Değişim

DE

M

FRANZ KAFKA

Türkçesi: Kâmuran ipal Cem yayınevi

ÇA DA DÜNYA YAZARLARI Kasım 1993 / Cem Yayınevi

DE

M

Bir sabah tedirgin dü lerden uyanan Gregor Samsa, devcileyin bir böce e dönü mü buldu kendini. Bir zırh gibi sertle mi sırtının üzerinde yatıyor, ba ını biraz kaldırınca yay biçiminde katı bölmelere ayrılıp bir kümbet yapmı kahverengi karnını görüyordu; bu karnın tepesinde yorgan, her an kayıp tümüyle yere dü meye hazır, ancak zar zor tutunabilmekteydi. Vücudunun kalan bölümüne oranla acınacak kadar cılız bir sürü bacakçık, ne yapacaklarını a ırmı , gözlerinin önünde aralıksız çakıp sönüyordu. «Bana da ne oldu böyle?» diye dü ündü Gregor Samsa. Hayır! Dü falan de ildi. Odası, biraz fazla küçük olmakla beraber tastamam bir insan odasıydı ve enikonu a inası bulundu u dört duvar arasında sessiz sakin duruyordu. Ambalajlarından çıkarılmı kuma örneklerinden bir koleksiyonun yayıldı ı masanın üzerine - Samsa bir firmanın pazarlamacılı ını yapıyordu - kısa süre önce resimli bir dergiden kesip altın yaldızlı irin bir çerçeveye geçirdi i bir resim asılmı tı. Ba ında kürk apka, boynunda yılan biçimindeki uzun kürk atkıyla dimdik oturmu bir kadın, kollarının dirsekten a a ı bölümlerinin içinde kayboldu u a ır bir man onu yukarı kaldırarak seyircilere do ru uzatmı tı resimde. Gregor'un gözü pencereye kaydı; havanın kapalı oldu unu anlayınca - çinko denizlik üzerine dü en ya mur tanelerinin tıpırtısı i itiliyordu - enikonu bir hüzün çöktü içine. En iyisi biraz daha uyuyup bütün bu sersemce dü ünceleri unutmak, diye geçirdi içinden. Ancak, hiç de gerçekle ecek gibi de ildi bu; çünkü sa ına yatmaya alı mı tı, oysa imdiki durumunda sa tarafına bir türlü dönemiyordu. istedi i kadar güçlü bir hamleyle kendini o tarafa atsın, her defasında sallanıp sallanıp yine arka üstü dü üyordu. Belki yüz kez denedi, havada debelenen bacaklarını görmemek için gözlerini yumdu; ama sonunda bö rüne imdiye dek asla duymadı ı hafif ve künt bir a rının saplandı ını hissedip vazgeçti. 'Hay Allah!'-diye dü ündü. 'Ne zahmetli bir meslek seçmi im kendime. Gün yok ki, yolda olmayayım. Burada, firmadaki asıl i ler, gezilerde katlandı ım kadar tela ve tedirginlikle dolu de il. Üstelik bu ba belası yolculuklar; aktarma trenlerini kaçırmamak için çekti im sıkıntılar, rasgele yenen berbat yemekler, boyuna de i ik insanlarla dü üp kalkmalar, asla bir süreklilik, asla bir içtenlik kazanamayan ili kiler. eytan görsün hepsinin yüzünü!' Ansızın yukarıda, karın bölgesinde hafif bir ka ıntı duydu; ba ını daha iyi kaldırıp bakmak için, sırtüstü yava yava karyolanın

aya ına yakla tı. Ka ınan yeri gördü derken; ba tan a a ı küçük ve beyaz noktacıklarla örtülmü tü. Noktacıkların ne olabilece i konusunda karara varamadı, bir aya ıyla sözkonusu yeri yoklamak istedi, ama hemen yine vazgeçti; çünkü daha aya ını dokundurur dokundurmaz, bütün vücudunu bir ürperti kaplamı tı. Sırtüstü kayarak eski durumunu aldı. 'Sabah erkenden bu yataktan kalkmalar yok mu', diye dü ündü, 'adamı büsbütün serseme çeviriyor. nsan dedi in uykusunu alacak. Ba ka pazarlamacılar bir haremdeki kadınlar gibi ya ıyor tıpkı. Örne in, mü terilerden aldı ım sipari leri firmaya iletmek için, kaldı ım otele ö le öncesi bir ara döneyim desem, bu beyleri henüz kahvaltı masasının ba ında görürüm. Ama sen gel de, bizim patronun kar ısında böyle davran; hemen kapı dı arı edilirsin. Ama kimbilir, belki kapı dı arı edilmek benim için hepsinden hayırlısı olurdu. Hani anne ve babam olmasa, çoktan bırakmaz de ildim bu i i. Patronun önüne geçip dikilir, ne dü ündü ümü bütün açıklı ıyla yüzüne kar ı söylerdim. Diyeceklerimi i itmeye görsün, kesinlikle dü üp katırdı yere. Sonra masasının üzerine o ne acayip oturu öyle, yanında çalı tırdı ı ki ilerle o ne yüksekten konu ma! Üstelik kulakları a ır i itti inden, konu tu u kimse hemen burnunun ucuna kadar kendisine sokulmak zorunda. Ancak yine de umudumu büsbütün yitirmi de ilim. Anne ve babamın firmaya borcunu bir yol ödeyecek parayı biriktirdim mi - ki bu da be , altı yıl sürer daha -, aklımdan geçirdi im eyi kesinlikle gerçekle tirece im. O zaman görsünlerdi bakalım! Ama yataktan çıkmam gerekiyor imdi, trenim be te kalkıyor.' Komedinin üzerinde tik tak edip duran saate bir göz attı. 'Hay Allah!' diye geçirdi içinden. Saat altı buçuktu ve göstergeler habire ilerleyip durmaktaydı. Hatta altı buçuk da geride kalmı tı imdi, nerdeyse yediye çeyrek vardı. Yoksa çalmamı mıydı saat? Dörtte çalması için saatin gere i gibi kuruldu u yataktan görülebiliyordu ve çaldı ına da hiç ku ku yoktu. yi ama, odadaki bütün e yayı zangır zangır titreten zil sesini i itmeyerek uyuyakalmı olabilir miydi? Do ru, rahat bir uyku uyudu u söylenemezdi; ancak rahatsızlı ı kadar deliksiz bir uyku uyumu tu anla ılan. Peki, imdi ne yapacaktı? Bir sonraki tren saat yedideydi ve bu trene yeti mek istiyorsa iki aya ının bir pabuca girmesi gerekiyordu. Üstelik kuma örnekleri henüz ambalajlarına yerle tirilme-.misti; ayrıca bir kırıklık, bir halsizlik vardı üzerinde. Hem trene yeti se bile, patronun paylayıcı sözlerini i itmekten kaçınılacak gibi de ildi; çünkü ma azadaki yardımcı ku kusuz be treninde kendisini beklemi , gelmedi ini görerek durumu çoktan patrona rapor etmi ti. Patronun, zekâ denen eyden nasibini almamı ki iliksiz bir u a ıydı adam. Peki, hastalandı ını haber verse? Ama bu da alabildi ine tatsız bir eydi, ku ku uyandırmaktan öte bir i e yaramayacaktı; çünkü Gregor be yıldır firmada çalı ıyordu ve bu be yıl içinde bir kez olsun hastalanmamı tı. Ku kusuz, patron hemen sigorta doktorunu yanına alıp gelecek, anne ve babasına o ullan Gregor'un tembelli inden yakınacak, bütün kar ı görü ve itirazları, daha a ızdan çıkar çıkmaz doktoru tanık gösterip geri çevirecekti. Öyle ya, sigorta doktoru için insanların hepsi sapasa lamdı, i ten kaçarlardı yalnız. Ama imdi Gregor'un durumunda böyle dü ünmekte pek de haksız mıydı doktor? Gerçekten Gregor, uzun bir uykunun ardından ba ındaki do rusu nedensiz sersemlik bir yana, kendini pek iyi, hatta enikonu acıkmı hissediyordu. Bütün bunları alabildi ine bir çabuklukla kafasından geçirir, ancak do rulup kalkmaya da bir türlü karar veremezken -tam bu sırada yediye çeyrek kalayı vurmaya ba lamı tı saat -, yata ının ba ucundaki kapının kollanarak tıklatıldı ını i itti. «Gregor!» dedi bir ses. Annesiydi. «Saat, yediye çeyrek var. Hani bu sabah yola çıkmıyor muydun?» Annesinin yumu ak sesi. Gregor, cevap verip de kendi sesini i itince irkildi birden; hiç ku kusuz eski sesiydi; ama imdi buna a a ılardan gelip yukarlara çıkması bir türlü önlenemeyen ıslı a benzer acınacak bir ses karı ıyor, konu ulan sözleri ancak ilk anda açık seçik bırakıp yankılanmaya ba lar ba lamaz bunları öylesine bozuyordu ki, i ittiklerinin do rulu una insan inanamıyordu. Aslında Gregor uzun boylu cevap verecek, her eyi açıklayacaktı; ama bu durum kar ısında: «Evet, evet, te ekkür ederim anne, imdi kalkıyorum!» demekle yetindi. Kapı ah ap oldu u için sesindeki de i iklik dı ardan galiba farkedilmemi ti, çünkü bu sözler üzerine yatı an annesi ayaklarını sürüyerek uzakla tı.

Aradaki kısa konu ma, Gregor'un sanıldı ı gibi i e gitmedi ine ve henüz evde bulundu una öbür aile bireylerinin dikkatini çekmi ti. Hafiften, ama yumrukla kapıya vurmaya ba ladı babası: «Gregor! Gregor!» diye seslendi. «Bir ey mi var, Gregor?» Ve az sonra babasının uyarıcı sesini daha bir pes perdeden tekrar duydu: «Gregor! Gregor!» Öteki kapıdansa kızkarde inin usulcacık: «Gregor?» diye sızlandı ını i itti. «Rahatsız mısın yoksa, Gregor? Bir eye ihtiyacın var mı?» Her iki kapıya birden: «Hemen imdi geliyorum», diye seslendi Gregor ve sözcükleri enikonu bir titizlikle söyleyip, aralarına uzun süreli bo luklar yerle tirerek sesindeki tuhaflı ı örtbas etmeye çalı tı. Bunun üzerine gerçekten kahvaltısının ba ına döndü babası; ama kızkarde i fısıltıyla konu masını sürdürdü: «Gregor! Aç kapıyı, ne olursun, Gregor!» Ancak, kapıyı açmayı aklının ucundan geçirdi i yoktu Gregor'un; tersine, bunca gezilerde alı tı ı tedbirli davranı ından, evde bulundu u zaman bile geceleyin bütün kapıları kilitlemeksizin rahat etmeyi inden ötürü kutladı kendini. Niyeti ilkin hiç istifini bozmadan serinkanlılıkla yataktan kalkıp giyinmek, kahvaltı yapmak, ancak ondan sonra ilerisini dü ünmekti; yatakta dü ünüp durmaların kendisini makul bir sonuca ula tırmayaca ını ku kusuz biliyordu. imdiye dek yatakta yatarken sık sık vücudunda herhangi bir nedenin, belki de yalısındaki bir anormalli in yol açtı ı hafif bir sızı hissetti ini, ama bu sızının yataktan kalktı ında kuruntudan ba ka ey olmadı ının açı a çıktı ını anımsadı. Acaba bugünkü kuruntusu nasıl yava yava silinip gidecekti, merakla beklemeye koyuldu. Sesindeki de i ikli e fena bir ü ütmenin, yani pazarlamacılarda görülen bir meslek hastalı ının ön belirtisinden ba ka gözle bakılamayaca ından en ufak ku kusu yoktu.. Yorganı üzerinden sıyınp atmakta hiç güçtük çekmedi; ci erlerini biraz havayla i irmek bunun için elver-mi , yorgan kendili inden yere dü mü tü. Ama sonrası kolay de ildi, geni bedenli biri olu u i i daha da zorla tırıyordu. Do rulup kalkabilmesi için eller ve kollar gerekliydi; oysa Gregor'da bir sürü bacakçık vardı yalnız ve bu bacakçıklar durmadan birbirinden de i ik devinimlerde bulunuyor, bir türlü denetim altında tutulamıyordu. Gregor içlerinden birini bükeyim dese, hemen bu bacak yine kurtulup gergin durum alıyor, sözkonusu baca a istedi i devinimi yaptırsa, ötekilerin hepsi a rı veren alabildi ine bir tela la adeta ba ıbo çalı maya koyuluyordu. Kendi kendine: «Bir kez u yatakta gereksiz yere yatıp kalmaktan kurtarmalıyım kendimi!» diye söylendi. lkin vücudunun alt bölümüyle yataktan çıkmayı dü ündü; ama kendisinin henüz gözüyle görüp, en ufak bir bilgi edinemedi i bu alt bölümün fazla hantal oldu unu anladı; i te öylesine yava tı devinimleri. Sonunda, nerdeyse çılgına dönmü , bütün gücünü toparlayıp hiçbir eye aldırmayarak kendini ileriye itti; ancak yönünü do ru dürüst belirleyemedi in-den, karyolanın ayaklarına iddetle çarptı gövdesi; duydu u müthi acıyla o anda özellikle bu alt bölümün belki de bedeninin en nazik yeri oldu unu anladı. Bu yüzden, ilkin vücudunun üst bölümüyle yataktan çıkmayı denemek istedi, kollayıp gözeterek ba ını yata ın kenarına do ru döndürdü, kolayca da ba ardı bunu; geni lik ve a ırlı ına kar ın, vücudu sonunda ba ın dönü ünü izledi. Ama ba ını yata ın dı ına alıp bo lukta tutar tutmaz, böyle bir yol izleyerek ilerlemekten korktu; çünkü kendisini nihayet bu durumda yere bıraktı mı, kafasının yaralanmaması için adeta bir mucize gerekliydi. Oysa imdi her zamankinden çok aklının ba ında bulunaca ı zamandı; dolayısıyla, en iyisi yine yatakta kalmaktı. Ama onca zahmetten sonra eskisi gibi yine ahlayıp oflayarak yatakta yatıp bacakçıklarının belki eskisinden de fena birbirleriyle bo u tu unu görünce ve bu keyfî davranı ları düzene sokmak için aklına bir çare de gelmeyince, yatakta asla kalamayaca ını, yataktan kurtulmak için en ufak bir umut bile bulunsa, bu umut u runda her eyi feda etmesinin en uygun davranı olaca ım geçirdi içinden. Beri yandan, elden geldi i kadar serinkanlı dü ünüp ta ınmaları, umutsuzlukla verilecek kararlara ye lemek gerekti ini zaman zaman aklına getirmeyi unutmuyordu. Böylesi anlar pek büyük bir dikkatle pencereye dikiyordu gözlerini; ancak, dar soka ın kar ı yakasını da bürüyen sisin görünümü, insana pek güven ve ne e sa layacak gibi de ildi. Saatin yeniden vurması

üzerine: 'Yedi oldu!' diye söylendi kendi kendine. «Saat yedi oldu, hâlâ bu yo un sis kalkmadı.» Sanki tam bir sessizlik ba gösterirse gerçek ve normal durum yeniden dönüp gelecekmi gibi bir umuda kapılarak, kısa bir süre nefes almasını yava latıp kımıldamadan yattı. Ama sonra: 'Saat yediyi çeyrek geceyi vurmadan, her ne pahasına olursa olsun yataktan çıkmalıyım tamamen', diye dü ündü. 'Zaten o zamana kadar beni sormak üzere firmadan biri gelecektir, çünkü yediden önce açılır ma aza.' Bunun üzerine vücudunu boylu boyunca ve vücudunun her bir yerini aynı ölçüde yataktan a a ı sarkıtmaya çalı tı. Kendini yataktan a a ı bıraktı mı, yere dü erken iyice havaya kaldıraca ı ba ı belki bundan hiç zarar görmeyecekti; sırtı sertle mi e benziyordu; dü meden dolayı herhalde incinmezdi. Onu en çok kaygılandıran, sözkonusu davranı ın ister istemez yol açaca ı büyük gürültüydü ve gürültü bakarsın bütün kapıların ardında korku de ilse bile tasa uyandıracaktı. Ama böyle bir eyin de göze alınması gerekiyordu. Gregor, vücudunun bir yarısını yataktan dı arı sarkıtmı tı ki - ba vurdu u yeni çare kendini zora ko an bir giri imden çok bir oyundu, bütün yapılması gereken, hamleler halinde yataktan a a ı sarkmaktı -, yardımına bir ko an olsa bu i in ne kadar kolayla aca ını dü ündü. Güçlü kuvvetli iki ki i -babasıyla hizmetçi geldi aklına - tamamen yeterdi; bunların bütün yapaca ı, kollarını bombeli sırtının altına sokarak kendisini yataktan sıyırıp almak, sonra sözkonusu -yükle yere e ilerek onun dö eme üzerinde yüzüstü dönmesini dikkat ve sabırla beklemekti. Dö eme üzerinde in allah bir anlam kazanırdı bacakçıkları. Kapılar kilitli olmasa bile, gerçekten ba ırıp yardım istemesi do ru muydu? Bunu dü ünür dü ünmez, tüm çaresizli ine kar ın gülümsemeden duramadı. O anda yataktan sarkmasını gittikçe artırmı , dengesini güç koruyabilecek duruma gelmi ti, artık hiç vakit geçirmeden kesinlikle karar vermesi gerekiyordu; çünkü daire kapısının zili çaldı ında, yediyi on geceyi gösteriyordu saat. Gregor: 'Ma azadan biri geldi muhakkak!' diye söylendi kendi kendine ve adeta donup kaldı; ama bacakçıkları bo lukta inadına daha hızlı devinmeye ba lamı tı. Bir an için her ey sessizli e gömüldü. Nasılsa saçma bir umuda kapılarak: 'Açmayacaklardır kapıyı', diye geçirdi içinden. Ama derken, tabii her zamanki gibi, hizmetçi sert adımlarla yürüyüp kapıyı açtı. Gregor daha «Günaydın!» sözcü ünü i itir i itmez, gelenin kim oldu unu anladı. Müdür Bey'in kendisiydi. Ne diye sanki i e en ufak bir gecikmede insanın hakkında hemen en kötü ku kuların beslendi i bir firmada çalı maya mahkûm edilmi ti! Firmada çalı anların hepsinin de hiç ayrıcasız kalpazan ki iler mi olması gerekiyordu? Bunların arasında öyle birkaç sabah saatini bile firma yararına geçirmese vicdan azabından deliye dönüp, adeta bir daha yataktan çıkamayacak duruma dü en sadık ve i ine ba lı kimseler yok muydu? Aslında böyle bir ey gereksizdi ya, diyelim bir soru turmada bulunulacaktı, çıraklardan biri yollanıp bu i ona yaptırılamaz mıydı sanki? lle Müdür Bey'in kendisi mi çıkıp gelmeli, hiçbir günahı olmayan aile bireylerine ku ku uyandırıcı bu geç kalma i iyle ilgili soru turmanın ancak Müdür Bey'in zekâsına havale edilebilecek kadar önemli oldu u mu gösterilmeliydi? Gregor, do ru dürüst bir karara varmaktan çok, ilgili dü üncelerin yol açtı ı tela la bütün gücünü toparlayıp yataktan dı arı attı kendini. Yüksek perdeden pat diye bir ses duyuldu. Ama buna gerçek anlamda bir gürültü denemezdi. Dü menin yol açtı ı sesi, halı biraz yumu atmı tı; sonra, sırtının da sandı ından esnek oldu unu gördü Gregor, bu yüzderi dü ü ü pek dikkati çekmeyen bir ses çıkarmı tı. Ne var ki, yeteri kadar kollayamadı ı ba ı yere vurmu tu, öfke ve acıyla kafasını çevirip halıya sürtmeye ba ladı. Müdür Beyin'in soldaki yan odadan: « çerde bir ey dü tü», dedi ini i itti; günün birinde Müdür Bey'in ba ına da, bugün kendisininkine benzer bir olay gelemez mi sanki, diye geçirdi içinden. Do rusu böyle bir eyin olabilece ini kabul etmek gerekiyordu. Ama Gregor'un içinden geçirdi i soruya kabaca cevap verir gibi, o anda biti ik odada Müdür Bey birkaç sert adım atarak rugan çizmelerini gıcırdattı. Sa daki biti ik odadan ise kızkarde inin fısıldadı ı duyuldu: «Gregor! Müdür Bey geldi.» - «Biliyorum», diye cevapladı Gregor; ancak, kızkarde inin i itebilece i kadar da sesini yükseltmeyi göze alamamı tı.

O anda: «Gregor!» diye babası seslendi soldaki biti ik odadan. «Müdür Bey geldi, Gregor! Senin sabah treniyle neden yola çıkmadı ını soruyor. Ne cevap verece imizi bilemiyoruz. Hem Müdür Bey bizzat seninle konu mak istiyor. Aç kapıyı lütfen! Müdür Bey, odadaki da ınıklı ı ho göreceklerdir sanırım.» Bu konu ma arasında: «Hayırlı sabahlar, Bay Samsa!» diye nazik seslendi Müdür Bey. Annesi: «Gregor rahatsız galiba», dedi. Babası, hâlâ kapıda konu up duruyordu. «Rahatsız Gregor», diye ekledi annesi, «inanın bana Müdür Bey. Yoksa hiç treni kaçırır mıydı! Aklı hep i inde çünkü. Ak amlan asla soka a çıkmıyor, bu yüzden nerdeyse kızdı ım bile oluyor kendisine. imdi ise sekiz gündür burada; ama her ak am evde kalıp hiçbir yere gitmedi. Masanın ba ında bizimle oturup sessiz sedasız gazetesini okuyor ya da tren tarifelerini inceliyor. Biraz oyalanmak istedi mi kıl testereyi alıyor eline, çalı maya koyuluyor. Örne in, iki, üç gecelik bir çalı mayla küçük bir resimlik oyup çıkardı tahtadan. Ho bir ey hani, görseniz a arsınız, içerde asılı duruyor. Kapıyı açsın, hemen görürsünüz. unu da söyleyeyim ki, sizin burada bulunmanızdan mutluluk duyuyorum, Müdür Bey. Biz yalnız olsak, Gregor'a açtıramazdık kapıyı. Öyle inatçıdır ki! Sabahleyin kendisi hayır falan dedi ama, yine de rahatsız oldu u belli.» Bu anda Gregor, usulcacık ve dü ünceli: « imdi geliyorum!» diye seslendi odadan; ama dı ardaki konu manın tek kelimesini bile kaçırmamak için yerinden kımıldamadı. Müdür Bey'in annesine: «O lunuzun bu davranı ını açıklayacak ba ka neden de bulamıyorum zaten hanımefendi!» dedi ini i itti. «Öyle ciddi bir ey olmasa bari. Öte yandan, biz i adamları, maalesef mi diyeceksiniz artık, Al-laha ükür mü, hafif rahatsızlıkları çok vakit i imizi dü ünerek düpedüz yadsımak zorundayız.» Babası sabırsızlanmı tı, yeniden kapıya vurarak: «Ne diyorsun, Gregor? Müdür Bey içeri girebilir mi artık?» diye sordu. Ama Gregor: «Hayır!» diye cevapladı. Soldaki biti ik odada tatsız bir sessizlik ba -göstermi ti, sa daki biti ik odada ise kızkarde i hıçkırarak a lıyordu. Ne diye kızkarde i ötekilerin yanına gitmiyordu sanki? Galiba uykudan yeni kalkmı , giyinmeye hemen hiç vakit bulamamı tı. Peki, ne diye a lıyordu acaba? Kendisi yataktan kalkarak, Müdür Bey'in odaya girmesine izin vermedi inden mi? Yoksa firmadaki i ini kaybetme tehlikesiyle kar ı kar ıya bulunuyordu da, i ini kaybedince, patronun eski alacak hesaplarıyla anne ve babasının yakasına yeniden yapı aca ından korkuyordu, onun için mi? Ama bunlar imdilik yersiz tasalardan öte bir ey de ildi; Gregor henüz buradaydı ve ailesini bırakıp gitmeyi aklının ucundan geçirdi i yoktu. u anda halının üzerinde yatıyordu gerçi ve ne durumda oldu unu bilen biri, kendisinden Müdür Bey'i odaya koyvermesini gerçekten istemeye kalkmazdı. Sonradan uygun bir mazeretle kolay açıklanabilecek böyle bir kabalıktan ötürü de çalı tı ı yerden hemen kapıdı arı edilemezdi. Gregor'a öyle geliyordu ki, onu a layıp sızlamalar ve ikna yollu sözlerle rahatsız edeceklerine, kendi haline bırakmaları çok daha uygundu. Ama i te ne durumda bulundu una ili kin kesin bir ey bilmemeleri, evdekileri böyle davranmaya zorluyor ve davranı larını ba ı latıyordu. Bu anda: «Bay Samsa!» diye ba ırdı Müdür Bey sesini yükselterek. «Ne oldu, ne var? Odanıza kapanmı sınız, evet veya hayırdan ba ka bir cevap çıkmıyor a zınızdan. Anne ve babanızı yok yere büyük üzüntülere sokuyor, ayrıca, hani söz arasında söylüyorum, i inizi do rusu görülmedik biçimde savsaklıyorsunuz. u an, anne ve babanızla patronunuz adına konu uyor ve sizden hemen bana kesin bir açıklamada bulunmanızı önemle rica ediyorum. Hayret do rusu, hayret! Ben sizi sakin, aklı ba ında biri bilirdim; oysa imdi kendinizi durup dururken acayip kaprislere kaptırmı görünüyorsunuz. Patron bu sabah bana, i inize böyle geç kalmanızın nedeni sayılabilecek kimi eyler çıtlatmadı de il; bu yakında size verilmi alacakları tahsil yetkisiyle ilgili eyler hani. Ama ben Allah için böyle bir nedenin sözü edilemeyece i konusunda nerdeyse erefim üzerine temin ettim kendisini. Ancak, imdi bu akıl almaz inatçılı ınızı görünce, sizi en ufak ekilde savunmak için hiçbir istek duymuyorum. Hem firmadaki yeriniz de öyle pek sa lam sayılmaz. Ba langıçta niyetim sizinle yalnız konu mak, bunları ba ka kimse i itmeden size söylemekti. Ne var ki, burada bana bo yere zaman harcattı ınızı görünce, neden söyleyeceklerimi sayın anne ve babanız da i itmesin, anlamıyorum. Diyece im, son zamanlardaki çalı manız hiç de memnunluk verici de ildi. Do ru; pek verimli çalı malar için elveri li denebilmekten uzak bir sezondu; ancak hiç i

yapılamayacak kadar da kötü bir sezon yoktur Bay Samsa ve olamaz.» Gregor, aklı ba ından giderek ve tela ından her eyi unutarak: «Ama Müdür Bey!» diye cevapladı içerden. « imdi açıyorum kapıyı. Hafif bir rahatsızlık, o kadar; bir ba dönmesi yataktan kalkmamı engelledi. u an henüz yataktayım, ama eski zindeli ime büsbütün yine kavu mu hissediyorum kendimi. te çıkıyorum yataktan. Birazcık daha sabrediverseniz! Dü ündü üm kadar kolay gerçekle meyecek yataktan çıkmam. Ama artık kendimi iyile mi hissediyorum. Nasıl da öyle durup dururken insanın üzerine çullanıyor u hastalık! Dün ak am hiçbir eyim yoktu; annem ve babam da biliyor ya; ama hayır, dün ak am da üzerimde hafif bir kırıklık hissetmi tim. Halimden de anla ılıyordu. Ne diye durumu firmaya haber vermedim bilmem. Ama insan hastalı ını evde kalmaksızın da atlatabilece ine inanıyor hep. Müdür Bey, anne ve babamı üzmeyin ne olur? Bana yöneltti iniz suçlamalar için bir neden yok çünkü; sonra, bu konuda imdiye dek kimse bana bir ey söylemedi. Sanırım, yolladı ım son sipari listelerini görmemi olacaksınız. Hem saat sekiz treniyle de yola çıkaca ım; birkaç saatlik dinlenme iyi geldi. Burada bo una vaktinizi kaybetmeyin, Müdür Bey. Birazdan kendim ma azaya gelece im. Lütfen bunu patrona bildirip, saygılarımı iletin kendisine.» Gregor bütün bunları çabuk çabuk, ne konu tu unu pek bilmeksizin söylerken, herhalde daha önce yatakta edindi i beceri sayesinde güçlük çekmeden sandı a yakla mı ve ona tutunarak do rulmu tu. Gerçekten kapıyı açacak, gerçekten ortada gözüküp Müdür Bey'le konu acaktı. imdi odadan çıkmasını isteyip duranların, kendisini görünce ne diyeceklerini çok merak ediyordu. Baktı ki korkudan donakaldılar, o zaman artık sorumluluk diye bir ey tanımayacak ve içi rahatlayacaktı. Ama her eyi serinkanlı kar ıladılar mı, kendisi de tela a kapılmak için bundan böyle ortada bir neden görmeyecek ve elini çabuk tuttu mu saat sekiz trenine yeti ebilecekti. lkin birkaç kez sandı ın cilalı pürüzsüz yüzeyinden gerisin geri kaydı a a ı, ama son bir davranı ında dimdik do ruldu. Ne denli kıvrandırıcı olursa olsun* karnındaki a rıları artık umursadı ı yoktu. Derken oracıktaki bir sandalyenin arkalı ına attı kendini, bacaklarıyla sandalyenin kenarlarına sımsıkı yapı tı. Bu yoldan, vücudu üzerindeki denetimi de ele geçirmi ti; hiç sesini çıkarmadan bekledi, çünkü Müdür Bey'in sözlerini bundan böyle i itebiliyordu. Anne ve babasına: «Bir tek kelime anladınız mı konu tuklarından?» diye sordu unu i itti Müdür Bey'in. «Bizi aptal yerine koymuyordur sanırım?» - «Daha neler!» diye cevapladı annesi yüksek sesle; a lamaya ba lamı tı. «Belki de a ır hasta yatıyor, Gregor, biz de ona eziyet edip duruyoruz.» Sonra: «Grete! Grete!» diye seslendi annesi. Kar ıdan: «Efendim anne!» dedi i duyuldu kızkarde inin. Gregor'un odasının aracılı ıyla birbirleriyle haberle iyorlardı. «Hemen doktora ko Grete! Gregor hasta! Çabuk bir doktor alıp gel! Az önce nasıl konu tu unu duymadın mı?» Annesinin ba ırarak konu masıyla kıyaslanırsa dikkati çekecek kadar alçak perdeden; «Bir hayvan sesinden kalır yeri yoktu», dedi Müdür Bey. Derken babası, ellerini çırparak holden mutfa a do ru: «Anna! Anna!» diye ba ırdı. «Durma ko , bir çilingir getir!» Hemen iki kız, etekliklerini hı ırdatarak holden se irtip geçtiler - kızkarde i nasıl da giyinebilmi ti o kadar çabuk - ve hızla kapıyı açıp çıktılar. Kapının arkalarından kapandı ını bildiren bir ses i itilmedi; galiba kapı, büyük bir felâkete u ramı evlerdeki gibi açık bırakılmı tı. Ama Gregor hayli yatı mı tı. Hani sesi, belki kula ı alı tı ından, kendisine yeterince açık seçik, hatta eskisinden de açık seçik gelmesine kar ın, yine de anla ılamıyordu konu tukları. Ancak, imdi, dı ardakiler kendisinde anormal bir durumun varlı ına inanıyor, ona yardıma hazır bulunuyorlardı. Bu yolda ilk önlemler alınırken açı a vurulan umut ve güven rahatlattı Gregor'u. Kendini yine insan toplumu içerisine kabul edilmi görüyordu ve do rusu aralarında ayrım yapmaksızın gerek doktor, gerek çilingirden ola anüstü ve a ırtıcı ba arılar beklemeye ba ladı. Kesin önem ta ıyan konu malarda bulunmasının zamanı yakla ıyordu. Bu konu malar için sesine elden geldi i kadar netlik kazandırmak üzere bir iki öksürdü, ama bunu pek kısık sesle yapmaya çalı tı; çünkü bakarsın öksürü ünün sesi de insan öksürü ünden ba ka türlü çıkabilirdi. Ancak, bu konuda kendisi artık bir yargıya varmaktan çekiniyordu.

Biti ik odayı tam bir sessizlik kaplamı tı. Belki de anne ve babası Müdür Bey'le masada oturmu , fısılda ıp duruyor, belki de hepsi birden kapıya yaslanmı , içeriye kulak kabartıyorlardı. Gregor, sandalyeyle kendini yava yava ileriye do ru itti; derken sandalyeden elini çekerek kapıya do ru atıldı, kapıya tutunup do ruldu - bacakçıklarının tabanlarında bir yapı kanlık vardı -, bir an dinlendi burada. Sonra kilit içinde sokulu anahtarı a zıyla çevirmeye u ra tı. Ne yazık ki do ru dürüst di leri yoktu anla ılan, anahtarı neyle tutacaktı? Ama çeneleri pek güçlüydü ve çenelerinin yardımıyla anahtarı gerçekten yerinden oynattı; bu arada bir yeri incinmi ti mutlaka, çünkü a zından kahverengi bir sıvı anahtar üzerine akıp oradan da yere damlamaya ba ladı. Biti ik odadan: «i itiyor musunuz? Anahtarı çevirmeye u ra ıyor», dedi Müdür Bey. Bu söz, Gregor'u enikonu yüreklendirdi. Ama hepsi ba ırmalıydı ona. Anne ve babası, hepsi: «Ha gayret, Gregor!» diye ba ırmalıydı: «Sakın koyverme! Yüklen kilide, Gregor!» Gösterdi i çabaları evdekilerin merakla izledi i dü üncesiyle bütün gücünü toplayarak çılgın gibi anahtarı ısırdı. Anahtar döndükçe, o da kilidin çevresinde dolanıp duruyordu. Artık kendisini ayakta tutan a zıydı yalnız, gerekti inde anahtara asılıyor ya da vücudunun tüm a ırlı ıyla onu a a ı bastırıyordu. Nihayet çat diye açılan kilidin tiz sesine uykusundan uyandı adeta, rahat bir nefes aldı. «Çilingirsiz ba ardım i te!» diye söylendi kendi kendine ve kapıyı iyice açmak için ba ını kola dayadı. Kapıyı bu tarzda açmak zorunda kalı ı, kapının iyice açılmasına kar ın Gregor'un henüz ortada görünmemesine yol açmı tı. Tam salona ayak atacakken pat diye sırtüstü yıkılmamak istiyorsa, kapı kanatlarından birinin çevresini pek büyük bir dikkatle usulcacık dolanması gerekiyordu. Kendisi henüz bu zor i le u ra ıp, ba ka eye aldıracak vakit bulamazken, Müdür Bey'in birden yüksek sesle: «Oh!» diye bir ses çıkardı ını i itti; ses, tıpkı bir rüzgâr u ultusunu andırıyordu. Az sonra da Müdür Bey'in kendisini gördü Gregor. Kapıya oradakilerin hepsinden yakın bulunan Müdür Bey elini açık a zına bastırmı , sanki görünmeyen, ama habire üzerine gelen bir güç kar ısında yava yava gerilere çekiliyordu. Müdür Bey'in odada bulunmasına aldırmayan annesi, geceden kalma da ınık ve dimdik saçlarla oracıkta dikiliyordu; Gregor'u görünce, ilkin ellerini kenetleyerek babasına baktı, sonra Gregor'a do ru iki adım atarak, giysisinin çepçevre açılıp yayılan etekleriyle yere yıkıldı; yüzü gö süne dü mü , adeta bütünüyle ortadan silinip kaybolmu tu. Babası, halinde dü manca bir ifade, yumru unu sıktı; Gregor'u gerisin geri sürüp odasından içeri tıkmak ister gibiydi; bir ara güvensiz gözlerle çevresine bakındı, ardından elleriyle gözlerini kapayıp güçlü gö sü sarsıla sarsıla a lamaya koyuldu. Bu durumda, salona girmeye kalkmadı Gregor, kapı kanatlarından sımsıkı sürmelenmi olanına içerden yaslandı; öyle ki ancak yarı vücudu görülebiliyor, bu vücut üzerinde seçilen yana e ik ba ıyla odadakilere çıldır çıldır bakıyordu. Bu arada ortalık iyiden iyiye aydınlanmı , yolun kar ı yakasında uzayıp giden ba ı sonu bellisiz gri siyah binanın bir bölümü -bir hastaneydi burası -, cephe kısmını katı bir biçimde oyup geçen düzenli pencereleriyle açı a çıkmı tı. Hâlâ dinmemi ti ya mur, ama tek tek görülebilen ve adeta tek tek yukardan a a ı fırlatılan iri damlalar halinde ya ıyordu imdi. Masanın üzerini tabak fincan gibi eyler doldurmu tu; çünkü babası için kahvaltı günün en önemli yeme iydi ve bu yeme i bir yandan çe itli gazeteleri okuyarak saatlerce sürdürürdü. Tam kar ı duvarda, Gregor'un askerlik döneminden kalma bir resim asılıydı ve resimde Gregor eli meçinde, tasa ve kaygılardan uzak gülümseyen, duru u ve üniformasına kar ı herkesi saygıya davet eden bir te men olarak görülüyordu. Holün kapısı açılmı tı; daire kapısı da açık bulundu undan, a a ı inen merdivenin ba tarafı seçilebilmekteydi. «Evet!» dedi Gregor; evde serinkanlılı ını yitirmeyen tek ki i ku kusuz kendisiydi, bunu biliyordu. « imdi giyiniyorum. Koleksiyonu toparlayıp yola çıkaca ım hemen. Yola çıkmama izin, izin verecek misiniz? Evet, Müdür Bey! Görüyorsunuz dikkafalı de ilim; çalı maktan zevk duyarım. u geziler zahmetli bir i , ama onlarsız da ya ayamam do rusu. Peki ama, nereye gidiyorsunuz Müdür Bey? Firmaya mı? Firmaya, öyle mi? Burada geçenleri oldu u gibi rapor

edecek misiniz? Hani bir an oluyor, insan çalı acak gücü bulamıyor kendinde. Ama böylesi anlar, geçmi te yapılan i leri anımsamak ve ileride, engel ortadan kalktıktan sonra daha büyük bir evk ve gayretle i e sarılmayı dü ünmek için biçilmi kaftandır. Nihayet Sayın Patron'a çok ey borçluyum, siz de pek iyi biliyorsunuz bunu. Öte yandan, anne ve babamla kızkarde imin geçim yükü de benim omuzlarımda. u anda durumum nazik, ama bu durumdan yine kendimi sıyırıp kurtaraca ım. Güç bir i , bari siz daha da güçle tirmeyin. Ma azada benim tarafımı tutun. Pazarlamacıları sevmezler, biliyorum. Tonla para kazanır, gel keyfîm gel ya arlar diye dü ünürler. Bu önyargıyı daha bir dikkatle gözden geçirmek için, öyle zorlayıcı bir neden de çıkmaz insanın kar ısına. Ama siz Müdür Bey, siz öbür personelden daha derli toplu görebilirsiniz durumu. Hani tamamen söz aramızda, Sayın Patron'un kendisinden bile daha derli toplu görebilirsiniz. Çünkü Patron bir i adamı oldu undan, verece i yargılarda kolay etki altında kalıp hizmetinde çalı tırdı ı bir memurun aleyhinde bir tavır takınabilir örne in. Siz de çok iyi biliyorsunuz ki, yılın hemen bütününü ma aza dı ında geçiren bir pazarlamacı dedikodulara, raslantılara ve nedensiz ikâyetlere kolayca kurban gidebilir, bunlara kar ı asla savunamaz kendini, çünkü çokluk bunlardan haberi olmaz; olsa da, ancak bir geziyi bitkin sona erdirip firmaya döndü ü ve nedenleri artık bir türlü kestirilemeyen kötü sonuçların etkilerini öz varlı ı üzerinde hissetti i zaman olur. Müdür Bey, gitmeyin böyle rica ederim. Bana birazcık hak verdi inizi gösteren bir tek söz söyleyin hiç de ilse.» Ama Müdür Bey daha Gregor'un ilk sözleri üzerine arkasına dönmü tü, yalnızca titreyen omuzlan üzerinden dudaklarını iyice aralayarak Gregor'a bakıyordu; Gregor konu urken bir an bile bo durmamı , ondan gözünü ayırmaksızm kapıya do ru sokulmu , ama salondan çıkmasını önleyen gizli bir yasak varmı gibi bunu pek a ırdan yapmı tı. Derken hole geldi; aya ım birden salondan çekip alı ına bakılırsa, öyle sanılabilirdi ki, sanki ate üzerine basmı tı. Ama holde sa elini uzatabildi i kadar ileriye, merdivene do ru uzattı; orada kendisini tanrısal bir kurtulu bekliyordu adeta. Gregor, ma azadaki konumunun iyice sarsılmasını istemiyorsa, Müdür Bey'in böyle bir ruh durumu içinde çekip gitmesine asla izin vermemesi gerekti ini seziyordu. Anne ve babası bu gibi eyleri do ru dürüst kavrayabilecek yetenekten yoksundu; bunca yıl içinde firmadaki i ini Gregor'un ömür boyu elinde tutaca ı kanısını edinmi ve u anda kendilerini üzüntüye öylesine kaptırmı lardı ki, birazcık olsun ileriyi görecek durumda de illerdi. Müdür Bey'in alıkonulması, yatı tırılması, ikna edilmesi ve nihayet gönlünün kazanılması gerekiyor, Gregor'la ailesinin gelece i buna bakıyordu. Ke ke kızkarde i imdi salonda bulunsaydı! Zeki bir kızdı hani; daha Gregor sırtüstü rahat rahat yatarken o a lamı tı. Ve Müdür Bey'in, bu kadınlara dü kün adamın kızkarde ine kar ı dayanamayıp onun dedi ini yapaca ı ku kusuzdu. imdi kızkarde i olsa dairenin kapısını kapar ve holde konu aca ı sözlerle Müdür Bey'i korkularından kurtarırdı. Gelgelelim kızkarde i evde de ildi, dolayısıyla Gregor'un kendisi harekete geçmek zorundaydı. u anda üstesinden gelebilece i devinimlerin neler oldu unu henüz bilmiyordu; bunu umursamaksızın, ayrıca demin konu tuklarının yine yanlı anla ılabilece ini, belki de yanlı anla ıldı ını dü ünmeksizin kapı kanadından ayrıldı; aradaki bo luktan vücudunu ite kaka geçirmeye çalı tı. O sırada sofanın korkulu una iki eliyle gülünç denecek biçimde yapı an Müdür Bey'in yanına gidecekti. Ama hemen tutunacak bir yer arayarak, ufak bir çı lıkla bir sürü bacakçı ın üzerine yı ılıp kaldı. O saat, bu sabah ilk kez vücudunda bir rahatlık duydu; bacakçıkları sa lam bir zemine kavu mu tu. Bacak-çıklarına tamamen söz geçirebildi ini görerek sevindi; hatta istedi i yere kendisini ta ıyıp götürmek için çaba bile harcıyorlardı. Artık tüm rahatsızlı ının sona ermek üzere oldu una inanmaya ba ladı, Gregor. Ba ka türlü hareket edemedi inden sa a sola sallanıyor, annesine hiç de uzak bulunmayan bir yerde, tam onun kar ısında dö eme üzerinde yatıyordu ki, tamamen kendi içine gömülmü e benzeyen annesi birden fırlayıp kalktı aya a, kollarını iyice ileriye uzatıp parmaklarını gererek: «imdat! Aman Yarabbi! mdat!» diye ba ırmaya koyuldu. Gregor'u daha iyi görmek ister gibi ba ını yana e mi ti; ama derken, buna kar ıt bir davranı la geri geri se irtmek gibi bir saçmalı a kalkı tı; arkasında kurulu kahvaltı masasının bulundu unu unutmu tu; masanın yanma gelir gelmez, adeta dalgınlı ından hemen

üzerine oturuverdi; yanıba ında devrilen kocaman kahvedenlikten kahvenin sel gibi aktı ını farketmemi e benziyordu. Gregor, annesine bakarak: «Anne! Anne!» diye seslendi usulca, Müdür Bey bir an için tamamen aklından çıkmı tı; ama akan kahveyi görünce çeneleriyle birkaç kez bo lu a do ru hamle yapmadan duramadı. Bunun üzerine yeniden ba ırmaya ba ladı annesi; masayı bırakıp kaçtı, kar ıdan se irtip gelen babasının kollarına bıraktı kendini. Ama Gregor'un o anda anne ve babasına ayıracak vakti yoktu; merdivenden inmeye koyulan Müdür Bey, çenesini korkulu un üzerine dayayarak son bir kez dönüp arkasına baktı. Müdür Bey'e yeti mek isteyen Gregor, ileriye atıldı hemen. Müdür Bey anla ılan bir eyler sezinlemi olacaktı, birkaç basama ı birden inmeye ba ladı. «Vay canına!» diye haykırdı evden çıkıp gitmek üzereyken ve ses bütün merdivenlerde çınladı. Ne yazık ki, Müdür Bey'in gidi i imdiye dek serinkanlılı ını pek yitirmemi babasını da hayli a ırtmı a benziyordu; çünkü Müdür Bey'in arkasından ko ması ya da hiç de ilse Gregor'u onun pe ine dü mekten alıkoymaması gerekirken, sa eliyle Müdür Bey'in apka ve pardösüsüyle bir sandalyenin üzerinde bıraktı ı bastonunu kapıp sol eliyle masadan büyük bir gazete aldı, ayaklarını yere vurup baston ve gazeteyi havada sallayarak Gregor'u odasından içeri tıkmaya çalı tı. Gregor'un yalvarıp yakarmalarının hiçbiri para etmedi ve hiçbiri de anla ılmadı. Gregor ba ını istedi i kadar süklüm püklüm döndürsün, babası ayaklarıyla giderek daha hoyrat yeri dövüyordu. Kar ıda annesi serin havaya aldırmayarak bir pencere açıp dı arı sarktı, pencereden hayli ilerde tuttu u yüzünü ellerine gömdü. Bunun sonucu olarak sokakla merdiven arasında güçlü bir hava akımı ba gösterdi, perdeler uçu maya ba ladı, masanın üzerindeki gazeteler hı ırdayıp gazete yapraklarından kimisi esintiyle yerde sürüklenmeye koyuldu. Babası aman vermeksizin Gregor'u sıkı tırıyor, bu arada vah i bir insan gibi sesler çıkarıyordu. Ne var ki, geri geri gitme konusunda Gregor'un hiç egzersizi yoktu ve gerçekten pek yava yürüyordu bu i . Gregor bir arkasına döne-bilse, o saat odasında alabilirdi solu u; ama fazla zaman isteyen dönme giri imiyle babasını sabırsızlandırmadan çekiniyordu; üstelik her an babasının elindeki bastondan sırtına ya da ba ına öldürücü bir darbenin inmesi i ten de ildi. Ancak, sonunda Gregor için ba ka yapacak ey kalmadı; çünkü geri geri giderken gidi yönünü bile koruyamadı ını deh etle farketmi ti. Dolayısıyla, bir yandan göz ucuyla sürekli babasına bakarak elden geldi ince hızlı, ama gerçekte pek yava , dönme eylemine giri ti. Herhalde babası iyi niyetini sezmi ti ki, dönü sırasında Gregor'a ili medi, tersine bastonunun ucuyla uzaktan onun bu giri imini yönetmeye çalı tı. Ne olurdu sanki, babası a zından o katlanılmaz ıslıklı sesleri çıkarmasaydı! Bu sesler, Gregor'un aklım ba ından alıyordu. Nerdeyse tamamen arkasına dönmü tü ki, kulakları boyuna ıslık seslerinde, a ırarak yine biraz gerisin geri çarketti. Ama sonunda çok ükür ba ıyla kapının önüne geldi, gövdesinin kapıdan kolay geçemeyecek kadar geni oldu unu gördü. çinde bulundu u ruh durumundan ötürü, kapının öbür kanadını da açıp Gregor'a geçebilece i gibi bir yer sa lamayı hiç dü ünmedi babası; aklına taktı ı tek ey varsa, Gregor'u bir an önce odasına tıkmaktı. Gregor'un do rulup kalkarak, kapıdan geçmek için gerekli uzun boylu hazırlıklara giri mesine de asla izin verecek gibi görünmüyor, kendine özgü bir takım sesler çıkararak, sanki önünde hiçbir engel yokmu çasına onu ileri do ru sürüp götürmeye u ra ıyordu; Gregor'un peinden gelen ses, bundan böyle hiç de bir tek babanın sesi gibi çıkmamaktaydı. Ve gerçekten, i in akaya gelir yanı kalmamı tı artık. Gregor, ne olursa olsun, ıkına sıkma kapıdan geçmeye çalı tı, yere sürtünmekten bö ürlerinden biri ba tan a a ı yara bere içinde kalmı tı, beyaz kapıda i renç lekeler bırakıyordu. Oldu u yere çivilenip kalan Gregor bazen tek ba ına kıpırdayacak gücü bulamıyor, bir tarafındaki ba-cakçıklar bo lukta habire çırpınırken, yere bastırılmı öbür taraftakiler sızlayıp duruyordu. Ansızın babası arkadan, Gregor'u gerçekten esenli e kavu turan bir tekme savurdu. Bunun üzerine havada uçtu Gregor, orası burası iddetle kana-yarak solu u odanın hayli içerlerinde aldı. Derken bastonla itilerek kapatıldı kapı ve sonunda ortalık yatı tı. II Ancak ak amın alacakaranlı ında baygınlı a benzer derin uykusundan uyandı, Gregor. Ku kusuz dı arıdan gelen gürültü olmadan da az sonra uyanacaktı, çünkü kendisini yeterince dinlenmi ve

uykusunu almı hissediyordu; ama öyle sanıyordu ki, hemen belirip kaybolan bir ayak sesi ve hole açılan kapının sakınarak kapatılması onu uyandırmı tı. Sokaktaki elektrik fenerlerinin ı ı ı yer yer odanın tavanına ve mobilyaların üst kısımlarına vurmu tu; ama a a ısı, Gregor' un bulundu u yer karanlıktı. Gregor, ancak imdi de erini anladı ı duyargalarıyla, henüz beceriksiz ve sa ı solu yokla-yarak, a ır a ır kapıya do ru sürüklendi; kapının ardında neler olup bitti ini görmek istiyordu. Sol tarafı tatsız bir gerilim içinde bulunan bir tek uzun yaradan olu uyordu sanki; iki dizi bacak üzerinde, hayli topallayarak yürümesi gerekiyordu. Üstelik bacakçıklanndan biri, ö leden önceki olaylarda a ır bir yara almı tı - hani bir tek baca ının yaralanması mucizeydi - ve bu bacakçık cansız sürüklenip arkadan geliyordu. Gregor ancak kapıya varınca, kendisini oraya çeken eyin ne oldu unu anladı; bir yiyecek koku uydu bu; küçük kapının e i inde süt dolu bir kâse duruyor, sütün içinde ufak ufak do ranmı francala parçalan yüzüyordu. Nerdeyse sevincinden kahkaha atacaktı Gregor, çünkü sabahkine kıyasla açlı ı daha da büyümü tü; hemen ba ını kâseye daldırdı, ba ı neredeyse gözlerinin üstüne kadar sütün içerisine gömüldü. Ama çok geçmeden, dü kırıklı ına u ramı , kendini geriye çekti; hani yalnızca o incinmi sol bö ründen ötürü bir ey yemekte güçlük çekti i için yapmamı tı bunu - ancak bütün vücuduyla sesli sesli soluyarak yemek yiyebiliyordu -, genellikle en sevdi i yiyecek sayılıp kızkarde inin ku kusuz bu yüzden odasına getirip koydu u sütün hiç tadına varamamı tı; hatta nerdeyse tiksinerek kâseden çevirdi yüzünü, geri dönüp sürüne sürüne odanın ortasına geldi. Gregor'un kapı aralı ından gördü üne göre, salonda gaz lambası yakılmı tı; ama her vakit günün bu saatinde babası, ikindi üzeri çıkan gazeteyi annesine ve bazen de kızkarde ine yüksek sesle okurken, imdi ses seda i itilmiyordu. Belki kızkarde inin her vakit anlattı ı ve kendisine yazdı ı mektuplarda sözünü etti i bu gazete okumaların arkası kesilmi ti. Ama ev ku kusuz bo de ildi, öyleyken enikonu bir sessizli e gömülmü tü. « u bizim aile ne sakin bir hayat ya ıyor», diye söylendi Gregor kendi kendine, gözlerini dikip önü sıra karanlı a bakıp dururken, anne ve babasıyla kızkarde ine, böyle güzelim bir evde böyle bir hayat ya ama olana ını sa layabildi inden ötürü büyük bir gurur duydu. Ama ya imdi bütün bu huzur, bu rahatlık, bu memnun ya ayıp gitmeler fecî bir ekilde sona ererse? Derken böylesi dü üncelerle oyalanmayı bırakarak biraz hareket etmeyi uygun gördü, odada a a ı yukarı gezinmeye ba ladı. Uzun ak am süresince bir kez yan kapılardan biri, bir kez de öbürü hafifçe aralanıp, sonra hemen kapatıldı; herhalde biri içeri girmek gereksinimini duymu , ancak bundan enikonu sakınmı tı. Gregor, salon kapısının hemen yanına gelip durdu; odaya girmekten çekinen ziyaretçinin ne yapıp yapıp içeri girmesini sa lamak ya da hiç de ilse kim oldu unu ö renmek istiyordu. Ne var ki, kapı bir daha açılmadı ve Gregor da bo yere bekledi. Sabahleyin kapılar kilitliyken yanına gelmek istemi ti herkes; oysa imdi kendisi bir kapıyı açmı , öbür kapılar da galiba gündüz açılmı ken hiç kimse yanına u ramıyordu; üstelik anahtarlar da imdi dı ardan kilitte sokulu durmaktaydı. Ancak gece geç vakit salondaki ı ık söndürüldü, anne ve babasıyla kızkarde inin bu vakte kadar uyanık beklediklerini anlamak güç de ildi; çünkü Gregor'un çok iyi i itti ine göre, her üçü de parmak uçlarına basarak salondan uzakla ıyordu. Artık sabaha kadar kimse Gregor'un yanına u ramayacak demekti, yani imdi bol zamanı vardı Gregor'un, bundan sonraki ya amına nasıl bir çeki düzen vermesi gerekti ini kimse tarafından rahatsız edilmeksizin dü ünüp kararla tırabilirdi. Ama zemini üzerinde yamyassı bir durumda yattı ı yüksek tavanlı geni oda onu ürkütüyor, bu ürküntünün nedenini de bir türlü kestiremiyordu; çünkü be yıldan beri yatıp kalktı ı kendi odasıydı burası. Yarı bilinçli bir dönü le, beri yandan hafif bir utanç duygusuyla se irtip kanepenin altına girdi; sırtının biraz sıkı masına ve ba ını yukarı kaldıramamasına kar ın, o saat kendini pek rahat hissetti burada; üzüldü ü bir ey varsa, fazla geni bedenini tümüyle kanepe altına yerle tirememesiydi. Bütün gece kanepenin altında kaldı; biraz yarı uykuda geçirdi zamanı, açlı ın etkisiyle ikide bir korkuyla sıçrayıp uyandı; biraz da kaygı ve tasalarla belirsiz umutlara kaptırdı kendini; ama bütün bunlar imdilik serinkanlı davranması, sabretmesi ve ailesini alabildi ine kollayıp, içerisinde

bulundu u durumda istemeyerek yol açtı ı üzüntüleri onlar için katlanılır hale sokması gerekti ini gösteriyordu. Daha sabahın erken saatinde, aldı ı yeni kararların gücünü sınama fırsatını buldu; çünkü hol tarafından gelen kızkarde i, nerdeyse tamamen giyinik, kapıyı açıp bir göz attı içeri. lk anda Gregor'u bulamadı, ama derken onu kanepenin altında ele geçirince -Hay Allah, bir yerde olacaktı u Gregor, odadan uçup gitmemi ti ya - öylesine korktu ki, kendini toparlamaya fırsat bulamadan, dı ardan vurup kapadı kapıyı. Ama sonra böyle yaptı ına pi manlık duymu gibi kapıyı yine açtı hemen. Sanki odada bir a ır hasta, hatta yabancı biri varmı gibi parmak uçlarına basarak içeri girdi. Gregor ba ını ancak kanepenin kenarına kadar uzatmı , kızkarde ini izliyordu. Acaba kız-karde i süte el sürmedi ini ve bunu da asla aç olmadı ı için yapmadı ını anlayacak mıydı? Kendisine daha uygun bir ba ka yiyecek getirecek miydi sonra? Do rusu kanepenin altından fırlayıp çıkarak kızkarde inin ayaklarına kapanmak ve ondan yiyebilece i iyi eyler getirmesini rica etmek için alabildi ine güçlü bir istek duyuyordu; ancak kızkarde i kendili inden böyle davranmadı mı, onun dikkatini bu nokta üzerine çekmektense açlıktan ölürdü, daha iyi. Ama kızkarde i bîr anda süt kâsesini görerek hayrete kapılmı tı; dolu duruyordu kâse, yalnızca birazcık süt dört bir yanından yere dökülmü tü. Kızkarde i elleriyle de il de, bir bezle tutarak kâseyi yerden kaldırdı ve alıp dı an çıkardı. Gregor süt yerine kızkarde inin ne getirece ini enikonu merak ediyor, kafasından bununla ilgili çe itli dü ünceler geçiriyordu. Ama kızkarde inin o iyi yüreklili iyle yaptı ı eyi dünyada önceden sezinleyemezdi; kendisinin neden ho landı ını anlamak üzere bir sürü yiyece i eski bir gazetenin üzerine yayarak alıp gelmi ti kızkarde i; pi eli hayli zaman olup yan koku mu sebze, donmu beyaz bir salçanın ortasında ak am yeme inden kalmı kemikler, biraz çekirdeksiz üzüm ve badem, Gregor' un iki gün önce yenilecek gibi olmadı ını söyledi i bîr peynir, bir parça yavan ekmek, üzerine ya sürülmü bir dilim ekmek, sonra yine ya sürülüp tuz ekilmi ikinci bir dilim ekmek. Hepsinin yanına da, galiba bundan böyle kesinlikle Gregor'a ayrılmı su dolu bir çanak konmu tu. Kendisi varken yeme e el sürmeyece ini bilen kızkarde i incelik göstererek hemen odadan çıkıp gitmi , hatta diledi i gibi rahat hareket edebilece ini Gregor'a sezdirmek üzere anahtarı çevirip kapıyı kilitlemi ti. Yemek sözkonusu olunca, titremeye ba lamı tı Gregor'un bacakçıkları. Hem vücudundaki yaralar da tamamen iyile mi e benziyordu. Dö emenin üzerinde hareket etmesini engelleyen bir ey hissetmiyordu artık; buna hayret etti ve bir aydan fazla zaman önce parma ını birazcık kesmesine kar ın, bu yaranın önceki gün kendisine yeteri kadar acı çektirdi ini dü ündü. Yoksa kabala ıp duygusuz-la tım mı eskisine göre? diye geçirdi içinden. Bütün yiyecekler arasında peynire kar ı o saat iddetli bir istek duydu, hırsla peyniri emmeye ba ladı. Çabuk çabuk, keyfinden gözleri ya ararak peyniri, sebzeyi ve salçayı birbiri ardından yiyip yuttu. Gelgelelim, taze yiyeceklerin tadını alamadı pek, kokularına bile katlanamadı; hatta yiyece i eyleri seçip seçip biraz uza a ta ıdı bunlardan. Kızkarde i tekrar saklanıp gizlenmesi için bir i aret olarak usulca anahtarı çevirdi inde, Gregor çoktan yiyece ini yemi , tembel tembel oldu u yerde yatıyordu. Anahtar sesi üzerine, nerdeyse uyuklar durumuna kar ın korkuyla fırladı ve se irterek yine kanepenin altına girdi. Ama yalnızca kızkarde inin odada bulundu u kısa süre için bile kanepenin altında kalmak büyük bir çabayı gerektiriyordu, çünkü çok yemekten karnı biraz i mi ti, kanepenin altındaki daracık yerde güç bela soluk alıyordu. Küçük çapta bo ulma nöbetleri geçirerek, biraz dı arı fırlamı gözlerle kızkarde ini izledi; kızkarde i, hiçbir eyden habersiz, yalnız kalıntıları de il, Gregor'un asla elini sürmedi i yiyecekleri de, sanki bundan böyle bir i e yaramayacaklarmı gibi, süpürgeyle bir araya topladı ilkin, sonra hepsini acele bir kovanın içerisine bo alttı, bir tahta kapakla a zını kapadı ı kovayı alıp dı arı götürdü. Kızkarde i arkasına döner dönmez, Gregor kanepenin altından çıktı, uzanıp gerindi ve yellendi. Bundan böyle her gün bu ekilde yeme ini yedi Gregor; bir ö ün sabahleyin, anne ve babasıyla hizmetçi henüz uyurken; ikinci ö ün genel ö le yeme inden sonra; çünkü ö le yeme i yenir yenmez anne ve babası kısa bir süre kestiriyor, hizmetçi ise kızkarde i tarafından bir ey alıp gelmesi için çar ıya yollanıyordu. Onların da Gregor'un açlıktan ölmesini istedikleri yoktu elbet: Ama belki Gregor'un yemek sorununa ili kin kulaktan i ittiklerinden öte bilgi sahibi olmaları

kazanamayacakları bir eydi; ama belki kızkarde i küçük de olsa bir üzüntüden esirgemek istiyordu kendilerini; çünkü Allah biliyor ya, zaten yeterince acı çekiyorlardı. O ilk günün ö le öncesi, doktorla çilingirin ne gibi bir bahaneye ba vurulup evden yine uzakla tırıldı ını Gregor bir türlü ö renemedi; çünkü kendini anlayamadıklarından, onun da ba kalarını anlayabilece ini, kızkarde i de aralarında olmak üzere hiç kimse dü ünmüyordu. Dolayısıyla, kızkarde i odasındayken, onun yer yer gö üs geçirip ermi lere yakarı larını i itmekle yetinmesi gerekiyordu Gregor'un. Ancak ilerde, kızkarde i duruma biraz alı ınca - tam bir alı ma tabii asla sözkonusu olamazdı - arada bir tatlı bir söz çalınmaya ba ladı Gregor'un kula ına. Örne in, getirilen yemekler arasında öyle adamakıllı bir temizli e giri ti mi: «Yeme i be enmi bugün anla ılan», diyordu kızkarde i. Giderek seyrekle ti i görülen kar ıt durumlarda ise, adeta üzülmü öyle söylüyordu: «Gene hiç e! sürmeden bırakmı hepsini.» Gregor, olup biten yeni olayları do rudan haber alamıyorsa da, biti ik odalara kulak kabartarak kimi eyler ö renebiliyordu. Biti ik odaların birinde bir ses itmesin, hemen se irtip kapıya yapı tırıyordu bütün vücudunu. Özellikle ilk zamanlar evde üstü kapalı da olsa, kendisini ilgilendirmeyen hiçbir konu ma yapılmıyordu. lk gün boyunca bütün yemeklerde, bundan böyle ailenin nasıl davranması gerekti i konusu görü ülmü tü; ama yemek dı ındaki zamanlarda yine aynı ey üzerinde konu uyorlardı, çünkü anla ılan kimse Gregor' la yalnız kalmaya yana madı ından ve ev de asla bo bırakılmak istenmedi inden, her vakit aile bireylerinden en az ikisi evde bulunuyordu. Ayrıca, hizmetçi daha ilk gün - olup bitenlerden neyi ve ne kadarım bildi i pek belli de ildi - hemen i i bırakmasına müsaade etmesini ayaklarına kapanarak annesinden rica etmi ve bir çeyrek saat sonra veda edip giderken, kendisine kar ı alabildi ine büyük bir lütuf gösterilmi gibi sözkonusu müsaadeye gözünde ya lar akarak te ekkürde bulunmu , kimseye olay konusunda bir ey çıtlatmayaca ına kendili inden yemini bulan etmi ti. Bu durumda kızkarde i annesiyle beraber yeme i pi irme ödevini de üstlenmi ti; ancak pek zahmetli bir i de ildi bu; çünkü evde hemen hiçbir ey yendi i yoktu. Boyuna Gregor evdekilerin birbirlerini bo yere yeme e buyur etti ini i itiyor, ama kimsenin de kar ıdakinden «Te ekkür ederim, yedim yiyece im kadar», ya da benzeri sözlerden ba ka bir cevap alamadı ım görüyordu. Hatta belki bir ey içildi i de yoktu evde. ikide bir kızkarde i babasına bira isteyip istemedi ini soruyor, birayı kendisi alıp gelmek için can atıyor, ama babasının sustu unu görünce, onun bu konudaki duraksamasını gidermek için kapıcının karısını da bira almaya yollayabilece ini söylüyordu. Ama derken babasının a zından kesin bir hayır sözcü ü çıkınca, artık biranın lafı edilmez oluyordu. Daha ilk gün babası, ailenin elindeki maddî olanakları hem annesi, hem de kızkarde ine bir bir açıklamı tı. Babası sık sık masadan kalkıyor, be yıl önceki i inde u radı ı iflastan kurtarılmı Wertheim marka kasayı açarak bir belgeyi ya da bir not defterini alıp geliyordu. Babasının ifreli kilidi açı ım ve aradı ını içinden alıp kasayı yeniden kapayı ını i itiyordu, Gregor. Babasının yaptı ı açıklamalar, odadaki tutukluluk ya amının ba lamasından bu yana i itti i ilk sevindirici sözlerdi. imdiye dek babasının eski i inden geriye be para bile kalmadı ını dü ünmü tü hep, hiç de ilse babası kendisine bunun tersini kanıtlayan bir söz söylememi ti. Ancak, Gregor da babasına bu konuya ili kin bir ey sormamı , tek dü üncesi, hepsini katıksız bir umutsuzlu a sürükleyen iflas felâketini ailenin elden geldi ince çabuk unutmasını sa lamak olmu tu. Dolayısıyla, ola anüstü bir çalı maya koyulmu , göz açıp kapayacak kadar kısa sürede firmadaki yardımcılık görevinden pazarlamacılı a yükselmi ti. Para kazanma bakımından bir pazarlamacının ku kusuz bamba ka olanaklar vardı elinde; konusunda gösterilen basanlar hemen prim üzerinden hesaplanarak nakit paraya çevrilip eve getirilebiliyor, a ırmı mutlu ailenin gözü önünde masanın üzerine konabiliyordu. Ne güzel günlerdi bunlar! Ve sözkonusu günler, hiç de ilse aynı parlaklıkla bir daha yinelenmemi ti sonradan; oysa Gregor öylesine çok para kazanmı tı ki, bütün ailenin geçim yükünü ta ıyabilecek duruma gelmi ve ta ımı tı. Ne var ki günün birinde gerek aile bireyleri, gerek Gregor alı mı tı duruma; Gregor'un verdi i para evden ükranla alınıp kabul ediliyor, Gregor da seve seve bu parayı veriyordu. Ama evdeki içtenlik dolu

o pek sıcak hava zamanla kaybolmu tu. Hani Gregor'a yakınlı ım hep korumu bir ki i varsa, o da kızkarde iydi; kendisinin tersine müzi e bayılan ve harikulade keman çalan kızkarde ini gelecek yıl, bunun do uraca ı büyük masrafa aldırmaksızın konservatuara göndermek, Gregor'un gizlice kafasında ya attı ı bir plandı. Sözkonusu masrafı, çalı ıp bir ba ka yoldan çıkaracaktı. gezilerine çıkmadı ı tasa sürelerde kızkarde iyle söyle ilerinde sık sık konservatuarın sözü ediliyor, ama her vakit buna gerçekle mesi dü ünülemeyecek bir dü gözüyle bakılıyordu. Anne ve babası bu konuya ili kin masum konu maları bile asla ho kar ılamıyorlardı; ancak, Gregor böyle bir eyi kesin olarak kafasında ya atıyor ve Noel gecesi bunu resmen ailesine açıklamaya niyetleniyordu. te Gregor dimdik kapıya yapı mı dı arıya kulak kabartırken, bulundu u durumda hiç i ine yaramayacak böylesi dü ünceler geçiriyordu kafasından. Bazan vücudunda genel bir yorgunluk duyarak dı arıya kulak vermekten vazgeçiyor, kendi haline koyverilmi ba ı kapıya vuruyor, her seferinde ba ını yine sımsıkı yakalıyordu hemen; çünkü en küçük bir gürültü biti ik salondan i itilip, oradakilerin susmasına yol açıyordu. Bir süre sonra babası, herhalde yüzü kapıya dönük: «Gene ne yapıyor Gregor öyle?» diye söyleniyor ve salondaki yarıda kesilmi konu ma ancak bunun üzerine yava yava yeniden sürdürülmeye ba lanıyordu. Derken Gregor, vaktiyle geçirilen bütün felakete kar ın, pek küçük olmakla beraber bir servetin hâlâ ailenin elinde bulundu unu, imdiye dek dokunulmayan faizlerinse aradan geçen zaman içinde biraz kabardı ını yeterince açık seçik ö renmi ti; çünkü babası, biraz kendisi çoktandır bu gibi eylere u ra madı ından, biraz da annesi söylenilenleri hemen ilk seferinde kavrayamadı ından, açıklamalarında sık sık tekrarlara kaçmı tı. Beri yandan, Gregor'un her ay eve getirdi i paranın da - hani Gregor maa ından yalnızca birkaç gulden ayırıyordu kendisine hepsi harcanmayarak birazı biriktirilmi ve zamanla bu para ufak bir yekûn olu turmu tu. Kapının arkasında dikilen Gregor hızlı hızlı ba ını sallıyor, bu beklenmedik ileri görü lülük ve tutumluluktan dolayı sevincini açı a vuruyordu. Gerçi biriktirilen parayla imdiye kadar babasının patrona borcundan birazını daha ödeyebilir ve firmadaki i i üzerinden sıyırıp atabilece i gün daha da yakla ırdı; ama babasının böyle davranması daha iyi olmu tu ku kusuz. Gelgelelim, eldeki para ailenin örne in faizlerle ya amasına hiç de yetecek gibi de ildi; belki bir, bilemedin iki yıl ailenin ayakta kalmasını sa lardı ancak. Yani gerçekte ili ilmemesi, darda kalınca kullanılmak üzere bir kenara kaldırılması gereken bir servetti bu ve ailenin geçimini sa layacak paranın aslında çalı ılarak kazanılması gerekiyordu. Ne var ki, babası sa lıklı olmakla beraber ya lı bir adamdı, be yıl asla bir i yapmamı tı, en azından kendisinden fazla bir ey beklenecek gibi de ildi. Onca zahmetlere kar ılık semeresiz kalmı bir ömrün ilk tatili olan bu son be yılda fazla ya ba layıp i manlamı , pek hantalla mı tı. Peki ama, kim kazanacaktı parayı? Evde bile bir yerden bir yere güçlükle kımıldanabilen, her iki günden birini nefes darlı ı dolayısıyla kanepe üzerinde, açık pencerenin önünde geçiren annesi mi? Yoksa henüz on yedi ya ındaki bir çocuk olup güzel giyinmek, bol bol uyumak, ev islerine yardım etmek; küçük çapta kimi e lencelere katılmak ve -en ba ta keman çalmaktan olu an ya amı kendisine hiç de çok görülmeyecek kızkarde i mi? Söz dönüp dola ıp para kazanma zorunlu una üzerine geldi mi, ilkin Gregor kapıyı bırakıp çekiliyor ve kendini oracıktaki serin deri kanepenin üzerine atıyor, çünkü utanç ve üzüntüden vücudunu ate basıyordu. Çokluk bütün gece sabaha kadar burada kalıyor, bir an gözüne uyku girmiyor, saatlerce kanepenin üzerinde dönüp duruyordu. Ya da, ne kadar zahmetli bir i olursa olsun, bir sandalyeyi ite kaka pencereye yakla tırıyor, sonra tırmanıp pervaza çıkıyor, sandalyeye dayanarak pencereye ula ıyor, eskiden bu davranı ının üzerindeki ferahlatıcı etkisini nasılsa anımsayarak pencereden dı arı bakıyordu; çünkü az ilerdeki nesneleri bile günden güne daha bulanık görmeye ba lamı tı. Eskiden sık sık dikkatine çarpan ve çirkin görünümünden ötürü lanetler savurdu u hastaneyi asla seçemiyordu artık. Sessiz, ama tamamen kent havası esen Charlotte Soka ı'nda oturdu unu çok iyi bilmese, pencereden gördü ü yerin, gri renkteki gökle gri topra ın ayırt edilmeyecek gibi

birbiriyle kavu tu u bir çöl parçası oldu una inanabilecekti. Gözünden hiçbir ey kaçmayan kızkarde i, yalnız iki kez Gregor'un sandalyesinin pencere önünde durdu unu görmü , bundan böyle odayı her derleyip toplayı ında sandalyeyi itip yine penceredeki eski yerine yerle tirmeye, hatta pencerenin iç kanadını açık bırakmaya ba lamı tı. Gregor kızkarde iyle konu up kendisi için katlandı ı zahmetlerden ötürü te ekkür edebilse, onun kendisi için yaptıklarına daha kolay katlanabilirdi; ama imdiki durumda eza duyuyordu bunlardan. Gerçi kızkarde i durumun sıkıcılı ını elden geldi ince gidermeye u ra ıyor ve zaman geçtikçe i in daha iyi üstesinden geliyordu; ancak, Gregor da zamanla her eyin içyüzünü daha bir eksiksiz görmeye ba lamı tı. Bir kez odasına kızkarde inin ayak atması Gregor için korkunç bir eydi; genellikle Gregor'un odasının manzarasıyla kar ıla maktan evde herkesi esirgemeye pek dikkat etmesine kar ın, kızkarde i odasına girer girmez kapıyı kapayayım demeksizin do ru pencereye se irtiyor, nerdeyse bo ulacakmı gibi aceleci ellerle pencereyi açıyor, hava istedi i kadar so uk olsun, kısa süre pencerenin önünde dikilip derin derin solumadan yapamıyordu. Bu ko u ma ve gürültülerle her gün iki kez ürkütüyordu Gregor'u. Gregor bütün zaman kanepenin altında titreyip duruyor, pencere kapalıyken kendisiyle bir odada kalmaya katlanabilse, kızkarde inin ku kusuz onu bu gürültü ve patırtıyı i itmekten esirgeyece ini çok iyi biliyordu. Birinde - Gregor'un dönü ümünden bu yana bir ayı geçmi , kızkarde i için Gregor'un görünü ünün pek a ırtıcı yanı kalmamı tı - her zamankinden biraz önce çıkageldi kızkarde i, Gregor'u hareketsiz ve korkutucu biçimde pencerenin önünde dikilmi dı arı bakarken buldu. Hani kızkarde inin odaya girmekten vazgeçmesi, Gregor için beklenmedik bir ey sayılmazdı, çünkü sözkonusu durumda kızkarde inin hemen pencereyi açması olanaksızdı. Ama kızkarde i içeri girmedi i gibi, gerisin geri fırlayıp kapıyı kapamı tı. Yabancı biri görse, Gregor kızkarde ini pusuda beklemi de, üzerine saldırıp ısırmaya yeltenmi diye dü ünebilirdi pekâlâ. Gregor, tabii hemen kanepenin altına girip saklandı; ama ancak ö leye kadar bekledikten sonra kızkarde i çıkıp geldi yeniden, her zamankinden çok tedirgin bir hali vardı. Gregor, kızkarde inin kendisini görmeye hâlâ katlanamadı ını ve ileride de katlanamayaca ını, vücudunun kanepenin altından dı arı fırlayacak ufak bir parçasını bile görüp solu u kaçmakta almamak için kızkarde inin kendini enikonu zorlaması gerekti ini anlıyordu. Dolayısıyla, vücudunun bu bir parçasını bile görmekten kızkarde ini esirgemek için, günün birinde yatak çar afını sırtlanarak kanepeye ta ıdı, dört saat harcadı bu i için, çar afı tüm vücudunu örtecek gibi kanepenin üzerine yerle tirdi; kızkarde i kanepenin altına e ilip baksa bile kendisini artık göremezdi. Kızkarde i gerekli bulmuyor mu, yine uzakla tırabilirdi çar afı; çünkü Gregor'un, keyfinden böyle büsbütün saklanıp gizlenmedi i açıktı; ama kızkarde i çar afa dokunmadı, hatta Gregor birinde yeni düzeni nasıl kar ıladı ını görmek için ba ıyla çar afı biraz araladı ı zaman, kızkarde inin bakı larında bir ükran ifadesi sezer gibi oldu. lk ondört gün anne ve babası Gregor'un odasına girmeyi bir türlü göze alamadı. imdiye dek kendisine biraz miskin bir kız gözüyle bakarak ikide bir içerleyip durdukları kızkarde inin gördü ü i i, anne ve babasının bundan böyle nasıl takdirle kar ıladı ının farkındaydı, Gregor. Bundan böyle kızkarde i odasını derleyip toplarken annesiyle babası kapının önünde bekliyor ve kızkarde i daha odadan çıkar çıkmaz, içerisinin ne durumda bulundu unu, Gregor'un ne yiyip içtiini, bu kez nasıl davrandı ını, az da olsa halinde bir iyile menin sezilip sezilmedi ini kendisinden bir bir anlatmasını istiyorlardı. Beri yandan annesi, bir an önce Gregor'u görüp onunla konu mak istedi ini söylüyor, ama babasıyla kızkarde i, Gregor'un içerden can kula ıyla dinleyip tümüyle onayladı ı akla uygun nedenler öne sürerek imdilik kendisini bundan alıkoyuyorlardı. Ancak sonraları, annesine engel olabilmek için her seferinde çaresiz zora ba vurdular. Annesi: «N'olur, bırakın beni, Gregor'a gideyim! Bahtı kara o lum Gregor'a! Onu görmem gerekiyor, anlamıyor musunuz ha, anlamıyor musunuz?» diye ba ırdıkça, Gregor, belki annesini içeri koyvermekle iyi edeceklerini, her gün de il ku kusuz, haftada bir gün bunu pekâlâ yapabileceklerini geçiriyordu içinden. Annesi, bütün cesaretine kar ın ne de olsa bir çocuk gözüyle bakılması gereken, belki Gregor'a hizmet gibi çetin bir ödevi aslında çocuksu bir dü üncesizlikten üstlenen kızkarde ine kıyasla, her eyi çok daha iyi anlardı ku kusuz.

Gregor'un, annesini görme iste i çok geçmeden gerçekle ti. En ba ta annesi ve babasını kollamak isteyen Gregor, gündüzün pencereye yakla maktan çekiniyor, ayrıca birkaç metre karelik dö eme üzerinde sa a sola pek sürünemiyor, kımıldamadan öylece yatıp kalmaya gece vakti bile zor katlanıyordu. Çok sürmemi , yemek yemekten de en ufak bir zevk almamaya ba lamı tı. Oyalanmak için duvarlarla tavan üzerinde ordan oraya tırmanıp gezinmek gibi bir alı kanlık edinmi ti. Özellikle tavandan sarkmak çok ho una gidiyordu; dö eme üzerinde yatmaktan bamba ka bir eydi bu; tavanda daha bir özgür soluyabiliyor, hafif bir titreme vücudunu sarıyordu. Tavandaki bu nerdeyse kendisini mutlu kılan oyalanmalar sırasında bazan öyle oluyordu ki, Gregor kendini koy-verip pat diye yere dü üyor, buna kendisi de a ıyordu. Ama vücudunu ku kusuz eskisiyle kıyaslanamayacak ölçüde denetim altında tutabiliyor, sert bir dü ü te bile hiçbir yeri örselenip zedelenmiyordu. Kızkarde ine gelince, Gregor'un oyalanmak için ba vurdu u bu yeni u ra ı hemen farketmi ti, çünkü Gregor sa da solda sürünüp dururken de vücudundaki yapı kan madde yer yer izler bırakıyordu; sürünme i ini Gregor için elden geldi ince kolayla tırmak isteyen kızkarde i, bunu engelleyen e yaları, yani en ba ka sandıkla yazı masasını ortadan kaldırmayı kafasına koymu tu. Ama bunu tek ba ına yapabilecek durumda de ildi; babasından yardım istemeyi de göze alamıyordu; hizmetçininse yardıma gelmeyece i ku kusuzdu; çünkü evden ayrılıp gitmi eski hizmetçinin yerini alan ve yılmadan i ini gören yakla ık onaltı ya ındaki bu kız mutfak kapısını sürekli kilitli tutup, onu ancak özel ça rılar üzerine açmak için aileden izin koparmı tı. Böylece bir gün, babası evde yokken, kızkarde i annesinden yardım ister istemez, annesi duydu u ta kın sevinçten çı lıklar atarak çıkıp geldi hemen, ama Gregor'un kapısının önünde birden sustu, ilkin ku kusuz kızkarde i odaya girip her eyin yerli yerinde olup olmadı ına baktı, ancak daha sonra annesinin içeri girmesine izin verdi. Gregor, yatak çar afını apar topar daha a a ılara çekmi , onun daha çok katlar ve kıvrımlar yapmasını sa lamı tı; do rusu imdi çar af bütünüyle geli igüzel kanepe üzerine atılmı izlenimini uyandırıyordu. Ama Gregor, bu kez çar afın altından çevreyi kolaçan etmeye kalkmadı; annesini henüz bu ilk defasında görmekten alıkoydu kendini, sonunda onun gelmi olmasına sevinmekle yetindi. «Gel, gel! Ortalarda yoktur o!» dedi ini i itti kızkarde inin; kızkarde i, herhalde annesini elinden tutmu odadan içeri sokuyordu. Derken Gregor iki güçsüz kadının, ne de olsa a ır eski sandı ı yerinden oynattıklarını, kendisini fazla zorlamasından korkan annesinin uyarılarına aldırmayan kızkarde inin hep i in en zor bölümüne sahip çıkmak istedi ini duydu. Pek uzun sürdü çalı ma. Yakla ık bir çeyrek saat süren u ra madan sonra annesi en iyisi sandı ı odada bırakmak oldu unu söyledi, çünkü bir kez babası eve gelmeden i i bitiremeyecekler ve sandı ı odanın ortasında bırakırlarsa Gregor'un gelip geçece i bütün yolu tıkayacaklardı; ikincisi: Adı geçen e yaları odadan uzakla tırmakla Gregor'un ho una gidecek bir ey yapacakları hiç de kesin de ildi. Hatta tersi sözkonusuydu bunun; bo duvarın manzarası insanın adeta yüre ini sızlatıyordu; aynı duyguyu neden Gregor da duymasındı içinde, nihayet odadaki e yalara hanidir alı mı tı, bo odada kendini öksüz hissedecekti. «Öyle olmayacak mı yani?» diye sordu annesi, konu masına son vererek, usulcacık; nerede bulundu unu kestiremedi i Gregor'un sesinin tonunu bile i itmesini önlemek ister gibi nerdeyse fısıltıyla konu uyordu, çünkü Gregor'un konu ulan sözleri anlamadı ından emindi. «Öyle de il mi hani? E yaları odadan uzakla tırmakla adeta iyile mesinden büsbütün umudu kesti imizi ve hoyrat davranıp onu kendi ba ına bıraktı ımızı Gre-gor'a göstermi olmayacak mıyız? Sanırım en iyisi odaya hiç dokunmayıp nasılsa öyle bırakmak, ilerde yine aramıza döndü ünde Gregor'un hiçbir eyi de i memi bulmasını ve arada geçen zamanı daha kolay unutmasını sa lamaktır.» Annesinin bu sözlerini i iten Gregor, insanlarla eskisi gibi dolaysız konu amamasınm, aile içinde sürdürdü ü tekdüze ya ayı la birle erek son iki ay içerisinde aklını ba ından aldı ını anladı, çünkü odasının bo altılmasını do rusu ciddi olarak isteyebilmesini ba ka türlü açıklayamıyordu. Atadan kalma e yalarla rahatçacık dö enmi odayı, ku kusuz içerisinde sa a sola sürünebilece i, ama beri yandan insan geçmi ini çarçabuk ve büsbütün unutaca ı bir ine çevirmek hevesine mi kapılmı tı gerçekten? Çünkü daha imdiden bu geçmi i unutmak üzereydi ve hanidir i itmedi i annesinin sesi onu silkip sarsarak uyandırmı tı. Hayır, hiçbir ey odadan uzakla tırılmamalı, her

ey eski yerinde kalmalıydı. E yaların olumlu etkileri vardı durumu üzerinde, bu etkilerden yoksun kalamazdı. E yalar o saçma sa a sola sürünmelerini engellerse, bu kendisi için bir sakınca de il, büyük bir nimetti. Ama ne yazık ki kızkarde i bu konuda ba ka türlü dü ünüyordu; Gregor'la ilgili sorunlar üzerinde konu ulurken anne ve babasının kar ısına büyük bir otorite gibi çıkmaya alı mı tı ve bunda pek de haksız sayılmazdı. Dolayısıyla, imdi de annesinin sözü kızkarde inin, ilkin planladı ı gibi yalnız sandıkla yazı masasının de il, kalması zorunlu kanepe dı ında bütün e yaların odadan çıkarılması üzerinde diretmesi için yeterli neden olu turdu. Kızkarde ini böyle bir istekte bulunmaya götüren, elbet yalnız o çocuksu inadı, son zamanlar hiç beklenmezken ve güçlükle edindi i özgüven duygusu de ildi; hani gerçekten kızkarde i sürünme i i için çok yer gerekti ini, oysa bu konuda, görüldü üne göre, odadaki e yalardan Gregor'un hiç de yararlanmadı ını saptamı tı. Ama belki ya ıtı .kızlarda rastlanıp her fırsatta kendisine doyum sa lamaya çalı an bir romantizm de bu bakımdan bir rol oynuyor ve Grete sözkonusu romantizmin ayartısına kapılarak Gregor'un durumunu gerçektekinden daha korkunç göstermek, böylece kendisine imdiye kadarkinden daha çok hizmet etme olana ına kavu mak istiyordu. Çünkü Gregor'la bo duvarlardan ba ka hiçbir eyin bulunmayaca ı bir .odaya Grete dı ında kimse ayak atmayı ku kusuz göze alamayacaktı. Böylece annesinin sözünü dinleyip de kararından dönmedi Grete; odada alabildi ine tedirginlik içinde dikilen ve kararsız görünen annesi de sonunda sustu, sandı ın dı arı çıkarılmasında kızkarde ine gücü yetti i kadar yardıma koyuldu. Eh, gerekirse sandıktan vazgeçebilirdi Gregor, ama masa odada bırakılmalıydı. Annesi ve kızkarde i ahlaya poflaya sürükleyip götürdükleri sandıkla dı arı çıkar çıkmaz, hemen kanepenin altından ba ım uzattı; dikkatle ve elden geldi ince saygılı, nasıl yapıp da masayı odada bıraktırabilece ini anlamak istedi. Ama, kötü bir ans eseri, odaya annesi dönüp geldi ilkin; biti ik odada sandı ı kucaklamı tutan kızkarde i Grete, tek ba ına onu sa a sola sallıyor, ama bir türlü yerinden kımıldatamıyordu. Ancak, Gregor'u görmeye alı ık de ildi annesi. Gregor'un manzarası onu hasta yapabilirdi; dolayısıyla, Gregor korkup geri se irterek kanepenin ta arka ucuna kadar çekildi; ama çar afın önde biraz oynamasını önleyecek vakit bulamamı , bu kadarı da annesinin dikkatini çekmeye yetmi ti. Annesi bocaladı ansızın, bir an sessiz durdu, sonra dönüp Grete'nin yanına gitti. Her ne kadar Gregor ortada ola anüstü bir ey olmadı ını, yalnız birkaç e yanın yerinin de i tirildi ini ikide bir içinden geçiriyorsa da, az sonra kendi kendine itiraf etti i gibi, annesiyle kızkarde inin gidip gelmeleri, birbirlerine küçük çapta sesleni leri, e yaların dö eme üzerinde çıkardı ı cızırtılar, dört bir yandan katkılarla güçlenen bir büyük karma a etkisi yapıyordu üzerinde. Ba ını ve ayaklarını istedi i kadar vücuduna yapı tırsın, karnını istedi i kadar dö emeye bastırsın, bu duruma uzun süre katlanamayaca ını kendi kendine söylemeden duramı-yordu. Derken odasını bo altmaya ba ladılar. Sevip ho landı ı ne varsa alıp götürüyorlardı; kıl testereyle di er aletlerin bulundu u sandı ı dı arı çıkarmı lardı; imdi yere sımsıkı gömülmü duran ve ticaret akademisi ö rencisi, ortaokul ö rencisi, hatta ilkokul ö rencisiyken ba ında oturup ödevler yaptı ı masayı yerinden oynatmaya u ra ıyorlardı. Annesiyle kızkarde inin ne ölçüde iyi niyet sahibi olduklarını ara tırmaya gerçekten vakit yoktu artık; zaten onların odada bulunduklarını nerdeyse unutmu tu; çünkü bitkin dü mü ler, bundan böyle suskun çalı maya koyulmu lardı, yalnızca dö eme üzerine basan ayaklarının a ır ve hantal sesi i itiliyordu. Bu yüzden, Gregor, hemen fırlayıp çıktı ortaya; tam o anda annesiyle kızkarde i biraz soluk almak için biti ik odada yazı masasına yaslanmı duruyordu. lkin neyi kurtarması gerekti ini gerçekten bildi i yoktu Gregor'un; ansızın gözü çıplak duvarda asılı kürklere bürünmü kadın resmine ili ti; hemen tırmanıp duvara çıktı, vücudunu çerçevenin camına bastırdı; cam sımsıkı yapı tı vücuduna ve sıcak karnına iyi geldi. imdi vücudunu bütünüyle örten bu resmi hiç de ilse kimse elinden alamayacaktı. Kadınların odaya dönü lerini izlemek için ba ını salonun kapısına döndürdü.

Kadınlar fazla bir dinlenmeyi kendilerine çok görmü , az sonra yine çıkıp gelmi lerdi; Grete kolunu annesinin beline dolamı , nerdeyse onu ta ıyıp götürür gibiydi. «Peki imdi ne alalım odadan?» diyerek çevresinde dola tırdı bakı larını. Ansızın, duvarda e le en Gregor'la göz göze geldi. Annesinin odada bulundu unu dü ünerek serinkanlılı ını korumaya çalı tı, yüzünü annesine do ru e di, onu böylelikle çevresine bakmaktan alıkoymak istedi, sesi ku kusuz titreyerek ve pek dü ünmeden: «Gel seninle gidip biraz daha oturalım salonda, ha?» dedi. Kızkarde inin Gregor için besledi i niyet açıktı; önce annesinin güvenli ini sa layacak, sonra dönüp gelerek onu kovalayıp duvardan indirecekti. Eh, denesindi bakalım! Gregor, resmin üzerinde oturuyordu; onu vermeyecekti asla; onu vermektense, sıçrayıp Grete'nin suratına atlayacaktı. Ama annesini asıl tedirginli e sürükleyen de Grete'nin sözleri olmu tu; birden annesi kenara çekildi, çiçekli duvar kâ ıdının üzerindeki devcileyin kahverengi lekeye ili ti gözü, gördü ü eyin Gregor oldu unun gerçekte bilincine varmaksızın çı ırtkan ve hoyrat: «Aman Allahım! Aman Allahım!» diye ba ırdı, tüm umudunu yitirmi gibi kollarını açarak kanepenin üzerine yı ıldı ve öylece kımıldamadan kaldı. Kız-karde i: «Görürsün sen, Gregor!» diye seslendi bunun üzerine; yumru unu havaya kaldırarak dik dik Gregor'a baktı, Dönü üm olayından beri kızkarde inin do rudan Gregor'a yöneltti i ilk sözlerdi bunlar. .Sonra kızkarde i, annesinin baygınlı ına kar ı bir esans alıp gelmek için biti ik odaya se irtti. Gregor da annesine yardım etmek istiyordu, resmin kurtarılmasına nasıl olsa daha vakit vardı; gelgelelim sımsıkı yapı tı ı camdan ancak zorla kendini koparıp alabildi. Kız-karde ine eskisi gibi akıl verip yardımda bulunabilirmi cesine salona se irtti; ama kızkarde i çe itli i ecikleri ara tırıp gereken esansı bulmaya çalı ırken, ister istemez eli bö ründe, arkasında dikilip bekledi. Kızkarde i arkasına dönüp Gregor'u görünce korktu; i elerden biri yere dü üp parçalandı; bir cam kırı ı gelip Gregor'un yüzünü çizdi, da layıcı bir sıvı Gregor'un üzerinden yere aktı. Derken kızkarde ini Grete, daha fazla oyalanmaksızın, ta ıyabildi i kadar çok i eci i alıp annesinin yanına se irtti; kapıyı aya ıyla itip arkasından kapadı. Bu durumda Gregor, belki kendisinin yüzünden ölümle yüz yüze gelen annesinden ayrılmı tı. Annesinin yanında kalması gereken kızkarde ini ürkütüp odadan kaçırmayı istemiyorsa, kapıyı açamazdı; beklemekten ba ka yapaca ı bir ey yoktu. Kendi kendine yöneltti i suçlamalar ve yüre ini dolduran tasalarla içi bulanarak sürünme eylemine koyuldu; sürünmedi i yer kalmadı, duvarlar, mobilyalar ve tavan üzerinde dola tı sürünerek ve sonunda bütün odanın çevresinde döndü ünü hisseder hissetmez, umutsuzlukla büyük masanın üzerine yı ılıp kaldı. Bir süre geçti aradan; Gregor bitkin uzanmı yatıyor, dört bir yanda sessizlik hüküm sürüyordu; belki hayra alamet de ildi bu sessizlik. Derken kapının zili çaldı. Hizmetçi kendini mutfa a kilitlemi bulundu undan, çaresiz kızkarde i Grete gidip açtı kapıyı. Gelen babasıydı. «Ne oldu, ne var?» dedi hemen. Grete'nin durumu anla ılan her eyi açı a vurmu tu. Kızkarde i bo uk bir sesle cevap verdi, herhalde yüzünü babasının gö süne bastırmı tı. «Annem bayıldı, ama yine iyile ti biraz; Gregor odasından kaçtı da.» - Beklemi tim zaten», dedi babası. «Size de söyleyip durdum hep, ama kadınlara laf anlatmak zor.» Açıkça görüldü ü gibi, Grete'nin pek kısa haberini babası kötüye yormu , Gregor'un hoyrat davranmak gibi bir suçu i ledi i sanısına kapılmı tı. imdi babasını yatı tırmaya çalı ması gerekiyordu Gregor'un; çünkü durum üzerinde onu aydınlatacak ne vakti, ne gücü vardı. Bu yüzden, ko arak odasının kapısına sı ındı, vücudunu bastırdı kapıya; babası holden salona ayak atar atmaz, odasına dönme konusunda alabildi ine içten bir niyet besledi ini, kendisini itip sürerek odasına tıkmanın gereksiz oldu unu, bu i in yalnızca kapının açılmasına baktı ını, kapı açılmaya görsün, ortadan kaybolaca ım hemen anlasın istiyordu. Ancak babası, böylesi incelikleri algılayacak bir ruh durumu içinde de ildi. Daha salona girer girmez, bir yandan tepesi atmı , bir yandan en bir edayla: «Bak sen!» diye ba ırdı. Gregor, ba ım kapıdan çekip babasına do ru kaldırmı tı. Babasını imdi orada dikilmi haliyle gerçekten hiç tasarlama-mı tı kafasında; do ru, son zamanlar sa da solda sürünüp dola malarından ötürü vakit bulup eskisi gibi evde olup bitenlerle ilgilenememi ti; dolayısıyla, de i ik durumlarla kar-

ıla maya aslında kendisini hazırlamı olması gerekiyordu. Ama yine de, yine de bu babası mıydı? Eskiden Gregor bir i gezisinden eve döndü ü ak amlar kendisim üzerinde robdö- ambrla koltukta oturuyor buldu u, do rulup kalkmaya asla gücü yetmeyip yalnızca kollarını havaya kaldırarak döndü üne sevindi ini belli eden, yılın birkaç pazarıyla büyük bayramlarda hep beraber yaptıkları gezilerde zaten yava yürüyen Gregor'la annesinin arasında onlardan daha yava bir ' tempoyla, eski paltosuna sarılmı , bastonunu hep sakınarak yere bastırıp ilerlemeye çalı an ve bir ey söylemek istedi mi, nerdeyse oldu u yerde durup yanındakileri çevresine toplayan adam mıydı bu? Oysa imdi dimdik kar ısında duruyordu bu adam; tıpkı bankalarda çalı an müstahdemlerden biri gibi, vücudunu sımsıkı saran dü meleri yaldızlı lacivert bir üniforma giymi ti. Ceketinin kaba dik yakasının üstünden kocaman katmerli çenesi sarkıyor, fırça gibi ka ların altında kara gözleri zinde ve uyanık bakıp duruyordu. Ba ka vakit hep da ınık ak saçları tepede alabildi ine özenle iki yana ayrılmı , yukardan a a ı taranmı tı. Yaldızlı harflerle belki bir bankanın isminin ba harfleri i lenmi kasketini, bütün odayı dola an bir yay çizdirerek kanepenin üzerine attı ve üniformasının etekleri arkada uçu arak, elleri pantolonunun ceplerinde, ka larını çatıp Gregor'un üzerine yürüdü. Galiba ne yapaca ını kendisi de bilmiyor, ama ayaklarını alabildi ine havaya kaldırarak adımlarını atıyordu. Çizmelerinin pençelerinin o devcileyin büyüklü ü Gregor'u a ırttıysa da, Gregor bu a kınlıktan yine sıyırıp aldı kendini; çünkü yeni ya amının daha ilk gününden beri babasının, kendisine kar ı enikonu sert davranılması gerekti i görü ünü savundu unu biliyordu. Dolayısıyla, babasının önünden gerilere kaçtı; babası durunca kendisi de duruyor, babası kımıldar kımıldamaz kendisi de se irtmeye ba lıyordu. Böylece birçok kez odayı fır döndüler, ama öyle fazla önem ta ıyan bir olay ba göstermedi; hatta tempodaki yava lıktan ötürü yapılan ey bir kovalamaca izlenimini uyandırmaktan uzaktı. Bu yüzden, Gregor da imdilik dö emenin üzerinden ayrılmadı; ayrıca kaçıp duvarlar üzerine ya da tavana sı ınmasını, babasının hiç de iyi kar ılamayaca ından çekiniyordu. Ancak, böylesi bir ko u maya bile uzun süre katlanamayaca ını kendi kendine itiraf etmeden duramadı; çünkü babasının attı ı bir adıma kar ılık onun sayılamayacak kadar çok devinimde bulunması gerekiyordu. Nefes darlı ı imdiden kendini belli etmeye ba lamı tı, zaten eskiden de ci erleri için öyle pek güvenilir ve sa lıklı denemezdi. Bütün gücünü sözkonusu ko u için toparlamaya çalı arak rasgele yalpalayıp gidiyor, gözlerini pek açık tutmaya çalı mıyor, aptallı ından ko ma dı ında bir kurtulu umuduna asla kafasında yer vermiyor, titiz bir oymacılı ın eseri olan mobilyaların kö eleriyle sivri uçları bir engel olu turmasına kar ın duvarlara sı ınabilece ini adeta unutmu bulunuyordu. O anda hafifçe fırlatılan bir ey havada uçarak hemen yanıba ına dü tü ve önü sıra yuvarlanmaya ba ladı. Bu bir elmaydı; hemen bunu bir ikincisi izledi; Gregor korkudan oldu u yerde durdu, bundan böyle ko mak yararsızdı, çünkü babası onu elmayla bombardıman etmeyi kafasına koymu tu. Büfenin üzerindeki meyvelikten kaptı ı elmalarla ceplerini doldurmu , imdilik pek ni an almaksızın onu elma ya muruna tutuyordu. Al al küçük elmalar sanki elektriklenmi gibi dö emenin üzerinde sa a sola yuvarlanıyor ve birbirlerine tosluyordu. Yava ça atılmı bir elma Gregor'un sırtını sıyırıp geçti, sırtta herhangi bir yara bereye yol açmaksızın kayıp yere dü tü. Ancak hemen onun ardından fırlatılan bir ikinci elma adeta içine ledi Gregor'un; hiç beklemedi i inanılmaz a rı sanki yer de i tirirse kaybolup gidecekmi gibi, ileriye do ru sürüklenmek istedi; ama kendini adeta yere çivilenmi hissederek, duyuları tam bir karma a içinde, dö emenin üzerine serildi. Ancak son bir kez bakınca, oda kapısının ansızın açıldı ını ve haykırıp duran kızkarde inin önü sıra annesinin se irtip geldi ini - annesinin üzerinde gömlek vardı, çünkü kızkarde i baygın durumda nefes almasını kolayla tırmak için giysilerini soymu tu -, annesinin daha sonra babasına do ru ko tu unu, ku akları çözülmü etekliklerin yolda belinden pe pe e kayıp yere dü tü ünü, annesinin eteklikler üzerinden sendeleyerek babasının kollarına atıldı ını, onu kucaklayıp onunla tam birlik ve beraberlik olu turdu unu - ne var ki, Gregor'un gözleri olup bitenleri bundan böyle pek seçemez oldu -, ellerini babasının boynuna dolayarak, Gregor'un hayatım ba ı laması için yalvarıp yakardı ını gördü.

III

Bir ayı a kın süredir vücudunda ta ıdı ı a ır yara - kimse yerinden uzakla tırmayı göze alamadı ından, elma gözle görünür bir hatıra gibi etin içine gömülüp kalmı tı - tiksinti veren o feci görünümüne kar ın, babasına bile Gregor'un nihayet ailenin bir üyesi oldu unu anımsatmı tı; kendisini dü man gözüyle görmemek, Gregor'a kar ı duyulan nefreti içe atıp ona ho görüyle, yalnızca ho görüyle davranmak gerekiyordu. Gerçi Gregor, aldı ı yara dolayısıyla devinim yetene ini belki de sürekli yitirmi ti ve imdi odasının bir ba ından öbür ba ına gidebilmek için ya lı bir malul gazi gibi dakikalar ve dakikalarca uzun bîr zamanı gereksiniyordu - yükseklerde sa a sola tırmanmak diye bir ey sözkonusu olamazdı artık -, ama durumundaki bu kötüle meye kar ılık kazandı ı bir ey vardı, kaybetti inin yerini haydi haydi tutuyordu: Her vakit ak am üzeri, kendisinin daha önceden hep bir iki saat dikkatle gözetledi i salonun kapısı açılıyor, salondan bakılınca seçilemeyecek gibi karanlıkta yatan Gregor, bütün aileyi aydınlık masanın ba ında otururken görebiliyor ve konu maları bir bakıma herkesin izniyle, yani eskisinden bamba ka türlü dinleyebiliyordu. Ku kusuz artık bu konu malar, Gregor'un otellerin daracık odalarında kendini rutubetli yatak yorganlar içerisine attı ı geceler hep bir özlemle aklından geçirdi i eski günlerin canlı söyle ilerine benzemiyordu. imdi çokluk pek sessiz geçip gidiyordu zaman. Babası ak am yeme inden az sonra koltu unda uyuyakalıyor, annesiyle kızkarde i ses etmemesi için birbirlerini uyarıyorlar, annesi lambanın iyice altına sokularak bir konfeksiyon ma azası için güzel güzel çama ırlar dikiyor, tezgâhtar olarak bir yerde kendine i bulan kızkarde i, ilerde belki daha iyi bir i e geçebilmek umuduyla ak amlan stenografi ve Fransızca ö reniyordu. Arada bir babası uyanıyor, uyudu undan sanki hiç habersiz, annesine: «Bugün yine ne vakte kadar dikip duracaksın bakalım?» diyor, annesiyle birbirlerine yorgun gülümsüyorlar, derken babası yine hemen uykuya dalıyordu. Babası bir çe it inatçılık gösterip evde bile müstahdem üniformasını üzerinden çıkarmaya yana mıyor, robdö ambrı bo una askıda asılı dururken, o sanki her vakit hizmete hazırmı ve evde bile amirlerinin direktiflerini bekliyormu gibi uyukluyordu. Bu yüzden, hemen daha ba langıçta, zaten yeni sayılmayacak üniforma, annesiyle kız-karde inin onca üzerine titremesine kar ın temizli ini kaybetti. Gregor çokluk bütün gece, ya lı babasının içinde alabildi ine rahatsız durumda, öyleyken mı ıl mı ıl uyudu u lekelerden geçilmeyen ve yaldızlı dü meleri hep ı ıl ı ıl parlayan giysiden gözlerini ayıramıyordu. Saat onu vurur vurmaz, annesi usulca seslenerek babasını uyandırmaya, sonra onu ikna edip yata a yatırmaya, u ra ıyordu; çünkü babasının durumunda do ru dürüst bir uykunun sözü edilemezdi; oysa sabah saat altıda görevine ba layaca ı için bu uyku kendisine son derece gerekliydi. Ama, bankada müstahdem göreviyle çalı maya ba ladı ından beri davranı larında açı a vurdu u bir dikba lılıkla, babası biraz daha masa ba ında kalmak için diretiyor, ancak bu arada hep de uyuyakalıyor ve o zaman sandalyesini yatakla de i tirmeye kendisini razı etmek için evdekiler akla karayı seçiyordu. Annesi ve kızkarde i küçük çapta uyanlarla ne kadar üzerine dü erlerse dü sün, babası nerdeyse bir çeyrek saat hep hayır anlamında usulcacık ba ını sallıyor, gözlerini kapalı tutup yerinden kalkmıyordu. Annesi kolundan çekip çeki tiriyor, kula ına ho una gidecek sözler söylüyor, kızkarde i de i ini bırakıp annesine yardıma geliyor, ama babasına bu da kâr etmeyerek, sözkonusu çabalar onun koltu una da ha çok gömülmesine yol açıyordu. Ancak kadınlar kollarına girince babası gözlerini açıyor, sırayla bir annesine, bir kız-karde ine bakıyor ve hep öyle söylüyordu: «Bu da ya amak sözde! Ya lı günlerimde görece im rahat bu ha?» Derken iki kadına yaslanıp, sanki kendi kendisi için alabildi ine büyük bir yükmü gibi a ırdan alarak, onlar tarafından kapıya kadar götürülmesine rıza gösteriyor, kapıda annesiyle kız-karde ini bir el i aretiyle uzakla tırıp bundan böyle yalnız ba ına ilerlemeye çalı ıyor, ama az sonra annesi elindeki diki i, kızkarde i elindeki kalemi çarçabuk bir kenara bırakarak yine babasına yardım için arkasından ko uyorlardı.

Çalı maktan yıpranmı ve a ırı yorgun.dü mü bu ailede kimin Gregor'la öyle fazla ilgilenmeye vakti vardı. Eve harcanan para gittikçe kısılıyordu; hizmetçiye çaresiz yol verilmi ti. Ak saçları ba ının çevresinde uçu an iri yan bir kadın, pek a ır i leri görmek için sabah ve ak am eve u ruyor geri kalan i leri ise, o bir sürü diki lerinin yanı sıra annesi yapıyordu. Hatta Gregor'un bir ak am satı fiyatları üzerinde konu ulurken ö rendi ine göre, eskiden annesi ve kızkarde inin bayram ve seyranlarda takıp takı tırdı ı çe itli aile mücevherleri de elden çıkarılmı tı. Ama en büyük yakınma nedeni, imdiki durumda kendilerine pek büyük gelen evden çıkamayı larıydı; çünkü Gregor'un bir ba ka yere nasıl ta ınaca ı konusunda kimsenin aklına bir çare gelmiyordu. Ama evdekileri bir ba ka yere ta ınmaktan alıkoymadı ını pekâlâ seziyordu Gregor; çünkü birkaç hava deli i bırakılmı uygun bir sandı ın içine koyup onu, bir yerden bir yere kolaylıkla götürebilirlerdi; ailesini ev de i tirmekten en ba ta alıkoyan, daha çok, kendilerini kaptırdıkları tam bir umutsuzlukla bütün akraba ve e dost çevresinde kimsenin ba ına gelmeyen bir felakete u radıkları dü üncesiydi. Elâlemin yoksul ki ilerden bekledi i ne varsa, hepsini eksiksiz yerine getiriyorlardı; babası bankadaki küçük memurlara kahvaltı için dı ardan yiyecek alıp geliyor, annesi yabancı insanlara çama ır dikece im diye kendini helak ediyor, kızkarde i ise mü terilerin isteklerini yapmak için tezgâhın arkasında sa a sola ko turuyor, daha fazlasına da ailenin gücü elvermiyordu. Beri yandan annesiyle kızkarde i, babasını yata a yatırdıktan sonra dönüp gelerek ellerindeki i leri bırakıyor, birbirlerine sokulup yanak yana a oturuyorlar, derken annesi Gregor'un odasını göstererek: « u kapıyı kapar mısın, Grete!» diyor, bunun üzerine Gregor yine karanlıkta kalıyordu; biti ikte ise annesiyle kızkarde i gözya larını birbirine katarak a la ıyor ya da donuk bakı larla önlerindeki masaya bakıp duruyorlar, bu da Gregor'un sırtındaki yaranın sanki yeni açılmı gibi sızlamasına yol açıyordu. Geceleri ve gündüzleri adeta gözlerini kırpmadan geçiriyordu, Gregor. Bazan, kapının bir dahaki açılı ında i leri tıpkı eskisi gibi kendi eline almayı dü ünüyordu; uzun zaman sonra yine patronla müdür, yardımcılar, çıraklar, aklından biraz zoru olan odacı, ba ka ma azalarda çalı an iki üç dost, bir ta ra otelindeki oda hizmetçisi, bir anlık tatlı bir anımsama, bir apkacı dükkânında çalı ıp kendisine içtenlikle, ama pek nazlanarak kur yaptı ı kasadar kız, bütün bunlar yabancı ya da artık unutulup gitmi kimselerin görüntüleriyle karı arak hayalinde beliriyordu; ama kendisine ve ailesine yardım edebilmekten uzak, hepsi de yanına yakla ılmaz kimselerdi; dolayısıyla, bunların sonradan yine zihninde kaybolup gitmesine seviniyordu. Ama bir an da geliyor, ailesiyle ilgilenmek için hiçbir istek duymuyordu; kendisine gereken bakımı göstermediklerinden ötürü bir hınç yüre ini dolduruyor, hangi yiyece i canı çekti ini hiç bilmemesine kar ın, yiyeceklerin saklandı ı yere nasıl bir yolunu bulup ula aca ına ili kin olarak kafasında planlar kuruyordu; açlık falan hissetmese de, payına dü enleri toparlayıp alacaktı buradan. Artık onun pek ho lanıp ho lanmayaca ını dü ünmeyen kızkarde i, sabahları i e giderken aya ıyla rasgele bir yiyece i çarçabuk odasından içeri itiyor, ak am da sadece öyle bir tadına mı bakılmı , yoksa, çok vakit oldu u gibi, el sürülmeden bırakılmı mı, hiç aldırı etmeden süpürgenin ucuyla çekip dı arı alıyordu. Odayı derleyip toplamak için artık hep ak amlan u ruyor ve bu i i öylesine çabuk yapıp çıkarıyordu ki, daha çabu u can sa lı ıydı. Pislik duvarlar boyunca yol yol uzanıyor, sa da solda yumak yumak toz ve çıkartı görülüyordu, ilk zamanlar kızkarde i geldi inde, Gregor odanın en pis kö e buca ına gidip beklemi , böylece kızkarde ine adeta sitemde bulunmak istemi ti. Ama öyle anla ılıyordu ki, haftalarca oldu u yerde kalabilir, yine de kızkarde i bildi inden a mazdı; ortadaki pisli i kızkarde i de Gregor gibi görüyordu, ama bu pisli e el sürmemeyi anla ılan kafasına koymu tu. Beri yandan, aslında bütün aileyi sarmı yepyeni bir duyarlıkla, Gregor'un odasının derlenip toplanmasının kendisine bırakılmasına çalı ıyordu kızkarde i. Birinde annesi Gregor'un odasında büyük bir temizli e giri mi , ancak birkaç kova su harcadıktan sonra bu i i ba arabilmi ti. Ama a ırı rutubetin hasta yaptı ı Gregor sonradan kanepe üzerine serilip kızgın ve kımıldamadan yatmı , bunun da cezasını yine annesi çekmi ti; çünkü ak am olup kızkarde i Gregor'un odasındaki de i ikli i farkeder farketmez, son derece alınmı bir tavırla oturma odasına se irtmi , annesinin yakaran bir edayla ellerim havaya kaldırmasına aldırmayarak, ansızın bir a lama nöbetine kapılmı tı. Anne ve babası - babası ku kusuz korkuyla fırlamı tı koltu undan -

ilkin a kın ve çaresiz baka-kalmı lar, ama sonunda harekete geçmi lerdi; sa da babası Gregor'un odasının temizlenmesini kızkarde ine bırakmadı ı için annesine atıp tutmu , solda Gregor'un odasını bundan böyle asla temizlemeyece im! diye kızkarde inin ba ırdı ı duyulmu tu. Beri yandan, annesi, sinirinden gözü hiçbir ey görmeyen babasını adeta çekip sürükleyerek yatak odasından içeri sokmaya çalı mı , kızkarde i, hıçkırıklarla sarsılarak, küçük yumruklarıyla masayı dövmü tü. Gregor'a gelince, kimse kapıyı kapayıp onu bu manzaradan ve gürültü patırtıdan esirgemedi ine öfkelenerek yüksek perdeden ıslıksı sesler çıkarmaya ba lamı tı. Ama dı arda çalı maktan bitkin dü en kızkarde i usanıp eskisi gibi Gregor'la ilgilenmeye yana masa bile, yerini hiç de annesinin alması gerekmez, Gregor ihmal edilmi sayılmazdı; çünkü artık bir hizmetçi bulunuyordu evde. Uzun yıllar iri kemikli sa lam vücudu sayesinde pek çok varta atlatıp ayakta kalabildi i anla ılan bu ya lı dul kadının Gregor'dan pek tiksindi i yoktu. Öyle merak etti i için de il, rasgele bir gün odasının kapısını açmı , Gregor'un düpedüz a ırdı ını ve kendisini bir kovalayan bulunmazken sa a sola ko maya ba ladı ını görünce, ellerini kuca ında kavu turup hayretle oldu u yerde kala kalmı tı. O gün bu gün de sabah ve ak am kapıyı öyle bir aralayıp Gregor'a bakmaktan kendini alamıyordu. Hatta ba langıçta, belki kendisinin sevimli buldu u: «Gelsene bakayım buraya, koca bokböce i seni!» ya da « u koca bokböce ine de bak!» sözleriyle yanma bile ça ırdı ı olmu tu Gregor'u. Sözkonusu ça rıları Gregor düpedüz cevapsız bırakıyor, sanki kapı hiç açılmamı gibi yerinden kımıldamıyordu. Bu hizmetçi olacak kadına, canı istedikçe kendisini rahatsız edece ine, odasını her gün temizlemesini tembih etselerdi ya! Birinde sabahın erken vakti - belki de yakla an baharı müjdeleyen fena bir ya mur camları dövüp durmaktaydı - hizmetçi yine bu türlü sözler söylemeye kalkınca, Gregor'un tepesi öyle attı ki, adeta üzerine saldırmak ister gibi, ama yava ve güçsüz, kadına do ru döndü. Ama korkuya kapılmayan kadın, yalnızca kapının yanıba ındaki bir sandalyeyi tutup havaya kaldırmı tı ve iyice açılmı a zıyla oracıkta dikilirken niyeti açıkça belliydi: Elindeki sandalye Gregor'un sırtına indi i zaman a zını kapayacaktı. Gregor yine arkasına dönerken: «Demek hepsi bu kadardı?» dedi ve sandalyeyi serinkanlılıkla kö edeki yerine bıraktı. Bundan böyle Gregor hiçbir ey yememeye ba lamı tı. Kendisi için hazırlanmı yeme in önünden tesadüfen geçtikçe, sanki oyun olsun diye bir lokma alıp a zına atıyor, lokmayı saatlerce a zında tutup çokluk geri tükürüyordu. lkin odasının durumundan duydu u üzüntünün, kendisini yemek yemekten alıkoydu unu dü ündü, ama odasındaki de i ikli e pek çabuk alı mı tı. Ba ka yere yerle tirilemeyen e yaları ha-bire kendi odasına tıkı tırıyorlardı ve evin bir odası üç bay'a kiralandı ı için de böylesi e yalar hayli çoktu. A ırba lı baylar - Gregor'un bir yol kapı aralı ından gördü üne göre, üçünün de top sakalı vardı - yalnız kendi odalarında de il, bir kez kiracı bulunduklarından bütün evde, ama en çok mutfakta her eyin düzen içinde ve yerli yerinde olmasına alabildi ine dikkat ediyorlar, i e yaramaz, her eyden önce pis öte beriler görmeye asla katlanamıyorlardı. Üstelik odalarındaki mobilyaların ço unu beraberlerinde getirmi ler, bu yüzden evdeki eski e yalardan kimisi gereklili ini yitirmi ti; satılabilecek gibi de ilse de, soka a atılmak da istenmeyen eylerdi bunlar; dolayısıyla, hepsi de Gregor'un odasını boyluyordu. Kül sandı ıyla mutfaktaki çöp bidonu da bunların arasındaydı. Kullanılmayacak gibi ne varsa, hep de pek aceleci hizmetçi tarafından Gregor'un odasına atılıp geçiliyordu. Allaha ükür Gregor, çokluk sözkonusu e yayla onu tutan eli görüyordu yalnız. Belki de hizmetçinin niyeti, uygun bir zaman ve fırsatta e yaları yine Gregor'un odasından almak ya da tümünü birden kaldırıp soka a atmaktı. Ama ilk getirilip bırakıldıkları yerde kalıyordu hepsi; Gregor pılı pırtı arasında ıkına sıkına dola ıyor, bunları yerlerinden sa a sola oynatıyordu; ortada sürünecek ba ka yer olmadı ından, ilkin ister istemez yaptı bunu; ancak zamanla bundan giderek artan bir haz duymaya ba ladı; oysa sözkonusu gezinmelerden sonra, ölesiye yorgun ve üzgün, yine saatlerce yerinden kımıldamaksızın duruyordu. Kiracı baylar bazan ak am yemeklerini ortakla a kullanılan salonda yediklerinden, kapı kimi ak amlar kapalı tutuluyordu; Gregor, kapının açık kalmasından pek kolay vazgeçebilmi ti; nihayet kapı açık oldu u bazı ak amlar da bundan yararlanmamı , ailesi tarafından farkına varılmaksızın, odanın en karanlık bir kö esinde uzanıp yatmı tı. Ama bir defasında salonun

kapısını azıcık aralık bırakmı tı hizmetçi; kiracı baylar, ak amleyin içeri girip ı ı ı yaktıklarında da yine kapı açıktı. Baylar, eskiden babası, annesi ve Gregor'un hep birlikte yemek yedi i masanın ba kö esine kurulmu , peçetelerini açıp çatal ve bıçaklarını ellerine almı lardı. Derken bir tabak etle annesi, hemen arkadan elinde patates dolu büyük bir çanakla kızkarde i göründü. Yemekten yo un bir dumana benzer bir bu u yükseliyordu. Kiracı baylar, sanki önce bir denemek ister gibi, önlerine getirilip konan tabaklar üzerine e ilmi ler ve gerçekten, duruma bakılırsa öbür ikisinin bir otorite saydı ı üçüncüleri servis taba ı üzerinde etten bir parça kesmi , anla ılan etin yeterince pi ip pi medi ini, mutfa a geri yollanmasının gerekip gerekmedi ini anlamak istemi ti. Ama memnun kalmı tı sonuçtan; merakla olayı izleyen Gregor'un annesiyle kızkarde i, bunun üzerine rahat bir nefes alarak gülümsemi lerdi. Asıl aile üyeleri ise yeme i mutfakta yiyordu; ama babası mutfa a yollanmadan salona girip, ba ında bere, önlerinde e ilerek oradakilerin hepsini birden selamlıyor, masanın çevresini öyle bir dolanıyordu. Kiracı bayların her üçü de do rulup kalkarak top sakallarından içeri bîr eyler mırıldanıyor, sonra yalnız kalıp tam bir sessizlik içinde yemeklerini yemeye koyuluyorlardı. Gregor'un yadırgadı ı ey, çe itli gürültüler ortasında hep onların yeme i ö üten di lerinin sesini i itmekti; bununla Gregor'a yemek yemek için di lerin gerekti i, di ler olmadan en sa lam çenelerin bile i e yaramayaca ı anlatılmak isteniyordu adeta. Gregor, mahzun: « tahım var ama, böyle yiyecekler için de il!» diye söyleniyordu kendi kendine. «Bu baylar nasıl da karınlarını doyuruyor! Oysa ben açlıktan ölüyorum.» Tam da o ak am Gregor'un kula ına - hanidir evde keman çalındı ını anımsamıyordu - mutfaktan do ru bir keman sesi geldi. Yemeklerini yiyip bitiren baylardan orta boylusu bir gazete çıkarmı , öbür ikisine gazetenin bir yapra ını uzatmı tı; hep birden arkalarına yaslanmı , gazete okuyup pipolarım tüttürüyorlardı. Keman sesini i itince kulak kabarttılar; aya a kalkıp parmak uçlarına basarak holün kapısına geldiler, burada birbirlerine iyice sokularak durdular. Herhalde bayların geli i mutfaktan i itilmi ti, çünkü babasının sesini duydu Gregor: «Yoksa baylar ho lanmadılar mı kemandan? Hani isterlerse hemen susabilir yine.» - «Hayır! Tam tersi!» diye cevapladı baylardan orta boylusu. «Acaba küçük hanım bizim buraya gelip çalamaz mı? Ne de olsa çok daha rahat ve iyi burası.» Sanki keman çalan kendisiymi gibi: «A tabii», dedi babası. Baylar, yeniden salona dönüp beklediler. Çok geçmeden nota sehpasıyla annesi, notalarla babası ve kemanla kızkarde i mutfaktan çıkıp geldi. Kızkarde i, acele etmeksizin gerekli hazırlıkları yapmaya koyuldu; daha önce hiç de oda kiraya vermemi , dolayısıyla kiracı baylara kar ı nezaketi a ırılı a vardıran anne ve babası sandalyelere oturmayı bir türlü göze alamamı tı, babası sa elini üniformasının iki dü mesi arasındaki bo lu a sokarak kapıya yaslanmı tı; ancak annesi, baylardan birinin buyur etti i sandalyeye çöktü; sandalyeyi bayın o anda rasgele koydu u yerde bırakmı , dolayısıyla salonun bir kö esinde kalmı tı. Derken kızkarde i çalmaya ba ladı; anne ve babası, her biri kendi bulundu u yerden, kızkarde inin ellerinin devinimlerini dikkatle izliyordu. Çalan kemanın cazibesine kapılan Gregor, her zamankinden biraz daha ileri çıkmayı göze almı tı; bir ara ba ını salonun kapısından içeri soktu. Evdeki-lere kar ı besledi i ilgi eskiden hep gö sünü kabartmı tı; son zamanlar ise onları umursadı ı yoktu ve buna da a mıyordu pek. Oysa asıl imdi saklanıp gizlenmesi için daha çok neden vardı; çünkü odasının dört bir yanı toz toprak içindeydi, en ufak bir kımıldanı ta sa a sola tozlar uçu tu undan, kendisi de ba tan a a ı toza bulanmı tı; iplikmi , kıllarmı , yemek artıklarıymı , ne varsa hepsini sırtında ve bö ürlerinde kendisiyle gitti i yere ta ıyıp götürüyordu; her eye kar ı takındı ı umursamazlık alabildi ine büyüktü; dolayısıyla, eskisi gibi günde pek çok kez sırt üstü yatıp halıya sürtünerek temizlenmeyi artık bırakmı tı. Ama yine de salonun tertemiz dö emesinin üzerinde biraz daha sürünerek ilerlemekten çekinmemi ti. Ancak, kendisine dikkat eden de olmamı tı hani. Bütün aile, çalan kemana dalmı tı; baylara, ilkin elleri pantolonlarının ceplerinde, nota sehpasının pek yakınına, notaları görebilecekleri ve

kızkarde inin ku kusuz rahatsız olaca ı yere kadar sokulan baylara gelince, çok geçmeden yarı i itilir bir sesle konu arak ba larını önlerine e ip pencereden yana çekilmi ler, bundan böyle de pencere kenarında kalarak, Gregor'un babası tarafından kaygılı gözlerle izlenmeye ba lanmı lardı. Do rusu apaçık görülüyordu ki, öyle nefis ya da e lendirici bir keman müzi i dinleyecekleri sanısına kapılmakla dü kırıklı ına u ramı lardı; sanki bütün bu gösteriden bıkmı lardı da, ancak nezaket gere i rahatsız edilmelerine göz yumuyorlardı. Özellikle sigaralarının dumanını havaya üfleyi lerinden enikonu sinirli oldukları çıkarılabilirdi. Oysa kızkarde i bir güzel çalıyordu ki! Ba ı yana e ilmi , gözleri, yoklayarak ve mahzun, nota çizgilerini izliyordu. Gregor sürünerek biraz daha ilerledi, belki kızkarde iyle göz göze gelece ini umarak ba ını yere yakın tutuyordu. Müzik onu bu kadar duygulandırdı ına göre, kendisine bir hayvan gözüyle bakılabilir miydi? Sanki özlemini çekti i bilinmedik besine götüren yol sonunda ortada gözükmü cesine bir sanıya kapılmı tı. Kızkarde inin yanına kadar ilerleyerek kolundan çekip çeki tirmeye ve böylece ona, kemanını alıp kendi odasına gelmesini dolaylı yoldan anlatmaya karar vermi ti; çünkü oradakilerin hiçbiri, kendisinin yapmayı dü ündü ü gibi, kızkarde inin keman çalı ım takdir edecek durumda de ildi. Kendisi, hiç de ilse hayatta oldu u süre kızkarde ini bir daha odasından salmayacaktı; görünümündeki korkunçluk ilk kez bu konuda i ine yarayacaktı; odasının bütün kapılarına aynı anda yeti ecek ve olası saldırılan tıslayarak nefesiyle geri püskürtecekti. Ama kızkarde i zorla de il de, kendi gönlüyle onun yanında kalacaktı; yanıba ında kanepede oturacak, kula ım kendisine do ru e ecek, o da kızkarde ine, kendisini konservatuara yollamayı kafasına koydu unu ve bunu ba ına gelen u felâket araya girmese daha geçen Noel'de - Noel geçmi ti herhalde - yapılacak itirazlara falan kulak asmaksızın anne ve babasına açıklamayı dü ündü ünü bir sır gibi emanet edecekti. Bütün bunları açıklayınca duygulanan kızkarde inin gözünden ya lar bo anacak, Gregor da kızkarde inin omuzlarının hizasına kadar do rulup kalkarak, onun bir ma azada çalı maya ba layalı beri e arp ya da yakalık takmadı ı boynuna bir öpücük konduracaktı. Kiracı baylardan orta boylusu: «Bay Samsa!» diye seslendi babasına ve bundan ba ka bir söz söylemeyi gereksiz bularak yalnızca i aret parma ıyla, ilerden a ır a ır yakla an Gregor'u gösterdi. Keman sesi sustu birden; baylardan orta boylusu ilkin ba ını sallayarak arkada larına gülümsedi, sonra yeniden Gregor'a baktı. Babası Gregor'u odadan çıkarmayı bırakıp, ilkin kiracı baylan yatı tırmayı zorunlu görmü tü, oysa baylar hiç de sinirlenmi de ildi ve Gregor kendilerini çalan kemandan daha çok e lendirmı ti adeta. Babası baylara do ru se irtmi , kollarını açarak onları odalarından içeri sokmaya, bir yandan da vücudunu siper ederek Gregor'u onların gözünden saklamaya çalı ıyordu. Ne var ki, baylar bunun üzerine gerçekten biraz kızar gibi oldular, babasının davranı ına mı, yoksa Gregor gibi bir oda kom uları bulundu unu imdiye dek farketmeyip, imdi ansızın anladıklarına mı içerledikleri belli de ildi. Babasından bir açıklama bekleyerek onlar da ellerini ve kollarını oynattılar, tedirgin ve tela lı, sakallarını çeki tirdiler, ancak yava yava uzakla ıp odalarına girdiler. Bu arada kızkarde i, ansızın keman çalmasına ara vermenin kendisini içine sürükledi i yitikli i yenmi , gev ecik sarkan ellerinde bir süre kemanla yayı tuttuktan ve hâlâ çalıyormu gibi notalara baktıktan sonra birden kendini toparlamı , kemanı güçlükle soluyan ve hızlı hızlı çalı an ci erlerle hâlâ sandalyesinde oturan annesinin kuca ına bırakmı , babasının sıkı tırması kar ısında bayların imdi daha bir çabuk yakla tıkları biti ik odaya se irtmi ti. Kızkarde inin becerikli ellerinin altında yastık ve yorganların nasıl havada uçar gibi sa a sola gidip gelerek bir çeki düzene kavu tu u görülüyordu. Daha baylar odaya varmadan, kızkarde i yatakları yapıp hazırlamı , odadan dı arı süzülmü tü. Babasının da öyle bir inadı tutmu tu ki, kiracılarına kar ı göstermekle yükümlü bulundu u saygıyı unutmu tu büsbütün; bayları habire gerilere do ru itip sürüyordu. Sonunda baylardan orta boylusu odanın kapısında aya ını güm diye yere vurarak babasını oldu u yerde durdurdu, elini kaldırıp gözlerini annesiyle kızkarde ine çevirerek: « urasını açıklamak isterim ki», diye söze ba ladı, «bu evde ve bu aile içindeki çirkin durumları dikkate alarak...» -sözün burasında kısaca karar vermi , yere tükürdü«odadan hemen çıkaca ım. Ku kusuz, burada kaldı ım günler için de bir kuru ödeyecek de ilim. Hatta tersine; nedenler bulmakta hiç zorluk çekmeyece im bir tazminat talebiyle kar ınıza dikilip dikilmeyece imi de ayrıca dü ünece im.» Adam sustu ve bir ey bekliyormu gibi önü sıra

bakmaya ba ladı. Gerçekten de çok sürmedi, iki arkada ı atıldı oradan: «Biz de hemen çıkıyoruz!» Bunun üzerine, baylardan orta boylusu, kolu yakalayarak çat diye vurup kapıyı kapadı. Babası yalpalayarak, elleriyle sa a sola tutunup koltu una yürüdü ve koltu un üzerine yı ılıp kaldı; normal ak am uykucu unu uyuyormu görünüyor, ama sanki gerekli destekten yoksunmu gibi ba ının hızlı hızlı sallanmasına bakılırsa hiç de uyumadı ı anla ılıyordu. Gregor, bütün zaman, kiracı bayların kendisini ke fettikleri yerde kımıldamadan kalmı tı. Planın ba arısızlı a u ramasından duydu u dü kırıklı ı, öte yandan belki uzun süren bir açlı ın do urdu u dermansızlık, onu hareket etme yetene inden yoksun bırakmı tı. Bir an sonra her eyin ba ına yıkılaca ından adeta kesinlikle korkuyor ve bunu bekliyordu. Hatta annesinin titreyen parmakları arasından kayarak kuca ından yere dü en ve sesi bir süre yankılanan keman bile Gregor'u ürkütüp yerinden oynatamadı. Konu masına bir giri olarak eliyle masanın üzerine vuran kızkarde i: «Sevgili anneci im, sevgili babacı ım!» diye sesini yükseltti. «Bu böyle yürümeyecek. Belki siz de ilsiniz ama, ben farkındayım. Bu canavar kar ısında karde imin adını a zıma almak istemedi im için, öyle söyleyece im; bu belayı ba ımızdan atmadan olmayacak. Gücümüz yetti i kadar kendisine bakıp etmeye, kendisine katlanmaya çalı tık. Sanıyorum, bu konuda kimse bize kar ı en ufak bir suçlama yöneltemez.» «Yerden gö e hakkı var kızın», diye söylendi babası kendi kendine. Hâlâ nefes almakta güçlük çeken annesi, elini a zının önüne tutarak, gözleri adeta yuvalarından fırlamı , bo uk bo uk öksürmeye ba ladı. Kızkarde i, annesinin yanına se irtip alnını tuttu. Kızkarde inin sözleri, babasının kafasında daha kesin kimi dü ünceler uyandırmı a benziyordu; babası do rulup dimdik oturmu , kiracı bayların ak am yemeklerinden hâlâ masa üzerinde duran tabaklar arasındaki müstahdem kasketiyle oynuyor, arada bir sesi sedası çıkmayan Gregor'a bakıyordu. Öksürmekten annesinin kula ı hiçbir ey i itmedi inden, bu kez yalnızca babasına dönüp: «Ba ımızdan atmaya bakmalıyız onu!» dedi kızkarde i. «Sizin ikinizi de mezara yollayacak, hiç ku kunuz olmasın. Hepimiz böyle canını di ine takıp çalı tıktan sonra, evde bu bitip tükenmez i kenceye katlanılamaz do rusu. Ben de katlanamayaca ını artık.» Bunun üzerine hüngür hüngür a lamaya ba ladı kızkarde i; gözya ları annesinin yüzüne damlıyor ve kızkarde i bilinçsiz el hareketleriyle onları buradan silip uzakla tırıyordu. Acımaklı bir ses ve belirgin bir anlayı ifadesiyle: «Peki ama, elimizden ne gelir yavrucu um?» dedi babası. Kızkarde i, omuzlarını silkerek çaresizli ini belirtti; daha önce a larken güven dolu bir eda vardı halinde, oysa imdi kendisini bir çaresizli e kaptırmı tı. Babası yarı sorar gibi: «Konu tuklarımızı anlayabilse bari», dedi. Kızkarde i böyle bir eyin dü ünülemeyece ini belirtmek üzere, a lamasının arasında hızlı hızlı elini salladı. «Konu tuklarımızı anlayabilse bari!» diye yineledi babası ve gözlerini yumarak, böyle bir eyin olamayaca ını söyleyen kızkarde inin görü ünü benimsedi ini belirtti. «Belki o zaman kendisiyle bir anla maya varılabilirdi. Ama bu durumda...» «Gidecek bu evden mutlaka!» diye ba ırdı kızkarde i. «Ba ka çare yok, baba!» Sen onun Gregor oldu u dü üncesini kafandan söküp atmaya çalı , yeter! Zaten bizim asıl mutsuzlu umuz, bunca zaman onun Gregor oldu una inanmamız de il mi? Nasıl Gregor olabilir dü ünsenize! Gregor olsa, insanların kendisi gibi bir hayvanla bir arada ya ayamayacaklarını görür ve çekip giderdi. Böyle yapsaydı, bir karde ten yoksun kalırdık, ama ya amamızı sürdürebilir ve onun anısını da içimizde tertemiz korurduk. Oysa imdi pe imizi bir an bile bırakmıyor, kiracılarımızı kaçırıyor; galiba bütün eve kendisi el koyup bizi soka a atacak. Baksana una baba!» diye haykırdı kızkarde i birden: «Gene ba ladı i te!» Hatta kızkarde i Gregor'un düpedüz anlayamadı ı bir korkuya kapılarak annesini bıraktı, Gregor'un yakınında bulunmaktansa annesini gözden çıkarmaya razıymı gibi, onun sandalyesini adeta itip uzakla tırdı kendisinden ve ko up babasının

arkasına sı ındı. Kızkarde inin davranı ı babasını da tela landırmı tı; do rulup kalktı babası, kollarını kızkarde ini korumak ister gibi yan havaya kaldırdı. Ama herhangi bir kimseyi, hele kızkarde ini ürkütmeyi asla aklından geçirdi i yoktu Gregor'un. Yalnızca gerisin geri odasına yollanmak için arkasına dönmeye koyulmu , durumundaki nezaket dolayısıyla çetin dönü lerde ba ım yardıma ça ırması gerekti inden ve bu arada kafasını pek çok kez kaldırıp yere vurdu undan, dönü ü ku kusuz tuhaf bir izlenim uyandırmı tı. Gregor, durup çevresine bakındı. Kötü bir niyet ta ımadı ı anla ılmı a benziyordu; ailesini saran korku bir an sonra kaybolmu tu. Hepsi suskun ve üzgün, Gregor'a bakıyordu imdi. Annesi, bacaklarını uzatıp birbirine bastırarak sandalyeye serilmi yatıyor, bitkinlikten nerdeyse gözleri kapanıyordu; kızkarde i, elini babasının boynuna dolamı tı. «Belki artık dönebilirim», diye dü ündü Gregor ve yeniden u ra maya koyuldu. Kendini zorlamaktan ileri gelen o sesli soluyu un önüne geçemiyor, yer yer çaresiz dinlenmesi gerekiyordu. Beri yandan, kendisinden odasına dönmesini kimsenin istedi i yoktu imdi, her ey ona bırakılmı tı. Dönme i ini tamamlar tamamlamaz, do ru odasının yolunu tuttu. Odasıyla arasındaki uzaklı ın büyüklü üne a tı ve aynı yolu nasıl biraz önce o dermansız haliyle, adeta farkına varmaksızın geride bırakabildi ini bir türlü aklı almadı. Hızlı hızlı sürünüp ilerlemekten ba ka ey dü ünmedi i için, ailesinden kendisini rahatsız edecek bir söz, bir sesleni duyulmadı ına pek dikkat etmiyordu. Ancak kapıya vardı ında ba ını geriye döndürdü; hani boynunda hissetti i sertle me dolayısıyla tam bir döndürü sayılamazdı bu, ama yine de arkasında hiçbir eyin de i medi ini gördü; yalnızca kızkarde i aya a kalkmı tı imdi. Gregor'un son bakı ı, o anda büsbütün uyuyakalmı annesini sıyırıp geçti. Gregor daha odadan içeri aya ını atar atmaz, bir anda itilip sürmelenerek kilitlenivermi ti kapı. Arkasında ba gösteren gürültüden Gregor öylesine korktu ki, bacakları bükülü bükülüverdi. Bu kadar acele davranan kızkarde iydi; dimdik oracıkta beklemi , sonra hafifçe sıçrayıp ileri atılmı tı. Kızkarde inin arkadan yakla tı ını hiç de i itememi ti Gregor; kızkarde i, kilidin içinde anahtarı çevirirken, anne ve babasına do ru; «Hele ükür!» diye seslenmi ti. Gregor: «Peki imdi ne olacak?» diye sordu kendi kendine. Çok geçmeden hiç kımıldayamadı ını gördü. Buna a madı; tersine, imdiye dek do rusu bu bacaklarla devinebilmesini tuhaf buldu. Ama ba ka bakımdan oldukça rahat hissediyordu kendini. Gerçi bütün vücudunda a rı ve sızılar vardı; ama öyle sanıyordu ki, bunlar yava yava gücünü yitirecek ve sonunda büsbütün silinip gidecekti. Sırtındaki çürümü elmayı ve onun iltihaplanıp üzeri ba tan a a ı yumu ak tozla örtülmü çevresini pek algıladı ı yoktu artık. Ailesini dü ündükçe duygulanıyor, içinde sevgi hisleri uyanıyordu. Hani kendisi de, belki kızkarde inden daha bir kesinlikle ortadan kaybolması gerekti ine inanıyordu. Kulenin, saati sabahın üçünü vurana dek, bu bo dü ünceleri sessiz sakin kafasından geçirdi. Derken dı arıda, pencerenin önünde günün yava yava a ardı ını gördü. Ba ı, elinde olmaksızın gö sü üzerine dü tü ve burun kanatlarından o güçsüz son nefesi çıkıp gitti. Sabah erkenden hizmetçi gelip - güçlü kuvvetli ve aceleci bir kadın oldu undan kapıları öylesine sert vurup kapıyordu ki, o geldikten sonra evde rahat bir uyku uyunamıyordu; oysa böyle davranmaması kendisine tekrar tekrar tembih edilmi ti - her günkü ziyaretini yaptı, Gregor'da pek dikkati çekecek bir taraf göremedi. Onun kasten kımıldamadan yattı ını ve kendisine kırılıp gücenmi bir süs verdi ini dü ündü; çünkü hizmetçiye göre, zeki Gregor'dan beklenmeyecek ey yoktu. O sırada tesadüfen elinde bulunan süpürgeyle Gregor'u gıdıklayıp kapıdan uzakla tırmak istedi. Ba aramayınca kızdı, biraz dürttükleri Gregor'u, bir direni le kar ıla maksızın onu yerinden itebildi ini görünce anladı birden. in gerçek yüzünü ö renerek hayretle gözleri açıldı, kendi kendine bir ıslık tutturdu; ama fazla da oyalanmayarak gidip yatak odasının kapısını birden açtı ve yüksek sesle karanlıktan içeri seslendi: «Gelin bakın una ayol! Gebermi ! Gebermi sahi, yatıyor!»

Samsa ailesinin üyeleri do rulup yataklarında oturdu; hizmetçinin halinden duydukları korkuyu yenebilmeleri kolay olmadı, ancak neden sonra onun verdi i haberi kavrayabildiler. Her biri kendi yattı ı taraftan çarçabuk terketti yata ı. Bay Samsa, yorganı omuzlarına almı tı; Bayan Samsa'nın üzerinde yalnız gecelik vardı. Böylece Gregor'un odasına girdiler. Eve kiracı bayların gelmesinden bu yana Grete'nin yattı ı oturma odasının da kapısı açıldı derken; Grete ba tan a a ı giyinikti, sanki yatmamı tı hiç, solgun yüzü de bunu do rular, gibiydi «Ölmü mü?» dedi. lkin annesine, sonra ba ını kaldırıp soran gözlerle hizmetçinin yüzüne baktı; oysa kendisi durumu ara tırabilir, hatta bir ara tırmada bulunmadan olup biteni anlayabilirdi. «Galiba öyle», diye cevapladı hizmetçi ve sözlerinin do rulu unu göstermek için süpürgeyle Gregor'un ölüsünü itip bir kenara aldı. Bayan Samsa hizmetçiyi alıkoymak ister gibi bir hareket yaptı, ama alıkoymadı. «Eh», dedi Bay Samsa, «artık Tann'ya ükredebiliriz.» Ardından istavroz çıkardı ve odadaki üç kadın da kendisi gibi yaptılar. Gözlerini bir an bile ölü Gregor'dan ayırmayan Grete: «Görüyor musunuz, ne kadar sıskala mı . Tabii bunca zaman bir ey koymadı a zına. Odasına ta ıdı ımız yemekleri yine oldu u gibi dı arı çıkarıyorduk.» Gerçekten de Gregor'un vücudu yamyassı ve kupkuru bir hal almı tı, bunun da ancak imdi farkına varılabiliyordu; çünkü Gregor'u havada ta ıyan bacakçıklan yoktu artık, ba kaca dikkati üzerine çeken bir ey de bulunmuyordu. «Biraz bizim odaya gelir misin, Grete!» dedi Bayan Samsa ve mahzun gülümsedi. Grete, arada bir ba ım çevirip ölü Gregor'a bakarak anne ve babasının ardından yürüdü, onlarla yatak odasına girdi. Hizmetçi, Gregor'un kapı ım kapayıp pencereyi ardına kadar açtı. Sabahın henüz bu erken saatinde serin havaya bir ılıklık karı mı tı; mart ayının sonlarıydı artık. Bu sırada odalarından çıkan üç kiracı bay, a ırmı gözlerle sa a sola bakınıp kahvaltılarını arandı. Bayları dü ünen olmamı tı. Orta boyluları suratını ek iterek hizmetçiye: «Kahvaltımız nerde?» diye sordu. Ama hizmetçi parma ını dudaklarına götürüp, acele ve suskun, Gregor'un odasına gelmelerini i aret etti. Gregor'un odasına giren baylar, elleri biraz havı dökülmü ceketciklerinin ceplerinde, artık iyice aydınlanmı odada ölü Gregor'un çevresinde dikilmeye ba ladılar. Birden yatak odasının kapısında üzerinde resmî üniformasıyla Bay Samsa göründü; bir koluna karısı, öbür koluna kızı girmi ti. Hepsinin de gözlerinde a lamı bir ifade vardı; Grete, yüzünü arada bir babasının koluna bastırıyordu. Bay Samsa, kızıyla karısından ayrılmaksınız, eliyle kapıyı göstererek: «Hemen evimi bo altınız!» diye ba ırdı kiracı baylara. Baylardan orta boylusu: «Bununla ne demek istedi inizi anlayamadım?» dedi afallamı ve tatlı tatlı gülümsedi. Öbür iki bay, arkalarında tuttukları ellerini, sanki lehlerinde sonuçlanacak büyük bir kavganın ba göstermesini sevinçle bekleyerek birbirine sürtüyordu. Bay Samsa: «Ne demek istedi imi söyledim apaçık» diye cevapladı, yanında kızı ve karısıyla bir saf olu turarak baylardan orta boylusunun üzerine yürüdü. Kafasındaki dü ünceler yeni bir düzen içinde yerlerini alıyormu gibi, baylardan orta boylusu ilkin kımıldamadan durdu ve yere baktı. Sonra: «Öyleyse biz de gideriz», diye cevapladı, hatta ansızın ruhunda beliren bir alçakgönüllülükle, bu kararlarını uygulamak için kendisinden izin ister gibi ba ını kaldırıp Bay Samsa'ya baktı. Bay Samsa, iri gözleriyle buyrun gidin der gibi birçok kez ba ını sallamakla yetindi. Bunun üzerine baylardan orta boylusu, gerçekten uzun uzun adımlar atarak hemen yürüyüp hole girdi. Bir süredir ellerini oynatmayı bırakarak konu ulanlara kulak kabartan iki arkada ı ise, sanki Bay Samsa kendilerinden önce hole gelebilir ve önderleriyle aralarındaki ba lantıyı koparıp atabilirmi gibi bir korkuyla onun ardından se irttiler. Holde her üçü apkalarını askıdan, bastonlarını bastonluktan çekip aldı; Samsa ailesini suskun bir reveransla selamlayıp evden çıktılar. Sonradan anla ıldı ına göre, büsbütün yersiz bir ku kuya kapılan Bay Samsa, yanında iki bayanla kapının önüne çıktı; hepsi birden korkulu a yaslanarak, üç kiracı bayın, yava olmakla beraber mola vermeksizin yüksek merdivenden ini ini, merdivenin her kattaki dönemeç yerinde gözden kaybolup az sonra yeniden ortaya çıkı ını izlediler. Baylar a a ıya

indikçe. Samsa ailesinin onlara kar ı duydu u ilgi de yava yava silindi; derken ba ında et sepetiyle kasılarak merdivenleri çıkan bir kasap çıra ının kiracı baylarla kar ıla ması, sonra onları geride bırakıp basamakları tırmanmaya devam etmesi üzerine, Bay Samsa yanındaki bayanlarla korkuluktan ayrıldı; her biri rahatlamı , kendi odasına döndü. O günü dinlenme ve gezintiye ayırmaya karar vermi lerdi; böyle bir dinlenmeyi haketmekle kalmayıp, ayrıca buna tam bir gereksinim duyuyorlardı. Dolayısıyla, masanın ba ına geçtiler; Bay Samsa çalı tı ı bankanın müdürlü üne, Bayan Samsa kendi patronuna, Grete de kendi efine olmak üzere üç mazeret mektubu yazmaya koyuldular. Mektuplar yazılırken, gidece ini haber vermek üzere hizmetçi girdi odaya, çünkü sabah i ini bitirmi ti. Mektup yazmakta olan Samsa ailesinin üç üyesi ilkin gözlerini kaldırmaksızın peki anlamında ba larını salladı; ama sonra, hizmetçinin bir türlü uzakla madı ını görerek öfkeyle ba larını kaldırdılar. «Daha ne bekliyorsun?» diye sordu Bay Samsa. Hizmetçi sanki bir felaket haberi verecekmi de, bunu ancak inceden inceye sorguya çekildi inde yapmak istiyormu gibi gülümseyerek kapıda dikiliyordu, evde çalı tı ı bütün süre Bay Samsa'nın sinirine dokunup durmu apkasındaki o nerdeyse dimdik deveku u tüyü hafifçe dört bir yana sallanıyordu. Hizmetçinin en çok saygı duydu u Bayan Samsa: «Evet, nedir istedi in bakalım?» diye sordu. « ey», dedi hizmetçi; içtenlikle gülümsemesi hemen sözlerine devam etmesini engellemi ti, «diyece im, biti ik odadaki o eyin nasıl ortadan kaldırılaca ını siz hiç merak etmeyin, bu i i hallettim ben.» Bayan Samsa ile Grete, i lerine devam etmek ister gibi, ba larını; yazmakta oldukları mektupların üzerine e diler. O anda hizmetçinin olup biteni ayrıntılı biçimde anlatmak istedi ini farkeden Bay Samsa, kalsın, kalsın! der gibi kesin bir edayla elini uzattı. Konu masına izin verilmeyi i, bir an önce gitmesi gerekti ini hatırlatmı tı hizmetçiye, besbelli kırgın bir tonla sesini yükselterek: «Eh, cümleten ho ça kalın!» dedi ve biraz hoyrat bir tavırla arkasına dönerek, kapıları sert sert vurup evden çıktı. «Ak am olsun, yol verece im kendisine», dedi Bay Samsa; ama ne karısından, ne de kızından bir cevap alabildi; çünkü hizmetçi yeni kavu tukları huzur havasım bulandırmı tı. Anne ve kız do rulup pencereye yürüdüler, kollarını birbirlerinin bellerine dolayarak pencerenin önünde dikildiler. Bay Samsa, ba ını döndürüp bir süre onları izledi. Sonra: «Haydi gelsenize! diye seslendi. «Bırakın u geçmi bayat eyleri artık! Hem biraz da beni dü ünün!» Hemen kadınlar onun sözünü dinleyerek Bay Samsa'ya do ru se irttiler; onu sevip ok adılar ve bir solukta yazıp bitirdiler mektuplarını. Sonra her üçü birden evden çıkıp, aylardır yapmadıkları bir eyi yaparak tramvaya atladılar; kentin önündeki açıklı a geldiler. Kendilerinden ba ka kimsenin bulunmadı ı tramvayı ba tan ba a güne in sıcacık ı ınlan aydınlatmı tı. Oturdukları kanepelere rahatça yaslandılar ve ilerisi için eldeki olanaklar üzerinde konu tular; hani daha bir yalandan bakınca, sözkonusu olanakların hiç de pek azımsanamayaca ını gördüler; çünkü, bu konuda birbirlerine bir ey çıtlatmamalarına kar ın, her üçünün de i ine diyecek yoktu ve özellikle gelecek için pek umut vericiydi. Durumlarında en büyük ve en çabuk düzelmeyi sa layacak davranı , ku kusuz bir ba ka eve ta ınmalarıydı; niyetleri, Gregor'un arayıp buldu u imdiki evden daha küçük, daha ucuz, ama konumu daha güzel ve elden geldi ince kullanı lı bir ba ka eve çıkmaktı. Böylece söyle ip durdular; bir ara Bay ve Bayan Samsa'nın gözleri, üzerine yava yava bir canlılık gelmi kızlarına takıldı; son zamanlar yanaklarını sararıp soldurtan tüm mihnet ve eziyetlere kar ın, onun serpilip açılarak güzel bir kıza dönü tü ünü hemen aynı anda içlerinden geçirdiler. Biraz susar gibi olup adeta bilinçsiz bakı larla biri ötekine bakarak, kızları için artık yava yava öyle efendiden bir koca arama zamanının geldi ini dü ündüler. Gidecekleri yere varıp, kendilerinden önce aya a kalkan kızlarının gencecik vücuduyla kar ılarında dikildi ini görünce, bunu yeni dü lerinin ve güzel beklentilerinin onaylanı ı saydılar.