـﺖ‪» ،‬دوﻟـﺖ ﻣـﺪﻧﯽ ﺗـﺎ آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ ﺑـﺮای ﺗـﺎﻣﯿﻦ اﻣﻨﯿـﺖ ﻣﺎﻟﻜﯿـﺖ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺗﺸﻜﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﺑﺮای دﻓﺎع از اﻏﻨﯿﺎء در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﻘﺮا و دﻓﺎع از ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛـﻪ ﻣـﺎل و‬ ‫اﻣﻮال دارﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻛـﺴﺎﻧﯽ ﻛـﻪ ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬ﺗـﺸﻜﯿﻞ ﺷـﺪه اﺳـﺖ«‪ .57‬ﺑﻌﯿـﺪ ﻧﯿـﺴﺖ ﺑﻌـﻀﯽ از »ﺑﻨﯿـﺎد‬ ‫ﮔﺮاﯾﺎن راﺳﺖ« ﻛﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑـﺎ دﺳـﺖ ﭼـﭗ ﻣـﯽ ﻧﻮﯾـﺴﻨﺪ‪ ،‬ﺗـﺎﺛﯿﺮ ﭘـﺬﯾﺮی آدام اﺳـﻤﯿﺖ را از ﺗﻔﻜـﺮات‬ ‫اﻧﺤﺮاﻓﯽ ﭼﭗ اﻧﺪﯾﺸﺎن »ﻛﺸﻒ « ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ‪ ،‬اﮔـﺮ ادﻋـﺎی اﺳـﻤﯿﺖ درﺳـﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺗﻌـﺎرﯾﻒ‬ ‫ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻣﺎ از دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ و اﻗﻊ ﺷﯿﻮه ھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺳﺎزﻣﺎن دھﯽ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد دوﻟﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺴﻠﻂ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﯾﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد اﻧﺘﺨﺎﺑـﺎت وآزاد ﺑـﻮدن ﯾـﺎ ﻧﺒـﻮدن آن ﺗـﻮﻓﯿﺮی‬ ‫ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ ﺑﯿﺎﺋﯿﺪ ھﻤﯿﻦ ﺗﻌﺎرﯾﻒ از دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ را ﻋﺠﺎﻟﺘـﺎ‬ ‫ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ و اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﯿﻢ ﻛـﻪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿـﻚ و ﺑـﺎز‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ای ﺑﺎﺷـﺪ از ﺷـﮫﺮوﻧﺪان آزاد‪ .‬در‬ ‫ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮﺑﻪ وﯾﮋه‪ ،‬ﻛﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺗﻌﺎرﯾﻒ از دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ را ﺑـﻪ ﺧـﺼﻮص ﺑـﺎ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﺔ ﺗﻠﺦ و دردآﻟﻮد ﻧﻈﺎم دﺳﺘﻮری ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺟﺎﻣﺔ »ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿـﺴﺘﯽ« ﭘﻮﺷـﺎﻧﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬ ‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ و ﻗﺒﻮل ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬واﻣﺎ‪ ،‬ﺳﺌﻮال اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ در ﭘﯽ آﻣﺪ اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬ ‫ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻛﺎﻻﺋﯽ را ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺣﺎﻛﻢ ﻧﻤﺎﯾـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﺷـﮫﺮوﻧﺪان آزاد‬ ‫ﭼﻪ ﻣﯽ آﯾﺪ؟ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭘﺲ از واﮔﺬاری اﻣﻮال دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧـﺼﻮﺻﯽ و رھـﺎ ﺳـﺎزی و آزاد‬ ‫ﺳﺎزی ﻧﻈﺎم ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ و ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬در اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﻛﻪ در آن ھﻤﻪ ﭼﯿﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛـﺎﻻ‬ ‫درآﻣﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﻣﻌﯿﻦ و ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ »ﻗﻮاﻧﯿﻦ آھﻨﯿﻦ ﺑﺎزار«‪:58‬‬ ‫ آﯾﺎ ﯾﻚ ﺷﮫﺮوﻧﺪ ﻓﺎﻗﺪ ﺷﻐﻞ ﻛﻪ درآﻣﺪی ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﮫﺮوﻧﺪی آزاد ﺑﺎﺷﺪ؟‬‫ آﯾﺎ ﻛﺎرﮔﺮ و ﯾﺎ ﻛﺎرﻣﻨﺪی ﻛﻪ ھﺮ آن ﻧﮕﺮان از دﺳﺖ دادن ﺷﻐﻞ و ﻣﻨﺒﻊ درآﻣﺪ ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷـﮫﺮوﻧﺪ‬‫آزادی اﺳﺖ؟‬

‫‪117‬‬

‫ آﯾﺎ ﺷﮫﺮوﻧﺪ ﺑﯽ ﺳﻮادی ﻛﻪ از ﻛﺘﺎب و دﯾﮕﺮ اﺑﺰارھﺎی ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﺑﮫﺮه ای ﻧﻤﯽ ﮔﯿـﺮد و ﻧﻤـﯽ‬‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬آزاد ھﻢ ھﺴﺖ؟‬ ‫ آﯾﺎ ﺷﮫﺮوﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ و ﺑﺎ اﺳﺘﻌﺪادی ﻛﻪ ﺗﻮان ﭘﺮداﺧﺖ ﺷـﮫﺮﯾﺔ ﻻزم ﺑـﺮای ﻧـﺎم ﻧﻮﯾـﺴﯽ در ﻣﺪرﺳـﻪ ﯾـﺎ‬‫داﻧﺸﮕﺎه را ﻧﺪارد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﺮای ﺷـﻜﻮﻓﺎﺋﯽ ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ ھـﺎی ﺧـﻮﯾﺶ از اﻣﻜﺎﻧـﺎت ﻣﻮﺟـﻮد‬ ‫ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮫﺮوﻧﺪ آزادی اﺳﺖ؟‬ ‫ ﺷﺨﺺ ﺑﯿﻤﺎری ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎر اﺳﺖ وﻟـﯽ ﺑـﺮای ﺧﺮﯾـﺪ ﺧـﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷـﺘﯽ ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﺷـﺪه‪،‬‬‫ﭘﻮﻟﯽ در ﺑﺴﺎط ﻧﺪارد‪ ،‬آﯾﺎ ﺷﮫﺮوﻧﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﺎز و آزاد اﺳﺖ؟‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮﺳﺶ ھـﺎی دﯾﮕـﺮ ﻧﯿـﺰ ﻣﻄـﺮح ﻛـﺮد وﻟـﯽ ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﻜﻨـﯿﻢ ﻛـﻪ در ﺟﻮاﻣـﻊ‬ ‫»ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺷﺪه« اﻣﻜﺎﻧﺎت رﻓﺎه ﻋﻤﻮﻣﯽ اراﯾﻪ ﺷﺪه از ﺳﻮی دوﻟﺖ ‪ -‬دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﯾﺎ ﺧﻮدﻛﺎﻣـﻪ ‪ -‬ﯾـﺎ اﺻـﻼ‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﯾﺎ ﺑﺮای درﺳﺖ در آﻣﺪن ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﻛـﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﮫﺮه ﮔﯿﺮی از اﻣﻜﺎﻧﺎت رﻓﺎھﯽ دوﻟﺘﯽ ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣـﯽ رﺳـﯿﻢ ﺑـﻪ‬ ‫ھﻤﺎن ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺒﻠﯽ‪:‬‬

‫ﻣﯿﺰان و ﻣﺤﻚ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی آزادی ﺷﮫﺮ وﻧﺪان‪ ،‬اﮔـﺮ ﺑـﻪ ﭼـﺸﻢ ﭘﻮﺷـﯽ ازﻋﻮاﻣـﻞ اﻗﺘـﺼﺎدی ﻣﺠـﺎز‬ ‫ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﭼﯿﺴﺖ و ﭼﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮی در زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮة ﺷﮫﺮوﻧﺪان دارد؟‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه ﻧـﺸﻮد ﻣـﻦ ﺑـﻪ ھـﯿﭻ وﺟـﻪ و در ھـﯿﭻ ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﻣﻌﺘﻘـﺪ ﯾـﺎ ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻛـﻢ اھﻤﯿـﺖ دادن‬ ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد‪ ،‬ﭘﺎرﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت آزاد در ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎزﺟﺎﻣﻌﻪ ای دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﻧﯿـﺴﺘﻢ‪ .‬ﻓﺮاﺗـﺮ رﻓﺘـﻪ و‬ ‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ ﻛﻪ اﯾﻦ ھﺎ‪ ،‬اﺟـﺰای ﻻزم – وﻟـﯽ ﻧـﻪ ﺿـﺮورﺗﺎ ﻛـﺎﻓﯽ‪ -‬ﺑـﺮای رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ای‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ھﻢ ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﺪارم ﻛﻪ ھﺮﭼﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻋﺮﺻﻪ ھﺎی زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﻪ ﺣﺘﯽ ﻋﺮﺻـﻪ‬ ‫ھﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﮫﺮوﻧﺪان از ﻣﺪاﺧﻼت دوﻟﺖ در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮ و در راه رﺳﯿﺪن ﺑـﻪ‬ ‫ﻛﻤﺎل ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﺎز ﻣﻘﺒﻮل ﺗﺮ و دل ﭼﺴﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ وﻟـﯽ ﻣـﯽ ﮔـﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺤـﺪود ﻛـﺮدن‬ ‫آزادی و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ھﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‪ ،‬ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت‪ ...‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑـﻪ ﻗﯿﻤـﺖ ﻧﺎدﯾـﺪه‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻮان و اﺣﺘﻤﺎل ﻋﻤﻠﯽ ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪ ﺷﺪن و ﺑﮫﺮه ﺑـﺮدن ﺷـﮫﺮوﻧﺪان از اﻣﻜﺎﻧـﺎﺗﯽ ﻛـﻪ ھـﺴﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﺎﻗﺺ اﻟﺨﻠﻘﮕﯽ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ وﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺎرﺳﺎز و ﻣﻮﺛﺮ ﻧﯿـﺴﺖ و از آن ﻣﮫﻤﺘـﺮ‬ ‫زﯾﺒﻨﺪه اﻧﺴﺎن در آﻏﺎز ھﺰارة ﺳﻮم ھﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪو ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪118‬‬

‫ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬در ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ زده‪ ،‬وﻗﺘـﯽ اﻣﻜﺎﻧـﺎت آﻣﻮزﺷـﯽ و ﺑﮫﺪاﺷـﺘﯽ ﺑـﻪ ﺑﺨـﺶ ﺧـﺼﻮﺻﯽ‬ ‫واﮔﺬار ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺎﯾﺪة »ﺣﻖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮای ﺛﺒﺖ ﻧﺎم« در ﻣﺪارس ‪ -‬ﮔﯿـﺮم ﺑـﺴﯿﺎر ﻣﺠﮫـﺰ ‪ -‬وﻗﺘـﯽ درآﻣـﺪ‬ ‫اﻛﺜﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ھﺎ ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﮫﺮﯾﻪ ﻛﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬در ﭼﯿﺴﺖ؟ اﺻﻮﻻ » ﺣﻖ ﺑﺮاﺑﺮ« در اﯾﻦ ﺟـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ؟ ﺧﺎﻧﻮاده ای ﮐﻪ ﭘﻮل ﺷﮫﺮﯾﻪ اﯾﻦ ﻣﺪارس ﻣﺠﮫﺰ را ﻧﺪارد اﺻـﻮﻻ وارد اﯾـﻦ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﻧﻤـﯽ‬ ‫ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدن ﯾﺎ ﻧﺒﻮدن ﺣﻖ او ﺑﺎ دﯾﮕـﺮان ﺑﺤـﺚ و ﺟـﺪﻟﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺷـﻤﺎ ﻣﻤﻜـﻦ اﺳـﺖ در‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ و ﻣﺠﮫﺰ ﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ھﺎی دﻧﯿﺎ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﻛـﻪ ﻣﺠـﺮب ﺗـﺮﯾﻦ ﭘﺰﺷـﮕﺎن و‬ ‫ﺟﺮاﺣﺎن را ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻄﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﺑـﻪ »ﺣـﻖ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺷـﮫﺮوﻧﺪان در‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده« از اﯾﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت ‪ -‬ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی درﺧﻮاﺳـﺘﯽ ‪ -‬اﻋﺘﻘـﺎد ﻋﻤﻠـﯽ دارﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬ ‫اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺣﻖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮای اﻛﺜﺮﯾـﺖ ﺷـﮫﺮوﻧﺪاﻧﯽ ﻛـﻪ ﺗـﻮان ﭘﺮداﺧـﺖ ھﺰﯾﻨـﻪ ھـﺎی درﺧﻮاﺳـﺘﯽ را‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻘﺸﯽ در ﺗﻌﻤﯿﻖ آزادی ﺷﺎن در ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای دارد؟‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ اﯾﻦ را ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻛﻪ ﻣﻔﮫﻮم آزادی و دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ ﺑﺴﯽ ﮔـﺴﺘﺮده ﺗـﺮ از ﻋـﺪم‬ ‫وﺟﻮد ﻣﺤﺪودﯾﺖ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮق ﻣﺴﺎوی داﺷﺘﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺟﺎری اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻣـﻦ‪،‬‬

‫آزادی ﯾﻌﻨﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﺗﻮاﻧـﺎﺋﯽ ﺑـﺮآوردن ﻧﯿﺎزھـﺎی اﺳﺎﺳـﯽ ﺟـﺴﻢ و روح ﺑـﺮای ﺣـﺪاﻛﺜﺮ‬ ‫ﺳﺎزی ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﮔﺸﺎﯾﺶ و ﮔﺴﺘﺮش ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ھﺎی ﺷﮫﺮوﻧﺪان در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻛـﻪ ﻓﺮدﯾـﺖ ﺷـﮫﺮوﻧﺪان‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎم از ﺳﻮی ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻗﺼﺪم ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ دﯾﻮار ﭼﯿﻦ ﻛﺸﯿﺪن ﺑﯿﻦ اﺑﻌﺎد ﮔﻮﻧﺎ ﮔﻮن آزادی ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬وﻟـﯽ اﯾـﻦ اﺣﺘﻤـﺎﻻ درﺳـﺖ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮای ﺷﻜﻤﯽ ﻛﻪ ﮔﺮﺳﻨﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد‪ ،‬ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت آزاد ﺑﯿـﺎن ﻛﻨﻨـﺪه ارﺟﺤﯿـﺖ ھـﺎی‬ ‫ﻋﺎﺟﻞ او ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪59‬‬

‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﻛﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ در ﺻـﻔﺤﺎت ﭘـﯿﺶ در ﭼـﺎرﭼﻮب ﻣﺸﺨـﺼﯽ ﻗـﺮار ﺑﮕﯿـﺮد‪ ،‬ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣﺨﺘـﺼﺮی از‬ ‫ﺷﻮاھﺪ ﻣﻮﺟﻮد اراﯾﻪ ﻣﯽ دھﻢ ﺗﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ در ﺳﺎل ‪ ] 1980‬ﻗﺒﻞ از ﺗﻌﺪﯾﻞ[ ‪ 135.9‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ‪ 41‬درﺻـﺪ از ﺟﻤﻌﯿـﺖ در‬ ‫زﯾﺮ ﺧﻂ ﻓﻘﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﻛﺮدﻧﺪ وﻟﯽ در ﺳﺎل ‪ ،1990‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺲ از ده ﺳﺎل اﺟـﺮای ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺗﻌـﺪﯾﻞ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛـﻪ در اﯾـﻦ وﺿـﻌﯿﺖ ﻗـﺮار داﺷـﺘﻨﺪ ﺑـﻪ ‪ 195.9‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن ﻧﻔـﺮ ﯾـﺎ ‪ 46‬درﺻـﺪ‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ رﺳﯿﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات در درآﻣﺪ واﻗﻌﯽ ﺳﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﯿﺰان واﻗﻌﯽ ﻣـﺰد و ﻣﯿـﺰان‬

‫‪119‬‬

‫واﻗﻌﯽ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻓﻘـﺮ اﻓﺰاﺋـﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ھـﺎی ﻧﺌـﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ روﺷـﻦ ﺗـﺮ ﻣـﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی در ‪1990‬‬ ‫اﻧﺪﯾﺲ‪1980=100 :‬‬ ‫ﻛﺸﻮر‬

‫‪60‬‬

‫درآﻣـــﺪ ﺳـــﺮاﻧﺔ ﻣﯿﺰان واﻗﻌﯽ ﻣﺰد‬

‫ﻣﯿﺰان واﻗﻌـﯽ‬

‫واﻗﻌﯽ‬

‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد‬

‫آرژاﻧﺘﯿﻦ‬

‫‪69‬‬

‫‪77‬‬

‫‪40‬‬

‫ﺑﺮزﯾﻞ‬

‫‪97‬‬

‫‪85‬‬

‫‪55‬‬

‫ﻛﻠﻤﺒﯿﺎ‬

‫‪110‬‬

‫‪106‬‬

‫‪108‬‬

‫ﻛﺴﺘﺎرﯾﻜﺎ‬

‫‪95‬‬

‫‪102‬‬

‫‪134‬‬

‫ﺷﯿﻠﯽ‬

‫‪104‬‬

‫‪96‬‬

‫‪76‬‬

‫ﻣﻜﺰﯾﻚ‬

‫‪106‬‬

‫‪56‬‬

‫‪41‬‬

‫ﭘﺎﻧﺎﻣﺎ‬

‫‪95‬‬

‫‪108‬‬

‫‪93‬‬

‫ﭘﺮو‬

‫‪72‬‬

‫‪36‬‬

‫‪24‬‬

‫اوروﮔﻮﺋﻪ‬

‫‪92‬‬

‫‪93‬‬

‫‪76‬‬

‫وﻧﺰوﺋﻼ‬

‫‪72‬‬

‫‪48‬‬

‫‪63‬‬

‫از ﯾﻚ ﺑﺮرﺳﯽ دﯾﮕﺮ ﻣـﯽ داﻧـﯿﻢ ﻛـﻪ اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﺳـﺮاﻧﺔ ﻣﻠـﯽ در ﻃـﻮل ‪ ] 1950- 80‬دورة ﭘـﯿﺶ از‬ ‫ﺗﻌـﺪﯾﻞ[ رﺷـﺪ ﺳـﺎﻻﻧﻪ ای ﻣﻌـﺎدل ‪ 2.7‬درﺻــﺪ داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ وﻟـﯽ در دورة ﺗﻌـﺪﯾﻞ ]‪ [1980- 89‬رﺷــﺪ‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎ ﻛﺎھﺶ ﺳﺎﻻﻧﻪ ای ﻣﻌﺎدل ‪ 0.8‬درﺻﺪ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﯾـﺴﻪ داده ھـﺎی آﻣـﺎری در ﺟـﺪول زﯾـﺮ‬ ‫ﻛﻪ اوﺿﺎع درﺷﻤﺎری از اﯾﻦ ﻛـﺸﻮرھﺎ را ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣـﯽ دھـﺪ‪ ،‬روﺷـﻨﮕﺮاﻧﻪ ﺗـﺮ اﺳـﺖ ‪ .‬در ﻣﯿـﺎن ‪19‬‬ ‫ﻛﺸﻮر اﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻨـﯽ‪ ،‬ﺗﻨﮫـﺎ ‪ 3‬ﻛـﺸﻮر در دورة ﺗﻌـﺪﯾﻞ رﺷـﺪ ﻣﺜﺒـﺖ داﺷـﺘﻨﺪ در دو ﻣـﻮرد ] ﺑﺮزﯾـﻞ و‬ ‫ﭘﺎراﮔﻮﺋﻪ[‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﺮاﻧﺔ دراﯾﻦ دوره ﺛﺎﺑـﺖ ﻣﺎﻧـﺪ وﻟـﯽ در ‪ 14‬ﻛـﺸﻮر د ﯾﮕـﺮ‪ ،‬رﺷـﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﺳـﺮاﻧﺔ ﻣﻠـﯽ‬ ‫ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺮخ ﺗﻐﯿﯿﺮﺳﺎﻻﻧﻪ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﺮاﻧﺔ ﻣﻠﯽ در اﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ‬

‫‪120‬‬

‫‪61‬‬

‫ﻛﺸﻮر‬

‫دورة ‪1950- 80‬‬

‫دورة ‪1981- 89‬‬

‫آرژاﻧﺘﯿﻦ‬

‫‪1.8‬‬

‫‪- 2.6‬‬

‫ﺑﺮزﯾﻞ‬

‫‪4.2‬‬

‫‪0‬‬

‫ﻛﻠﻤﺒﯿﺎ‬

‫‪2.3‬‬

‫‪1.5‬‬

‫ﻛﺘﺴﺎرﯾﻜﺎ‬

‫‪3.3‬‬

‫‪- 0.7‬‬

‫ﺷﯿﻠﯽ‬

‫‪1.8‬‬

‫‪1.1‬‬

‫ﻣﻜﺰﯾﻚ‬

‫‪3‬‬

‫‪-1‬‬

‫ﭘﺎﻧﺎﻣﺎ‬

‫‪2.9‬‬

‫‪- 1.9‬‬

‫ﭘﺮو‬

‫‪2.1‬‬

‫‪- 2.7‬‬

‫اوروﮔﻮﺋﻪ‬

‫‪1.4‬‬

‫‪- 0.8‬‬

‫وﻧﺰوﺋﻼ‬

‫‪1.5‬‬

‫‪- 2.8‬‬

‫اﻛﻮادور‬

‫‪3.1‬‬

‫‪- 0.1‬‬

‫ﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ‬

‫‪1.8‬‬

‫‪-2‬‬

‫دوﻣﯿﻨﯿﻜﻦ‬

‫‪2.6‬‬

‫‪0.2‬‬

‫ﺑﻮﻟﯿﻮی‬

‫‪1.3‬‬

‫‪- 2.9‬‬

‫اﻟﺴﺎﻟﻮادور‬

‫‪1.3‬‬

‫‪1.9‬‬

‫ﭘﺎراﮔﻮﺋﻪ‬

‫‪2.4‬‬

‫‪0‬‬

‫ﻧﯿﻜﺎراﮔﻮﺋﻪ‬

‫‪2.3‬‬

‫‪- 3.7‬‬

‫ھﻨﺪوراس‬

‫‪2.3‬‬

‫‪- 3.7‬‬

‫ھﺎﺋﯿﺘﯽ‬

‫‪0.7‬‬

‫‪- 2.1‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ اﮔﺮ دﻗﺖ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻛﺎھﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻠﯽ ﺳﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻘﯿﺮ ﺗﺮ ﺷـﺪن ﺷـﮫﺮوﻧﺪان‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﭘﺎﻧﺎﻣﺎ‪ ،‬ﭘﺮو‪ ،‬ﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ و ھﻨﺪوراس‪ ،‬در ﺑﻘﯿﻪ ﻛﺸﻮرھﺎ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی دوﻟـﺖ در اﻣـﻮر آﻣﻮزﺷـﯽ‬ ‫در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 1979- 85‬ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و در ﺧـﺼﻮص ھﺰﯾﻨـﻪ ھـﺎی دوﻟـﺖ در اﻣـﻮر ﺑﮫﺪاﺷـﺘﯽ ﺑـﻪ ﻏﯿـﺮ از‬ ‫ھﻨﺪوراس و ﭘﺎراﮔﻮﺋﻪ و ﭘﺎﻧﺎﻣﺎ اوﺿﺎع در دﯾﮕﺮ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ روال ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪121‬‬

‫ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی دوﻟﺖ در اﻣﻮر ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ و آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﻪ درﺻﺪ ﻛﻞ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی دوﻟﺖ‬ ‫ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی آﻣﻮزﺷﯽ‬

‫ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ‬ ‫ﻛﺸﻮر‬

‫‪1979‬‬

‫‪1985‬‬

‫‪1979‬‬

‫‪1985‬‬

‫آرژاﻧﺘﯿﻦ‬

‫‪3.4‬‬

‫‪2.4‬‬

‫‪11.3‬‬

‫‪8.5‬‬

‫ﺑﺮزﯾﻞ‬

‫‪5.7‬‬

‫‪3.3‬‬

‫‪4.2‬‬

‫‪2.2‬‬

‫ﺑﻮﻟﯿﻮی‬

‫‪9.1‬‬

‫‪3.1‬‬

‫‪32.1‬‬

‫‪19.8‬‬

‫ﻛﻠﻤﺒﯿﺎ‬

‫‪9.5‬‬

‫‪5.7‬‬

‫‪26.3‬‬

‫‪24.4‬‬

‫ﻛﺘﺴﺎرﯾﻜﺎ‬

‫‪5.7‬‬

‫‪2.6‬‬

‫‪32.4‬‬

‫‪22.5‬‬

‫ﻣﻜﺰﯾﻚ‬

‫‪3.1‬‬

‫‪1.1‬‬

‫‪20‬‬

‫‪10.6‬‬

‫ﭘﺎﻧﺎﻣﺎ‬

‫‪5.4‬‬

‫‪8‬‬

‫‪16‬‬

‫‪21.3‬‬

‫‪6‬‬

‫‪6‬‬

‫‪15.3‬‬

‫‪16.1‬‬

‫اوروﮔﻮﺋﻪ‬

‫‪6.2‬‬

‫‪5.3‬‬

‫‪13.4‬‬

‫‪8.4‬‬

‫وﻧﺰوﺋﻼ‬

‫‪5.8‬‬

‫‪4.8‬‬

‫‪20.3‬‬

‫‪18.6‬‬

‫اﻛﻮادور‬

‫‪15.6‬‬

‫‪7.3‬‬

‫‪37.1‬‬

‫‪24.5‬‬

‫ﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ‬

‫‪8.7‬‬

‫‪7.4‬‬

‫‪12.1‬‬

‫‪12.9‬‬

‫دوﻣﯿﻨﯿﻜﻦ‬

‫‪11.4‬‬

‫‪7.6‬‬

‫‪12.5‬‬

‫‪11.5‬‬

‫اﻟﺴﺎﻟﻮادور‬

‫‪8.6‬‬

‫‪6.8‬‬

‫‪19.3‬‬

‫‪16.2‬‬

‫ﭘﺎراﮔﻮﺋﻪ‬

‫‪4.1‬‬

‫‪7.8‬‬

‫‪14.1‬‬

‫‪12.2‬‬

‫ﻧﯿﻜﺎراﮔﻮﺋﻪ‬

‫‪10.7‬‬

‫‪9.1‬‬

‫‪12.8‬‬

‫‪12‬‬

‫ھﻨﺪوراس‬

‫‪6.7‬‬

‫‪8.1‬‬

‫‪14.8‬‬

‫‪19.1‬‬

‫ھﺎﺋﯿﺘﯽ‬

‫‪6.9‬‬

‫‪4.2‬‬

‫‪4.9‬‬

‫‪4.5‬‬

‫ﭘﺮو‬

‫در ﺑﺎزﻧﮕﺮی دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺸﺎﺑﮫﯽ روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬

‫‪122‬‬

‫‪62‬‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری در اﻗﺘﺼﺎد را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﻛﻪ از ﺳﻮﺋﯽ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد اﺷـﺘﻐﺎل ﻻزم اﺳـﺖ و از ﺳـﻮی‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮﺑﺎزدھﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ .‬داﻧﯽ رودرﯾـﻚ ارﻗـﺎم زﯾـﺮ را ﺑﺮاﺳـﺎس ﺗﺤﻠـﯿﻠﺶ از ‪ 30‬ﻛـﺸﻮر ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ را اﺟﺮا ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﮫﯿﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ‪ 30‬ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ‪ 5‬ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.63‬‬ ‫ﮔﺮوه ﺑﻨﺪی ﻛﺸﻮرھﺎ‬

‫ﻧــــــﺴﺒﺖ ﺳــــــﺮﻣﺎﯾﻪ ﻛﺴﺮی ﺑﻮدﺟـﻪ دوﻟـﺖ ﺑـﻪ‬ ‫ﮔــــﺬاری ﺑــــﻪ ﺗﻮﻟﯿــــﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠـﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﺎﺧــﺎﻟﺺ داﺧﻠــﯽ ﺑــﻪ درﺻﺪ‬ ‫درﺻﺪ‬ ‫ﻗﺒــــﻞ از ﺑﻌــــــــﺪ از‬

‫ﻗﺒـــــــﻞ از ﺑﻌــــــــــﺪ از‬

‫ﺗﻌﺪﯾﻞ‬

‫ﺗﻌﺪﯾﻞ‬

‫ﺗﻌﺪﯾﻞ‬

‫ﺗﻌﺪﯾﻞ‬

‫درآﻣﺪ ﭘﺎﺋﯿﻦ‬

‫‪19.2‬‬

‫‪18.1‬‬

‫‪7.6‬‬

‫‪7.6‬‬

‫درآﻣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬

‫‪24.7‬‬

‫‪19.2‬‬

‫‪6‬‬

‫‪5.7‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﺟﻨﻮﺑﯽ اﻓﺮﯾﻘﺎ‬

‫‪20.6‬‬

‫‪17.1‬‬

‫‪6.5‬‬

‫‪7.5‬‬

‫ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻘﺮوض‬

‫‪23.1‬‬

‫‪17.9‬‬

‫‪4.2‬‬

‫‪7‬‬

‫‪22‬‬

‫‪4.4‬‬

‫‪3.4‬‬

‫ﺻــﺎدر ﻛﻨﻨــﺪة ﻣﺤــﺼﻮﻻت ‪25‬‬ ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﭘﺮﭼﻢ دار‬ ‫ﺷﻜﻮﻓﺎﺋﯽ اﻗﺘﺼﺎدی در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺻﻮرت ﻣﺎﯾﻮس ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری در ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ در ﻃﻮل ‪[1980- 81=100] ،1983- 86‬‬ ‫ﻛﻠﻤﺒﯿﺎ‬

‫‪72.8‬‬

‫ﺟﺎﻣﺎﺋﯿﻜﺎ‬

‫‪141‬‬

‫ﺑﻮﻟﯿﻮی‬

‫‪31.3‬‬

‫ﺑﺮزﯾﻞ‬

‫‪97.8‬‬

‫ﻛﻨﯿﺎ‬

‫‪83‬‬

‫ﺷﯿﻠﯽ‬

‫‪65.8‬‬

‫ﻓﯿﻠﯽ ﭘﯿﻦ‬

‫‪73.9‬‬

‫ﻣﻜﺰﯾﻚ‬

‫‪88.7‬‬

‫آرژاﻧﺘﯿﻦ‬

‫‪41.2‬‬

‫ﺳﺎﺣﻞ ﻋﺎج‬

‫‪43.8‬‬

‫ﺗﺮﻛﯿﻪ‬

‫‪132‬‬

‫‪64‬‬

‫از اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ »ﻣﻌﺠﺰات« ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری اﯾـﻦ ﭼﻨـﯿﻦ‬ ‫دل ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ؟‬

‫‪123‬‬

‫دﯾﻮﯾﺪ ﻓﻠﯿﻜﺲ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﯾـﻚ ﻣﻘﺎﯾـﺴﻪ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ دﺳـﺖ زد‪ ،‬ﻧـﺸﺎن داد ﻛـﻪ در ‪ 6‬ﻛـﺸﻮری ﻛـﻪ ﻣﻮﺿـﻮع‬ ‫ﭘﮋوھﺶ او ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬درﻃﻮل دورة ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻣﻨﻔﯽ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺟـﺪول زﯾـﺮ در‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ﮔﻮﯾﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺮخ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ دھﺔ ﻗﺒﻞ‬ ‫ﻛﺸﻮر‬

‫‪65‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﺔ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوی ﻛﺎر‬ ‫ﻧﯿﺮوی ﻛﺎر‬ ‫‪1950-60‬‬

‫‪1960-70‬‬

‫‪1970-80‬‬

‫‪1980-89‬‬

‫‪1950-60‬‬

‫‪1960-70‬‬

‫‪1970-80‬‬

‫‪1980-89‬‬

‫آرژاﻧﺘﯿﻦ‬

‫‪43.9‬‬

‫‪81.6‬‬

‫‪47.8‬‬

‫‪-32.1‬‬

‫‪30.7‬‬

‫‪42.2‬‬

‫‪46‬‬

‫‪-16.3‬‬

‫ﺑﺮزﯾﻞ‬

‫‪56.4‬‬

‫‪26‬‬

‫‪114.1‬‬

‫‪-31‬‬

‫‪137.1‬‬

‫‪57.9‬‬

‫‪108.3‬‬

‫‪-0.8‬‬

‫ﻛﻠﻤﺒﯿﺎ‬

‫‪73.2‬‬

‫‪1.8‬‬

‫‪65‬‬

‫‪13.6‬‬

‫‪6.8‬‬

‫‪8‬و‪2‬‬

‫‪27.1‬‬

‫‪15.4‬‬

‫ﺷﯿﻠﯽ‬

‫‪70.8‬‬

‫‪28‬‬

‫‪-3.3‬‬

‫‪-7.3‬‬

‫‪20.3‬‬

‫‪33.6‬‬

‫‪-1.1‬‬

‫‪-8.9‬‬

‫ﻣﻜﺰﯾﻚ‬

‫‪58.1‬‬

‫‪216.2‬‬

‫‪60.1‬‬

‫‪10.9‬‬

‫‪48.7‬‬

‫‪26.2‬‬

‫‪28.3‬‬

‫‪0.6‬‬

‫وﻧﺰوﺋﻼ‬

‫‪185.7‬‬

‫‪-26.2‬‬

‫‪67.5‬‬

‫‪-33.5‬‬

‫‪130‬‬

‫‪-6‬‬

‫‪38.8‬‬

‫‪-27.5‬‬

‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ ﻛﻪ دورة ‪ 1980- 89‬ﺑﻪ واﻗـﻊ دھـﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری در اﻣﺮﯾﻜـﺎی ﻻﺗـﯿﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻞ از آﻧﻜﻪ ا ﯾﻦ ﻣﻘـﺎل را ﺗﻤـﺎم ﺑﻜـﻨﻢ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﻚ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻛـﺎرﺑﺮدی از ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎی ﻣﺨـﺮب اﯾـﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﺨﺘﺼﺮی ﻧﯿﺰ از ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﺑﮫﺪاﺷﺖ در ﺳﺎﺣﻞ ﻋﺎج ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪھﻢ‪.‬‬ ‫در ﻛﻨﺎر ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬دوﻟﺖ در اﯾﻦ ﻛﺸﻮر اراﯾﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷـﺘﯽ را از ‪ 1984‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﺳﻮ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﻛﺮد‪ .‬دﻻﯾﻞ و اھﺪاف ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی اﻣﻮر ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت زﯾـﺮ‬ ‫ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻓﺸﺎر اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ دوﻟﺘﯽ ﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ ﻛﺸﻮر‪.‬‬‫ ﺑﮫﺒﻮد ﻛﯿﻔﯿﺖ ﺧﺪﻣﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه‪.‬‬‫‪ -‬اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺑﺎزدھﯽ و ﻛﺎھﺶ ھﺰﯾﻨﺔ ﺗﮫﯿ ﻪ و ﺗﺪارك ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ‪.‬‬

‫‪124‬‬

‫ﮔﻔﺘﻦ دارد ﻛﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی اﯾﻦ دﻻﯾـﻞ را ﻋﺮﺿـﻪ ﻣـﯽ ﻛﺮدﻧـﺪ وﻟـﯽ دﻟﯿـﻞ اﺻـﻠﯽ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮش ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﻪ اﯾﻦ اھﺪاف ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻣﺜـﻞ دﯾﮕـﺮ ﻛـﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣـﻮﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﺎﺣﻞ ﻋﺎج اﻗﺘﺼﺎدی داﺷﺖ ﺷﻜﻨﻨﺪه و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ درآﻣﺪ ھﺎی ﺻﺎدراﺗﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﺤـﺼﻮل ﻣﺤـﺪود ‪ -‬در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺻﺎدرات ﻗﮫﻮه و ﻛﺎﻛﺎﺋﻮ‪ .‬ﻗﯿﻤﺖ اﯾﻦ دو ﻣﺤﺼﻮل در ‪ 1978‬در ﺑﺎزارھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑـﻪ ﺷـﺪت‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻛﺮد و ھﻤـﺎن ﮔﻮﻧـﻪ ﻛـﻪ در ﻛـﺸﻮرھﺎی ﻣـﺸﺎﺑﻪ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎد‪ ،‬اﻗﺘـﺼﺎد ﻛـﺸﻮر را ﺑـﺎ ﺑﺤـﺮان در‬ ‫ﺣﺴﺎﺑﮫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮای اﺧﺬ وام ﺑﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧـﻚ ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﻣﺮاﺟﻌـﻪ‬ ‫ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﻛﻪ اﯾﻦ دو ﻧﮫﺎد ﺑﺪون ﭘﺬﯾﺮش ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ ی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری وام‬ ‫ﻧﻤﯽ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﺣﻞ ﻋﺎج ﻛﺸﻮرﯾﺴﺖ ﺑﺎ ‪ 11‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﻛـﻪ در ﺿـﻤﻦ ﯾﻜـﯽ از ﻓﻘﯿﺮﺗـﺮﯾﻦ ﻛـﺸﻮرھﺎی ﺟﮫـﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﺶ از ‪ 80‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ در ﺑﺨـﺶ ﻛـﺸﺎورزی ﺷـﺎﻏﻞ اﻧـﺪ‪ .‬ﻗﺒـﻞ از ﭘـﺬﯾﺮش ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ‪،‬‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ در ﻛﺸﻮر ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ‪ ،1986‬ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ اﻃﻔـﺎل ﺗـﺎ ﯾـﻚ ﺳـﺎﻟﮕﯽ‪،‬‬ ‫‪ 96‬در ھﺰار و از ﯾﻚ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻧﯿﺰ ‪ 153‬ﻧﻔﺮ در ھﺰارﺑـﻮد‪ .‬ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﻃـﻮل ﻋﻤـﺮ‪ 52‬ﺳـﺎل و ھﺰﯾﻨـﺔ‬ ‫ﺳﺮاﻧﺔ دوﻟﺖ در اﻣﻮر ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﻛﻤﺘﺮ از ﯾﻚ ﻓﺮاﻧﻚ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔـﺮ ﭼـﻪ در ﻛﻨـﺎر ﺑﮫﺪاﺷـﺖ دوﻟﺘـﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد داﺷﺖ وﻟﯽ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ ﻓﻘـﺮ ﮔـﺴﺘﺮده‪ ،‬اﻛﺜﺮﯾـﺖ ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﺑـﻪ ﺑﮫﺪاﺷـﺖ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﺧﺮﯾﺪ ﺑﯿﻤﻪ ھـﺎی ﺑﮫﺪاﺷـﺘﯽ را ﭼـﺎره ﻛـﺎر‬ ‫ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 11‬ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ‪ 200‬ھﺰار ﺗﻦ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﻪ ھـﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬

‫ﮔﻔﺘﺔ ﺗﺎﻛﻮرا ﻛﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺑﺎرة اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﺳﺎﺣﻞ ﻋﺎج ﭘﮋوھﺶ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ » ،‬در ‪ 1990‬ﺣـﻖ وﯾﺰﯾـﺖ‬ ‫ﯾﻚ ﭘﺮﺷﮏ در ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺷﺪه ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﻣﻌﺎدل ‪ 200‬ﻓﺮاﻧﻚ ﻓﺮاﻧـﺴﻪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ درآﻣـﺪ ﯾـﻚ‬ ‫ﻣﺎھﻪ ﻛﺴﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ﻛﺸﺎورزی ﻛﺎر ﻣﯽ ﻛﻨﺪ« واﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮای »ﺟﻤﻌﯿﺖ روﺳـﺘﺎھﺎ ]‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ‪ 80‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ[ و ﻓﻘﺮای ﺷﮫﺮ ﻧﺸﯿﻦ ] ﻛﻪ آﻣﺎری ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤـﯽ دھـﺪ[ دﺳـﺖ ﯾـﺎﺑﯽ ﺑـﻪ‬ ‫ﺧــﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷــﺘﯽ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت روﯾــﺎﺋﯽ در ﻣﺪﯾﻨــﺔ ﻓﺎﺿــﻠﻪ در آﻣــﺪه اﺳــﺖ«‪ .‬و ﮔﻔــﺘﻦ دارد ﻛــﻪ اﯾــﻦ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی در ﻛﺸﻮری اﻧﺠﺎم ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد ﻛـﻪ ﺳـﮫﻢ ‪ 20‬درﺻـﺪ ﻏﻨـﯽ ﺗـﺮﯾﻦ ﺑﺨـﺶ ﺟﻤﻌﯿـﺖ از‬ ‫درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ ‪ 61.4‬در ﺻﺪ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯿﻜﻪ‪ 20 ،‬در ﺻﺪ ﻓﻘﯿﺮﺗـﺮﯾﻦ ﺑﺨـﺶ ﺟﻤﻌﯿـﺖ‪ ،‬ﻓﻘـﻂ از ‪ 2.4‬درﺻـﺪ‬ ‫درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪66‬‬

‫‪125‬‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﻮاھﺪی ﻛﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﭘﯿﺸﯿﻦ اراﺋﻪ داده ام ﺑﻪ ھﻤﺎن ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺎز ﻣـﯽ ﮔـﺮدم‪ .‬آﯾـﺎ‬ ‫دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻔﮫﻮﻣﯽ از آزادی ﻛﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺳﺰاوار اﻧـﺴﺎن در ﻗـﺮن ﺑﯿـﺴﺖ وﯾﻜـﻢ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در‬ ‫ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ زده اﻣﻜﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ؟ ﺑﺮاﺳـﺎس آﻧﭽـﻪ ﻛـﻪ از ﻣﻨﻄـﻖ دروﻧـﯽ و ﻓﻠـﺴﻔﺔ ﺣـﺎﻛﻢ ﺑـﺮ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ و ﺑﺮاﺳﺎس ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎی آن در ﺟـﻮاﻣﻌﯽ ﻛـﻪ در اﯾـﻦ راه رﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ ‪ -‬ﮔﻮﺷـﻪ‬ ‫ﻛﻮﭼﻜﯽ از آن در ﺻﻔﺤﺎت ﭘﯿﺸﯿﻦ اراﯾﻪ ﺷﺪ ‪ -‬ﻣﻦ ﺑﺮ آن ﺳﺮم ﻛﻪ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑـﻪ »ﺑـﺎزار‬ ‫آزاد « و »ﺗﺠﺎرت آزاد« روﻧﻖ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺤﺪودة ﻣﺤـﺪود آزادی ﺷـﮫﺮوﻧﺪان راﺑـﺴﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮ از‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﮓ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬واﺑﺴﺘﻪ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ دﯾﺪن ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑـﺎز و‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮی‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ از ﻣﺜﻠﺜﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﮫﺎرﮔﻮش دارد‪.‬‬

‫‪126‬‬

‫‪ -11‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و وﺿﻌﯿﺖ زﻧﺎن‬

‫اﻗﺘﺼﺎد ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﻮھﺮ و درون ﻣﺎﯾﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺸﺮﯾﺘﯽ ﮐﻪ در ﺧﺼﻮص‬ ‫واﮔﺬاری ھﻤﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ھﻤﮕﺎﻧﯽ و‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮی ﺷﺪن اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺎﻻﺋﯽ اﺳﺖ‪ .‬از ﺑﺮق و آب ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ آﻣﻮزش اﻃﻔﺎل و ﺗﺎ ﺑﺎزﺟﻮﺋﯽ از‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻋﺮاق از ﺳﻮی ﺳﺮﺑﺎزان اﺷﻐﺎل ﮔﺮ اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ھﻤﻪ و ھﻤﻪ‬ ‫در اﯾﻦ دوره روﻧﻖ »ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن« ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻻ در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ھﺮ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺘﯽ دارد و ھﺮ آن‬ ‫ﮐﺲ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎی ﺑﺎزار را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه آن ﮐﺎﻻ و ﯾﺎ‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﮫﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ای ﮐﻪ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻋﺎﻣﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻮاﻧﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺒﺎدﻟﻪ را ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺷﯿﮏ‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ دردﺳﺮ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮی‪» ،‬ﺗﺨﺼﯿﺺ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود « را ﺑﻪ ھﻤﺖ دﺳﺖ ھﺎی ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ آدام اﺳﻤﯿﺖ »ﺑﮫﯿﻨﻪ« ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺸﻮرھﺎی درﮔﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﺒﺎدﻻت ﻧﯿﺰ ﺑﺎ دﺧﯿﻞ ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺒﺮه رﯾﮑﺎردو و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺧﻮد اﺳﻤﯿﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی »اﻣﺘﯿﺎزات وﯾﮋه« ﺧﻮﯾﺶ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﯾﺎ ﺧﺪﻣﺘﯽ »ﺗﺨﺼﺺ« ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻌﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺎزاد ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ -‬ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﭘﯽ آﻣﺪ ﮔﺴﺘﺮش ﺗﺨﺼﺺ در ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺳﺖ – در ﺑﺎزاری ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻗﺪرت‬ ‫و ﺟﮫﺖ ﮔﯿﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻨﺜﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬از اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻼت ھﻢ ھﻤﮕﺎن »ﻓﺎﯾﺪه «‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﻌﻼ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازم ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ھﻤﯿﻦ ادﻋﺎھﺎ‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﻣﺤﺪوده ﮐﺘﺎﺑﮫﺎی‬ ‫درﺳﯽ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺮ زﻧﺠﯿﺮه ای از ﭘﯿﺶ ﮔﺰاره ھﺎی ﺗﺴﮫﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬و ﭼﻮن وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻤﺎل‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﭘﯽ آﻣﺪھﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫واﻗﻊ‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺧﻮش ﺑﺎوری اﺳﺖ و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ‪ ،‬ﺗﺠﻠﯽ ﮐﻮﺷﺸﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻓﺮﯾﺐ دﯾﮕﺮان‪.‬‬ ‫رواﯾﺖ ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺮش ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﺮای ﻓﺮﺻﺘﯽ دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻦ دارد ﮐﻪ ﮐﺎﻻ ﺷﺪن ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺮﯾﺎن ﺗﺮ ﺷﺪن اﺳﺘﺒﺪاد ﻣﻄﻠﻖ ﭘﻮل‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫وﺿﻮح ﻧﺸﺎن دھﻨﺪه ﺟﮫﺖ ﮔﯿﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺸﺨﺺ اﯾﻦ اﻗﺘﺼﺎدﯾﺎت ﻏﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ‬ ‫وﻗﺘﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ »رﻗﺎص« اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﺳﺎز ﻣﻮﻟﺘﯽ ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﺮھﺎ و ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﭘﻮل‬ ‫دارھﺎ ﻣﯽ رﻗﺼﺪ‪ .‬آن ﭼﻪ »ﺗﻘﺎﺿﺎ« ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ » ﻣﻘﺮاض« ﻧﻈﺎم ﺑﺎزار را ﺑﺮای‬ ‫ﺗﻌﯿﯿﻦ »ﻗﯿﻤﺖ ﺗﻌﺎدﻟﯽ « ﺑﮑﺎر ﺑﯿﺎﻧﺪازد‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﺑﯿﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﻧﯿﺎزھﺎی اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ در‬

‫‪127‬‬

‫ھﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺸﺮی‪ ،‬در اﻗﻠﯿﺖ ﻣﺤﺾ اﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺑﮫﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫اﻗﻠﯿﺖ ﺳﺎﻻر‪ ،‬ﮐﻪ در وﺟﻪ ﻋﻤﺪه‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﺮآوردن ﻣﻨﺎﻓﻊ اﯾﻦ اﻗﻠﯿﺖ ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺨﺼﯿﺺ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ در اﻗﺘﺼﺎد )ﻣﮫﻢ ﻧﯿﺴﺖ اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﯾﺎ ﭼﯿﻦ ﯾﺎ ﮐﺎﻧﺎدا(‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﺮآوردن ﻧﯿﺎزھﺎی اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬ ‫آن ﭼﻪ ارزش ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ارزش‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺗﻨﮫﺎ از ﺑﺎزار ﻣﯽ ﮔﺬرد و از‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدﯾﺎت ﻣﺪرن و ﺣﺘﯽ ﭘﺴﺎﻣﺪرن‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺮدﺳﺎﻻراﻧﻪ و ﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‬ ‫زن ﺳﺘﯿﺰاﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬ﮐﺎر ﺧﺎﻧﮕﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪه در اﻏﻠﺐ ﺟﻮاﻣﻊ از ﺳﻮی‬ ‫زﻧﺎن ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮔﺬر ﻧﮑﺮدن از »ﭼﮫﺎرﺳﻮق ﺑﺎزار« ﮐﺎر ﻣﻮﻟﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﯽ‬ ‫آﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬زﻧﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدی »ﻏﯿﺮ ﻣﻮﻟﺪ« و در ﻧﺘﯿﺠﻪ »ﺳﺮ ﺑﺎر« ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی ﺷﺎن ﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺒﻨﺎی ﻣﻌﯿﻮب‪» ،‬ﻓﺎﻗﺪ ارزش« اﺳﺖ‪ .‬زﻣﯿﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫ذھﻨﯿﺖ ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﻋﮫﺪ دﻗﯿﺎﻧﻮﯾﺴﯽ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ زن در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ – ﺑﺎ ھﻤﻪ ﺗﻈﺎھﺮات ﻣﺪرن و‬ ‫ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯽ ‪ -‬ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد از اﯾﻦ ﺟﺎ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﺑﮕﻮﯾﻢ و ﺑﮕﺬرم ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺪرن ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻢ‬ ‫ﺑﮫﺎ دادن ﺑﻪ ﮐﺎر زﻧﺎن آﻏﺎز ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ ﺷﺪن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﮐﺎﻻ ﮐﺮدن ﻋﺮﺻﻪ‬ ‫ھﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮی از زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﮐﻢ ﺑﮫﺎ دادن ﺑﻪ ﮐﺎر زﻧﺎن را ﺗﺸﺪﯾﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﻣﺴﺨﺮه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻏﺬای ﺑﺪ ﭘﺨﺘﻪ ای را در‬ ‫رﺳﺘﻮران ﻣﯽ ﺧﻮرﯾﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ از اﺳﺎس ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﺪﻓﮫﻤﯽ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎی‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ‪» ،‬ارزش« ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ وﻟﯽ وﻗﺘﯽ‪ ،‬ھﻤﺎن ﻏﺬا ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ ھﻢ ﺳﺎﻟﻢ ﺗﺮ و‬ ‫ﺗﻤﯿﺰﺗﺮ اﺳﺖ و ھﻢ ﺧﻮﺷﻤﺰه ﺗﺮ در ﻣﻨﺰل ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺟﺎ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﯿﺮون ﺑﻮدن از‬ ‫ﻣﺤﺪوده ﺑﺎزار‪» ،‬ارزﺷﯽ« ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ھﺎی ﻣﺎدی ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﮫﺎﺋﯽ – درواﻗﻊ آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻋﻨﻮان دﯾﮕﺮش» ﺗﻮﻟﯿﺪ« اﺳﺖ ‪ -‬ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ داده ام‪ ،‬ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی ﻣﺘﻀﺎد و اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﭘﺮت وﻟﯽ دﻗﯿﻘﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺬا ﺧﻮردن در رﺳﺘﻮران ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی »ﻗﻮاﻋﺪ ﺑﺎزار « اداره‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻏﺬای ﻣﺼﺮف ﺷﺪه در ﻣﻨﺰل‪ ،‬از اﯾﻦ ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺳﻪ‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﺎﯾﺪ از ھﻢ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﮫﺘﺮ ﺑﺘﻮان از ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺑﺮ وﺿﻌﯿﺖ زﻧﺎن‪،‬‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮی ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫‪128‬‬

‫ ﺗﻨﮫﺎ ﮐﺎری ﮐﻪ از ﻋﮫﺪه ﻣﺮدان ﺑﺮ ﻧﻤﯽ آﯾﺪ‪ ،‬ﺷﯿﺮ دادن ﺑﻪ ﻧﻮزادی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎزه ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه‬‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻏﯿﺮاز اﯾﻦ‪ ،‬ھﯿﭻ ﮐﺎرﺧﺎﻧﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ »زﻧﺎﻧﻪ« ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ھﯿﭻ دﻟﯿﻞ‬ ‫»ﻃﺒﯿﻌﯽ« وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﺷﯿﺮ دادن ﺑﻪ ﻧﻮزاد‪ ،‬ﮐﺎری زﻧﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﻣﺜﻼ ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫ھﻤﻪ‪ ،‬در ھﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ﮐﺎر ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ زﻧﺎن ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺎ »ﺑﯽ ارزش‬ ‫ﺗﺮ « ﺷﺪن ﮐﺎر ﺧﺎﻧﮕﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ ﺷﺪن »ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺎﻻﺋﯽ« اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ زﻧﺎن ﻧﻪ ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺑﮫﺒﻮد ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬ ‫ از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻧﮕﻪ داری از ﮐﮫﻦ ﺳﺎﻻن‪ ،‬از ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﺎ از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﯾﺾ ﻣﯽ ﺷﻮد‪،‬‬‫ھﻢ در وﺟﻮه ﻋﻤﺪه در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ ﮔﺮدن زﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﯿﺰان اش ﺗﻔﺎوت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ در ھﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﯿﺶ و ﮐﻢ ﺗﻔﺎوﺗﯽ وﺿﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺴﺎب‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دوﻟﺘﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی را در ﭘﯿﺶ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و‬ ‫ﺑﮫﺪاﺷﺖ و ﯾﺎ ﻣﺜﻼ ﻧﮕﻪ داری از ﮐﮫﻦ ﺳﺎﻻن را ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ‬ ‫ﻓﺸﺎر ﺑﺮ روی زﻧﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺷﺪن‪ ،‬ﻧﻮزادی ﮐﻪ ﻣﺮﯾﺾ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن دوﻟﺘﯽ و ﯾﺎ در ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻧﻈﺎم ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﻣﻠﯽ‬ ‫دارﻧﺪ ﺑﻪ دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮای ﺑﮫﺒﻮد ﻧﻮزاد ﮐﻮﺗﺎه اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺼﻮص در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﻣﺎﻟﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻣﺨﺎﻃﺮات ﺟﺎﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻀﺎر اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮای ﺑﮫﺒﻮد ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﺎ ﭘﺪر و ﯾﺎ ﻣﺎدر ﺑﯿﻤﺎر‪ ،‬ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎز در اﯾﻦ ﺟﺎ‪ ،‬ﻓﺸﺎر اﯾﻦ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ ﺷﺪن در وﺟﻮه ﻋﻤﺪه ﺑﺮ ﮔﺮدن زﻧﺎن ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬ ‫ در ھﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی »اﺻﻼﺣﯽ « را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬از ﺳﻮﺋﯽ ﺑﯿﮑﺎری‬‫اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﮐﺎرﯾﺎﺑﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﻨﺎر آن‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﺗﻌﺪﯾﻞ و ﺣﺘﯽ ﺣﺬف ﺑﯿﻤﻪ ھﺎی ﺑﯽ ﮐﺎری ﻏﻔﻠﺖ ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯽ‬ ‫ﺧﺎﻧﻮار وﺧﯿﻢ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ زﻧﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺳﻮﺋﯽ‪ ،‬ﺑﺪرﻓﺘﺎری و اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﯽ‬ ‫اﺣﺘﺮاﻣﯽ ھﺎ و اھﺎﻧﺖ ھﺎی ﺷﻮھﺮان ﺑﯿﮑﺎر ﺷﺪه و »ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ« و ﻧﺎاﻣﯿﺪ‪ -‬ﯾﺎ ﭘﺪر و ﺑﺮادر‪ -‬ﺧﻮد را‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺑﻪ اﺻﻄﻼح »ﭼﺮخ زﻧﺪﮔﯽ« را ھﻢ ﭼﻨﺎن‬ ‫ﺑﮕﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪129‬‬

‫در ﻣﻘﻄﻌﯽ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه در ‪ 1969‬ﭘﺲ از ﭼﺎپ ﻣﻘﺎﻟﻪ ی درﺧﺸﺎن ﻣﺎرﮔﺮﯾﺖ ﺑﻨﺴﺘﻮن‪،67‬ﻋﻘﯿﺪه‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ وارد ﺷﺪن زﻧﺎن در ﺑﺎزار ﮐﺎر‪ ،‬ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻓﺮودﺳﺘﯽ ﺷﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان‬ ‫زﯾﺎدی ﺣﻞ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ زﻧﺎن در ﺑﺨﺶ ﭘﺪرﺳﺎﻻر اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﻗﺪﻣﯽ ﺑﻪ ﺟﻠﻮﺳﺖ‬ ‫وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ دو ﻧﮑﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد‪:‬‬ ‫ ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ آﻣﺎرھﺎی ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﮐﺎر در ﺑﯿﺮون از ﻣﻨﺰل و در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‬‫ﭘﺪرﺳﺎﻻر‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ﮐﺎرﺧﺎﻧﮕﯽ ھﻢ ﭼﻨﺎن از ﺳﻮی زﻧﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺘﯽ در‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داری ﺻﻨﻌﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﮐﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ھﻔﺘﻪ ای ﺣﺪودا ‪ 80‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ) ‪ 40‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎردر ﺑﯿﺮون و ‪ 40‬ﺳﺎﻋﺖ ھﻢ ﮐﺎر ﺧﺎﻧﮕﯽ(‬ ‫ ﻣﻘﻮﻟﻪ دﯾﮕﺮ و ﺑﻪ ھﻤﺎن اﻧﺪازه ﺑﺎ اھﻤﯿﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻪ در ھﻤﻪ ﮐﺸﻮرھﺎ‪ ،‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ زﻧﺎن ﺑﺮای ﮐﺎر‬‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻣﺮد‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ھﺎی ﺗﺮﻓﯿﻌﯽ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎور ﻣﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮای ﺗﺪاوم ﺳﺘﻢ ﮔﺮی ﺑﺮ زﻧﺎن‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺑﺪون ﺧﺎﻧﻪ ﺗﮑﺎﻧﯽ ﺟﺪی ذھﻨﯽ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﮐﺎر و‬ ‫ﺑﺎز ھﻢ ﮐﺎر در ﻋﺮﺻﻪ ھﺎی ﻓﺮھﻨﮕﯽ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدان و زﻧﺎن‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮان در راﺳﺘﺎی رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ای اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐﻪ در آن اﻧﺴﺎن )زن(‪ ،‬ﮐﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬و ﺑﺎ‬ ‫اﺷﮑﺎل ﻣﺘﻌﺪد و ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺗﺒﻌﯿﺾ و ﺳﺘﻢ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی ھﻢ درﮔﯿﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ھﻤﻪ ﺗﻈﺎھﺮات ﭘﺴﺎﻣﺪرﻧﯽ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﻋﮫﺪ دﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯽ و ﭘﯿﺸﺎﻣﺪرن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪130‬‬

‫‪ - 12‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﻧﮫﺎد ﺧﺎﻧﻮاده ‪:‬‬

‫در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﺑﺮ ذھﻦ ﺷﻤﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ از اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن و دﯾﮕﺮ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻋﻠﻮم‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﮕﺮﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ رﻓﺮم ھﺎی ﺑﺎزارﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮد؟‬ ‫اﯾﻦ ھﻤﻪ زﺣﻤﺖ ﻛﺶ ﻓﻜﺮی ﻛﻪ ھﺮ ﯾﻚ در ﻋﺮﺻﺔ ﺧﺎص ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺑﺴﯽ دودﭼﺮاغ ﺧﻮرده و ﭘﻮﺳﺖ‬ ‫ﺗﺮﻛﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺪون اﯾﻨﻜﻪ ھﻤﺔ ﺟﻮاﻧﺐ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ھﻢ ﮔﻮن وھﻢ‬ ‫ﺧﻮان ﻣﺪاﻓﻊ ﺑﺎزار ﺑﺎﺷﻨﺪ! درس ﻧﺎﻣﻪ ھﺎ و ﻣﻘﺎﻟﻪ ھﺎی ﭘﮋوھﺸﯽ داﻧﺸﮕﺎھﯽ اﻧﺪر ﻓﻮاﯾﺪ اﯾﻦ ﻧﻮع‬ ‫رﻓﺮﻣﮫﺎ ﻧﯿﺰ ﻛﻢ ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرآﺋﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ؟ ﻣﮕﺮ راﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﺎزدھﯽ ﻛﺎر وﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ؟ وﻟﯽ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ﻗﻠﻢ ﺑﻪ دﯾﻨﺎﺳﻮرھﺎﺋﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﯾﺎ ﻣﻨﻘﺮض ﺷﺪه اﻧﺪ و ﯾﺎ در راﺳﺘﺎی اﻧﻘﺮاض و ﻧﺎﺑﻮدی ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ از‬ ‫اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ھﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﯽ ﺗﻮان ﻛﺮد‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺎ دﯾﻨﺎﺳﻮرھﺎ‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖ وﯾﮋه ای دارﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ ھﻤﺔ اﯾﻦ‬ ‫اوﺻﺎف‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮ آن ﺳﺮم ﻛﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آﻧﭽﻪ‬ ‫ﻛﻪ ﻃﻠﺐ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬را درﺳﺖ ﺑﺮآورد ﻧﻜﺮده و ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮔﺮﯾﺰی ﺗﻤﺎم‪ ،‬از ﻛﯿﺴﻪ‬ ‫دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﺑﺪﺷﺎن ﻧﻤﯽ آﯾﺪ ﺟﮫﺎن و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺟﮫﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻚ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺑﺮای ﻣﺤﻚ‬ ‫زدن ﺗﺰھﺎ و ﺗﺌﻮری ھﺎی ﺧﻮد در ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬ﻗﺼﺪم ﺗﻨﮫﺎ وارﺳﯿﺪن ﯾﻚ وﺟﻪ از اﯾﻦ‬ ‫ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺖ ﻛﻪ در اﯾﻦ درس ﻧﺎﻣﻪ ھﺎ و ﻣﻘﺎﻻت ﭘﮋوھﺸﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬و ﻣﻦ ﺣﺮﻓﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺣﺎﻻ ﻛﻪ دراﯾﺮان ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﯾﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ھﻢ ھﻤﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎرا دﻧﺒﺎل ﻛﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺪاﻧﯿﻢ در‬ ‫ﭼﻪ راھﯽ ﻗﺪم ﻣﯽ ﮔﺬارﯾﻢ‪.‬‬ ‫در ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﻤﻮﻧﻪ وار ﻏﺮﺑﯽ ‪ -‬اﻧﮕﻠـﺴﺘﺎن ﺑـﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ ‪ -‬ﯾﻜـﯽ از ﻣـﺴﺎﺋﻠﯽ ﻛـﻪ وﺟـﻮد دارد و روز ﺑـﺮوز‬ ‫ﻧﯿﺰﺣﺎدﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ ﻛﺴﯽ ﻧﻤﯽ داﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻛﺮد و ﯾﺎ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻛـﺮد‪ ،‬اﻧﮫـﺪام‬ ‫ﻧﮫﺎد ﺧﺎﻧﻮاده در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻛﻪ ﻧﮫﺎد ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮب اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﻣـﯽ ﻃﻠﺒـﺪ‬ ‫وﻟﯽ ﻣﺎدام ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﮫﺎدی دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﺗﺮ و ﺑﺎ ﺛﺒﺎت ﺗﺮ ﻧﺮﺳﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻦ اﻧﮫﺪام اﯾـﻦ ﻧﮫـﺎد را ﯾﻜـﯽ از ﭼﻨـﺪﯾﻦ‬ ‫ﻣﻌﻀﻞ اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﯽ داﻧﻢ‪ .‬ﺷـﻤﺎرة "ﺧـﺎﻧﻮاده ھـﺎی" ﺗـﻚ واﻟـﺪﯾﻨﯽ روز ﺑـﺮوز ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﻣـﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬درﺻﺪ ازدواج ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻼق ﻣﯽ اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻞ ﻣﻘﻮﻟﺔ ازدواج ﺑﻪ‬ ‫روﯾﺪادی زودﻣﺮگ و ﺑﻪ ﻣﻘﺪار زﯾﺎدی ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ دﮔﺮﺳﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ازدواج و ﻃﻼق ﻣﻜﺮر ﺑﻪ ﺻـﻮرت‬

‫‪131‬‬

‫ﺟﺰﺋﯽ از ھﻨﺠﺎر ﻋﺎدی و ﻃﺒﯿﻌﯽ زﻧﺪﮔﯽ دراﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻇﺎھﺮ ﻣﯽ ﺗـﻮان ﮔﻨـﺎه را ﺑـﻪ‬ ‫ﮔــﺮدن ﻧﻈــﺎم رﻓــﺎه اﺟﺘﻤــﺎﻋﯽ ﻣﻮﺟــﻮد در اﯾــﻦ ﺟﻮاﻣــﻊ اﻧــﺪاﺧﺖ و اﯾــﻦ ﻛﺎرﯾــﺴﺖ ﻛــﻪ در اﻏﻠــﺐ ﻣــﻮارد‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺪاران راﺳﺖ ﮔـﺮا ﻣـﯽ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺘـﯽ ﻣـﯽ ﺗـﻮان از اﻧﺤﻄـﺎط اﺧﻼﻗـﯽ ﺳـﺨﻦ ﮔﻔـﺖ‪ .‬وﻟـﯽ‬ ‫واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻚ ﺧﺎﻧﻮاده درﺗﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﺑـﺎزار آزادﻛـﻪ ﻗـﺮار اﺳـﺖ در ﻧﺘﯿﺠـﺔ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﺮ ﻗﺮار ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر دﺷـﻮار ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎزار آزاد‪ ،‬ﺑـﻪ‬ ‫ﺧﺼﻮص وﻗﺘﯽ ﺑﺎ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻧﻘـﺶ و ﻗـﺪرت ﺗﺎﺛﯿﺮﮔـﺬار دوﻟـﺖ ‪ -‬ﻃﺒﯿﻌﺘـﺎ ﻣﻨﻈـﻮرم ھـﺮ دوﻟﺘـﯽ ﻧﯿـﺴﺖ ‪-‬‬ ‫ھﻤﺮاه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺮارداد دراز ﻣﺪت را ﺑﻪ رﺳـﻤﯿﺖ ﻧﻤـﯽ ﺷﻨﺎﺳـﺪ‪ .‬ﺑـﺎزار ﻛـﺎر را ﺑـﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﻗﺎﺑـﻞ‬ ‫اﻧﻌﻄﺎف ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ و اﯾﻦ اﻧﻌﻄﺎف‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻔﮫﻮﻣﯽ ﻛﻪ در ﻧﮕﺎه اول ﺑﻪ ذھﻦ ﻣﺘﺒﺎدر ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪،‬‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﻌﻄﺎف ﺑـﻪ رواﯾﺘـﯽ ﻛـﻪ راﺳـﺖ ﺟﺪﯾـﺪ از آن دارد‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ آزادی در اﺧـﺮاج ﻛـﺎرﮔﺮان و‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﺷﺎن ﺑﺎ ﻛﺎرﮔﺮان ﺗﺎزه ﺗﺮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺴﺦ ﻗﺮار ﻗﺒﻠﯽ و ﻋﻘﺪ ﻗﺮاردادی دﯾﮕﺮ‪ .‬ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ھـﻢ ﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫از اﻧﻌﻄﺎف ﻛﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺖ در ﻣﻨﻄﻘﺔ اﻟﻒ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺪام ﻛﺎرﮔﺮ دﺳـﺖ ﺑﺰﻧـﺪ‬ ‫و ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺪﺗﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﺔ ب ﭘﺮواز ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ از اﯾـﻦ آزادی ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬دﻟـﯿﻠﺶ ھـﻢ ﺳـﺎده‬ ‫اﺳﺖ‪ " .‬ﺑﺎزارآزاد" ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮ اﯾﻦ ﻧﻈﺎم اﺳﺖ و اﻋﻤـﺎل ھـﺮ ﻣﺤـﺪودﯾﺘﯽ ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﻋﻤﻠﻜـﺮد‬ ‫ﺑﺎزار‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻪ در اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ و " ﻗﺒﺎﺣﺖ" دارد‪ .‬وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﻗﺮاردادھـﺎ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‪،‬‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر زودﻣﺮﮔﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ زودﻣﺮﮔﯽ ﻗﺮارداد در اﯾﻦ ﻧﻈـﺎم ھﻤـﻪ ﺟـﺎﺋﯽ و ھﻤـﻪ ﮔﯿـﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ازدواج ﭼﯿﺴﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ "ﻗﺮاردادی" ﻧﯿﺴﺖ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻔﺮ ﻛـﻪ ﻣـﯽ ﭘﺬﯾﺮﻧـﺪ زﻧـﺪﮔﯽ‬ ‫ﺷﺎن را ﺑﺎ ﯾﻜﺪﯾﮕﺮ ﺷﺮﯾﻚ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ در اﯾﻦ ﻓﻀﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﺎ زودﻣﺮﮔﯽ ﻣﻔﮫـﻮم ﻗـﺮارداد ﻣـﺸﺨﺺ ﻣـﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﮫﺪات دراز ﻣﺪت‪ ،‬ﭘﯿﻤﺎن دراز ﻣﺪت واﻟﺪﯾﻦ و ﻛﻮدﻛﺎن‪ ،‬و ﺗﻌﮫﺪ ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﻪ ﺣﻔﻆ و ﻧﮕـﺎه داری از‬ ‫واﻟﺪﯾﻦ در ﺳﻨﯿﻦ ﻛﮫﻮﻟﺖ‪ ،‬ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﺧﺎﻧﻮادة ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬ﺣﻔﻆ و ﻧﮕﺎه داری از ﭘﺪرﺑﺰرگ ھﺎ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ ھﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻚ ادای دﯾـﻦ در ﻣـﯽ‬ ‫آﯾﺪ‪ .‬در ﺧﺎﻧﻮادة اﺗﻤﯿﺰه ﺷﺪه ای ﻛﻪ در ﺗﺤﺖ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﻌﺪ از ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣـﯽ‬ ‫ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در آن ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛـﺎﻻ در آﻣـﺪه ﻛـﻪ در ﺑـﺎزار ﻗﯿﻤﺘـﯽ دارد و ھﻤـﺔ اﺳـﺎس ﻓﻠـﺴﻔﯽ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻛﺮدن ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻓﺮدی ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬اﯾﻦ ادای دﯾﻦ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘـﺼﺎدی‪ " ،‬ﻏﯿـﺮ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی" ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻮء ﺗﻔﺎھﻢ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﺻﺪدر ﺻﺪ ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻪ رﺳـﻤﯿﺖ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪن ﺣـﻖ و‬ ‫ﺣﻘﻮق ﻓﺮدی ھﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺳﻮی ھﺮ ﻛﺴﯽ ﻛﻪ ﺗﺘﻤﻪ ﻗﺪرﺗﯽ دارد ﺑـﻪ رﺳـﻤﯿﺖ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﻮد‬

‫‪132‬‬

‫وﻟﯽ اﯾﻦ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮق ﻓﺮدی ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ ذات اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ ذات ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻮﺟﻮدی اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ اﺳـﺖ‪ ،‬در‬ ‫ﺗﻀﺎد و ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ دﯾﮕﺮی ﻛﻪ ﻧﮫﺎد ﺧﺎﻧﻮاده در ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﻌﺪ از ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﻟﻄﻤـﻪ ﻣـﯽ ﺧـﻮرد در ﭘﯿﻮﻧـﺪ ﺑـﺎ‬ ‫ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ھﺎ وﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ھﺎی ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﻌﺪ از ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬و در ﭘﯽ‬ ‫آﻣﺪ اﯾﻦ اﺻﻼﺣﺎت اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬دﺳﺖ و ﺑﺎل دوﻟﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻈﺎم رﻓﺎه ﮔـﺴﺘﺮده و ھﻤـﻪ ﮔﯿـﺮ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﯾﺎ ﻧﯿﺴﺖ و ﯾﺎ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﮔﻔﺘـﻪ ﻧﮕـﺬارم ﻛــﻪ در ﺗﺤـﺖ ﻧﻈـﺎم ﺑﻌــﺪ از ﺗﻌـﺪﯾﻞ و ﺑـﻪ ﺷــﺮط ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ‪ ،‬ﺣـﻖ ﺗﺤــﺮك ﻧﯿـﺮوی ﻛــﺎر در‬ ‫ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻣﻤﻠﻜﺖ و در ﺟﺴﺘﺠﻮی ﻛﺎر و ﺑﺪون ﺗﻘﯿﺪ و واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﯾﻚ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﮔـﺰارة اﺻـﻠﯽ و‬ ‫اﺳﺎس آزادی ﻛﺎرﮔﺮان در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﺳﺮف در ﻓﺌﻮداﻟﯿﺰم اﺳﺖ‪ .‬وﻟـﯽ داﺷـﺘﻦ ﺣـﻖ ﺗﻌـﻮﯾﺾ‬ ‫ﺷﻐﻞ ﺑﺮای ھﻤﮕﺎن‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻗﺪم ﻣﻮﺛﺮ و ﻣﻔﯿﺪی ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ای آزاد اﺳـﺖ‪ ،‬وﻟـﯽ اﺣﺒـﺎر‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺤﺮك در ﺟﺴﺘﺠﻮی ﻛﺎر ﻣﻘﻮﻟﻪ ای ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮر دﻟﺒﺨﻮاه از ﺷﻐﻠﯽ دﺳـﺖ ﻛـﺸﯿﺪن‬ ‫و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﻐﻞ دﯾﮕﺮی ﺑﻮدن و از ﻛﺎر ﺑﯿﻜﺎر ﺷﺪن و در ھﻤﺎن ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻗـﺮار ﮔـﺮﻓﺘﻦ‪ ،‬اﮔﺮﭼـﻪ ﺑـﻪ ھـﻢ‬ ‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻟﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻣﺎھﻮی دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﻜﺎرﺷـﺪن‪ ،‬ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎی دراز ﻣـﺪت ﻣﺘﻔـﺎوﺗﯽ دارد‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺳﻮﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻧﮫﺎد ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﯽ ﮔﺬارد ﻧﯿﺰ ﮔﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﻜﯽ از ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن‬ ‫ﺗﺤﺮك اﺟﺒﺎری‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓـﺮد ﺑـﺎ دﯾﮕـﺮان اﺳـﺖ و اﯾـﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺎت اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ در‬ ‫ﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه رواﺑﻄﻪ دوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﺘﯽ رواﺑﻂ دردرون ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯽ ﮔﻔﺘﮕﻮ راﺳﺖ اﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻪ ھﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮﻟﯽ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻮارد اﯾﻦ ﺗﺤﺮك اﺟﺒﺎری ﺑﯿﺎﻓﺰاﯾﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ درآﻣـﺪ ﻣـﺰد ﺑﮕﯿـﺮان را ﺑـﺎ‬

‫ﺑـﯽ‬

‫ﺛﺒﺎﺗﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی روﺑﺮو ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺛﺒﺎت ﻧﮫﺎد ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻣﻨﻔﯽ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿـﺮ ﻛـﻪ ﺑـﺎ اﺟـﺮای ﮔـﺴﺘﺮده ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﻧﺌـﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری در ﺟﻮاﻣـﻊ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻜﯽ از ﻣﺸﺨﺼﻪ ھﺎی اﺻﻠﯽ ﺟﻮاﻣﻊ در ﺣﺎل ﺗﻌﺪﯾﻞ و ﺣﺘـﯽ ﺑﻌـﺪ از ﺗﻌـﺪﯾﻞ‪ ،‬ﻧـﻪ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻧﺮخ ﺑﯿﻜﺎری ﺑﺎﻻ ﻛﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﻜﺎری در ﻧﺘﯿﺠـﺔ اﯾـﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻛـﻪ در اﻏﻠـﺐ اﯾـﻦ‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻘﺪان ﯾﻚ ﻧﻈﺎم رﻓﺎھﯽ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺗﺨﻤﯿﻨﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد از ﻣﯿﺰان ﺑﯿﻜـﺎری وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪،‬‬ ‫دﻟﯿﻞ ﺟﺪی ﻧﺒﻮدن ﻣﺸﻜﻞ ﺑﯿﻜﺎری در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷـﺘﻪ از ﺑﯿﻜـﺎری آﺷـﻜﺎر‪ ،‬ﻣـﺸﻜﻞ ﻋﻤـﺪة‬ ‫ﺑﯿﻜﺎری در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه در دورة ﺑﻌﺪ از ﺗﻌﺪﯾﻞ‪ ،‬اﻓﺰوده ﺷﺪن ﺑﺮ ﺑﯿﻜﺎری ﭘﻨﮫﺎن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺷﺘﻌﺎل در ﺣﺮﻓﻪ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ارزش اﻓﺰوده ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻧﻤـﯽ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺟﻠـﻮه ﮔـﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬دﺳـﺖ‬

‫‪133‬‬

‫ﻓﺮوﺷﺎن‪ ،‬و دﻻﻻن ﺑﺎزار ﺳﯿﺎه دو ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ اﯾﻦ ﻧـﻮع ﺑﯿﻜـﺎری ھـﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ھـﺮ دو ﻣـﻮرد‪ ،‬درآﻣـﺪ‬ ‫ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ھﺎ ﺷﺎﻏﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺒﺎﺗﯽ ﻧﺪارد و ھﻤـﯿﻦ ﺑـﯽ ﺛﺒـﺎﺗﯽ در آﻣـﺪھﺎ‪ ،‬ﺑـﯽ ﮔﻤـﺎن ﺑـﯽ‬ ‫ﺛﺒﺎﺗﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت درون ﺧﺎﻧﻮاده را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ و ﺑﺮ ﺛﺒﺎت ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﯾـﻚ ﻧﮫـﺎد و ﯾـﺎ‬ ‫ﯾﻚ واﺣﺪ ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬در ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﺟﻮاﻣـﻊ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳـﺎﻻری ﺻـﻨﻌﺘﯽ‬ ‫ﻛﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان از " اﻧﻌﻄﺎف ﺑﺎزارﻛﺎر" ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ و آن را ﯾﻜـﯽ از‬ ‫ﭘﯿﺶ ﮔﺰاره ھﺎی رﺷﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﺷﺎره ﮔﺬﺷﺘﯿﻢ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻧﻌﻄﺎف ﭘـﺬﯾﺮی‬ ‫ﺑﺎزار ﻛـﺎر در ﺟﮫـﺖ ﺗـﺴﮫﯿﻞ ﺑـﺮ آوردن ﻧﯿﺎزھـﺎی ﻛـﺎرﮔﺮان ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﯽ ﮔﻤـﺎن ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺗـﺴﺮﯾﻊ رﺷـﺪ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺛﺒﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮاھﺪ ﺷـﺪ‪ .‬وﻟـﯽ ﻣﻨﻈـﻮر ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﭘـﺮدازان‪ ،‬ﺑـﻪ راﺳـﺘﯽ‬ ‫اﻧﻌﻄﺎف ﻛﺎرﮔﺮان در ﺑﺮآوردن ﻧﯿﺎزھﺎی ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ در اﯾـﺮان ﻧﯿـﺰ ﻛـﻪ ﺷـﻤﺎری ﺑـﺮای ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬ ‫ﻗــﺎﻧﻮن ﻛــﺎر ﻣــﯽ ﻛﻮﺷــﻨﺪ‪ ،‬ھــﺪف ﻧــﻪ ﺗــﺪوﯾﻦ ﻗــﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑــﺮای ﺑــﺮآوردن ﻧﯿﺎزھــﺎی ﻛــﺎرﮔﺮان ﻛــﻪ اﻛﺜﺮﯾــﺖ‬ ‫ﺷﮫﺮوﻧﺪان اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬ ‫ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ھﺮ آن ﻛﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺪون ھﺰﯾﻨﻪ و ﺑﺪون دردﺳﺮ ﻛﺎرﮔﺮان را از ﻛﺎر ﺑﯿﻜﺎر ﻛﻨﺪ‪.‬‬‫ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎی اﺳﺘﺨﺪام ﻛﺎرﮔﺮان و ﻛﺎرﻣﻨﺪان داﺋﻢ‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮان و ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﭘﯿﻤـﺎﻧﯽ اﺳـﺘﺨﺪام‬‫ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻛﻪ ﻣﺰد ﻛﻤﺘﺮی ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﭙﺮدازد‪.‬‬ ‫ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺎری در ھﺮوﻗﺖ و زﻣﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎرﮔﺮان ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﻮد‪.‬‬‫ در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎزﻛﺎرﻓﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻛﻞ واﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻛﻪ ﻣﺰد ﻛﻤﺘﺮ و ﯾﺎ ﻧﻈﺎﻣﺎت ﺳﮫﻞ وﺳﺎده‬‫ﺗﺮی دارد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ ﭘﮋوھﺶ ھﺎ و ﻣﻘﺎﻟﻪ ھﺎی زﯾﺎدی اﻧﺪر ﻓﻮاﺋﺪ اﯾﻦ ﻧـﻮع دﮔﺮﺳـﺎﻧﯽ ھـﺎ در ﺑـﺎزار ﻛـﺎر ﻧﻮﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪،‬‬ ‫وﻟﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻮع اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮی‪:‬‬ ‫ ﺑﻪ واﻗﻊ روی دﯾﮕﺮ ﺳﻜﺔ ﻋﺪم اﻧﻌﻄﺎف ﺑﺎزار ﻛﺎر ﺑـﺮای ﻛـﺎرﮔﺮان اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﻟﻄﻤـﻪ زدن ﺑـﻪ‬‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺎدی ﺷﺎن‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﺮ ﻛﺎرآﺋﯽ و ﺑﺎزدھﯽ ﻛﺎرﮔﺮان ﺗﺎﺛﯿﺮات ﻣﻨﻔﯽ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ زﯾﺎن دﯾﮕﺮ و ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﮫﻢ دﯾﮕﺮش‪ ،‬ﺗﺒﺎه ﻛﺮدن ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻣﺪﯾﺮان اﯾﻦ واﺣـﺪھﺎ ﺑـﺮای ادارة‬‫ﺛﻤﺮ ﺑﺨﺶ آﻧﮫﺎﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﺮای ﻣﺪﯾﺮان ﻏﯿﺮﻛﺎرآﻣﺪ و راﺑﻄﺔ ﺑﺎز ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ در ﻣﻮﺿﻊ ﻗـﺪرت‬ ‫ﻧﺸﺴﺘ ﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾـﺪ ﻛـﻪ ھﺰﯾﻨـﺔ ﻏﯿﺮﻛﺎرآﻣـﺪی ﺧـﻮد را از ﻛﯿـﺴﺔ ﻛـﺎرﮔﺮان ﺗـﺎﻣﯿﻦ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ اﻣﻜﺎن داﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺎﺳـﺘﻦ از ﻣـﺰد و ﻓـﺸﺎر ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺑـﺮ ﻛـﺎرﮔﺮان‪ ،‬در‬

‫‪134‬‬

‫ﺑﺎزارھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺮوز ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺗﺠﺎرت‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﯿﻮة ﻛـﺎر را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬ ‫ﺷﻤﺸﯿﺮ دو ﻟﺒﻪ ای در آورده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺿﺮر ﻛﺎرﮔﺮان اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ ﻛﺎرﻓﺮﻣﺎﯾـﺎن ھـﻢ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ اﮔﺮ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻣﺰد و اﻋﻤﺎل ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﻛﺎری ﺑﺮای ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در ﺑﺎزارھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﻛـﺎﻓﯽ‬‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻣﺰدھﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻧﺎزل ﺗﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﻣﺰد در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎﻧﯽ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ‪،‬‬ ‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ اراﯾﻪ ﺷـﺪه در ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻛﻨﻨـﺪﮔﯽ ﻣﯿـﺰان ﻣـﺰد ﭘﺮداﺧﺘـﯽ در ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ ﯾـﺎ ﻋـﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ھﺎ راﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮای ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻣﺰد ﺗﺎرﺳﯿﺪن ﺑﺎ ﻧﺎزل ﺗﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﻣـﺰد‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺗﺎزه در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ اﯾﻦ روﻧـﺪ ﻛـﺎھﺶ ﯾﺎﺑﻨـﺪه ﻣﯿـﺰان واﻗﻌـﯽ ﻣـﺰد در‬ ‫ﭼﻪ ﺳﻄﺤﯽ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺧﻮاھﺪﺷﺪ؟ اﯾﻦ ﻛﻪ‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪ اﯾﻦ ﻧﮕـﺮش اﻗﺘـﺼﺎدی ﺑـﺮ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺎت درون ﺧـﺎﻧﻮاده‬ ‫ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﻮرت ھﺎﺋﯽ در ﻣﯽ آﯾﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺟﻮاﻣـﻊ ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬وﻟـﯽ در اﯾـﻦ ﻛـﻪ‪ ،‬در‬ ‫ھﻤﺔ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻌﺪ از ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﭘﺎﯾﻪ ھﺎی ﺧﺎﻧﻮاده در ﻧﺘﯿﺠﺔ ﻓـﺸﺎرھﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی و اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‬ ‫ﺑﻪ زﻟﺰﻟﻪ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬واﻗﻌﯽ ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺮدار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ در ﺻﻮرت ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻣﯿﺰان واﻗﻌﯽ ﻣﺰد در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎﻧﯽ و رﺳـﺎﻧﺪن آن ﺑـﻪ ﻧـﺎزل ﺗـﺮﯾﻦ‬‫ﻣﯿﺰان‪ ،‬ﺗﺎزه ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری ﺑﺎ ﻣﻌﻀﻞ ﻻﯾﻨﺤﻞ " ﺗﺤﻘﻖ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮی" روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ از ﺳـﻮﺋﯽ‪،‬‬ ‫از ﺗﺮﻛﯿﺐ ﻛﺎر ارزان و ارزان ﺗﺮ ﺑﺎ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻛـﺎﻻ و ﺧـﺪﻣﺎت ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬واز ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬در آﻣﺪ اﻛﺜﺮﯾﺖ ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ -‬ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ ﺷـﺎن ﺑـﻪ ﻣﯿـﺰان درﯾـﺎﻓﺘﯽ‬ ‫ﻣﺎھﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺰد ﯾﺎ ﺣﻘﻮق واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ‪ -‬ﻛﻤﺘﺮ و ﻛﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬و در ﯾـﻚ ﻧﻈـﺎم ﻛـﺎﻻ ﺳـﺎﻻر‪،‬‬ ‫ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ اﯾﻦ اﻛﺜﺮﯾﺖ ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ ﻛﻤﺘﺮی ﺑﺮای ﻣﺼﺮف دارﻧﺪ و در آن ﺻـﻮرت‪ ،‬روﺷـﻦ ﻧﯿـﺴﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﻛﺎﻻھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه را ﭼﻪ ﻛﺴﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺮﯾﺪاری و ﻣﺼﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ؟‬ ‫اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﺎدرات ﺳﺎﻻر ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راه ﺑﺮون رﻓﺖ ﺑﺮای ﺟﻮاﻣـﻊ ﺑﻌـﺪ از ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری‬ ‫اراﺋﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﯾﻚ ﺗﻨﺎﻗﺾ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬در ﮔـﻮھﺮ ﺳﯿﺎﺳـﺘﯽ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛـﺎرﺑﺮدی‬ ‫ﻣﺤﺪود دارد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﯿـﺼﺪ ﺳـﺎل ﭘـﺲ از ﻣﺮﻛﺎﻧﺘﻠﯿـﺴﺖ ھـﺎ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺧﻮاھـﺎن ﮔـﺴﺘﺮش ﯾـﻚ‬ ‫ﺳﻮﯾﻪ ﺻﺎدرات ﺑﻮدﻧﺪ و درك ﻧﻤﯽ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه ﺻﺎدرات از ﯾﻚ ﻛﺸﻮر ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﻪ ﻛـﺸﻮر دﯾﮕـﺮی‬ ‫وارد ﺷﻮد و اﮔﺮ ھﻤﮕﺎن ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺻﺎدرات ﺑﻜﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ اھﺪاف ادﻋـﺎﺋﯽ‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﻣﺮﻛﺎﻧﺘﻠﯿـﺴﺖ ھـﺎ ﻋﻘـﺐ ﮔـﺮد ﺗـﺎرﯾﺨﯽ‬

‫‪135‬‬

‫ﻛﺮده اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﻛﻪ از ﺳﻮی ﭼﻨﺪ ﻛﺸﻮر ﻣﺤﺪود دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﺷـﻮد ‪-‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اش ژاﭘﻦ و ﻛﺮه ﺟﻨـﻮﺑﯽ و ﭼﻨـﺪ ﻛـﺸﻮر دﯾﮕـﺮ آﺳـﯿﺎی ﺟﻨـﻮب ﺷـﺮﻗﯽ اﺳـﺖ ‪ -‬ﻣﻤﻜـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ آﻣﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ھﻤﮕﺎن ﯾـﺎ اﻛﺜﺮﯾـﺖ ﻛـﺸﻮرھﺎ ﺑـﺎ در ﭘـﯿﺶ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ "‬ ‫اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿـﺪی وﻟـﯽ ﻛﺎﺳـﺘﻦ از ﻣـﺼﺮف داﺧﻠـﯽ" ﻣﺘﻮﺳـﻞ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻗﺘـﺼﺎد ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﻌﻀﻞ ﻧﺎﻛﺎﻓﯽ ﺑﻮدن ﺗﻘﺎﺿﺎ روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ اﺻـﻄﻼح ﻣﺤـﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﺷـﺪه روی دﺳـﺖ ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪه ﯾﺎ ﺗﻮزﯾﻊ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﺎد ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان‪ ،‬ﺑـﻪ ھﻤـﺎن ﻛـﺸﻮرھﺎی ﻣﻮﻓـﻖ‬ ‫ﭘﯿﺸﯿﻦ اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف وﻗﺘﯽ دﺳﺖ زﯾﺎد ﺷﺪ‪ ،‬و ﺷﻤﺎرة ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮی از ﻛـﺸﻮرھﺎ‬ ‫ﻛﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺳﮫﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮی از ﺑﺎزار ﻣﺤﺪود ﺟﮫﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ -‬در ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﻛـﻪ ﺑـﺎزار داﺧﻠـﯽ در‬ ‫اﻏﻠﺐ اﯾﻦ ﻛـﺸﻮرھﺎﻧﯿﺰ ﺗﻌﺮﯾﻔـﯽ ﻧﺪاﺷـﺖ ‪ -‬ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺑﺤـﺮان و ﻓﺮوﭘﺎﺷـﯽ اﯾـﻦ اﻟﮕﻮھـﺎی " ﺣﯿـﺮت اﻧﮕﯿـﺰ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ " ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ذﻛﺮ ﻣﯽ ارزد‪ ،‬اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺳـﺘﻢ ﻛـﺸﯽ زﻧـﺎن در ﺟﻮاﻣـﻊ ﺑﻌـﺪ از ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮاه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﯿﻜﺎر ﺷﺪن ﺷﻮھﺮان و ﺧﻮاه در ﻧﺘﯿﺠﺔ ﻧﺎﻛﺎﻓﯽ ﺑﻮدن ﻣﺰد درﯾﺎﻓﺘﯽ ﻣﺮد‪ ،‬ﺷـﻤﺎرة‬ ‫روزاﻓﺰوﻧﯽ از زﻧﺎن در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ ﻛﺎر در ﺑﯿﺮون از ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪه اﻧﺪ و اﻏﻠﺐ ﻧﯿـﺰ در" ﻧﻘـﺎط آزاد‬ ‫ﺗﺠﺎرﺗﯽ" ﻛﻪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻛﺎرﮔﺎھﮫﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﺑﮫﺮه ﻛﺸﯽ از ﻛﺎرارزان ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻌﻼ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﯽ ﮔﺬرد ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازم وﻟﯽ راﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ زﻧﺎن ﻋـﻼوه ﺑـﺮ‬ ‫ﻛﺎر در ﺑﯿﺮون از ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ھﻢ ﭼﻨﺎن اﻧﺠﺎم ﻛـﺎر دﺷـﻮار و ﻛـﻢ ارزش ﺷـﺪة ﺧـﺎﻧﮕﯽ را ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ دوش ﻣـﯽ‬ ‫ﻛﺸﻨﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر روزاﻓﺰون ﺑﺮ زﻧﺎن و ﺷﻮھﺮان در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻛﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻌﺪ از ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺣـﺎﻛﻢ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اﺻﻠﯽ اش را از ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﮔﺮوه ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺰﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪136‬‬

‫‪ - 13‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﭘﯽ آﻣﺪھﺎﯾﺶ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ زﺣﻤﺖ ﻛﺸﺎن‪:68‬‬

‫در ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت داﺧﻠﯽ ﻛﻪ در ﺳﺎﯾﺖ ھﺎی اﻧﺘﺮﻧﺘﯽ در دﺳﺘﺮس اﺳﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻢ ﻛﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﭘﺮده ھﺎ را ﻛﻨﺎر زده و رﺳﻤﺎ اﻋﻼم ﻛـﺮده اﻧـﺪ ﻛـﻪ ﻣـﯽ ﺧﻮاھﻨـﺪ ﺑـﺎ ﺗﻮﺳـﻞ ﺑـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎری ]ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﺳـﺎزی واﺣـﺪھﺎی دوﻟﺘـﯽ‪ ،‬ﻛﻨﺘـﺮل زداﺋـﯽ‪ ،‬ﺣـﺬف ﯾﺎراﻧـﻪ ھـﺎ و ﺟﻠـﺐ و ﺟـﺬب‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻣﻪ ﮔﺬاری ﺧﺎرﺟﯽ ورﻓﺮﻣﮫﺎی دﯾﮕﺮ[ ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ اﻗﺘـﺼﺎدی اﯾـﺮان ﺣـﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼـﻪ‬ ‫اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺗﺎزه ای ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ واﻗﻊ دو ﺑﺎره آزﻣﻮدن ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در اﯾـﺮان ھـﻢ‬ ‫آزﻣـﻮده ﺷـﺪه اﺳـﺖ وﻟــﯽ‪ ،‬ھﻤـﺎن ﮔﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ در ﺟــﺎی دﯾﮕـﺮ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ام ﺑـﻪ ﮔﻤــﺎن ﻣـﻦ‪ ،‬اﺟـﺮای اﯾــﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ در ﮐﺸﻮری ﭼﻮن اﯾﺮان ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ﺑﺮای ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺴﺖ‬

‫‪69‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎری از ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی در اﯾﻦ روزﻧﺎﻣﻪ ھﺎ اﯾﻦ ﻣـﮋده را ﻣـﯽ‬ ‫دھﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺳﺮ از ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان در آورده و راه ﺑﺮون رﻓـﺖ را ﻧﯿﺰﯾﺎﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷـﺖ‬ ‫زﻣﺎن ﻧﺸﺎن ﺧﻮاھﺪ داد ﮐﻪ ﭼﺮا اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎ ﺑـﻪ ﺟـﺎی ﺣـﻞ ﻣـﺸﮑﻼت اﻗﺘـﺼﺎدی اﯾـﺮان ﺑـﺮ آﻧﮫـﺎ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ اﻓﺰود‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮای ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ‪ ،‬زﻣﯿﻨـﻪ ﺳـﺎزی ﻻزم اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻤﺎری از آﻧﮫﺎ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﯿﺎت ادﻋﺎ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ »اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﺘﯽ ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ ﻣﺎﻓﯿﺎی ﻗﺪرت اﺳﺖ «‪ .70‬اﻛﺒﺮ ﺗﺮﻛﺎن ھﻢ‬ ‫ﺑﺪون اﯾﻦ ﻛﻪ ﻣﻨﺒﻌﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪھﺪ ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ »ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﻋﻠﻤـﯽ و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﺎﻧﻪ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻣﻌﺘﺒـﺮ ﺟﮫـﺎن ﻧـﺸﺎن ﻣـﯽ دھـﺪ اﻗﺘـﺼﺎد دوﻟﺘـﯽ ﯾﻜـﯽ از ﻋﻮاﻣـﻞ و زﻣﯿﻨـﻪ ھـﺎی ﻓـﺴﺎد‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی اﺳـﺖ« و از آن ﮔﺬﺷـﺘﻪ » ﻧﻤـﯽ ﺗـﻮان در ﯾـﻚ ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺛـﺮوت را ﺑﻄﻮرﻣـﺴﺎوی ﺑـﯿﻦ ﺗﻤـﺎﻣﯽ‬ ‫اﻗﺸﺎر ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻛﺮد« و دﻟﯿﻞ اش ھﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی آﻣﺪه اﺳـﺖ و‬ ‫» ﻧﻪ در ﺧﻂ ﻣﺸﯽ ھـﺎی رھﺒـﺮی ﺟﺎﻣﻌـﻪ دﯾـﺪه ﻣـﯽ ﺷـﻮد«‪ .71‬از ﺳـﻮی دﯾﮕـﺮ ﻣـﯽ داﻧـﯿﻢ ﻛـﻪ ‪36‬‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ وزارت ﻧﯿﺮو آﻣﺎده واﮔﺬاری ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ اﺳـﺖ‪ . 72‬ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺑﺎﻧﻜﮫـﺎ ﻛـﻪ‬ ‫ﻗﺮار اﺳﺖ واﮔﺬار ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪73‬‬

‫‪.‬ﺷﺮﻛﺖ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ ھﻢ ﻗﺮار اﺳﺖ ‪ 51‬درﺻـﺪ ﺳـﮫﺎم ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺷـﺮﻛﺖ‬

‫ھﺎی اﯾﺮاﻧﯽ واﮔﺬار ﻧﻤﺎﯾﺪ)ھﻤﺎن(‪ .‬در راﺳﺘﺎی اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ ﻛﻪ‬ ‫واردات ھﻤﻪ ﻛﺎﻻھﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ ﭼﺎی‪ ،‬ﺑﺮﻧﺞ و ﺷـﻜﺮ وﺧـﻮد رو ﻗـﺮار اﺳـﺖ آزاد ﺷـﻮد‪ .74‬اﻟﺒﺘـﻪ روﺷـﻦ ﻣـﯽ‬ ‫ﺷﻮد ﻛﻪ اﮔﺮﭼﻪ واردات ﺧﻮدرو ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ آزاد ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑـﻮد وﻟـﯽ ﻓﮫﺮﺳـﺘﯽ از ﺧﻮدروھـﺎﺋﯽ ﻛـﻪ ورود‬

‫‪137‬‬

‫آﻧﮫﺎ آزاد ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﺑﺰودی اﻋﻼم ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬از ﻗﻮل وزﯾﺮ ﺻﻨﺎﯾﻊ و ﻣﻌـﺎدن ﻣـﯽ ﺧـﻮاﻧﯿﻢ ﻛـﻪ »ﺑـﺪون‬ ‫ﺣــﻀﻮر ﺷــﺮﻛﺖ ھــﺎی ﺑــﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠــﯽ ﺑﮫــﺮه ﺑــﺮداری از ﻣﻌــﺎدن ﻣﻤﻜــﻦ ﻧﯿــﺴﺖ «‪ .75‬ﯾﻌﻨــﯽ ﻋــﻼوه ﺑــﺮ‬ ‫ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺎدن ھﻢ ﺑﺎﯾﺪ واﮔﺬار ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬و در ھﻤﺸﮫﺮی دو م ﺧﺮداد ‪ 1382‬ھﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﺑـﻮدﯾﻢ ﻛـﻪ‬ ‫ﻛﯿﺶ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻄﻤﺌﻨﯽ ﺑﺮای ﺑﯿﻤﻪ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ را ﻧﯿﺰ ﻣﯽ داﻧـﯿﻢ ﻛـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺧـﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﺳﺎزی ﺳﺎزﻣﺎن آب ھﻢ ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.76‬‬ ‫اﮔﺮ ادﻋﺎھﺎی ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻗﺘـﻞ ﻋـﺎم اﻗﺘـﺼﺎدی ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری در ﻛـﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﭘﯿﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد درﺳﺖ ﻣﯽ ﺑﻮد‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻏﻤﯽ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن در اﯾـﺮان‪ ،‬ھـﻢ ﺧـﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﻛﺮدن ﮔﺴﺘﺮده را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧـﺪ و ھـﻢ ﻛﻨﺘـﺮل زداﺋـﯽ از واردات و ھـﻢ آن ﮔﻮﻧـﻪ ﻛـﻪ در روزﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫ھﺎی اﺧﯿﺮ ﺧﻮاﻧﺪه اﯾﻢ در ﻛﻨﺎر ﺣﺬف ﺑﺴﯿﺎری از ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻨﺰﯾﻦ را ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ ﻗﯿﻤـﺖ ﺗﻤـﺎم‬ ‫ﺷﺪه در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ھﺎی ﺟﺬاﺑﯽ ﻛـﻪ در ﯾﻜـﯽ دوﺳـﺎل اﺧﯿـﺮ در‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺎره در ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت درج ﺷﺪه دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازم وﻟﯽ ﺑﺎ اﻧـﺪﻛﯽ دﻗـﺖ‪ ،‬داﻣﻨـﻪ ﺧﺮاﺑﻜـﺎری اﻗﺘـﺼﺎدی‬ ‫ﻛﻪ در ﭘﻮﺷﺶ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ در ﺣﺎل ﺷﻜﻞ ﮔﯿﺮی اﺳﺖ روﺷـﻦ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در ھﻤـﺸﮫﺮی ﻣـﯽ‬ ‫ﺧﻮاﻧﯿﻢ ﻛﻪ » واردات ﮔﻮﺷﺖ ‪ 10‬ﻣﯿﻠﯿﻮن روﺳﺘﺎﺋﯽ را آواره ﻣﯽ ﻛﻨﺪ«‪ .77‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺤﺲ اﯾﻠﭽـﯽ اﺧﻄـﺎر‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻛﻪ اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ ﺗﻮرم ﯾﺎ ﺑﯿﻜﺎری ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﺮد ﭼﻮن ﺑـﻪ ﻗـﻮل‬ ‫او اﯾﻦ » ﺗﺐ ﯾﺎ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎﻧﯽ« اﺳﺖ وﺑﻌﻼوه‪ ،‬ﺑﺎ اﺟﺮای اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎ‪ ،‬اﯾـﺮان‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﭙﯿﻮﻧﺪد‪ .78‬ﺣﺎﻻ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدﻣﯽ ﻛﻪ ھﻤﻪ زﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه ﺧﻮاھﺪ اﻓﺘﺎد ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺴﺌﻠﻪ ای ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﻧﻮﯾـﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘـﺮم‬ ‫ﻣﺎ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﻢ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﭙﺮدازم ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺮ ھﻤﮕـﺎن روﺷـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫دو ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺎﺳﯽ اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان‪ ،‬ﯾﻜﯽ ﮔﺴﺘﺮش ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی اﻗﺘﺼﺎدی و ﻓﻘﺮ و دﯾﮕـﺮی‪ ،‬رﺷـﺪ ﺑﯿﻜـﺎری‬ ‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬و آن وﻗﺖ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﺑـﺮای ﺗﺨﻔﯿـﻒ‬ ‫اﯾﻦ دو ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺎﺳـﯽ ﭼـﻪ ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎﺋﯽ ﺧﻮاھـﺪ داﺷـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺟـﺎ‪ ،‬ﺷـﻮاھﺪی ﮐـﻪ از ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن در دﯾﮕﺮ ﮐﺸﻮرھﺎی ﺟﮫﺎن دارﯾﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻮدﻣﻨﺪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎری اﺷـﺎره‬ ‫ﺧﻮاھﻢ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪138‬‬

‫اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ وﺟﻮھﯽ از اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺧﻮاھﻢ ﭘﺮداﺧﺖ وﻟﯽ اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ اﺑﺘـﺪا از ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﮐـﺮدن واﺣـﺪ‬ ‫ھﺎی دوﻟﺘﯽ‪.‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻼﺻﻪ ای ﺑﻪ دﺳﺖ داده و ﺗﻮﺟﻪ را ﺑﻪ ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎﯾﺶ ﺟﻠـﺐ ﻛـﻨﻢ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎن‬ ‫ﻣﻦ‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪاﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ دراﯾﺮان اﮔﺮ از اﯾﻦ ﺑﺪﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﮫﺘﺮﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻛـﻪ ﺷـﺮﻛﺖ ھـﺎی دوﻟﺘـﯽ در اﯾـﺮان ﺑـﺪ اداره ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ ﺗﺮدﯾـﺪی ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬راﺋـﯽ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺑﺮ آﻧﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮای رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﺸﻜﻞ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﻗﺒـﻞ از ھﺮﭼﯿـﺰ رﯾـﺸﻪ ﯾـﺎﺑﯽ ﻛـﺮد و اﻟـﯽ ﺗﻐﯿﯿـﺮ در‬ ‫ﺷﻜﻞ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺎﻟﻜﯿﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺎل اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﺳـﺎزی در‬ ‫اﯾﺮان ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازم ﻛﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺎﻣﻼ ﻧﺎﻣﻮﻓﻘﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺎزدھﯽ ﺷـﺪ و ﻧـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﻛﻪ ﻧﻘﺪﯾﻨﻪ ھﺎی ﺳﺮﮔﺮدان را ﺑﻪ ﻛﺎرھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺟﻠﺐ ﻛﺮد‪ .‬ﻋﺪه ای »ﺷﮫﺮوﻧﺪ درﺟﺔ ﯾﻚ« ﻛﻪ اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫دروﻧﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﺛﺮوت ھﺎی اﻓﺴﺎﻧﻪ ای اﻧﺪوﺧﺘﻨﺪ و دﺳﺖ و ﭘﻨﺠﻪ دﯾﮕﺮاﻧﯽ ﻛﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ از اﯾﻦ ﺧـﻮان‬ ‫ﯾﻐﻤﺎ ﺑﮫﺮه ای ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ‪ .‬ﻛﺎر ﺑﻪ ﺣﺪی ﺧﺮاب ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷـﻤﺎری از اﯾـﻦ ﺷـﺮﻛﺖ ھـﺎ ﻛـﻪ ﭘـﺲ از‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﺑﻪ ورﺷﻜﺴﺘﮕﯽ ﻛﺸﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ دو ﺑﺎره ﺑﻪ ھﻤـﺖ ﺑﺎﻧـﻚ ھـﺎی دوﻟﺘـﯽ‪ ،‬دوﻟﺘـﯽ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ دوﺑﺎرة ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻣﺸﺨـﺼﺎ »اﯾﺮاﻧـﯽ «‬ ‫دراﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺸﻜﻞ اﺻﻠﯽ در ﺟﺎی دﯾﮕـﺮی اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی ﻧﺌـﻮ‬ ‫ﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻋﺎﻣﺖ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫـﺎﻧﯽ در ﺟﻮاﻣـﻊ در ﺣـﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺑـﺎ ﻛﻠـﯽ‬ ‫ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﭘﯿﺎده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت ﺑﯿﺸﻤﺎر دروﻧـﯽ اﺳـﺖ و ﻧﺘﯿﺠـﻪ اش در ھـﯿﭻ ﻛـﺸﻮری –‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﺳﻨﺪ ﺳﺎزی ھﺎی ﮐﻪ در ﺑﺎره اش دراﯾﺮان ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ -‬ﺑـﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ ﺗـﻮام ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺗـﺎزه‬ ‫ﯾﻜﯽ از ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان داﺧﻠﯽ ﻛﻪ در ﺑﺎرة ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ‪ 5‬ﺳﺎل اول ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﻗﻠـﻢ زده اﺳـﺖ اﯾـﻦ‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﺳﻨﺠﯽ ﺑﺪﯾﻊ را دارد ﻛﻪ اﮔﺮ » ﺑﺨـﻮاھﯿﻢ ﺑـﺮ اﺳـﺎس روﻧـﺪ ﭘﻨﺠـﺴﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑـﻪ اﻣـﺮ واﮔـﺬاری‬ ‫ﺳﮫﺎم ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی دوﻟﺘﯽ اﻗﺪام ﻛﻨﯿﻢ واﮔﺬاری داراﺋﯽ ھﺎی ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ ﺷﺪه ﺳﺮﻛﺘﮫﺎی دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ‬ ‫‪ 1830‬ﺳﺎل زﻣﺎن ﻧﯿﺎز ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ«‪.‬‬

‫‪79‬‬

‫از اﯾﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی اﺟﺮای اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎ ﺑـﺮای اﻗـﺸﺎر و‬ ‫ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮدم ﻛﺪام اﺳﺖ؟‬ ‫اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ ادﻋﺎی ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺎزدھﯽ ﺷـﺮﻛﺖ ھـﺎی ﺑـﻪ ﺑﺨـﺶ ﺧـﺼﻮﺻﯽ واﮔـﺬار ﺷـﺪه را ﺑـﻪ اﺧﺘـﺼﺎر‬ ‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻛﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از درس ﻧﺎﻣﻪ ھﺎ‪ ،‬ﺳﻨﺪ و ﺷﺎھﺪی در ﺗﺎﺋﯿﺪ اﯾـﻦ ادﻋـﺎ ﻧـﺪارﯾﻢ و ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﯿـﺴﺖ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ﺟﺎی دﯾﮕﺮی ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا در اﯾﺮان ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ؟‬

‫‪139‬‬

‫ﺗﺎآﻧﺠﺎﻛﻪ ﺷﻮاھﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ‪ ،‬ﻛﺎھﺶ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری و ﻛـﺎھﺶ‬ ‫ﻧﺮخ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از آن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎری از ﺷﻮاھﺪ ﻣﻮﺟﻮد اﺷـﺎره ﻛـﻨﻢ‪ ،‬ﺑـﺪ ﻧﯿـﺴﺖ‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ ﻧﻈﺮی اش را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪھﻢ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ھﻤﮕﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﮐﺎرﮐﺮد ﻣﻮﺛﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری‬ ‫ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑـﺮ ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ ﺗﻮﻟﯿـﺪی و در ﮐﻨـﺎرش اﯾﺠـﺎد اﺷـﺘﻐﺎل‪ ،‬اھﻤﯿﺘـﯽ اﺳﺎﺳـﯽ دارد‪ .‬اﻓـﺰودن ﺑـﺮ‬ ‫ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺑﺪون اﯾﺠﺎد اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬ﻧﻈـﺎم اﻗﺘـﺼﺎدی را ﺑـﺎ ﻣـﺸﮑﻞ ﺗﺤﻘـﻖ ﭘـﺬﯾﺮی ﻣـﺎزاد ﻣـﺴﺘﺘﺮ در‬ ‫ﻓﺮآورده ھﺎ روﺑﺮو ﻣﯽ ﺳﺎزد و ﺑﻪ رﮐﻮد ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭘـﯿﺶ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺻـﺎدرات ﺳـﺎﻻر اﮔـﺮ‬ ‫ﭼﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎره ﻣﻌﺪودی از اﻗﺘﺼﺎد ھﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭼﺎره ﺳﺎز ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﺣـﻼل‬ ‫ﻣﺸﮑﻞ ﻧﯿﺴﺖ ‪ .‬ﭼﻮن د ر اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺻﺎدرات ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ھﺮ ﺣﺎل واردات ﺑـﻪ ﮐـﺸﻮر دﯾﮕـﺮی‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ ادﻋﺎی ﺗﮑﺮار ﺗﺠﺮﺑﻪ ژاﭘﻦ ﯾـﺎ ﮐـﺮه ﺟﻨـﻮﺑﯽ‬ ‫در ﮐﺸﻮرھﺎی ﭼﻮن اﯾﺮان‪ ،‬ادﻋﺎی ﺑﯽ ﭘﺎﯾﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﻤـﻞ اﻣﮑـﺎن ﭘـﺬﯾﺮ ﻧﺨﻮاھـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺷـﺮاﯾﻂ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﻟﮫﺎی ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻓﺮق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از آن ﻣﮫﻤﺘﺮ‪ ،‬اﮐﻨﻮن اﻏﻠﺐ ﮐـﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﺟﮫﺎن در ﮔﯿﺮ ﯾﮏ رﻗﺎﺑﺖ ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻣﺮگ ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺻﺎدرات ﺧﻮﯾﺶ اﻧﺪ و ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫رﻗﺎﺑﺖ ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻣﺮگ ﻣﺜﻞ ھﺮ رﻗﺎﺑﺖ دﯾﮕﺮی‪ ،‬ﺑﺮﻧﺪه وﺑﺎزﻧﺪه ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﮕـﺬرﯾﻢ‪،‬‬ ‫ﺷﻮاھﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ ﮐـﻪ در ﭘـﯽ آﻣـﺪ اﺟـﺮای اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻗﺘـﻞ ﻋـﺎم اﻗﺘـﺼﺎدی‪ ،‬ﻣﻘـﺪار‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری در اﻗﺘﺼﺎد ﻛﺎھﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎھﺶ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷـﻮد‬ ‫را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫ ﻛﺎھﺶ ﻣﻘﺪار ﭘﺲ اﻧﺪاز‪.‬‬‫ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﮫﺎی ﻛﺎﻻھـﺎی ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ای وارداﺗـﯽ ﺑـﻪ ﭘـﻮل ﻣﺤﻠـﯽ ) در ﻧﺘﯿﺠـﺔ ﺑـﯽ ارزش ﺷـﺪن ﭘـﻮل‬‫ﻣﺤﻠﯽ(‪.‬‬ ‫ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺮخ ﺑﮫﺮة واﻗﻌﯽ در اﻗﺘﺼﺎد‪.‬‬‫ ﻛﺎھﺶ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری دوﻟﺘﯽ‪.‬‬‫ ﻛﺎھﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻛﻞ در اﻗﺘﺼﺎد در ﻧﺘﯿﺠﺔ ﻛﺎھﺶ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی دوﻟﺘﯽ‪.‬‬‫اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺮاراﺳﺖ ﻛﺎھﺶ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺬف ﻛﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﻛﺎھﺶ ﻧـﺮخ ﺑﮫـﺮه‬ ‫دراﻗﺘﺼﺎد ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﺮخ ﺑﮫﺮه ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮ ھﻢ در اﻗﺘﺼﺎد ﻧﺌـﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﻣﻮﺟـﺐ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری‬

‫‪140‬‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ دﻧﺒﺎﻟﺔ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن را در درس ﻧﺎﻣﻪ ھﺎی داﻧـﺸﮕﺎھﯽ ﺑﮕﯿﺮﯾـﺪ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ﮔﺬاری ﺑﺎﯾﺪ در اﻗﺘﺼﺎد اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺷﻮاھﺪ ﻣﻮﺟﻮد در دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯽ ﺧـﻼف اﯾـﻦ روﻧـﺪ را ﻧـﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽ دھﺪ‪ .‬ھﻤﺎﻧﻨﺪ دﯾﮕﺮ اﺟﺰای اﻗﺘﺼﺎد ﻧﺌـﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ‪ ،‬اﯾـﻦ ادﻋـﺎ ﻧﯿـﺰ ﺗﻨﮫـﺎ در ﺻـﻔﺤﺎت درس ﻧﺎﻣـﻪ ھـﺎ‬ ‫وﺟﻮد دارد و ﻧﻪ در دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯽ‪ .‬در ﺟﮫﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ‪ ،‬اﮔﺮ ﺣﺘﯽ ﺑﺎ ھﻤﺎن دﯾـﺪﮔﺎه ﻧﺌـﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺑـﻪ ﻗـﻀﺎﯾﺎ‬ ‫ﺑﻨﮕﺮﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ رواﺑﺖ ﯾﻚ ﺿﻌﻒ آﺷﻜﺎرو اﺳﺎﺳﯽ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺿﻌﻒ آﺷﻜﺎر اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛـﺎھﺶ ﻧـﺮخ‬ ‫ﺑﮫﺮه‪ ،‬اﻧﮕﯿﺰه ﭘﺲ اﻧﺪاز ﻛﺮدن را ﻧﯿﺰﻛﺎھﺶ ﻣﯽ دھﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﺑـﺮای وام‬ ‫ھﺎی ارزان زﯾﺎد ﺑﺸﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻋﺮﺿﺔ ودﯾﻌﻪ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت وام ھﺎی ارزان در ﺑﯿﺎﯾﻨـﺪ ﻛـﺎھﺶ‬ ‫ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و درﻧﺘﯿﺤﻪ آن ﺗﻘﺎﺿﺎھﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺮآورده ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫دوﻟﺖ ازﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛـﺰی ﻣﻘـﺪار اﻋﺘﺒـﺎرات را اﻓـﺰاﯾﺶ ﺑﺪھـﺪ‪ ،‬رﺷـﺪ ﻧﻘـﺪﯾﻨﮕﯽ در اﻗﺘـﺼﺎد ﺑـﺮ ﺗـﻮرم‬ ‫ﻧﺎﺷﯽ از ﻛﺎھﺶ ارزش ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﺳﺎز ﺗﻮرم‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎھﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ در‬ ‫ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻛﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺑﺮای ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری دﻟﯿـﻞ و اﻧﮕﯿـﺰه ای ﺑـﺎﻗﯽ ﻧﻤـﯽ ﻣﺎﻧـﺪ‪.‬‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮرم‪ ،‬از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺌﻠﻪ آﻓﺮﯾﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ھﺮ روزه ﻛﻢ ارزش ﺗـﺮ ﺷـﺪن ﭘـﻮل‬ ‫ﻣﻠﯽ‪ ،‬آن را رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت » ﭘﻮل داغ« در ﻣﯽ آورد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﭘﻮل دارﻧﺪ ﺗـﺮﺟﯿﺢ ﻣـﯽ‬ ‫دھﻨﺪ ھﺮ ﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮ ﺑﺮای ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﺿﺮر ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﯽ ارزش ﺷﺪن ﭘـﻮل ﻣﻠـﯽ‪ ،‬آن را ﺑـﻪ‬ ‫ﻛــﺎﻻﺋﯽ دﯾﮕــﺮ و ﯾــﺎ واﺣــﺪ ﭘــﻮﻟﯽ دﯾﮕــﺮ دﮔﺮﺳــﺎن ﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬اﮔــﺮ در ﺟــﺎﺋﯽ‪ ،‬ﻣﻌــﺎﻣﻼت ﻗﻤــﺎری در زﻣــﯿﻦ و‬ ‫ﻣﺴﺘﻐﻼت روﻧﻖ ﻣﯽ ﮔﯿـﺮد ) ﻣـﺜﻼ ﻣﺠـﺴﻢ ﮐﻨﯿـﺪ اﮐﻨـﻮن در ﺷـﻤﺎل ﺗﮫـﺮان‪ ،‬ﺑـﻪ ﮔـﺰارش ھﻤـﺸﮫﺮی‬ ‫آﭘﺎرﺗﻤﺎن ﻣﺘﺮی ﯾﮏ ﺗﺎ ﺳﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ‪ ،(80‬وﻟﯽ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﺑﺨـﺶ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﮫﯽ از اﯾـﻦ‬ ‫ﭘﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت ارز در ﻣﯽ آﯾﺪ و از ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻣﯽ ﮔﺮﯾﺰد و ﺿﻤﻦ اﻓﺰودن ﺑـﺮ ﺗﻘﺎﺿـﺎ ﺑـﺮای ارز‪ ،‬ﻓﺮاﯾﻨـﺪ ﺑـﯽ‬ ‫ارزش ﺷﺪن ﭘﻮل ﻣﻠﯽ را ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﻚ دور ﺗﺴﻠﺴﻞ اﻧﺤﻄﺎط اﻗﺘﺼﺎدی آﻏﺎز ﻣـﯽ ﺷـﻮد‬ ‫ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رھﺎ ﺷﻮد‪ ،‬روز ﺑﻪ روز ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ وﻋﻤﯿﻖ ﺗﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻏـﺮاق ﻧﯿــﺴﺖ اﮔــﺮ ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﻛــﻪ ﻧﮕــﺎھﯽ ﺑــﻪ اوﺿـﺎع اﯾــﺮان در ﭼﻨــﺪ ﺳــﺎل ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﻧﯿــﺰ‪ ،‬ﺷــﺎھﺪ اﯾــﻦ‬ ‫ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ‪ .‬ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ اﯾﻦ ﻧﻜﺘﻪ را اﺿـﺎﻓﻪ ﻛـﻨﻢ ﻛـﻪ ﺷـﻮاھﺪ ﻣﻮﺟـﻮد از ﻛـﺸﻮرھﺎی دﯾﮕـﺮ ﻧﯿـﺰ ھﻤـﯿﻦ‬ ‫رواﯾﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دھﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﻛـﺎھﺶ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری‪ ،‬ادﻋـﺎی ﺑﮫﺒـﻮد ﻛـﺎرآﺋﯽ ﻧﯿـﺰ‬ ‫ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﺑﻠﻜﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺸﺎﺑﮫﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﻨﺪ‪.‬‬

‫‪141‬‬

‫ﻓﻮﻧﺘﯿﻦ و ﺟﺮوﻧﻮﻣﯽ در ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺎن در ﺑﺎرة » ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری و ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﺳـﺎزی در ﻛـﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺻﺤﺮای اﻓﺮﯾﻘﺎ« ﺧﻼﺻﻪ ای ازﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮرﺳﯽ ھﺎی اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ را اراﺋـﻪ داده اﻧـﺪ‪ .‬ﺗـﺎﺛﯿﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ‬ ‫ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری در ھﻤﺔ اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ھﺎ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺑﻄـﻮر‬ ‫ﻛﻠﯽ در اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ روﻧﺪ ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﺑﻨﺪه داﺷﺖ و در ﺳﺎل ‪ 1984/85‬ﺑﻪ ﻛﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد رﺳـﯿﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﺮای اﯾﻦ روﻧﺪ ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﺑﻨﺪه وﺟﻮد دارد وﻟﯽ » اﻛﺜﺮﯾﺖ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎورﻧـﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ اﯾﻦ روﻧﺪ ﻣﻨﻔﯽ را ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ «‪.‬‬

‫‪81‬‬

‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺎھﺶ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری در اﻗﺘـﺼﺎد‪ ،‬در ﻋﻤـﻞ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت اﻣﮑﺎﻧـﺎت اﺷـﺘﻐﺎل‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ – ﯾﺎ ﺑﯿﮑﺎری ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﯽ آﯾﺪ ‪ -‬و ﺗﻮزﯾﻊ درآﻣﺪ را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ وﺑﻪ ﺿﺮر ﮐﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣـﯽ دھـﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯽ آﻣﺪ در ﮐﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﭼﻮن اﯾﺮان ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻈﺎم رﻓﺎه اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ھـﻢ ﻧﺪارﻧـﺪ ﺑـﻪ ﮔـﺴﺘﺮش ﻓﻘـﺮ‪،‬‬ ‫ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻧﺸﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻧﺪاری ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﮕـﺮ ادﻋﺎھـﺎ ﺑﭙـﺮدازم ﺑـﺪ ﻧﯿـﺴﺖ ﺗـﺼﻮﯾﺮ ﻣﺨﺘـﺼﺮی از وﺿـﻌﯿﺖ در اﯾـﺮان ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺪھﻢ‪.‬‬ ‫از اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻧﺸﯿﻨﯽ در ﺷﮫﺮھﺎی ﺑﺰرگ اﯾـﺮان ﺑـﺎ ﺧﺒـﺮﯾﻢ وﻟـﯽ ﻋﻠـﯽ رﺿـﺎ اھـﻮازی ﺑـﺎ اراﯾـﻪ ‪5‬‬ ‫ﺗﺼﻮﯾﺮ از ﺑﺎزار ﻣﯿﻮه و ﺗﺮه ﺑﺎر ﻗﺰل ﻗﻠﻌﻪ ﺗﮫﺮان‪ ،‬آﻣﺎر زﯾﺮ را از ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ در ﻣﯿـﺎن ﻣﯿـﻮه ھـﺎی ﻓﺎﺳـﺪ‬ ‫ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯿﻮه و ﺗﺮه ﺑﺎر ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده و ﺣﺘﯽ ﺳﺮ ودم ﻣﺎھﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دھﺪ‪:82‬‬ ‫اﺳﻔﻨﺪ ‪1375‬‬

‫‪ 17‬ﻧﻔﺮ ‪ 10 -‬ﻣﺮد و ‪ 7‬زن‬

‫ﻓﺮوردﯾﻦ ‪1376‬‬

‫‪ 57‬ﻧﻔﺮ ‪ 39 -‬م رد و ‪ 18‬زن‬

‫ﺷﮫﺮﯾﻮر ‪1376‬‬

‫‪ 87‬ﻧﻔﺮ ‪ 50 -‬ﻣﺮد و ‪ 37‬زن‬

‫اﺳﻔﻨﺪ ‪1376‬‬

‫‪ 195‬ﻧﻔﺮ ‪ 75 -‬ﻣﺮدو ‪ 120‬زن‬

‫ﻣﺮداد ‪1377‬‬

‫‪ 700‬ﻧﻔﺮ ‪ 270 -‬ﻣﺮد و ‪ 418‬زن‪ 12 ،‬ﮐﻮدک ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 10‬ﺳﺎل‬

‫و اﻣﺎ در ﺧﺼﻮص ادﻋﺎی ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺎزدھﯽ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﯾﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﺷﺪه ﭼﻪ ﻣـﯽ ﺗـﻮان‬ ‫ﮔﻔﺖ؟‬ ‫دﯾﻮﯾﺪ ﭘﺎﺗﺰ در ﭘﮋوھﺶ ﺧﻮﯾﺶ در ﺑﺎرة ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری در ﺗﺎﻧﺰاﻧﯿـﺎ‪ ،‬ﺿـﻤﻦ اﺷـﺎره ﺑـﻪ ﻋﻠـﻞ و اﻧﮕﯿـﺰه‬ ‫ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ‪ -‬اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻛﻪ ﺑﺨـﺶ ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﺑـﺎ ﻛـﺎرآﺋﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮی اﯾـﻦ واﺣـﺪھﺎ را اداره‬ ‫ﺧﻮاھﺪ ﻛﺮد ‪ -‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ » ھﯿﭻ ﺳﻨﺪ و ﺷﺎھﺪی ﻛﻪ ﻧـﺸﺎن ﺑﺪھـﺪ ﻛـﻪ اﯾـﻦ واﺣـﺪھﺎ در ﺑﺨـﺶ‬

‫‪142‬‬

‫دوﻟﺘــﯽ ﺑــﺎ ﻛــﺎرآﺋﯽ ﻛﻤﺘــﺮی از ﺑﺨــﺶ ﺧــﺼﻮﺻﯽ اداره ﻣــﯽ ﺷــﺪﻧﺪ‪ ،‬وﺟــﻮد ﻧــﺪارد« و اﻓــﺰود » ﺻِــﺮف‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﺑﺪون ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺿـﺮورﺗﺎ ھـﯿﭻ ﻣـﺸﻜﻠﯽ را ﺣـﻞ ﻧﺨﻮاھـﺪ ﻛـﺮد «‪ .‬آﻧﭽـﻪ از‬ ‫دﯾﺪﮔﺎه ﭘﺎﺗﺰ ﻣﮫﻢ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﻌﻄﺎف در ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﻧﻮآوری ھﺎی ﺗﻜﻨﯿﻜﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوه‪ ،‬ﻧﻈـﺎم ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ آن‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﺎرﮔﺮان و ﻛﺎرﻣﻨﺪان ﯾﻚ واﺣﺪ از ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ھﺎی واﺣﺪی ﻛـﻪ در آن ﻛـﺎر ﻣـﯽ ﻛﻨﻨـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ ]ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺷﺮاﻛﺖ ﻛﺎرﮔﺮان در ﺳـﻮد[ ‪ .‬در ﻏﯿـﺮ اﯾـﻦ ﺻـﻮرت در ﻧﺒـﻮد اﯾـﻦ‬ ‫اﻧﮕﯿﺰه‪ ،‬دﻟﺴﻮزی ﻻزم وﺟﻮد ﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ 83.‬ﺟﺎن وﯾـﺰ ﻛـﻪ ﺑـﺮای ﺑﺮرﺳـﯽ ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎی ﺧـﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﺳﺎزی در ﻣﻜﺰﯾﻚ از ﻣﺪل اﻛﻮﻧﻮﻣﺘﺮﯾـﻚ ﻧﯿـﺰ اﺳـﺘﻔﺎده ﻛـﺮد‪ ،‬ﺿـﻤﻦ ﺗﺎﺋﯿـﺪ ﺗـﺎﺛﯿﺮ ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺑـﺎزار‪ ،‬درﺟـﻪ و‬ ‫ﻏﻠﻈﺖ رﻗﺎﺑﺖ آﻣﯿﺰ ﺑﻮدن ﺑﺎزار‪ ،‬ﺑﺮ ﻛﺎرآﺋﯽ واﺣﺪھﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ » ﺷـﯿﻮة ﻣﺎﻟﻜﯿـﺖ «‬ ‫ﺑﺮ ﻛﺎرآﺋﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪ » ،‬در ﺗﺎﺋﯿﺪ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﻛﻪ ﻣﺎﻟﻜﯿـﺖ دوﻟﺘـﯽ ﺑـﻪ ﺧـﻮدی ﺧـﻮد ﺑﺎﻋـﺚ ﻋـﺪم‬ ‫ﻛﺎرآﺋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ھﯿﭻ ﺳﻨﺪ و ﺷﺎھﺪی وﺟﻮد ﻧﺪارد« و اﺿـﺎﻓﻪ ﻛﺮدﻛـﻪ واﺣـﺪھﺎی دوﻟﺘـﯽ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ‬ ‫دﻻﯾﻞ دﯾﮕﺮ و ﻧﻪ ﻣﺎﻟﻜﯿﺖ دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرآﺋﯽ ﭘﺎﺋﯿﻨﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻼوه‪ » ،‬آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﺳـﺎس ﻧﺘـﺎﯾﺞ اﯾـﻦ‬ ‫ﭘﮋوھﺶ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﻛـﻪ ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﺳـﺎزی واﺣـﺪھﺎ ﺑـﺎ ادﻋـﺎی رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﻛـﺎرآﺋﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮ‪،‬‬ ‫ادﻋﺎی ﺑـﯽ ﭘﺎﯾـﻪ اﯾـﺴﺖ «‪ .84‬ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﺳـﺎزی در ﻣـﺎﻟﺰی ﻧﯿـﺰ ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎی ﻣﺘﻔـﺎوﺗﯽ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬از‬ ‫ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﻛﻪ ﺑﺎ راﺑﻄﻪ ﺳـﺎﻻری اﻧﺠـﺎم ﮔﺮﻓـﺖ در ﻣـﯽ ﮔـﺬرﯾﻢ وﻟـﯽ ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﺔ‬ ‫ﺟﻮﻣﻮ‪ ،‬آﻧﭽﻪ اھﻤﯿﺖ دارد رﻗﺎﺑﺖ آﻣﯿﺰ ﻛﺮدن ﺑﺎزار اﺳﺖ ﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺷﻜﻞ ﻣﺎﻟﻜﯿﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ وﻗﺘـﯽ‪ ،‬ﯾـﻚ‬ ‫ﺷﺮﻛﺖ اﻧﺤﺼﺎری دوﻟﺘﯽ ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮی در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎزار ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬ ‫اش ﻋﻤﺪﺗﺎ اﯾﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮدﻛﻪ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎزﻧﺪه اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺷﻜﻞ ﻣﺎﻟﻜﯿﺖ ﺧﻮاھﻨـﺪ ﺑـﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﻮﻣﻮ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮد‪:‬‬ ‫ ادﻋﺎی دوﻟﺖ ﻛﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷـﺪن رﺷـﺪ اﻗﺘـﺼﺎدی ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ اﺳـﻨﺎد و‬‫ﺷﻮاھﺪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻧﺪ وادﻋﺎی ﺑﯽ ﭘﺎﯾﻪ اﯾﺴﺖ‪.‬‬ ‫ ﺑﻌﻜﺲ‪ ،‬اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎﻻ درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ واﮔﺬاری واﺣﺪ ھﺎی دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧـﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ ﺑـﻪ‬‫ھﺪر رﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ای در اﻗﺘﺼﺎد ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻀﺎﻓﺎ ﻛـﻪ ﺑـﺎزار ﺳـﮫﺎم ﻛـﻪ در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی رﺷﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬در ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﺷﺮﻛﺖ ھﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺷﺮﻛﺖ ھـﺎی ﻋﻤـﺪﺗﺎ ﺧـﺎرﺟﯽ‬ ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪143‬‬

‫ ﺑﻪ ﺟﺎی واﮔﺬاری واﺣﺪھﺎی دوﻟﺘﯽ ﻛﻪ ﺑـﺪ اداره ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬دوﻟـﺖ دﻗﯿﻘـﺎ ﻋﻜـﺲ آن ﻋﻤـﻞ ﻛـﺮده‬‫اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬دوﻟﺖ‪ ،‬واﺣﺪھﺎی ﺳﻮدآور دوﻟﺘﯽ را ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﻛﺮده و ﺗﻨﮫـﺎ واﺣـﺪھﺎی‬ ‫ﺑﺪ اداره ﺷﺪه و زﯾﺎن ده در ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ ﯾﻜﯽ از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﺳـﺎزی در ﻣـﺎﻟﺰی‪ ،‬ﺗﻤﺮﻛـﺰ ﺑـﯿﺶ از ﺣـﺪ ﺛـﺮوت در دﺳـﺖ‬‫ﻛﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ و ﺷﯿﻮه ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت دوﻟﺘﯽ ﻣﺮﺑﻮط ھﺴﺘﻨﺪ‪.85‬‬ ‫ﻛﺎراﺗﺎس ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﺗﺮﻛﯿﻪ را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻪ ﻗﺮار داده‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑـﺴﯿﺎر ﺟـﺎﻟﺒﯽ دﺳـﺖ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ ﺳﻮدآوری ادارة ﺗﻠﻔﻦ ﺗﺮﻛﯿﻪ )‪ ،(Teletas‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻓﻮﻻد و ﺻﻨﺎﯾﻊ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ ﭘﺲ از ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی‬‫ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ وﻟﯽ » ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ اﯾﻦ ﺷﺮﻛﺖ ھﺎ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬ ‫ﻗﺪرت ﺧﻮد در ﺑﺎزار‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ را اﻓﺰاﯾﺶ دادﻧﺪ«‪ .‬در ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺳﯿﻤﺎن‪ ،‬ﻛﻪ در‬ ‫ﻛﻞ ‪ 5‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺳﯿﻤﺎن ﺳﺎزی ﺑﻪ ﺑﺨـﺶ ﺧـﺼﻮﺻﯽ واﮔـﺬار ﺷـﺪ‪ ،‬ﺳـﻮدآوری در ﯾـﻚ ﻛﺎرﺧﺎﻧـﻪ ﭘـﺲ از‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ وﻟﯽ در ‪ 4‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﻮدآوری ﺷﺎن ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ در ﺧــﺼﻮص ﺑــﺎزدھﯽ ﻛــﺎر ﻧﯿــﺰ ﻧﺘــﺎﯾﺞ ﺑــﻪ دﺳــﺖ آﻣــﺪه ﯾــﻚ دﺳــﺖ ﻧﯿــﺴﺖ‪ .‬در ﺻــﻨﺎﯾﻊ ﺳــﯿﻤﺎن‪،‬‬‫ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ‪ ،‬ﺗﺼﻔﯿﻪ ﻧﻔﺖ و ﯾﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﻠﻔﻦ واﮔﺬار ﺷﺪه ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﺑﺎزدھﯽ ﻛـﺎر اﻓـﺰاﯾﺶ‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ وﻟﯽ در ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻓﻮﻻد‪ ،‬ﯾﻚ ﺷﺮﻛﺖ ﺗﻠﻔﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬و ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺳﺎزﻧﺪه ﻣﻮاد ﻏـﺬاﺋﯽ ﺣﯿـﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﺑـﺎزدھﯽ‬ ‫ﻛﺎر ﻛﺎھﺶ ﻧـﺸﺎن ﻣـﯽ دھـﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟـﺐ اﺳـﺖ اﮔـﺮ ﺗﻮﺟـﻪ ﻛﻨـﯿﻢ ﻛـﻪ در ﺻـﻨﺎﯾﻊ ﻓـﻮﻻد و ﺷـﺮﻛﺖ ﺗﻠﻔـﻦ‬ ‫)‪ (Teletas‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﻛﺎھﺶ ﺑﺎزدھﯽ ﻛﺎر‪ ،‬ﺳﻮدآوری ﺷﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪86‬‬

‫از اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ھﺎی داﻧﺸﮕﺎھﯽ ﻛﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ‪ ،‬در ﺑﺎرة ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎی ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﺑـﺮای زﺣﻤـﺖ‬ ‫ﻛﺸﺎن وﻃﺒﻘﺎت ﻧﺪار ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ؟ ﺑﻮدھﻮ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد دان ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﮔﺮاﻧﺎداﺋﯽ ﻛﻪ ﯾﻜـﯽ از‬ ‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ارﺷﺪ ﺻﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل ﺑـﻮد و در اﻋﺘـﺮاض ﺑـﻪ آﻧﭽـﻪ ﻛـﻪ او » ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی‬ ‫ﺻــﻨﺪوق ﺑــﺮای ﻗﺘــﻞ ﻋــﺎم« ﻧﺎﻣﯿــﺪ از ﻣﻘــﺎﻣﺶ اﺳــﺘﻌﻔﺎء داد ﺑــﺮاﯾﻦ ﻋﻘﯿــﺪه اﺳــﺖ ﻛــﻪ ھــﺪف اﺻــﻠﯽ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ‪ ،‬ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻣﺼﺮف در ﻛﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳـﺖ ﺗـﺎ » ﺑـﺎ ھـﺪاﯾﺖ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺑـﻪ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪات ﺻﺎدراﺗﯽ‪ ،‬ﺑﺪھﯽ ھﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘـﺔ ﺑﻮدھـﻮ‪ ،‬در ﻛـﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﻛـﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ھﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 6‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻛﻮدك ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 5‬ﺳﺎل ﻣﺸﺨﺼﺎ در ﻧﺘﯿﺠﺔ‬ ‫اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﺗﻠﻒ ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ و ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺑـﺮآورد ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻌﺘﺒـﺮ" ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن ﻣﻠـﻞ‬

‫‪144‬‬

‫ﻣﺘﺤﺪ" در دھﺴﺎل اوﻟﯽ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﭘﯿـﺎده ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺷـﻤﺎرة ﻛـﺴﺎﻧﯽ ﻛـﻪ در ﻓﻘـﺮ ﻣﻄﻠـﻖ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه و از ‪ 1200‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﻓﺮاﺗﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ 87.‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ھﻤـﻪ‪ ،‬ﯾﻜـﯽ از‬ ‫ﻋﯿﺎن ﺗﺮﯾﻦ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﭘﺮﻣﺨﺎﻃﺮه ﺗـﺮﯾﻦ ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎی ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری ﺗـﻮرم آﻓﺮﯾﻨـﯽ آن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺣﺬف ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ و ﻛﺎھﺶ ﺧﺪﻣﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه از ﺳﻮی دوﻟﺖ و ﯾـﺎ اﻓـﺰودن ﺑـﺮ ﺑﮫـﺎی‬ ‫آﻧﮫﺎ‪ ،‬ﻛﺎھﺶ ارزش ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان » ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑـﺎزار « و ﯾـﺎ در ﻣـﻮارد دﯾﮕـﺮ »‬ ‫ﺗﻚ ﻧﺮﺧﯽ ﻛﺮدن ارز« ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬از ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﺗﻮرم آﻓﺮﯾﻦ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﯾـﻚ اﻗﺘـﺼﺎد ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ﺳﺎﻻری‪ ،‬ﺗﻮرم ﯾﻜﯽ از ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ اﺑﺰارھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑـﺮوز ﻧـﺎﺑﺮاﺑﺮی ﺑﯿـﺸﺘﺮ در ﺗﻮزﯾـﻊ درآﻣـﺪ‬ ‫وﺛﺮوت ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ اﯾﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ آﻧﭽـﻪ در ﭘﻮﺷـﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﺗﻌـﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری اﺗﻔـﺎق ﻣـﯽ اﻓﺘـﺪ ﺗﺒـﺪﯾﻞ » اﻗﺘـﺼﺎد‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری« ﺑﻪ » ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری« اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﻛﻪ در آن ھﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ ﺑـﻪ‬ ‫ﺻـﻮرت ﻛــﺎﻻ درآﻣــﺪه و ﺑﮫــﺎﺋﯽ دارد ﻛــﻪ اﮔــﺮ ﭘـﻮل داﺷــﺘﯽ و آن ﺑﮫــﺎ را ﭘﺮداﺧﺘــﯽ ﻛــﻪ ﺑــﻪ آن » ﻛــﺎﻻ «‬ ‫دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺧﻮاھﯽ داﺷﺖ و اﮔﺮﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف » آﺷﯽ « ھـﻢ ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای‪ ،‬ﺷﺎھﺪ ﻛﺎﻻ ﺳﺎﻻری ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮﯾﻦ ﺻﻮرت آن ھﺴﺘﯿﻢ و ﻣﻨﻈﻮرم ﺗﻨﮫـﺎ واﮔـﺬاری‬ ‫آﻣﻮزش و ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﭘﻮﻟﻜﯽ ﻛﺮدن آﻧﮫﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ادارة زﻧﺪان ھـﺎ‪ ،‬ﭘﻠـﯿﺲ‪ ،‬آب و‬ ‫ﺑﺮق و ﺟﺎده ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داران ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻛﺎر ﺑﻪ ﺟـﺎﺋﯽ رﺳـﯿﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ رﺳﻤﺎ و ﻋﻠﻨﺎ از اﯾﺠﺎد ﺑﺎزار ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش اﻋﻀﺎی ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﻧﯿﺰ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ‬ ‫ﻧﻜﺎت ﻛﻠﯽ ﻛﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ‪ ،‬در ﺗﺤﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯿﻜﻪ ﻣﺰدھﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠـﺖ‬ ‫ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﺗﻮرم و اﻓﺰوده ﺷﺪن ﺑﺮ آن‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ھﺮ روزه ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺷـﺪه و ﻣﻘـﺪار واﻗﻌـﯽ ﻣـﺰد ) ﻗـﺪرت‬ ‫ﺧﺮﯾﺪ ﻣﺰد( ﻛﺎھﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻛﺎھﺶ و ﺣﺬف ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ و ﺑﺮداﺷﺘﻦ ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﻛﻨﺘﺮﻟﯽ ﺑﺮ روی ﻗﯿﻤﺖ ھـﺎ‬ ‫در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻛﻪ ﻛﻤﺒﻮد ﺳﺎﻻری ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻛﺎھﺶ اداﻣﺔدار ارزش ﭘـﻮل ﻣﻠـﯽ‪ ،‬ھﺰﯾﻨـﻪ‬ ‫واردات را ﺑﻪ ﭘﻮل ﻣﺤﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮﻛﺮده و ﺑﺮ ﺳﯿﺮ ﺗﻮرﻣﯽ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ‪ .‬ﭘﯽ آﻣﺪ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﻗﻠﯿﺖ ﻧﺎﭼﯿﺰی ﻛﻪ ھﺮ روزه ﭘﺮوارﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﺮ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﺗـﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟـﺖ‬ ‫ﻣﻠﯽ و ﺳﺮاﺳﺮی ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬در ﻃﻮل ‪ 1979- 1990‬ﻗـﺪرت ﺧﺮﯾـﺪ ﻣﻘـﺪار ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﻣـﺰد در‬ ‫ﺟﺎﻣﺎﺋﯿﻜﺎ ﺑﺮای ﺗﻐﺬﯾﻪ ﯾﻚ ﺧﺎﻧﻮار ﺣﺪودا ﻧﺼﻒ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ ﻛﻨﺘـﺮل ﻣﺰدھـﺎ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار‬ ‫واﻗﻌﯽ ﻣﺰد را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻛﺎھﺶ داد درﺣﺎﻟﯿﻜﻪ ﺣﺬف ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ و ﻛـﺎھﺶ اداﻣـﻪ دار ارزش ﭘـﻮل ﺑﺎﻋـﺚ‬

‫‪145‬‬

‫ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺮﻧﺞ در ﺟﺎﻣﺎﺋﯿﻜـﺎ ‪ 1900‬درﺻـﺪ‪،‬‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ آرد ‪ 2100‬درﺻﺪ و ﻗﯿﻤﺖ ﻧﺎن ‪ 3125‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﯾﺘـﺐ‪ 19 ،‬ﺑﺮاﺑـﺮ‪ 21 ،‬ﺑﺮاﺑـﺮ‪،‬‬ ‫و ﺑﯿﺶ از ‪ 31‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻨﮕﺎل در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ ،1994‬ارزش ﭘـﻮل ﺧـﻮدرا ‪ 50‬درﺻـﺪ ﻛـﺎھﺶ داد‪ .‬ﻗﯿﻤـﺖ‬ ‫اﻗﻼم وارداﺗـﯽ‪ ،‬از ﺟﻤﻠـﻪ ﻣـﻮاد ﻏـﺬاﺋﯽ و دارو ﯾـﻚ ﺷـﺒﻪ دو ﺑﺮاﺑـﺮ ﺷـﺪ‪ .‬در زﯾﻤﺒـﺎﺑﻮه در دو ﺳـﺎل اول‬ ‫اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ 50‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻣـﻮاد ﻏـﺬاﺋﯽ از اﯾـﻦ‬ ‫ھﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد و ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑـﯿﺶ از ‪ 70‬درﺻـﺪ و در ﻣـﻮاردی ﺣﺘـﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮ از آن اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓـﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ ﯾﻚ ﻛﯿﺴﻪ ذرت در ﻃﻮل ‪ 12‬ﻣﺎه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑـﯿﻦ آورﯾـﻞ ‪ 1991‬ﺗـﺎ آورﯾـﻞ ‪ ،1992‬ﺳـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ اﻓـﺰاﯾﺶ‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در ﻣﺎرس ‪ ،1993‬از ﻗﯿﻤﺖ ﻧﺎن ﻛﻨﺘﺮل زداﺋﯽ و ﻗﯿﻤﺖ ﻧﺎن در ﻇﺮف ﯾﻚ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ‪ 35‬درﺻﺪ ﺑـﺎﻻ‬ ‫رﻓﺖ و اﯾﻦ درﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺰدھﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬

‫‪88‬‬

‫در ﻏﻨﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﻮﻓﻖ اراﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری ﺑـﻪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬ ‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ در ﺳﺎﻟﮫﺎی اوﻟﯿﻪ ‪ 1990‬از ﺳﺎﻟﮫﺎی ‪ 60‬و ‪ 70‬ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوه‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻧـﺰول‬ ‫ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ ﻣﺰد و ﻛﺎﺳﺘﻦ از ھﺰﯾﻨـﻪ ھـﺎی دوﻟﺘـﯽ‪ ،‬ﻛـﺎھﺶ ارزش ﭘـﻮل و ﭘـﻮﻟﻜﯽ ﻛـﺮدن ﺑﮫﺪاﺷـﺖ و‬ ‫آﻣﻮزش‪ ،‬ﺳﻮء ﺗﻐﺬﯾـﻪ و ﺑﯿﻤـﺎری در ﻣﯿـﺎن ﻓﻘـﺮا ﺑـﺴﯿﺎر اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ھﻤـﻪ‪ ،‬اﮔﺮﭼـﻪ‬ ‫ﺻﻨﺪوق و ﺑﺎﻧﻚ از » ﺗﻮﺳـﻌﻪ اﻗﺘـﺼﺎدی « در ﻏﻨـﺎ ﺳـﺨﻦ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ وﻟـﯽ »ﻣﻘـﺪار ﺑﯿـﺴﻮادی و ﺗـﺮك‬ ‫ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺑﺴﯿﺎر اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ«‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 1990‬ﻛـﻪ ﻣﻘـﺪار ﺣـﺪاﻗﻞ ﻣـﺰد ‪ 218‬ﺳـﯿﺪﯾﺲ ) واﺣـﺪ‬ ‫ﭘﻮل ﻏﻨﺎ( ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻨﮕﺮه اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻛﺎرﮔﺮی ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﯾﻚ ﺧﺎﻧﻮار ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺧﺮﯾـﺪ ﻣـﻮاد ﻏـﺬاﺋﯽ‬ ‫روزاﻧﻪ ﺑﻪ ‪ 2000‬ﺳﯿﺪﯾﺲ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻞ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﯿﺰ در ﻃﻮل اﯾﻦ ﺳﺎﻟﮫﺎی ﺑـﻪ اﺻـﻄﻼح »‬ ‫روﻧﻖ« ‪ ،‬ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ و از ‪ 1.4‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻪ ‪ 4.2‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫‪89‬‬

‫و اﻣﺎ‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ در ﺑﺮزﯾﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﻚ ﺗﺮدﺳﺘﯽ و ﺷﻌﺒﺪه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺒﺎھﺖ دارد ﺗﺎ ﯾـﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬ ‫و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺸﺨﺺ اﻗﺘﺼﺎدی‪ .‬در ﺳﺎل ‪ ،1980‬ﻛﻞ ﺑـﺪھﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ ﺑﺮزﯾـﻞ ‪ 64‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر ﺑـﻮد‪ .‬در‬ ‫ﻃﻮل ‪ 1980-1989‬ﺑﺮزﯾﻞ در ﻛﻞ ‪ 148‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻞ و ﻓﺮع ﺑﺪھﯽ ﺧﻮد ﭘﺮداﺧـﺖ‪ .‬در ﭘﺎﯾـﺎن‬ ‫ﺳﺎل ‪ ،1989‬وﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺮزﯾﻞ ھﻢ ﭼﻨﺎن ‪ 121‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ داﺷﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ دوﺑﺮاﺑـﺮ و‬ ‫ﻧﯿﻢ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﺪھﻜﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ وﻟـﯽ ھـﻢ ﭼﻨـﺎن دوﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺪھﻜﺎری ﺷـﺎن در دھـﺴﺎل ﭘـﯿﺶ‪،‬‬ ‫ﺑﺪھﻜﺎرﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﯾﻚ ﻣﺤﻘﻖ ﺑﺮزﯾﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﺎ‪ ،‬راھﯽ ﻏﯿﺮ از ﺷﻜﺴﺘﻦ اﯾـﻦ دور ﺗﺴﻠـﺴﻞ ﺑـﺪھﯽ‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪارد ﭼﻮن » ھﺮ ﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺪھﯽ ﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد«‬

‫‪146‬‬

‫‪90‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮ از ﺧﺮاﺑﯽ وﺿﻊ اﻗﺸﺎر آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪھﻢ‪ .‬در ھﻤﺔ ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﻛﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ درآﻣﺪ ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ از ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻛﺎرﻣﻨـﺪان دوﻟـﺖ و‬ ‫ﺑﻄﻮر ﻛﻠﯽ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ درآﻣﺪ و ﺣﻘﻮق ﺛﺎﺑﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺎرﮔﺮان‪ ،‬دھﻘﺎﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﭼـﺸﻤﮕﯿﺮی ﺳـﻘﻮط‬ ‫ﻛﺮده و ﭘﺎﺋﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ درآﻣﺪ در ھﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی ﻧﺎھﻨﺠـﺎر‬ ‫ﻓﺮاواﻧﯽ دارد‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﮔﺴﺘﺮش ﻛﺎرھﺎی ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ] ﻗﺎﭼﺎق و ﻓﺤﺸﺎء[ ‪ -‬ﭼﻮن زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ درآﻣـﺪ‬ ‫ﻧﺎﺷﯽ از ﯾﻚ ﺷﻐﻞ ﻧﻤﯽ ﮔﺬرد ‪ -‬ھﺮ آن ﻛﺴﯽ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺷﻐﻠﯽ ﻣﯽ ﺷـﻮد و ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﭼﻨـﺪ‬ ‫ﺷﻐﻠﯽ ﺷﺪن اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ھﯿﭻ ﻛﺪام از ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ و از آن ﮔﺮﯾـﺰی ﻧﯿـﺰ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ زﻧﺪﮔﯽ و رﻓﺎه ﺧﺎﻧﻮاده ھﺎ ﺑﻪ ﺷـﺪت دﺳـﺘﺨﻮش ﺗﺰﻟـﺰل ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﻛـﻪ ﻛﯿﻔﯿـﺖ ﻛـﺎر‬ ‫وﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﻋﺮﺻﻪ ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﯿﺰ ﭘﺎﺋﯿﻦ ﻣـﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﺑـﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻤـﺎن و ﻛﺎرﻣﻨـﺪان‬ ‫وﻗﺘﯽ ﻛﻪ ﺷﺎﻧﺲ ﺑﯿﺎورﻧﺪ و اﺗﻮﻣﻮﺑﯿﻞ ﻗﺮاﺿﻪ ای داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬در ﻛﻨﺎر ﻛﺎر ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺷـﺎن و ﺗـﺪرﯾﺲ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬راﻧﻨﺪة ﺗﺎﻛﺴﯽ ھﻢ ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ و اﮔـﺮ اﺗﻮﻣﻮﺑﯿـﻞ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﻛـﻪ در ﭼﻨـﯿﻦ‬ ‫ﺟﻮاﻣﻌﯽ‪ ،‬اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﻛﺎرھﺎی دﻻﻟﯽ ھﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮھﻢ اﯾﻦ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺟـﻮاب ﺳـﻼم ﻣﺘﻘﺎﺿـﯽ را ﺑـﺪون رﺷـﻮه ﻧﻤـﯽ دھﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻠـﯽ ﺷـﺪن و‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮی ﺷﺪن رﺷﻮه ﺧﻮاری‪ ،‬رﺷﺪ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﻓﺴﺎد اﺧﻼﻗﯽ و اداری دراﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ھﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ درك ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑـﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﺑﻨﮕـﺎه اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ ﻣﻮزاﻣﺒﯿـﻚ در ﺗﺤﻠﯿـﻞ‬ ‫ﻛﻮﺗﺎھﯽ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری در آن ﻛـﺸﻮر ﻧﻮﺷـﺖ ﻣﺘـﺬﻛﺮ ﺷـﺪﻛﻪ » ﻧﺘـﺎﯾﺢ‪ ،‬اﻗﺘـﺼﺎدی ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﺰدھﺎی ﭘﺎﺋﯿﻦ و ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﺑﻨﺪه در ﺧﯿﺎﺑﺎن ھﺎی ﻣﭙﻮﺗـﻮ ] ﭘﺎﯾﺘﺨـﺖ ﻣﻮزاﻣﺒﯿـﻚ[ ﻧﻤﺎﯾـﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﻛﻮدﻛـﺎن‬ ‫ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮ درآﻣﺪ ﺧﺎﻧﻮار ﺑﻪ ھﺮ ﻛﺎری دﺳﺖ ﻣﯽ زﻧﻨـﺪ‪ .‬ﻣﺰدھـﺎی ﭘـﺎﺋﯿﻦ ھـﻢ ﭼﻨـﯿﻦ ﻣﻮﺟـﺐ ﺑـﺮوز‬ ‫ﺳﺮﻗﺖ و ﻓﺴﺎد ھـﻢ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در ﻣـﺪارس ﻣﻮزاﻣﺒﯿـﻚ ﺷـﺎھﺪ رﺳـﻮاﺋﯽ ھـﺎی ﻣﻜـﺮر ھـﺴﺘﯿﻢ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﻌﻠﻤﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺴﯿﺎر ﻛﻤﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﻨـﺪ ﺑـﺮای ﺣـﻀﻮر داﻧـﺶ آﻣـﻮزان در ﻛﻼﺳـﮫﺎ و از آن‬ ‫ﺑــﺪﺗﺮ‪ ،‬ﻗﺒــﻮل ﻛــﺮدن ﺷــﺎن در اﻣﺘﺤﺎﻧــﺎت رﺷــﻮه ﻃﻠــﺐ ﻣــﯽ ﻛﻨﻨــﺪ‪ .‬ﺳــﺮﻗﺖ از ﻛﺎرﺧﺎﻧــﻪ ھــﺎ‪ ،‬ﺑﻨــﺎدر‪ ،‬و‬ ‫اﯾــﺴﺘﮕﺎھﮫﺎی راه آھــﻦ ﻧﯿــﺰ ﺑــﻪ ھﻤــﯿﻦ ﻣﻘﻮﻟــﻪ ‪ -‬ﭘﺮداﺧــﺖ ﻣﺰدھــﺎی ﻧــﺎﭼﯿﺰ ‪ -‬ﻣﺮﺑــﻮط ﻣــﯽ ﺷــﻮد «‬

‫‪91‬‬

‫ﻣﺎرﻛﻮس آرودا‪ ،‬ﯾﻜﯽ از اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ اﻣﺮﯾﻜﺎی ﻻﺗﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺎﺳﯽ را در اﯾـﻦ ﻣـﯽ ﺑﯿﻨـﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﻛﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬اﻟﮕﻮی ﺗﻮﺳﻌﻪ ای را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻧـﺎﻣﻄﻠﻮب اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻣﻨﺸﺎء ھﻤﺔ ﻣﺸﻜﻼﺗﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎ آن روﺑﺮو ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬او ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﺪ ﻛـﻪ »‬

‫‪147‬‬

‫دوﻟﺖ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﻛﺸﻮرھﺎی ﻣﺎ ﺑﺎ ﻟﻔﺎﻇﯽ اﯾﻦ اﻧﺪﯾﺸﻪ را در ﻣﺎ ﺟﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻨـﺪ ﻛـﻪ ھـﺮ ﭼـﻪ ﺑﯿـﺸﺘﺮ از‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻛﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﯿﺪاﺧﻮاھﯿﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﺻﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل و ﺑﺎﻧـﻚ ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﻧﯿـﺰ‬ ‫ھﻤﯿﻦ اﻟﮕﻮی ﺗﻮﺳﻌﻪ را ﺑـﻪ ھﻤﺔﻛـﺸﻮرھﺎی ﺟﻨـﻮب اراﺋـﻪ داده اﻧـﺪ« و اداﻣـﻪ ﻣـﯽ دھـﺪ‪ » ،‬ﻣـﺎ ] در‬ ‫ﺑﺮزﯾﻞ[ ﺑﺮای ‪ 13‬ﺳﺎل ھﻤﺔ اﯾـﻦ ﻛﺎرھـﺎ را ﻛـﺮده اﯾـﻢ و ﻧﺘـﺎﯾﺞ و ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎ اﻣـﺎ ﻣﻨﮫـﺪم ﻛﻨﻨـﺪه ﺑـﻮده‬ ‫اﻧﺪ «‪ 92.‬ﮔﻮﺷﻪ ای از آن را در ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ دﯾﺪﯾﻢ و دﯾﮕﺮ ﺗﻜﺮار ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻢ‪.‬‬ ‫واﻣﺎ ﭼﺮا اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﺑﻪ ﮔـﺴﺘﺮش ﻓﻘـﺮ وﻧـﺪاری ﻣﻨﺠـﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد؟ ﺑـﺪون اﯾـﻦ ﻛـﻪ ﺑﺨـﻮاھﻢ ﺑـﻪ‬ ‫ﺟﺰﺋﯿﺎت ﺑﭙﺮدازم‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﯾﺎدآوری ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺟﺰء اﺻﻠﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﻪ رواﯾـﺖ ﺑﺎﻧـﻚ ﺟﮫـﺎﻧﯽ و‬ ‫ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮای ﻛﺸﻮرھﺎی در ﺣﺎل ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ ﺑﺎزﺳـﺎزی‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدی آﻧﮫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻟﮕﻮی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری ﺑـﺎزارآزاد اﺳـﺖ ﺑﻠﻜـﻪ اﯾـﻦ ﺗﺠﺪﯾـﺪ ﺳـﺎﺧﺘﺎر‬ ‫اھﺪاف ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮی ﻧﯿﺰ دارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ھﺪاﯾﺖ ﭘﺲ اﻧﺪازھﺎ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ھﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺻـﺎدراﺗﯽ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬آن ھﻢ ﺑـﺎ اﯾـﻦ دورﻧﻤـﺎی دﻟﭽـﺴﺐ ﻛـﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺑﯿـﺸﺘﺮ در اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ ارز آوری دارد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش ﺻﺎدرات و ارز ﺑﯿـﺸﺘﺮی ﻛـﻪ ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﻣـﯽ آﯾـﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﻛـﻪ اﯾـﻦ ﻛـﺸﻮرھﺎ ﺑـﺎ‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت ﻛﻤﺘﺮی ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪھﯽ ھﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﻮد را ﻛﺎرﺳﺎزی ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﭘـﺲ‪ ،‬ﯾـﻚ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺗﻌـﺪﯾﻞ‬ ‫ﻣﻮﻓﻖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺪار ﺑﺪھﯽ ﺧـﺎرﺟﯽ ﺧـﻮد را ﻛـﺎھﺶ ﺑﺪھﻨـﺪ‪ .‬در ﺻـﻔﺤﺎت‬ ‫ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻣﻮاردی اﺷﺎره ﻛﺮدﯾﻢ و دﯾﺪﯾﻢ ﻛﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬و اﻣﺎ ﺑﻪ اﺧﺘـﺼﺎر ﺑﭙـﺮدازﯾﻢ ﺑـﻪ ﭘـﯽ‬ ‫آﻣﺪھﺎی ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺻﺎدرات در اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ‪ :‬واﻗﻌﯿﺖ دردﻧﺎك اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳـﺎﺧﺘﺎری در‬ ‫اﻏﻠﺐ ﻛﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺷـﺪﻛﻪ اﻗﺘـﺼﺎد اﯾـﻦ ﺟﻮاﻣـﻊ ﺑـﻪ واﻗـﻊ دو ﺷـﻘﻪ‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺨﺸﯽ ﻛﻪ ﺑﺮای ﻧﯿﺎزھﺎی داﺧﻠﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ و ﺑﺨﺶ ﺧﺎرﺟﯽ ﯾﺎ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﻛﻮﺷﺪ ﺑﺮای ﺑﺎزارھﺎی ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬و اﻣﺎ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗـﻮان ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری را از ﺑﺨـﺶ‬ ‫داﺧﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺳـﻮق داد ﺗـﺎ ﺗﻮﻟﯿـﺪ در آن ﺑﺨـﺶ اﻓـﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑـﺪ؟ راھـﯽ ﻛـﻪ ﻣـﺪاﻓﻌﺎن‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻣﻮﺛﺮ در ﺑﺨﺶ داﺧﻠـﯽ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫از ﻃﺮﯾﻖ ﻛﺎﺳﺘﻦ از ﻗﺪرت ﺧﺮﯾﺪ ﻣﺰدﺑﮕﯿﺮان ﭼﻨﯿﻦ ھﺪﻓﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﺔ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧـﻪ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻣﻠﯽ ﻛﺮدن و ﺳﺮاﺳﺮی ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻧﺪارﯾﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‪ ،‬ﭘﯽ اﻣﺪ دﯾﮕـﺮش ﺗـﻀﻌﯿﻒ ﺑﯿـﺸﺘﺮ اﻗﺘـﺼﺎد‬ ‫داﺧﻠﯽ اﺳﺖ و ﺷﻜﻨﻨﺪه ﺗﺮ ﺷﺪن آن ﺑﺨﺸﯽ ﻛﻪ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻛﺎر دارد‪ .‬آﻣﺎرھﺎی دوﻟﺘـﯽ در‬ ‫ﺑﺎرة ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ھﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﺳﺘﻜﺎری و ﻣﺎﺳﺎژ ارﻗﺎم‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﻛﺎﻣﻼ‬

‫‪148‬‬

‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ‪ ،‬ﻧﺮخ ھﺎی رﺷﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﺋﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﻨﺪ ﻛﻪ در وﺟﻪ ﻋﻤﺪه‪ ،‬ﺑﺎزﮔﻮ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻐﯿﯿﺮات در‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺖ ﻧﻪ در ھﻤﺔ اﻗﺘﺼﺎد‪ .‬رﺷﺪ ﺑﺨﺶ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﻪ ﻓﻘـﻂ زﺷـﺘﯽ و ﻧﺎھﻨﺠـﺎری‬ ‫ﻛﺎھﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎ در ﺑﺨﺶ داﺧﻠـﯽ را از دﯾـﺪه ﭘﻨﮫـﺎن ﻧﮕـﺎه ﻣـﯽ دارد ﺑﻠﻜـﻪ ﺑﺎﻋـﺚ ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ھﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺮای دوﺑﺎره آزﻣﻮدن اﯾﻦ آزﻣﻮده ھﺎ‪ ،‬ﺷﻮاھﺪ و آﻣﺎرھـﺎی ﺟـﺬاب در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺒﯽ ﻧﺪارد ﻛﻪ آﻧﭽـﻪ ﻛـﻪ دوﻟـﺖ ھـﺎ در اﯾـﻦ ﺟﻮاﻣـﻊ‬ ‫ادﻋﺎ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻚ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ و ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت روزﻣﺮة اﻛﺜﺮﯾﺖ ﻣﺮدم‪ ،‬ﯾﻚ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ داﺳﺘﺎن دردآﻟﻮد را ﺑﻪ اﺷﺎره ای ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﻣﺰد در ﭼﻨﺪ ﻛـﺸﻮر اﻣﺮﯾﻜـﺎی ﻻﺗـﯿﻦ‬ ‫ﻛﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺮای ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎل اﺟﺮا ﻧﻤﻮده اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣـﯽ ﺑـﺮم ﺗـﺎ ﻓﺮﺻـﺘﯽ دﯾﮕـﺮ‪ .‬ﭘﺮوﻓـﺴﻮر‬ ‫راﻣﯿﺮز در ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﯽ اش در ﺑﺎرة ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌـﺪﯾﻞ در اﻣﺮﯾﻜـﺎی ﻻﺗـﯿﻦ ارﻗـﺎم زﯾـﺮ را ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬ ‫داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﻣﺰد‬

‫‪93‬‬

‫ﻛﺸﻮر‬

‫‪1980‬‬

‫‪1990‬‬

‫آرژاﻧﺘﯿﻦ‬

‫‪100‬‬

‫‪*68.4‬‬

‫ﺑﺮزﯾﻞ‬

‫‪100‬‬

‫‪53.4‬‬

‫ﺷﯿﻠﯽ‬

‫‪100‬‬

‫‪87.5‬‬

‫ﻛﻠﻤﺒﯿﺎ‬

‫‪100‬‬

‫‪107.9‬‬

‫ﻣﻜﺰﯾﻚ‬

‫‪100‬‬

‫‪45.5‬‬

‫ﭘﺮو‬

‫‪100‬‬

‫‪23.4‬‬

‫وﻧﺰوﺋﻼ‬

‫‪100‬‬

‫‪50.7‬‬

‫* ﺑﺮای آرژاﻧﺘﯿﻦ‪ ،‬ﭼﻮن رﻗﻢ ﺳﺎل ‪ 1990‬در دﺳﺖ ﻧﺒﻮد‪ ،‬از ارﻗﺎم ﺳﺎل ‪ 1989‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ روﻧﺪ ﻧﺰوﻟﯽ‪ ،‬ھﻢ ﭼﻨﺎن اداﻣﻪ دارد وﻟﯽ ﺑﺮای ﺳﺎدﮔﯽ ﻛﺎر ﺧﻮدﻣـﺎن ﻓـﺮض ﻣـﯽ ﻛﻨـﯿﻢ ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﻣﺰد‪ ،‬ﺳﺎﻟﯽ ‪ %3‬اﻓـﺰاﯾﺶ ﺧﻮاھـﺪ ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬در ﺟـﺪول زﯾـﺮ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﻛـﺮده ام ﻛـﻪ اﮔـﺮ‬ ‫ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ ﻣﺰد ﺑﺎاﯾﻦ ﻧﺮخ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻃﻮل ﻣﯽ ﻛﺸﺪ ﺗﺎ ﻣﯿـﺰان واﻗﻌـﯽ ﻣـﺰد‬ ‫در اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻄﺤﯽ ﻛـﻪ در ‪ 1980‬ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﺳـﺨﻦ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺑـﺎ ھﻤـﺔ ادﻋﺎھـﺎﺋﯽ ﻛـﻪ‬

‫‪149‬‬

‫ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮﻣﯿﻢ ﺧﺮاﺑﻜﺎری ھﺎی ﻧﺎﺷﯽ از اﺟﺮای اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﭼﻨـﺪ‬ ‫ﺳﺎل ﻃﻮل ﻣﯽ ﻛﺸﺪ؟‬

‫زﻣــﺎن ﻻزم ﺑــﺮای رﺳــﯿﺪن ﺑــﻪ‬

‫ﻛﺸﻮر‬

‫ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ در ﺳﺎل ‪1980‬‬ ‫آرژاﻧﺘﯿﻦ‬

‫‪2003‬‬

‫‪ 23‬ﺳﺎل‬

‫ﺑﺮزﯾﻞ‬

‫‪2011‬‬

‫‪ 31‬ﺳﺎل‬

‫ﺷﯿﻠﯽ‬

‫‪1995‬‬

‫‪ 15‬ﺳﺎل‬

‫ﻛﻠﻤﺒﯿﺎ‬

‫‪-‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻣﻜﺰﯾﻚ‬

‫‪2017‬‬

‫‪ 37‬ﺳﺎل‬

‫ﭘﺮو‬

‫‪2039‬‬

‫‪ 59‬ﺳﺎل‬

‫وﻧﺰوﺋﻼ‬

‫‪2013‬‬

‫‪ 33‬ﺳﺎل‬

‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ ﺑﯿﻦ ‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 59‬ﺳﺎل وﻗﺖ ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﺷـﮫﺮوﻧﺪان‪ ،‬ﺑـﻪ ھﻤـﺎن‬ ‫ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ درﺳﺎل ‪ 1980‬ﺑﻮد‪ .‬و ﺗﺎزه ﻓﺮض ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ ﭘـﯽ آﻣـﺪھﺎی ﺗﺨﺮﯾﺒـﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣـﺔ‬ ‫ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری اداﻣﻪ ﻧﻤﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ھﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ راﺳـﺘﯽ‪ ،‬ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺮ ﺷﮫﺮوﻧﺪان اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﯿﺴﺖ؟‬ ‫و اﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ ای ھﻢ درﺑﺎره اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺑﮕﻮﯾﻢ و داﺳﺘﺎن را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﺬﺷــﺘﻪ از ھﻤــﻪ ﻣـﺴﺎﺋﻠﯽ ﮐــﻪ ھــﺴﺖ ﻣــﺸﮑﻞ اﺻــﻠﯽ اﻗﺘــﺼﺎد اﯾــﺮان اﺗﮑــﺎء ﺑــﯿﺶ از اﻧــﺪازه آن ﺑــﻪ‬ ‫درآﻣﺪھﺎی ﻧﻔﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ ذھﻨﯿﺖ دﻻل ﻣﺴﻠﮏ ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ درﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿـﻒ اش‬ ‫ﻗﺪﻣﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪو ﻧﻪ در ﺳﺎﻟﮫﺎی ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط ﺳـﻠﻄﻨﺖ‪ .‬ﺑـﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ در ﭘﺎﯾـﺎن ﺳـﺎل ‪،1381‬‬ ‫ﮐﻞ ﺻﺎدرات ﻏﯿﺮ ﻧﻔﺘﯽ اﯾﺮان ‪ 4.4‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮد و درازاﯾﺶ ﺑـﯿﺶ از ‪ 21‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد دﻻر ﮐـﺎﻻ ﺑـﻪ اﯾـﺮان‬ ‫وارد ﺷﺪ‬

‫‪94‬‬

‫‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﺮان در ‪ 1381‬ﮐﺴﺮی ﺗﺮازی ﺑﯿﺶ از ‪ 16.5‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬

‫دﻟﯿﻞ اش ھﻢ ﭼﻨﺪان دﺷﻮار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬از ﺳﻮﺋﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻨﺘﯽ اﯾﺮان اﻣﮑﺎن ﺻﺎدرات را ﻧﻤﯽ دھﺪ و از‬ ‫ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺪرن ﻣﺎ را وادار ﺑﻪ واردات ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر واﯾـﻦ‬ ‫ذھﻨﯿﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ھﺮ دوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺳﺮﮐﺎر ﺑﯿﺎﯾﺪ ﭼﺎره ای ﺟﺰ ﺣﺮاج ﺛﺮوت ﻣﻠـﯽ – ﻧﻔـﺖ ‪ -‬واﺧﺘـﺼﺎص‬

‫‪150‬‬

‫آن ﺑﻪ واردات ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ای ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺴﺮی ﺗـﺮاز ﭘﺮداﺧـﺖ ﭼـﺸﻤﮕﯿﺮ‬ ‫ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ دﻻﯾﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﮑﺎری دراﯾﺮان اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﺳـﺨﻦ دﯾﮕـﺮ ﻣـﺎ ﻣﻌـﺎدل ‪ 16.5‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد‬ ‫دﻻر واردات ﺑﺮای اﻗﺘﺼﺎد ھﺎی دﯾﮕﺮ ﺷﻐﻞ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و اﮔﺮ ﺑﺮای ھـﺮ ﺷـﻐﻞ درآﻣـﺪ ﺳـﺎﻟﯿﺎﻧﻪ ای‬ ‫ﻣﻌﺎدل ‪ 3000‬دﻻر در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ) ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺣﻘﻮق ﻣﺎھﯿﺎﻧﻪ ای ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 325000‬ﺗﻮﻣﺎن( ﺑـﺎ ‪ 16.5‬ﻣﯿﻠﯿـﺎرد‬ ‫دﻻر وارداﺗﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ در داﺧﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﻮد ﻣﺎ ﺑﻄﻮر ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ‪ 5.5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺷﻐﻞ اﯾﺠﺎد ﻧﻤـﺎﺋﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺴﺎب ﺳﺮاﻧﮕﺸﺘﯽ اﮔﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺳـﺎﻣﺎن ﺑـﺪھﯿﻢ ﻣـﯽ ﺗـﻮاﻧﯿﻢ‬ ‫ﻣﺸﮑﻞ ﺑﯿﮑﺎری را ھﻢ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﺑـﺪون ﭘـﺮداﺧﺘﻦ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻋﻮاﻣـﻞ اﺻـﻠﯽ‪ ،‬ﻣـﯽ ﺧﻮاھﻨـﺪ دروازه‬ ‫ھﺎی ﻣﻤﻠﮑﺖ را ﺑﻪ روی واردات ﺑﺎز ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻧﺘﯿﺠـﻪ اش ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺷـﺪن اﯾـﻦ ﮐـﺴﺮی‬ ‫ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻧﺸﺮﯾﻪ اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان درﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ ‪1388‬‬ ‫ﻣﯿﺰان ﺑﯿﮑﺎری در اﯾﺮان ﺑﻪ ‪ 5.8‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﯾﺎ ‪ 23‬درﺻﺪ از ﻧﯿﺮوی ﮐﺎر ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ و اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺗﺨﻤـﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎس اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار‪ ،‬ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﮫﺎ ﺧﻮاھﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪95‬‬

‫در ﻋﺪم ﺳﺎﻣﺎن دھﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬و درﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻓﺎھﯽ ﺑﺮای ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺑﯿﮑﺎران ﻧـﺪارد اﻓـﺰاﯾﺶ‬ ‫ﻓﻘﺮ و ﻓﺤﺸﺎء و ﺑﺰھﮑﺎری ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﯾﺰ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﯾﻦ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺑﯿﮑـﺎری ﺧﻮاھـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬واﻣـﺎ دراﯾـﺮان‪ ،‬ﭼـﻪ در‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﭼﻪ ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺗﻮﺟﮫﯽ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﯾـﮏ ﺑـﺎر‬ ‫در دوره رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﮫﻮری آﻗﺎی رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری را ﭘﯿﺎده ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑـﺮای‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد ﺑﯿﻤﺎر اﯾﺮان ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎﻻ آوردﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ارزش‬ ‫ﭘﻮل داﺧﻠﯽ ) رﯾﺎل( وﻓﺮوش دﻻرھﺎی ﻧﻔﺘﯽ ﺑﻪ ﻗﯿﻤـﺖ ھـﺮ روز اﻓـﺰون ﺗـﺮی ﮐـﺴﺮی ﺑﻮدﺟـﻪ دوﻟـﺖ را‬ ‫ﭼﺎره ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ آن ﻣﺸﮑﻞ را ﭼﺎره ﻧﮑﺮد ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺎﻓﻌﯽ وزﯾﺮ ﺻﻨﺎﯾﻊ‪ » ،‬ﺑﺮای ﯾﮏ واﺣـﺪ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪی ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑـﻪ ﻣـﻮاد اوﻟﯿـﻪ و ﺗﺠﮫﯿـﺰات ﺟﺪﯾـﺪ دارد اﯾـﻦ اﻓـﺰاﯾﺶ ) اﻓـﺰاﯾﺶ ﺑﮫـﺎی ارز( ﺿـﺮﺑﻪ ای‬ ‫ﺳﺨﺖ اﺳﺖ‪ « .‬و ﺣﺘﯽ در ﺧﺼﻮص ﺗﻮزﯾﻊ ارز ﺑﺮای ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری‪ ،‬ﺷـﺎﻓﻌﯽ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾـﺪ » ﺧﯿﻠـﯽ از‬ ‫آدﻣﮫﺎ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ راﻧﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ راﻧﺘـﯽ در ﮐـﺎر ﻧﺒـﻮد ﺷـﻤﺎ ﺷـﺎھﺪ آن ﻧﺒﻮدﯾـﺪ ﮐـﻪ ‪500‬‬ ‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮش ﻣﺎﺷﯿﻨﯽ اﯾﺠﺎد و ﯾﮏ ﺑﺎره ھﻤﻪ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﯾﺎ ﺻﺪھﺎ واﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺎﺑﻞ ﺑﻪ اﻣﯿـﺪ ﺑﮫـﺮه‬ ‫ﺑﺮدن از ﻣﺎﺑﻪ اﻟﺘﻔﺎوت ﻗﯿﻤﺖ ﻣـﺲ ﺗﺎﺳـﯿﺲ ﺷـﻮد ﯾـﺎ ﺻـﺪھﺎ واﺣـﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣﺎﮐـﺎروﻧﯽ ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از اﺧﺘﻼف ﻗﯿﻤﺖ آرد ﺷﮑﻞ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬وﻗﺘﯽ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﻗﯿﻤﺖ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ دﯾﮕﺮ اداﻣﻪ ﮐﺎر اﯾـﻦ‬ ‫واﺣﺪھﺎ ھﻢ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﻇﺎھﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ 100‬واﺣﺪ ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ‪ 1000‬واﺣﺪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﺎﺷـﯿﻢ‬

‫‪151‬‬

‫وﻟﯽ در ﺑﺎﻃﻦ اﻣﺮ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪه اﯾﻢ‪ .‬واﺣﺪی ﻣﯽ آﯾـﺪ ﺗﻤـﺎم ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﺧـﻮدش را ﻣـﯽ‬ ‫دھﺪ از دوﻟﺖ ھﻢ ﭼﯿﺰی ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و آن را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﺎﻟﻦ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و آﺟـﺮ روی آﺟـﺮ ﻣـﯽ‬ ‫ﮔﺬارد‪ .‬ﺑﻌﺪ ھﻢ و ﻗﺘﯽ اﯾﻦ واﺣﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﺪ ھﯿﭻ ﮐﺲ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﻧﯿﺴﺖ «‪ .96‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﯽ ارزش ﮐﺮدن‬ ‫ﭘﻮل ﻣﻠﯽ‪ ،‬از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی دوﻟﺘﯽ ھﻢ اﺟﺎزه دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻻھﺎ و ﺧﺪ ﻣﺎﺗﯽ را ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺪھﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻮرم ﻧﺎﺷﯽ از ﺑـﯽ ارزش‬ ‫ﺷﺪن ﭘﻮل ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺸﺎرھﺎی ﺗﻮرﻣﯽ اﻓﺰودﻧﺪ‪.‬ﮐﻪ اﯾﻦ ھﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ زﺣﻤﺖ‬ ‫ﮐﺸﺎن و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ دراﯾﺮان درآﻣﺪ ﺛﺎﺑﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ ھﻢ ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻣـﺸﮑﻞ اﺳﺎﺳـﯽ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن ﮔﺴﺘﺮده را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪ ﭘﺮﻓـﺴﻮر ﺗﻘـﯽ‬ ‫زاده ‪ -‬اﺳﺘﺎد اﯾﺮاﻧﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﮐﯿﻮﺗﻮ ‪ » -‬اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻮدﻣﺎن را ﺑـﻪ دﺳـﺖ ﺑـﺎزار ﺑـﺪھﯿﻢ‬ ‫آن ھـﻢ در ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﮐــﻪ اﻗﺘـﺼﺎد دﻻﻟـﯽ ﺣــﺎﮐﻢ اﺳـﺖ ﻣـ ﺴﻠﻤﺎ ﺑـﺮای ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺑــﻪ ﺟـﺎﺋﯽ ﻧﺨــﻮاھﯿﻢ‬ ‫رﺳﯿﺪ«‪ .97‬اﻗﺘﺼﺎد دﻻﻟﯽ ﮐﻪ در ھﻤﻪ ﺗﺎر وﭘﻮد ﺗﻔﮑﺮ اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ ﻋﻤـﺪه ﺗـﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﺎﻧﻊ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﮐﺮدن اﯾﺮان ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻠﺖ اﺗﻼف درآﻣﺪھﺎی ﻧﻔﺘﯽ ھـﻢ ھـﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ھﻤـﺎن‬ ‫ﻃﻮر ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﺷﺎره ﮔﻔﺘﻪ ام در ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت داﺧﻠﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻨﺰﯾﻦ را ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﮫﺎی ﺑﺎزار ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎی ﭘﺮداﺧﺘﯽ را ﺣﺬف ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻋﻠﺖ اﺻـﻠﯽ اﯾـﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺎزھﺎی ﺑﻮدﺟﻪ ای دوﻟﺖ اﺳﺖ وﻟﯽ ﭘﯽ آﻣﺪش ﺑﺮای اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﻣﻨﮫﺪم ﮐﻨﻨـﺪه ﺧﻮاھـﺪ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﺎراﻧﻪ ارزی و ﯾﺎراﻧﻪ اﻧﺮژی ﺣﺬف ﺷﻮد » ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺣﺪاﻗﻞ در ‪ 60‬رﺷﺘﻪ‬ ‫از ‪ 70‬رﺷﺘﻪ ی ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪون ﺳﻮﺑـﺴﯿﺪ ارزی و ﺳﻮﺑـﺴﯿﺪ اﻧـﺮژی ‪ 90‬درﺻـﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﯾﺮان ﭘﺲ از دو ﺳﺎل ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ «‪.98‬‬ ‫ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ھﺰﯾﻨﻪ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ آﺷﻮب اﻗﺘﺼﺎدی از ﮐﯿﺴﻪ ﮐﺎرﮔﺮان و دﯾﮕـﺮ زﺣﻤـﺖ ﮐـﺸﺎن‬ ‫اﯾﺮاﻧﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪152‬‬

‫‪ - 14‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن ﺑﮫﺪاﺷﺖ‬ ‫ﻓﺴﺎد ﯾﺎ ﻣﺮگ؟ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﯿﺪ‪ :‬اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﯿﺪ!‬

‫ﺷﻤﺎ ھﻢ ﻻﺑﺪ در روزﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﺧﻮاﻧﺪه اﯾﺪ ﻛﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ھﺎ در اﯾﺮان ھﻤﮕﺎم ﺑﺎ دﯾﮕﺮ‬ ‫واﮔﺬاری ھﺎ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی واﮔﺬاری در ھﻤﻪ ﺟﺎی ﺟﮫﺎن‬ ‫ﻋﯿﻦ ھﻢ اﺳﺖ و دﻟﯿﻞ اش ھﻢ روﺷﻦ اﺳﺖ و اﺑﮫﺎﻣﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﻛﻪ در ھﻤﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎ‪ ،‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﺑﺎ اﻧﻜﺎر ﻣﻨﺒﻊ واﺣﺪ ‪ -‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ‬ ‫اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ‪ -‬ادﻋﺎ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ھﺎی ﻣﻮردی و ﻛﺎرﺑﺮدی ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪه‬ ‫اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ادﻋﺎﯾﺸﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ دﺳﺖ ﭘﺨﺖ ﺧﻮدﺷﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﺷﺮق‪ 22 ،‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪ 1383‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﻛﻪ آﻗﺎی ﻋﺎدﻟﯽ رﺋﯿﺲ‬ ‫ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰی ﮐﻪ درآن ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﻔﯿﺮ اﯾﺮان در ﻟﻨﺪن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ھﻤﺎن ﺣﺮﻓﮫﺎﺋﯽ را ﻣﯽ زﻧﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﭘﯿﺶ ﺗﺮ ژﻧﺮال ﻣﺸﺮف در ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن زده ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮده‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ رﺑﻄﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﻤﺎری از اﻟﻜﯽ ﺧﻮش ﭘﺴﺎﻣﺪرن ﻛﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ادﻋﺎ ھﺎی ﺧﻨﺪه دار‪ ،‬ھﻤﻪ ﭼﯿﺰھﺎی دﯾﮕﺮﺷﺎن ﻋﮫﺪ دﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺪﻋﯽ اﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﻛﺴﯽ دﻋﻮت ﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺪ و ﻧﻪ اﯾﻦ ﻛﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل‪،‬‬ ‫ﺑﺮای اﻏﻠﺐ ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺗﻮاﻓﻘﯽ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺗﺎ‬ ‫ﭘﺲ از اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ را ﺑﻪ روﻧﻖ و رﻓﺎه رﺳﺎﻧﯿﺪه‪ ،‬ﻛﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ھﻢ ﻣﺜﻞ اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﻪ روﻧﻖ و رﻓﺎه ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ھﻢ ﺑﺮای رﺿﺎی‬ ‫ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻛﻤﻚ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ دھﻦ ﻛﺠﯽ ﻛﺮدن ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﻗﺒﺎﺣﺖ دارد‪ .‬در‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻃﻮل و ﻋﺮض ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﮕﺮدﯾﺪ و ﻓﻘﻂ ﯾﻚ ﻛﺸﻮر را ﻧﺸﺎن ﺑﺪھﯿﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫و اﻣﺎ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻨﺸﺎء اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ در ھﻤﻪ ﺟﺎ ﯾﻜﯽ اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎﯾﺶ ھﻢ ﯾﻚ ﺳﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﺗﻔﺎوت ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻛﺠﺎی زﻣﯿﻦ ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ را ﭘﯿﺎده ﻣﯽ ﻛﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫اﻛﺜﺮﯾﺖ ﻣﺮدم زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن ﺑﺪ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ اﯾﻦ ﻛﻪ ﻛﻮدﻛﺎن و زﻧﺎن ﺑﺎزﻧﺪﮔﺎن اﺻﻠﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪153‬‬

‫وﻗﺘﯽ در اﻧﺪوﻧﺰی اﯾﻦ ﻛﺎر را ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻮﻟﯽ ﻧﻜﺸﯿﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎره ﻛﻮدﻛﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﺒﻮد وﯾﺘﺎﻣﯿﻦ ‪A‬‬ ‫روﺑﺮو ھﺴﺘﻨﺪ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻛﻢ ﺧﻮﻧﯽ ﻧﺎﺷﯽ ازﻛﻤﺒﻮد آھﻦ ﻛﻪ در ‪ 1985‬ﻓﻘﻂ ‪ 50‬درﺻﺪ ﻛﻮدﻛﺎن را‬ ‫در ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﺤﺮان ﻣﺎﻟﯽ وﻛﺎﺳﺘﻦ از ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ دوﻟﺖ ﺑﻪ ‪ 64‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ در ﺑﺎره ﻃﺒﺎﺑﺖ ھﯿﭻ اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪارم وﻟﯽ دوﺳﺘﺎن ﻃﺒﯿﺐ ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻛﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﻛﻢ‬ ‫ﺧﻮﻧﯽ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﯿﺴﺘﻢ دﻓﺎﻋﯽ ﺑﺪن را ﺿﻌﯿﻒ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ و رﺷﺪ ﻣﻐﺰ اﯾﻦ ﻛﻮدﻛﺎن ھﻢ‬ ‫اﺛﺮات ﻧﺎﮔﻮاری دارد‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ھﻢ ﺑﺎ ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ از ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 2002‬ﺑﺎ ادﻋﺎی ﺗﺪارك ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﺑﺎ ﻛﯿﻔﯿﺖ ﺑﺎﻻ‬ ‫و ھﺰﯾﻨﻪ ﻣﻌﻘﻮل و ﺑﻪ وﯾﮋه وﻋﺪه ﺗﺪارك اﻣﻜﺎﻧﺎت وﯾﮋه ﺑﺮای ﻗﺸﺮھﺎی آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ھﻤﯿﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﺑﻪ اﺟﺮا درآوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﭘﯽ آﻣﺪ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ اﯾﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﯾﺎﻟﺖ ﭘﻨﺠﺎب ھﻤﻪ ﺧﺪﻣﺎت‬ ‫ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﻛﻪ ﻣﺠﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻮﻟﻜﯽ ﺷﺪ ‪ .‬ﺑﺮای آزﻣﺎﯾﺶ ﺧﻮن ﻛﻪ ﻣﺠﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﺑﺎﯾﺪ ‪ 50‬ﺗﺎ ‪ 60‬روﭘﯿﻪ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻗﺒﻞ از واﮔﺬاری ھﺎ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎران ‪ 2‬روﭘﯿﻪ ھﺰﯾﻨﻪ ﻧﺎم‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﯽ ﻣﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﭘﺲ از آن ‪ 10‬و ﮔﺎه ‪ 20‬روﭘﯿﻪ از آﻧﮫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻋﺠﯿﺐ و ﺣﺘﯽ‬ ‫اﻧﺪﻛﯽ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﻣﯽ آﯾﺪ وﻟﯽ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی ﻓﺎﺿﻞ ﻣﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﯽ ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ اش ﻧﺎزل ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺮف اش ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﻣﻌﻘﻮﻟﯽ زﯾﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﯾﺎ ﺧﺪﻣﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﮫﺎی ﻣﻌﻘﻮل اراﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺼﺮف اش ھﻢ ﻋﻘﻼﺋﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻨﻈﻮرم اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺑﺎﻓﯽ ھﺎی‬ ‫ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎ در ﺑﺎره »ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ ﻗﯿﻤﺖ « ھﺎﺳﺖ‪ .‬ﻓﻌﻼ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻛﺎر ﻧﺪارم ﻛﻪ وﻗﺘﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﺣﻀﺮات از ﺷﻔﺎف ﻛﺮدن ﻗﯿﻤﺖ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ھﻤﯿﺸﻪ ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن اﻓﺰودن ﺑﺮ آن اﺳﺖ وﻟﯽ ﭼﺮا‬ ‫ﺳﺮراﺳﺖ ﺣﺮف ﻧﻤﯽ زﻧﻨﺪ ﻧﻤﯽ داﻧﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﺤﻜﻤﯽ ﻣﯽ آﯾﺪ وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﻢ اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل را ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ‬ ‫ﻛﻠﯿﺖ ﺑﺪھﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺠﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺮﯾﺾ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻻﺑﺪ وﻗﺘﯽ ھﻤﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﭘﻮﻟﻜﯽ ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﻣﺮدم ﻣﯽ‬ ‫ﻛﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﯾﺾ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ادﻋﺎی ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻨﻄﻖ واروﻧﻪ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻇﮫﻮر ﻋﺎﻣﻞ ﻗﯿﻤﺖ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺎزدارﻧﺪﮔﯽ دارد و دﯾﮕﺮ ﮐﺴﯽ از ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺠﺎﻧﯽ‪» ،‬ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده« ﻧﻤﯽ‬

‫‪154‬‬

‫ﮐﻨﺪ! ﺷﻤﺎرا ﻧﻤﯽ داﻧﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ اﮔﺮ اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل درﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ دﻛﺘﺮ ﯾﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺎزات اﻋﺪام ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬آن وﻗﺖ‪ ،‬ﻛﯽ ﺟﺮﺋﺖ دارد ﻣﺮﯾﺾ ﺷﻮد؟‬ ‫اﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ دوﺳﺘﺎن از »ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده « از ﺧﺪﻣﺎت ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻤﻞ و رﻓﺘﺎرﻛﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﺧﯿﺎل ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﻣﺮﯾﺾ اﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮب اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺟﺴﻢ ﺷﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ‬ ‫روان ﺷﺎن ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﺮﻣﺖ دارد و اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻣﺮﯾﺾ اﻧﺪ‪ .‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎ ﻓﺎﺿﻞ ﻃﻮری ﺳﺨﻦ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ھﺎی دوﻟﺘﯽ ﺣﻠﻮا ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ؟‬ ‫از ﺑﯿﻤﺎری ﻛﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ ﻣﯽ رﺳﯿﻢ ﺑﻪ زاﯾﻤﺎن ﻛﻪ ھﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎری ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻮرد‬ ‫»ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده « ھﻢ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از واﮔﺬاری ھﺎ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ زاﯾﻤﺎن درﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﺠﺎﻧﯽ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺮای زاﺋﻮھﺎ ﻏﺬا‪ ،‬ﺗﺨﺖ ﺧﻮاب‪ ،‬روﭘﻮش و ﺧﺪﻣﺎت ﻛﻠﯿﻨﻜﯽ ﺗﮫﯿﻪ ﻣﯽ ﻛﺮد‪ .‬وﻟﯽ اﻻن‬ ‫زاﯾﻤﺎن ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪ 2000 ،‬ﺗﺎ ‪2500‬روﭘﯿﻪ ھﺰﯾﻨﻪ دارد وھﺰﯾﻨﻪ ﺳﺰارﯾﻦ ھﻢ ‪ 5000‬روﭘﯿﻪ اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ‬ ‫ﻧﻮزادی ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮای ﺻﺪور ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ھﻢ ‪ 100‬روﭘﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﮫﯿﻪ ﻏﺬا و دارو ھﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﮫﺪه ﺑﯿﻤﺎران اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ارﻗﺎم را ﺑﻪ دﻻر ﯾﺎ ﯾﻮرو ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻛﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺒﻠﻎ زﯾﺎدی ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ ھﺰﯾﻨﻪ ﺳﺰارﯾﻦ‬ ‫ﺣﺪودا ‪ 85‬دﻻر در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ارﻗﺎم را در ﻣﺤﺪوده ﻛﺸﻮری در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫ﮔﺰارش ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ در ‪ 2001‬ﺑﯿﺶ از ‪ 119‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺰ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 141‬ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﯽ اش ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺶ از‬ ‫‪ -%84‬درآﻣﺪ روزاﻧﻪ ﺷﺎن ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 2‬دﻻر ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﻤﺎره ھﺮ روز اﻓﺰون‬ ‫ﺗﺮی ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎره زﻧﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﺮای زاﯾﻤﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻧﻤﯽ روﻧﺪ ھﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬آﯾﺎ ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﺒﯿﺐ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻓﮫﻤﯿﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺟﺮای اﯾﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭼﻪ ﻣﯽ آﯾﺪ؟‬ ‫اﺳﺘﺪﻻل دﯾﮕﺮ ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ واﮔﺬاری ھﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﻣﺠﺎﻧﯽ از ﺳﻮی ﻛﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺖ دارﻧﺪ ﻣﻮرد ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و اﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﻌﻘﻮﻟﯽ ﺑﺮ وﺿﻌﯿﺖ‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﺑﻪ ﻇﺎھﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺟﺪی ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اوﻻ ﻛﯿﻔﯿﺖ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ در‬ ‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ھﺎی دوﻟﺘﯽ در اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﻪ ﺣﺪی ﭘﺎﺋﯿﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ھﺮﻛﺲ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ وام ﺳﺘﺎﻧﯽ و ﻗﺮض از ﻋﮫﺪه ﻣﺨﺎرج ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺮ‬

‫‪155‬‬

‫آﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ھﺎی دوﻟﺘﯽ ﻧﻤﯽ رود‪ .‬ﺣﺮف ﻣﺮا ﻗﺒﻮل ﻧﻜﻨﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ در اﯾﺮان و ﺟﻮاﻣﻊ‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮض ﻛﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻪ اﺷﻜﺎﻟﯽ دارد ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺎت‬ ‫ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اھﻤﯿﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی اش ھﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺮای ھﻤﮕﺎن ﻣﺠﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ‬ ‫دوﻟﺖ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺧﻮﯾﺶ از ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﮕﯿﺮد ﺗﺎ اﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل‬ ‫ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ اش وارد ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﺠﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در آن‬ ‫ﺻﻮرت روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﯽ‬

‫وﻗﺘﯽ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ھﺮﻛﺴﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﻣﺤﺘﺎج ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از‬

‫ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ھﺰﯾﻨﻪ اش را ﺑﭙﺮدازد‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﯾﻌﻨﯽ اﺟﺒﺎر ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ھﺰﯾﻨﻪ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان اﺳﺖ ﻛﻪ در ﯾﻚ ﻧﻈﺎم دﯾﮕﺮ و درﺻﻮرت‬ ‫ﻣﻌﺎف ﺑﻮدن ﺑﺨﺸﯽ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯽ داﻧﻢ ﻛﻪ دوﺳﺘﺎن ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ﻣﺎ از »ھﺪﻓﻤﻨﺪ ﻛﺮدن« اﯾﻦ ﻧﻮع ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎ ھﻢ ﺳﺨﻦ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ادﻋﺎی ﺷﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮای ﺑﯿﻤﺎران ﻓﻘﯿﺮ اﻣﻜﺎﻧﺎت وﯾﮋه ای وﺟﻮد ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ و‬ ‫ﺑﺮای آﻧﮫﺎ اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ھﻢ ﭼﻨﺎن ﻣﭽﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺎﻟﻢ و ﯾﺎ آن ﭼﻪ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺳﺎﻟﮫﺎ در ﺑﺎره اش زﯾﺎد‬ ‫ﺣﺮف ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺪﻧﯽ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮔﺪاﺋﯽ و ﺑﺎ ﮔﺪاﯾﺎن ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﺛﺒﺎت‬ ‫آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮی و ﻧﺪاری در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻣﺮدم را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺜﻞ ﮔﺪاﯾﺎن ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻛﻪ در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻛﺮاﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ در ﻛﻨﺎر ھﻤﻪ اﯾﻦ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی ﻏﯿﺮ اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﭘﺮھﺰﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺗﺮﯾﻦ ﭘﯽ آﻣﺪ‬ ‫اﯾﻦ و اﮔﺬاری ھﺎ و ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن ھﺎ ﺑﺮ ﺧﻼف ادﻋﺎھﺎی واھﯽ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎ ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻌﻤﯿﻖ‬ ‫ﻓﺴﺎد و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎدﯾﮕﺮان ﺻﺎدق ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎ ﺧﻮدﺗﺎن‬ ‫ﺻﺎدق ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻛﻮدك ﺗﺎن ﻣﺮﯾﺾ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺷﻤﺎ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﺪ ﻛﻪ ﺣﻘﻮق و درآﻣﺪﻣﺎھﯿﺎﻧﻪ ﺗﺎن‬ ‫ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻛﻔﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽ ﻛﻨﯿﺪ ﻛﻪ ﺷﮫﺮﯾﻪ‬ ‫ﻣﺪارس اﻧﺘﻔﺎﻋﯽ و ﻏﯿﺮ اﻧﺘﻔﺎﻋﯽ ﻛﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺷﺎﻧﺲ ﻓﺮزﻧﺪان ﺷﻤﺎ ﺑﺮای آﻣﻮزش اﺳﺖ از ﺣﻘﻮق‬ ‫ﻣﺎھﯿﺎﻧﻪ ﺗﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬آن وﻗﺖ ﭼﻪ ﻣﯽ ﻛﻨﯿﺪ؟‬

‫‪156‬‬

‫آﯾﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺪون ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﯽ اﯾﻦ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎ را ﭘﺮداﺧﺖ؟‬ ‫از دو ﺣﺎل ﺧﺎرج ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫•‬

‫ﯾﺎ ﺷﻤﺎره روزاﻓﺰوﻧﯽ از ﻣﺮدم از دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺤﺮوم ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫•‬

‫ﯾﺎ ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﯽ ھﻤﻪ ﮔﯿﺮﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﯿﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢ ھﺎ! آﻗﺎﯾﺎن! اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬‬ ‫آﻣﺎرھﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن را از ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﻤﯿﺮا اﻗﺘﺪار ‪ :‬ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﺧﺪﻣﺎت ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ در‬ ‫ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن در ﺳﺎﯾﺖ ‪ www.Zmag.org‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ام‪ .‬آﻣﺎرھﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻧﺪوﻧﺰی ھﻢ از اﯾﻦ ﺳﺎﯾﺖ آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪http://www.caa.org.au/oxfam .‬‬

‫‪157‬‬

‫‪ - 15‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ‪ ،‬آﺑﺎرﺗﺎﯾﺪ اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ در وھﻠﻪ اول ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎور ﻧﻜﺮدﻧﯽ ﻣﯽ آﯾﺪ وﻟﯽ در ﻛﻤﺘﺮ از دو دھﻪ ﭼﮫﺮه اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﮫﺎن‬ ‫دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ روﯾﺪاد اﯾﻦ دو دھﻪ ﺑﯽ ﮔﻤﺎن ﺳﻘﻮط و ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ‬ ‫»ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﻢ روﺳﯽ« ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻣﯿﺎن ھﻠﮫﻠﻪ و دﺳﺖ اﻓﺸﺎﻧﯽ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ﺳﺎﻻری ﺑﺎ اﻧﮫﺪام »دﯾﻮار ﺑﺮﻟﯿﻦ« ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﻛﻤﯽ ﭘﯿﺸﺘﺮ اﻣﺎ‪ ،‬ﺷﺎھﺪ ﺑﯽ اﻋﺘﺒﺎر ﺷﺪن دو‬ ‫دﯾﺪﮔﺎه دﯾﮕﺮ ھﻢ ﺑﻮده اﯾﻢ ﻛﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺸﺮ در ﻧﯿﻤﺔ دوم ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺗﺎﺛﯿﺮات ﭘﺮ داﻣﻨﻪ‬ ‫ای داﺷﺘﻪ اﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﺳﻘﻮط »ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﻢ روﺳﯽ« ﺗﻮﺟﮫﯽ ﺑﺮ ﻧﯿﺎﻧﮕﯿﺨﺘﻪ و وارﺳﯽ‬ ‫ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﻟﮫﺎی ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ دھﻪ ‪ 1970‬ﺷﺎھﺪ ﻣﺮگ اﻗﺘﺼﺎدﯾﺎت ﻛﯿﻨﺰی ھﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮای ﭼﻨﺪ‬ ‫دھﻪ ﺑﺮای ﻛﺸﻮرھﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﻛﺖ ﻓﺮاوان داﺷﺖ‪ .‬ﺑﮫﺒﻮد اداﻣﻪ دار‬ ‫ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺗﻮرم ﻣﮫﺎر ﺷﺪه‪ ،‬اﺷﺘﻐﺎل ﻧﺰدﯾﻚ ﺑﻪ ﻛﺎﻣﻞ از ﺟﻤﻠﻪ دﺳﺖ آوردھﺎی اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‬ ‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻮد‪ .‬اﻛﻨﻮن دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺪﺗﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺖ آوردھﺎی اﻗﺘﺼﺎدﯾﺎت ﻛﯿﻨﺰی از ھﻤﻪ‬ ‫ﺳﻮ زﯾﺮ ﺿﺮب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ﺑﺮای ﺣﺬف‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎی ﺑﯿﻤﻪ ﺑﯿﻜﺎری‪ ،‬ﺷﻤﺎری از اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ادﻋﺎ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﯿﻜﺎری‪ ،‬وﺟﻮد اﯾﻦ‬ ‫ﺑﯿﻤﻪ ھﺎی ﺑﯿﻜﺎری اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﻌﺪ رواﯾﺖ ھﺎی ﺟﺬاب ﺷﺎن را در ﺑﺎره ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ذھﻨﯿﺖ واﺑﺴﺘﮕﯽ‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻣﯽ ﻛﺸﻨﺪ و ﻛﺴﯽ ھﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﭙﺮﺳﺪ – و اﮔﺮ ھﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻮاﺑﯽ ﻧﺨﻮاھﺪ ﮔﺮﻓﺖ ‪ -‬آﺧﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﭼﻪ ﻧﻈﺎم ﻧﻜﺒﺘﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ آدﻣﯽ ﻛﻪ ﻛﺎر ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬وﺿﻊ اش از ﻛﺴﯽ ﻛﻪ در ھﻔﺘﻪ ‪40‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ﻛﺎر ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺖ؟ اﮔﺮ ﺟﺰ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد آدﻣﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫اﻟﻌﻘﯿﺪه ﻻﺑﺪ دﯾﻮاﻧﻪ اﻧﺪ ﻛﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ و زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻮام ﺑﺎ ﻓﻘﺮ را ﺑﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﮫﺘﺮ و ﻏﯿﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻈﺎم رﻓﺎھﯽ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دھﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ھﺮ ﻛﺴﯽ ﻛﻪ در ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ وار ﻏﺮﺑﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﻛﻨﺪ ﻣﯽ داﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﯿﻜﺎران و ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎی رﻓﺎھﯽ واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ و ﺑﺎ ﭼﻪ‬ ‫ﻣﺤﺪودﯾﺖ ھﺎﺋﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آن ﭼﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﻛﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻋﻘﺐ ﮔﺮد ھﺎی‬ ‫اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﻚ‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﻛﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺎده ﻛﺮدن اﻗﺘﺼﺎدﯾﺎت ﻛﯿﻨﺰی ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻋﻤﻼ ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫ﺗﺤﻮﻻت ﭘﯿﺶ آﻣﺪه‪ ،‬دﺳﺖ و ﺑﺎل دوﻟﺖ ھﺎ در وﺿﻊ و ﺟﻤﻊ آوری ﻣﺎﻟﯿﺎت ھﺎی ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ –‬ ‫ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺮ ﺳﻮد ﺷﺮﻛﺘﮫﺎ – ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ھﺎی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﯿﺰ‪ ،‬در وﺟﻪ ﻋﻤﺪه ﻓﻘﺮ آور‬ ‫و ﺑﻄﻮر ذاﺗﯽ ﻣﺸﻮق ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ ھﺎ ﻣﺎﻧﺪه اﻧﺪ ﺑﺎ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ روز ﺑﻪ روز‬

‫‪158‬‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و زﻣﯿﻨﻪ ھﺎی ﻛﺴﺐ درآﻣﺪ ﻛﻪ ھﺮروزه ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﯽ رود‪ .‬داﺳﺘﺎن ھﺎی‬ ‫ﺟﺬاﺑﯽ ﮐﻪ در دﻓﺎع از ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن ھﺮﭼﯿﺰ و ھﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در وﺟﻪ ﻋﻤﺪه ﺑﺮای‬ ‫ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺎﻟﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ) ﺣﺎﻻ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﺪم ﺗﺤﻘﻖ درآﻣﺪھﺎ‪ ،‬و ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن ﺷﺮﮐﺖ‬ ‫ھﺎی زﯾﺎن ده در ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﮐﺴﺮی ﺑﻮدﺟﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد(‪ .‬ﯾﻜﯽ از ﭘﯽ‬ ‫آﻣﺪھﺎی ھﺮاس آور اﯾﻦ ﺗﺤﻮل ﺗﺎزه‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ اش‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ دراﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ دارد رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﻈﻮرم از ﺑﯽ ﻣﻌﻨﺎ ﺷﺪن‬ ‫دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﮫﺖ ﮔﯿﺮی ﻋﻤﺪه ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی دوﻟﺖ از‬ ‫ﭘﯿﺶ ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ و ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮی در اﯾﻦ ﺟﮫﺖ ﮔﯿﺮ ﮐﻠﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬اﮔﺮدر اﻧﮕﻠﯿﺲ دوﻟﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺣﺰﺑﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺪ در ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﯾﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺧﺎص ﺧﻮد را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺘﯽ را ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﮕﺮش و دﯾﺪﮔﺎه ھﺎی وﯾﮋه ﺧﻮد ﺗﻨﻈﯿﻢ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﭼﻪ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺣﺰب ﻛﺎرﮔﺮ رای ﻣﯽ‬ ‫دھﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎران؟ ﭘﺲ ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ اﺷﺎره ﻛﻨﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ روﯾﺎ در ﺑﯿﺪاری ﺷﻤﺎری از‬ ‫ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی وﻃﻨﯽ ﻛﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻛﺮدن ﮔﺴﺘﺮده در اﯾﺮان و ﺑﺎ ﺑﺎز ﻛﺮدن‬ ‫ﻛﺸﻮر ﺑﻪ روی ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ‪ ،‬اﯾﺮان ﺑﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ و اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﺑﺨﻮاھﯿﻢ ﺧﻮش ﺑﯿﻦ ﺑﺎﺷﯿﻢ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ از اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﻛﺞ ﻓﮫﻤﯽ رﯾﺸﻪ دار در‬ ‫ﺑﺎره رﯾﺸﻪ ھﺎی اﺳﺘﺒﺪاد در اﯾﺮان و ﻧﮕﺮﺷﯽ ﺳﻄﺤﯽ وﺳﺎده اﻧﮕﺎراﻧﻪ در ﺑﺎره آزادی و‬ ‫دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺴﯿﺎری از اﯾﻦ دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺗﻨﮫﺎ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﻛﻪ ﺑﺮای اﺳﺘﺒﺪاد در اﯾﺮان ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ » اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﺘﯽ« اﺳﺖ و اﮔﺮ اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت در‬ ‫ھﻢ ﺷﻜﺴﺘﻦ اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺮﻛﺖ در ﻣﺴﯿﺮی ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ‬ ‫ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ اﺳﺘﺒﺪاد در اﯾﺮان ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﻠﻞ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﻋﻠﻞ‬ ‫ﻓﺮھﻨﮕﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ھﻢ و ﺣﺘﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ھﻢ دارد در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ھﯿﭻ دﻟﯿﻞ ﻣﻨﻄﻘﯽ وﺟﻮد‬ ‫ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺎ در ھﻢ ﺷﻜﺴﺘﻦ اﻗﺘﺼﺎد دوﻟﺘﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮان ﺑﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ وآزادی ﺑﺮﺳﺪ ‪ .‬آن ﭼﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻮض ﺧﻮاھﯿﻢ داﺷﺖ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﺗﻮزﯾﻊ در آﻣﺪھﺎ و وﺛﺮوت اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻘﺪان ﻧﻈﺎم ھﺎی رﻓﺎھﯽ‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪش ﻧﯿﺰ در ﻧﮫﺎﯾﺖ ﻇﮫﻮر ﻧﻈﺎم ھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ھﺎی‬ ‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ واﻗﻊ ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﻮر ھﺎی ﻧﻈﺎم آﭘﺎرﺗﺎﯾﺪ اﻓﺮﯾﻘﺎی ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ در آﻧﮫﺎ ﺗﻔﻜﯿﻚ ﻧﻪ‬

‫‪159‬‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس رﻧﮓ ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی اﻧﺪازه ﺟﯿﺐ اﺳﺖ‪ .‬ھﻢ اﻛﻨﻮن در اﻏﻠﺐ ﺷﮫﺮھﺎی ﻋﻤﺪه‬ ‫ﺟﮫﺎن ﺷﻤﺎ ﺷﺎھﺪ رﺷﺪ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ھﺎ – ﺑﻪ اﺻﻄﻼح واﺣﺪ ھﺎی دروازه دار‪ -‬ھﺴﺘﯿﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ و‬ ‫اﻗﻊ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی در آﻣﺪھﺎ و ﺛﺮوت و ازﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬رﺷﺪ و ﮔﺴﺘﺮش‬ ‫ﻧﺎاﻣﻨﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ دﺳﺖ ﺷﺎن ﺑﻪ دھﺎن ﺷﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ و ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﮕﮫﺒﺎن و درﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺤﺼﻮر ﺑﺎ ﻧﺮده ھﺎی ﺑﺮﻗﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن زﻧﺪان‬ ‫را ﺗﺪاﻋﯽ ﺧﻮاھﺪ ﻛﺮد وﻟﯽ ھﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﯾﻜﯽ از ﺳﺎﻛﻨﺎن ﯾﻜﯽ از اﯾﻦ واﺣﺪ ھﺎ در ﻟﻨﺪن در ﯾﻚ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮﻧﯽ در ﺷﺐ ﭼﮫﺎرﺷﻨﺒﻪ ‪ 17‬ﻣﺎرچ ‪ 2004‬ﻣﯽ ﮔﻔﺖ‪» ،‬ﺣﺪاﻗﻞ در درون اﯾﻦ ﻧﺮده ھﺎ‪،‬‬ ‫آدم اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ «‪.‬‬ ‫ﺑﺎری‪ ،‬از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﺳﺎﻟﮫﺎی اوﻟﯿﻪ دھﻪ ‪ ،1980‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ذھﻨﯿﺖ ﺷﻤﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ از‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺎن و دوﻟﺘﻤﺪاران را در ﺳﻪ دھﻪ ﻗﺒﻞ ﺗﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل داﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‪ » ،‬اﻗﺘﺼﺎد‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ« ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺮﮔﯽ ﻧﺎﺑﮫﻨﮕﺎم ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ ﻧﺎم ﺑﯽ ﻣﺴﻤﺎی »ﺗﻌﺪﯾﻞ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎری« ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ در اﺑﺘﺪا ﻛﻮﺷﺸﯽ ﺑﺮای ﻧﺠﺎت ﻗﺮض دھﻨﺪﮔﺎن ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻜﮫﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺎﻟﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﻠﯿﺘﯽ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در ﺗﻜﺎﻣﻞ »ﻣﻨﻄﻘﯽ « ﺧﻮﯾﺶ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺮگ‬ ‫»اﻗﺘﺼﺎد ﺗﻮﺳﻌﻪ« را ﻧﯿﺰ ﺻﺎدر ﻛﺮد‪ .‬ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪان و ﻧﻈﺮﯾﻪ ﭘﺮدازان اﻗﺘﺼﺎدی اﻧﮕﺎر ﻛﻪ ﺧﻮاب ﻧﻤﺎ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﻚ ﺑﺎره ﻛﺸﻒ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺸﻮرھﺎی ﺟﮫﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬ﻓﺮھﻨﮓ و ﺣﺘﯽ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدﺷﺎن ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ ﻣﺸﺎﺑﻪ دارﻧﺪ ﻛﻪ درﻣﺎن ﻣﺸﺎﺑﮫﯽ ﻣﯽ ﻃﻠﺒﺪ‪ .‬اﮔﺮ زﯾﺮ ﺑﻨﺎی‬ ‫ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺟﺰ اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدی ﺷﺎن ﺑﻪ‬ ‫»ﺟﻤﮫﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان « ھﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﮫﻮری »ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﯽ « ﺷﻮروی و ﯾﺎ ﺑﻪ‬ ‫آرژاﻧﺘﯿﻦ و ﻏﻨﺎ و ﻣﺎداﮔﺎﺳﮕﺎر اراﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در آن ﺳﺎﻟﮫﺎی دور »اﻗﺘﺼﺎد ﺗﻮﺳﻌﻪ« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ واﻗﻊ‪،‬‬ ‫ﭼﯿﺰی ﺑﯿﺶ از ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﻮری از اﻗﺘﺼﺎدﯾﺎت ﻛﯿﻨﺰی ﻧﺒﻮد‪ .‬اﮔﺮ در ﻛﺸﻮرھﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری‬ ‫ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬دوﻟﺖ ھﺎ ﻣﻮﻗﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ و اﮔﺮ ﺷﮫﺮوﻧﺪان اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﻖ و ﺣﻘﻮق‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﺧﻮﯾﺶ آﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ درﺟﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن از آن ﺣﻘﻮق ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﯽ درﺟﻮاﻣﻊ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬دوﻟﺖ ھﺎی ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه‪ ،‬اﺑﺪ ﻣﺪت‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﻮدن در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﺑﻪ ﺗﻈﺎھﺮ ھﻢ ادﻋﺎﺋﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ ﻧﺒﻮد و اﮔﺮ ھﻢ ﺑﻮد ﺗﺎﺛﯿﺮی در ادارة‬

‫‪160‬‬

‫اﻣﻮر ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﺼﺎدف‪ ،‬رھﺒﺮی ﭼﻮن ﻣﺼﺪق ﻓﻘﯿﺪ ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﯽ رﺳﯿﺪ وﺑﺮای ﺑﮫﺒﻮد‬ ‫اوﺿﺎع ﻣﯽ ﻛﻮﺷﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﻈﺎم ﻋﮫﺪ دﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯽ‪ ،‬دﻟﻘﻜﺎن و ﻣﻌﺮﻛﻪ ﮔﯿﺮان و ﻓﺎﺣﺸﮕﺎن‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎ راھﻨﻤﺎﺋﯽ و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻏﺎرت ﮔﺮان ﻏﯿﺮ ﺑﻮﻣﯽ‪» ،‬ﻗﯿﺎم ﻣﻠﯽ « ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﯽ دادﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫درِ اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ھﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺮ ھﻤﺎن ﭘﺎﺷﻨﺔ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﭽﺮﺧﺪ‪ .‬دوﻟﺖ اﯾﺮان دوﺳﺖ ﻣﺼﺪق ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﮔﻮﻻرت در ﺑﺮزﯾﻞ و ﺣﻜﻮﻣﺖ ارﺑﻨﻪ ﻧﺰ در ﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ‪ ،‬و دوﻟﺖ آﻟﻨﺪه در ﺷﯿﻠﯽ‪......،‬‬ ‫ھﻢ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺷﺪ ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات و ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﻛﻪ در دو دھﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭼﮫﺮه اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﮫﺎن را دﮔﺮﮔﻮن ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺒﻠﯿﻎ‬ ‫و ادﻋﺎ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﭘﯿﺮوان ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ ﺧﺎﻧﻢ ﺗﺎﭼﺮ در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ و آﻗﺎی رﯾﮕﺎن در اﻣﺮﯾﻜﺎ ﺑﺮای‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ در اﯾﻦ »ﺗﺤﻮل اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﻚ« ﺳﮫﻤﯽ ﻋﻈﯿﻢ ﻗﺎﺋﻠﻨﺪ و ﺑﻪ آن اﻓﺘﺨﺎر ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ‪ ،‬وﻟﯽ واﻗﻌﯿﺖ‬ ‫اﻧﻜﺎر ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺮش ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺑﺸﺮﯾﺖ ﭘﺎﯾﺎن‬ ‫ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ و آﻏﺎز ھﺰاره ﺗﺎزه ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺟﺎﯾﮕﺎھﯽ رﺟﻌﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﯿﺶ از ﯾﻚ ﻗﺮن ﭘﯿﺸﺘﺮ‪،‬‬ ‫در ﭘﺎﯾﺎن ﻗﺮن ﻧﻮزدھﻢ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬آﻧﭽﻪ اﻣﺮوز دارﯾﻢ ﭼﯿﺰی ﻏﯿﺮ از دوﺑﺎره آزﻣﻮدن دﯾﺪﮔﺎھﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﺤﺮان ﺑﺰرگ ‪ 1929‬را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺖ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺳﻮز ﺟﮫﺎﻧﯽ دوم ﻓﺮا روﺋﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮگ اﻗﺘﺼﺎدﯾﺎت ﻛﯿﻨﺰی اھﻤﯿﺘﯽ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﮔﺰاف ﻧﻤﯽ‬ ‫ﮔﻮﺋﯿﻢ اﮔﺮ ادﻋﺎ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری دو دھﻪ اﺧﯿﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﯾﻜﯽ از ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮﯾﻦ و‬ ‫ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﯾﻦ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ھﻮﺷﻤﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﻨﺠﯿﯿﺎن ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮده اﺳﺖ و ﺑﺎز دراﯾﻦ‬ ‫راﺳﺘﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎن در ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﻘﺪان اﯾﻦ ﻣﻨﺠﯽ ﺑﺰرگ اھﻤﯿﺘﯽ دو ﭼﻨﺪان ﻣﯽ‬ ‫ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮔﻮﺋﯿﻢ و ﻣﯽ ﮔﺬرﯾﻢ ﻛﻪ رﺟﻌﺖ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎدﯾﺎت ﻣﺎﻗﺒﻞ ﻛﯿﻨﺰ‪ ،‬ﻛﺸﻮرھﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ﺳﺎﻻری را‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه در اروﭘﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻣﺎﻗﺒﻞ ﻛﯿﻨﺰی ] رﺷﺪ ﻓﺎﺷﯿﺴﻢ[ روﺑﺮو ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ‪ ،‬اوﺿﺎع در ﻛﺸﻮرھﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻧﮕﺮان ﻛﻨﻨﺪه ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﻛﺎرﯾﻜﺎﺗﻮری از اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺨﺘﻠﻂ ﻛﯿﻨﺰی ﺑﺮاﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻨﻜﻪ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺗﺤﻮل ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ ﮔﻮھﺮﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ﺳﺎﻻری »ﺑﺎزار آزاد« در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ »ﻣﻠﯽ « و ﺳﺮاﺳﺮی ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﮕﺎه اول‪ ،‬ﺣﯿﺮت آور‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎزاری ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻراﻧﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻗﺮار اﺳﺖ ﺣﻼل ﻣﺸﻜﻼت‬

‫‪161‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻣﺎ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ اﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎر اﻧﺪﻛﯽ ﺑﺎر ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ و اﻛﺜﺮﯾﺖ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻧﯿﺰ ﺳﺮﺧﻮرده از ﺣﺎل و ﻧﺎاﻣﯿﺪ از آﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﻒ‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮﯾﺶ ﻏﺒﻄﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ای را ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ ﻛﻪ اﺗﻔﺎﻗﺎ آش دھﻦ ﺳﻮزی ﻧﺒﻮد‪ .‬در ھﺮ دوره ای‬ ‫و در ھﺮ ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺮﯾﻒ ﮔﺬﺷﺘﻪ اوﻟﯿﻦ و ﻣﮫﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﺤﺮان در ﻋﺮﺻﺔ اﻧﺪﯾﺸﮕﯽ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺗﺮﺟﻤﺎن اﺳﺘﯿﺼﺎل و درﻣﺎﻧﺪﮔﯽ در ﻣﻨﺎﻇﺮ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﺳﺖ ﺑﺤﺮان زدﮔﺎن‬ ‫ﻧﺎﺗﻮان از درك ﺣﺎل و ﺑﯽ ﺟﺎن و ﺑﯽ رﻣﻖ ﺑﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﺑﺮای ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ و ﭘﯿﺸﺮوی ﺑﻪ ﺟﻠﻮ‪،‬‬ ‫دل را ﺑﻪ وارﺳﯿﺪﻧﯽ ﻣﺨﺪوش از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮش ﻣﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻦ دارد ﻛﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد درﻛﺸﻮرھﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬ ‫ﺳﺎﻻری ﺑﺸﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻈﺎم »اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎﻓﯿﺎﺋﯽ« ﺳﺮ ﺑﺮ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاھﯿﺪ؟ ﺑﻪ‬ ‫روﺳﯿﻪ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ‪ .‬ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ھﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ اﺳﺖ‪ ..‬آﻟﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻛﻠﻤﺒﯿﺎ…‪ .‬ﻛﺴﺘﺎرﯾﻜﺎ‪ ،‬ﻏﻨﺎ…‪..‬وو‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﻃﺎﻋﻮن ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی‬ ‫وﻃﻨﯽ‪» ،‬ﻗﺪﯾﻤﯽ« ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻪ ﺑﺎك! ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺎ ھﻤﻪ‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﻒ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎ‪ ،‬ھﻢ ﭼﻨﺎن ﻗﺪﯾﻤﯽ اﻧﺪ!‬

‫‪162‬‬

‫‪ - 16‬ﻧﺎﮐﺠﺎآﺑﺎد دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ‬

‫ﻓﺎﺿﻞ ارﺟﻤﻨﺪ آﻗﺎی دﮐﺘﺮ ﻋﻄﺎ ھﻮدﺷﺘﯿﺎن در » ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ ‪ ،‬ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪن و اﯾـﺮان‪ ) « ....‬ﺳـﺎﯾﺖ اﺧﺒـﺎر‬ ‫روز( ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ‪:‬‬ ‫"ﺑﻪ دﯾﺪ ﻣﻦ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪن ھﻢ ﺳﺮاﺳﺮی ﺷﺪن اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎزار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪدارﯾﺴﺖ و ھﻢ در ﭘﯿﻮﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎ "ﭘﺪﯾﺪه ﻗﺎﻧﻮنﺷﻜﻨﯽ" و ھﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﯿﺶ از ھﻤﻪ‪ ،‬ﺟﮫﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷﺪن ﺑﻪ ﺳﺮاﺳﺮی ﺷﺪن ﻧﻪ ﻓﻘﻂ اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ آﻧﭽﻪ در ﭘﺲ آﻧﮫﺎ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ »ﻓﻜﺮی« ﻛﻪ اﻗﺘﺼﺎد و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی را ﺑﻨﺎ ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﯿﮕﺮدد‪ .‬ھﻨﮕﺎﻣﯽ ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺘﮫﺎی‬ ‫ﭼﻨﺪﻣﻠﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرھﺎی ﺷﺮﻗﯽ ﻣﯿﺮوﻧﺪ )ﺑﺮای اﻓﺰون ﻛﺮدن ﺳﻮد روزاﻧﻪ ﺷﺎن(‪ ،‬در واﻗﻊ‬ ‫ﺑﺪونآﻧﻜﻪ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﯾﻚ ﻧﻮع »ﻓﻜﺮﺗﺎزه «‪ ،‬ﯾﻚ دﺳﺘﻪ ارزﺷﮫﺎی ﺟﺪﯾﺪ و ﯾﻚ ﻓﺮھﻨﮓ ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺪرﯾﺞ وارد اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﻣﯿﻜﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ »ﻓﻜﺮ ﺗﺎزه « ھﻤﺎن ﻓﻜﺮ ﻣﺪرﻧﯿﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﯿﺎد ﺗﻜﻨﯿﻚ و‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد ﻏﺮب را ﺑﻨﺎ رﯾﺨﺘﻪاﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﻜﺮ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ روﺣﯿﻪ ﻋﻘﻞﮔﺮاﯾﯽ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﻪ آزادی و ﺟﺎﻣﻌ ﻪ‬ ‫آزاد را در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ رﺷﺪ ﻣﯿﺪھﺪ‪".‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬اﮔﺮ آدم رﯾﮕﯽ ﺑﻪ ﮐﻔﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﮕﺮ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ی ﻧﺎزﻧﯿﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ‬ ‫ﮐﻨﺪ؟ ﺑﺮای ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﻪ واﻗﻊ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﮫﺘﺮ از » روﺣﯿﻪ ﻋﻘـﻞ ﮔﺮاﺋـﯽ‪ ،‬اﻧﺪﯾـﺸﻪ ﺑـﻪ آزادی و‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ آزاد« ﮐﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ھﯿﭻ ﮐﺪام اش را در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﺪارﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺎﺳﯽ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎن ﺑﻪ واﻗﻊ ﺑﻪ ﻛﺠﺎﻣﯽ رود؟ ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﻛـﺮدن‬ ‫ﺑﻪ واﻗﻊ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ؟ و در اﯾﻦ » اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮده« وﺿﻌﯿﺖ ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻏﻠـﻂ »‬ ‫ﺟﮫﺎن ﺳﻮم« ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد؟ آﯾـﺎ آن ﮔﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ دﮐﺘـﺮ ھﻮدﺷـﺘﯿﺎن ﻣـﺪﻋﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ روﺣﯿﻪ ﻋﻘﻞ ﮔﺮاﺋﯽ و اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺑﻪ آزادی و ﺟﺎﻣﻌﻪ آزاد اﺳﺖ ﯾﺎ اﯾـﻦ ﮐـﻪ در ﭘـﺲ ﭘـﺮده‪،‬‬ ‫داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ دﯾﮕﺮی ﻣﯽ ﮔﺬرد؟ ﻣﮕﺮ درﺳـﺖ ﻧﯿـﺴﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﻓﺮوﭘﺎﺷـﯽ » ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿـﺴﻢ « در‬ ‫ﺷﻮروی ﺳﺎﺑﻖ و ﻛﺸﻮرھﺎی اﻗﻤﺎرش در اروﭘﺎی ﺷﺮﻗﯽ‪ » ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑـﺎ ﭘﯿـﺮوزی دﻣﻮﻛﺮاﺳـﯽ ﻟﯿﺒﺮاﻟـﯽ «‬ ‫ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪163‬‬

‫و اﻣﺎ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮی ھﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻠﯽ از اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨـﺪ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ ﺗﻮﺟـﻪ را ﺑـﻪ اﻃﻼﻋـﺎت زﯾـﺮ از‬ ‫ﺷﯿﻮه ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﭼﻨﺪ ﻣﻠﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرھﺎی ﺷﺮﻗﯽ – در اﯾﻦ ﺟﺎ ﭼﯿﻦ ‪ -‬رﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺟﻠـﺐ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪.99‬‬ ‫ﻧﺎم ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬار‪ :‬وال ﻣﺎرت ‪ -‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻟﯿﺎﻧﮓ ﺷﯽ‬ ‫ﻣﺰد ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 13‬ﺗﺎ ‪ 23‬ﺳﻨﺖ‪ 60 ،‬ﺗﺎ ‪ 70‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر در ھﻔﺘﻪ‪ 6 ،‬ﺗﺎ ‪ 7‬روز ﮐﺎر‪ :‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮوج‬ ‫اﺿﻄﺮاری آﺗﺶ ﺳﻮزی ﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﮐﺎرﮔﺮان ﮐﺜﯿﻒ و ﻏﯿﺮ ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ده ﮐﺎرﮔﺮ در ﯾﮏ اﻃﺎق‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﺑﺮای ‪ 70‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ھﻔﺘﮕﯽ ‪ 3.44‬دﻻر اﺳﺖ‪ .‬ھﯿﭻ ﻣﺰاﯾﺎﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ھﯿﭻ ﮐﺎرﮔﺮی ﻗﺮار داد ﮐﺎری ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻧﺎم ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬار‪ :‬وال ﻣﺎرت – ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻟﯽ ون‬ ‫ﻣﺰد ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 35‬ﺳﻨﺖ‪ 84 ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر در ھﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺷﯿﻔﺖ ‪ 12‬ﺳﺎﻋﺘﯽ‪ 7 ،‬روز ھﻔﺘﻪ‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ‬ ‫ﮐﺎری اﺟﺒﺎری اﺳﺖ و ھﺮﮐﺎرﮔﺮی ﮐﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺎری ﻧﮑﻨﺪ ﺟﺮﯾﻤﻪ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای ھﺮ ﺳﺎﻋﺖ اﺿﺎﻓﻪ‬ ‫ﮐﺎری ‪ 2.5‬ﺳﻨﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺰد ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 4‬ﻣﺎه ﺧﻮد را ﻃﻠﺒﮑﺎرﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﮐﺎرﮔﺮان ﺧﺮوج اﺿﻄﺮاری آﺗﺶ ﺳﻮزی ﻧﺪارد‪ .‬ھﯿﭻ ﻣﺰاﯾﺎﺋﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ھﯿﭻ‬ ‫ﮐﺎرﮔﺮی ﻗﺮار داد ﮐﺎری ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻧﺎم ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬار‪ :‬آن ﺗﯿﻠﺮ – ﯾﺎﻧﮓ ﯾﯽ‬ ‫ﻣﺰد ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 14‬ﺳﻨﺖ در ﺳﺎﻋﺖ‪ 96 ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر در ھﻔﺘﻪ‪ 7 ،‬روز در ھﻔﺘﻪ ا ز‪ 7‬ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ‪،‬‬ ‫‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﮐﺎرﮔﺮ در ﯾﮏ اﻃﺎق ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎم ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬار‪ :‬راﻟﻒ ﻟﻮرن – اﻟﻦ ﺗﺮﯾﺴﯽ – ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ارﯾﺲ‬ ‫ﻣﺰد ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 20‬ﺳﻨﺖ در ﺳﺎﻋﺖ‪ 72 ،‬ﺗﺎ ‪ 80‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎردر ھﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺷﯿﻔﺖ ‪ 15‬ﺳﺎﻋﺘﻪ‪ 6 ،‬روز در‬ ‫ھﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺎری ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 6‬ﺳﻨﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ازای‬ ‫ھﺮ ﭘﯿﺮاھﻨﯽ ﮐﻪ دوﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﺎرﮔﺮان ‪ 2‬ﺳﻨﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎم ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬار‪ :‬ﻧﺎﯾﮑﻪ‪ ،‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ وﻟﮑﻮ‬ ‫ﻣﺰد ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 16‬ﺳﻨﺖ در ﺳﺎﻋﺖ‪ 77 ،‬ﺗﺎ ‪ 84‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر در ھﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺷﯿﻔﺖ ‪ 11‬ﯾﺎ ‪ 12‬ﺳﺎﻋﺘﯽ‪ 7 ،‬روز‬ ‫در ھﻔﺘﻪ‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺎری ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺟﺮﯾﻤﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﻗﺮار داد ﮐﺎری ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬زﻧﺎن‬

‫‪164‬‬

‫ﺣﺎﻣﻠﻪ و ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺴﻦ ) ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎﻻی ‪ 25‬ﺳﺎل اﺧﺮاج ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ(‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان زن اﮔﺮ در ﺣﯿﻦ ﮐﺎر ﺑﺎ‬ ‫ﯾﮏ دﯾﮕﺮ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻨﺪ ﺟﺮﯾﻤﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﺨﺶ دوزﻧﺪﮔﯽ ﺣﺪاﻗﻞ ده ﮐﻮدک ھﻢ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎم ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬار‪ :‬ادﯾﺪاس – ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺗﺎﻧﮓ ﺗﺖ‬ ‫ﻣﺰد ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 22‬ﺳﻨﺖ در ﺳﺎﻋﺖ‪ 75 ،‬ﺗﺎ ‪ 87.5‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر در ھﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺷﯿﻔﺖ ھﺎی ‪ 12.5‬ﺳﺎﻋﺘﯽ‪6 ،‬‬ ‫ﯾﺎ ‪ 7‬روز ﮐﺎر در ھﻔﺘﻪ‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮان اﮔﺮ دﯾﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﮐﺎر ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ اﮔﺮ ﺑﺮای رﻓﻊ ﺧﺴﺘﮕﯽ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﯾﺎ در ﺣﯿﻦ ﮐﺎر ﺑﺎ ﯾﮏ دﯾﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺟﺮﯾﻤﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ 8 .‬ﮐﺎرﮔﺮ در ﯾﮏ اﻃﺎق ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎم ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬار‪ :‬ﮔﺮوه ﺳﭙﯿﺮﯾﺖ ‪ :‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﯾﻮ ﻟﯽ‬ ‫ﻣﺰد ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 13‬ﺳﻨﺖ در ﺳﺎﻋﺖ‪ 93 ،‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎردر ھﻔﺘﻪ‪ ، ،‬از ‪ 7.30‬ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 12‬ﺷﺐ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺎری ﻣﺰد اﺿﺎﻓﯽ ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ھﯿﭻ ﻣﺰاﯾﺎﺋﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﮐﺎرﮔﺮان‬ ‫ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ ﺷﯿﻔﺘﻪ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪﺷﻮﻧﺪ‪ 6 .‬ﺗﺎ ‪ 8‬ﮐﺎرﮔﺮ در ﯾﮏ اﻃﺎق ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮاﺑﮕﺎه ﮐﺜﯿﻒ و‬ ‫ﮐﻢ ﻧﻮر و ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻄﻮر داﺋﻢ ﺑﺎزرﺳﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎم ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﻧﺎﯾﮑﻪ و ادﯾﺪاس ﮐﻔﺶ ورزﺷﯽ‪ :‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﯾﻮ ﯾﻮﺋﻦ‬ ‫ﻣﺰد ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ 19‬ﺳﻨﺖ در ﺳﺎﻋﺖ‪ 60 ،‬ﺗﺎ ‪ 84‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر در ھﻔﺘﻪ‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺎری اﺟﺒﺎری ﺑﺪون‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ اﺿﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺳﺮوﺻﺪای زﯾﺎد در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎر ھﻤﺮاه ﺑﺎ دود ﻓﺮاوان‪.‬‬ ‫ﻓﻌﻼ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﺪارﯾﻢ وﻗﺘﯽ ﮐﺴﯽ ‪ 93‬ﺳﺎﻋﺖ در ھﻔﺘﻪ و در اﯾـﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ ﮐـﺎر ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ واﻗـﻊ‬ ‫دﯾﮕﺮ وﻗﺖ ﻧﺪارد ﺗﺎ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻨﺪ ﺣﺎﻻ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﺮدن ﺑﻪ آزادی دﯾﮕـﺮ ﭘـﯿﺶ ﮐـﺶ‪ .‬در ھﻤـﯿﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ای‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ داده اﯾﻢ ﻣﯿﺰان ﮐﺎر ھﻔﺘﮕﯽ ﺑـﯿﻦ ‪ 60‬ﺗـﺎ ‪ 96‬ﺳـﺎﻋﺖ در ھﻔﺘـﻪ ﻧﻮﺳـﺎن ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ و اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﯿﺰان ﮐﺎر‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺮﺻﺖ و ﻓﺮﺟﻪ ای ﺑﺮای ھﯿﭻ ﮐﺎر دﯾﮕﺮ ﺑـﺎﻗﯽ ﻧﻤـﯽ ﮔـﺬارد‪ .‬ﺑﯿﮫـﻮده ﮐـﺎرﮔﺮان ﺟﮫـﺎن‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ را ﺑﻪ ﻧﺎﮐﺠﺎآﺑﺎد ﺣﻮاﻟﻪ ﻧﺪھﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﮫﺘﺮ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮی از ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎری در اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﯿﻢ‪ ،‬ﻣـﺘﻦ ﮔﺰارﺷـﯽ را‬ ‫در زﯾﺮ ﻣﯽ آورم ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر روﺷﻨﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺰارش در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2004‬ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.100‬‬

‫‪165‬‬

‫ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺳﺒﺎب ﺑﺎزی در ﭼﯿﻦ‪ :‬ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ھﯽ ﯾﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ‪ :‬ﻓﻮرﯾﻪ‬ ‫‪2004‬‬ ‫ﺷﻤﺎره ﮐﺎرﮔﺮان‪ :‬در ﻓﺼﻞ ﺷﻠﻮغ ‪ 2100‬و در ﻓﺼﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزار ﺑﺎ رﮐﻮد روﺑﺮوﺳﺖ ﻓﻘﻂ ‪ 500‬ﺗﺎ ‪ 600‬ﻧﻔﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺶ ﻣﺎه د رﺳﺎل ﯾﻌﻨﯽ از ﻣﻪ ﺗﺎ اﮐﺘﺒﺮ‪ ،‬ﺑﺎزار روﻧﻖ دارد و ﺷﺶ ﻣﺎه دﯾﮕﺮ‪ ،‬از ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺗﺎ آﺧﺮ‬ ‫آورﯾﻞ‪ ،‬ﺑﺎزار ﺑﺎ رﮐﻮد روﺑﺮوﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎری‪:‬‬ ‫•‬

‫‪ 18‬ﺗﺎ ‪ 20‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر در روزاﻧﻪ‪ ،‬ﺷﯿﻔﺖ ﺷﺐ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ‬

‫•‬

‫ﮐﺎر در ھﻔﺖ روز ھﻔﺘﻪ اﺟﺒﺎری اﺳﺖ‪.‬‬

‫•‬

‫در ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان ھﻔﺘﻪ ای ‪ 130‬ﺳﺎﻋﺖ را در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫•‬

‫ﻣﺎھﯽ ﯾﮏ روز ﺗﻌﻄﯿﻠﯽ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻌﻄﯿﻼت ﺳﺮاﺳﺮی‪ ،‬ﺳﺎﻟﯽ ‪ 15‬روز ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻧﺼﻒ ﺗﻌﻄﯿﻼت ﺳﺮاﺳﺮی‪ ،‬ﮐﺎرﮔﺮان ﺗﻌﻄﯿﻞ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫•‬

‫ﻣﺰد ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﯿﺰان ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ‪ 100‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر ھﻔﺘﮕﯽ‪ ،‬ﻣﺰد‬ ‫ﮐﺎرﮔﺮان ھﻔﺘﻪ ای ‪ $16.75‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪودا ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 16.5‬ﺳﻨﺖ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫•‬

‫ﺑﺮای ﮐﺎر اﺿﺎﻓﻪ‪ ،‬ﻣﺰد ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 22‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫•‬

‫ﺑﻄﻮر ﻣﺮﺗﺐ ﻣﺰد ﺑﺎ ﺗﺎﺧﯿﺮ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 2004‬ﮐﺎرﮔﺮان‬ ‫اﻋﺘﺮاض ﮐﺮده و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺰد ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ‪ 50‬ﮐﺎرﮔﺮ را اﺧﺮاج‬ ‫ﮐﺮده و ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺎه ﺗﺎﺧﯿﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺰدﺑﻘﯿﻪ را ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬

‫•‬

‫ﮐﺎرﮔﺮان ﺣﻖ اﺳﺘﻌﻔﺎء از ﮐﺎر در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻧﺪارﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای »‬ ‫ﯾﮏ ﻏﯿﺒﺖ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ وﺧﻮدﮐﺎر « ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺪھﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﯾﮏ ﻣﺎه و ﻧﯿﻢ‬ ‫آﺧﺮ اﺷﺘﻐﺎل ﺧﻮد ﻣﺰدی درﯾﺎﻓﺖ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﮐﺮد ‪.‬‬

‫•‬

‫ھﯿﺠﮕﻮﻧﻪ ﻗﺮارداد ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺷﺘﻐﺎل وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫•‬

‫ھﯿﺞ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﯿﻤﻪ ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫•‬

‫ھﺮ ﺑﯿﺴﺖ ﮐﺎرﮔﺮ در ﯾﮏ اﻃﺎق ﻣﯽ ﺧﻮاﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫•‬

‫ﺗﺸﮑﯿﻞ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﮐﺎرﮔﺮی ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪی ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫•‬

‫ﺑﺎزدﯾﺪ از ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ از ﺳﻮی ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﺧﺮﯾﺪار ﻏﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﻗﺎﻋﺪﻋﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪون اﻃﻼع ﺻﻮرت‬ ‫ﺑﮕﯿﺮد ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﯾﮏ ﯾﺎدآوری ‪ 20‬روزه اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﮫﺪﯾﺪ ﺷﺪه و ﺑﻪ آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺮای دروغ ﮔﻔﺘﻦ د رﺑﺎره وﺿﻌﯿﺖ ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬رﺷﻮه ﻣﯽ دھﻨﺪ‪ .‬ﺟﻮاب ھﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﻗﺒﻞ‬ ‫ﻣﯿﺎن ﮐﺎرﮔﺮان ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد و از آﻧﮫﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﻮاب ھﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﺑﺴﭙﺎرﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان » ﻣﻮﻓﻖ« ﺟﺎﯾﺰه ﻧﻘﺪی ﻣﻌﺎدل ﻣﺰد ﭼﻨﺪ روز‪ ،‬ﻣﯽ دھﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺎت ﮐﺎر‪:‬‬ ‫•‬

‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺎری اﺟﺒﺎری اﺳﺖ‪.‬‬

‫•‬

‫ﮐﺎرروزاﻧﻪ ‪ 18‬ﺗﺎ ‪ 20.30‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ ،‬ﺷﯿﻔﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺐ‪ .‬ﮔﺎه ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎری از ‪ 8‬ﺻﺒﺢ‬ ‫ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺗﺎ ‪ 3‬ﯾﺎ ‪ 4.30‬ﺑﺎﻣﺪاد روز ﺑﻌﺪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫•‬

‫ﮐﺎرﮔﺮان اﻣﮑﺎن دارد ھﻔﺘﻪ ای ‪ 130‬ﺳﺎﻋﺖ در ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎر ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫•‬

‫ﮐﺎر درھﻔﺖ روز ھﻔﺘﻪ اﺟﺒﺎری اﺳﺖ‪.‬‬

‫•‬

‫ﯾﮏ روز در ﻣﺎه ﺗﻌﻄﯿﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﺷﯿﻔﺖ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‪:‬‬

‫‪ 18‬ﺗﺎ ‪ 19‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر در روز‬ ‫‪ 8‬ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ‪ 2‬ﯾﺎ ‪ 3‬ﺑﺎﻣﺪاد روز ﺑﻌﺪ‪.‬‬ ‫‪ 12- 8‬ﺻﺒﺢ‬

‫‪ 4‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر‬

‫‪ 1.30- 12‬ﺑﻌﺪازﻇﮫﺮ‬

‫ﻧﮫﺎر‬

‫‪5.30- 1.30‬‬

‫‪ 4‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر‬

‫‪6.30- 5.30‬‬

‫ﺷﺎم‬

‫‪8.30- 6.30‬‬

‫‪ 2‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر‬

‫‪ 2- 8.30‬ﯾﺎ ‪ 3‬ﺻﺒﺢ‬

‫‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 7‬ﺳﺎﻋﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺎری اﺟﺒﺎری ﺑﺎ ﻧﯿﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺑﺮای‬

‫ﺻﺮف ﯾﮏ ﻏﺬای ﺳﺒﮏ‬ ‫ﻣﺰد‪:‬‬ ‫ﻣﺰد ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﯿﺰان ﺣﺪاﻗﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺰد ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ اﺿﺎﻓﻪ‬ ‫ﮐﺎری ﮐﻼه ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪167‬‬

‫ﻣﺰد ‪ 16.5‬ﺳﻨﺖ ھﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﯾﺎ ‪ $16.75‬ﺑﺮای ‪ 100‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر در ھﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺰد ﺑﺎ ﺗﺎﺧﯿﺮ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﻣﺰدﺷﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد‪،‬‬ ‫اﺧﺮاج ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺰد ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد‬ ‫‪ 31‬ﺳﻨﺖ ھﺮ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪ $2.48‬ﺑﺮای ‪ 8‬ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر در روز‬ ‫‪ $12.56‬ﺑﺮای ﮐﺎر ‪ 40‬ﺳﺎﻋﺖ در ﯾﮏ ھﻔﺘﻪ‪.‬‬ ‫‪ $54.41‬ﺑﺮای ھﺮ ﻣﺎه‬ ‫‪ $652.96‬ﻣﺰد ﺳﺎﻻﻧﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺣﺘﯽ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﺣﺪاﻗﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﺰد ﮐﻪ ﺑﺮای ﮔﺬران زﻧﺪﮔﯽ ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺎر » ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ « ھﻔﺘﻪ ای ‪ 70‬ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ و‬ ‫ﻣﯿﺰان ﻣﺘﻮﺳﻂ ﭘﺮداﺧﺘﯽ ھﻢ ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 18‬ﺳﻨﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ در ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم ﻣﺰد ﻣﺎھﺎﻧﻪ ﺑﺮای اﺟﺎزه اﻃﺎق و ﻏﺬا ﮐﺴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬آن ﭼﻪ ﺑﺮای ﮐﺎرﮔﺮان‬ ‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﻣﺎھﯽ ‪ $36.28‬ﯾﺎ ھﻔﺘﻪ ای ‪ $8.37‬و ﯾﺎ ﺳﺎﻋﺘﯽ ﻓﻘﻂ ‪ 14‬ﺳﻨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﮑﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻪ در ﮔﺰارش ﺑﺎﻻ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﻧﻪ ﯾﮏ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺰارش زﯾﺮ در ﺑﺎره ﮐﺎﻣﺒﻮج ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ووﺿﻌﯿﺖ ﮐﺎرﮔﺮان ‪ -‬ﮐﺎﻣﺒﻮج‬

‫‪101‬‬

‫ﮐﺎرﮔﺮان ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﮔﻮﻟﺪ ﻓﯿﻢ در ﮐﺎﻣﺒﻮج ﮐﻪ ﺑﺮای ﻓﺮوﺷﮕﺎھﮫﺎی ﻣﺮوﯾﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺗﺎرﮔﺖ‬ ‫اﻟﺒﺴﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮔﺰارش ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﮐﺎرﮔﺮاﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاھﻨﺪﺑﺮای ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ‬ ‫زﯾﺮﭘﺎﮔﺬاﺷﺘﻦ ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻧﻪ ﺣﻘﻮق ﮐﺎرﮔﺮی‪ ،‬ﯾﮏ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ دھﻨﺪ‪ ،‬ﺗﮫﺪﯾﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﺎرﮔﺮان اﯾﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎری در اﯾﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﻟﺒﺎس دوزی ﺑﺴﯿﺎر ﺑﮫﺮه ﮐﺸﺎﻧﻪ و ﻗﺮون‬ ‫وﺳﻄﺎﺋﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮان ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﺷﺎن – ﺣﺪاﻗﻞ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ‪ 45‬دﻻر در ﻣﺎه اﺳﺖ ‪-‬‬ ‫ﺑﺮای ﮔﺬران زﻧﺪﮔﯽ آﻧﮫﺎ و ﺧﺎﻧﻮاده ھﺎی ﺷﺎن ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آن ﭼﻪ ﮐﻪ وﺿﻊ را ﺑﺪﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺟﺪﯾﺖ درﮐﺎر‪ ،‬ﻃﻮل ﺧﺪﻣﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻄﯿﻠﯽ ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ – اﺿﺎﻓﺎﺗﯽ‬ ‫ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﮐﺎﻣﺒﻮج ﻣﻨﻈﻮر ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ -‬ﺑﺪھﮑﺎر اﺳﺖ ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﻧﻤﯽ ﭘﺮدازد‪.‬‬

‫‪168‬‬

‫ﺑﻌﻼوه روزﮐﺎر ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ و ﮔﺎه ﻣﺠﺒﻮرﻧﺪ روزی ‪ 17‬ﺳﺎﻋﺖ و ھﻔﺘﻪ ای ‪ 7‬روز ﮐﺎر‬ ‫ﺑﮑﻨﻨﺪ)‪ 119‬ﺳﺎﻋﺖ در ھﻔﺘﻪ‪ .‬ا‪.‬س(‪ .‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬زﯾﺎد اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﻪ ﺗﻨﮫﺎﺋﯽ در‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 4‬ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻣﯽ روﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺎر ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫از آن ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﮐﺎرﮔﺮان اﯾﻦ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ زﻧﺎن و دﺧﺘﺮان ﺟﻮان ﮐﺎﻣﺒﻮﺟﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دور از‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﮐﺎر ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﻼوه‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﮐﺎرﮔﺮان ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺪ رﻓﺘﺎری ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺳﺮﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺎ ﮐﺎرﮔﺮان ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬آﻧﮫﺎ ﺣﻖ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت او ﻧﮕﺎه ﮐﻨﻨﺪ و‬ ‫اﻏﻠﺐ ھﻢ ﻣﻮرد ﺗﮫﺪﯾﺪ‪ ،‬آزار و اذﯾﺖ ﺟﺴﻤﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﮐﺎرﮔﺮان ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ از ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎری ﺧﻮد ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪو ﯾﺎ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺑﺪھﻨﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺟﺪی ﻣﺪﯾﺮان روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺎزﻣﺎن دھﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺳﺎزﻣﺎن دھﻨﺪه و ﻣﺒﺎرز ﮐﻪ ﺑﺮای ﺣﻘﻮق ﺧﻮد ﻣﺒﺎرزه ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد رﺷﻮه داده ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺳﮑﻮت ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﻤﺎری از ﮐﺎر اﺧﺮاج ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬اﯾﻦ وﺿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺎم ﻧﺌﻮک ﮐﻪ اﺧﯿﺮا ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﮑﻨﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮای‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن دھﯽ ﮐﺎرﮔﺮان اﺧﺮاج ﺷﺪه‪ ،‬ﭘﯿﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫او را ھﻨﻮز د رﮐﺎرش اﺑﻘﺎء ﻧﮑﺮده اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﺪﯾﺮان ﺑﺎ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﮐﺎرﮔﺮی ﺑﻪ ﺣﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﺎرﮔﺮان در ﯾﮏ ﺟﻠﺴﻪ در ﻓﻀﺎی آزاد‬ ‫ﺑﺎ ﺳﺎزﻣﺎن دھﻨﺪﮔﺎن ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر از ﺳﻮی ﻣﺪﯾﺮان ﻣﻮرد ﺑﺎزﺟﻮﺋﯽ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﮫﺪﯾﺪ ﺑﻪ اﺧﺮاج ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺮان ﺣﺘﯽ ﺑﺮروی ﻣﻮﺟﺮان ﻣﺤﻠﯽ ﻓﺸﺎر آورده‬ ‫اﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺳﺎزﻣﺎن دھﻨﺪه را از ﻣﻨﺎزل ﺷﺎن اﺧﺮاج ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻏﻠﺐ ﮐﺎرﮔﺮان ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻟﺒﺎس دوزی در ﮐﺎﻣﺒﻮج زﻧﺎن ﺟﻮاﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﻣﻮزش زﯾﺎدی ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﺮای‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻦ ﮐﺎری در ﺑﺨﺶ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﮫﺮی ﻣﮫﺎﺟﺮت ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ در ﺑﺨﺶ ﻟﺒﺎس دوزی‬ ‫ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺑﺎ آﻧﮫﺎ ﺑﺪ رﻓﺘﺎری ﻣﯽ ﺷﻮدو ﻣﻮرد ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ آﻧﮫﺎ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮای ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪169‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ ﺑﺪرﻓﺘﺎری‪ ،‬ﺣﻘﻮق ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﻟﺒﺎس دوزی در ﮐﺎﻣﺒﻮج در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﮐﺎرھﺎی‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﺮای آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻣﻮزش زﯾﺎدی ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﺋﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﯽ ﮐﻮﺷﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ زﻧﺪﮔﯽ و ﮐﺎری ﺧﻮد را ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺨﺸﻨﺪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل از ﺑﯿﮑﺎر ﺷﺪن و اﺧﺮاج واھﻤﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺿﻤﻦ ﮐﺎرﮔﺮان ﮔﻮﻟﺪ ﻓﯿﻢ واھﻤﻪ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﺗﺎرﮔﺖ ﺑﻪ ﻗﺮارداد ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻮدآور ﺧﻮد ﺑﺎ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن داده‪ ،‬ھﻤﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ را ﺑﯿﮑﺎر ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ ﺗﺎرﮔﺖ ﮐﻪ در ‪ ،2001‬ﻓﺮوش اش ‪ 39‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮد ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﺮوﺷﮕﺎھﮫﺎی ﻣﺮوﯾﻦ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻣﺎرﺷﺎل ﻓﯿﻠﺪز و ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﺗﺎرﮔﺖ ھﻢ ھﺴﺖ و ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬در اﻣﺮﯾﮑﺎ ‪ 1350‬ﺷﻌﺒﻪ دارد‪.‬‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ ﮔﻮﻟﺪ ﻓﯿﻢ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺤﺪود ﯾﮑﯽ از ﺑﺰرﮔﺘﺮن ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ھﺎی ﻟﺒﺎس دوزی در ﮐﺎﻣﺒﻮج اﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ در ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داران ﭼﯿﻨﯽ ﻣﻘﯿﻢ ھﻨﮓ ﮐﻨﮓ و ﻣﻌﺎون ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﻈﺎﻣﯽ ارﺗﺶ ﮐﺎﻣﺒﻮج ﻗﺮار‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﻮاھﺪ اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﺮﺳـﺮﺑﺤﺚ ﺧﻮدﻣـﺎن‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ھﻤـﻪ در ﻛـﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣـﻮﻧﯽ از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ در اﯾﺮان ﻛﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﺮای » ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن« ﻛﻪ آن را ﺑﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ » ﺟﮫـﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷﺪن« ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻏﺶ و رﯾﺴﻪ ﻣﯽ روﻧﺪ‪ .‬در ﻛﺸﻮرھﺎی ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﮐﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﺮدن ﺑﻪ آزادی رﯾﺸﻪ‬ ‫دار ﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﮫﻀﺖ رو ﺑﻪ رﺷﺪی ﺑﺮﻋﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ روز ﺑﺮوز ﮔـﺴﺘﺮده ﺗـﺮ و ﺣﺘـﯽ‬ ‫در ﻣﻮاردی رادﯾﻜﺎل ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ‪ Globalisation‬ﺑﻪ »ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷـﺪن « ﺗﺮﺟﻤـﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬ﯾـﺎ‬ ‫ﺣﺘﯽ ﺑﺮای ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﯿﺰاﺳـﯿﻮن در ﻣـﯽ آﯾـﺪ‪ ،‬ﻧﻘـﺶ ﺷـﺮﻛﺖ‬ ‫ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ و دوﻟﺖ ھﺎی ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه دوﻟﺖ اﻣﺮﯾﻜﺎ و دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ دراﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻣﺎﺳﺖ ﻣـﺎﻟﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻛﻞ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﻚ »دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ و ﺗﺤﻮل ﻃﺒﯿﻌﯽ« ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﻛﻪ ﭼـﻮن ﻧﺘﯿﺠـﺔ‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﺤﻮل ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪون اﺗﻼف وﻗﺖ ﺑﻪ آن ﭘﯿﻮﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎزه اﮔﺮ ﺗﻮﺟـﻪ‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ ﺑﺪون اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ھﻢ ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ ،‬آﮔـﺎه ﻧﯿـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ در‬ ‫ﺣﻖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ!‬ ‫ﺷﻤﺎری از ﻧﺌﻮﻟﯿﺮال ھﺎی وﻃﻨﯽ آن ﭼﻨﺎن از ﺣﻮل ﺣﻠﯿ ﻢ ﺗﻮی دﯾﮓ اﻓﺘﺎده اﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺘﯽ اﻧﺘﻘﺎدﺷﺎن ﺑـﻪ‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺷﺎه ھﻢ اﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ او ھﻢ» ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ « ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻋﻘﻼﻧﯿـﺖ ﻧﻈـﺎم ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ‬ ‫ﺑـﺎزار ﻋﻤـﻞ ﻧﻤـﯽ ﻛـﺮد و ﺑـﻪ ھﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ‪ ،‬ﺣﻜـﻮﻣﺘﺶ دوام ﻧﯿـﺎورد!! از دﯾـﺪ ﮔـﺎه اﯾـﻦ ﺟﻤﺎﻋـﺖ ھــﯿﭻ‬ ‫ﻣﺸﻜﻠﯽ در اﯾﺮان وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﺗﺒﻌﯿـﺖ از ﺳﯿﺎﺳـﺖ ھـﺎی ﺻـﻨﺪوق ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﭘـﻮل و ﺑﺎﻧـﻚ‬

‫‪170‬‬

‫ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺣﻞ و ﻓﺼﻞ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ ﯾﻜﯽ از اﯾﻦ ﺣﻀﺮات ﻣﻌﺘﻘﺪ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﻛﻪ در اﯾﺮان اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺪارﯾﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را‬ ‫دارد و ﻻﺑﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺳﺎﺳﯽ ﯾﺎراﻧﻪ ﻣﯽ ﭘﺮدازد!‬ ‫ﻓﻘﺮ ﻧﻈﺮی و ﻣﻨﻄﻘﯽ در ﻧﻮﺷﺘﻪ ھـﺎی ﻧﺌـﻮﻟﯿﺒﺮال وﻃﻨـﯽ ﺑـﻪ راﺳـﺘﯽ ﺣﯿـﺮت آور اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺣﯿـﺮت‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯽ دوﻟﺖ ﻣﺮدان ھﻢ ﻛـﻪ زﻣـﺎﻧﯽ وﻋـﺪه آب و ﺑـﺮق ﻣﺠـﺎﻧﯽ ﻣـﯽ‬ ‫دادﻧﺪ و ﺑﺎ ھﻤﺔ ﻧﻤﻮدھﺎی اﻧﺪﯾﺸﻪ ﻏﺮﺑﯽ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻛﻨﻮن ھﻤﯿﻦ ﻻﻃـﺎﺋﻼت را ﺗﻜـﺮار ﻣـﯽ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛـﺮدن ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻃﺒﯿﻌـﯽ و ﻣﻨﻄﻘـﯽ ﺗﺠـﺪد ﻃﻠﺒـﯽ در ﺳـﻄﺢ ﺟﮫـﺎن ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮای ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪن از ﻗﺎﻓﻠﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪ‬ ‫و ھﻢ ﻣﺪاﻓﻊ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﻪ واﻗﻊ ﺧﺰاﻧﻪ داری اﻣﺮﯾﻜـﺎ‪ .‬و ﺑـﺎز در‬ ‫ھﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻛـﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪﻛـﺴﺎﻧﯽ ﻛـﻪ ﻋـﺪم ﺗﻮﻓﯿـﻖ ﻛـﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﭼـﻮن اﯾـﺮان را در ﺟﻠـﺐ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﺔ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎ ﻓﻘﺪان ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻻزم در ﺣﻤﺎﯾـﺖ از آن و ﻣﺰاﺣﻤـﺖ ﻗـﺎﻧﻮن ﻛـﺎر ﮔـﺮه ﻣـﯽ زﻧﻨـﺪ و ﺑـﻪ‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ از ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاران ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ در ﺗﺪوﯾﻦ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻔﯿﺪ ﺗﺎﺧﯿﺮ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی » ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪن« ﻛﻪ راﯾﺞ اﺳﺖ از» ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن « ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻢ ﺑﻪ وﺿـﻮح روﺷـﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ از دﯾﺪﮔﺎه ﻣﻦ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻧﻪ ﻧﺘﯿﺠﺔ ﺗﺤﻮل دروﻧـﯽ ﻧﻈـﺎم ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳـﺎﻻری ﺑﻠﻜـﻪ ﭘـﯽ آﻣـﺪ‬ ‫اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی وﯾﮋه اﯾﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺟﺮا در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﯿﻦ ﻧﻜﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾـﻦ ﭘﺮﺳـﺶ را‬ ‫ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺲ‪ ،‬ﻋﻠﺖ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن ﭼﯿﺴﺖ؟ ﭼﻪ ﺷﺪ و ﭼﻪ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ ﻛﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎﻧﯽ را‬ ‫» ﺟﮫﺎﻧﯽ« ﻛﺮدﻧﺪ و ﭼﺮا؟ آﯾﺎ آن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻛﺴﺎﻧﯽ ﭼﻮن ﺟﻒ ﺳﺎﻛﺲ ادﻋﺎ ﻣـﯽ ﻛﻨﻨـﺪ اﻧﮕﯿـﺰة ﺟﮫـﺎﻧﯽ‬ ‫ﻛﺮدن ﺳﺮاﺳﺮی ﻛﺮدن رﻓﺎه و ﺑﻪ واﻗﻊ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن ﻏﻨﺎ و ﺛﺮوت اﺳﺖ ﯾﺎ اﯾﻦ ﻛﻪ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻓﻘـﻂ‬ ‫ﭘﯽ آﻣﺪ ﻛﻪ اﻧﮕﯿﺰه ھﺎی دﯾﮕﺮی دارد‪ .‬آﯾﺎ آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﮐـﺮدن ﻣـﺪﻋﯽ اﻧـﺪ اﮔـﺮ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ اﻣﺮﯾﮑﺎ را راﺿﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﺑـﻪ ﻋـﻀﻮﯾﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺟﮫـﺎﻧﯽ در ﺑﯿـﺎﺋﯿﻢ‪ ،‬آن وﻗـﺖ ﻣـﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﯿﻢ در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺣﻀﻮری ﻣﻮﺛﺮﺗﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺻﺎدرات اﯾﺮان را اﻓﺰاﯾﺶ ﺑـﺪھﯿﻢ‬ ‫و ﻋﻼوه ﺑﺮ دﻻرھﺎی ﻧﻔﺘﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺻﺪور ﻧﻔﺖ‪ ،‬در آﻣﺪھﺎی ارزی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ و اﮔﺮ ادﻋـﺎی دﮐﺘـﺮ‬ ‫ھﻮدﺷﺘﯿﺎن درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎ ﺑﺎز ﮐﺮدن راه ﺑﺮای اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎ‪ ،‬ھﻢ ﯾﺎد ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫آزادی اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻨﯿﻢ وھﻢ ﻋﻘﻞ ﮔﺮا ﺷﻮﯾﻢ و ھﻢ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ آزاد ﺑﺮﺳﯿﻢ! ﺣﺎﻻ ﺑﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻠﯽ‬

‫‪171‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان‪ ،‬ﭼﻪ ﮐﺎﻻھﺎﯾﺎ ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ از اﯾﺮان ﺻﺎدر ﮐﻨـﯿﻢ ﺑـﻪ ﻣـﺪاﻓﻌﺎن ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﮐـﺮدن ﭼـﻪ‬ ‫رﺑﻄﯽ دارد؟ دﺳﺖ ھﺎی ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ آﻗﺎی آدام اﺳﻤﯿﺖ ﺑﻪ داد ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ!‬ ‫ﺑﺪون اﯾﻦ ﺑﺨﻮاھﯿﻢ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ در ﺑﺎره ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﻢ از ھﻤﺎن ﻣﺜﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬ ‫دﮐﺘﺮ ھﻮدﺷﺘﯿﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬دو ﻋﺮﺻﻪ ای ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ اﯾـﻦ ﻓﺮاﯾﻨـﺪ در آن‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﯾﮑـﯽ‪ ،‬ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری ﺧـﺎرﺟﯽ اﺳـﺖ و ﻋﺮﺻـﻪ دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ھـﻢ ﻋﺮﺻـﻪ ﺗﺠـﺎرت‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ‪ ،‬ﻗﺮار اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ‪ ..‬ﺑﺮاﺳـﺎس آﻣﺎرھـﺎی ﻣﻨﺘـﺸﺮه از‬ ‫ﺳﻮی ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﯽ ژاﭘﻦ )‪ (JETRO‬ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﺑﻪ دو ﺟﺪول زﯾﺮ ﺟﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر‬ ‫ﮐﺸﻮر‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ورودی‬

‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺧﺮوﺟﯽ‬

‫‪2001‬‬

‫‪2002‬‬

‫‪2001‬‬

‫‪2002‬‬

‫اﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫‪151581‬‬

‫‪39633‬‬

‫‪119963‬‬

‫‪137836‬‬

‫آﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ‬

‫‪358202‬‬

‫‪381623‬‬

‫‪422974‬‬

‫‪396370‬‬

‫آﺳﯿﺎ‪/‬ژاﭘﻦ*‬

‫‪94922‬‬

‫‪84923‬‬

‫‪74280‬‬

‫‪66250‬‬

‫ﺟﮫﺎن‬

‫‪791003‬‬

‫‪653363‬‬

‫‪692015‬‬

‫‪670420‬‬

‫ﺑﻘﯿﻪ ﺟﮫﺎن‬

‫‪186298‬‬

‫‪147184‬‬

‫‪74798‬‬

‫‪69964‬‬

‫‪22.5‬‬

‫‪11‬‬

‫‪10.5‬‬

‫ﺳـــﮫﻢ ﺑﻘﯿـــﻪ ‪24‬‬

‫‪102‬‬

‫ﺟﮫـــــﺎن ﺑـــــﻪ‬ ‫درﺻﺪ‬ ‫* ﭼﯿﻦ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﯿﺎورده ام‪.‬‬ ‫آن ﭼﻪ در اﯾﻦ ﺟﺪول آﻣﺪه ﺑﺴﯿﺎر روﺷﻨﮕﺮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ اﮔـﺮ ﻗـﺸﺮﯾﺖ ﻧﻈـﺮی اﯾـﻦ دوﺳـﺘﺎن اﺟـﺎزه‬ ‫ﺑﺪھﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در ‪ 2001‬ﻣﯿﺰان ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ای ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﺟﮫﺎن – از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﯿﻦ ‪ -‬رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑـﻪ‬ ‫ﻧﺼﻒ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮرھﺎی اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری ﺷـﺪه اﺳـﺖ و ﺑـﺮای ﺳـﺎل‬ ‫‪ ،2003‬اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺗﻘﻠﯿﻞ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ ﯾﻌﻨـﯽ ﺑـﺮای ھـﺮ ﺳـﻪ دﻻری ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﻣﻨﻄﻘـﻪ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺷﺪه اﺳﺖ ﺳﮫﻢ ﺑﻘﯿﻪ ﺟﮫﺎن ﺗﻨﮫﺎ ﯾﮏ دﻻر ﺑﻮد و اﮔﺮ ﺷﻤﺎ‪ ،‬ﭼﯿﻦ را وارد اﯾـﻦ ﻣﺒﺎدﻟـﻪ‬ ‫ﺑﮑﻨﯿﺪ‪ ،‬آن ﭼﻪ ﮐﻪ روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﮐﺸﻮرھﺎی ﺟﮫﺎن ﺑﻪ واﻗﻊ درﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺟﻠﺐ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ‪،‬‬

‫‪172‬‬

‫ول ﻣﻌﻄﻞ اﻧﺪ‪ .‬در ﮐﻞ‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﺟﺪول ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑـﻪ ازای ھـﺮ ﺳـﻪ دﻻری ﮐـﻪ در‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﮫﻢ ﺑﻘﯿﻪ ﮐﺸﻮرھﺎی ﺟﮫﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﭼﯿﻦ ﺗﻨﮫﺎ ﯾـﮏ دﻻر‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ﺧﺼﻮص ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ ﺧﺮوﺟـﯽ ‪ – outflows -‬ﮐـﻪ وﺿـﻊ از اﯾـﻦ ھـﻢ ﺑـﺪ ﺗـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺪودا ده ﺑﻪ ﯾﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی اﯾﻦ ﮐﻪ‪ ،‬آن ﭼﻪ ﮐـﻪ ﻓﺮاﯾﻨـﺪ ﺟﮫـﺎﻧﯽ ﮐـﺮدن ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣـﯽ‬ ‫ﺷﻮد و ﺷﻤﺎری را واداﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻧﻘﻼب دﯾﺠﺘﺎﻟﯽ و دھﮑﺪه ﺟﮫﺎﻧﯽ و اﻣﺜﺎﻟﮫﻢ ﺳـﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﻨـﺪ‬ ‫ﺑﻪ واﻗﻊ ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺜﻠﺚ اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﮫﺎﻧﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و دﯾﮕـﺮان ﺑـﻪ واﻗـﻊ ﻧﻈـﺎره‬ ‫ﮔﺮ و ﺗﻤﺎﺷﺎﭼﯽ اﻧﺪ‪ .‬و اﻣﺎ در ﺧﺼﻮص ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ؟ از ھﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ﺟـﺪول زﯾـﺮ‬ ‫را ﺗﮫﯿﻪ ﮐﺮده ام‪:‬‬ ‫ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎن ﺑﻪ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر‬ ‫ﮐﺸﻮر‬

‫واردات‬

‫ﺻﺎدرات‬ ‫‪2001‬‬

‫‪2002‬‬

‫‪2001‬‬

‫‪2002‬‬

‫اﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫‪729.1‬‬

‫‪693.1‬‬

‫‪1141‬‬

‫‪1161.4‬‬

‫آﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ‬

‫‪2285.2‬‬

‫‪2416‬‬

‫‪2238.3‬‬

‫‪2317.6‬‬

‫آﺳﯿﺎ‪/‬ژاﭘﻦ*‬

‫‪1497.6‬‬

‫‪1614‬‬

‫‪1356.2‬‬

‫‪1430‬‬

‫ﺟﮫﺎن‬

‫‪6125.2‬‬

‫‪6358.7‬‬

‫‪6326.9‬‬

‫‪6570.6‬‬

‫ﺑﻘﯿﻪ ﺟﮫﺎن‬

‫‪1613.3‬‬

‫‪1635.6‬‬

‫‪1591.4‬‬

‫‪1661.6‬‬

‫‪25.7‬‬

‫‪25.2‬‬

‫‪25.3‬‬

‫ﺳـــــﮫﻢ ﺑﻘﯿـــــﻪ ‪26.6‬‬ ‫ﺟﮫﺎن ﺑﻪ درﺻﺪ‬ ‫* ﭼﯿﻦ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﯿﺎورده ام‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت ﺑﻘﯿﻪ ﺟﮫـﺎن ‪ -‬از ﺟﻤﻠـﻪ ﭼـﯿﻦ – ﺣـﺪودا ﯾـﮏ ﭼﮫـﺎرم ﺗﺠـﺎرت‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ اﺳﺖ و در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ‪ ،‬ﺗﺠﺎرت ﺑﻘﯿﻪ ﺟﮫﺎن ﺣﺪودا ‪ 70‬درﺻﺪ ﺗﺠﺎرت اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ‬ ‫ﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﻧﻤﯽ داﻧﻢ دوﺳﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺑﺴﯿﺎر دﻟﭽﺴﺐ را از ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن اراﯾـﻪ ﻣـﯽ دھﻨـﺪ‬ ‫اﺳﺘﻨﺎدﺷﺎن ﺑﻪ ﮐﺪام داده ھﺎی آﻣﺎری ﻣﻨﺘﺸﺮه از ﺳـﻮی ﮐـﺪاﻣﯿﻦ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ و ﯾـﺎ ﻣﻠـﯽ‬ ‫اﺳﺖ! ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺳﻨﺪ وﺷﺎھﺪﺷﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟ در » ﺑﺮده داری ﭘﺴﺎﻣﺪرن« در ﻣﻮرد ‪ 17‬ﮐﺸﻮر‬

‫‪173‬‬

‫از اﯾﻦ ھﻤﯿﻦ ﮐﻨﺎرﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ھﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺎھﺪه ﮐـﺮدﯾﻢ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ ﺑﺨـﺶ از ﺟﮫـﺎن ‪ 2217.98‬ﻣﯿﻠﯿـﻮن‬ ‫ﻧﻔﺮ‪ ،‬درآﻣﺪ روزاﻧﻪ ﺷﺎن ازروزی دو دﻻر ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ – ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺮخ دﻻر در ﺑـﺎزار اﻣـﺮوز ﺗﮫـﺮان )‬ ‫ﺳﻮم ﻣﺎرچ‪ 2004‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﭼﻨﺪ روز ﭘﯿﺶ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺸﺎن ﻣـﯽ دھـﺪ( اﮔـﺮ درآﻣـﺪ را روزی دو دﻻر ‪-‬‬ ‫ﻧﻪ ﮐﻤﺘﺮ از آن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ ‪ -‬در آﻣﺪ ﻣﺎھﯿﺎﻧﻪ ﺷﺎن ‪ 52200‬ﺗﻮﻣﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﮔـﺬران زﻧـﺪﮔﯽ‬ ‫در ھﯿﭻ ﺟﺎی ﺟﮫﺎن ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺗﺎزه ﺷﻤﺎری از اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ‪ -‬ﺑـﺮای ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﭼـﯿﻦ ‪ -‬ھـﻢ د ر ﺟﻠـﺐ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺧﺎرﺟﯽ »ﻣﻮﻓﻖ« ﺑﻮده اﻧﺪ و ھﻢ ﺑﻪ ﻋـﻀﻮﯾﺖ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺗﺠـﺎرت ﺟﮫـﺎﻧﯽ در آﻣـﺪه اﻧـﺪ‬ ‫وﻟﯽ ھﻢ ﭼﻨﺎن‪ ،‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ دﯾﺪﯾﻢ ‪ 54‬درﺻﺪ از ﺟﻤﯿﻌـﺖ ‪ 1.2‬ﻣﯿﻠﯿـﺎردی اش در آﻣـﺪ روزاﻧـﻪ ﺷـﺎن‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ از دو دﻻر ﯾﺎ ‪ 1740‬ﺗﻮﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘـﺼﺎدی اﯾـﻦ ﺟﻮاﻣـﻊ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﭘﺮدازی در ﺑﺎره ی ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﯿﺰاﺳﯿﻮن – ﺑﻪ ﻗﻮل اﯾﻦ دوﺳﺘﺎن ‪ -‬و اﻧﻘﻼب دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ و ﻏﯿـﺮه رﻓـﻊ‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﯿﮫﻮده ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﺎﮐﺠﺎآﺑﺎد ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن دﻋﻮت ﻧﮑﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺧﺪا را ﺧﻮش ﻣﯽ آﯾﺪ وﻧـﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪174‬‬

‫‪ - 17‬ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ‬ ‫ﺳﻼح ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ »ﭘﺴﺎ ‪ -‬ﻣﺪرن«‪:‬‬

‫ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﮐﻪ ﭘﺲ از ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺑﺮﺗﻮن وودز در ‪ 1944‬ﺑﺮای ﺳﺎﻣﺎن دادن‬ ‫ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮرھﺎی ﺟﮫﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﺻﻮرت دو ﺗﺎ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ وام دھﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻛﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿﺮﺟﮫﺎن اﻧﺪ‪ .‬در ﻇﺎھﺮ اﻣﺮ ﺑﺮای ﮐﺎھﺶ ﻓﻘﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ وام ﻣﯽ دھﻨﺪ وﻟﯽ‬ ‫درﻋﻤﻞ و درواﻗﻌﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻋﻤﺪه ای در ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﮐﺖ ﺑﺎزی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﺪھﯽ ﻓﻘﯿﺮﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎی ﺟﮫﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﺳﺎزﻣﺎن از ﺑﺪھﯽ ﺷﺎن ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ و دوﻟﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬اﯾﻦ رواﯾﺖ دردآﻟﻮد ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮑﯽ از ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎری‬ ‫ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺟﮫﺎن در آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮﺋﯽ ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرھﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﻣﮑﺎﻧﺎت‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺪھﯽ دارﻧﺪ – ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ورﺷﮑﺴﺘﻪ اﻧﺪ ‪ -‬و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ اﯾﻦ ﺑﺪھﯽ‬ ‫ھﺎ آن ﭼﻨﺎن از آﻧﮫﺎ زه ﮐﺸﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻻﺷﻪ ای ﺑﯽ ﺟﺎن ﺑﯽ ﺷﺒﺎھﺖ‬ ‫ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻗﺘﺼﺎدھﺎی ﻣﻠﯽ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار در آﻣﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻓﻘﯿﺮ و ﻧﺪاری در ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﺑﯽ‬ ‫داد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﺪول ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮐﻪ درآﻣﺪ روزاﻧﻪ ﺷﺎن از ﯾﮏ دﻻر ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‬

‫‪103‬‬

‫ﮔﯿﻨﻪ ﺑﯿﺴﺎﺋﻮ‬

‫‪87‬‬

‫ﺳﻨﮕﺎل‬

‫‪54‬‬

‫زاﻣﺒﯿﺎ‬

‫‪84.6‬‬

‫ﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ‬

‫‪53.3‬‬

‫ﻣﺎداﮔﺎﺳﮑﺎر‬

‫‪72.3‬‬

‫ھﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫‪52.5‬‬

‫ﻧﯿﺠﺮ‬

‫‪61.5‬‬

‫ﮐﻨﯿﺎ‬

‫‪52.5‬‬

‫اﮔﺮدر ﺿﻤﻦ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬ھﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ دارد‪،‬‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ‪ 525‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ از ﺟﻤﻌﯿﺖ درآﻣﺪ روزاﻧﻪ ای ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ دﻻر دارﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻌﯿﺎری‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ ﺗﻌﺪاد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ھﻨﺪوﺳﺘﺎن درآﻣﺪ روزاﻧﻪ ﺷﺎن از ﯾﮏ دﻻر ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ‪8‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻞ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪175‬‬

‫از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ی اﯾﻦ وام ھﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻛﺸﻮرھﺎی وام ﮔﯿﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮای ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ اﯾﻦ ﻗﺮض ھﺎ درآﻣﺪ ﻛﺎﻓﯽ اﯾﺠﺎدﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬در‬ ‫ﻣﻮاردی ھﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻣﻮران دوﻟﺘﯽ و ﻣﻘﺎﻃﻌﻪ ﻛﺎران ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ اﯾﻦ واﻣﮫﺎ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ھﺎی‬ ‫ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد زھﻜﺸﯽ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﻄﺎی اﯾﻦ واﻣﮫﺎ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺪدﮐﺎر ﻧﺒﻮده‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮﻣﺸﮑﻼت اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ اﻓﺰوده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎری از ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی وﻃﻨﯽ و ﻏﯿﺮ وﻃﻨﯽ ادﻋﺎ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﺧﻮب ﭼﺸﻤﺸﺎن ﮐﻮر‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺪ از واﻣﮫﺎ ﺑﮫﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ادﻋﺎ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻇﺎھﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﯽ آﯾﺪ وﻟﯽ ادﻋﺎی ﭘﺮﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن وام دھﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ و ﻣﯽ‬ ‫داﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺲ و ﮐﺴﺎﻧﯽ وام ﻣﯽ دھﻨﺪ وﻟﯽ از ھﻤﺎن آﻏﺎز ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ واﻟﺘﺮ رﯾﺴﺘﻦ ﮐﻪ‬ ‫رﺋﯿﺲ ﺳﯿﺘﯽ ﺑﺎﻧﮏ ﺑﻮد و در ﺗﺒﻠﯿﻎ وام دھﯽ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿﺮ ﺟﮫﺎن ﻧﻘﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ای‬ ‫داﺷﺖ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‪ » ،‬دوﻟﺖ ھﺎ ھﯿﭻ وﻗﺖ ورﺷﮑﺴﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ھﻤﯿﺸﻪ‬ ‫ﺑﺪھﯽ ﺷﺎن را ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ «‪.‬‬

‫‪104‬‬

‫در ﮐﻨﺎر ﻓﺴﺎد داﺧﻠﯽ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺮون ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻧﯿﺰ وﺟﻮد‬

‫داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮ اﻏﻠﺐ ﮐﺸﻮرھﺎی وام ﮔﯿﺮ‪ -‬ﺑﻪ وﯾﮋه از ﺑﺨﺶ ﻓﻘﯿﺮ ﺟﮫﺎن ‪-‬‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری را ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺶ ﺷﺮط وام ﺳﺘﺎﻧﯽ اﺟﺮای اﯾﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﺑﻮد‪ .‬و ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ آدم ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﮐﺮدن‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد ھﺎی از ﻧﻈﺮ ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ و ﺧﺎم ﺑﻪ ﺑﺎزار ھﺎی ﺟﮫﺎﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺪاوم ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ و اداﻣﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ در ﺗﻮﻟﯿﺪ آن ﭼﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ »ﺗﺨﺼﺺ« ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ آن‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ھﻤﺎن‬ ‫ﺷﯿﻮه ھﺎی ﻋﮫﺪ دﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽ اﻓﺰودﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ زﻣﯿﻨﻪ ای ﺑﺮای ﻧﻮآوری ﺷﯿﻮه ھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﯾﺎ‬ ‫ﺗﮑﻨﯿﮏ ھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪی وﺟﻮد داﺷﺖ و ﻧﻪ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﺗﺤﻮﻟﯽ اﯾﻦ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ ھﺎ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری در ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﻋﻼﻗﻪ و ﺗﻤﺎﯾﻞ دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﯿﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ و‬ ‫دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ و ﺧﺎم در ﺑﺎزارھﺎی ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرھﺎی ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪه‬ ‫ﺑﺮای دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﻣﻌﯿﻨﯽ ارز ﺑﺎﯾﺪ ھﺮ ﺳﺎل ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺸﺘﺮی ﮐﺎﻻ ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ھﺰﯾﻨﻪ‬ ‫ھﺎی ﮐﻤﺮ ﺷﮑﻦ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ را ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺻﺎدرات اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﯾﺎﺑﺪ وﻟﯽ ﺗﻮزﯾﻊ ﻗﺪرت در اﻗﺘﺼﺎد ﺟﮫﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﺎدرات ﺑﻪ ﺟﺎی اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﮫﺒﻮد وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﺧﺼﻠﺖ اﺳﺎﺳﯽ اش ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﺳﺎزی اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺠﺒﯽ‬

‫‪176‬‬

‫ﻧﺪارد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﻗﺮض ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت آن ﭼﻨﺎن ﺑﺤﺮاﻧﯽ‬ ‫درآﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎره زﯾﺎدی از ﻛﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از واﻣﯽ ﻛﻪ ھﺮ ﺳﺎﻟﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧﮏ داران ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ ازای ﺑﮫﺮه و اﺻﻞ وام‬ ‫ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬آﻣﺎرھﺎی ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﺺ درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل‬ ‫ازﻛﺸﻮرھﺎی اﻓﺮﯾﻘﺎﺋﯽ در ‪ 1997‬و ‪ 1998‬ﯾﻚ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﯿﺶ از واﻣﯽ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ‬ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺮض ﻛﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿﺮ ﺟﮫﺎن ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻜﮫﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ در ‪ 1998‬ﻣﻌﺎدل‬ ‫‪ 2500‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1997‬ﺑﯿﺶ از ‪ 150‬ﻣﯿﻠﯿﺎرددﻻر اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺑﺪھﯽ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮارﺗﺮ از ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺑﺪھﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻠﺒﮑﺎران ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ و دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﭼﻮن اﯾﻦ دو ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺪﻋﯽ اﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺮرات دروﻧﯽ ﺷﺎن‬ ‫ﺑﻪ آﻧﮫﺎ اﺟﺎزه ﻟﻐﻮ ﻛﺮدن ﯾﺎ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﺪھﯽ ﻧﻤﯽ دھﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬دوﻟﺖ ھﺎ ﻧﺎﭼﺎرﻧﺪ ﻛﻪ از‬ ‫ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪھﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻛﻮﺗﺎھﯽ ﻧﻜﻨﻨﺪ ﭼﻮن در ﺿﻤﻦ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‬ ‫ﭘﻮل ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮ اﺻﻠﯽ ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﺮای درﯾﺎﻓﺖ اﻋﺘﺒﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ‬ ‫ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺻﻼﺣﯿﺖ واﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎﻟﯽ ﻛﺸﻮری را ﺗﺎﺋﯿﺪ ﻧﻜﻨﺪ ‪ -‬ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮش ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری اﺳﺖ ‪ -‬ﻛﺸﻮرھﺎی ﻓﻘﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ دﯾﮕﺮ ‪ -‬ﺣﺘﯽ‬ ‫ﺑﺎزارھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ‪ -‬وام ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﯾﺎﺳﺮﻣﺎﯾﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪھﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ )‬ ‫ﺑﺪھﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎﺋﯽ ﭼﻮن ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎی‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭼﻮن‪،‬‬

‫ﺑﺎﻧﻚ ﺗﻮﺳﻌﻪ آﺳﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻚ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻓﺮﯾﻘﺎ و ﺑﺎﻧﻚ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﻣﺮﯾﻜﺎ( در‬

‫ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ رﺷﺪ زﯾﺎدی داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪھﯽ ﻛﺸﻮرھﺎی ﻛﻢ درآﻣﺪ ] ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺑﺎﻧﻚ‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻛﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﻛﻪ درآﻣﺪ ﺳﺮاﻧﻪ ی ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ آﻧﮫﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 785‬دﻻر ﺑﺎﺷﺪ[ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ در ﻃﻮل ‪ 1980‬ﺗﺎ ‪ 1997‬ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ 544‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ و از ‪24.1‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻪ ‪ 155.3‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪ و درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ 32.75 ،‬درﺻﺪ ﻛﻞ ﺑﺪھﯽ ھﺎی دراز ﻣﺪت‬ ‫اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ را ﺗﺸﻜﯿﻞ ﻣﯽ دھﺪ] در ﺳﺎل ‪ 1980‬اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ‪ 25‬درﺻﺪ ﺑﻮد[‪ .‬ﺑﺮای ﻛﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﺷﺪﯾﺪا ﺑﺪھﻜﺎر‪ ،‬ﺑﺪھﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ‪ 459‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ و از ‪ 10.6‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد‬ ‫دﻻر ﺑﻪ ‪ 59.3‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان درﺻﺪی از ﺑﺪھﯽ ھﺎی درازﻣﺪت‪ ،‬ﻣﯿﺰان اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﺪھﯽ‬ ‫از ‪ 22.3‬درﺻﺪ ﺑﻪ ‪ 30‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ ) از ‪ 32‬ﻛﺸﻮر ﺑﺎ ﺑﺪھﯽ ﺑﺎﻻ ‪ 25‬ﻛﺸﻮر در ﺑﺨﺶ ﭘﺎﺋﯿﻨﯽ‬

‫‪177‬‬

‫اﻓﺮﯾﻘﺎ واﻗﻊ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺪھﯽ ﭼﺎد در ﻏﺮب اﻓﺮﯾﻘﺎ از ‪ 330‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر در ‪ 1987‬ﺑﻪ ﯾﻚ ﻣﯿﻠﯿﺎرد‬ ‫دﻻر در ‪ 1997‬رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪھﯽ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﻛﻪ ‪ 27.9‬در ﺻﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ‪ 54.9‬درﺻﺪ در‬ ‫‪ 1997‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ(‪ .‬درﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ‪ -‬در ‪ -‬ﺳﺎل‪ - 1996‬ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﺎﻻ دارﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﻛﻤﻚ ﺑﻪ‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎی ﺑﺎ ﺑﺪھﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ ‪ - HIPC105 -‬ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮای ﻛﺴﺐ ﺻﻼﺣﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﻤﻜﯽ‪ ،‬ﻛﺸﻮر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ‬ ‫اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل را اﺟﺮا ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺘﻦ از اﯾﻦ ﻣﺎﻧﻊ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻪ ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﯾﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺗﻌﺪﯾﻞ اﺟﺮا ﺷﻮد ﺗﺎﺗﺨﻔﯿﻒ ﺑﺪھﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل آﻧﮫﺎ ﺑﺸﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫اﻣﺮوزه ﺑﺮ ھﻤﮕﺎن روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﭘﯿﺸﻨﮫﺎدی ﺑﺮای ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﻓﻘﺮ در ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫ﮐﺸﻮری از ﺟﮫﺎن ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ھﻤﺮاه ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﻋﺠﺎﯾﺐ روزﮔﺎر اﯾﻦ ﮐﻪ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺷﺮط ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪ‬ ‫ﺷﺪن از اﯾﻦ ﺗﺨﻔﯿﻔﺎت اﺟﺮای ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺒﺐ اﺻﻠﯽ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺷﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺧﺸﻦ دراﯾﻦ ﺟﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﺎﯾﺪ ھﺰﯾﻨﻪ ی ﺧﺪﻣﺎت‬ ‫ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﯽ و ﯾﺎراﻧﻪ ی ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﺮای ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ در ﮐﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺟﻤﻌﯿﺖ‬ ‫اش ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬از زﻣﺎن آﻏﺎز ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ‪ HIPC‬در ‪1996‬‬ ‫ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ‪ 5‬ﻛﺸﻮر ‪ -‬اوﮔﺎﻧﺪا‪ ،‬ﺑﻮﻟﯿﻮی‪ ،‬ﮔﺎﯾﻨﺎ‪ ،‬ﻣﻮزاﻣﺒﯿﻚ‪،‬ﻣﺎﻟﯽ‪ -‬ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻛﻤﻚ ﺷﺪه ﯾﺎ از اﻣﺴﺎل ﺧﻮاھﺪ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ‪ ،‬وﻟﯽ ﻛﻤﻚ ھﺎی ‪ HIPC‬ارزش زﯾﺎدی ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از آورﯾﻞ ‪ ،1998‬ﺑﻪ‬ ‫اوﮔﺎﻧﺪا ‪ 350‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﻛﻤﻚ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﺪ وﻟﯽ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ی آن‪ ،‬اﯾﻦ ﻛﺸﻮر از دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺳﺎز وﻛﺎرھﺎی ﻛﻤﻚ ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺑﺪھﯽ ﻣﺤﺮوم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﻛﺎھﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‬ ‫ﻗﮫﻮه‪ ،‬ﻗﻠﻢ ﻋﻤﺪه ی ﺻﺎدراﺗﯽ ﻛﺸﻮر‪ ،‬از آورﯾﻞ ‪ ،1999‬اوﮔﺎﻧﺪا ﯾﻚ ﺑﺎردﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺑﺪھﯽ » ﻧﺎ‬ ‫ﭘﺎﯾﺪار« روﺑﺮو ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﯾﻚ ﮔﺰارش داﺧﻠﯽ ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل آﻣﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎﻟﯽ و ﺑﺮﻛﯿﻨﺎﻓﺎﺳﻮ ] ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ از اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 2000‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ی ‪ HIPC‬ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل آﻧﮫﺎ‬ ‫ﺑﺸﻮد[ ﭘﺲ از اﺣﺮاز ﺻﻼﺣﯿﺖ درﯾﺎﻓﺖ اﯾﻦ ﻛﻤﻚ‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪھﯽ ﻣﻘﺪار ﺑﯿﺸﺘﺮی ﭘﺮداﺧﺖ‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ ﻛﺮد ‪.‬‬

‫‪178‬‬

‫ﺑﺎزﻧﺪﮔﺎن اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻤﺪی اﻧﮫﺪام اﻗﺘﺼﺎدی ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد؟ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ در اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ واﺣﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪار ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان از ﺑﺤﺮان‬ ‫ﺑﺪھﯽ و اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی ﻟﻄﻤﻪ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺧﻮرد؟‬ ‫ﺗﺎﺳﻒ ﺑﺎر اﯾﻦ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ و از ﺟﻤﻠﻪ دراﯾﺮان‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮﯾﺶ ھﯿﭻ ﮔﺎه ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎﻻھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎی دوﻟﺘﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد واﺑﺴﺘﮕﯽ و ﻧﯿﺎزی ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺤﺚ ھﺎی ﺟﺎﻣﻊ‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ دوﻟﺖ ھﺎ را ﺑﻪ ﺣﺬف اﯾﻦ ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎ ﻓﺮا ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ راه ﺑﺮای ﻋﻤﻞ ﮐﺮد ﺑﺎزار ھﻤﻮار ﺷﻮد‪ .‬در‬ ‫ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺧﻮاھﺎن واﮔﺬاری ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ و ﺧﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ھﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﯿﺎل ﺧﺎم ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮروﮐﺮاﺳﯽ ﻓﺎﺳﺪی ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ‪ » ،‬ﻧﺨﺒﮕﺎن« اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫ﺗﺎزه ای اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ! ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﺮ اﻣﻮال ﻣﻤﻠﮑﺘﯽ ﭼﻮب ﺣﺮاج ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن ﺧﺮﯾﺪاری اﯾﻦ اﻣﻮال ﺣﺮاج ﺷﺪه‪ ،‬ھﻤﺎن ﺑﻮروﮐﺮاﺗﮫﺎ و در ﻣﻮرد ﺧﺎص اﯾﺮان‪ ،‬ھﻤﺎن »آﻗﺎزاده‬ ‫ھﺎ « ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ در ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﺳﺎﯾﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از اﺟﺮای اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان » ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﺎن« ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده رﺳﻤﺎ ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدی را در دﺳﺖ ﺧﻮاھﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﭘﺮﺳﺶ ھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻮح روﺷﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ ‪ .‬ﻓﻘﺮا و ﺑﻪ رواﯾﺖ آن ﭼﻪ در اﯾﺮان ﻣﯽ ﮔﺬرد » اﻗﺸﺎر آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ « ﻛﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬ ‫دﯾﮕﺮان ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﻪ ھﺎی دوﻟﺘﯽ ﺑﺮای ﺑﮫﺪاﺷﺖ و آﻣﻮزش واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ و دردﻣﻨﺪاﻧﻪ ھﺮ روزه ﺑﯿﺸﺘﺮ و‬ ‫ﺷﮑﻨﻨﺪه ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان ﺿﺮﺑﻪ ﻣﯽ ﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﯽ اﻋﺘﺮاف ﻛﺮده‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ‪ 1.3‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﻧﻔﺮی ﻛﻪ در ‪ 1993‬در زﯾﺮ ﺧﻂ ﻓﻘﺮ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﻛﺮدﻧﺪ ]‬ ‫ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ در آﻣﺪ روزاﻧﻪ ﺷﺎن ﻛﻤﺘﺮ از ﯾﻚ دﻻر اﺳﺖ[‪ ،‬ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1998‬ﺑﯿﺶ از ‪ 200‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺎﻧﺰاﻧﯿﺎ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪ 50 .‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ آن ﺑﯽ ﺳﻮادﻧﺪ‬ ‫وﻟﯽ ‪ 50‬درﺻﺪ ﺑﻮدﺟﻪ اش ﺻﺮف ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ‪ 4‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻛﻞ ﭘﻮﻟﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﺮف آﻣﻮزش اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﺎ ﻧﯿﺠﺮ ﻛﻪ ﻃﻮل اﻧﺘﻈﺎر ﻋﻤﺮ در آن ﺗﻨﮫﺎ ‪ 47‬ﺳﺎل اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ھﺰﯾﻨﻪ ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﮫﺮه ی ﺑﺪھﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﮫﺎﺋﯽ از ﺑﻮدﺟﻪ آﻣﻮزﺷﯽ و ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ ﻛﺸﻮر ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ ‪ 2001/2000‬اﻗﺴﺎط ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﻪ ازای ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻌﺎدل ‪ 54.9‬درﺻﺪ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﺑﻮد‪ .106‬ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ‪ 120‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪودا‬ ‫‪ 80‬درﺻﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل ‪ 2001‬ﺗﻌﮫﺪات ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﮫﺮه ‪24.6‬‬

‫‪179‬‬

‫ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮد ﮐﻪ ‪ 16.8‬درﺻﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ ﮐﺸﻮر اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ‪ 4‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدﺟﻪ‬ ‫اﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺻﺮف ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﯾﺎ آﻣﻮزش ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪107‬‬

‫دﻗﯿﻘﺎ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ در ﮐﺸﻮرھﺎی ﺟﻨﻮب‬

‫ﺻﺤﺮا در اﻓﺮﯾﻘﺎ وﺟﻮد دارد ﯾﻌﻨﯽ آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺻﺮف ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ ﺑﮫﺮه ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ 4 ،‬ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی ﺑﮫﺪاﺷﺘﯽ در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺎﯾﺪار ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد ﻧﻪ‬ ‫ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺗﺎزه ﺑﻪ زﻋﺎﻣﺖ ﺑﺎﻧﮏ ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل ﺑﺮای ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدن‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺎﺷﺪﻧﯽ ھﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﯾﮏ ﻧﮫﻀﺖ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮای ﻟﻐﻮ اﯾﻦ ﺑﺪھﯽ ھﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺪﻻل ﺷﻤﺎری از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان ﻏﺮﺑﯽ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻟﻐﻮ ﺑﺪھﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻟﺐ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‬ ‫ﺣﺘﯽ ﺧﻨﺪه دار اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﺎ ﻟﻐﻮ ﺑﺪھﯽ ھﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه –‬ ‫اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﺑﮫﺮه و اﺻﻞ را ﻧﭙﺮدازﻧﺪ ‪ -‬از ﺳﻮی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ‬ ‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺮف ﺧﺮﯾﺪ اﺳﻠﺤﻪ و ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭘﯽ آﻣﺪ رﻓﺎھﯽ ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻓﻘﯿﺮ‬ ‫دﻧﯿﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ در ﺑﺮﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻦ درآوردی دﺷﻮار ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ‬ ‫ﺷﮫﺮوﻧﺪ ﺟﮫﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ ﻣﺎ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺳﺎزﻧﺪه اﺳﻠﺤﻪ اﯾﻢ وﻧﻪ ﻓﺮوﺷﻨﺪه اش‪ .‬و اﯾﻦ ھﻤﻪ‬ ‫ﺳﻼح ﻣﺮگ ﺑﺎر ﻧﯿﺰ از ﮐﺮه ﻣﺮﯾﺦ و ﻋﻄﺎرد ھﻢ ﺑﻪ ﮐﺮه زﻣﯿﻦ ﺻﺎدر ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎزار اﺳﻠﺤﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﺧﻮدﺗﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ رﯾﮕﯽ ﺑﻪ ﮐﻔﺶ ﻧﺪارﯾﺪ و ﺑﻪ واﻗﻊ ﺧﻮاھﺎن ﺑ ﮫﺒﻮد اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ در ﺟﮫﺎن اﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫ھﻢ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﻼح را ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺻﺮف ﺳﻼح ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﯽ‬ ‫ﻧﮑﻨﯿﺪ و از آن ﻣﮫﻢ ﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرھﺎی ﺧﻮن ﺧﻮاری ﮐﻪ در ﺟﮫﺎن ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎرﻧﺪ‪ ،‬اﺳﻠﺤﻪ‬ ‫ﻧﻔﺮوﺷﯿﺪ‪.108‬‬ ‫آﯾﺎ اﯾﻦ ﺗﻤﻨﺎی دﺷﻮاری اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ دھﯿﺪ؟‬

‫‪180‬‬

‫‪ - 18‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ‪ :‬ﺑﺮده داری ﭘﺴﺎ ﻣﺪرن‬

‫رﻧﺞ زﯾﺴﺘﻦ در ﺗﺤﺖ ﺣﮑﻮﻣﺖ ھﺎی ﺧﻮدﮐﺎﻣﻪ ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎﯾﺶ اﻣﺘﻨﺎع از ﺗﻔﮑﺮ واﻧﺪﯾﺸﻪ‬ ‫ورزی اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﮐﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﺟﻮدات ﻋﺠﯿﺐ و ﻏﺮﯾﺐ و ﺣﺘﯽ ﻧﺎﻗﺺ‬ ‫اﻟﺨﻠﻘﻪ ای در ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﺗﻮان اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن و ﺗﻔﮑﺮ را ھﻢ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫اﻧﮑﺎر واﻗﻌﯿﺖ ھﺎی اﻣﺮوزﯾﻦ ﺟﮫﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ و ﭘﺸﺘﮑﺎر ﺧﻮاﺳﺘﺎر و ﺧﻮاھﺎن ﺗﮑﺮار ھﻤﯿﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ھﺎی‬ ‫ﺗﻠﺦ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در داﺧﻞ اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﺪل ﭼﯿﻨﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻄﻠﻮب اراﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و‬ ‫در ﺑﯿﺮون از اﯾﺮان ﻧﯿﺰ اﯾﺮاﻧﯽ ھﺎی ﮔﺮاﻣﯽ از ﺳﻮﺋﯽ ذره ﺑﯿﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺮاده ھﺎی اﺻﻼح‬ ‫ﻃﻠﺒﯽ در اﯾﺮان ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬در ﭘﻮﺷﺶ اﻧﺘﻘﺎد از ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﺎن ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎد دﺳﺘﻮری‪،‬‬ ‫ردﭘﺎی ﺷﻼق اﺳﺘﻌﻤﺎر واﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزوﺑﻨﺪ ﭘﮫﻠﻮاﻧﯽ ﺑﻪ رخ ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ‪ .‬و رﺳﻤﺎ و ﻋﻠﻨﺎ‬ ‫ﻣﺪاﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ ﺟﮫﺎن ﺧﻮار اﻣﺮﯾﮑﺎ ﭼﯿﺰی ﻧﺎزک‬ ‫ﺗﺮ از ﮔﻞ ﺑﮕﻮﯾﺪ‪ .‬واﯾﻦ ھﻤﻪ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﻘﺎب از ﭼﮫﺮه ﺑﺮداﺷﺘﻪ و رﺳﻤﺎ و‬ ‫ﻋﻠﻨﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه ﺳﺎزی ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از ﺟﮫﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ روﻧﺪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮده ﺳﺎزی‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻮھﻤﺎت اﯾﻦ دوﺳﺘﺎن‪ ،‬روﻧﺪ ﺗﺎزه ای ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آن ﭼﻪ ﺗﺎزه اﺳﺖ‬ ‫ﻋﺮﯾﺎﻧﯽ و وﻗﺎﺣﺖ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻮﯾﺶ ﭘﻮﺷﺶ ﮐﺮﯾﻪ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﮔﯽ ﻧﯿﺰ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎران‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ دراﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻊ ادﻋﺎی ﯾﮏ » ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ « روﺣﺎﻧﯽ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﮫﺎن را از » ﺷﺮ « ﭘﺎک ﮐﻨﻨﺪ! و‬ ‫ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ اﻣﺮﯾﮑﺎ را از ھﻤﯿﺸﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﺿﺮورت ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آن و‬ ‫اﻓﺸﺎ ﮔﺮی در ﺑﺎره آن‪ ،‬ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻧﺨﻮاھﯿﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ‪ ،‬اﯾﻦ روﻧﺪ ﻣﺘﺴﻌﻤﺮه ﺳﺎزی ﺑﻪ واﻗﻊ ﺑﺎ ﮐﻮدﺗﺎی ﻧﻨﮕﯿﻦ ‪28‬‬ ‫ﻣﺮداد ‪ 1332‬در اﯾﺮان آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺮﺗﺠﻌﯿﻦ داﺧﻠﯽ ﻧﯿﺰ دراﯾﻦ ﮐﻮدﺗﺎ‪ ،‬ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺟﮫﺎن‬ ‫ﺧﻮاران اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ھﻤﻪ ﺷﻌﺎرھﺎی ﺟﺬاﺑﯽ ﮐﻪ دردﻓﺎع از دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﻣﯽ دھﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮدن ﺣﮑﻮﻣﺖ اﯾﺮان دوﺳﺖ دﮐﺘﺮ ﻣﺼﺪق‪ ،‬ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮل ﺻﻠﺢ آﻣﯿﺰ ﺳﯿﺎﺳﺖ و آﻣﻮزش‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ ﻣﺮدم اﯾﺮان را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮدن اﺳﺘﺒﺪاد ‪ 25‬ﺳﺎﻟﻪ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ از ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﯽ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﻧﻊ اﺻﻠﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻓﺮھﻨﮕﯽ در اﯾﺮان‬ ‫درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﺎﯾﺖ ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ آرﺑﻨﺰ در ﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ ﺗﮑﺮار ﮔﺸﺖ‪ .‬در ھﻤﺎن دھﻪ‪ ،‬ﻣﺼﺮ از‬

‫‪181‬‬

‫اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﯽ ﻧﺼﯿﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪ ] اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮه ﺳﺎزان ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ[‪ .‬در ‪ 1963‬ﻧﻮﺑﺖ‬ ‫ﻋﺮاق ﺷﺪ و در ھﻤﺎن ﺳﺎل در ﺣﻤﮫﻮری دوﻣﯿﻨﯿﮑﻦ ھﻤﯿﻦ رواﯾﺖ ﺗﮑﺮار ﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺑ ﺖ‬ ‫ﮔﻮﻻرت در ﺑﺮزﯾﻞ ﺑﻮد و ﺑﺎز ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬درﮐﻨﺎر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم وﯾﺘﻨﺎﻣﯽ ھﺎ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ در دﻓﺎع از‬ ‫ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﺎن ﻧﻈﺎﻣﯽ دوﻣﯿﻨﯿﮑﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻮدﺗﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ ‪ 1963‬ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ‬ ‫اﺷﻐﺎل ﻧﻈﺎﻣﯽ درآوردﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﺎن ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎ ﺧﻮﻧﺒﺎری ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم را‬ ‫ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﺮگ ﺑﺎرﺷﺎن اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ .‬در اﮐﺘﺒﺮ ‪ ،1965‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺳﻮھﺎرﺗﻮ‬ ‫دراﻧﺪوﻧﺰی رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ ﺑﺎ اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﻮدﺗﺎﮔﺮان‪ ،‬در ﻧﮫﺎﯾﺖ دﺳﺘﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﻮن‬ ‫ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮی آﻟﻮده ﺷﺪ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﮐﻮدﺗﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻮﺷﺶ اداﻣﻪ دار‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت ﻟﯿﺒﺮال ﻏﺮﺑﯽ و ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﺮاﻧﯽ اش ﺑﺮای اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ از » ﺷﺮ « ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﻢ ﺣﻔﻆ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﮫﻞ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن در اﻧﺪﯾﺲ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪ ،‬اﻧﺪوﻧﺰی در ﻣﻘﺎم ‪ 94‬و دوﻣﯿﻨﯿﮑﻦ در ﻣﻘﺎم ‪ 110‬ﻗﺮار دارد وﻟﯽ ﮐﻮﺑﺎ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد از اﯾﻦ » ﺷﺮ « ﺧﻼص ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ھﻤﻪ ﺧﺮاﺑﮑﺎری ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ اﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫در ﻣﻘﺎم ‪ 55‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻼت ﺗﺠﺎوز ﮔﺮاﻧﻪ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ اﻣﺮﯾﮑﺎ از » ﺷﺮ« ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﻢ ﺣﻔﻆ‬ ‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖ ھﺎی ﻣﺸﺘﺮک زﯾﺎدی دارﻧﺪ‪:‬‬ ‫ ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ درآﻣﺪ و ﺛﺮوت در ھﻤﻪ ی اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ ﺑﯿﺪاد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ھﺮروزه ﺑﺪﺗﺮﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬‫ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ھﻤﻪ ی اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎری » ﺑﻼﺗﮑﻠﯿﻒ « دارﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در‬‫ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی ﺷﺎن ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﯽ رود‪ ،‬دارای اﻗﺘﺼﺎد ﺻﻨﻌﺘﯽ ھﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺨﺶ ﺧﺪﻣﺎت‬ ‫اﮔﺮ رﺷﺪی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ارزش اﻓﺰوده زﯾﺎدی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﺑﻄﻮر ﻋﻤﺪه‪ ،‬رﺷﺪ در ﻋﺮﺻﻪ‬ ‫دﻻﻟﯽ اﺳﺖ ) اﮔﺮ از ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺤﺸﺎء و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح » ﺻﻨﻌﺖ ﺟﻨﺴﯽ« و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬ ‫ﭘﻮﺷﯽ ﮐﻨﯿﻢ!(‪.‬‬ ‫ھﺮ دوی اﯾﻦ ﺧﺼﺎﯾﻞ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺸﺨﺼﯽ دارﻧﺪ و ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﭘﯽ‬ ‫آﻣﺪھﺎ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ درآﻣﺪ وﺛﺮوت اﮔﺮ ﭼﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎﻧﻊ داﺧﻠﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ‬ ‫ﺣﺎل‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪ ی ﺣﺎﺻﻞ ﺧﯿﺰی اﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﺮﺿﻪ ی ﻧﺎﻣﺤﺪود ﮐﺎر ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ‬

‫‪182‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎزل دﺳﺘﺮﺳﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ی ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﻦ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی ﻧﯿﺰ واﺑﺴﺘﮕﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ وارداﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اش در وﺟﻪ ﻋﻤﺪه اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ اﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬و‬ ‫اﺗﺤﺎدﯾﻪ اروﭘﺎ و اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ و ﻧﯿﻮزﻟﻨﺪ و ﮐﺎﻧﺎدا ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آن ﭼﻪ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺣﻖ و ﺣﻘﻮق ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدی ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺟﮫﺎن‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﻓﻘﺮ ﮔﺴﺘﺮده وﺧﺎرق اﻟﻌﺎده ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ ﻣﺰدھﺎﺋﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ ﮐﻪ ھﯿﭻ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻣﺰد ‪ -‬در ﺷﺮاﯾﻂ دﯾﮕﺮ‪ -‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ‬ ‫اﺳﺘﯿﺼﺎل اﻗﺘﺼﺎدی در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎره روزاﻓﺰوﻧﯽ از ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺟﮫﺎن‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﭘﺬﯾﺮش آن ﭼﺎره ای ﻧﺪارﻧﺪ‪ .109‬ﻣﻨﺎﻃﻖ آزاد ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻗﺎرچ و در ﻣﯿﺎن‬ ‫دﻧﯿﺎﺋﯽ از دروغ و رﯾﺎ ﺳﺒﺰ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ در وﺟﻪ ﻋﻤﺪه زﯾﺮﺳﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮای ﺳﺎﻣﺎن دادن اﯾﻦ ﺑﺮده داری‬ ‫ﭘﺴﺎﻣﺪرن اﻧﺪ‪ .‬اﺑﺰار ﺳﺮﮐﻮب ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺧﻮدﮐﺎﻣﻪ در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ھﻢ وﺳﯿﻠﻪ ای ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮای ﻋﯿﻨﯿﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ اﺟﺒﺎر‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺑﺮدﮔﺎن ﭘﺴﺎﻣﺪرن ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ ﺧﻮد را ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪھﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺑﮫﺒﻮد ﻣﺰد و ﯾﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎری ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ اﯾﻦ ارﮔﺎن ھﺎی ﺳﺮﮐﻮب‬ ‫ﺑﻮﻣﯽ ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻏﻠﺐ ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ »ﻣﻨﺎﻃﻖ آزادﺗﺠﺎرﺗﯽ« در آن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎ ﺑﻘﯿﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻮﻣﯽ ھﯿﭻ ارﺗﺒﺎط ارﮔﺎﻧﯿﮏ ﻧﺪارد و ﺑﺮ آن ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﻔﯿﺪی ﻧﻤﯽ ﮔﺬارد و اﮔﺮ‬ ‫ھﻢ راﺑﻄﻪ ای ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬راﺑﻄﻪ اﯾﺴﺖ ﯾﮏ ﺳﻮﯾﻪ و ﯾﮏ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺸﮑﻼت ﺑﺨﺶ ﺑﻮﻣﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽ‬ ‫اﻓﺰاﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺣﻘﻮق اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮔﺮﯾﺰی ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎراﻧﻪ ﺑﮫﺪاﺷﺖ‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﯿﺰ در اﻣﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺸﺨﺺ آن ﻧﺎﺑﻮدی ﺟﻨﮕﻞ ھﺎ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص » ﺟﻨﮕﻞ ھﺎی‬ ‫ﺑﺎران زا « دراﻣﺮﯾﮑﺎی ﻻﺗﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ درﺑﺪرﮐﺮدن ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﺳﻼﻣﺖ ﻃﺒﯿﻌﺖ در‬ ‫آﯾﻨﺪه ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی زﯾﺎن ﺑﺎر ﻗﻄﻌﯽ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫در اﻧﺪوﻧﺰی ﮐﻪ ﺑﺮدﮔﺎن ﭘﺴﺎﻣﺪرن ﺳﺎﻋﺘﯽ ‪ 21‬ﺳﻨﺖ ﻣﺰد ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺑﻄﻮر ﻣﻨﻈﻢ ﻓﻌﺎﻻن و ﻣﺪاﻓﻌﺎن‬ ‫ﺣﻘﻮق ﮐﺎرﮔﺮی دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دﯾﺘﺎ ﺳﺎری ﯾﮑﯽ از ﻓﻌﺎﻻن‪ ،‬ﭘﺲ از‬ ‫ﺳﻪ ﺳﺎل ﺷﮑﻨﺠﻪ و زﻧﺪان ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎ ﺳﻘﻮط دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺳﻮھﺎرﺗﻮ از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪183‬‬

‫در ﺟﻤﮫﻮری دوﻣﯿﻨﯿﮑﻦ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻻن ﺣﻘﻮق ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﻮرد ﺿﺮب و ﺷﺘﻢ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و از ﮐﺎر ﺑﯿﮑﺎر ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺪول زﯾﺮ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ اﺳﺖ از ﻣﺰد ﭘﺮداﺧﺘﯽ در ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻟﺒﺎس دوزی در ﮐﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ :‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﯾﻦ ارﻗﺎم ﺑﺴﯿﺎر روﺷﻨﮕﺮاﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺰد ﺑﻪ ازای ھﺮ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر‬ ‫ﮐﺸﻮر‬

‫ﻣﺰد‬

‫ﮐﺸﻮر‬

‫ﻣﺰد‬

‫ﮐﺸﻮر‬

‫ﻣﺰد‬

‫اﻧﺪوﻧﺰی‬

‫‪ 21‬ﺳﻨﺖ‬

‫ھﺎﯾﺌﺘﯽ‬

‫‪ 49‬ﺳﻨﺖ‬

‫ﻟﮫﺴﺘﺎن‬

‫‪2.07‬‬

‫وﯾﺘﻨﺎم‬

‫‪ 22‬ﺳﻨﺖ‬

‫روﺳﯿﻪ‬

‫‪ 70‬ﺳﻨﺖ‬

‫ﻣﮑﺰﯾﮏ‬

‫‪ 2.17‬دﻻر‬

‫ﺑﻨﮕﻼدش‬

‫‪ 28‬ﺳﻨﺖ‬

‫ﻧﯿﮑﺎراﮔﻮﺋﻪ‬

‫‪ 88‬ﺳﻨﺖ‬

‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‬

‫‪ 6.66‬دﻻر‬

‫ﺟﺒﺸﻪ‬

‫‪ 28‬ﺳﻨﺖ‬

‫ﮐﻠﻤﺒﯿﺎ‬

‫‪ 94‬ﺳﻨﺖ‬

‫اﻣﺮﯾﮑﺎ‬

‫‪ 11.11‬دﻻر‬

‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‬

‫‪ 31‬ﺳﻨﺖ‬

‫اﺳﺘﻮﻧﯽ‬

‫‪ 1.30‬دﻻر‬

‫آﻟﻤﺎن‬

‫‪ 15.20‬دﻻر‬

‫ھﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫‪ 38‬ﺳﻨﺖ‬

‫ھﻨﺪوراس‬

‫‪ 1.50‬دﻻر‬

‫ژاﭘﻦ‬

‫‪ 17.29‬دﻻر‬

‫ﭼﯿﻦ‬

‫‪ 48‬ﺳﻨﺖ‬

‫ﺟﺎﻣﺎﺋﯿﮑﺎ‬

‫‪ 1.83‬دﻻر‬

‫اﮔﺮﭼﻪ در درس ﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺪاق ﻣﺜﻞ ﻣﻌﺮوف ﺧﻮدﻣﺎن_ ﮔﺮ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯽ ز ﻏﻮره ﺣﻠﻮا‬ ‫ﺳﺎزم ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺑﺮای ورود ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ آﻣﺎده ﮐﻨﯿﺪ‪ -‬ھﻤﺮاه ﺑﺎ اﻣﺘﯿﺎزات ﻣﺎﻟﯽ‬ ‫و ﺣﻘﻮﻗﯽ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻟﻐﻮ ﻗﺎﻧﻮن ﮐﺎر ﯾﺎ ﻣﻌﺎﻓﯿﺖ ﮔﻤﺮﮐﯽ و ﮐﻤﮏ ھﺎی ﻣﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮ و از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ‬ ‫راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺑﺮده داری ﭘﺴﺎﻣﺪرن ﺑﻪ اﻣﺮﯾﮑﺎ و دﯾﮕﺮ ﻗﺪرت ھﺎی اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺘﯽ و اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﻓﺮاﻣﻠﯿﺘﯽ ھﻢ ﻧﺎزک ﺗﺮ از ﮔﻞ ﻧﮕﻮﺋﯿﺪ ‪ -‬ورودﺷﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﮐﺎرﮔﺮ‬ ‫زﯾﺎد ﺷﻮد و اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ ﻗﯿﻤﺖ ) در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻣﺰد روزاﻧﻪ( ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﮐﺸﻮری ﮐﻪ در ﺟﺪول ﺑﺎﻻ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﮐﺮده ام – اﻧﺪوﻧﺰی‪ ،‬ﺑﻨﮕﻼدش‪،‬‬ ‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ھﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﭼﯿﻦ ‪ -‬ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻧﯿﻤﯽ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺟﮫﺎن را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﭼﻨﺪﯾﻦ دھﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﻮل ﺑﮑﺸﺪ ﺗﺎ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺸﺎر ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﺑﺎﻻر ﻓﺘﻦ ﻣﺰدھﺎ ﺑﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﯽ ﺗﻌﺎرف ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺟﮫﺎﻧﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ را ﭘﯽ ﻧﺨﻮد ﺳﯿﺎه‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎده اﻧﺪ‪ .‬در ھﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ‪ 520‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ درآﻣﺪ روزاﻧﻪ ای ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ‬ ‫دﻻر دارﻧﺪ و در ﭼﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺶ از ‪ 680‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ درآﻣﺪﺷﺎن از روزی ‪ 2‬دﻻر ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ و در‬

‫‪184‬‬

‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ‪ 140‬ﻣﯿﻠﯿﻮﻧﯽ اش ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ‪ 120‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ‪ - %86‬در‬ ‫اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ اﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ھﻤﯿﻦ ﺳﻪ ﮐﺸﻮر را ﮐﻪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﺻﺤﺒﺖ از ﻓﺸﺎر ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮ ﺑﺎزاری‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ‪ 1320‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﺑﺎ درآﻣﺪی ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 2‬دﻻر زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬ ‫ﺟﺰﺋﯿﺎﺗﺶ را ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺑﺮده داری ﭘﺴﺎﻣﺪرن ﻣﯽ ﮔﺬارم‪.‬‬ ‫در ﺟﺪول زﯾﺮ‪ ،‬ﺑﺮای ﺷﻤﺎری از اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ درآﻣﺪ روزاﻧﻪ ﺷﺎن از ‪ 2‬دﻻر ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫اﺳﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دھﻢ ﺗﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮی اﮔﺮﭼﻪ ﮐﻠﯽ از ﻓﻘﺮ و ﻧﺪاری در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﻪ دﺳﺖ داده‬ ‫ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ درآﻣﺪﺷﺎن روزی ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 2‬دﻻر اﺳﺖ ‪-‬‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺎﻧﮏ ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ :‬ﮔﺰارش ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺟﮫﺎﻧﯽ ‪2001/2000‬ص ‪ - 280‬ارﻗﺎم ﺑﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮن‬ ‫ﮐﺸﻮر‬

‫ﮐﻞ‬

‫درآﻣﺪ‬

‫ﺟﻤﯿﻌﺖ‬

‫ﮐﻤﺘﺮ از ‪2‬‬

‫ﮐﺸﻮر‬

‫ﮐﻞ‬

‫درآﻣﺪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪2‬‬

‫ﺟﻤﻌﯿﺖ‬

‫دﻻر‬

‫دﻻر‬ ‫اﻧﺪوﻧﺰی‬

‫‪209‬‬

‫‪132.8‬‬

‫زاﻣﺒﯿﺎ‬

‫‪10‬‬

‫‪9.17‬‬

‫ﺑﻮﺗﺴﻮاﻧﺎ‬

‫‪2‬‬

‫‪1.23‬‬

‫ﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ‬

‫‪12‬‬

‫‪7.72‬‬

‫ﺑﻨﮕﻼدش‬

‫‪133‬‬

‫‪103.5‬‬

‫ﻣﺎﻟﯽ‬

‫‪11‬‬

‫‪9.97‬‬

‫ﺟﺒﺸﻪ‬

‫‪65‬‬

‫‪50.4‬‬

‫ﻣﻮزاﻣﺒﯿﮏ‬

‫‪18‬‬

‫‪14.11‬‬

‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن‬

‫‪141‬‬

‫‪119.4‬‬

‫ﺳﻨﮕﺎل‬

‫‪10‬‬

‫‪6.78‬‬

‫‪889.6‬‬

‫ﮐﻞ ﺟﻤﻌﯿﺖ‬

‫‪3163‬‬

‫‪2217.98‬‬

‫ھﻨﺪوﺳﺘﺎن ‪1032‬‬ ‫ﭼﯿﻦ‬

‫‪1270‬‬

‫‪682‬‬

‫ﻣﺼﺮ‬

‫‪65‬‬

‫‪34.2‬‬

‫ﻧﯿﺠﺮﯾﻪ‬

‫‪130‬‬

‫‪118‬‬

‫ﮐﻨﯿﺎ‬

‫‪31‬‬

‫‪19.3‬‬

‫ﻧﭙﺎل‬

‫‪24‬‬

‫‪19.8‬‬

‫ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﯿﺶ از ‪ %70‬ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرھﺎ‪ ،‬درآﻣﺪﺷﺎن ﮐﻤﺘﺮ از روزی دو دﻻر اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪185‬‬

‫ﭘﺲ ﺣﺮف آﺧﺮم را ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬ﯾﺎ دﺳﺖ روی دﺳﺖ ﻣﯽ ﮔﺬارﯾﻢ و ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﮑﺘﺐ آﺳﻪ ﺑﺮو آﺳﻪ ﺑﯿﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﮔﺮﺑﻪ ﺷﺎﺧﺖ ﻧﺰﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﯿﻢ ﺗﺎ ﻓﺸﺎر ﺗﻘﺎﺿﺎ در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ زﯾﺎد ﺷﻮد و ﯾﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ راه‬ ‫ﮐﻢ دردﺗﺮش ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﺳﺎزﻣﺎن دھﯽ ﺧﻮد و دﯾﮕﺮان و ﻣﺒﺎرزه ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪی‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﺮﺗﺎﭘﺎﯾﺶ ﮐﺜﺎﻓﺖ و ﺧﻮن ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮای ﻣﺮگ وزﻧﺪﮔﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﺎﮐﻨﺎن و ﺑﻪ وﯾﮋه ﮐﺎرﮔﺮان ﺟﮫﺎﻧﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ ازھﺮﭼﯿﺰ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺧﻮدﮐﺎﻣﮕﺎن ﻣﺤﻠﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻧﻮﮐﺮان ﺑﺎ ﺟﯿﺮه اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﻏﺎرت و ﭼﭙﺎول و اﯾﻦ ﺑﺮده داری ﭘﺴﺎﻣﺪرن اﻧﺪ ﯾﮏ ﺳﺮه ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‬ ‫و اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ اﯾﺴﺖ ﮐﻪ ھﺮ اﻧﺴﺎن آزاده و آزادﯾﺨﻮاھﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ و ﭘﺸﺘﮑﺎر ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬

‫‪186‬‬

‫‪ - 19‬زﻧﺎن و ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن ﺑﺎﻧﮏ ھﺎ در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‬

‫در ﺑﺴﯿﺎری از ﮐﺸﻮرھﺎی ﺟﮫﺎن ﺑﻪ وﯾﮋه در ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬دوﻟﺖ ھﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ و ﺧﻮدﮐﺎﻣﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﭘﺬﯾﺮش ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن ﮔﺴﺘﺮده اﻣﻮال دوﻟﺘﯽ را در ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﯿﺰ از دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺻﻨﺪوق و ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‬ ‫روﺷﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺪه اﺳﺘﺪﻻل ھﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ واﺣﺪھﺎی دوﻟﺘﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ ﺑﻮروﮐﺮاﺗﯿﮏ دارﻧﺪ وﺑﻌﻼوه ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ھﺎی دوﻟﺘﯽ – آن ﭼﻪ‬‫دراﯾﺮان از آن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان راﻧﺖ دوﻟﺘﯽ ﻧﺎم ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ -‬از ﻋﻤﻠﮑﺮد »ﺗﺼﺤﯿﺢ ﮐﻨﻨﺪه « ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎزار و‬ ‫رﻗﺎﺑﺖ در اﻣﺎن ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﺑﻄﻮر ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ای ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﯽ در ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی دوﻟﺘﯽ از ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﻋﻼوه ﺑﺮ اھﺪاف اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اھﺪاف ﻏﯿﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ھﻢ دارﻧﺪ و ﺑﻪ‬‫ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﮐﺎرآﻣﺪ اداره ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺎﻻھﺎ و ﺧﺪﻣﺎت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در اﯾﻦ ﻣﻮﺳﺴﺎت‪ ،‬ﺑﺎ ھﺰﯾﻨﻪ ﺑﺎﻻ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ‬ ‫ھﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎﻻ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬و اﮔﺮ ﺑﺎ رﻗﺎﺑﺖ در ﺑﺎزار روﺑﺮو ﺷﻮﻧﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻗﺎدر ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻌﻼ ﺑﻪ ﺷﻤﺎری از ﻓﺮﺿﯿﺎت دﺳﺖ و ﭘﺎﮔﯿﺮ اﯾﻦ ﻧﮕﺮش ﻧﻤﯽ ﭘﺮدارم وﻟﯽ در ﺑﺎره ﻧﮑﺎﺗﯽ از اﯾﻦ ﺷﯿﻮه‬ ‫اﺳﺘﺪﻻل ﺑﻪ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪.‬‬ ‫ ﺑﺮﺧﻼف دﯾﺪﮔﺎھﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه د راﯾﺮان ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬راﻧﺖ ﺧﻮاری در اﻧﺤﺼﺎر واﺣﺪھﺎی دوﻟﺘﯽ‬‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ آن ﻗﺪر در ﻗﺸﺮﯾﺖ ﺧﻮﯾﺶ ﻏﺮق ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﺷﺎن را ﺑﺮراﻧﺖ‬ ‫ﺧﻮاری ﮔﺴﺘﺮده در ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺟﺮ ﺑﺎزاری ﮐﻪ آھﻦ و ﻓﻮﻻدو‬ ‫ﺳﯿﻤﺎن را اﺣﺘﮑﺎر ﮐﺮده ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﻓﺮوﺷﺪ‪ ،‬راﻧﺖ ﺧﻮاری ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﺤﺼﺎر ﮔﺮی ﮐﻪ ﺑﺎ‬

‫‪187‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮﯾﺶ در ﺑﺎزار‪ ،‬ھﺮ روزه ﺑﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮل اش ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ ﻧﯿﺰ ﮐﺎری ﻏﯿﺮ از راﻧﺖ‬ ‫ﺧﻮاری ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ ﺑﺮﺧﻼف دﯾﺪﮔﺎھﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﮐﺮده ام‪ ،‬ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻓﺮا ﻣﻠﯿﺘﯽ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ھﻢ‬‫ﺑﻮراﮐﺮاﺗﯿﮏ اﻧﺪ و ھﻢ ﻓﺎﺳﺪ ) ﺷﺮﮐﺖ اﻧﺮان‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ورﻟﺪ ﮐﺎم و ﻏﯿﺮه(‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎی‬ ‫واﮔﺬاری اﻣﻮال دوﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺨﺒﮕﺎن دﻻری درﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ‪ -‬اﮔﺮ ھﺪف ﺑﻪ واﻗﻊ ﮐﺎھﺶ و رﻓﻊ ﻣﻮارد‬ ‫ﻓﺴﺎد ﺑﺎﺷﺪ ‪ -‬ﻣﯽ ﺗﻮان و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻓﺴﺎد ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﮐﺮد و ﺿﺮورﺗﯽ ﺑﻪ واﮔﺬاری اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ دوﻟﺖ ھﺎی اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﯾﺎ ﺧﻮدﮐﺎﻣﻪ در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‬ ‫ﻓﺎﺳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ راه ﺑﺮون رﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻋﻤﻠﮑﺮد اﯾﻦ دوﻟﺖ ھﺎﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ‬ ‫ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﮐﺎر ﻧﺪارﻧﺪ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ وﺟﻮدش را ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪﺑﺎ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردی ﻣﻨﻔﻌﻼﻧﻪ‪ ،‬اﻣﯿﺪوارﻧﺪ ﮐﻪ »دﺳﺘﮫﺎی ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ« آدام اﺳﻤﯿﺖ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه ای ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اش‬ ‫روﺷﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ را رﻓﻊ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻦ دارد ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی اﺣﺘﻤﺎل اﻓﺰودن ﺑﺮ‬ ‫ﮐﺎردھﯽ و ﮐﺎرآﻣﺪﺷﺪن اﻣﻮر اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ‪ ،‬آن ﭼ ﻪ ﮐﻪ اﺗﻔﺎق ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬اراﯾﻪ ﺗﻌﺎرﯾﻒ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد از اﯾﻦ ﻣﻔﺎھﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﻋﺪدی ﮐﺎردھﯽ ﺻﺮﻓﺎ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮ ﺗﻌﺪاد ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ ﮐﺮدن ﻣﺨﺮج – ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺑﯿﮑﺎرﮐﺮدن واﺧﺮاج دﺳﺘﺠﻤﻌﯽ ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺮ از » ﺑﮫﺒﻮد« ﺑﺎزدھﯽ در آورد‪ .‬وﻟﯽ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﻌﯿﺎری ﺑﺮای ﺑﮫﺒﻮد ﮐﺎردھﯽ‪ ،‬ﺑﯽ ﻣﻌﻨﺎ ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺪی ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﺒﺤﺚ اﮔﺮﭼﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎی ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ در ﺧﺼﻮص اﻧﺤﺼﺎرھﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ‪ -‬ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﭼﻮن آب‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ‪،‬‬ ‫ﺑﺮق ﮔﺎز ‪ -‬ھﻤﻪ ﻧﮑﺘﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺳﺴﺎت آﯾﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان و ﯾﺎ درﺳﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻌﯿﺎر ﻣﺤﺪود را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ؟‬ ‫ﺑﺮای ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﺋﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ و ﭘﯿﺪاﯾﺶ اﯾﻦ اﻧﺤﺼﺎرات‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه اﯾﻦ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﮐﻪ ﺑﺮای ﮔﺬران زﻧﺪﮔﯽ اھﻤﯿﺘﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ دارد ﺑﺎﯾﺪ در دﺳﺘﺮس و در اﺧﺘﯿﺎر ھﻤﮕﺎن‬‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪188‬‬

‫ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﮐﺜﺮﯾﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﻠﯿﺘﯽ ﮐﻮﭼﮏ اداره‬‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ ﺑﺎ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ دوﻟﺖ ﺑﺮﺷﺮﮐﺖ ھﺎی اﻧﺤﺼﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ -‬ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻣﻌﻠﻮم و ﻣﺸﺨﺺ اﻗﺘﺼﺎدی‪ -‬اﯾﻦ‬‫ﺷﺮﮐﺖ ھﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﻗﺪرت ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮای درﯾﺎﻓﺖ راﻧﺖ از ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫وﻟﯽ ﻧﮕﺮش ﺻﻨﺪوق و ﺑﺎﻧﮏ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن ﺑﺎ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ھﻤﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺎت‪ ،‬ﻗﻀﯿﻪ را ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺳﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﯿﺎر ﺑﺎزدھﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﺳﻮدآوری ﺷﺮﮐﺖ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ دراﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﯿﺎری ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺑﺎزدھﯽ ﮐﺎر ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﺎﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬از ھﺮ دو ﻣﻮرد‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽ دھﻢ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی اﻧﺤﺼﺎر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ ﺳﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آورﻧﺪ ﻧﻪ‬ ‫ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺧﺎرق اﻟﻌﺎده و ﻧﻪ ﻧﺸﺎن دھﻨﺪه ﺑﮫﺒﻮد ﺑﺎزدھﯽ ﯾﺎ ﮐﺎرآﻣﺪی اﻣﻮر‪ .‬و اﻣﺎ از ﻣﻌﯿﺎری‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮای اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﺑﺎزدھﯽ ﮐﺎر ﺑﮑﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺮﺿﯽ ھﻤﻪ واﺣﺪھﺎی‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪی در ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ دوﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﺮاﺳﺎس رھﻨﻤﻮدھﺎی ﺻﻨﺪوق اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮﺳﺴﺎت را ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﺣﺎﻻ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ‬ ‫ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ رﺳﻨﺪ ﮐﻪ ‪ 50‬درﺻﺪ ﻧﯿﺮوی ﮐﺎر‬‫ﺷﺎﻏﻞ در اﯾﻦ ﻣﻮﺳﺴﺎت زاﺋﺪ اﺳﺖ و آﻧﮫﺎ را از ﮐﺎر ﺑﯿﮑﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﯽ ﮐﺎر ﮐﺮدن ﮐﺎرﮔﺮان‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎ ﺗﻨﮫﺎ ‪ 20‬درﺻﺪ ﮐﺎھﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻌﯿﺎری ﮐﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺎزدھﯽ ﮐﺎرﮔﺮان ‪ 60‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﭼﻮن اﮔﺮ ﭼﻪ ‪ 50‬درﺻﺪ ﻧﯿﺮوی ﮐﺎر ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ‪ 80‬درﺻﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻗﺒﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وﻟﯽ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬در ﺳﻄﺢ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﮐﯿﮏ ﻣﻠﯽ ‪ 20‬درﺻﺪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﭼﻮن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺸﻮر ‪20‬‬ ‫درﺻﺪ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﭼﻪ ﻣﻨﻄﻘﯽ‪» ،‬ﺑﮫﺒﻮد اوﺿﺎع« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻦ ﻧﻤﯽ داﻧﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ‪ ،‬اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن ﺑﺎﻧﮏ در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ –‬ ‫زاﻣﺒﯿﺎ‪ -‬ﺑﭙﺮدازم‪.‬‬ ‫ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل از دوﻟﺖ زاﻣﺒﯿﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﮐﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﻠﯽ ﺗﺠﺎرﺗﯽ زاﻣﺒﯿﺎ را ﺑﻪ ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪189‬‬

‫اﯾﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﮐﻪ در ‪ 1972‬اﯾﺠﺎد ﺷﺪ ھﺪف ﻋﻤﺪه اش اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ اﻣﮑﺎن ﺑﺪھﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮﺑﺨﺶ ﺑﺎﻧﮏ داری ﻧﻈﺎرت ﺑﯿﺸﺘﺮی اﻋﻤﺎل ﻧﻤﺎﯾﺪ و از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ھﺪف دﯾﮕﺮش اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﻨﺪه وام ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ ھﺎی دوﻟﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫دﻟﯿﻞ ﺻﻨﺪوق ﺑﺮای ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن اﯾﻦ ﺑﺎﻧﮏ‪ ،‬ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ آن ﺑﻮد‪ .‬ﺻﻨﺪوق ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن در‬ ‫ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻻزم اﺳﺖ از ﺳﻮی دوﻟﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﺗﺰرﯾﻖ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺪارد و ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻦ دارد ﮐﻪ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ورﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎﻧﮏ ﻧﻪ ﻋﺪم‬ ‫ﺑﺎزدھﯽ اداره آن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻻن دوﻟﺖ ﻓﺮدرﯾﮏ ﭼﯿﻠﻮﺑﺎ ﺑﻪ واﻗﻊ اﻣﻮال اﯾﻦ ﺑﺎﻧﮏ‬ ‫راﻏﺎرت ﮐﺮده ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﮫﺎی ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد اﻧﺘﻘﺎل داده اﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮاردی ھﻢ ﺑﺎ ﺳﻨﺪﺳﺎزی و ﻓﺴﺎد‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺮای ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ وام اﺧﺬﺷﺪ وﻟﯽ وﺟﻮھﺎت درﯾﺎﻓﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ رﯾﺨﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻪ ﺗﻦ از ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﯽ دوﻟﺖ ﭼﯿﻠﻮﺑﺎ‪ -‬ﮐﻠﻮﻣﺒﺎ وزﯾﺮ ﻣﺎﻟﯿﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻮﻧﺪا‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﭘﯿﺸﯿﻦ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺎﻧﮏ‪ ،‬و ﭼﻮﻧﮕﻮ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺳﺎزﻣﺎن اﻣﻨﯿﺖ زاﻣﺒﯿﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﯽ در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﻣﺸﮑﻠﯽ دروﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ از ﺑﯿﺮون و از‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﻢ اداره ﻓﺎﺳﺪ ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﺑﻪ آن ﺳﺮاﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ای اﺳﺖ ﮐﻪ دراﻏﻠﺐ‬ ‫ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺷﺎھﺪش ھﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬ ‫در ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ اﯾﻦ ﺑﺎﻧﮏ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬ ‫ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮدم‪ ،‬وﻇﯿﻔﻪ اﺻﻠﯽ اش ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﻮﺳﺴﺎت ﻣﺎﻟﯽ و ﺗﺠﺎری زاﻣﺒﯿﺎﺋﯽ ﺑﻮد‪.‬‬‫ ﺑﺮ ﺧﻼف ﺑﺎﻧﮏ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ھﺪف اﯾﻦ ﺑﺎﻧﮏ اراﯾﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺮدم در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺧﺪﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ اراﯾﻪ ﻣﯽ داد ﺑﻪ ﻗﺮار زﯾﺮ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫ ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺷﻌﺒﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﺋﯽ ﺑﺮای ﮐﻤﮏ ﺑﻪ روﺳﺘﺎﺋﯿﺎن و ﺗﺠﺎر ﺧﺮده ﭘﺎ‪.‬‬‫ ﺑﺮای ﺑﺎزﮐﺮدن ﺣﺴﺎب ھﺎی ﭘﺲ اﻧﺪاز‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﺣﺪاﻗﻞ ﮐﻤﺘﺮی ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﻮد ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﭘﺲ‬‫اﻧﺪاز ﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ را ﻧﯿﺰ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ اراﯾﻪ واﻣﮫﺎی ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ‬‫ ﺧﻄﺮ ﭘﺬﯾﺮی ﺑﯿﺸﺘﺮ دراراﯾﻪ وام ﺑﻪ ﺗﺠﺎر ﺧﺮده ﭘﺎ وروﺳﺘﺎﺋﯿﺎن‪.‬‬‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﮐﺎر ﺑﺎ اھﺪاف ﺑﺎﻧﮏ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﮐﺮدن ﺳﻮد ﻣﯽ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﺪ‬ ‫ﺗﻨﺎﻗﺾ داﺷﺖ‪ .‬در ﺑﺎﻧﮏ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ھﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻮدآور ﻣﯽ ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﻠﯽ‬

‫‪190‬‬

‫ﺗﺠﺎرﺗﯽ از اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﻌﺒﺎت زﯾﺎن ده روﺳﺘﺎﺋﯽ را ﺣﻔﻆ ﮐﺮده ﺑﺎ ﺳﻮدی ﮐﻪ‬ ‫در ﺷﻌﺒﺎت ﺷﮫﺮی ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آورد ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﻮﯾﺶ را اداﻣﻪ ﻣﯽ داد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﺎﻧﮏ ھﺎی‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ھﯿﭻ ﮔﺎه ﺑﻪ ﺷﻌﺒﻪ زﯾﺎن ده اﺟﺎزه ﻧﻤﯽ دھﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اداﻣﻪ دھﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﻠﯽ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺗﻤﺮﮐﺰ روی ﺳﻮدآوری ﺑﺎﻧﮏ‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد‬ ‫ﮐﻼن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﯽ ﮐﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﮏ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﺳﻮد ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻟﻪ‬ ‫دﯾﮕﺮی ﻧﻤﯽ اﻧﺪﯾﺸﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﻠﯽ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯽ ﮔﻤﺎن‪:‬‬ ‫ ﺷﻌﺒﺎت زﯾﺎن ده روﺳﺘﺎﺋﯽ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬‫ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺧﺮد ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد‪.‬‬‫ اﻓﺰاﯾﺶ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی ﺑﺎﻧﮑﯽ – در زاﻣﺒﯿﺎ ﺑﺎﻧﮏ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺮای اراﯾﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ ھﺰﯾﻨﻪ‬‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻃﻠﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪ -‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﻤﺎری از روﺳﺘﺎﺋﯿﺎن از ﺑﺨﺶ ﺑﺎﻧﮑﺪاری رﺳﻤﯽ‬ ‫ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﺷﺮﺧﺮھﺎ وام ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﻧﺮخ ﺑﮫﺮه ای‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮی ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬ ‫ ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن وام ھﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺗﺠﺎر و زارﻋﺎن ﺧﺮده ﭘﺎ ھﺴﺘﻨﺪ از درﯾﺎﻓﺖ واﻣﮫﺎی ﺑﺎ ﺑﮫﺮه‬‫ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺑﺎز ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ در زاﻣﺒﯿﺎ و ﭼﻪ در اﻏﻠﺐ ﮐﺸﻮرھﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای ﮐﻪ اﺷﺘﻐﺎل آﻓﺮﯾﻨﯽ‬ ‫دارد‪ ،‬ھﻤﯿﻦ واﺣﺪھﺎی ﮐﻮﭼﮏ ھﺴﺘﻨﺪ و ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﮓ ﺗﺮﺷﺪن ﺣﯿﻄﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ آﻧﮫﺎ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﮑﺎری اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاھﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ ﺑﺎ ﻗﻠﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ در زاﻣﺒﯿﺎ‪ ،‬ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﺑﺎﻧﮏ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﺷﻮد‬‫ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد ﺧﺎرﺟﯿﺎن ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮای ﺳﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ زد و اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﺧﺪﻣﺎت ﮐﻪ ﺳﻮدآوری ﺑﺎﻻ ﻧﺪارﻧﺪ ﺣﺬف ﺷﻮﻧﺪ وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫واﻣﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﺼﻮﺻﯽ ﮐﺮدن ﭼﻪ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎﺋﯽ ﺑﺮای زﻧﺎن ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ؟‬ ‫ﺑﺎ آن ﭼﻪ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ و درﻣﻨﺎﻃﻖ‬ ‫روﺳﺘﺎﺋﯽ زﻧﺎن اﮔﺮﭼﻪ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ای در اﻣﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ دارﻧﺪ وﻟﯽ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﻠﻄﻪ ﻓﺮھﻨﮓ و‬ ‫اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺮدﺳﺎﻻرﺣﺘﯽ ﺑﺮ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی ﻣﻮﻟﺪ ﺧﻮﯾﺶ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎﻧﮏ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬

‫‪191‬‬

‫ﺷﺪه ﺑﺨﻮاھﺪ وام دھﯽ ﺑﻪ ﺗﺠﺎر و زارﻋﺎن ﺧﺮده ﭘﺎ را ﮐﺎھﺶ ﺑﺪھﺪ ﯾﺎ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺣﺬف ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﯽ ﮔﻤﺎن‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ای از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﯽ ﺑﮫﺮه ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺎن ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﯿﺰ در ﺗﻤﺎم ﮐﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺻﺤﺖ دارد ﮐﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن اﺻﻠﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی‬ ‫ﻓﻘﺮ اﻓﺰای ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬زﻧﺎن ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻦ دارد ﮐﻪ دﺳﺘﺮﺳﯽ داﺷﺘﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺎﻧﮏ‪ ،‬ﺑﺮای زﻧﺎن در اﯾﻦ ﺟﻮاﻣﻊ اھﻤﯿﺖ ﻓﺮاواﻧﯽ دارد ﭼﻮن ﺑﻪ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‪،‬‬ ‫درآﻣﺪھﺎی ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺧﻮد را از دﺳﺘﺮس ﺷﻮھﺮان ﺧﻮﯾﺶ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮده و ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺮای ﭘﯿﺸﺒﺮد ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی‬ ‫ﻣﻮﻟﺪ ﺧﻮد از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬دﺳﺘﺮﺳﯽ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﺎﻧﮏ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ زﻧﺎن‬ ‫در اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﻘﻼل ﻣﺎﻟﯽ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ا زﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎﻧﮏ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮای ﮐﺎﺳﺘﻦ ازﻣﺨﺎﻃﺮات وام دھﯽ‪ ،‬از ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن وﺛﯿﻘﻪ‬ ‫ﻃﻠﺐ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻨﺪ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮی‬ ‫از زﻧﺎن از اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﻮن در اﻏﻠﺐ ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﻨﺎد ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺪام ﻋﻀﻮ ﺑﺮای ﺧﺮﯾﺪش ﮐﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺮدان ) ﺷﻮھﺮ ﯾﺎ ﭘﺪر و ﯾﺎﺑﺮادر(‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻣﻮرد زاﻣﺒﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ وﺿﻮح در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ زﻧﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ ﺷﺎن‬ ‫ﺗﺒﻌﯿﺾ آﺷﮑﺎر ﺑﮑﺎرﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ اﮔﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻮھﺮ دارد ﺑﺨﻮاھﺪ در ﯾﮑﯽ از ﺷﻌﺒﺎت ﺑﺎﻧﮏ‬ ‫ﺑﺎرﮐﻠﯽ در ﻟﻮﺳﺎﮐﺎ ﺣﺴﺎب ﺟﺎری ﺑﺎز ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮم ﺗﻘﺎﺿﺎﯾﺶ ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﺳﻮی ﺷﻮھﺮش اﻣﻀﺎء ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺷﻮھﺮ ﺣﺘﯽ اﻣﮑﺎن ﺑﺮداﺷﺖ از ﺣﺴﺎب ﺑﺎﻧﮑﯽ ھﻤﺴﺮش را ھﻢ داراﺳﺖ و ﺑﺪﯾﮫﯽ‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮﻣﺎﯾﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﻣﻀﺎء ﻧﮑﺮدن ﻓﺮم ﺗﻘﺎﺿﺎ‪ ،‬ﺟﻠﻮی ﺑﺎز ﺷﺪن ﺣﺴﺎب را ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﯾﻦ راه ﺑﺮای ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺑﺎﻧﮏ ھﺎی وﯾﮋه زﻧﺎن اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮﺳﺴﺎت‬ ‫اﻋﺘﺒﺎری ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ از ﺳﻮی زﻧﺎن ﺑﺮای ﮐﻤﮏ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﻓﺮاﮔﺬﺷﺘﻦ از اﯾﻦ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ھﺎی ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺮدﺳﺎﻻر در ﮐﻮﺷﺶ زﻧﺎن ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺪدﮐﺎرﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻣﯿﺪ آن روز ‪.‬‬

‫ﺑﺮای اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ ‪:‬‬

‫‪192‬‬

Sara Hlupekile Longwe, “Gender Implications of Bank Privatization in Developing Countries”, in, http://50years.org/cms/ejn/story/76

193

‫‪ -20‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و آزادی ﺗﺠﺎرت‬

‫درﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی وﻃﻨﯽ اﻧﺪر ﻓﻮاﯾﺪ » ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪن « و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی و‬ ‫ﺗﺠﺎرت آزاد در اﯾﺮان ھﻢ ﭼﻨﺎن ﺷﻌﺎر ﻣﯽ دھﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻮاھﺪ ﻓﺮاواﻧﯽ روﯾﻢ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﯿﺪ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ روﯾﺎ در ﺑﯿﺪاری را ﺑﺴﯿﺎر زودﺗﺮ از آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﯿﺪ‪ » ،‬ﺟﻮاﻧﻤﺮگ« ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫از اﺧﺮاج ھﺎی ﮔﺴﺘﺮده ﮐﺎرﮔﺮان دراﯾﺮان‪ ،‬از ﺗﻌﻄﯿﻠﯽ زﻧﺠﯿﺮواره واﺣﺪھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪی‪ ،‬از اﻗﺪام ﭼﻨﺪ ﺗﻨﯽ‬ ‫از ﮐﺎرﮔﺮان ﻣﺴﺘﺎﺻﻞ ﺑﺮای » رھﺎﺷﺪن« از اﯾﻦ ﻋﺬاب ﺑﯿﺸﺘﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪه اﻧﺪ‪ ،‬از ﻋﻼﯾﻢ‬ ‫ﺑﺮوزﺑﺤﺮان درﺑﻮرس ﺗﮫﺮان ﮐﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ‪ ،‬ﺷﻮاھﺪ دﯾﮕﺮ ﺣﺘﯽ ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺪﺗﮫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻮرم ﻟﺠﺎم ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ در اﯾﺮان ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻣﺨﺮب ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﺎره » ﺷﻔﺎف ﺷﺪن« ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ داد ﺳﺨﻦ داده‬ ‫وﻋﺪه دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ آن ﻗﺪر ﺳﻘﻮط ﺧﻮاھﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺣﺪاﻗﻞ دو‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﮫﺘﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.110‬‬ ‫ﺳﻨﺪو ﺷﺎھﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاھﯿﺪ؟ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﺿﻊ ﺳﯿﻤﺎن و ﻓﻮﻻد در اﯾﺮان ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﻤﺎن ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ھﺎی ﺳﯿﻤﺎن‪ ،‬ﺗﻨﯽ ‪ 13980‬ﺗﻮﻣﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻼم و‬ ‫ﺻﻠﻮات اﻻن ﺗﻨﯽ ‪ 32000‬ﺗﻮﻣﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.111‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ھﻤﯿﻦ ‪ 130‬درﺻﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﺳﯿﻤﺎن‪ ،‬ﺑﺮﺳﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺮان ﻣﺴﺘﻐﻼت در اﯾﺮان‬ ‫ﭼﻪ ﻣﯽ آورد؟ ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ دﻧﯿﺎی اﻗﺘﺼﺎد ‪ 28‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪ 1383‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ﮐﻪ » ﻗﯿﻤﺖ‬ ‫ﻣﺴﮑﻦ ھﻢ درﺗﮫﺮان اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ«‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ از ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻓﻮﻻد‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ دارﻧﺪ ﮐﻪ ‪ 49‬درﺻﺪ ﻓﻮﻻد ﻣﺒﺎرﮐﻪ را ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ – ﻇﺎھﺮا ﺑﺎ ھﻤﻪ زوری ﮐﻪ زده اﻧﺪ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﮐﻞ اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را »ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ اﺣﺴﻦ« ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪-112‬‬ ‫و از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﻓﻮﻻد ھﻢ درﮐﺸﻮر ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دارﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫دوﺳﺘﺎن ھﻢ ﭼﻨﺎن دوﺳﺖ دارﻧﺪ ﺗﺎ دوﻟﺖ ﺑﻪ زﯾﺎن ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺷﺪه ﯾﺎراﻧﻪ ﺑﺪھﺪ‬ ‫وﻟﯽ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف » اﺳﻢ اش را ﻧﯿﺎورد«‪ .‬اﯾﻦ ﺗﮑﻪ را از دﻧﯿﺎی اﻗﺘﺼﺎد ‪ 28‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪1383‬‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺻﺤﺖ ﻋﺮاﯾﺾ ﺑﻨﺪه روﺷﻦ ﺷﻮد‪:‬‬

‫‪194‬‬

‫»‬

‫دﺑﯿﺮ اﻧﺠﻤﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻓﻮﻻد اﻳﺮان ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ‪ :‬دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺟﺎي ورود ﺷﺘﺎﺑﺰده ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت‬

‫ﻗﯿﻤﺘﻲ ﺑﺎزار و ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻗﯿﻤﺖ ﻓﻮﻻد ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ھﺎي ﻓﻮﻻد ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺎﺷﺪ «‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا؟ ﻣﮕﺮ ھﻤﻪ ادﻋﺎھﺎی ﺗﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ » ﻣﺪاﺧﻼت « دوﻟﺖ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ اﺧﺘﻼل در ﺑﺎزار ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﻤﯽ ﮔﺬارد ﻣﺎ » ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﺎن« اﯾﺮان را ﺑﻪ ﺻﻮرت » ژاﭘﻦ اﺳﻼﻣﯽ «‬ ‫در ﺑﯿﺎورﯾﻢ! اﻻن ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﺷﻤﺎ‪ ،‬وﻇﯿﻔﻪ دوﻟﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫اﻧﺪﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ دﻗﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻧﮑﺘﻪ روﺷﻦ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫» وي از دوﻟﺖ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﻋﻤﺎل ھﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﻳﻠﻲ زودﮔﺬر ﺟﮫﺖ رﻓﺎه ﺗﺼﻨﻌﻲ‬ ‫ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺧﺎﻧﻪ ھﺎي ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﺎ اﻳﻦ واﺣﺪھﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﻮد ﻋﺮﺿﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﻮﻻدي را در داﺧﻞ اﻓﺰاﻳﺶ دھﻨﺪ‪«.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ دﺑﯿﺮ ﻣﺤﺘﺮم اﻧﺠﻤﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻓﻮﻻد را ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺳﺎده ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ‪ ،‬اﻟﺘﻤﺎس دﻋﺎی‬ ‫ﺷﺎن اﯾﻦ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﺳﻮﺑﺴﯿﺪ دار ﺑﺪھﯿﺪ‪.‬‬‫ دﺳﺖ ﻣﺎ را در ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری ﺑﺎز ﺑﮕﺬارﯾﺪ‪ - ،‬اﻟﺘﻤﺎس دﻋﺎ ﺑﺮای ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ » رﻓﺎه ﺗﺼﻨﻌﯽ ﻣﺼﺮف‬‫ﮐﻨﻨﺪه« ‪ -‬ﻣﺎ ھﻢ ﻗﻮل ﻣﯽ دھﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﻮﻻدی ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ!‬ ‫آﯾﺎ اﻣﮑﺎن دارد ﮐﻪ اﯾﻦ ادﻋﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ھﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻣﺎ ھﻢ ﺗﻮﻟﯿﺪ را اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﻧﻤﯽ دھﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺘﻤﻞ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دوﺳﺘﺎن ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪرت اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺖ آﻣﺪه‪ ،‬از دوﻟﺖ ﺑﺎج ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ ﺗﺤﻮﻻت دﯾﮕﺮی ھﻢ در ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﺑﯿﺮ اﺗﺤﺎدﯾﻪ آھﻦ ﻓﺮوﺷﺎن از وزﯾﺮ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﻪ ﻗﻮل دﺑﯿﺮ اﺗﺤﺎدﯾﻪ‪ » ،‬ﻋﺪه‬ ‫ای ﺑﺎ ﺧﺮﯾﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﻠﺰی ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﺮخ ﺑﺎزار آزاد ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت داﻣﻦ‬ ‫ﻣﯽ زﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ھﻮﯾﺖ آﻧﮫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد« اﻟﺒﺘﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻮرس‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ھﻮﯾﺖ ﺧﺮﯾﺪاران‬ ‫ﺳﮫﺎم ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ در اﯾﺮان ﻋﺰﯾﺰ‪ ،‬ﮐﺪام ﮐﺎر ﻣﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﺎﻧﻮن اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾﮑﯽ‬

‫ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺧﻮد دﺑﯿﺮاﺗﺤﺎدﯾﻪ اﻓﺰوده اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ھﻮﯾﺖ ﺿﺮوری اﺳﺖ ﺗﺎ » اﺣﺘﻤﺎل اﯾﺠﺎد ﺗﺒﺎﻧﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻔﺮ ﺑﺮﺳﺪ«‬

‫‪113‬‬

‫‪195‬‬

‫ﭘﯽ آﻣﺪ اﯾﻦ » ﺗﺒﺎﻧﯽ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ« ھﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ » ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻮرد ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﺑﻮرس ﻓﻠﺰات ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ای اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ«‬

‫‪114‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺪﯾﺮﻋﺎﻣﻞ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻠﯽ ﻓﻮﻻد داﺳﺘﺎن دﯾﮕﺮی ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد ﮐﻪ اﯾﺠﺎد ﺑﻮرس‬ ‫ﻓﻠﺰات » ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻓﻮﻻد ﺷﺪه اﺳﺖ « وﻟﯽ ﺑﺮﺧﻼف ﮔﺰارﺷﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ‬

‫ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﮐﺮده ام ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ » ﻗﯿﻤﺖ ﻓﻮﻻدي ﻛﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲرﺳﺪ ﻗﺒﻞ‬ ‫و ﺑﻌﺪ از اﻳﺠﺎد ﺑﻮرس ﻓﻠﺰات ﺗﻔﺎوﺗﻲ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ « ‪.115‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ را ھﻢ در روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﯿﻢ ﮐﻪ » ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﺎھﺶ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎي ﺟﮫﺎﻧﻲ ﻗﯿﻤﺖ ﻓﻮﻻد‬ ‫داﺧﻠﻲ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻛﺎھﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ « و دﻟﯿﻞ اﺻﻠﯽ اش ھﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ رﺋﯿﺲ‬

‫اﻧﺠﻤﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻓﻮﻻد » در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻤﺎم ﺑﻨﺎدر ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﻮﻻدي‬ ‫وارداﺗﻲ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺣﺠﻢ زﻳﺎد واردات ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎھﺶ ﻗﯿﻤﺖ ﻓﻮﻻد داﺧﻠﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ «‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ از ﺳﻮﺋﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺳﺮ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﯾﺮاﻧﯽ را ﺷﯿﺮه ﺑﻤﺎﻟﻨﺪ وﻋﺪه » آزادی‬ ‫ﺗﺠﺎرت ﺧﺎرﺟﯽ« ﻣﯽ دھﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﮐﺎﻻی ﻣﺮﻏﻮب ﺧﺎرﺟﯽ را ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺘﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮ از‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب داﺧﻠﯽ در اﺧﺘﯿﺎر آﻧﮫﺎ ﺑﮕﺬارد وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﮐﺎر ﺑﻪ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﻣﯽ‬ ‫رﺳﺪ – ﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ را درﺳﺖ ﺑﺪاﻧﺪ ‪ -‬ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺧﻮاب ﻧﻤﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻓﻮﻻد در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ﺑﺮﻧﺎم ھﺎی ﺳﻮم و ﭼﮫﺎرم اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ رﺋﯿﺲ اﻧﺠﻤﻦ ﻓﻮﻻد‪ » ،‬ﺑﺪون ﻛﻨﺘﺮل واردات و ﺗﻌﺮﻓﻪ آن ‪ ،‬اﻳﻦ اھﺪاف ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ ﻣﺤﻘﻖ ﻧﺨﻮاھﺪ‬ ‫ﺷﺪ«‬

‫‪116‬‬

‫اﺳﺘﺪﻻل اﯾﻦ دوﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ وﯾﮋه ای دارد‪ .‬وﻗﺘﯽ اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ در ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﻤﺎﯾﺖ از آﻧﮫﺎ‬ ‫ﻏﻠﻂ اﻧﺪرﻏﻠﻂ ﺑﻮد و ﺑﺎﻋﺚ اﺗﻼف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود ﻣﯽ ﺷﺪ وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ رﺋﯿﺲ اﻧﺠﻤﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻓﻮﻻد‪ » ،‬ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ‪ 12/5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ‬ ‫ﻓﻮﻻد ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم و ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﮫﺎرم اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬ ‫ﺷﻮد«‪.117‬‬ ‫و اﻣﺎ در ھﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﻐﺰ را ھﻢ از آﻗﺎی ﺟﮫﺎﻧﮕﯿﺮی وزﯾﺮ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺑﺸﻨﻮﯾﺪ ﮐﻪ در‬

‫ﺳﻔﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﺸﮫﺪ ﺣﺮف دل ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎ را ﻣﯽ زﻧﺪ و ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ » ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ‬

‫‪196‬‬

‫ﻋﻀﻮﯾﺖ )اﯾﺮان « در ‪ )WTO‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺟﺪی ﮐﺸﻮر وﻣﻠﺖ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ«‪.118‬‬ ‫ﺑﯿﮫﻮده ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻗﺎﻓﯿﻪ ﭼﻮ ﺗﻨﮓ آﯾﺪ‪ ،‬اﻧﮓ ﺑﻪ ﻣﺪد ﻣﯽ رﺳﺪ! ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺪون ھﯿﭻ‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ » ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔﯽ اﯾﻦ ﻋﻀﻮﯾﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﻼش ﺑﻨﮕﺎھﮫﺎی‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺟﺒﺮان ﺷﻮد«‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔﯽ! ﮐﺪام ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔﯽ! ﻣﮕﺮ در ﻧﻮﺷﺘﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی‬ ‫وﻃﻨﯽ‪ ،‬ﻋﻀﻮﯾﺖ در اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن و اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ دراﯾﺮان ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔﯽ ھﻢ دارد؟‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺟﻨﺎب وزﯾﺮ ﺳﺎﺑﻖ ھﻢ ﻗﺒﻮل دارد‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ﻋﻀﻮﯾﺖ اﯾﺮان در ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ » ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟﺪی ﮐﺸﻮر‬ ‫وﻣﻠﺖ« اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺷﯿﺮﯾﻦ ھﻢ ﭼﻨﺎن اداﻣﻪ دارد‪.‬‬

‫در ﯾﮑﯽ از ﺳﺎﯾﺖ ھﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ‪ ،‬آﻗﺎی دﮐﺘﺮ ﻋﯿﺴﯽ ﮐﻼﻧﺘﺮی ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ » ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ در داﺧﻞ ﻣﺮزھﺎی اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ«‪.119‬‬ ‫و اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﯾﺸﺎن‪ » ،‬ﺧﻄﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ‪ «WTO‬ﺑﺮای ﮐﺸﺎورزی اﯾﺮان » از ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ و آﻓﺖ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺟﺪی ﺗﺮ اﺳﺖ «‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی دوﻟﺖ اﻧﺘﻘﺎد دارد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ » ﮐﺎر ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎﺋﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ دروازه ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدﮐﺸﻮر ﺑﻪ روی ﺑﺎزار ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﺎز ﺷﻮد‪ 90 ،‬درﺻﺪ از‬ ‫ﮐﺸﺎورزان اﯾﺮان ورﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ «‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ را ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ادﻋﺎی آﻗﺎی دﮐﺘﺮ ادﯾﺐ‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫دروازه ھﺎی ﮐﺸﻮر ﺑﺎز ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﮫﺘﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﮐﻼﻧﺘﺮی‪،‬‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ » اﮔﺮ اﻣﺮوز ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ اﺟﺒﺎری ﺷﻮد« ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت‬

‫ﺟﮫﺎﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت‪ » ،‬ﭼﮫﺎر ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﺸﺎورز ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺸﻮر ﺑﯿﮑﺎر ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﺷﺪ« و از آن ھﻢ ھﺮاس اﻧﮕﯿﺰ ﺗﺮ‪ » ،‬دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺶ از ‪ 200‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ وارد ﮐﻨﺪ «‬

‫‪120‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺮﺳﺶ ﺳﺎده وﻟﯽ روی دﺳﺘﻤﺎن ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ اﮔﺮ ﭼﮫﺎر ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﺸﺎورز ﺑﯿﮑﺎر ﺑﺸﻮﻧﺪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﯿﮑﺎری ﮔﺴﺘﺮده ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ‪،‬‬‫اﻗﺘﺼﺎدی و ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﺑﯿﮑﺎری ﮔﺴﺘﺮده ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪197‬‬

‫ اﮔﺮﭼﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ اﯾﻦ روزھﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻞ درآﻣﺪ اﯾﺮان از ﻧﻔﺖ ﺑﯿﺶ از‬‫‪ 30‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﺎﺷﺪ‪ .121‬در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎی ‪ 200‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر واردات ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﭼﻪ دارﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺪھﯿﻢ؟ ﻧﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺮاد ﻧﺨﻮاھﺪ داد‪ .‬ﻣﻘﺪاری دﺧﺘﺮ و ﮐﻠﯿﻪ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻘﯿﻪ راﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﯿﻢ؟‬ ‫ و اﮔﺮ ھﻢ اﯾﻦ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ را وارد ﻧﮑﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻦ و ﺧﺎرج ﻧﺸﯿﻨﺎن دﯾﮕﺮ ھﻢ ﭼﻨﺎن ﻣﯽ روﯾﻢ ﺑﻪ‬‫ﻓﺮوﺷﮕﺎه ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺎن و اﯾﻦ ﺷﮑﻢ ﺑﯽ ھﻨﺮ را ﺳﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی ﻣﺤﺘﺮم ﮐﻪ ﻣﺪاﻓﻊ‬ ‫اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ در اﯾﺮان ھﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم در اﯾﺮان ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ؟‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬ﯾﺎدﺗﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪...‬‬ ‫اﯾﻦ‪ ...‬ھﻨﻮز‪ ...‬ﺳﺮﺷﺐ اﺻﻔﮫﺎن اﺳﺖ‪...‬‬

‫‪198‬‬

‫‪ - 21‬اﯾﺮان و ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﭼﻪ ﺣﮑﻤﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺑﺴﯿﺎری از اﯾﺮاﻧﯿﺎن‪ ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ‬ ‫ﻣﻨﺠﯽ در آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ھﻢ ھﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﻀﻮﯾﺖ در آن‪ ،‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ادﻋﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺧﻮد‪ ،‬ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺖ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺴﺎﯾﻞ و ﻣﺸﮑﻼت اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎ ﺑﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮕﺮش ﻧﻪ ﻓﻘﻂ‬ ‫در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎره روزاﻓﺰوﻧﯽ از ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی وﻃﻨﯽ ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﯿﺎن اﻋﻀﺎی دوﻟﺖ آﻗﺎی ﺧﺎﺗﻤﯽ ھﻢ‬ ‫ﺟﺎ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎون وزﻳﺮ اﻗﺘﺼﺎد ادﻋﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ » ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﻲ اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان ﺑﻪ ﺷﻜﻮﻓﺎﺋﻲ اﻋﻼ ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ «‪.122‬‬ ‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﺌﻮال روﺑﺮو ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ اﯾﻦ ﺷﮑﻮﻓﺎﺋﯽ اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺣﺮف درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ اﻗﺘﺼﺎد ھﻤﻪ ی ﮐﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻀﻮ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ھﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ‪ » ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﺷﮑﻮﻓﺎ« ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﺷﮑﻮﻓﺎﺋﯽ اﻗﺘﺼﺎدی را ﺑﻪ ﻋﻀﻮﯾﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ وﺻﻞ ﮐﺮدن‪ ،‬ﻓﺎﻗﺪ وﺟﺎھﺖ ﻣﻨﻄﻘﯽ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ در ﺧﺼﻮص اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان‪ ،‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ اﯾﺮان ﺳﺎﻟﯽ ‪ 30‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر واردات و ‪4‬‬ ‫ﺗﺎ ‪ 5‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺻﺎدرات ﻏﯿﺮ ﻧﻔﺘﯽ دارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ‪ 25‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر از آن ﭼﻪ ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﻣﺼﺮف‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد در اﯾﺮان ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ ﻧﺪارﯾﻢ و ﯾﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺎﻣﺮﻏﻮﺑﯽ دارد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن داﺧﻠﯽ ﻗﺮار ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ ھﺮ ﮐﺪام ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻔﺎوت‬ ‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﮐﻪ روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﺷﮑﻮﻓﺎﺋﯽ ﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ؟ و اﮔﺮ ﺷﻖ دوم درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫داﺧﻠﯽ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب و ﯾﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎﻻ در داﺧﻞ ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬در آن ﺻﻮرت‪ ،‬آن‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻨﺠﻞ ﯾﺎ ﮔﺮان را ﺑﺎ ﭼﻪ ﺗﺮﻓﻨﺪی ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﯿﺎن ﻓﺮوﺧﺖ؟ ﺧﺎرﺟﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ھﻢ ﺑﻪ ﮐﺎﻻی‬ ‫ارزان ﺗﺮی دﺳﺖ رﺳﯽ دارﻧﺪ ‪ -‬از ھﻤﺎن ﻣﻨﺒﻌﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺮض دوم ﻣﺎ‬ ‫درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ -‬و اﮔﺮ ھﻢ ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﯽ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﺗﺸﻮﯾﻖ ﺻﺎدرات آن ﭼﻪ ﮐﻪ در داﺧﻞ ﮐﻢ ﯾﺎب‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﻮرم در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﭼﻪ ﺧﻮاھﺪ آﻣﺪ؟ ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺮآوردھﺎی ﺑﺎﻧﮏ ﺟﮫﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ اﯾﺮان ﺑﯿﻦ ‪ 110‬ﺗﺎ ‪ 120‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﮐﺴﺮی ﻣﻮازﻧﻪ‬ ‫ﺗﺠﺎرﺗﯽ ) ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ واردات و ﺻﺎدرات ﻏﯿﺮ ﻧﻔﺘﯽ( ﻣﺎ ﺣﺪودا ‪ 20‬درﺻﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داﺧﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺒﻮد ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﮐﻤﺒﻮد ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪی در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪی ﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ در‬ ‫ﻧﮕﺎه اول ﺑﻪ ﻧﻄﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ از ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻛﻤﺒﻮد و ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺑﻮدن ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﯾﺎ ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب ﺑﻮدن ﻣﺤﺼﻮﻻت دراﯾﺮان ﺑﮕﺬرﻳﻢ اﻳﻦ را ھﻢ‬ ‫ﻣﻲ داﻧﯿﻢ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺠﻤﻊ ﺟﮫﺎﻧﻲ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬اﻳﺮان در ﺑﯿﻦ ‪ 102‬ﻛﺸﻮر ﺟﮫﺎن از ﻧﻈﺮ رﻗﺎﺑﺖ‬ ‫ﭘﺬﻳﺮي ﺟﺎﺋﻲ ﻧﺪارد ﻳﻌﻨﻲ از اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎه وﺿﻌﯿﺖ اﻳﺮان از ﻣﻮزاﻣﺒﯿﻚ‪ ،‬ھﻨﺪوراس‪ ،‬ﻣﺎدﮔﺎﺳﮕﺎر‪ ،‬زﻳﻤﺒﺎﺑﻮه‪،‬‬ ‫ﺑﻨﮕﻼدش‪ ،‬ﻣﺎﻟﻲ‪ ،‬آﻧﮕﻮﻻ‪ ،‬ﭼﺎد‪ ،‬ھﺎﺋﯿﺘﻲ ھﻢ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮ اﺳﺖ‪.123‬‬ ‫ﭘﺲ اوﻟﯿﻦ ﺳﺌﻮاﻟﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻮان رﻗﺎﺑﺘﻲ ﻧﺎﭼﯿﺰو در واﻗﻊ ﻧﺎﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﭘﻲ آﻣﺪ ﺑﺎزﻛﺮدن در‬ ‫ھﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﻪ روي واردا ت ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﻧﮫﺪام ﺗﺘﻤﻪ ﺑﯿﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ‪ ،‬ﭼﻪ‬

‫‪199‬‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟ اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ را ﻧﯿﺰ ﻣﻲ داﻧﯿﻢ ﻛﻪ اﻳﺮان در ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺑﮫﺮه وري ﻧﯿﺮوي اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫در آﺳﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﻗﺮار دارد‬

‫‪124‬‬

‫‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬ارﻗﺎم و آﻣﺎر ﺑﻪ روﺷﻨﯽ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان را ﻋﯿﺎن‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ھﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲ داﻧﯿﻢ ﻛﻪ در ‪ 7‬ﻣﺎه اول ‪ 1382‬اﮔﺮﭼﻪ ‪ 15‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد و ‪206‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر واردات داﺷﺘﯿﻢ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ 7‬ﻣﺎه ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ‪ 31‬درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ‬ ‫دھﺪ وﻟﻲ ﺻﺎدرات ﻛﺸﺎورزي اﻳﺮان ﺑﺎ ‪ 50.5‬درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ در ھﻤﯿﻦ ﻣﺪت ﻓﻘﻂ ‪ 666‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ .125‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎ ﺑﻪ ازای ھﺮ دﻻری ﮐﻪ ﮐﺎﻻی ﻏﯿﺮ ﻧﻔﺘﯽ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ‪ 23‬دﻻر از‬ ‫ﺟﺎن آدم ﺗﺎ ﺷﯿﺮﻣﺮغ را وارد ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﺗﺎزه‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﭙﯿﻮﻧﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺑﯽ ﮔﻤﺎن‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ھﺮاس اﻧﮕﯿﺰ ﺗﺮ ﺧﻮاھﺪﺷﺪ؟ ﭘﺮﺳﺶ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺻﻮرت‪ ،‬درآﻣﺪ ﻧﻔﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ اﯾﻦ واردات ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﯿﻢ؟‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺎﺳﻲ اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮﺻﺎدرات ﻧﻔﺘﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ‪ 5 ،‬ﯾﺎ ‪6‬‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ آن واردات دارد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮔﻔﺘﻪ ام‪ ،‬ﺑﻄﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ ازای ‪ 25‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر از‬ ‫ھﺰﻳﻨﻪ ھﺎي ﻣﺮدم در اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان‪ ،‬ﺷﻐﻠﯽ دراﯾﺮان اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و اﺷﺘﻐﺎل آﻓﺮﻳﻨﻲ اش ﻣﺤﺪود‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻪ »ﺷﻐﻞ « اﻧﺪك ﺷﻤﺎر دﻻﻻن و ﺗﺠﺎر ﺑﺎزاري ﻛﻪ در اﻳﻦ دﺳﺖ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺷﺮﻛﺖ دارﻧﺪ و راﻧﺖ‬ ‫ﺧﻮاری ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺧﺒﺮ دارﻳﻢ ﻛﻪ ﻗﺮاراﺳﺖ در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﭼﮫﺎرم ﻣﯿﺰان واردات ‪42.1‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﺸﻮد و درﺑﺮاﺑﺮ آن ﺑﺎ ھﻤﺔ ﺑﺮآوردھﺎي ﻏﯿﺮ واﻗﻊ ﺑﯿﻨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﺻﺎدرات ﻏﯿﺮ ﻧﻔﺘﻲ ھﻢ‬ ‫ﺗﻨﮫﺎ ‪ 13‬ﻣﯿﻠﯿﺎرددﻻر ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﻛﺴﺮي واﻗﻌﻲ ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎي اﻳﺮان ﺳﺎﻟﻲ‬ ‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ‪ 30‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ از ﻛﻞ واردات در اﺑﺘﺪاي ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﭼﮫﺎرم ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.126‬‬ ‫ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ در ‪ 8‬ﻣﺎه اول ﺳﺎل ‪ 82‬واردات ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 17‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر و ﻣﯿﺰان ﺻﺎدرات ﻏﯿﺮ‬ ‫ﻧﻔﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 4‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮده اﺳﺖ‬

‫‪127‬‬

‫‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ در ھﻤﯿﻦ ‪ 8‬ﻣﺎه‪ ،‬ﺑﺮاي ‪ 13‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر از ﻣﺼﺮف‬

‫در اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان در داﺧﻞ ﺷﻐﻠﻲ اﻳﺠﺎد ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت‪ ،‬ﻣﻦ ھﻢ ﭼﻨﺎن اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ادﻋﺎﺋﯽ را درک ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﻋﺪم ﺗﻮﻓﯿﻖ ﻣﺎ‬ ‫در ﺗﺠﺎرت ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﺪم ﻋﻀﻮﯾﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻤﺒﻮد ﺗﻮﻟﯿﺪ در داﺧﻞ‪،‬‬ ‫ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب‪ ،‬و در ﻣﻮاردی ﮐﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﺤﺼﻮل ھﻢ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯽ ﺗﻮﺟﮫﯽ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪی و ﺷﯿﻮه اراﯾﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ ﻣﺸﺘﺮی اﺳﺖ‬

‫‪128‬‬

‫‪ .‬آن ﭼﻪ ﮐﻪ در اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻤﺒﻮد ﺳﺎﻻر اﯾﺮان‪،‬‬

‫ﻣﺸﮑﻠﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ – ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﺤﺼﻮل ‪ -‬ﺑﺎ ﺑﺎز ﺷﺪن درھﺎ ﮐﻪ ﭘﯽ آﻣﺪ‬ ‫اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻋﻀﻮﯾﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺴﺘﺮش ﮐﺴﺮی ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﮫﺎ‬ ‫و ﺑﻄﻮر ﯾﻘﯿﻦ ﺑﯽ آﺑﺮوﺋﯽ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و اﺣﺘﻤﺎﻻورﺷﮑﺘﺴﮕﯽ اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ادﻋﺎﺋﯽ اﯾﻦ دوﺳﺘﺎن را ﻧﻤﯽ ﻓﮫﻤﻢ‪ .‬ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﻧﻔﮫﻤﯽ ﻣﻦ ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﯾﮏ ﻣﻮرد ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬از ﺳﻮﺋﻲ اﻋﻼم ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ » ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺻﻨﺎﻳﻊ‬ ‫داﺧﻠﻲ ﺗﻌﺮﻓﻪ واردات ﭘﺎرﭼﻪ و ﻟﻮازم ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻛﺎھﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ«‬

‫‪129‬‬

‫‪ .‬ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ داﻧﻢ و اﯾﻦ‬

‫ﺟﺎ و آن ﺟﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ام در ھﻤﻪ ﺟﺎي دﻧﯿﺎ وﻗﺘﻲ ﻣﻲ ﺧﻮاھﻨﺪ از ﺻﻨﺎﻳﻊ داﺧﻠﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ -‬ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ دوﻟﺖ آﻗﺎی ﺑﻮش در اﻣﺮﻳﻜﺎ در اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺗﻌﺮﻓﻪ وارداﺗﻲ ﻓﻮﻻد و ﭼﻨﺪ ﻗﻠﻢ دﯾﮕﺮ‪ -‬ﻣﯿﺰان‬ ‫ﺗﻌﺮﻓﻪ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ دھﻨﺪ‪ .‬دراﯾﺮان‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﮐﺎھﺶ ﺗﻌﺮﻓﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ از ﺻﻨﺎﯾﻊ داﺧﻠﯽ ﺣﻤﺎﯾﺖ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ!! ﺟﻞ اﻟﺨﺎﻟﻖ!‬

‫‪200‬‬

‫از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ورود ﭘﻨﺒﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان را ﻣﻤﻨﻮع ﻛﺮده اﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازي در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ‬ ‫داﻧﯿﻢ ﭘﻨﺒﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﺴﺎﺟﻲ داﺧﻠﻲ ﺳﺎﻟﻲ ‪ 200‬ھﺰار ﺗﻦ اﺳﺖ و ﻣﯿﺰان ﺗﻮﻟﯿﺪ داﺧﻠﻲ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺗﻨﮫﺎ ‪ 85‬ھﺰار ﺗﻦ اﺳﺖ ) ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎﻟﯽ ‪ 115‬ھﺰار ﺗﻦ ﺑﺎﯾﺪ وارد ﺷﻮد(‪ .‬وﻟﯽ در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ﻋﺠﯿﺐ‪ ،‬ﺑﮫﺎي ﭘﻨﺒﻪ ﺧﺎم از ﻛﯿﻠﻮﺋﻲ ‪ 8000‬رﻳﺎل ﺑﻪ ‪ 12000‬رﻳﺎل اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺖ‬

‫‪130‬‬

‫‪ .‬ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ھﺰﯾﻨﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود و ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻗﺐ آن‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ اش در ﺑﺎزار ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن زﻳﺎدي از اﺟﺮاي اﻳﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎي » آزاد « ﺳﺎزي ﻧﻤﻲ ﮔﺬرد وﻟﻲ ﺑﺎﺧﺒﺮﺷﺪه‬ ‫اﻳﻢ ﻛﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻛﺎھﺶ ﺗﻌﺮﻓﻪ‪ ،‬از ‪ 15‬واﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن در اﻳﺮان ‪ 5‬واﺣﺪ ﺗﻌﻄﯿﻞ و ‪ 5‬واﺣﺪ دﻳﮕﺮ‬ ‫ﻧﯿﻤﻪ ﻓﻌﺎل ﺷﺪه و ﺗﻨﮫﺎ ‪ 5‬واﺣﺪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دارﻧﺪ‪. 131‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﮐﻠﻤﻪ را ﺧﻮاﻧﺪه اﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ادﻋﺎی ﻣﻌﺎون ﻣﺤﺘﺮم وزﯾﺮ اﻗﺘﺼﺎد را دو ﺑﺎره‬ ‫ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و اﮔﺮ ﻋﻘﻞ ﺗﺎن ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺟﺎن ﻣﺎدرﺗﺎن ﻗﺴﻢ‪ ،‬ﻣﺮا ھﻢ ﺑﯽ ﻧﺼﯿﺐ ﻧﮕﺬارﯾﺪ‪:‬‬ ‫» ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﻲ اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان ﺑﻪ ﺷﻜﻮﻓﺎﺋﻲ اﻋﻼ ﺧﻮاھﺪ رﺳﯿﺪ «‬ ‫ﺑﻨﺪه ﮐﻪ ﺑﺨﯿﻞ ﻧﯿﺴﺘﻢ! وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﻮض ﺑﻪ ﺧﺎک ﺳﯿﺎه اﻓﺘﺎدﯾﻢ‪ ،‬اﻗﺎی ﻣﻌﺎون‪ ،‬ﯾﻘﻪ ﮐﯽ را ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ؟‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮی ﮐﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﻗﺒﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪ ام‪ ،‬ﻣﻲ رﺳﯿﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﺌﻮال اﺳﺎﺳﻲ‪:‬‬ ‫در اﻳﻦ وﺿﻌﯿﺘﻲ ﻛﻪ در آن ھﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد؟‬ ‫ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻪ ھﺎي دﻳﮕﺮ ھﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ اﻳﻦ ﻗﻠﻢ در ﺿﺮورت وﻧﯿﺎز ﻣﺎ و ﺟﺎﻣﻌﺔ‬ ‫اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺎ ﺑﻪ » ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎر «‪ ،‬آن ھﻢ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ‪ ،‬ﺗﻌﺪﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ در اﻳﺮان ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﺪارد‪ .‬وﻟﻲ ھﻤﺔ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﻪ رواﻳﺖ‬ ‫ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺨﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺰاره‪ ،‬ﺷﻮاھﺪی ﭼﻨﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان‬ ‫اراﯾﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫‪-‬‬

‫ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﮑﻮﺳﺖ از ﺑﮫﺎرش ﭘﯿﺪاﺳﺖ! ھﻨﻮز اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻣﻮج ﺑﯿﮑﺎری و ﺗﻐﯿﯿﺮ‬

‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺷﻐﻠﯽ ‪ -‬اﺧﺮاج ﮐﺎرﮔﺮان و اﺳﺘﺨﺪام ﺷﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ‪ -‬و ﮔﺮاﻧﯽ روزاﻓﺰون اﻣﺎن ﻣﺮدم‬ ‫را ﺑﺮﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫دردوره آﻗﺎی رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ھﻤﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ دراﯾﺮان اﺟﺮا ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اش‪ ،‬ﺗﻮرم ﻟﺠﺎم‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ‪ ،‬ﺑﯽ اﻋﺘﺒﺎری ﻣﺎﻟﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﺷﺪ‪ .‬وﺿﻊ ﺑﻪ ﺣﺪی ﺧﺮاب ﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ دوﻟﺖ وﻗﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر اﺟﺮای ﺑﯿﺸﺘﺮ آن را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻪ دﻟﯿﻠﯽ دارد ﮐﻪ اﺟﺮای ھﻤﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ‪،‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻣﻮﻓﻖ ﺷﻮد؟‬ ‫‪-‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺷﺎھﺪی وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎ اﺟﺮای ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺻﻨﺪوق‬

‫ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل – ﯾﻌﻨﯽ آن ﭼﻪ ﮐﻪ دراﯾﺮان ﭘﯿﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ -‬ﮐﺸﻮری روی ﺧﻮش دﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮا‬ ‫اﯾﺮان از اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﮐﻠﯽ ﻣﺴﺘﺜﻨﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ ،‬روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ و روﺷﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎورم ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻻزم اﺳﺖ وﻟﻲ دﻟﯿﻠﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﻣﺎ‬ ‫ھﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻮل ﻣﺒﻠﻎ آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ اﻗﺘﺼﺎداﻳﺮان در آن وﺟﻮددارد‪ ،‬ﺿﻌﻒ ﺑﻨﯿﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪي‪ ،‬ﺿﻌﻒ ﻛﺎرﺑﺮد ﻋﻠﻮم و‬ ‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺪرن در ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻏﯿﺮ اﻧﺒﻮه ) ﻓﻘﺪان ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﯽ ھﺎی ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﻘﯿﺎس ﺗﻮﻟﯿﺪ( ‪،‬‬

‫‪201‬‬

‫دﻟﯿﻠﻲ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺎز ﻛﺮدن دروازه ھﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻤﻠﻜﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ اﺟﺒﺎری ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ درﺳﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ! ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬ﻟﻐﻮ ﺗﻌﺮﻓﻪ و دﻳﮕﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ھﺎي ﺣﻤﺎﻳﺘﻲ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮاي اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﻪ ﺗﻮان زورآزﻣﺎﺋﻲ در ﺑﺎزارھﺎي ﺟﮫﺎﻧﻲ را دارد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﮔﺮه ﮔﺸﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﺤﯿﻒ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﺳﻢ ﻣﮫﻠﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺗﺘﻤﻪ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪی را ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺑﺮد‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ‪ ،‬ﻣﺒﻠﻎ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﺎﻣﺤﺪود‬ ‫و ﺑﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ از ﺻﻨﺎﻳﻊ داﺧﻠﻲ ﻧﯿﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻜﺲ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪم ﺑﺎ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺳﺎﺧﺘﺎر دوﻟﺖ و ﺑﺎ در ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ آﻣﻮزﺷﯽ در ﺳﻄﺢ ﻣﻠﯽ ‪ -‬از ﻃﺮﯾﻖ وﺳﯿﻠﻪ ھﺎی ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﯽ ‪ -‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در‬ ‫ﻋﺮﺻﻪ ھﺎﺋﯽ ﭼﻮن ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺮارداد‪ ،‬اﺷﮑﺎل ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن راﻧﺖ ﺧﻮاری ‪ -‬در ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯽ ‪ -‬ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﺮای ﺗﺼﺤﯿﺢ ذھﻨﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﮑﻮﺷﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ذھﻨﯿﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ وﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺎﺑﻪ ﺷﺪت‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫اﺟﺮای ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺮارداد ﮐﻪ اس واﺳﺎس ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﺑﻌﻼوه در ﭘﯽ‬ ‫آﻣﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﻋﻮاﻣﻞ‪ ،‬دﻻل ﻣﺴﻠﮏ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﺮﯾﺰﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺑﺮﻃﺮف‬ ‫ﻧﺸﻮد‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎ ﻣﻮﻟﺪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و در ﺻﻮرت ﻓﻘﺪان ﯾﮏ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻮﻟﺪ‪ ،‬ﻋﻀﻮﯾﺖ در ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬اﮔﺮ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺣﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺮگ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﯿﻦ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ھﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﻦ دوﻟﺖ و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺮاي ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪ ﺷﺪن از ﺣﻤﺎﻳﺖ ھﺎي‬ ‫دوﻟﺖ ﻗﺮاردادي ﺑﻪ اﻣﻀﺎء ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ در ﻗﺒﺎل اﻧﺠﺎم ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﺎرآﺋﻲ‬ ‫و ﺑﺎزدھﻲ آﻧﮫﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد) ﭼﻪ در ﺣﻮزه ﻣﮫﺎرت ھﺎی ﮐﺎرﮔﺮان و ﭼﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﮐﺮدن ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت ﻋﮫﺪ‬ ‫دﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯽ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ھﺎی اﯾﺮان( از ﺣﻤﺎﻳﺖ ھﺎي دوﻟﺖ ﺑﮫﺮه ﻣﻨﺪ ﺧﻮاھﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﺮن‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ دﻻرھﺎی ﻧﻔﺘﯽ در اﯾﺮان‪ ،‬ﺻﺮف ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ھﻤﯿﺸﻪ‪ ،‬ازاﯾﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺨﺮب و ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺑﺮاﻧﺪاز دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬ھﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﮫﺒﻮد ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز‬ ‫ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺑﻪ واردات ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬دﻻرھﺎی ﻧﻔﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺮف اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﺑﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎری‪ ،‬ھﯿﺌﺘﻲ ﻣﺮﻛﺐ از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن دوﻟﺖ‪ ،‬ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ ،‬و ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬ ‫و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻏﯿﺮ دوﻟﺘﯽ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم ﺻﺤﯿﺢ اﻳﻦ ﻗﺮارداد ﻧﻈﺎرت ﺧﻮاھﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻣﻘﺪار ﺣﻤﺎﻳﺖ دوﻟﺖ و ﻛﻮﺷﺶ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺑﺎزدھﻲ ﻳﻚ راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮ ﻗﺮار ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎي ﺣﻤﺎﻳﺘﻲ دوﻟﺖ ﻧﻪ وﺳﯿﻠﻪ اي ﺑﺮاي ﺟﺎن ﺳﺨﺘﻲ ﻋﺪم ﻛﺎرآﺋﻲ و‬ ‫ﺑﺎزدھﻲ ﭘﺎﺋﯿﻦ‪ ،‬ﻛﻪ دﻗﯿﻘﺎ وﺳﯿﻠﻪ اي ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺮاي ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﻓﺮاﮔﺮد رﺷﺪ ﺑﺎزدھﻲ در‬ ‫ﺻﻨﺎﻳﻊ‪ .‬وﻗﺘﻲ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺻﻨﺎﻳﻊ از ﺣﻤﺎﻳﺖ ھﺎي دوﻟﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ آﻣﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺑﺎزدھﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﮕﯿﺰه ھﺎي ﻻزم را ﻧﯿﺰ ﺧﻮاھﻨﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺮ ﻧﻤﻲ دارد‪ ،‬ﻛﻮﺷﺶ دوﻟﺖ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﺻﺤﯿﺢ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪون‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ و راﺑﻄﻪ ﺳﺎﻻري‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ھﺎ و اﻧﺘﺨﺎب ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ ﺳﺰاوار ﺣﻤﺎﻳﺖ دوﻟﺖ‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در راﺳﺘﺎي اﺟﺮاي درﺳﺖ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﻮﺷﯿﺪ‪ .‬اﻧﺠﺎم ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ اﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻻزم ﻣﻲ ﺳﺎزد‬ ‫ﻛﻪ ﺑﯿﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ و دوﻟﺖ و ﻣﻮﺳﺴﺎت آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﻲ ﺷﺮاﻳﻂ ﻻزم و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ھﻤﻜﺎري و ھﻤﺮاھﻲ‬ ‫در ﻋﺮﺻﻪ ھﺎي ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اي ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﭘﺮوژه ھﺎي ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﻲ ﺑﺎ‬ ‫اھﺪاف ﻣﺸﺨﺺ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺟﮫﺖ دار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻮﺳﺴﺎﺋﻲ ﺑﺮاي ﭘﯿﺸﺒﺮد داﻧﺶ ﺑﺸﺮي ﺗﺤﻘﯿﻖ و‬ ‫ﭘﮋوھﺶ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻛﺮد وﻟﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻤﺖ ﮔﯿﺮي ﻛﻠﻲ ﭘﮋوھﺶ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﺎرﺑﺮدي ﺑﻮده و ﺑﺮاي اﻓﺰودن‬

‫‪202‬‬

‫ﺑﺮﻛﺎرآﺋﻲ ﺗﻮﻟﯿﺪي در اﻗﺘﺼﺎد اﻳﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﯾﺮان ﻣﯿﺰان ﺑﻮدﺟﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺣﺪی ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺎﺛﯿﺮش ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺗﺼﺤﯿﺤﯽ ﻻزم در‬ ‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬دﻧﯿﺎی ھﺰاره ﺳﻮم‪ ،‬دﻧﯿﺎﺋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ واﺳﺎﺳﯽ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در رﻗﺎﺑﺖ‬ ‫در ﺑﺎزار‪ ،‬ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎ ﺣﺪی ﻣﯽ ﺗﻮان روی ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺰدھﺎی ﺑﺮده داراﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮان ﺗﮑﯿﻪ ﮐﺮد‬ ‫وﻟﯽ در ﻧﮫﺎﯾﺖ‪ ،‬آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻔﻆ ﺳﮫﻢ ﯾﮏ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه از ﺑﺎزار ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺣﺘﯽ اﻣﮑﺎن‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ آن را ﻣﯽ دھﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ و ﻣﯿﺰان رﺷﺪ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ھﺎی ﺗﮑﻨﻮ ﻟﻮژﯾﮏ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﯿﺰاﻧﯽ ﮐﻪ در‬ ‫اﯾﺮان ﺻﺮف ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ھﻢ ﭼﻨﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻌﺒﯿﺮی ﺑﺪوی ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺎ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺪوی‪ ،‬ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬و ادﻋﺎی‬ ‫ﺷﮑﻮﻓﺎﺋﯽ اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﺎد دوﯾﺪن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ در ھﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﻐﺰ را ھﻢ از آﻗﺎی ﺟﮫﺎﻧﮕﯿﺮی وزﯾﺮ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺑﺸﻨﻮﯾﺪ ﮐﻪ در ﺳﻔﺮ‬

‫ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﺸﮫﺪ ﺣﺮف دل ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎ را ﻣﯽ زﻧﺪ و ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ » ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﻀﻮﯾﺖ‬ ‫)اﯾﺮان« در ‪ )WTO‬ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺟﺪی ﮐﺸﻮر وﻣﻠﺖ ھﺴﺘﻨﺪ«‪.132‬‬ ‫ﺑﯿﮫﻮده ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد اﮔﺮ ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻗﺎﻓﯿﻪ ﭼﻮ ﺗﻨﮓ آﯾﺪ‪ ،‬اﻧﮓ ﺑﻪ ﻣﺪد ﻣﯽ رﺳﺪ! ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺪون ھﯿﭻ‬

‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬راھﻨﻤﺎﺋﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ » ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔﯽ اﯾﻦ ﻋﻀﻮﯾﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﻼش ﺑﻨﮕﺎھﮫﺎی‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺟﺒﺮان ﺷﻮد«‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔﯽ! ﮐﺪام ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔﯽ! ﻣﮕﺮ در ﻧﻮﺷﺘﻪ ھﺎی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی‬ ‫وﻃﻨﯽ‪ ،‬ﻋﻀﻮﯾﺖ در اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن و اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ دراﯾﺮان ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔﯽ ھﻢ دارد؟‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺟﻨﺎب وزﯾﺮ ھﻢ ﻗﺒﻮل دارد‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ﻋﻀﻮﯾﺖ اﯾﺮان در ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ھﻢ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ » ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟﺪی ﮐﺸﻮر‬ ‫وﻣﻠﺖ« اﺳﺖ؟‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬اﯾﻦ داﺳﺘﺎن ﺷﯿﺮﯾﻦ ھﻢ ﭼﻨﺎن اداﻣﻪ دارد‪.‬‬

‫در ﯾﮑﯽ از ﺳﺎﯾﺖ ھﺎی اﯾﻨﺘﺮﻧﺘﯽ‪ ،‬آﻗﺎی دﮐﺘﺮ ﻋﯿﺴﯽ ﮐﻼﻧﺘﺮی ادﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ » ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ در داﺧﻞ ﻣﺮزھﺎی اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ«‪.133‬‬ ‫و اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﯾﺸﺎن‪ » ،‬ﺧﻄﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ‪ «WTO‬ﺑﺮای ﮐﺸﺎورزی اﯾﺮان » از ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ و آﻓﺖ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺟﺪی ﺗﺮ اﺳﺖ «‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی دوﻟﺖ اﻧﺘﻘﺎد دارد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ » ﮐﺎر ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎﺋﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ دروازه ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدﮐﺸﻮر ﺑﻪ روی ﺑﺎزار ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﺎز ﺷﻮد‪ 90 ،‬درﺻﺪ از‬ ‫ﮐﺸﺎورزان اﯾﺮان ورﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ «‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ را ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ادﻋﺎی آﻗﺎی دﮐﺘﺮ ادﯾﺐ‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫دروازه ھﺎی ﮐﺸﻮر ﺑﺎز ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﮫﺘﺮ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﮐﻼﻧﺘﺮی‪،‬‬ ‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ » اﮔﺮ اﻣﺮوز ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ اﺟﺒﺎری ﺷﻮد« ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت‬

‫ﺟﮫﺎﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت‪ » ،‬ﭼﮫﺎر ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﺸﺎورز ﻣﻮﺟﻮد در ﮐﺸﻮر ﺑﯿﮑﺎر ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﺷﺪ« و از آن ھﻢ ھﺮاس اﻧﮕﯿﺰ ﺗﺮ‪ » ،‬دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺶ از ‪ 200‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ وارد ﮐﻨﺪ «‬

‫‪134‬‬

‫ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺮﺳﺶ ﺳﺎده وﻟﯽ روی دﺳﺘﻤﺎن ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ اﮔﺮ ﭼﮫﺎر ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﺸﺎورز ﺑﯿﮑﺎر ﺑﺸﻮﻧﺪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﯿﮑﺎری ﮔﺴﺘﺮده ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ‪،‬‬‫اﻗﺘﺼﺎدی و ﺳﯿﺎﺳﯽ اﯾﻦ ﺑﯿﮑﺎری ﮔﺴﺘﺮده ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪203‬‬

‫ اﮔﺮﭼﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ اﯾﻦ روزھﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻞ درآﻣﺪ اﯾﺮان از ﻧﻔﺖ ﺑﯿﺶ از‬‫‪ 30‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در آن ﺻﻮرت‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎی ‪ 200‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر واردات ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﭼﻪ دارﯾﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺪھﯿﻢ؟ ﻧﻔﺖ ﮐﻪ ﻣﺮاد ﻧﺨﻮاھﺪ داد‪ .‬ﻣﻘﺪاری دﺧﺘﺮ و ﮐﻠﯿﻪ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻘﯿﻪ راﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﯿﻢ؟‬ ‫ و اﮔﺮ ھﻢ اﯾﻦ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ را وارد ﻧﮑﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻦ و ﺧﺎرج ﻧﺸﯿﻨﺎن دﯾﮕﺮ ھﻢ ﭼﻨﺎن ﻣﯽ روﯾﻢ ﺑﻪ‬‫ﻓﺮوﺷﮕﺎه ﻣﺤﻠﯽ ﻣﺎن و اﯾﻦ ﺷﮑﻢ ﺑﯽ ھﻨﺮ را ﺳﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬وﻟﯽ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی ﻣﺤﺘﺮم ﮐﻪ ﻣﺪاﻓﻊ‬ ‫اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ در اﯾﺮان ھﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺮدم در اﯾﺮان ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ؟‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ھﻤﻪ‪ ،‬ﯾﺎدﺗﺎن ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﯿﻢ‪...‬‬ ‫اﯾﻦ‪ ...‬ھﻨﻮز‪ ...‬ﺳﺮﺷﺐ اﺻﻔﮫﺎن اﺳﺖ‪...‬‬

‫‪204‬‬

‫‪ - 22‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ و اﻗﺘﺼﺎدﺑﯿﻤﺎراﯾﺮان‬

‫ھﺮ آن ﻛﺴﯽ ﻛﻪ درداﯾﺮان داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان را ﻣﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﺗﻜـﺮار اﯾـﻦ‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ای را ﺣﻞ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس آﻣﺎرھﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺟﺴﺘﻪ و ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارﯾﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ اﻛﺜﺮﯾﺖ ﻣﺮدم ﻛﻪ ﺑ ﻪ ﺻﻮرت " اﻗﺸﺎر آﺳـﯿﺐ ﭘـﺬﯾﺮ" در آﻣـﺪه اﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺗﺠﺮﺑـﻪ روزﻣـﺮه‬ ‫ﺧﻮﯾﺶ اﯾﻦ ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی را ﺑﺎ ﺗﻤـﺎم ﮔﻮﺷـﺖ و ﭘﻮﺳـﺖ ﺧـﻮﯾﺶ ﻟﻤـﺲ ﻣـﯽ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﯿـﺎن و‬ ‫ﺗﻜﺮار اﯾﻦ ﻣﺼﺎﺋﺐ ھﻢ‪ ،‬ﺑﺪون اراﯾﻪ راه ﺑﺮون رﻓﺖ‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﻛﻤﺘﺮ از ﻧﻤـﻚ ﭘﺎﺷـﯿﺪن ﺑـﺮ زﺧـﻢ ﻧﯿـﺴﺖ‪ .‬آن‬ ‫ﭼﻪ ﻛﻪ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻮﺷﺶ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺑﺮای ﺑﺮون رﻓﺘﻦ از اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽ ﻛﻨﻢ ﺑﺮ ﺳـﺮ‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮی وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳـﺮش اﺧـﺘﻼف ﻧﻈـﺮ وﺟـﻮد‬ ‫دارد‪ ،‬ارﺟﺤﯿﺖ ھﺎ و راه ھﺎی ﺑﺮون رﻓﺖ از وﺿـﻌﯿﺖ ﻓﻌﻠـﯽ اﺳـﺖ‪ .‬و در اﯾـﻦ ﺟﺎﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗـﺴﺎھﻞ و‬ ‫ﻣﺪارا ﻻزم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﺔ اﯾﺮاﻧﯽ در ﺟﺪ وﺟﮫﺪ ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ راه ﺑـﺮون رﻓـﺖ‪،‬‬ ‫ﺗﻚ ﺻﺪاﺋﯽ ‪ -‬و ﻣﮫﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﻛﺪام ﺻﺪا ‪ -‬ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ راھﮫﺎی ﺑﺮون رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻧﺨﻮاھـﺪ‬ ‫آﻣﺪ ﺑﻠﻜﻪ ای ﺑﺴﺎ‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮای ﺗﻌﻤﯿﻖ اﯾﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻓـﺮاھﻢ ﺧﻮاھـﺪ ﮔـﺸﺖ‪ .‬ﭘـﺲ دو ﻧﻜﺘـﻪ ﺑـﻪ ھـﻢ‬ ‫ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﻛـﻪ ﻣﮫــﻢ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﻓـﻖ ﺑــﺮ ﺳـﺮارﺟﺤﯿﺖ ھـﺎ و ﭘــﺲ آن ﮔـﺎه‪ ،‬رﺳـﯿﺪن ﺑــﻪ ﯾـﻚ ﺣــﺪاﻗﻠﯽ از‬ ‫ھﻤﺰﺑﺎﻧﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ھﺎی ﺑﺮون رﻓﺖ از اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻌﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪون اﯾﻦ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاھﻢ ﺑﺎ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی وﻃﻨﯽ ﯾﺎ ﭼﭗ ھﺎی ﮔﺮاﻣﯽ درﮔﯿﺮ ﺑﮕﻮﻣﮕﻮ ﺑـﺸﻮم ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮕـﻮﯾﻢ‬ ‫ﻛﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻟﻮﯾﺖ اﻗﺘﺼﺎدی اﮔﺮ ﺑﺎ ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻮﺛﺮ ھﻤـﺮاه ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑﯿـﺎن‬ ‫درد ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺎرﺳﺎز ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و اﻣﺎ‪ ،‬اﯾـﻦ اوﻟﻮﯾـﺖ اﻗﺘـﺼﺎدی ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ اﻧﺘﺨـﺎب ﺷـﻮد؟‬ ‫ﭘﯿﺸﻨﮫﺎد ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻛﭙﯽ ﺑﺮداری از درس ﻧﺎﻣﻪ ھﺎ‪ ،‬ﯾﺎ ﻛﺘﺎب ھـﺎی ﻣـﺸﺎﺑﻪ دﯾﮕـﺮ و ﯾـﺎ‬ ‫اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺣﺪاﻗﻞ و ﺣﺪاﮐﺜﺮاﯾﻦ ﯾﺎ آن ﺣﺰب و ﯾﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﻛﻪ ﻓـﻼن و ﺑﮫﻤـﺎن ﭼـﻪ ﻛـﺮده‬ ‫اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﺑﻄـﻦ ﻣـﺸﻜﻼت و ﻣـﺴﺎﯾﻞ ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﯾـﻦ اوﻟﻮﯾـﺖ ھـﺎ را ﺑﯿـﺮون ﻛـﺸﯿﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ از‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت دﯾﮕﺮان درس ﮔﺮﻓﺖ وﻟﯽ ﮔﻮھﺮ اﺻﻠﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻮﻣﯽ و ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾـﻦ‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺮ ﺧﻮاھﻢ ﮔﺸﺖ و روﺷﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ ﭼﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪.‬‬ ‫و ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ‪ ،‬ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ اﺷﺎره ﺑﮕﻮﯾﻢ و ﺑﮕﺬرم ﻛﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﻓﯽ ﻧﻔﺴﻪ درﺳﺖ و ﻏﻠﻂ‬ ‫ﻧﺪارد و ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﻗﻨﺎﻋﯽ و اﺳﺘﺪﻻل درﺳﺘﯽ و ﯾﺎ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ ﯾﻚ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی را‬

‫‪205‬‬

‫ﻧﺸﺎن داد‪ .‬اﮔﺮ از ﯾﻚ ﻣﺜﺎل ﺑﺪﯾﮫﯽ ﺷﺮوع ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮان اﺛﺒﺎت ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﻚ‬ ‫ﻣﻌﻀﻞ اﻗﺘﺼﺎدی‪ " ،‬ﺗﻮرم" ﻣﮫﻢ ﺗﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ " ﺑﯿﻜﺎری"؟ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺘﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﯿﻜﺎراﻧﯽ‬ ‫ﻛﻪ درآﻣﺪی ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮرم ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﺑﺮای ﺷﺎﻏﻠﯿﻨﯽ ﻛﻪ درآﻣﺪﺷﺎن‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﯾﺎ اﯾﻦ ﻛﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﻜﺎری ﻣﻌﻀﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﮫﻤﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮان ﻣﺒﺎﺣﺚ درس ﻧﺎﻣﻪ ای ﺑﺮ ﻟﻪ ﯾﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﯾﻚ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی اراﯾﻪ داد وﻟﯽ ﺷﯿﻮة ﺑﺮﺧﻮرد درس‬ ‫ﻧﺎﻣﻪ ھﺎ ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﻠﯽ و واﻗﻌﯽ اﮔﺮ ﻣﻀﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻔﯿﺪ ﻓﺎﯾﺪه ھﻢ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻛﺮد ﯾﺎ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻛﺮد؟‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﻗﺪم ﺑﺮای ﺗﺪوﯾﻦ ﯾﻚ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬وارﺳﯽ ﻣﺼﺎﺋﺐ و ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻮﺟﻮد و ﺗﺼﻮﯾﺮ‬ ‫ﯾﻚ دورﻧﻤﺎی ﻣﻘﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﺋﯽ ﺑﻪ دو ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺎﺳﯽ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ در ﻛﺠﺎ و در ﭼﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ ھﺴﺘﯿﻢ؟‬‫ ﺑﺎارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﻨﻄﻘﯽ از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬در ﻛﺠﺎ و در ﭼﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻣﯽ ﺧﻮاھﯿﻢ ﺑﺎﺷﯿﻢ؟‬‫آن ﭼﻪ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻣﮫﻢ اﺳﺖ‪،‬ﻣﺨﻠﻮط ﻧﮑﺮدن اﯾﺪه آﻟﮫﺎ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﺳﻮﺋﯽ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺒﺪاء ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ روﺷﻦ ﻧﻤﻮدن ﻣﺒﺪاء‪ ،‬ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد ﺗﺎ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮای ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻛﻢ دردﺗﺮﯾﻦ و ﻛﻢ ھﺰﯾﻨﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮة رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ‬ ‫آرﻣﺎن و اﯾﺪه آل داﺷﺘﻦ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ ﺿﺮوری اﺳﺖ وﻟﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎی ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻮد‪.‬‬ ‫وﻗﺘﯽ ﺻﺤﺒﺖ از ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻗﺪم ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺸﻜﻼﺗﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻓﻊ‬ ‫ﻛﺮدﻧﺸﺎن ﺑﺎﯾﺪ ھﺪف و اﻧﮕﯿﺰه ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻧﮕﺎه اول‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﺎ‬ ‫ﺷﯿﻮة رﻓﻊ ﯾﻚ ﻣﺸﻜﻞ ﭼﻨﺪان ﻣﮫﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ وﻟﯽ رﻓﻊ ﺧﻮد ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ھﻤﺎن ﺻﻮرﺗﯽ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺮای ﻣﺜﺎل‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻧﺎﺧﻮش ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ ﺑﺮای اﻛﺜﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎران ﻣﮫﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﯿﺐ دوا ﻣﯽ دھﺪ‬ ‫ﯾﺎ ﻧﻤﯽ دھﺪ‪ .‬ﻗﺮص ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮرد ﺑﺎ ﺑﺎﯾﺪ آﻣﭙﻮل ﺗﺰرﯾﻖ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﮫﻢ رﻓﻊ ﻧﺎﺧﻮﺷﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﺮورت رﻓﺘﻦ‬ ‫وﻛﻤﻚ ﻃﻠﺒﯿﺪن از ﻃﺒﯿﺐ را ﺿﺮوری ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ھﻤﯿﻦ ﻣﺜﺎل ﺳﺎده‪ ،‬ﯾﻚ ﭘﯿﺶ ﮔﺰاره ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﻣﮫﻢ دارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻣﺮﯾﻀﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺮ درد ﺑﻪ دﻛﺘﺮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ‬ ‫ﺳﺮدرد ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﻋﺬاب ﻛﺸﯿﺪن از زﺣﻢ ﻣﻌﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ھﻤﯿﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺑﺨﻮاھﻢ ﺑﻪ‬

‫‪206‬‬

‫ﻋﺮﺻﺔ اﻗﺘﺼﺎدی ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺑﺪھﻢ‪ ،‬ﻓﺮض ﻛﻨﯿﺪ دوﻟﺖ ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺗﻮرم ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازی ﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺮار‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﺗﻮرم ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﻜﺎری و ﻓﻘﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻧﻘﺾ ﻏﺮض ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ و ھﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎر ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی را ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ در ﻣﻮرد اﯾﺮان‪،‬ﺟﻤﻠﮕﯽ ﺑﺮ آﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﻤﺪة اﻗﺘﺼﺎدی ﻛﺸﻮر ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ - 1‬ﻓﻘﺮ و ﻓﻘﺪان ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪:‬‬ ‫ ﺑﯿﻜﺎری آﺷﻜﺎر و ﭘﻨﮫﺎن ﻛﻪ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺳﯿﺮ ﺻﻌﻮدی ھﻢ دارد‪.‬‬‫ ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ درآﻣﺪ و ﺛﺮوت ﻛﻪ ھﺮ روزه ﺑﺪﺗﺮ و ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬‫ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﻓﻘﺮ و ﺳﺮﻋﺖ اﻓﺰاﯾﺶ آن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ‪.‬‬‫ﻛﻮدﻛﺎن ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ و دﺧﺘﺮان ﻓﺮاری‪.‬‬ ‫‪ - 2‬ﻋﺪم ﻛﺎرآﺋﯽ اﻗﺘﺼﺎدی‪:‬‬ ‫ ﺗﻮرم ﻣﺰﻣﻦ‪.‬‬‫‪-‬‬

‫ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در ﺑﺎزارھﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺴﺮی ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ در ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺘﮫﺎ ﺧﻮد را‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ‪.‬‬

‫ ﺗﺮاز ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎی ﻣﻨﻔﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﺑﺨﺶ ﻏﯿﺮ ﻧﻔﺖ‪.‬‬‫ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ ﻛﻪ از ﻣﻘﺪار واﻗﻌﯽ و ﺷﺮاﯾﻄﺶ ﺧﺒﺮ ﻧﺪارﯾﻢ‪.‬‬‫‪-‬‬

‫ﻓﺮار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ از اﯾﺮان و ﻛﺎھﺶ اداﻣﻪ دار و ﺣﯿﺮت اﻧﮕﯿﺰ ارزش رﯾﺎل‬

‫‪-‬‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺨﺪوش ﺑﺎزار و ﺑﻪ وﯾﮋه وﺟﻮد ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻪ دوﻟﺘﯽ‪ /‬ﻧﻪ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﯽ واداری‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﻗﺒﻞ از ھﺮ ﭼﯿﺰ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﻗﺪم ﭘﺬﯾﺮش ﺟﺪی و اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫راﺳﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺪون ﺑﺴﯿﺞ ھﻤﺔ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﻤﻠﻜﺘﯽ و ﺑﺪون ﯾﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﺟﺎﻣﻊ اﻗﺘﺼﺎدی رﻓﻊ‬ ‫ﺷﺎن ﻏﯿﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﺘﻪ دوم ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ اﯾﻦ ﻣﺸﻜﻼت اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ و‬ ‫ﺳﺎده اﻧﮕﺎراﻧﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ھﻢ ﺧﻮان وﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﭘﺮده ﭘﻮﺷﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﺧﻼف ادﻋﺎھﺎی ﻣﻜﺮر ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﺟﺮای آن ‪ -‬در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ‪ -‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺣﻼل اﯾﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻨﮫﺎ دﺳﺖ آوردش ﺗﻌﻤﯿﻖ وﻣﺰﻣﻦ ﻛﺮدن اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎری ھﺎ ﺧﻮاھﺪ‬

‫‪207‬‬

‫ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎھﺪ وﻣﺪﻋﺎی ﻣﺎ‪ ،‬دﺳﺖ آورد اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ در اﯾﺮان وﺷﻤﺎرة زﯾﺎدی از ﻛﺸﻮرھﺎی‬ ‫ﺟﮫﺎن اﺳﺖ و دﻟﯿﻠﯽ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺎزآزﻣﻮدن اﯾﻦ آزﻣﻮده در اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﻪ ﺑﺎر آورد‬

‫‪135‬‬

‫در‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ھﺎی ﻣﺘﻌﺪد ﻧﺸﺎن داده ام ﮐﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﻪ رواﯾﺖ ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﺎﻧﻚ‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ ﺑﻪ واﻗﻊ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﯽ درس ﻧﺎﻣﻪ ای و ﯾﻚ ﺳﻮﯾﻪ و ﺟﺎﻧﺐ دار ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺸﻜﻼت اﺳﺖ و ﺑﺮای‬ ‫رﻓﻊ و ﯾﺎ ﺗﺨﻔﯿﻒ اﯾﻦ ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﺳﺌﻮال اﺳﺎﺳﯽ‪ :‬ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻛﺮد؟‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﺮون رﻓﺖ و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺨﻔﯿﻒ اﯾﻦ ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺎ ﺑﻪ اﺻﻼﺣﺎت اﺳﺎﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ‬ ‫و اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﺪون ﺗﺤﻮل ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺪدﻛﺎر ﺑﺎﺷﺪ و‬ ‫ﺑﺪون ﺗﺤﻮل اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺗﺤﻮل ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﺎﯾﺪار ﻧﺨﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﺔ ﺗﻠﺦ و ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﺸﺮﯾﺖ‪ ،‬اﯾﻦ دو‬ ‫اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ھﻢ و ﺑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ و ﺣﻤﺎﯾﺖ ﯾﻜﺪﯾﮕﺮ اﺟﺮا ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻧﯿﺰ اﺷﺎره ﻛﺮده و ﺑﮕﺬرم ﻛﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺗﻤﺎﯾﻠﯽ ﻛﻪ ﻣﯽ ﻛﻮﺷﺪ ﺑﺎ وﻋﺪه ھﺎی ﻏﯿﺮ واﻗﻌﯽ و "‬ ‫ﺳﺮﯾﻊ اﻟﺴﯿﺮ" اﯾﻦ ﻣﺼﺎﺋﺐ را ﺑﺮ ﻃﺮف ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن اﯾﻦ ﻣﺸﻜﻼت راه ﺣﻞ ﺳﺎده و ﺑﯽ‬ ‫درد و ﺣﺘﯽ ﻛﻢ درد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬آﮔﺎھﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎ اﻣﺎ ﺗﺤﻤﻞ درد را اﻣﻜﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﮕﺎھﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻟﯿﺴﺖ ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ اﻗﺘﺼﺎدی‪ -‬ﻛﻪ ﺗﺎزه ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﺎﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ ‪ -‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬ ‫دھﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ھﻢ زﻣﺎن در ﭼﻨﺪ ﺣﻮزه ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪،‬‬ ‫ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ ﺗﻮرم در ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﭼﻮن اﯾﺮان ﻛﻤﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﻛﺎھﺶ اداﻣﻪ دار ارزش رﯾﺎل و اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﺎرج‬ ‫از ﻛﻨﺘﺮل ﻋﺮﺿﺔ ﭘﻮل در اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﻛﻤﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ رﯾﺸﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎری و ﺗﺎرﯾﺨﯽ دارد‪ ،‬وﻟﯽ‬ ‫ﻛﺎھﺶ اداﻣﻪ دار ارزش رﯾﺎل ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺗﻌﺪﯾﻞ و ﻓﺮار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ از اﯾﺮان ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻓﺮارﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ دﻻﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ھﻢ دارد وﻟﯽ ﻋﻠﺖ اﺻﻠﯽ آن ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ -‬ﻓﺮھﻨﮕﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﺎھﺶ اداﻣﻪ دار ارزش رﯾﺎل ﺑﻪ ﺑﯿﺎﻧﯽ ﯾﻜﯽ از ﻋﻠﻞ ﻓﺮار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺳﺖ و ھ ﻢ ﯾﻜﯽ از ﭘﯽ اﻣﺪھﺎی‬ ‫آن‪ .‬ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪ ﺷﺪن اﻣﻮر‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺮاﻛﺰ ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻧﺔ ﻗﺪرت‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺟﺪی و ﻗﺎﺑﻞ روﯾﺖ وﻟﻤﺲ ﺑﺎ ﻣﻮارد‬ ‫ﻋﺪﯾﺪة ﻗﺎﻧﻮن ﺷﻜﻨﯽ‪ ،‬ﻛﻮﺷﺶ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮ اﻣﻨﯿﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﯽ ﮔﻤﺎن ﺑﺮای ﻛﺎﺳﺘﻦ از‬ ‫ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻓﺮار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻣﻔﯿﺪ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺮﻛﺖ در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺴﺘﺮی ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ‬ ‫و ﺣﺘﯽ ﺣﺬف اﯾﻦ ﺑﻠﯿﻪ اﻗﺘﺼﺎدی و اﻣﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﺒﻮد ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻣﯽ ﺧﻮاھﺪ‪ .‬درﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﺗﻤﺎﯾﻠﯽ ﻛﻪ ﻣﯽ ﻛﻮﺷﺪ ﻓﺸﺎرھﺎی ﺗﻮرﻣﯽ را ﺑﺎ ﺗﺸﻮﯾﻖ واردات ﺗﺨﻔﯿﻒ دھﺪ ﺑﺎﯾﺪﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﺮده‪ ،‬ﻣﻀﺎر‬

‫‪208‬‬

‫اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺑﺮای ﻛﺸﻮری ﭼﻮن اﯾﺮان ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ارزی ﻗﺎﺑﻞ اﻃﻤﯿﻨﺎن و ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﻄﺮ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ و ﺑﯽ اﻋﺘﺒﺎری ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﺑﺤﺮان ارزش رﯾﺎل در ﻣﯽ آﯾﺪ و ﺿﻤﻦ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻓﺮار ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺑﺮ ﺑﺤﺮان ﺗﻮرﻣﯽ ﻣﯽ اﻓﺰاﯾﺪ و ﺑﻌﯿﺪ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬اﯾﺮان را آرژاﻧﺘﯿﻦ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻤﺎﯾﻠﯽ ﻛﻪ ﻣﯽ ﻛﻮﺷﺪ در ﺟﻮاﻣﻌﯽ‬ ‫ﭼﻮن اﯾﺮان دوﻟﺖ را از زﻧﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﺣﺬف ﻛﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﻧﻈﺮ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ را‬ ‫ﻣﯽ ﺗﻮان اراﯾﻪ ﻧﻤﻮد‪:‬‬ ‫ اوﻻ‪ ،‬ھﯿﭻ ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺗﺎرﯾﺨﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺪون ﻧﻘﺶ ﻛﺎرﺳﺎز و ﻣﻮﺛﺮدوﻟﺖ در ادارة اﻣﻮر‬‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ ﺛﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ در اﯾﺮان ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻓﺎﻗﺪ ﺧﺼﻠﺖ ﻛﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ اﺳﺖ و در وﺟﻮه ﻋﻤﺪه‪،‬‬‫ﺗﻤﺎﯾﻞ زﯾﺎدی ﺑﻪ ﺑﺎج ﻃﻠﺒﯽ‬

‫)‪(Rent seeking‬دارد و اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖ ﺗﺎزه ای ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ‬

‫ﺣﺬف دوﻟﺖ از زﻧﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺟﺎی ﻛﻮﺷﺶ در راﺳﺘﺎی اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ارزش‬ ‫اﻓﺰوده در اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ھﻤﺔ ﺗﻮان ﺧﻮد را ﺻﺮف ﺑﺨﺶ ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﻤﻮده و ﻣﯽ ﻛﻮﺷﺪ ﺑﺪون دردرﺳﺮ ﺑﻪ‬ ‫درآﻣﺪھﺎی ﻛﻼن دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ و اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺘﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻪ در رژﯾﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ وﭼﻪ در ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ‪،‬‬ ‫ﺑﺮوز و ﻧﻤﻮدش ﻋﯿﺎن ﺗﺮ از آن ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﺘﻤﺎن ﻛﺮدﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ھﻤﺔ ﻛﻤﺒﻮد ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ در اﻗﺘﺼﺎد وﺟﻮد‬ ‫داﺷﺖ و دارد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻪ درﮔﺬﺷﺘﻪ ﻋﻼﻗﻪ داﺷﺖ و در‬ ‫اﯾﻦ راه ﭘﺸﺘﻜﺎرﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ ﻧﺸﺎن داد وﻧﻪ در دورة ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻛﻨﻮﻧﯽ و ﻧﻪ در آﯾﻨﺪه ﻧﺰدﯾﻚ ﻧﺸﺎن‬ ‫ﺧﻮاھﺪ داد‪ .‬دردھﻪ ‪ 50‬ﻛﻪ ﻛﻤﺒﻮد ارز وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻤﺪة ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ واردات ﻣﻌﻄﻮف‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد و در ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻋﺰﯾﺰان ﺳﺎﻛﻦ اﯾﺮان ﺑﮫﺘﺮ از ﻣﻦ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ‬ ‫راﺳﺘﯽ ﭼﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ؟ داﺳﺘﺎن " ارز ھﺎی ﺗﺮﺟﯿﺤﯽ" و ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺎﻣﻪ ھﺎی اﺻﻮﻟﯽ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫راﺳﺘﯽ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻪ اﺻﻮﻟﯽ ﻣﻌﺮف ﺣﻀﻮر ھﻤﮕﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ اﻛﻨﻮن ﻧﯿﺰ‪ ،‬آن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ از ﻗﺮاﺋﻦ ﭘﯿﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ھﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮی در اﺧﺘﯿﺎر اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ‬ ‫ﮔﺮﯾﺰ ودﻻل ﻣﺴﻠﻚ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻤﻠﻜﺖ ﯾﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﺤﺮان ﺑﯽ اﻋﺘﺒﺎری ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‬ ‫ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وارداﺗﯽ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﺋﯽ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﺷﺎن را ﻧﺪارﯾﻢ ‪ -‬و ﯾﺎ ﺗﻮرم ﺳﯿﺮ ﺻﻌﻮدی ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪.‬‬‫دﻟﯿﻞ اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺗﻮرم ھﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی دﻻﻟﯽ در ﺟﻮاﻣﻌﯽ ﭼﻮن اﯾﺮان ﯾﻜﯽ از ﻋﻤﺪه‬ ‫ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ اﺳﺖ ﭼﻮن ھﺮ دﻻﻟﯽ ﺑﺪون اﯾﻦ ﻛﻪ ارزش اﻓﺰوده ای ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫‪209‬‬

‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪاری ﺑﺮ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎ اﻓﺰوده اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ھﺮﭼﯿﺰ‪ ،‬راھﯽ ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺪارﯾﻢ ﺗﺎ‬ ‫ھﻤﺔ اﻣﻜﺎﻧﺎت را ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ارزش اﻓﺰوده در اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺴﯿﺞ ﻛﻨﯿﻢ‪ .‬و ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎری از ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ ﻣﺎ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس آﺧﺮﯾﻦ آﻣﺎرھﺎی رﺳﻤﯽ ﻛﻪ‬ ‫در اﺧﺘﯿﺎر دارﯾﻢ روی اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻧﺪﻛﯽ ﺗﺎﻣﻞ ﻛﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ارزش اﻓﺰوده از رﺷﺪ ﻣﻜﻔﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم ﺑﺮای ﺑﮫﺒﻮد ﺳﻄﺢ‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺷﮫﺮ وﻧﺪان در اﻗﺘﺼﺎد ﻓﺮاھﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﻻزم اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﯿﺰان ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری‬ ‫در ﻛﺸﻮر ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ‪ -‬ﺗﺮﻛﯿﺒﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدی و ﺳﯿﺎﺳﯽ ‪ -‬ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ‬ ‫آﻣﺎرھﺎی ﻛﺎﻓﯽ در دﺳﺘﺮس ﻧﺪارم وﻟﯽ اﮔﺮ آﻣﺎرھﺎی رﺳﻤﯽ در ﺑﺎرة ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺛﺎﺑﺖ را ﻣﻮرد‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﺑﺪھﯿﻢ‬

‫‪136‬‬

‫ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﺔ ﺛﺎﺑﺖ در ﺑﺨﺶ دوﻟﺘﯽ در‬

‫‪ 1377‬ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺎل ‪ ،1375‬ﻧﺰدﯾﻚ ﺑﻪ ‪ 170‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد رﯾﺎل ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﻓﺖ وﻟﯽ ﻣﻘﺪارش در ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ در ﻃﻮل اﯾﻦ ﻣﺪت ﻓﻘﻂ ‪ 9‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد رﯾﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ 160‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد رﯾﺎل‬ ‫اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﺔ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻤﺘﺮ روﺑﺮو ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ اﺳﺘﮫﻼك ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ را ھﻢ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺪارﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﻌﯿﺎر واﻗﻊ‬ ‫ﺑﯿﻨﺎﻧﻪ ﺗﺮی از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪی ﭘﯿﺪا ﺑﻜﻨﯿﻢ ﻣﺸﺎھﺪه ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺛﺎﺑﺖ در‬ ‫ھﻤﺔ اﯾﻦ ﺳﺎﻟﮫﺎ ﺳﯿﺮ ﻧﺰوﻟﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯿﺰاﻧﺶ از ‪ 916‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد رﯾﺎل ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺳﺎل‬ ‫‪ 1361‬ﺑﻪ ‪ 629‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد رﯾﺎل در ‪ 1377‬ر ﺳﯿﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﻛﺎھﺸﯽ ﻣﻌﺎدل ‪ 32‬درﺻﺪ روﺑﺮو ﺑﻮده اﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺧﺎﻟﺺ ﺳﺮﻣﺎﯾﺔ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ ﻛﻪ ‪ 6.2‬درﺻﺪ ﺑﻮد ‪ -‬ﻛﻪ ﺧﻮدش ﻣﯿﺰان‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰی اﺳﺖ ‪ -‬در ‪ 1377‬ﺑﻪ ‪ 4‬درﺻﺪ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬وﺿﻊ از آن ﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﯽ ﺧﺮاﺑﺘﺮ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬اﻟﯿﺘﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﻛﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﺔ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری در ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت و در ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬از ﺑﺨﺶ ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت اﻃﻼع زﯾﺎدی ﻧﺪارﯾﻢ وﻟﯽ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﻛﻪ ﻣﺰدھﺎی واﻗﻌﯽ در‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در اﯾﻦ ﺳﺎﻟﮫﺎ ﺳﯿﺮ ﻧﺰوﻟﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان‪ ،‬ﻛﺎھﺶ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﺔ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﺎرﮔﺮی ﻣﺮﺑﻮط داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺴﺎب‪ ،‬وﻗﺘﯽ در اﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﻛﺎﻓﯽ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﻌﺠﺒﯽ ﻧﺪارد ﻛﻪ در ﻃﻮل ‪ 1373- 77‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ واردات از ‪ 11.8‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻪ‬ ‫‪ 14.3‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ] ‪ 21‬درﺻﺪ رﺷﺪ[ و ﻛﺎھﺶ ﺻﺎدرات ﻏﯿﺮ ﻧﻔﺘﯽ از ‪ 4825‬ﻣﯿﻠﯿﻮن د ﻻر ﺑﻪ ‪3013‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ] ﯾﻌﻨﯽ ﻛﺎھﺸﯽ ﻣﻌﺎدل ‪ 38‬درﺻﺪ[ روﺑﺮو ﺑﻮده اﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻛﺴﺮی ﺗﺮاز‬ ‫ﭘﺮداﺧﺖ ھﺎ ] ﺑﺪون ﻧﻔ ﺖ[ ﻛﻪ ‪ 6745‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﺑﻮد ﺑﺎ ‪ 59‬درﺻﺪرﺷﺪ ﺑﻪ ‪ 10695‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫‪210‬‬

‫و ﺑﺪ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ ﻛﻪ در اﯾﻦ ﻣﺪت ﺣﺠﻢ اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ ﻣﺎ ﺗﻔﺮﯾﺒﺎ دوﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﺷﺪ و از ‪ 7454‬ھﺰار ﺗﻦ ﺑﻪ ‪ 14460‬ھﺰار ﺗﻦ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ درآﻣﺪ ﺻﺎدراﺗﯽ ﻛﻪ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺻﺎدرات ﻣﺎ ﻧﯿﺰ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﺤﻮﻟﯽ ﻣﻌﻜﻮس ﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ در ‪ 1373‬ﺑﻪ ازای ھﺮ ﺗﻦ ﻛﺎﻻی‬ ‫ﺻﺎدراﺗﯽ ‪ 1552‬دﻻر درآﻣﺪ ارزی داﺷﺘﯿﻢ وﻟﯽ در ﺳﺎل ‪ ،1377‬اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﻪ ‪ 208‬دﻻر رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻌﯿﺪ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ اﯾﻦ آﻣﺎرھﺎ ﻧﺸﺎن از " ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺷﺪن ﻣﻌﻜﻮس" ﺑﺪھﺪ ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺎھﺶ ﻣﯿﺰان ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ﻣﺸﺎھﺪه ﻛﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻗﻼﻣﯽ را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ روی آﻧﮫﺎ ﻛﺎرھﺎی‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪی ﻛﻤﺘﺮ و ﻛﻤﺘﺮی اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮی‬ ‫ﻛﺎﻻ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﻧﻤﺎﺋﯿﻢ وﻟﯽ درآﻣﺪ ارزی ﻣﺎ ﺑﻪ ازای ھﺮ ﺗﻦ‪ ،‬ﻛﺎھﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دھﺪ‪.‬‬ ‫از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻧﮕﺎھﯽ ﺑﻪ ارﻗﺎم ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ در اﯾﻦ ﺳﺎﻟﮫﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر آﻣﻮزﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺟﺪول زﯾﺮ‬ ‫را ﺑﺮ اﺳﺎس اﻃﻼﻋﺎت آﻣﺪه در ﮔﺰارش ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺳﺎل ‪ 1377‬ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻛﺮده ام‪.‬‬ ‫ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﻮدﺟﻪ‪1373137=100:‬‬ ‫‪1374‬‬

‫‪1375‬‬

‫‪1376‬‬

‫‪1377‬‬

‫اﻣﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ‬

‫‪125‬‬

‫‪187‬‬

‫‪223‬‬

‫‪273‬‬

‫دﻓﺎع‬

‫‪111‬‬

‫‪185‬‬

‫‪262‬‬

‫‪281‬‬

‫اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬

‫‪131‬‬

‫‪192‬‬

‫‪258‬‬

‫‪267‬‬

‫اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدی‬

‫‪137‬‬

‫‪47‬‬

‫‪54‬‬

‫‪69‬‬

‫ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‬

‫‪133‬‬

‫‪532‬‬

‫‪495‬‬

‫‪851‬‬

‫ﻛﻞ‬

‫‪143‬‬

‫‪189‬‬

‫‪227‬‬

‫‪280‬‬

‫ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﻛﻪ در ﺟﺪول ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻓﻘﻂ اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺑﯽ ﻟﻄﻔﯽ دوﻟﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﯿﺪ ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﻛﻪ ﺟﺪول ﺑﺎﻻﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ اﻋﺘﻘﺎد ﻋﻤﻠﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺮدازان ﺑﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﻮﺷﯿﺪﻧﺪ ﻧﻘﺶ دوﻟﺖ را در اﻗﺘﺼﺎد ﻛﺎھﺶ ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اھﺪاف ادﻋﺎﺋﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﻛﻪ ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‬ ‫ ﻗﺮار ھﻢ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺳﻨﺪ ‪ -‬وﻟﯽ ﺑﺮای اﻗﺘﺼﺎد ﺑﯿﻤﺎر ﻣﺎ ھﺰار و ﯾﻚ ﻣﺸﻜﻞ دﯾﮕﺮ آﻓﺮﯾﺪﻧﺪ‪ .‬و اﻣﺎ "ھﺰﯾﻨﻪ‬‫ھﺎی ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ" ﻛﻪ ﻧﻤﯽ داﻧﯿﻢ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻮدﺟﻪ ﻧﻮﯾﺴﺎن ﭼﻪ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎﺋﯿﺴﺖ در ﺻﺪ ﺑﺎﻻﺋﯽ از‬ ‫ﻛﻞ ﺑﻮدﺟﻪ را در اﯾﻦ ﺳﺎﻟﮫﺎ ﺑﻠﻌﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ ﺳﮫﻢ اﯾﻦ رﻗﻢ از ‪ 9‬درﺻﺪ ﻛﻞ‬

‫‪211‬‬

‫ﺑﻮدﺟﻪ در ‪ 1373‬ﺑﻪ ‪ 8.6‬درﺻﺪ در ‪ 1374‬رﺳﯿﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ‪ 26‬درﺻﺪ در ‪ 1375‬و ﺑﺎﻻﺧﺮه ‪ 28‬درﺻﺪ‬ ‫در ‪ 1377‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻛﻪ در اﯾﺮان ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼت و ﻣﺼﺎﺋﺐ ﻓﺮاواﻧﯽ روﺑﺮو ھﺴﺘﯿﻢ و در اﯾﻦ ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺨﺪوش و ﻏﯿﺮﻛﺎرآﺋﯽ دارﯾﻢ ‪ -‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻋﺮﺻﺔ اﻗﺘﺼﺎد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫ﻣﺎﻓﯿﺎی اﻗﺘﺼﺎدی روﺑﺮو ھﺴﺘﯿﻢ ‪ -‬ﺣﺮﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬راه ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﺪرت ھﺎی‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی و راه ﺗﺼﺤﯿﺢ اﯾﻦ ﻧﺎھﻨﺠﺎری ھﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﻣﻮﺟﺒﺎت ﺗﻘﻮﯾﺖ ھﻤﯿﻦ ﻣﺎﻓﯿﺎی اﻗﺘﺼﺎدی را ﻓﺮاھﻢ ﺑﻜﻨﯿﻢ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﻛﻪ‬ ‫ﺑﺮاﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﯽ ﭼﻮب ﺣﺮاج زده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﻋﻀﺎی اﯾﻦ ﻣﺎﻓﯿﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻛﻪ روزﺑﻪ روز‬ ‫ھﻢ ﭘﺮﻗﺪرت ﺗﺮ و ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮدﭼﻪ ﻛﺴﺎﻧﯽ اﻣﻜﺎن ﻣﺎﻟﯽ ﺧﺮﯾﺪ اﯾﻦ واﺣﺪھﺎ را دارﻧﺪ؟ ﻣﻌﻠﻢ و‬ ‫ﻛﺎرﻣﻨﺪی ﻛﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﺎھﯿﺎﻧﻪ اش ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ ﻛﺮاﯾﻪ ﺧﺎﻧﻪ ھﻢ ﻛﻔﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﻛﺎرﮔﺮی ﻛﻪ ‪6‬‬ ‫ﻣﺎه درﻣﯿﺎن ﺣﻘﻮق ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺧﻮد را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ ﺣﺘﯽ آن ﭘﺎﺳﺪارو ﺑﺴﯿﺠﯽ ﻛﻪ ﺳﺮش ﺑﻪ‬ ‫آﺧﻮری ﺑﻨﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ھﯿﭻ ﻛﺪام اﻣﻜﺎن ﺷﺮﻛﺖ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎزی را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎ را‬ ‫ﺑﻪ ﻋﯿﺎن ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻏﺮض ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺸﻜﻼﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﭘﯿﺶ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﺮ‬ ‫ﺷﻤﺮدﯾﻢ ﭘﺮوارﺗﺮ ﺷﺪن اﻋﻀﺎی اﯾﻦ ﻣﺎﻓﯿﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺪدﻛﺎر ﺑﺎﺷﺪو ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮ‪،‬‬ ‫ھﺪف ﻏﺎﺋﯽ واﮔﺬاری اﻣﻜﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺎﻓﯿﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﻧﻪ درد اﺳﻼم‬ ‫دارﻧﺪو ﻧﻪ درد اﯾﺮان‪ ،‬آن دﯾﮕﺮ ﻣﻘﻮﻟﻪ دﯾﮕﺮی اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺳﺮ ﻣﺮدم اﯾﺮان را ﺷﯿﺮه ﻧﻤﺎﻟﯿﺪ ﻛﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ را ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺸﻜﻼت زﻧﺪﮔﯽ آﻧﮫﺎ ﭘﯿﺎده ﻣﯽ ﻛﻨﯿﺪ‪.‬‬ ‫و اﻣﺎ آن ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﻛﻪ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ و ﺑﺎز‬ ‫ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﻪ راﺳﺘﯽ در راه رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ھﺪف ﺑﺎ ﺧﻮد ﺻﺎدق اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺣﺪاﻗﻞ را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‬ ‫ﻛﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ دﯾﮕﺮ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﺘﻔﺎوت ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ در راه رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﯾﺎر و‬ ‫ﻣﺪدﻛﺎر ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪،‬اﻛﻨﻮن ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ روﺑﺮو ھﺴﺘﯿﻢ ﻛﻪ‪:‬‬ ‫اوﻻ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺸﻜﻼﺗﯽ ﻛﻪ ﺑﺮﺷﻤﺮدم ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻛﺮد؟‬

‫‪212‬‬

‫ﺛﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬اﮔﺮﺑﻪ واﻗﻊ از ﺧﻮدﻛﺎﻣﮕﯽ ﻣﺰﻣﻦ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ و از ﺑﺴﺘﮕﯽ و اﻧﻘﺒﺎض ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺎن ﺧﺴﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه اﯾﻢ و دوﺳﺖ دارﯾﻢ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﮔﺬار ﺑﻪ ھﺰارة ﺳﻮم‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﺎز و دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ زﻧﺪﮔﯽ ﻛﻨﯿﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻛﻠﯽ ﯾﻚ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﻛﺪام اﻧﺪ؟‬ ‫درﺻﻔﺤﺎت ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪة اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ‪ ،‬ﻣﯽ ﻛﻮﺷﻢ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪھﻢ و روﺷﻦ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ رﻓﻊ و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺸﻜﻼت ﭘﯿﺶ ﺷﻤﺮده را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﺧﻮاھﻢ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﮫﯽ اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ راھﻨﻤﺎﺋﯽ و ارﺷﺎد ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ وﺟﯿﺰه ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻛﻤﺒﻮدھﺎی اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر اھﻤﯿﺖ اﺳﺎﺳﯽ‬ ‫دارد‪.‬‬ ‫ھﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺑﻪ اﺷﺎره ﮔﻔﺘﻪ ام‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮﺳﺮﻣﺴﺎﯾﻞ و ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدی‬ ‫اﯾﺮان اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮی وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬وﻟﯽ در ﻋﺮﺻﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ راه ﺑﺮون از اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ‪،‬‬ ‫ﺷﺎھﺪ ﺣﻀﻮر دﯾﺪﮔﺎه ھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ھﺴﺘﯿﻢ‪ .‬دﯾﺪﮔﺎه ﻏﺎﻟﺐ از ‪ 1368‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ از زﻣﺎن‬ ‫رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﮫﻮری آﻗﺎی رﻓﺴﻨﺠﺎﺋﯽ ﺗﺎ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ اﻣﺮوز‪ ،‬دﯾﺪﮔﺎھﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮﭼﻪ دراواﯾﻞ ﻛﺎر ﻗﺮار‬ ‫ﺑﻮد »ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﻮد ﻣﺎ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ « وﻟﯽ ﺑﺮای ﺑﺴﯿﺎری از ﻧﺎﻇﺮان ﻣﺴﺎﯾﻞ اﯾﺮان ﺗﺮدﯾﺪی‬ ‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ﻛﻪ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺎ ھﻤﻪ ادﻋﺎھﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درازﻣﺪت وزارت ﺧﺰاﻧﻪ داری اﻣﺮﯾﻜﺎ را ﺑﺮای ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﺮان ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻚ‬ ‫ﺑﺎر در ھﻤﺎن دوره اول رﯾﺎﺳﺖ آﻗﺎی رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﺑﺮای اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﻛﻮﺷﯿﺪﻧﺪ وﻟﯽ‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺎﻟﯽ و ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﭘﯿﺶ آورد ﻛﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺳﺮﻋﺖ اﺟﺮای‬ ‫اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﺑﻜﺎھﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ در ‪ 1376‬آﻗﺎی ﺧﺎﺗﻤﯽ ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺣﻤﮫﻮری رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ھﻤﻪ وﻋﺪه‬ ‫ھﺎی دﻟﭽﺴﺐ در ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ھﻢ ﭼﻨﺎن »‬ ‫ﻗﺪﯾﻤﯽ « ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و درﯾﻜﯽ دو ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺮﻋﺖ اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ اﻓﺰودﻧﺪ‪ .‬دﯾﺮ ﯾﺎ‬ ‫زود ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻗﻀﺎﯾﺎ روﺷﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‬ ‫ﭘﯿﺶ از آن اﻣﺎ ﺑﻪ اﺷﺎره ﺑﮕﻮﯾﻢ و ﺑﮕﺬرم ﻛﻪ اﮔﺮﭼﻪ در ﻧﮕﺎه اول ﻋﺠﯿﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ وﻟﯽ ﯾﻜﯽ از‬ ‫ﺿﻌﯿﻒ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﻠﻘﻪ ھﺎی دﻓﺎﻋﯽ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬ﻣﻘﻮﻟﺔ » ﺑﺎزار آزاد« اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ھﻤﺎن ﺳﺎزوﻛﺎری ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺮای ﺑﮫﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻻت ﺑﯿﻦ ﺧﺮﯾﺪاران و‬ ‫ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن را ﺑﺪون ﻣﺪاﺧﻠﺔ ﺟﺪی دوﻟﺖ ﺳﺎزﻣﺎن دھﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد اﯾﻦ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﯽ‬ ‫داﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎزاری ﻛﻪ ﺑﺪون ﻣﺪاﺧﻠﺔ دوﻟﺖ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ھﺮﮔﺰ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ھﺮﮔﺰ وﺟﻮد ﻧﺨﻮاھﺪ‬

‫‪213‬‬

‫داﺷﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺷﻜﻞ ﮔﯿﺮی و ﻗﻮام ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﺎزار ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻼت داﺋﻤﯽ دوﻟﺖ ھﻤﺮاه ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻤﺪه‬ ‫ﺗﺮﯾﻦ وﺟﻮه ﺑﺎزار‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ اﺟﺮای» ﻗﺎﻧﻮن ﻗﺮارداد «‪ ،‬و وﺳﯿﻠﺔ اﺻﻠﯽ ﻣﺒﺎدﻟﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ »ﭘﻮل« و ﻧﮫﺎدھﺎی‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺗﻨﮫﺎ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﯿﺪاﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﺳﺎس ھﻤﺔ ﻧﮫﺎدھﺎی ﻣﺎﻟﯽ وﺣﻘﻮﻗﯽ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺪون آﻧﮫﺎ ﺑﺎزاری وﺟﻮد ﻧﺨﻮاھﺪداﺷﺖ‪ ،‬از ﺳﻮی دوﻟﺖ ﺷﻜﻞ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ھﻤﺔ اﯾﻦ ﻧﮫﺎدھﺎ ﻧﯿﺰ‪،‬‬ ‫ﺑﺮای ﺑﮫﯿﻨﻪ ﺳﺎزی آﻧﭽﻪ ﻛﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎزار اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬در ارﺗﺒﺎط داﺋﻤﯽ ﺑﺎ دوﻟﺖ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻮل و‬ ‫ﻧﻈﺎم ﭘﻮﻟﯽ ﻛﻪ ﺷﺎھﺮگ ﻣﺒﺎدﻻت از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎزار اﺳﺖ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ دوﻟﺖ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه و ﺳﺎﻣﺎن دھﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻛﻪ در ﮔﺬر زﻣﺎن‪ ،‬ﻧﮫﺎدی ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰی ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وام‬ ‫دھﻨﺪة ﻧﮫﺎﺋﯽ‪ ،‬ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﺑﺎﻧﻚ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﻛﻪ در ﻣﻮارد ﻣﻜﺮر‪ ،‬دوﻟﺖ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎﻧﻚ‬ ‫ﻣﺮﻛﺰی و ﺑﺎ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺳﺘﺎﻧﯽ از ﺷﮫﺮوﻧﺪان ھﺰﯾﻨﺔ و زﯾﺎن ﻧﺎﻛﺎرآﻣﺪی ﺑﺎﻧﻚ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ را اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﺳﻘﻮط ﻛﻞ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯽ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ، ،‬ﺗﻨﮫﺎ و ﺗﻨﮫﺎ ﺑﺎ وﺿﻌﯿﺖ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﯽ‬ ‫دوﻟﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﯿﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬در دﯾﺪﮔﺎه ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﻛﻪ اﻛﻨﻮن ﻣﺪاﻓﻊ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎرﯾﺴﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﻪ‬ ‫راﺳﺘﯽ ﺑﺨﻮاھﻨﺪ ﺑﻪ ادﻋﺎﯾﺸﺎن وﻓﺎدار ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ -‬ﺑﺎﻧﻜﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ وﻇﺎﯾﻒ و ﻣﺨﺘﺼﺎت – ﻣﻨﻈﻮرم ﺑﺎﻧﻚ‬ ‫ﻣﺮﻛﺰی اﺳﺖ‪ -‬ﻧﺒﺎﯾﺪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺎﯾﺪ از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻛﺎرآ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺿﺮر و زﯾﺎن ﻣﺪﯾﺮان ﻧﺎﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎﻧﻚ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﺷﻮد؟ وﻟﯽ اﯾﻦ ﻧﮫﺎدھﺎی‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺪ وھﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﻗﺮاراﺳﺖ ﺧﻄﺮات ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﮕﯽ و ﻏﯿﺮﻛﺎرآﻣﺪی ﻧﻈﺎم ھﺮ ﻛﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻜﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎزار ﺳﺎﻻر ﺗﺨﻔﯿﻒ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﯿﺰ ھﺴﺖ ﻛﻪ ھﺮ ﮔﺎه دوﻟﺘﯽ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻘﺪار ﭘﻮل در ﺟﺮﯾﺎن زﯾﺎده روی ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﯾﺎ‬ ‫ازﻋﮫﺪة ادارة ﯾﻚ ﻧﻈﺎم ﭘﻮﻟﯽ ﻛﺎرآ و ﯾﻚ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻮﺛﺮ ﻏﻔﻠﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻻت از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎزار آزاد‬ ‫ﻧﯿﺰ دﺳﺘﺨﻮش ﺗﺰﻟﺰل و ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ را دﺳﺘﺨﻮش ﺑﺤﺮان اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﯽ ﭘﺮده ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺎزاری ﻛﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری از آن ﺣﺮف ﻣﯽ زﻧﻨﺪ و از آن دﻓﺎع ﻣﯽ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎزاری ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﺪاﺧﻼت ﮔﺴﺘﺮده و ھﺮروزة دوﻟﺖ‪ ،‬وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺪارد‪ .‬و اﮔﺮ ھﻢ‬ ‫رﮔﻪ ھﺎی ﻛﻢ رﻧﮕﯽ از ﭼﯿﺰی ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﺎزار در ﺧﺎﻃﺮه ھﺎی ﮔﺮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺑﺸﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫آﻧﮫﻢ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﺔ ﻧﻈﺎم ﻓﺌﻮداﻟﯽ و در ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻇﮫﻮر وﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻣﺒﺎدﻻت ﻛﺎﻻﺋﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫ﻛﻪ ﺣﺘﯽ در آن ﻣﻮﻗﻊ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﭘﻮل در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻓﺌﻮدال ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﯾﺎ ﺳﻠﻄﺎن ﺿﺮب ﻣﯽ ﺷﺪ و از‬

‫‪214‬‬

‫آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﺒﺎدﻻت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮد و ﻧﻪ داﺋﻤﯽ و اداﻣﻪ دار‪ .‬ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻛﺎﻻﺋﯽ ‪ -‬ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺑﺮای ﺑﺎزار ‪ -‬ﻧﺒﻮد و ﺗﻨﮫﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺎزاد ﺑﺮﻣﺼﺮف ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎﻻ در آﻣﺪه وارد ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬و‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺎزاد اﮔﺮ در ﯾﻚ ﺳﺎل ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮد در ﺳﺎل دﯾﮕﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری در ﮔﻮھﺮ‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺎﻻﺋﯽ ﺷﺪن ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﺼﻠﺖ ﺑﻨﺪی ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﯿﺰ‬ ‫ھﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺪاﺧﻼت ھﺮ روزة دوﻟﺖ در ﺑﺎزار ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ھﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻮﺛﺮ ﻛﻪ ﺿﺮوری ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﺘﯽ در ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داری ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ ھﻤﯿﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﯾﻞ را ﺑﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺻﺎدر ﻣﯽ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﻧﻘﺶ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دوﻟﺖ در اﻗﺘﺼﺎد ‪ -‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﺎﻻ و‬ ‫ﺧﺪﻣﺎت و ﯾﺎ ﺧﺮﯾﺪارآﻧﮫﺎ ‪ -‬روز و ھﻔﺘﻪ ای ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ دوﻟﺖ ﺑﺮای ﺛﺒﺎت آﻓﺮﯾﻨﯽ در ﺑﺎزار ارز ﻣﺪاﺧﻠﻪ‬ ‫ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻛﺸﻮری وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻛﻪ در آن ﻧﺮخ ﺑﮫﺮة ﺑﺎﻧﻜﯽ از ﺳﻮی دوﻟﺖ ‪ -‬از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎﻧﻚ‬ ‫ﻣﺮﻛﺰی ‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺸﻮد و ﻧﺮخ ﺑﮫﺮه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان » ﻗﯿﻤﺖ ﭘﻮل« در ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﺳﺎﻻری اﮔﺮ ﻣﮫﻤﺘﺮﯾﻦ »‬ ‫ﻗﯿﻤﺖ« در اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺎزار ﺳﺎﻻر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻜﯽ ازﻣﮫﻤﺘﺮﯾﻦ ﻗﯿﻤﺖ ھﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺴﺎب‪ ،‬اﯾﻦ رواﯾﺖ‬ ‫» ﻏﯿﺮ اﻗﺘﺼﺎدی « ﺑﻮدن ﻣﺪاﺧﻼت دوﻟﺖ در وﺟﻪ ﻋﻤﺪه ﻧﻪ در ﻧﺘﯿﺠﺔﯾﻚ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻛﻪ دﻗﯿﻘﺎ ﯾﻚ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﯿﺮی روﺷﻦ ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑﻪ واﻗﻊ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﯾﻚ ﻗﺸﺮﯾﺖ ﻧﻈﺮی اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺟﺎزه ﺑﺪھﯿﺪ ﻧﻤﻮﻧﺔ دﯾﮕﺮی ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪھﻢ ﺗﺎ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻛﻤﯽ روﺷﻦ ﺷﻮد‪. .‬‬ ‫وﻗﺘﯽ در ﻧﺘﯿﺠﺔ ﻣﺪاﺧﻼت دوﻟﺖ ‪ -‬ﺑﺮای ﻣﺜﺎل اﺟﺮای ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری ‪ -‬ﺗﻮزﯾﻊ در آﻣﺪھﺎ و‬ ‫ﺛﺮوت ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان و ﺑﻪ ﺿﺮر ﻧﺪارھﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ادﻋﺎی ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺛﯿﺮاﯾﻦ‬ ‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺑﺮای » اﻓﺰودن ﺑﺮ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی « ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪ ..‬ﭼﻮن ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﻗﺮار اﺳﺖ اﯾﻦ درآﻣﺪھﺎی‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮ را ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﻛﻨﻨﺪ وﻟﯽ وﻗﺘﯽ دوﻟﺘﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﻛﻮﺷﺪ‬ ‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی در ﺗﻮزﯾﻊ درآﻣﺪ را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻃﺒﻘﺎت ﻧﺪار ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺪھﺪ‪،‬‬ ‫اوﻻ‪ ،‬اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﯽ اﺳﺖ ﻏﯿﺮ اﻗﺘﺼﺎدی ) اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ(‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﻮﺟﯿﻪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺛﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﺑﯽ روﯾﻪ ﺑﺮﻣﺼﺮف‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺗﻮرم اﻓﺰاﺳﺖ و ﻣﺴﺌﻠﻪ زا‪.‬‬ ‫اراﯾﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ﺿﻌﻒ و ﺳﺴﺘﯽ ﻣﻨﻄﻘﯽ‪ ،‬از ھﻤﺎن آﻏﺎز ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺟﮫﺖ ﮔﯿﺮی‬ ‫ﺧﺎص ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬از آن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺗﻮھﻤﺎت را ﺑﺎ ﭼﻨﺎن اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺴﯽ ﺗﻜﺮار ﻛﺮده وﻣﯽ‬

‫‪215‬‬

‫ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬اﻣﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ ازﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺘﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ واﻗﻊ درﺳﺖ ھﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ‪:‬‬ ‫ در ﺣﺎﻟﺖ اول‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ اراﯾﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ ﻓﺮض ﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻮزﯾﻊ درآﻣﺪھﺎ‬‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﺗﺮﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮای ﻓﺮوش ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺿﺎﻓﯽ ﻛﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﯾﺔﮔﺬاری ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺸﻜﻠﯽ ﭘﯿﺶ ﻧﻤﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺳﺎدﮔﯽ ﻛﺎر ﻓﺮض ﻣﯽ ﻛﻨﯿﻢ ﻛﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ھﺎ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﻪ اﯾﻨﻜﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ دارھﺎ ﭘﻮﻟﺸﺎن رادر ﺑﺎﻧﻚ ھﺎی ﺧﺎرﺟﯽ‬ ‫ﭼﺎل ﻛﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺮای ﻣﺼﺎرف ﻟﻮﻛﺲ ﺧﻮد ھﺰﯾﻨﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﺖ دوم‪ ،‬ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﻛﻪ روﺷﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺮض ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ و ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﮔﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﺗﻮزﯾﻊ ﺑﺮاﺑﺮﺗﺮ درآﻣﺪھﺎ‪،‬‬ ‫ﯾﻌﻨﯽ اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺗﻮان ﻣﺼﺮف در ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻮرم اﻓﺰاﺋﯽ ﺧﻮاھﺪداﺷﺖ؟‬ ‫ در ﺣﺎﻟﺖ اول‪ ،‬اﮔﺮ از ﺻﻮرت ﻗﻀﺎﯾﺎ ﻓﺮاﺗﺮ ﺑﺮوﯾﻢ روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺣﺘﯽ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ‬‫داﻧﻨﺪ – اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ ﭘﯽ آﻣﺪ را رﺳﻤﺎ و ﻋﻠﻨﺎ ﻧﻤﯽ ﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ‪ -‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻘﺮ‪ ،‬اﻛﺜﺮﯾﺖ ﺷﮫﺮوﻧﺪان‬ ‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺷﺪه ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺧﺮﯾﺪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﻮق و‬ ‫ﻛﺮﻧﺎ وﻟﯽ ﺑﺮای ﮔﺮﯾﺰ از اﯾﻦ ﻣﺨﻤﺼﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻃﺒﻞ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺻﺎدرات ﺳﺎﻻر ﻣﯽ ﻛﻮﺑﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮﭼﻪ در‬ ‫دﻧﯿﺎی ﺧﯿﺎﻟﯽ اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺎن راه ﺑﺮون رﻓﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ در ﺟﮫﺎن واﻗﻌﯽ‪ ،‬وﻗﺘﯽ‬

‫ھﻤﺔ‬

‫ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﺑﻪ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻪ ﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﻌﻀﻞ‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﺳﻘﻮط ﻗﯿﻤﺖ اﻗﻼم ﺻﺎدراﺗﯽ از اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬آﻧﭽﻪ ﻛﻪ اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﺎ آن روﺑﺮو‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬رﺷﺪ ﺻﺎدرات ﻣﺴﺘﻤﻨﺪ ﺳﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﺮخ ﻣﺒﺎدﻟﺔ ﺑﻪ ﺿﺮر ﺻﺎدرﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ‪ -‬ﺑﮫﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد و اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺤﺼﻮل از ﺑﺎزارھﺎی داﺧﻠﯽ ﺑﺪر‬ ‫ﺑﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻘﺪار ﻛﺎھﺶ ﯾﺎﺑﻨﺪه ای ارز ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪواﮔﺮ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﻗﺘﺼﺎد در ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻛﻼن ﻏﯿﺮﻛﺎرآﻣﺪ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺻﺎدرﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺻﺎدر ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬واﺑﺴﺘﮕﯽ ارزی‬ ‫ﻧﯿﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد وﺿﻊ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺎر ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﺋﯽ ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ‬ ‫ﺣﺘﯽ ﺻﺎدرات از ﯾﻚ ﻛﺸﻮر ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻧﯿﺰ » ﺳﻮﺧﺖ ارزی« داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ] در ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﻮرد اﯾﺮان‬ ‫اﺷﺎراﺗﯽ ﻛﺮده ام و ﺑﺤﺚ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺑﺎرة آن را ﻣﯽ ﮔﺬارم ﺑﻪ ﻋﮫﺪه ﻛﺴﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﻪ ارﻗﺎم ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺮی‬ ‫دﺳﺘﺮﺳﯽ دارﻧﺪ[‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺒﯽ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﺟﺮای اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ در ﺷﻤﺎر ﻗﺎﺑﻞ‬

‫‪216‬‬

‫ﺗﻮﺟﮫﯽ از ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ آﻧﮫﺎ ‪ -‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻛﻪ ھﺮ ﺳﺎﻟﺔ ﻣﻘﺪار‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮی از درآﻣﺪ ھﺎی ارزی ﺧﻮد را ﺑﺮای ﻛﺎرﺳﺎزی اﯾﻦ ﺑﺪھﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﺳﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ اﺷﺎره ﺑﮕﻮﯾﻢ ﻛﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﻛﻪ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی وﻃﻨﯽ ﺷﻠﻮغ ﻛﺮده و از‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﺮه ﺟﻨﻮﺑﯽ و ژاﭘﻦ و ﯾﺎ ﺗﺎﯾﻮان ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ھﻤﯿﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﯿﺪا ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎدآوری ﻛﻨﻢ ﻛﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺻﺎدرات ﺳﺎﻻر ﺗﻨﮫﺎ در وﺿﻌﯿﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺛﺮ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎره اﻧﺪﻛﯽ از ﻛﺸﻮرھﺎ آن را در ﭘﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻛﺸﻮرھﺎﺋﯽ ھﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﺻﺎدرات روزاﻓﺰون را ﺟﺬب ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬درﺛﺎﻧﯽ‪ ،‬ھﻤﺎن ﮔﻮ ﻧﻪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ای دﯾﮕﺮ در ﺑﺎره اﻟﮕﻮی‬ ‫ﭼﯿﻨﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎ ارﻗﺎم و آﻣﺎر ﻧﺸﺎن داده ام‪ ،138‬در اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮرھﺎی آﺳﯿﺎی ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ دوﻟﺖ‬ ‫ﻧﻘﺶ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ای دارد و ھﻤﯿﺸﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ھﻤﯿﻦ ﻧﮑﺘﻪ در ﻣﻮرد اﻗﺘﺼﺎد ﭼﯿﻦ ھﻢ ﺻﺎدق‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺮوزه اﻣﺎ رواﯾﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت در آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ھﻤﻪ ﻛﺸﻮرھﺎ‪ -‬اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از‬ ‫اﻣﺮﯾﻜﺎ ‪ -‬ﻣﯽ ﻛﻮﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﺻﺎدرات ﺧﻮد را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺳﺎده ھﻢ ﻛﺎر ﻧﺪارﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ھﻤﻪ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺻﺎدر ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻛﺸﻮرﯾﺎ ﻛﺸﻮرھﺎﺋﯽ ﺑﺎﯾﺪ وارد ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ؟‬ ‫ﺑﻪ ﯾﻚ ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ ﻇﺎھﺮا ﺑﺪون اﯾﻦ ﻛﻪ آﮔﺎه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺎﻗﺒﻞ اﺳﻤﯿﺖ – ﻣﺮﻛﺎﻧﺘﻠﯿﺴﯿﻢ ‪-‬‬ ‫رﺟﻌﺖ ﻛﺮده اﻧﺪ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺳﺎﻟﮫﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﻛﺸﻮرھﺎی آﺳﯿﺎی ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﯽ اﯾﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻔﺮﯾﺒﺎ ﺗﻨﮫﺎ از ﺟﺎﻧﺐ اﯾﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﺑﻪ اﺟﺮا در آﻣﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬اﻏﻠﺐ ﻛﺸﻮرھﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ‪،‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﺮان ﻛﻪ ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮ واردات ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان‬

‫ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺷﻤﺎری دﯾﮕﺮ ھﻢ ﻛﻪ ﭘﻮل ﺑﺎدآورده ﻧﻔﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ وام ﺳﺘﺎﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫واردات را ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﻛﺮدﻧﺪﻛﻪ در دھﻪ ‪ 80‬ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺤﺮان ﺑﺪھﯽ ﺧﺎرﺟﯽ در آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﯾﻚ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﯿﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ دﯾﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﺮ آن ﺟﺎﻣﺔ ﺑﯽ ﻗﻮاره اﻗﺘﺼﺎدی ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﻧﺪ‪،‬‬‫اﺷﺎره ﻛﻨﻢ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﮫﺮه ﮔﯿﺮی از ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻠﯽ ﻣﯽ رﺳﯿﻢ‪ ،‬اﺳﺎس دﯾﺪﮔﺎه ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎری‬ ‫ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ و دوﮔﺎﻧﻪ از ﺳﻮﺋﯽ ﻣﺪاﻓﻊ ﻛﻨﺘﺮل ھﺮ ﭼﻪ ﺷﺪﯾﺪ ﺗﺮ ﻣﺰدھﺎﺳﺖ وﻟﯽ اﻋﻤﺎل ھﻤﯿﻦ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﺮ‬ ‫ﻣﯿﺰان ﺳﻮد‪ ،‬ﮔﻨﺎه ﻛﺒﯿﺮه ای ﻣﯽ ﺷﻮد ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺨﺸﻮدﻧﯽ ﻛﻪ ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی را ﺑﮫﻢ ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ دوﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﻣﺪاﺧﻠﺔ دوﻟﺖ ﺑﺮای ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺰدھﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ای ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ھﻤﯿﻦ‬ ‫روﯾﻪ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻧﺎدرﺳﺖ و ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺮای‬ ‫اﯾﻦ ﻛﻪ ﺑﮫﺘﺮ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ » ﭘﺎداش« ھﺮ روز اﻓﺰون ﺗﺮی درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ھﻤﯿﻦ ﻣﻌﯿﺎر در ﺑﺎرة‬

‫‪217‬‬

‫»ﭘﺎداش« ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻛﺎر ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؟ ﺗﻔﺎوت ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻛﺎر و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‪ ،‬در ﻓﺮاﮔﺮد‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﺑﺤﺚ اﺻﻠﯽ ﺑﺮ ﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻛﻪ از ﺳﻮی ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻦ و ﯾﺎ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻦ دوﻟﺖ در اﻣﻮر اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬آﺗﺸﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺪاﻓﻌﺎن »ﺑﺎزار آزاد« ﻧﯿﺰ از »ﺣﺬف‬ ‫ﻛﺎﻣﻞ« دوﻟﺖ ﺑﻪ واﻗﻊ ﺣﺬف ﻛﺎﻣﻞ را ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﭼﯿﺪه ﺷﺪن ﭘﻮل‬ ‫ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰی‪ ،‬اﺑﺰار ھﺎی دوﻟﺖ ﺑﺮای دﻓﺎع از ﻣﺎﻟﻜﯿﺖ ﺧﺼﻮﺻﯽ ‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﮔﺴﺘﺮده ﻧﻈﺎﻣﯽ و‬ ‫ﭘﻠﯿﺲ و ﻧﮫﺎدھﺎی واﺿﻊ و ﻣﺠﺮی ﻗﺎﻧﻮن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺠﺎدﻟﺔ اﺻﻠﯽ‪ ،‬در واﻗﻊ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﯾﻦ ﻧﻘﺶ‬ ‫و ﮔﺴﺘﺮای آن و دراﺻﻞ ﺑﺮ ﺳﺮ ارﺟﺤﯿﺖ ھﺎی دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ واﻗﻊ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺪﻛﯽ دﻗﺖ‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖ‬ ‫ﻛﺎﻣﻼ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت »ﺻﺪدر ﺻﺪ اﻗﺘﺼﺎدی« ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ روﺷﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ دوﻟﺖ در آﻣﺪھﺎی‬ ‫ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ را ﺻﺮف ﻧﯿﺮوھﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﭘﻠﯿﺲ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺘﯽ و دادﮔﺎھﮫﺎ ﺑﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﺪاﺧﻠﺔ دوﻟﺖ ﺑﺎﻋﺚ اﻏﺘﺸﺎش در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺎزار ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ اﮔﺮ ھﻤﺎن درآﻣﺪھﺎ ﺻﺮف ﺗﺪارك‬ ‫ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﯾﺎ آﻣﻮزش ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﺮای ھﻤﮕﺎن ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﻛﺎرآﺋﯽ ﻧﻈﺎم ﺑﺎزار ﺳﺎﻻر ﺑﻪ ادﻋﺎی اﯾﻦ ﻣﺪاﻓﻌﺎن‬ ‫در ھﻢ ﻣﯽ رﯾﺰد! ھﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﮔﻔﺘﯿﻢ اﯾﻦ ﻧﮕﺮش ﻧﻪ ﯾﻚ اﺳﺘﺪﻻل اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻠﻜﻪ ﯾﻚ ﻣﻮﺿﻊ‬ ‫ﮔﯿﺮی دﻗﯿﻘﺎ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﭘﻮﺷﺸﯽ ﺷﺒﻪ اﻗﺘﺼﺎدی اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮﭼﻪ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺿﺮﺑﺘﯽ و ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﮔﺎه ﻻزم ﻣﯽ ﺷﻮد وﻟﯽ ﻣﻦ ﺑﺮ آن ﺳﺮم‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎد ﻛﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ذھﻦ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎی‬ ‫اﯾﺮاﻧﯽ ھﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﺤﻮل ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺣﻮزه‪ ،‬ھﺮ آن ﻛﺴﯽ ﻛﻪ درداﯾﺮان دارد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﭙﺬﯾﺮد ﻛﻪ‪:‬‬ ‫‪ -1‬دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز‪ ،‬در ﺑﻄﻦ ﺧﻮﯾﺶ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﻚ ﺣﺪاﻗﻠﯽ از رﻓﺎه ﻣﺎدی ﺑﺮای ھﻤﺔ‬ ‫ﺷﮫﺮوﻧﺪان را ﻧﮫﻔﺘﻪ دارد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﺎ ﻓﻘﺮ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی روزاﻓﺰون ﯾﻜﯽ از اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز و دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ وﺟﻮدﻧﺨﻮاھﺪ داﺷﺖ ] ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺸﻜﻞ ﻓﻘﺮ[‪.‬‬ ‫‪ -2‬دﻣﻮﻛﺮاﺳﯽ و ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز ﺑﺎ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی روزاﻓﺰون و ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﮔﺴﺘﺮده ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی و ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی وﯾﮋه ﻧﯿﺎز دارد و ﺑﺎ ﺣﺎﻛﻤﯿﺖ ﺑﺎزار آزاد ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ داروﯾﻨﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﯽ آﯾﺪ‪ .‬در ھﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ‪ ،‬در ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ و ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺼﻮص در اﯾﺮان‪ ،‬ھﺮ وﻗﺖ ﻛﺴﯽ از ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی درآﻣﺪھﺎ اﻧﺘﻘﺎدﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬راﺳﺖ ﮔﺮاﯾﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ و‬

‫‪218‬‬

‫ﺑﺸﯿﺮه ھﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن و ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه ای در ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ھﻮ وﺟﻨﺠﺎل ﺧﻠﻂ ﻣﺒﺤﺚ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻻﺑﺪ‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻣﺪاﻓﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﯾﺴﺖ ﻛﻪ در آن ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﻣﺴﺘﻘﻞ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﺮای ﭘﯿﺸﺒﺮد آن‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻄﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﺑﺎ ﯾﻜﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺎه ﻧﻘﺶ ﻣﻔﺘﺸﺎن و ﺧﺒﺮﭼﯿﻨﻨﺎن ﺑﯽ‬ ‫ﻣﺰد ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻣﻨﯿﺘﯽ را ھﻢ ﺑﺎزی ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ وﻗﺘﯽ از اﻧﮓ ھﺎ ﺑﮫﺮه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻌﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ در ﻧﮕﺎه‬ ‫اول ﺣﯿﺮت اﻧﮕﯿﺰ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮﺳﺮﻧﺎدرﺳﺘﯽ دﯾﺪﮔﺎھﯽ ﻛ ﻪ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﺴﺒﺖ داده اﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﻠﻂ ﻣﺒﺤﺚ ﻧﻜﻨﯿﻢ ﻛﻪ آﯾﺎ ﻓﻼن ﯾﺎ ﺑﮫﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﯾﺎ‬ ‫ﺧﺎﻧﺔ ﻣﺸﺎﺑﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻟﺒﺎس ھﻢ ﺷﻜﻞ ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ‪ .‬داﻣﻦ زدن ﺑﻪ ھﻮو ﺟﻨﺠﺎل ھﺎﺋﯽ از اﯾﻦ‬ ‫ﻗﺒﯿﻞ‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﯽ داﻧﺸﯽ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﻧﺸﺎﻧﻪ اﯾﺴﺖ از ﻣﺎھﯿﺘﯽ ﺧﻮرده ﺷﯿﺸﻪ دار ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎی‬ ‫روﺷﻨﮕﺮی ﻣﯽ ﻛﻮﺷﺪ ﺑﺮ ﭼﺸﻤﮫﺎی ﺗﺸﻨﺔ داﻧﺴﺘﻦ ﺧﺎك ﺑﭙﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﺎ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی روزاﻓﺰون و‬ ‫ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬و ﻓﻘﺮ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای ﺑﺎز ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺷﮫﺮوﻧﺪان ھﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺪ و ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﻻزم اﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در زﯾﺎن ھﺎ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﻓﻊ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ آن ﻧﯿﺰ ﺳﮫﯿﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‪ ،‬رﻓﺎه و آزادی ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﻔﻜﯿﻚ اﻧﺪ ﯾﺎ اﮔﺮﺑﻪ ﻃﻮر دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺪون آزادی‪ ،‬رﻓﺎه ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪﻧﯽ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﺪون‬ ‫رﻓﺎه‪ ،‬آزادی ﻣﻌﻨﯽ داراﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺪاﻗﻞ رﻓﺎه ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اھﺪاف ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺿﺮوری اﺳﺖ ]‬ ‫ﻛﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﺑﺎزﺗﻮزﯾﻊ ﺛﺮوت و درآﻣﺪ[‪ .‬اﻧﮕﯿﺰة ﺷﮫﺮوﻧﺪی ﻛﻪ ﺣﻘﻮق ﻣﺎھﯿﺎﻧﻪ اش ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ اﺟﺎره‬ ‫ﻣﻨﺰل ﻣﺴﻜﻮﻧﯽ اش ﻛﻔﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺳﺨﺖ ﻛﻮﺷﯽ و اﺑﺪاع و ﻛﺎر ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﺮای‬ ‫ﻓﺎﺳﺪ ﻧﺸﺪن‪ ،‬ﭼﯿﺴﺖ؟‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺴﺎب ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺸﯽ ﻛﻪ دراول اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻣﻄﺮح ﻛﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮای ﺣﺮﻛﺖ در ﺟﮫﺖ‬ ‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز و آزاد ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻜﻨﯿﻢ؟ و ﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﻢ؟‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺧﻄﻮط ﻛﻠﯽ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺮ آﻧﻢ‬ ‫ﻛﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ ﺑﺮای رﻓﻊ و ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺨﻔﯿﻒ دو دﺳﺘﻪ ﻣﺸﻜﻠﯽ ﻛﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮ ﺷﻤﺮدم‪ ،‬ﻣﻔﯿﺪ‬ ‫ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ‪:‬‬ ‫ﺗﺼﺤﯿﺢ ذھﻨﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ‪ -‬ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺿﻤﻦ ﺣﻔﻆ و ﺣﺮاﺳﺖ از ﻣﯿﺮاث ھﺎی‬ ‫ﻓﺮھﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﺣﻔﻆ آﯾﻨﺪه و ﻧﺴﻞ ھﺎی آﯾﻨﺪه ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﻮد و ﺿﻤﻦ ارج ﻧﮫﺎدن ﺑﺮ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ھﺎی‬ ‫ﻓﺮدی‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻤﻜﻦ ھﻤﻪ ﮔﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺗﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻛﻪ ﺧﻼﻓﺶ‬

‫‪219‬‬

‫در ﯾﻚ دادﮔﺎه ﺻﺎﻟﺤﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﻮد‪ ،‬در ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ وﻃﻦ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬در ﺑﮫﺮه ﮔﯿﺮی از اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﯽ‬ ‫ﻛﻪ ھﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻻزﻣﺔ ارج ﻧﮫﺎدن ﺑﺮ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ھﺎی ﻓﺮدی ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ واﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻖ و‬ ‫ﺣﻘﻮق ﻓﺮدی اﺳﺖ و ﺣﺪوﺣﺪود اﯾﻦ ﺣﻘﻮق را اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻘﻮق دﯾﮕﺮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ‬ ‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﯿﺰان آزادی ﯾﻚ ﺷﮫﺮوﻧﺪ در ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬آزادی او ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ ﻋﺪم ﺗﺠﺎوز ﺑﻪ ﺣﻘﻮق‬ ‫دﯾﮕﺮان اﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻚ ھﻤﺮاھﯽ و ھﻤﮕﺎﻧﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ھﻢ ﺳﺎن ﮔﻮﺋﯽ و ھﻤﺴﺎن‬ ‫اﻧﺪﯾﺸﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﺣﺪﺗﯽ ﻛﻪ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز ﺿﺮوری اﺳﺖ‪ ،‬وﺣﺪت درﺗﻨﻮع اﺳﺖ و‬ ‫ﻛﺜﺮت ﮔﺮاﺋﯽ‪ .‬ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ای دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ و آزاد‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﮫﺎدھﺎ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ ﻻزم‬ ‫اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﭘﺬﯾﺮش ﺿﺮورت دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ھﻤﮕﺎن ﺑﻪ ﯾﻚ ﺣﺪاﻗﻠﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ‬ ‫از رﻓﺎه ﻣﺎدی ﯾﻜﯽ از اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﯾﻦ اﺟﺰاء آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ دوﻟﺘﯽ ﻛﻪ در اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت آزاد ﺑﻮﺳﯿﻠﺔ ﺷﮫﺮوﻧﺪان ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﯽ رﺳﺪو اﮔﺮ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺳﻮی‬‫ھﻤﺎن ﺷﮫﺮوﻧﺪان از ﻗﺪرت ﻛﻨﺎر ﻣﯽ رود‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ درﺟﮫﺖ ﺗﺪارك اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ورﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز‬ ‫ﻧﻘﺸﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻛﻨﻨﺪه اﯾﻔﺎء ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﺎﻣﻊ از اﻣﻜﺎﻧﺎت و‬ ‫ﻧﯿﺎزھﺎی ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻪ اﻟﮕﻮھﺎی درس ﻧﺎﻣﻪ ای ﻣﻔﯿﺪ ﻓﺎﯾﺪه اﻧﺪ و ﻧﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮوازی ھﺎی‬ ‫آرﻣﺎﻧﯽ و ﻏﯿﺮ واﻗﻌﯽ‪.‬‬ ‫ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﻤﺪةﺑﻮدن ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ھﺪف ﻏﺎﺋﯽ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‬‫ﻧﯿﺰ در ﺻﺪر اھﺪاف دوﻟﺖ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﺎ ھﻤﺮاھﯽ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺻﻨﺎﯾﻊ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻣﯽ‬ ‫ﻛﻮﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﯾﻦ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻛﻢ ﺿﺮرﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه ھﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻜﺎر ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﻣﻮاردی ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ و دوﻟﺘﯽ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﺧﻮﯾﺶ ﻣﻮﺟﺐ آﻟﻮدﮔﯽ ﻣﺤﯿﻂ‬ ‫زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮان ﺷﺮﻛﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺴﺌﻮل ﺑﻮده‪ ،‬ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﺋﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﭼﻪ ﺑﺮای ﭘﺎك ﻛﺮدن ﻣﺤﯿﻂ آﻟﻮده از ﻣﺘﺨﻠﻔﺎن ﺟﺮﯾﻤﻪ ھﺎی ﻧﻘﺪی اﺧﺬ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ وﻟﯽ در ﺻﻮرت ﺗﻜﺮار‬ ‫ﺟﺮم‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی آﻟﻮده ﺳﺎز‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺘﻮر دوﻟﺖ ﺗﻌﻄﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻜﯿﺖ دوﻟﺖ در ﻣﯽ‬ ‫آﯾﻨﺪ ﻛﻪ در ﺗﺼﺤﯿﺢ اﯾﻦ ﺧﺮاﺑﻜﺎری ﺧﻮاھﺪ ﻛﻮﺷﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ‪ -‬ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺎﯾﺪ در راه رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ھﺪف ﻏﺎﺋﯽ دوﻟﺖ ‪ -‬ﻋﺪاﻟﺖ‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ -‬ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺤﻮﻻﺗﯽ ﻛﻪ در ﺳﺎﻟﮫﺎی اﺧﯿﺮ در اﯾﺮان و ﺟﻮاﻣﻊ‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﯽ ﻣﺸﺎھﺪه ﻛﺮده اﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی ﻻزم دوﻟﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻛﻪ‬

‫‪220‬‬

‫ﭘﺮداﺧﺘﺶ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ درآﻣﺪ و ﺛﺮوت ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺿﺮر ﻣﺎﻟﯿﺎت ھﺎی ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ‪ -‬ﻣﺎﻟﯿﺎت‬ ‫ﺑﺮ ﻣﺼﺮف ﻛﻪ در وﺟﻪ ﻋﻤﺪه ﻓﻘﺮ اﻓﺰاﺳﺖ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل وﻟﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺎرت ﻛﺎﻣﻞ و ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺿﺮورﺗﯽ ﺣﯿﺎﺗﯽ دارد‪ .‬دﺧﻞ و ﺧﺮج دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﻠﻮم و ﺷﻔﺎف ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪ اﻣﻜﺎن‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ از داﺷﺘﻦ » ﺑﻮدﺟﻪ ھﺎی ﺳﺮی و ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ « ﻛﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻣﺮدم ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ھﺰﯾﻨﻪ ﻛﺮدﻧﺸﺎن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ھﻤﺎن دﻟﯿﻠﯽ ﻛﻪ ﻣﺎﻣﻮران وﻇﯿﻔﻪ ﺷﻨﺎس و‬ ‫ﺻﺎدق دوﻟﺖ ﭘﺎداش ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺎزات ﺧﺎﻃﯿﺎن و ﻣﺎﻣﻮران ﻓﺎﺳﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ وﺟﻪ و ﺑﺪون ﮔﺬﺷﺖ و راﺑﻄﻪ ﺳﺎﻻری اﻋﻤﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ‪ ،‬وﺟﻮد ﯾﻚ ﻧﻈﺎم‬ ‫ارزﯾﺎﺑﯽ و ﻣﺤﻚ زﻧﯽ ﺳﺮاﺳﺮی ﻻزم و ﺿﺮوری اﺳﺖ ﺗﺎ ھﻢ ﻣﺎﻣﻮران وﻃﯿﻔﻪ ﺷﻨﺎس ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ و ھﻢ ﻣﺎﻣﻮران ﻓﺎﺳﺪ و ﻏﺎرﺗﮕﺮان ﺑﯿﻦ اﻟﻤﺎل‪.‬‬ ‫ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎزار ‪ -‬ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﺑﺰرگ‪ ،‬اﮔﺮ در ﺑﺎزارھﺎی اﻧﺤﺼﺎری ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺗﺤﺖ ﻣﺎﻟﻜﯿﺖ دوﻟﺖ در آﯾﻨﺪ‪ .‬و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻛﺎری ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺳﻮی ﻧﺎﻇﺮان ﻛﺎرداﻧﯽ ﻛﻪ ﺑﻄﻮر‬ ‫دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ و ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ اﻧﺘﺤﺎب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی اﯾﻦ ﺷﺮﻛﺖ ھﺎ در ﺟﮫﺖ‬ ‫ﺑﺮآوردن اھﺪاف دوﻟﺖ ﻧﻈﺎرت ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﺷﻜﺎل ﻧﻈﺎرت در ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫وﻟﯽ اﺻﻞ ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﺑﺰرگ‪ ،‬ﺑﺮای ﻛﻤﻚ ﺑﻪ دوﻟﺖ در راﺳﺘﺎی دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ‬ ‫اھﺪاف ﺧﻮﯾﺶ‪ ،‬ﺣﺘﻤﯽ و ﺿﺮوری اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ ﺷﺮﻛﺖ ھﺎی ﺳﮫﺎﻣﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ھﺮ ﺳﺎل ﻣﺎﻟﯽ اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺎﻟﯽ را ﺗﮫﯿﻪ و ﺑﺮای‬‫اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻤﻮم در دﺳﺘﺮس آﻧﮫﺎ ﻗﺮار ﺑﺪھﻨﺪ‪ .‬اراﯾﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﺻﺤﯿﺢ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﻜﻨﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺪت و ﺿﻌﻒ ﻓﺮﯾﺒﻜﺎری از ﺳﻮی ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﺴﺌﻮل ﻣﺠﺎزات در ﭘﯽ ﺧﻮاھﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ در ﺷﺮﻛﺖ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﺑﯿﺶ از ‪ 500‬ﻧﻔﺮ ﻛﺎرﮔﺮ و ﻛﺎرﻣﻨﺪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﻛﺎرﮔﺮان ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر‬‫دﻣﻮﻛﺮاﺗﯿﻚ از ﺳﻮی ﻛﺎرﮔﺮان اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﺟﻠﺴﺎت ھﯿﺌﺖ ﻣﺪﯾﺮه اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه‬ ‫ﻛﺎرﮔﺮان از ﺟﻤﻠﻪ وﻇﯿﻔﻪ دارد در ﻣﻮرد ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﭼﻮن ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﻣﺤﯿﻂ ﻛﺎر‪ ،‬ﺗﺨﻔﯿﻒ‬ ‫ﺿﺎﯾﻌﺎت ﻧﺎﺷﯽ از اﺷﺘﻐﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ھﯿﺌﺖ ﻣﺪﯾﺮه ﻣﺬاﻛﺮه ﻛﺮده‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﮫﺒﻮد ﺑﮫﺪاﺷﺖ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻛﺎری‬ ‫ﻛﻮﺷﺶ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻋﺘﺮاض ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﻪ ﻓﻘﺪان اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﺣﺮاج‬ ‫ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و اﺛﺒﺎت ﺷﺪه‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺧﻮاھﺪ ﺑﻮد ‪.‬‬

‫‪221‬‬

‫ دوﻟﺖ و ﺷﺮﻛﺖ ھﺎ ﻣﻮﻇﻔﻨﺪ ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺷﯿﻮه ھﺎی ﻛﺎرآﺗﺮ و ﺳﺎﻟﻢ ﺗﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺗﻮزﯾﻊ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم را‬‫ﺑﺮای ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ھﺰﯾﻨﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪ .‬ھﯿﺌﺘﯽ ﻣﺮﻛﺐ از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن دوﻟﺖ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ھﺎ و ﻛﺎرﮔﺮان ﻣﯿﺰان‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻮاھﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ ﺑﺮای ﺣﻔﻂ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻠﯽ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ وﻣﻘﺮرات ﻻزم ﺗﺪوﯾﻦ و اﺟﺮا ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬‫ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ ﻛﺎرﮔﺮان در ﻣﺤﯿﻂ ﻛﺎر از ﺳﻮی ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻀﻤﯿﻦ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪ .‬ھﻤﺮاه ﺑﺎ رﺷﺪو ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدی وﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ و در ﺻﻮرت ﻟﺰوم‪ ،‬ﺗﻌﻤﯿﻖ ﺧﻮاھﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی ﻗﻤﺎری در ﺑﺎزار ﺳﮫﺎم و ارز‪ ،‬دوﻟﺖ از ﻣﺒﺎدﻻت ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪﺗﯽ ﻛﻪ در اﯾﻦ‬‫ﺑﺎزار اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺎﻟﯿﺎت ﮔﺮﻓﺘﻪ و درآﻣﺪھﺎی ﺣﺎﺻﻠﻪ را ﺑﺮای اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﯽ اﻗﺘﺼﺎد ]‬ ‫ﺗﺤﻘﯿﻖ وﺗﻮﺳﻌﻪ[ ھﺰﯾﻨﻪ ﺧﻮاھﺪ ﻛﺮد‪ .‬در آﻣﺪھﺎی ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻼت‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ‬ ‫ﻣﺎﻟﯽ ھﺰﯾﻨﻪ ھﺎی ﺟﺎری دوﻟﺖ ﺻﺮف ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ ای و ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮای رھﺎﺋﯽ از ﺧﻂ ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﻣﯿﺮان ﺣﺪاﻗﻞ‬‫ﻣﺰد ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﻮرم‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺰد ھﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﺗﺮﻣﯿﻢ ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ ﺿﻤﻦ ﻣﻘﺪم ﺷﻤﺮدن ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺣﻔﻆ و ﺣﺮاﺳﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻧﺴﻞ ھﺎی آﯾﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺎ در‬‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻻزم‪ ،‬دوﻟﺖ ﺗﺸﻮﯾﻖ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژی ھﺎی ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﺪرن را‬ ‫دﻧﺒﺎل ﺧﻮاھﺪ ﻛﺮد ﭼﻮن‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدی ﻏﯿﺮ ﻣﻮﻟﺪ و ﻏﯿﺮ ﻛﺎرآ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﺋﯽ ﻧﯿﺎزھﺎی ﯾﻚ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺑﺎز‬ ‫و ﻣﺪﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ھﻤﻜﺎری ﺷﺮﻛﺖ ھﺎ ﺑﺎ ﯾﻚ دﯾﮕﺮ در اﻣﻮر ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺑﻼﻣﺎﻧﻊ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ ﺗﻮاﻓﻖ و ھﻤﻜﺎری ﺑﯿﻦ ﺷﺮﻛﺖ ھﺎ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ در ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﭼﻮن ﺗﺤﻘﯿﻖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ و اراﯾﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﭘﺲ‬‫از ﻓﺮوش‪ ،‬ﻣﻨﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﺪارد وﻟﯽ درھﻤﺔ ﻋﺮﺻﻪ ھﺎﺋﯽ ﻛﻪ ﻧﺎﻓﯽ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪ -‬ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری‪،‬‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺎزار‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﺎزات ﻣﺘﺨﻠﻔﺎن را ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻮاھﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ ﻛﻮﺷﺶ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮدوﻟﺖ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﭘﯿﺪاﯾﺶ اﻧﺤﺼﺎر و در ﺻﻮرت ﭘﯿﺪاﯾﺶ آن‪ ،‬اﻧﺤﺼﺎر‬‫ﺷﻜﻨﯽ از اھﻢ وﻇﺎﯾﻒ ﻧﻈﺎرﺗﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬ھﯿﺌﺘﯽ ﻣﺮﻛﺐ از ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ھﺴﺘﻪ‬ ‫اﺻﻠﯽ ﻧﮫﺎدی ﺧﻮاھﻨﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﺎرش ﻧﻈﺎرت ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎزار در اﻗﺘﺼﺎدﺧﻮاھﺪﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﭘﯿﺸﺒﺮد‬ ‫اھﺪاف دوﻟﺖ‪ ،‬ﻧﮫﺎدھﺎی ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺰار‪ ،‬داﯾﺮه ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی اﯾﻦ ﻧﮫﺎد را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻧﺤﺼﺎرات‬ ‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ] آب‪ ،‬ﺑﺮق‪ ،‬ﺗﻠﻔﻦ‪ ،‬راه آھﻦ[ در راه ﻛﻤﻚ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در‬ ‫ﻣﺎﻟﻜﯿﺖ دوﻟﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ وﻟﯽ از ﺳﻮی ﻛﻤﯿﺘﻪ ای ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎ ن دوﻟﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن‬

‫‪222‬‬

‫ﻛﺎرﮔﺮان و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﺼﺮف ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد اﯾﻦ ﺷﺮﻛﺖ ھﺎ در ھﻤﺔ اﻣﻮر ﻧﻈﺎرت ﺧﻮاھﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﺑﺮای ﻣﺪت ﻣﺤﺪودی اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و در دورةادارة واﺣﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ دوﻟﺖ و ارﮔﺎن‬ ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ داﺷﺘﻪ و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ھﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎد ‪ -‬ﻋﻤﺪه ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ھﺎی ﻻزم ﺑﺮای ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺮف‬ ‫ﺗﺪوﯾﻦ ﯾﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯿﺎن ﻣﺪت و دراز ﻣﺪت ﺑﺮای رھﺎﺋﯽ اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان از "ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻔﺖ "‬ ‫اﺳﺘﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻦ دارد ﻛﻪ درآﻣﺪھﺎی ﺣﺎﺻﻞ از ﺻﺪور ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﺧﻼف آن ﭼﻪ ﻛﻪ در ‪50- 60‬‬ ‫ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮده اﺳﺖ‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ ﺻﺮف ﺗﺎﻣﯿﻦ واردات ﺑﺮای ﻣﺼﺮف ‪ -‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺎ ﺳﺮﺣﺪاﻣﻜﺎن‬ ‫ﺻﺮف ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺰودن ﺑﺮ ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪی اﻗﺘﺼﺎد در ﺷﺎﺧﻪ ھﺎی ﻏﯿﺮﻧﻔﺘﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪن ﺗﻮان ﺗﻮﻟﯿﺪی‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ واردات ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪه و ﻣﻨﺎﯾﻊ ارزی ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮای ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری‬ ‫ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاھﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺮﻛﺐ از ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﺑﻮدﺟﻪ‪،‬‬

‫وﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ را در ﺗﺪوﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎی ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻮﺛﺮ ﯾﺎری ﺧﻮاھﻨﺪ‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ دارد و ﺑﺎﯾﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﮕﻮی‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ دوﻟﺖ ﺑﺮای ﺗﺪارك ﺳﺮﻣﺎﯾﺔ ﻻزم ﺑﺮای ﺑﮫﺒﻮد راه ھﺎ‪ ،‬آﻣﻮزش‪ ،‬ﺑﮫﺪاﺷﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻛﺮده و ﺑﮫﺒﻮد‬‫اداﻣﻪ دار اﯾﻦ ﺧﺪﻣﺎت را ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ دﻧﺒﺎل ﺧﻮاھﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ اﻣﻨﯿﺖ ﻓﺮدی و اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری از ﺳﻮی دوﻟﺖ و ارﮔﺎن ھﺎی واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽ‬‫ﺷﻮد‪ .‬دوﻟﺖ و ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺷﻜﻨﯽ و ﺛﺒﺎت ﺳﺘﯿﺰی از ﺳﻮی ھﺮ ﮔﺮوه و ﻋﻨﺎﺻﺮی ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻜﯿﻪ ﺑﺮﻗﺎﻧﻮن و ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ دوﻟﺖ ﺑﻪ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ وﺟﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺧﻮاھﻨﺪ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ ﺗﻀﻤﯿﻦ آزادی ﺑﯿﺎن و ﻋﻘﯿﺪه و اﻣﻨﯿﺖ ھﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﺔ ﺷﮫﺮوﻧﺪان و ﻛﻮﺷﺶ وﻗﻔﻪ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺮای ﮔﺴﺘﺮش‬‫و ﺗﻌﻤﯿﻖ اﯾﻦ آزادی ھﺎ و اﻣﻨﯿﺖ از وﻇﺎﯾﻒ اﺳﺎﺳﯽ دوﻟﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪223‬‬

:‫ﻣﺂﺧﺬ‬ : ‫ﻓﺎرﺳﯽ‬ ‫ ﺗﯿﺮ‬30 ‫ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻤﺎره‬،1384 ‫ ﺧﺎﺗﻤﯽ وﺳﻘﻮط اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان در ﺳﺎل‬:‫ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﯿﻦ‬،‫ادﯾﺐ‬ 1382 1377 ‫ دی‬،2 ‫ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻤﺎره‬،‫ ﭘﺸﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬:‫ ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ‬،‫اھﻮازی‬ ‫ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻤﺎره‬،‫ اﻗﺘﺼﺎد دﻻﻟﯽ ﻧﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ اﻗﺘﺼﺎدی و راه ﺑﺮون از آن‬:‫ ﻣﺤﻤﺪ‬،‫ﺗﻘﯽ زاده‬ 1377 ‫ دی‬،2 7 ‫ ﺷﻤﺎرة‬،‫ در ﻣﺠﻠﺲ و ﭘﮋوھﺶ‬،«‫ ﺧﺴﺘﻪ در اﺑﺘﺪاي راه‬،‫ » ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺳﺎزي‬:‫دﻛﺘﺮ ﺑﮫﻤﻦ آرﻣﺎن‬ 1373 ‫ﻓﺮوردﻳﻦ‬ 1382 ،‫ ﺗﮫﺮان‬،‫ ﻧﺸﺮ دﯾﮕﺮ‬،‫ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﭘﺴﺎ ﻣﺪرن‬:(‫ اﺣﻤﺪ ) ﮔﺮدآوری و ﺗﺮﺟﻤﻪ‬،‫ﺳﯿﻒ‬ ‫ اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‬،‫ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﮐﺖ‬:(‫ اﺣﻤﺪ ) ﮔﺮدآوری و ﺗﺮﺟﻤﻪ‬،‫ﺳﯿﻒ‬ 1380 ،‫ ﻧﺸﺮ آﮔﻪ ﺗﮫﺮان‬،‫درﻋﻤﻞ‬ 1376 ،‫ ﻧﺸﺮ ﻧﯽ‬،‫ ﻣﻘﺪﻣﻪ ای ﺑﺮاﻗﺘﺼﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ‬: ‫ اﺣﻤﺪ‬،‫ﺳﯿﻒ‬ 1379 ‫ آذرﻣﺎه‬،42‫ ﺷﻤﺎره‬،‫ ﭘﯿﺎم اﻣﺮوز‬،‫ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‬:‫ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ وزﯾﺮ ﺻﻨﺎﯾﻊ‬،‫ﺷﺎﻓﻌﯽ‬ :‫اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ‬

Abeywickrama, K. L:" The Marketization of Mongolia", in, Monthly Review, No. 10, Vol. 47, March 1996 Altimir, Oscar: Income Distribution, Poverty through Crisis & Adjustment, in, CEPAL Review, April 1994 Arruda, Marcos: " Brazil: Drawning in Debt", in, K. Danaher (edit): 50 Years is Enough, The case against the World Bank and the International Monetary Fund, South End Press, 1994. Benston, Margaret: The Political Economy of Women’s Liberation, in, R. Hennessy and C. Ingraham (edit): Materialist Feminisn: A Reader in Class, Differentce, and Women’s Lives, Routledge 1997 Boron, Atilio A: State Decay and Demoratic Decadance in Latin America, in, Socialist Register, 1999

224

Budhoo, Davison: "IMF/World Bank wreak havoc on Third World", in, K. Danaher [Edit]: 50 years is enough: The case against the World Bank and the International Monetary Fund, South End Press, 1994 Cardoso E., & A. Helwege: Below the Line: Poverty in Latin America, in, World Development, No, 20, 1992 Chomsky, Noam: The Struggle for Democracy, in, Review of African Political Economy, no. 50, 1995 Chossudovsky, Michel: The Globalisation of Poverty: Impacts of IMF and World Bank Reforms, Zed books, 1997 Christian Aid: Who runs the World? 1994 Conn Hallinan: The Global Goodfellas at the IMF, in, http://www.twnside.org.sg/title/twr137e.htm De Rivero, O: The Myth of Development, Zed Boos, 2001 Felix, David: Privatizing and Rolling Back the Latin American State, in, CEPAL Review, No. 46, April 1992 Flemming, John: Commentary: Public Sector Defictis and Macroeconomic Stability in Developing Economies, in, The Federal Reserve Bank of Kansas City: Budget Defictis and Debt: Issues and Options, 1995 Fontains, J.M & V. Geronimi: "Private investment and privatisation in sub-Saharan Africa", in, P. Cook & C. Kirkpatrick ( edit): Privatisation Policy and Performance, 1995 George, Susan: A Short History of Neo-liberalism, Twenty Years of Elite Economics and Emerging Opportunities for Structural Change, in, http://www..amag.org. 1999 Glants, Aaron: Jordan’s Sweatshops: The Carrot of the Stick of US Policy”, in, http://www/Corpwatch.org. Hammond, R.& L. McGowan: " Ghana" The World Bank's Sham Showcase", in, Danaher Hans-Peter Martin, Harald Schumann: The Global Trap, Zed Book, 1997 Hayden, Tom & C. Kernaghan: Pennies an hour, and no way up, in, http://www.behinthelable.org Hlupekile Longwe, Sara : “Gender Implications of Bank Privatization in Developing Countries”, in, http://www.50years.org/ejn/v6n1/p4.html http://www.Sweatshopwatch.org http://www.zmag.org/znet/viewArticle/11032 Huberman, Leo: Freedom Under Capitalism and Socialism, Monthly Review Press, 1966 Huntington, Samuel: The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century, 1991 International Monetary Fund: World Economic Outlook, May 1997 Iqtidar, Humeira : Health Care Privatization In Pakistan, in, Jetro: White Paper on International Trade and Foreign Direct Investment, 2003 Jomo, K.S.: "Malaysia's Privatisation Experience", in, Cook & Kirkpatrick ( edit) : Privatisation Policy and Performance, 1995 Karatas, Cevat: " Has Privatisation Improved Profitability and Performance of the Public Enterprises in Turkey", in, Cook & Kirkpatrick ( edit) : Privatisation Policy and Performance, 1995 Klein, Naomi: No Logo, 2001 Kone, Tiekoura: " Privatising Health Care in the Ivory Coast: Searching for Efficiency Gains", in, D.J. Gayle & J. N. Goodrich [edit]: Privatization and Deregulation in Global Perspective, 1990

225

McCool, Grant: China- Walmart turns blind eye to factory condition, in, www. Corpwatch. org: Mitchell, Susanna: Demanding the Impossible- Debt and Poverty in Pakistan, in, http://www.jubileeresearch.org/jubilee2000/ Mitchell, Susanna: Turkey – Another Disaster in the Making, in, http://www.jubileeresearch.org/jubilee2000/ Mozambique Information Agency: Mozambique: In the Coils of Structural Adjustment, in, Danaher (edit): 50 years is enough: The case against the World Bank and the International Monetary Fund, South End Press, 1994 Petras, James : The Political Economy of Early Debt Payment. in, http://petras.lahaine.org/articulo.php?p=80&more=1&c=1 Petras, J. & Vieux, S: " Myths and Realities:Latin America's Free Market", in, Monthly Review, No. 2, Bol 44, May 1992 Potts, David: " Nationalisation and Denationalisation of Estate Agriculture in Tanzania, 1967-90", in, Cook & Kirkpatrick ( edit) : Privatisation Policy and Performance, 1995 Hahnel, Robin: Imperialism, Human Rights, and Protectionism, in http://www.zmag.org/zmag/viewArticle/12861 Ramirez, Miguel D: Stabilization and adjustment in Latin America, Neostructuralist Perspective, in, Journal of Economic Issues, Dec. 1993 Roddick, Anita: The price of dignity, the Guardian, 22, 2003, cited in, http://www.behinthelable.org Rodrik, Dani: How Should Structural Adjustment Programs be Designied?, in, World Development, Vol 18, 1990 US Retailors responsible for the Global Sweatshop crisis, in, http://www.behinthelable.org Weiss, John: Mexico: "Comparative Performance of State and Private Industrial Corporations", in, Cook & Kirkpatrick ( edit) : Privatisation Policy and Performance, 1995

226

On Neoliberalism Ahmad Seyf Staffordshire University 2008

227

228

‫‪ 1‬ﻧﺴﺨﻪ اوﻟﯿﻪ اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻛﺘﺎب‪ :‬اﺳﺘﻌﻤﺎر ﭘﺴﺎﻣﺪرن) ﺗﮫﺮان‪ ،‬ﻧﺸﺮ دﻳﮕﺮ‪ (1382 ،‬ﭼﺎپ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬آن را ﺑﺎز ﻧﻮﯾﺴﯽ ﮐﺮده ام‪.‬‬ ‫‪ 2‬ھﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ام ﻣﻦ ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮد اﺻﻄﻼح » ﺟﮫﺎن ﺳـﻮم« در ﺧـﺼﻮص ﺑﺨـﺸﻲ از‬ ‫ﺟﮫﺎن ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻧﺴﺒﻲ ﻓﻘﯿﺮﺗﺮﻧﺪ ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﯿﺴﺘﻢ ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦ ﻛﻪ اﺻﻄﻼح » ﺟﮫﺎن ﺳﻮم« ﺑﺎر ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ‬ ‫و ﺑﺮﺗﺮي ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ دارد‪ ،‬ﺣﺎﻣﻞ اﻳﻦ ﭘﯿﺎم ﻧﺎدرﺳﺖ ھﻢ ھﺴﺖ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر در آﻏﺎز » ﺟﮫﺎن اول« ﺑﻮده‪ ،‬ﺳﭙﺲ » ﺟﮫﺎن دوم« و‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﻧﯿﻢ ﻗﺮن اﺧﯿﺮ ھﻢ ﺑﺨﺶ ﺳﻮﻣﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻧﯿﺰ اﺷﺎره ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺣﺘﺎ ﺑﺎ‬ ‫درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺌﻮري ﭼﯿﻨﻲ » ﺳﻪ ﺟﮫﺎن«‪ ،‬دﻳﮕﺮ » ﺟﮫﺎن دوﻣﻲ« وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪ .‬ﺣﺘـﻲ در دورة اﻗﺘـﺪار »ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿـﺴﻢ‬ ‫روﺳﻲ« ھﻢ ﺑﮫﺮه ﮔﯿﺮي از ﻋﺒـﺎرت » ﺟﮫـﺎن ﺳـﻮم« ﺑـﻪ ﮔﻤـﺎن ﻣـﻦ ﻧﺎدرﺳـﺖ ﺑـﻮده و ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﻣﻨﻄﻘـﻲ ﻧﺪاﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎي ﺑﻪ اﺻﻄﻼح » ﺟﮫﺎن ﺳﻮم« ﻳﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻري اﻧﺪ ﻳﺎ در ﺣﺎل ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺳﺎﻻري ﺷﺪن و ﻳﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر اﻗﺘﺼﺎدي‪-‬‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ دﻳﮕﺮي دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ دﻗﯿﻖ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺎن ﻣﻲ ﺗﻮان آن را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ،‬ﻛﺎرﺑﺮد‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﻲ ﭼﻮن » ﺟﮫﺎن ﺳﻮم« ﻧﯿﺰ ﺧﻄﺎي ﻳﻚ ﻛﺎﺳﻪ ﻛﺮدن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺋﻲ ﮔﺴﺘﺮده از ﻣﻠﻞ ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺘﻔﺎوت را ﻛﻪ در ﻛﻨﺎر‬ ‫ﺑﻌﻀﻲ ﺷﺒﺎھﺖ ھﺎ ﺑﺎ ھﻢ ھﺰار و ﻳﻚ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد ‪ .‬زﻳﺎن اﻳﻦ ﺗﺴﺎﻣﺢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪة ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﯿﺪان دادن ﺑﻪ ﺳﺎده‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﻲ ھﺎي دﻳﮕﺮ در روﻳﺎروﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺴﯿﺎر اﺳـﺖ‪ .‬ھـﻢ ﭼﻨـﯿﻦ ﺑـﻲ آن ﻛـﻪ ﺧـﻮد ﺑﺨـﻮاھﯿﻢ ﻣـﺸﻮق‬ ‫ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه اي ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎري از ﻣﺎ ﺑﺎ آن دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﯿﻢ‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎ ﻳﻜﻲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻠﻞ ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ھﺎي ﮔﻮﻧﻪ ﮔﻮن در ﭘﻮﺷﺶ » ﺟﮫﺎن ﺳﻮم« ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻣﯿﺰان ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﺎﺳﻪ ﻛﺮدن ﻛـﺸﻮرھﺎ در‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ »ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري« ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮ » ﺟﮫﺎن ﺳﻮم« ﺑﯿﺎن ﻧﺎدرﺳﺘﻲ ازﻳـﻚ واﻗﻌﯿـﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺑـﺎور ﻣـﻦ‪،‬‬ ‫»ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري« ھﻤﺴﺎن ﻛﺮدن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ در ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺑﺎ ھﻤﺎن واﻗﻌﯿﺖ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ در ﺣﺎل ﻛﻪ در آﻳﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬از‬ ‫ﻛﺸﻮرھﺎي ﺑﻪ اﺻﻄﻼح » ﺟﮫﺎن ﺳﻮم« ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت » ﻛﺸﻮرھﺎي ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﻲ« ﻳﺎ » ﻛﺸﻮرھﺎي اﻛﺜﺮﻳﺖ« ﻳﺎد ﻛﺮد‪.‬‬ ‫‪3‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ‪ A Socialist Alternative to Global Capitalism :‬ﻣﻨﺒﻊ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ‪ www.worldsocialist-cei.org/imf.html:‬ص ‪2‬‬ ‫‪ 4‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‪ The Whirled Bank Group:‬ﻣﻨﺒﻊ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ‬ ‫‪ 5‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ‪ Conn Hallinan: The Global Goodfellas at the IMF :‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ‬ ‫‪ 6‬ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻮل‪ :‬دورﻧﻤﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﮫﺎن‪ ،‬واﺷﻨﮕﺘﻦ‪ - 1997 ،‬ﻣﯿﺰان ﺑﺪھﻲ در ‪ 1998‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎي ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺻﻨﺪوق‬ ‫ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻮل در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ 7‬ﻣﺎرﻛﻮس آرودا‪ :‬ﺑﺮزﻳﻞ ‪ :‬ﻋﺮﻗﺔ درﻗﺮض‪ ،‬در ﺟﮫﺎﻧﻲ ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري درﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺣﻤﺪ‬ ‫ﺳﯿﻒ‪ ،‬ﺗﮫﺮان ﻧﺸﺮ آﮔﻪ‪ ،1380 ،‬ص ‪261‬‬ ‫‪ 8‬ﺳﻮزان ﺟﻮرج‪ :‬ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯿﺴﻢ ‪ ....‬در ھﻤﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫‪ 9‬ﺷﻤﺎري از ﻣﺪﻋﯿﺎن ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﻃﻠﺐ اﻳﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻏﺎرت و ﭼﭙﺎول اﻧﮕﺎر در ﺳﯿﺎره دﻳﮕﺮي زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ وﻗﺘﻲ ادﻋﺎ ﻣﻲ‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺪاران اﮔﺮ ﻧﺨﻮاھﻨﺪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﺑﻨﺪﮔﻲ را اﻣﻀﺎء ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﻨﺪوق‬ ‫ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ ﭘﻮل دﻳﮕﺮ ﺗﻨﮫﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﭘﻮﻟﻲ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي دوﻟﺖ ھـﺎ ﺟـﻮاز ﺻـﺤﺖ اﻗﺘـﺼﺎدي و‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺻﺎدر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺪﻳﮫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ اﻳﻦ ﺟﻮاز را ﺻﺎدر ﻧﻜﻨﺪ ﺣﺴﺎب آن ﺣﻜﻮﻣﺖ در ﺑﺎزارھﺎي‬ ‫ﺟﮫﺎن ﺑﺎ ﻛﺮام اﻟﻜﺎﺗﺒﯿﻦ اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫‪ 10‬ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺟﺪول ھﺎي ﺟﮫﺎﻧﻲ‪ 1994 ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ‪John Flemming: Commentary: Public Sector Defictis‬‬ ‫‪and Macroeconomic Stability in Developing Economies, in, The Federal Reserve Bank of Kansas City:‬‬ ‫‪Budget Defictis and Debt: Issues and Options, 1995, p.388‬‬ ‫‪ James Petras: The Political Economy of Early Debt Payment, 11‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺳﺎﻳﺖ ‪zmag‬‬ ‫‪ 12‬ھﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫‪ 13‬ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﺑﺎﻧﻚ ﺟﮫﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺟﺪول ھﺎي ﺟﮫﺎﻧﻲ‪ 1994 ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ‪John Flemming: Commentary: Public Sector Defictis‬‬ ‫‪and Macroeconomic Stability in Developing Economies, in, The Federal Reserve Bank of Kansas City:‬‬ ‫‪Budget Defictis and Debt: Issues and Options, 1995, p.388‬‬ ‫‪Enhanced Structural Adjustment Facilities [ ESAF]14‬‬ ‫‪Poverty Reduction and Growth Facility [PRGF]15‬‬ ‫‪ 16‬در ﺗــﺪوﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟــﺐ اﻳــﻦ ﻣﻘﺪﻣــﻪ از ﺳــﺎﻳﺖ ھــﺎي ﻣﺘﻌــﺪد اﻳﻨﺘﺮﻧﺘــﻲ اﺳــﺘﻔﺎده ﻛــﺮده ام‪ .‬ﺑــﺮاي ﻧﻤﻮﻧــﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳــﺪ ﺑــﻪ ‪:‬‬ ‫‪ http://www.wdm.org.uk/cambriefs/DEBT/unrest. htm‬و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻪ ‪www.zmag.org.‬‬ ‫‪ 17‬در ﺳﺎﻳﺖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ‪ www.zmag.org/Zmag/articles/feb01hahnel.htm :‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺑﻪ‪:‬‬ ‫‪Robin Hahnel: Imperialism, Human Rights, and Prtectionism.‬‬ ‫‪ 18‬در ﻧﻮﺷﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ از ﻛﺘﺎب درﺧﺸﺎن اﺳﺘﺎد ﻣﺎﻳﻜﻞ ﭼﺴﻮدوﻓﺴﻜﻲ ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده ام‪ .‬اﻃﻼﻋﺎت آﻣﺎري را از اﻳﻦ‬ ‫ﻛﺘﺎب ﮔﺮﻓﺘﻪ ام‪ ،‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻨﺒﻊ اش را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﻣﺸﺨﺼﺎت اﻳﻦ ﻛﺘﺎب از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫‪and World Bank‬‬ ‫‪Reforms, Zed Michel Chossudovsky: The Globalisation of Poverty: Impacts of IMF‬‬ ‫‪books, 1997.‬‬ ‫‪ 19‬رﻳﺎﺳﺖ ھﯿﺌﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﯿﺎ را ﺟﺎن ﻣﯿﻨﺎرد ﻛﯿﻨﺰ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻋﮫﺪه داﺷﺖ ‪.‬‬ ‫‪International Monetary Fund: World Economic Outlook, May 1997, p. 19220‬‬ ‫‪ 21‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪ 190‬ﻛﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻲ ھﺎي ﺳﺎﻻﻧﻪ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ دھﺪ‪ .‬ﻣﻦ در اﻳﻦ ﺟﺎ اﻳﻦ ارﻗﺎم را ﺑﺎ ھﻢ ﺟﻤﻊ ﻛﺮده ام‪.‬‬ ‫‪ 22‬ھﺎﻧﺲ ﭘﯿﺘﺮ ﻣﺎرﺗﯿﻦ ‪ -‬ھﺎروﻟﺪ ﺷﻮﻣﻦ ‪ :‬ﺗﻠﻪ ﺟﮫﺎﻧﻲ ‪ :‬ﺟﮫﺎﻧﻲ ﺷﺪن و ﺗﮫﺎﺟﻢ ﺑﻪ دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬ﻟﻨﺪن ‪ ،1997‬ص ‪23‬‬ ‫‪ 23‬ﻣﺎﻳﻜﻞ ﭼﺴﻮدوﻓﺴﻜﻲ‪ :‬ﺣﮫﺎﻧﻲ ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ ‪ ،1997 ،‬ص ‪34‬‬ ‫‪Latin America's Free Market", in, Monthly Review, No. 2, Bol Petras, J. & Vieux, S: " Myths and Realities: 24‬‬ ‫‪44, May 1992, p. 11‬‬ ‫‪ 25‬ﻣﺎﻳﻜﻞ ﭼﺴﻮدوﻓﺴﻜﻲ‪ :‬ﺣﮫﺎﻧﻲ ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ ‪ ،1997 ،‬ص ‪38‬‬ ‫‪" The Marketization of Mongolia", in, Monthly Review, No. 10, Vol. 47, March 1996, Abeywickrama, K. L:26‬‬ ‫‪p.31‬‬ ‫‪Brazil: Drawning in Debt", in, K. Danaher (edit): 50 Years is Enough.., 1994, p.45-46 Marcos Arruda: " 27‬‬

‫‪229‬‬

‫‪ 28‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﺔ اﻟﯿﺴﯿﺎ ﻛﻮرﺗﻦ‪ :‬ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري و ﻛﺸﺎورزي ﻛﺴﺘﺎرﻳﻜﺎ‪ ،‬در داﻧﺎھﺮ‪ ،‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪55-56‬‬ ‫‪ 29‬ﻣﺎﻳﻜﻞ ﭼﺴﻮدوﻓﺴﻜﻲ‪ :‬ﺣﮫﺎﻧﻲ ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ ‪ ،1997 ،‬ص‪139‬‬ ‫‪ 30‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪147-68‬‬ ‫‪ 31‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪191‬‬ ‫‪32‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪225-230‬‬ ‫‪ 33‬ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ذﮐﺮ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ در درون وﺑﯿﺮون از اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮال ھﺎی وﻃﻨﯽ در ﻣﻮارد‬ ‫ﻣﮑﺮر در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ ﻗﻠﻢ‪ ،‬از اﯾﻦ اﻧﮓ ھﺎ ﺳﻮد ﺟﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪Naomi Klein: No Logo, 2001, p. 475 34‬‬ ‫‪ 35‬ھﻤﻪ آﻣﺎرھﺎ و اﻃﻼﻋﺎت دﯾﮕﺮ را از اﯾﻦ ﺳﺎﯾﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ام‪http://www.Sweatshopwatch.org. .‬‬ ‫‪ 36‬ﺑﺮا ی اﻃﻼع ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ‪Grant McCool: turns blind eye to factory condition, in, www. Corpwatch. org:‬‬ ‫‪China- Walmart‬‬ ‫‪ 37‬ﺑﺮای اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ ‪US Retailors responsible for the Global Sweatshop crisis, in, :‬‬ ‫‪http://www.behinthelable.org‬‬ ‫‪ 38‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ‪Tom Hayden & C. Kernaghan: Pennies an hour, and no way up, in, :‬‬ ‫‪http://www.behinthelable.org‬‬ ‫‪ 39‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ‪Anita Roddick: The price of dignity, the Guardian, 22, 2003, cited in, َ:‬‬ ‫‪http://www.behinthelable.org‬‬ ‫‪ 40‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪﺑﻪ ‪Aaron Glants: Jordan’s Sweatshops: The Carrot of the Stick of US Policy”, in, :‬‬ ‫‪http://www/Corpwatch.org.‬‬ ‫‪ 41‬ھﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ روﺣﯿﻪ ﺧﻮدم و ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ اﯾﻦ ﯾﺎدداﺷﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﺮاب ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﮐﻮﺷﯿﺪم‬ ‫از اﯾﺮان در ﺳﺎل ‪ 1390‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻏﯿﺮ واﻗﻊ ﺑﯿﻨﺎﻧﻪ ای ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺪھﻢ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه دروغ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ واﻗﻊ ﻓﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ اﺗﻔﺎق ﺧﻮاھﺪ اﻓﺘﺎد‪ ،‬از آن ﭼﻪ در اﯾﻦ ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﺮده ام ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪﺗﺮ وﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﺷﺎره ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﺎدرات ﮐﺎرﮔﺮ و ﻓﺎﺣﺸﻪ از اﯾﺮان اﺷﺎره ﮐﺮده ام وﻧﻪ از‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺤﺸﺎء و ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺮﯾﺰی و ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻧﺸﯿﻨﯽ در ﺧﻮداﯾﺮان ﺣﺮف زده ام‪ ) .‬در ﺑﺎره ھﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﯾﻞ ھﻢ ﺑﻪ ﻗﺪر ﮐﺎﻓﯽ‬ ‫در روزﻧﺎﻣﻪ ھﺎی ﺗﮫﺮان ﻣﻄﻠﺐ و ﺧﺒﺮ ھﺴﺖ( از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﯽ آﻣﺪھﺎی ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﺨﺮب دروازه ھﺎی ﺑﺎز ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮاﯾﺮان ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ام‪ .‬ﺑﯽ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎﯾﺪ روﺷﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯽ آﻣﺪ ﺑﺎز ﮐﺮدن دروازه ھﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺗﻮان‬ ‫رﻗﺎﺑﺘﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰی دارد ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از اﻧﮫﺪام اﺳﺎس اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻠﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﮕﺬار ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﮫﺎ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاھﺎن ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ‬ ‫اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﮫﺎﻧﯽ ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ را ﺑﻪ ﻓﺎل ﻧﯿﮏ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﺒﻊ ﻣﺮادم ﻧﯿﻤﺎ ﯾﻮﺷﯿﺞ‪ ،‬ھﻢ ﭼﻨﺎن ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﮔﻤﺎﻧﻢ ﮐﻪ » آﻧﮑﻪ ﻏﺮﺑﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ دارد از ﻋﻘﺐ ﻣﯽ آﯾﺪ«‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‪ ،‬ھﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد ﻣﻨﻔﯽ‪ ،‬روﻧﺪ ﺻﻌﻮدی دارﻧﺪ و‬ ‫ﺷﺎھﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ را ﻧﺸﺎن ﺑﺪھﺪ‪.‬‬ ‫‪ 42‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺑﻪ “ﺟﮫﺎﻧﻲ ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ‪ :‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري در ﻋﻤﻞ” ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﺸﺮ آﮔﻪ‪ ،‬ﺗﮫﺮان ‪ 1380‬و ھﻢ‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ “ اﺳﺘﻌﻤﺎر ﭘﺴﺎﻣﺪرن” ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺮ دﻳﮕﺮ ﺗﮫﺮان ‪.1382‬‬ ‫‪ 43‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻧﻮام ﭼ ﺎﻣﺴﻜﻲ‪ :‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮای دﻣﻮﻛﺮاﺳﻲ‪ ،‬در رﻳﻮﻳﻮی اﻗﺘﺼﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻓﺮﻳﻔﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪ ، 1999 ،50‬ص‪14-13‬‬ ‫‪ 44‬اﻣﺪادﮔﺮان ﻣﺴﯿﺤﻲ‪ :‬ھﺰﻳﻨﺔ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﻧﻜﺪاری ﺟﮫﺎﻧﻲ‪ ،‬در ﻛﺘﺎب‪ :‬ﭼﻪ ﻛﺴﯽ ﺑﺮ دﻧﯿﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﯽ ﻛﻨﺪ؟‪ ،‬ﻟﻨﺪن ‪.1994‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻓﺎرﺳﯽ در‪:‬ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ‪ :‬اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ درﻋﻤﻞ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺣﻤﺪ ﺳﯿﻒ‪ ،‬ﻧﺸﺮ آﮔﻪ‪ ،‬ﺗﮫﺮان‬ ‫‪ ،1380‬ص ‪299‬‬ ‫‪ 45‬اﻣﺪادﮔﺮان ﻣﺴﯿﺤﻲ‪ :‬ھﺰﻳﻨﺔ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﻧﻜﺪاری ﺟﮫﺎﻧﻲ‪ ،‬ھﻤﺎن‪ ،‬ص ‪303‬‬ ‫‪ 46‬ھﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‪ ،‬ص‪307‬‬ ‫‪ 47‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺑﻪ ‪:‬ﺳﺎﺋﻮل ﻟﻨﺪاﺋﻮ‪ » :‬ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻧﻮﻳﻦ ﺑﺮای ﺑﮫﺮه ﻛﺸﻲ‪ :‬ﺷﺮق ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪد«ـ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻓﺎرﺳﯽ در ‪:‬‬ ‫ﺟﮫﺎﻧﯽ ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ‪ ....:‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺣﻤﺪ ﺳﯿﻒ‪ ، ،‬ص‪54‬‬ ‫‪ 48‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﺎﺗﺎﻟﯽ اﯾﻮری‪ :‬ﺳﺮﻗﺖ ازدوﻟﺖ‪ ،‬ﻣﮑﺰﯾﮏ‪ ،‬ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮐﻨﯿﺎ در ﮐﺘﺎب " ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﮐﺖ" ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫‪ 49‬ھﻤﺎن ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫‪ 50‬ھﺎﻧﺲ ﭘﯿﺘﺮ و ھﺎراﻟﺪ ﺷﻮﻣﻦ‪ :‬ﺗﻠﻪ ﺟﮫﺎﻧﯽ‪ ،‬زد ﺑﻮﮐﺰ ‪ 1996‬ﺻﺺ ‪41-139‬‬ ‫‪ 51‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ ھﻨﺮی ﺑﯿﻨﯽ وﻣﺎرک ﮔﺮوﺳﻮﯾﺘﺰ ‪ :‬ﺛﺒﺎت آﻓﺮﯾﻨﯽ اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺷﺮط ﮔﺬاری و ﺛﺒﺎت اﻗﺘﺼﺎدی در ﻧﺸﺮﯾﻪ‬ ‫‪ International Organisation‬ﭘﺎﺋﯿﺰ ‪1985‬‬ ‫‪ 52‬آﺗﯿﻠﯿﻮ ﺑﻮرون‪ " :‬ﻗﮫﻘﺮای دوﻟﺖ و اﻧﺤﻄﺎط دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ در اﻣﺮﯾﮑﺎی ﻻﺗﯿﻦ" در ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ رﯾﺠﺴﺘﺮ ‪ ،1991‬ص ‪214‬‬ ‫‪ 53‬ﺑﺮای ﺑﺤﺚ ﻣﺒﺴﻮﻃﯽ در ﺑﺎره اﯾﻦ اﻟﮕﻮ ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ اﺣﻤﺪﺳﯿﻒ» ﻧﮕﺎھﯽ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﮐﺎﻣﻞ« در ﮐﺘﺎب‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ای ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﯽ‪ ،‬ﺗﮫﺮان‪1376 ،‬‬ ‫‪ 54‬ﻧﺴﺨﻪ اوﻟﯿﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ را ﻣﻮﻗﻌﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم ﻛﻪ دوﻟﺖ آﻗﺎی ﺧﺎﺗﻤﯽ در ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب اﻳﻦ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎ دراﻳﺮان‪ ،‬دراﺟﺮای دو ﺑﺎرة آن اﻧﺪﻛﯽ دو دﻟﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻣﺪﺗﯽ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺮای ﻛﺎﻣﻞ و ﺳﺮﯾﻊ اﻳﻦ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﺪه ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻗﺘﺼﺎدی دوﻟﺖ در آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫‪Huntington, Samuel: The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century, 1991, pp. 7-855‬‬ ‫‪Atilio A. Boron:State Decay and Demoratic Decadance in Latin America, in, Socialist Register, 1999, p. 56‬‬ ‫‪213‬‬ ‫‪Quoted from Leo Huberman: Freedom Under Capitalism and Socialism, Monthly Review Press, 1966, p. 57‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪ 58‬ﻣﻨﻈﻮرم از »ﻗﻮاﻧﯿﻦ آھﻨﯿﻦ ﺑﺎزار« اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻧﻈﺎم ﺑﺎزار ﺳﺎﻻر‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﭘﻮل ﻧﺪاري‪ ،‬آش ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﮫﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺗﻮي ﻣﺘﻘﺎﺿﻲ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻃﺎﻟﺐ و ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ آن آﺷﻲ! ﻧﻜﺘﻪ اي ﻛﻪ اﻏﻠﺐ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻲ ﺷﻮد اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣـﺪاﻓﻌﺎن‬ ‫ﮔﻤﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻲ آﻣﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري در ﺟﻮاﻣـﻊ ﭘﯿﺮاﻣـﻮﻧﻲ ﻣـﺜﻼ ﺑﺮآﻣـﺪن ﺟﺎﻣﻌـﻪ اﻳـﺴﺖ ﻣﺜـﻞ ﺳـﻮﺋﺪ ﻳـﺎ‬

‫‪230‬‬

‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ‪ -‬ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ در آن ﻣﺴﯿﺮ اﻓﺘﺎدن ‪ -‬ﻛﻪ ﺑﺎھﻤﺔ ﺧﺮاﺑﻜﺎري راﺳﺖ ﺟﺪﻳﺪ در ﺳﺎﻟﮫﺎي اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﻧﻈﺎم رﻓﺎه اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺴﺘﺮده اي دارﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دوﺳﺘﺎن در ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲ ﮔﯿﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ ﻧﺌﻮﻟﯿﺒﺮاﻟﯽ ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎری‪ ،‬وﺟﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻈﺎﻣﻲ را‬ ‫ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﻧﻤﻲ ﺷﻨﺎﺳﺪ و ﺣﺘﻲ در اﻳﻦ ﻛﺸﻮرھﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاھﺎن ﺑﺮ ﭼﯿﺪن آن اﺳﺖ ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻛـﻪ در ﺟﻮاﻣـﻊ‬ ‫ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ آن ھﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﻳﺠﺎد آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ھﺎي ﺗﻠﺦ زﻣﯿﻨﻲ ‪ -‬ﮔـﺴﺘﺮدﮔﻲ و‬ ‫ﺗﻌﻤﯿﻖ ﻓﻘﺮ در ﺟﻮاﻣﻊ ﭘﯿﺮاﻣﻮﻧﻲ ‪ -‬ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺪاﻓﻊ ﺗﻌﺪﻳﻞ اﻳﻦ ﺟﺎ و آن ﺟﺎ ﺑﺎ اﻳﻤﺎء و اﺷﺎره در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﺳﺨﻦ ﻣﻲ‬ ‫ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﺴﻲ را ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﯿﺎﻧﺪازد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﺎﮔﮫﺎن ﻣﻮاﻓﻖ ﺷﺪن ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﺔ رﻓﺎه ‪ -‬اﮔﺮ اﻳﻦ اﻳﻤﺎ و اﺷﺎره ھﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ -‬ﻧﻪ ﻧﺸﺎﻧﺔ ﭘﺬﻳﺮش ﺿﺮورت وﻧﯿﺎز اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺟﺎﻣﻌﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻳﻚ ﺣﺪاﻗﻞ رﻓﺎه ﻣﺎدي ﺑﺮاي ﺷﮫﺮوﻧﺪان‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬ ‫ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻧﺎﺷﻲ از اﺳﺘﯿﺼﺎل در ﻋﺮﺻﺔ ﻧﻈﺮي اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫‪ 59‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﻪ ﺳﻮء ﺗﻔﺎھﻤﻲ ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻗﺼﺪم ﺑﻪ ھﯿﭻ وﺟﻪ ﺗﺎﺧﺖ زدن آزادي ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺑـﺎ آزادي‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﯿﺴﺖ ‪ .‬ھﺪﻓﻢ اﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ ،‬آزادي اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻔﮫﻮﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ دارد ‪ -‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮش داﻧﺶ‬ ‫ﺑﺸﺮ از زﻳﺴﺘﮕﺎه ﻓﺮھﻨﮕﻲ و ﺳﯿﺎﺳﻲ ﺧﻮد‪ ،‬آزادي ھﻢ ﮔﺴﺘﺮش اﻓﻘﻲ ﭘﯿﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ھﻢ ژرﻓﺶ ﻋﻤﻮدي‪ -‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺻﻒ‪،‬‬ ‫ﺗﺮﻛﯿﺒﻲ از ﻳﻚ ﺣﺪاﻗﻞ از ھﺮﻛﺪام ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻔﮫﻮم آزادي ﻣﻌﻨﻲ دار ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮده اي ﻛﻪ ﺑﺮده دار ﺑﮫﺘﺮﻳﻦ و ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮﻳﻦ‬ ‫اﻣﻜﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼﺎدي را ﺑﺮاي او ﻓﺮاھﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ھﻤﺎن ﻣﯿﺰان آزاد ﻧﯿﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﺮد آزادي ﻛﻪ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﻜﻢ ﺧـﻮﻳﺶ را‬ ‫ﺳﯿﺮ ﻛﻨﺪ و ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ اﻣﻜﺎﻧﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ وار اﻣﺮوز وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻧﯿﺰ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﺗﺎﻛﯿﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ‪،‬‬ ‫اﻳﻦ را ﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎ ﺳﻮء ﺗﻔﺎھﻤﻲ ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪Oscar Altimir: Income Distribution, Poverty through Crisis & Adjustment, in, CEPAL Review, April 1994, 60‬‬ ‫‪pp 12, 26‬‬ ‫‪E. Cardoso & A. Helwege: Below the Line: Poverty in Latin America, in, World Development, No, 20, 61‬‬ ‫‪1992, p.20‬‬ ‫‪ibid, p. 2362‬‬ ‫‪Dani Rodrik: How Should Structural Adjustment Programs be Designied?, in, World Development, Vol 63‬‬ ‫‪18, 1990, p. 934‬‬ ‫‪ibid, p. 93764‬‬ ‫‪David Felix: Privatizing and Rolling Back the Latin American State, in, CEPAL Review, No. 46, April 65‬‬ ‫‪1992, p. 36‬‬ ‫‪Tiekoura Kone: " Privatising Health Care in the Ivory Coast: Searching for Efficiency Gains", in, D.J. 66‬‬ ‫‪Gayle & J. N. Goodrich [edit]: Privatization and Deregulation in Global Perspective, 1990, pp, 269-75‬‬ ‫‪» 67‬اﻗﺘﺼﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ آزادی زﻧﺎن«‪ ،‬ﮐﻪ درﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎره ھﺎی ﻣﺎﻧﺜﻠﯽ رﯾﻮﯾﻮ در ﺳﺎل ‪ 1969‬ﭼﺎپ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ 68‬ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ را رﺟﻮع ﻣﻲ دھﻢ ﺑﻪ دو ﻣﻘﺎﻟﺔ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ھﻤﯿﻦ ﻗﻠﻢ‪ » :‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﻳﻞ اﻗﺘﺼﺎدي ‪ :‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻋﺎم« و »‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻌﺪﻳﻞ اﻗﺘﺼﺎدي در ﺷﯿﻠﻲ« در ﻛﺘﺎب‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﯿﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﻲ‪ ،‬ﺗﮫﺮان ‪.1376.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻦ دو ﻧﻮﺷﺘﻪ ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺑﻪ دوﻣﺤﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤـﻪ اﻳـﻦ ﻗﻠـﻢ ‪ » :‬ﺟﮫـﺎﻧﻲ ﻛـﺮدن ﻓﻘـﺮ و ﻓﻼﻛـﺖ‪:‬‬ ‫اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري در ﻋﻤﻞ« ) ﻧﺸﺮ آﮔﻪ‪ (1380 ،‬و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ‪ » :‬اﺳﺘﻌﻤﺎر ﭘﺴﺎﻣﺪرن« ) ﻧﺸﺮ دﻳﮕﺮ‪ (1382 ،‬ﻛﻪ در‬ ‫اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﺑﺴﯿﺎر روﺷﻨﮕﺮﻧﺪ ‪.‬‬ ‫‪ 69‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﻣﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺮ ﮐﺘﺎب ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﻓﻘﺮ وﻓﻼﮐﺖ و اﺳﺘﻌﻤﺎر ﭘﺴﺎﻣﺪرن ﻧﻮﺷﺘﻪ ام‪.‬‬ ‫‪ 70‬ھﻤﺸﮫﺮی‪ 25 ،‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪1382.‬‬ ‫‪ 71‬ھﻤﺸﮫﺮی‪ 24 ،‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪1382.‬‬ ‫‪ 72‬ھﻤﺸﮫﺮی‪ 23 ،‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪1382.‬‬ ‫‪ 73‬ھﻤﺸﮫﺮی‪ 26 ،‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪1382.‬‬ ‫‪ 74‬ھﻤﺸﮫﺮی‪ 18 ،‬ﺧﺮداد ‪ – 1382.‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ اﻧﺪﮐﯽ ﻗﺪﯾﻤﯽ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ورود اﯾﻦ اﻗﻼم ھﻢ آزاد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ 75‬ھﻤﺸﮫﺮی‪ 3 ،‬ﺧﺮداد ‪1382‬‬ ‫‪ 76‬ﺣﯿﺎت ﻧﻮ اﻗﺘﺼﺎدی‪ 20 ،‬آﺑﺎن ‪1382‬‬ ‫‪ 77‬ھﻤﺸﮫﺮی‪ 12 ،‬ﺧﺮداد ‪1382.‬‬ ‫‪ 78‬اﻧﺘﺨﺎب‪ 28 ،‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪1382‬‬ ‫‪ 79‬دﻛﺘﺮ ﺑﮫﻤﻦ آرﻣﺎن‪ » :‬ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ در اﺑﺘﺪاي راه«‪ ،‬در ﻣﺠﻠﺲ و ﭘﮋوھﺶ‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪ 7‬ﻓﺮوردﻳﻦ ‪ ،1373‬ص ‪41‬‬ ‫‪ 80‬ھﻤﺸﮫﺮی‪4 ،‬آذر ‪1382.‬‬ ‫‪J.M. Fontains & V. Geronimi: "Private investment and privatisation in sub-Saharan Africa", in, P. Cook & 81‬‬ ‫‪C. Kirkpatrick ( edit): Privatisation Policy and Performance, 1995, p. 157.‬‬ ‫‪ 82‬ﻋﻠﯿﺮﺿﺎ اھﻮازی‪ :‬ﭘﺸﺖ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻤﺎره ‪ ،2‬دی ‪ 1377‬ص ‪28‬‬ ‫‪David Potts: " Nationalisation and Denationalisation of Estate Agriculture in Tanzania, 1967-90", in, Cook 83‬‬ ‫‪& Kirkpatrick ( edit) : Privatisation Policy and Performance, 1995, pp 194-95.‬‬ ‫‪John Weiss: Mexico: "Comparative Performance of State and Private Industrial Corporations", in, Cook & 84‬‬ ‫‪Kirkpatrick ( edit) : Privatisation Policy and Performance, 1995, p.222.‬‬ ‫‪K.S. Jomo: "Malaysia's Privatisation Experience", in, Cook & Kirkpatrick ( edit) : Privatisation Policy and 85‬‬ ‫‪Performance, 1995, pp 238-240‬‬ ‫‪Cevat Karatas: " Has Privatisation Improved Profitability and Performance of the Public Enterprises in 86‬‬ ‫‪Turkey", in, Cook & Kirkpatrick ( edit) : Privatisation Policy and Performance, 1995, pp 244-261‬‬ ‫‪Davison Budhoo: "IMF/World Bank wreak havoc on Third World", in, K. Danaher [Edit]: 50 years is 87‬‬ ‫‪enough: The case against the World Bank and the International Monetary Fund, South End Press, 1994,‬‬ ‫‪pp.20-23‬‬ ‫‪Christian Aid: Who runs the World? 1994, pp. 23-4088‬‬

‫‪231‬‬

‫‪R. Hammond & L. McGowan: " Ghana" The World Bank's Sham Showcase", in, Danaher, ibid, pp 78-8289‬‬ ‫‪Marcos Arruda: " Brazil: Drowning in Debt", in, Danaher, ibid, pp. 44-5090‬‬ ‫‪Mozambique Information Agency: Mozambique: In the Coils of Structural Adjustment, in, Danaher, ibid, 91‬‬ ‫‪pp. 84-85‬‬ ‫‪ 92‬ﻣﺎرﻛﻮس آرودا‪ " :‬ﺑﺮزﻳﻞ ﻏﺮﻗﻪ در ﻗﺮض" ‪ ،‬ھﻤﺎن ﺟﺎ‪.‬‬ ‫‪ 93‬ﻣﯿﮕﻮﺋﻞ د ‪ .‬راﻣﯿﺮز‪ " :‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ھﺎي ﺗﻌﺪﻳﻞ در اﻣﺮﻳﻜﺎي ﻻﺗﯿﻦ ‪ :‬ﻧﮕﺮش ﺳﺎﺧﺘﺎرﮔﺮاﻳﺎﻧﺔ ﺟﺪﻳﺪ"‪] ،‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺣﻤﺪ ﺳﯿﻒ[‪ ،‬در‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﺳﯿﺎﺳﻲ‪ -‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺷﻤﺎرة ‪ ، 103-04‬ص ‪.115‬‬ ‫‪94‬‬ ‫‪Central Bank of the Islamic Republic of Iran: Economic Trends, no. 31, fourth quarter, p. 15‬‬ ‫‪ 95‬اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪ ،50‬ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ 1382‬ص ‪11‬‬ ‫‪ 96‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﻏﻼﻣﺮﺿﺎ ﺷﺎﻓﻌﯽ وزﯾﺰ ﺻﻨﺎﯾﻊ‪ ،‬ﭘﯿﺎم اﻣﺮوز‪ ،‬ﺷﻤﺎره‪ ،42‬آذرﻣﺎه ‪ ،1379‬ص ‪ 36‬و ‪39‬‬ ‫‪ 97‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﯽ زاده‪ :‬اﻗﺘﺼﺎد دﻻﻟﯽ ﻧﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ اﻗﺘﺼﺎدی و راه ﺑﺮون از آن‪ ،‬اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻤﺎره ‪ ،2‬دی ‪ 1377‬ص ‪24‬‬ ‫‪ 98‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﯿﻦ ادﯾﺐ‪ :‬ﺧﺎﺗﻤﯽ وﺳﻘﻮط اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان در ﺳﺎل ‪ ،1384‬اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻤﺎره ‪ 30‬ﺗﯿﺮ ‪ 1382‬ص ‪25‬‬ ‫‪99‬‬ ‫‪Naomi Klein: No Logo, 2001, p474‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪http://www.nlcnet.org/campaigns/he-yi/he-yi.shtml‬‬ ‫‪101‬‬ ‫‪behindthelabel.org‬‬ ‫‪102‬‬ ‫‪Jetro: White Paper on International Trade and Foreign Direct Investment, 2003‬‬ ‫‪103‬‬ ‫‪O. De Rivero: The Myth of Development, Zed Books, 2001, p.65‬‬ ‫‪104‬‬ ‫‪ibid. p. 89‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪HIPC: Heavily Indebted Poor Countries‬‬ ‫‪2000 106 Susanna Mitchell: Demanding the Impossible- Debt and Poverty in Pakistan, in Jubilee‬‬ ‫‪2000 5 Susanna Mitchell: Turkey – Another Disaster in the Making, in Jubilee‬‬ ‫‪ 108‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ دادم درﻧﻮﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﯾﺎدداﺷﺖ از ﺳﺎﯾﺖ ﺑﺎﻧﮏ ﺟﮫﺎﻧﯽ و ﺻﻨﺪوق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮل و ﺑﻪ‬ ‫وﯾﮋه ﺟﻮﺑﻠﯽ ‪ 2000‬و اﮐﺴﻔﻢ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده ام ‪.‬‬ ‫‪ 109‬ﺷﻮاھﺪش را در ﻓﺼﻞ ﻧﺎﮐﺠﺎآﺑﺎد دﯾﺠﯿﺘﺎﻟﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ داده ام ‪.‬‬ ‫‪ 110‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ آﻗﺎی ادﯾﺐ در ﺳﺎﯾﺖ اﺧﺒﺎر روز‪ :‬ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻗﺘﺼﺎدی اﻋﺘﺼﺎب ﻣﻌﻠﻤﺎن‬ ‫‪ 111‬ﺣﯿﺎت ﻧﻮ‪ 23 ،‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪1383‬‬ ‫‪ 112‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺎده ‪ 44‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ – اﮔﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ ام ﺧﻄﺎ ﻧﮑﻨﺪ‪ -‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺑﺰرگ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ واﮔﺬار‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص دﻗﯿﻘﺎ ﭼﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ ﺧﺒﺮ ﻧﺪارم ﻓﻘﻂ ﻣﯽ داﻧﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮده‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﯽ ﺧﻮاھﻨﺪ ‪51‬درﺻﺪ ﺳﮫﺎم را در دﺳﺖ دوﻟﺖ ﻧﮕﺎه ﺑﺪارﻧﺪ ﺗﺎ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺮﮐﺖ ھﻢ ﭼﻨﺎن دوﻟﺘﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪو‬ ‫ﺑﻘﯿﻪ را ھﻢ ﻻﺑﺪ ﭘﻮﻟﺪاران ﻣﺤﺘﺮم ﺧﻮاھﻨﺪ ﺧﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ 113‬ﺣﯿﺎت ﻧﻮ ‪ 28‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪1383‬‬ ‫‪ 114‬ھﻤﺎن‬ ‫‪ 115‬دﻧﯿﺎی اﻗﺘﺼﺎد ‪ 29‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪1383‬‬ ‫‪ 116‬ھﻤﺎن ﺟﺎ‬ ‫‪ 117‬ھﻤﺎن ﺟﺎ‬ ‫‪ 118‬ﺣﯿﺎت ﻧﻮ ‪ 23‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪1383‬‬ ‫‪ 119‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯾﺸﺎن در ﺳﺎﯾﺖ اﻣﺮوز ‪ 12‬ﻣﻪ ‪2004‬‬ ‫‪ 120‬ھﻤﺎن ﺟﺎ‬ ‫‪ 121‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﯿﺮﺣﻮادث ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺟﮫﺎن‪ ،‬ﺑﺎﻏﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺴﯿﺎز زﯾﺎد ﻧﻔﺖ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻗﺐ آن درآﻣﺪ اﯾﺮان از اﯾﻦ ﻣﻨﺒﻊ‬ ‫ﺑﺴﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﭼﻪ ﮐﻪ درزﻣﺎن ﻧﻮﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻣﯽ آﻣﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬درﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ اﻻن‬ ‫ﯾﺎدم ﻧﯿﺴﺖ ﺧﻮاﻧﺪم ﮐﻪ درآﻣﺪ روزاﻧﻪ اﯾﺮان از ﻧﻔﺖ رﻗﻤﯽ ﺣﺪود ‪ 300‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺣﺴﺎب درآﻣﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬ ‫رﻗﻤﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺣﺪودا ‪ 110‬ﻣﯿﻠﯿﺎرددﻻر ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ وﺻﻒ‪ ،‬ھﻨﻮز ﺑﺮای ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﺎﻟﯽ ‪ 200‬ﻣﯿﻠﯿﺎرددﻻر وارداﺗﯽ ﮐﻪ دﮐﺘﺮ ﮐﻼﻧﺘﺮی‬ ‫از آن ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺮی ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﮫﯽ دارﯾﻢ‪.‬‬ ‫‪ 122‬آﻓﺘﺎب ﻳﺰد ﺳﻮم آﺑﺎن ‪82‬‬ ‫‪ 123‬آﻓﺘﺎب ﻳﺰد ‪ 10‬آﺑﺎن ‪82‬‬ ‫‪ 124‬ﺷﺮق ‪ 11‬آذر ‪82‬‬ ‫‪ 125‬آﻓﺘﺎب ﻳﺰد ‪ 15‬آﺑﺎن ‪82‬‬ ‫‪ 126‬ﺷﺮق ‪ 11‬آﺑﺎن ‪82‬‬ ‫‪ 127‬دﻧﯿﺎي اﻗﺘﺼﺎد ‪ 12‬آذر ‪82‬‬ ‫‪ 128‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺪھﻢ ﺧﺮﻣﺎی ﻣﻀﺎﻓﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻣﺮﻏﻮب ﺗﺮﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎی ﺟﮫﺎن اﺳﺖ وﻟﯽ ﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﻨﺪی اش آن ﭼﻨﺎن ﺑﺪوی و ﻏﯿﺮ ﺟﺬاب اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﯿﺮاز اﯾﺮاﻧﯽ ھﺎی ﻣﻘﯿﻢ ﻓﺮﻧﮓ در ﻣﯿﺎن ﮐﺲ دﯾﮕﺮی ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﯾﺎ‬ ‫ﺑﻄﻮر ﺣﺘﻢ آﻧﻘﺪر ﮐﻪ ﺳﺰاوار اﺳﺖ ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺴﯿﺎر اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای دوﺳﺘﺎن ﻏﯿﺮ اﯾﺮاﻧﯽ ام ﺑﺴﺘﻪ ای از‬ ‫اﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎ ﺗﺤﻔﻪ ﺑﺮده ام‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺠﺬوب ﮐﯿﻔﯿﺖ آن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬از ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪی اش ﺷﮑﻮه ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪﮐﻪ در‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺴﺘﻪ ھﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺮی ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل را ﺑﺎﯾﺪ ﺧﺮﯾﺪ؟‬ ‫‪ 129‬آﻓﺘﺎب ﻳﺰد ‪ 3‬آذر ‪82‬‬ ‫‪ 130‬آﻓﺘﺎب ﻳﺰد ‪ 26‬آﺑﺎن ‪82‬‬ ‫‪ 131‬ﺷﺮق ‪ 11‬آذر ‪82‬‬ ‫‪ 132‬ﺣﯿﺎت ﻧﻮ ‪ 23‬اردﺑﯿﮫﺸﺖ ‪1383‬‬ ‫‪ 133‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﯾﺸﺎن در ﺳﺎﯾﺖ اﻣﺮوز ‪ 12‬ﻣﻪ ‪2004‬‬ ‫‪ 134‬ھﻤﺎن ﺟﺎ‬

‫‪232‬‬

‫‪ 135‬ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺑﻪ " ﺟﮫﺎﻧﻲ ﻛﺮدن ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﻛﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﺗﻌﺪﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري در ﻋﻤﻞ" ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻣﻘﺎﻻت ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺣﻤﺪﺳﯿﻒ‪،‬‬ ‫ﻧﺸﺮ آﮔﻪ ‪ 1380‬و ھﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ‪ » :‬اﺳﺘﻌﻤﺎر ﭘﺴﺎﻣﺪرن«‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺣﻤﺪﺳﯿﻒ ﻧﺸﺮ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﮫﺮان‪.1382 ،‬‬ ‫‪ 136‬ھﻤﺔ اﻃﻼﻋﺎت آﻣﺎري را از ﺑﺎﻧﻚ ﻣﺮﻛﺰي ﺟﻤﮫﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪ " :‬ﮔﺰارش ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ‪ ] "1377 ،‬ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ[ ﮔﺮﻓﺘﻪ ام‬ ‫و ﮔﺎه ﺑﺮاي ﺳﺎدﮔﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ارﻗﺎم اﺻﻠﻲ را ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺲ ﻣﺒﺪل ﻛﺮدم‪.‬‬ ‫‪ 137‬ﮔﺰارش ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺟﺪول ﺷﻤﺎرة ‪ ،41‬ص ‪44‬‬ ‫‪ 138‬ﺑﻨﮕﺮﯾﺪ ﺑﻪ » اﻗﺘﺼﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﮫﺎﻧﯽ ﮐﺮدن« ﮐﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ از ﺳﻮی ﻧﺸﺮ آﮔﻪ ﭼﺎپ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪233‬‬