Din ve Devlet Iliskileri -Teokrasi ve Laiklik

i

i"

ii

@bI~~mm

Kütüphanesi

UIIIIIII III 0161339

Eğitim amaçlı taranmıştır

-Tlirkiyc -ı:ıiyıii~d \T:i~

Isltinı /\ı'ıı*ııı'ııiıılnrı Merkezi KUı(lphıınc~i D<~m_

No:

38 r?ob f rJ t-ı 'i)

'--1;;21.. Tas. No:

.

ı)

i V ..

.

i i

.

T

IL RI

TEOKRASi VE LAiKıiK

Doç. Dr. Abdülazlz Bayındır ı.Ü, Iıahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi

1999

Eğitim amaçlı taranmıştır

.

D İ N

ve

rj E V L E T

DİN

İ L İ.ŞK İ LER İ

ve

DEVLET

İLİŞKİLERİ

içiNDEKiLER

j;

ÖN SÖZ

5 BiRiNCi BÖLÜM DiN VE DEVLET ilişKiLERi

1- DEVLETiN DiNi

13

j 2- LAiKliK

18

3- KUR'AN'A UYGUN MÜSLÜMANlıK

Abdülaziz BAYıNDıR'la haberleşme adresi ve KITAP iSTEME ADRESi

----------._-------------_._-------SÜLEYMANiYE VAKFı Hoca Gıyaseddin .MC!-.h. Şi~ahane Sok. No:20 34470 EMINONUliSTANBUL Tel: (0212) 5130093 Fax: (0212) 511 21 69

29

~ 4-TARiKATLAR

36

-/5- DiN EGiTiMi A- inanç eğitimi B- ibadet eğitimi C- Ahlak eğitimi D- imam Hatip Liseleri ve Kur'an Kursları

43 43 44 46 46

j

51 53 61

6- SiYASi PARTiLER A- Dine Dayalı Parti B- iran Benzeri islam Cumhuriyeti

-{ 7- ORDU-MiLLET KAYNAŞMASI

67

iKiNCi BÖLÜM TEOKRASi VE LAiKliK 1- KITAB-I MUKADDES VE TEOKRASi A- ilgili Metinler a- Pavlos'un mektubu b- Petrus'un 1. mektubu

Eğitim amaçlı taranmıştır

3

74 74 75 76

\:J>

DIN

ve

DEVLET

tLtŞKİLERt

B- Teokrasi ile ilgili Yorumlar a-Jean Calvin'in yorumları b-Brutus'un yorumları C- Kilise Ve Teokrasi

tLtŞKtLERİ

DEVLET

ve

78 78 81

ÖNSÖZ

83

V 2- KUR'AN VE TEOKRASi A-Yönetimle ilgili Kurallar a- Adalet b- Hürriyet

89

90

c- Aklı kullanmak d- Yalnız Allah'tan korkmak e- Yanlışa karşı çıkmak \/B- MEZHEP VE TARiKATLAR a- iran Benzeri islam Cumhuriyeti b- Tarikatlar \/ C- Cami ve Teokrasi

Her

86 89

(1)- i.nanç ve ibadet hürriyeti (2)- Inandığı gibi yaşama

j

DİN

91 93

Allah'a borçluyuz, kimse onun

şeyimizi

verdiğinden fazlasına

var, yerde ne varsa hepsi Allah'md/(. /i (Bakara

2/255) Buna her insan şekilde

inanır

ve

inancını

bir

ifade eder. inanır.

Putlara tapanlar da buna

Bunlar

94

putları,

96 97

simgesi olarak görür ve onlara, kendilerini Allah'a

101 101 106

109

3- LAiKliK

111

4- DEGERLENDiRME

115

SONUÇ

122

Allah'a

daha çok

yakın saydıkları

yaklaştırsınlar

inanç akla

aykırıdır.

bir

kısım

belge yoktur. Bu

Hayallere ve efsanelere

Doğa,

tanrıtanımaz

Allah'ı

aslında

ister Gök varlıkları

Tanrı

diye

adlandırılan

inanırlar. Adına

ister

isterse ne denirse densin,

yaratan ve evrenin tek hakimi olan

babasını tanımazlık zamanında nasıl

Eğitim amaçlı taranmıştır

Allah'a

inkar mümkün

düşünce

bir tek bilgi ve

şirktir.

Günümüzde ateistler de

ruhanilerin

diye taparlar. Ama bu

dayanır. Doğruluğunu kanıtlayacak

bütün

4

sahip olamaz. "Göklerde ne

Allah'a

olmadığından tanrıtanımaz,

eden

kişiye

babasını

benzer. O,

ararsa bu da dara

sığınır. Aslında

5

sıkışık

bunlar,

Allah'ın

DtN

ve

tLtŞKtLERt

DEVLET

kendilerine

şey

her

vermesini

ama

DtN

Bazı

ederler. Ama

Allah'ın

emir vermesini kabul

onları sınıflara ayırır,

kimini uygun Bunların

bulur, kimini de uygun görmezler.

Şeytan'ın

Allah'ın

o hale gelmesi,

bir tek emrini uygun görmemesi ile Yoksa o Allah'a, ahiret gününe ve

başlamıştır. inanılması

gereken bir çok

Inanç, insanın bütün ilişkilerini etkiler. Ister özel alanda olsun, ister kamu

alanında

Toplumlara inanaıkları yazık

gibi

gücün egemen

Doğruların

çıkıp

bir

başka

sebeple her toplum, katlanmaya

hazır

değişik

aslında

kaçınılmaz

gidenler

inançlarıyla

daha çok önem

haksızlıklara

insanların

yol açar. olmasını

kendilerine köle

olurlar. Onlardan kimi bu konuda

maddi gücünü, kimi devlet gücünü, kimi de dini

boyunca

insanlığın

başka

doğup

yerlere göç

ayrılıp başka

birlikte gitmektedirler. 6

olmasına

doğruların

ve

Ulaşım

bir zorunluluk halini

Çünkü köyünden kentinden

imkan vermektir. Ne

Bu sebeple hürriyetler konusu, tarih

ettiği çağımızda, kendimiz gibi inanmayaniara

katlanmak,

insanların

kullanı r.

bir çok kimsenin

topulumu terkedip

olması

inanç sahiplerine

olmalıdır.

haberleşmenin geliştiği, büyüdüğü

topluma geçemez. Bu

görüş,

yerine gücün egemen

olmasını istemiş

toplumdan

egemen

ki, etkili ve yetkili mevkide olanlar,

kalmayabilir. Ama

bir

doğru

verirler. Bu da zulümlere ve

olsun, her

yaşadığı

düzinelerce problem e

doğru görüşlerin

yaşamaları na

isteyenler,

diye

hareket etmezler. Bu

farklılıkları,

gerekir. Bu konuda

yerde etkisini gösterir. Fakat insan bir inançta inancı değişti

mantıklı

anlar ama

yol açar.

değil,

şeye inanır.

çoğu

sebeple de inanç

şekliyle, Şeytan'ın

durum u, Kur'anda yer alan durumuna benzer.

insanların

her insan, hiç kimseyi kendi

zorlayamayacağını

gibi inanmaya

kimseler de

tLIŞK1LERt

DEVLET

Mantıklı düşünen

emir

vermemesini isterler.

ve

olmuştur.

Hürriyet mücadelesine soyunan nicelerinin, etkili ve başkasına

yetkili bir konuma gelince kendinden hürriyet

tanımadığı

çokca görülen bir gerçektir.

Ilahi dinler, inançlara baskı yapmayı kesinlikle

almıştır.

yerlere

en önemli konusu

reddederler. mücadelesini

Eğitim amaçlı taranmıştır

Peygamberler

vermişlerdir.

7

Onlar

hep

insanı,

bunun

insana köle

'-~;:.

DtN

olmaktan kurtarmaya ve Allah'tan

başkasına

olmamalarını sağlamaya çalışmışlardır.

gamberlerin ortak

DİN

tLtŞKtLERİ

DEVLET

ve

isteği,

köle

anlamına

gelir.

etmemek, ondan boyun

eğmemek

başka

kimseye

peygam berlerin tanınmaz

hale getirmek zorunda

eğme

ibadet

tarafı

yoktur. Onun için teokrasiye karşı verilen

mücadele haklı mücadelenin

bir mücadeledir.

Laiklik bu

adı olmuştur.

kayıtsız şartsız

Teokrasiye başkaldırının simgesi olan laiklik,

baskı·aracı

zamanla inançlara baskının aracı haline getirilmiştir.

öncelikle onu,

insanları kendilerine köle etme hırsı içinde olanlar

çizgiden

gösterdiği

teşkilatlanma

emrine girmesinin adıdır. Bunun kabul edilebilir bir

boyun

demektir. Ama dini, bir

olarak kullanmak isteyenler,

uygun

Allah'tan

başkasına

Allah'tan

Buna

İLİŞKİLERı

hırıstiyanlarda vardır. Teokrasi, devletin kilisenin

insanların

kayıtsız şartsız

teokrasidir.

DEVLET

Bütün pey-

başkasına ibadet etmemesidir. "ibadet" sözlükte

kulluk ve kölelik, yani

ve

saptı rı p

şimdi,

ya dini ya da laikliği kullanarak hürriyetleri

ortadan

kalmışlardır.

kaldımaya çalışmaktadırlar.

kurumsal

Kiliseye benzer bir dini kurumu müslümanlıkta

dine kabul ve dinden

oluşturmak mümkün olmamıştır. Kur'an'ın varlığı

da

buna en büyük engeldir. Kur'an din ve devlet

Bir yandan da bu

ilişkilerinin ideal prensiplerini ortaya koymuştur.

kurum sayesinde devlete hakim olma ve Allah

Duygusal davranmayan herkes onları kabul eder.

adına

imkanına kavuşmuşlardır.

Bu çalışma ile biz, Kur'an ışığında din ve devlet

el koyunca devletin bütün

ilişkilerinin nasılolması gerektiğini araştırdık. Çünkü

Bunlar dini, hale

kişiselolmaktan çıkarıp

getirmişler, insanları

törene

çıkarma işlemlerini

kendi emirleri

altına sokmuşlardır.

devleti yönetme

Yönetime Allah nimetlerinden ve sosyal

adına

yararlanmış

sıkıntılardan,

baskılardan Allah'ı

Allah'a

bağlayarak inançları

hesap

ama verdikleri ekonomik yaptıkları

sorumlu

zulüm ve

tutmuşlardır.

soramayacağından

Kimse

kendileri

Kur'an Allah'ın son kitabıdır ve hiç bozulmadan bize kadar gelmiştir. Sonra da teokrasi ve laiklik konusunu ele aldık. Onu da Kitab-ı Mukaddes'e ve Kur'an'a göre açıklamaya çalıştık.

sorumsuz bir mevkide bulunmuşlardır. işte bu 8

Eğitim amaçlı taranmıştır

9

DİN

ve

Konuyu,

DEVLET aşırılığa

İLİŞKİLERİ

kaçmadan

işlemek

DİN

ve

DEVLET

ıLıŞKİLER!

ana

gayemiz olmuştur. insanlar üzerinde hakim olmak için

dini

kullananlarla

açmazlarını kısa

laikliği

kullananların

ve özlü biçimde tespite gayret

ettik. Burada aslında

doğruları

göstermek istedik.

Doğruları

herkes büyük ölçüde bilir ama

uygulamak

çoğu

kimsenin

hesabına

onları

BiRiNCi BÖLÜM

gelmez. Bunu

iyi biliyoruz. Biz eğer insaflı hareket edebilen kişilere

faydalı

sayacağız.

olabilirsek kendimizi başarılı

Böylelerinin sayısı da çok az olur.

Gayret bizden

başarı Allah'tandır.

DiN ve DEVLET iLişKiLERi

Eğitim amaçlı taranmıştır

------~----~----------------~~7~.-----------------------,---

DİN

ve

DEVLET

İLİŞKİLERİ

DIN

ve

ILIşKILERI

DEVLET

1- DEVLETiN DiNi Kurumların

1. Devlet bir kurumdur. insanların

dini olmaz,

dini olur. Devlet namaz kılmaz, oruç

tutmaz ve ahiretle ilgili bir

endişe taşımaz.

Devlet

gibi diğer kurum ve kuruluşların da dini olmaz. Devleti veya bir kurumu idare edenler, kendi inançlarını

idarelerine

durumdur.

Müslümanların

hakim

olduğu

devlete is-

lam devleti,

hırıstiyanların

hakim

olduğu

devlete de

hırıstiyan

devleti denmesi

olmayan, idarecilerin

yansıtırlar.

halkı

Bu tabii bir

bundandır.

Tabii

kendileri gibi inanmaya

zorlamalarıdır. işte din devleti veya ideolojik devlet

böyle

doğar.

madığından

Bir inancı zorla değiştirmek mümkün olböyle yerlerde iç

çekişmelerin, baskı

ve

zulümlerin sonu gelmez. 2. Dinin özü imandır. imanın temeli de kalp ile tasdiktir. Kalp insanın iç dünyasındadır. insan burada

alabildiğine

hürdür. Hiçbir inanç, insana zorla

kabul ettirilemez. En şaramazlar.

Eğitim amaçlı taranmıştır

baskıcı

rejimler dahi bunu ba-

Allah Teala şöyle buyurur:

13

\:,;:.

DİN

ve

İLİşKıLERı

DEVLET

"Dinde zoriama o imaz;

artık doğru

aynımıştır.

birbirinden iyice

ile

eğri

Bundan böyle kim

zorbalan tantmaz da Allah'a inantrsa kopmak bilmeyen işitendirı

sağlam

bir kulpa

yapışmış

olur. Allah

bilendir." (Bakara 2/256)

müslüman

gibi

davranmaya inandığı

zorlayamazlar; tam tersine her kese yaşama imkimı müslümanların

gibi

verirler. Bu böyle olduğu için

devleti, din devleti yani teokratik

devlet olamaz 1 . Onlar,

insanları

adına değil,

Allah

kendi adlarına yönetirler. iyi yöneten sevap kazanır.

Kötü yöneten ise onun

sorumluluğunu

üstlenir. 3. Türkiye'de din deyince islam anlaşılır. Bu dinin bir peygamberi, bir de

Kitabı vardır.

olmak isteyen, o peygamberin Kitab'ın bildirdiği

gibi

inanır

ve

Müslüman

gösterdiği

yaşar.

ve bu

Yani Kur'an'a

uyar. Bir de

müslüman

kendilerine uyduranlar

Bunlar, hem diledikleri gibi 1_ Teokraıik devlet kontlsu, incelenmi§lir.

IlU

1.1,

sayılmak

isterler. Onun için kendilerine

uymayan ayet ve hadislerin bir ilgili görüp yürürlükten da

farklı

mış,

kalkmış

kısm ını

eski

sayarlar, bir

yorumlarlar. Böylece hayatla dini

dine

çağdaş

Kur'an'ı olmadığını

bir yorum

çağlarla kısmını barıştır­

getirmiş oldukların

dü-

yaşamak

vardır.

hem de

kendine uydurmaya çalışmanın doğru onlar da

bildiğinden

içlerini rahatlatmak

için destekçiler ararlar. Kendilerine yakın gördüklerini öne

çıkarır, diğerlerini

bir kurum veya

geri iterler. Devlet

adına

ya da

kuruluş adına konuştukları havasını

vererek güçlü görünmek isterler. Bu yanlış bir yoldur. Çünkü din konusunda kim konuşsun

kendi

konuşursa

adına konuşur.

Din devleti demek doğru olmadığı gibi dinsiz devlet demek de

doğru değildir. Dindarlık

veya

dinsizlik sadece insanla ilgili bir kavramdır.' Bu sebeple hiç kimse, din konusunda devlete ait bir kurum veya kurum ve

Kur'an'ı

ıLİŞKıLERİ

DEVLET

şünürler.

Bu sebeple müslümanlar kimseyi müslüman olmaya veya

ve

DIN

kuruluşar, aynı

oluşturduğu

bunlar

kuruluş adına konuşamaz.

Eğitim amaçlı taranmıştır

inanca mensup

bir dinı cemaat

adına konuşan kişi,

k'ı i i aıın i'k'ınci hölümünde

15

Çünkü bu

değildir. Dinı

kendi

kişilerin

bir konuda

inancını

o kurum

--..,----....,.--------....,.--,\.,;:. DİN

veya

ve

DBVLET

kuruluşlara

termiş

mensup

kişilerin inancı

olur ki, buna kimsenin

Din ile ilgili olarak her

tLtŞKtLERt

hakkı

gibi gös-

yoktur.

DtN

ve

tLtŞKtLERt

inançlarına baskı yapılmayanlar da vücuda yapılmış aşı

müslümanı bağlayan şey­

DEVLET

Osmanlı

gibi ülkeyi koruma görevini üstlenirler.

devletindeki

ler; Kur'an ayetleri, sahih hadisler ve icma ile

değil,

belirlenmiş şeylerdir. icma, aynı devirde yaşayan

önemliydi.

azınlıkların

kendilerini

azınlık

devletin şerefli bir vatandaşı saymaları çok

islam bilginlerinin tamamının dinle ilgili bir konuda

4. Din hürriyetinin teminatı Kur'an'dır. Allah Teala şöyle

güneş

Devlet

görüş birliği sağlamasıdır.

buyurur:

müslüman, ayırımı

hepsi inanırdı. Öyle iken insanlan inanmaya sen mi

hırıstiyan,

vatandaşlarına karşı

durmalıdır.

insanın dış dünyası da içi gibi hür olmalıdır. işte kavuşur.

5. Devletin vatandaşı ile ilişkisi dinı veya ideolojik boyutta değil, adalet boyutunda olmalıdır. Devletin temel görevi, adaleti, iç ve dış güvenliği sağlamak, vatandaşların

temel hak ve hürriyetlerine

engelolan şeyleri ortadan kaldırmaktır. Devlet baskısı ile inanmış gözükenler vücuda alınmış

mikrop gibi olur, güçlü hale gelince

hastalık

yaparlar. 16

Eğitim amaçlı taranmıştır

Güneş

nasıl

yahudi, zengin, fakir ve

zorlayacaksm?" (Yunus 10/99)

gerçek kişiliğe o zaman

olmalıdır.

yapmadan herkese

devlet de

"Rabbin dileseydi, yeryüzünde bulunanlann

gibi

17

aynımesafede

hep

aynı

ırk

ise

mesafede

DİN

v c

DEVLET

ıLİşKıLERİ

D i N

6. Laiklik Fransa'da doğmuştur. Fransızca'da dinı kuruluşların hakimiyetinden bağımsız olan kuruma

Laik (Iaic veya laique) denir2 . Bu ülkede dinı kuruluş

inançlanndan inançlarm

hırıstiyanlığa karşı değil,

kiliseye karşı verilmiştir.

7. Kilise, Allah adına hareket ettiğini öne sürerek kralı, hükümetleri ve valileri belirlemede ve göreve

getirmede kendini yetkili

görmüştür3 .

Bugün,

seçilmiş

yemin ettirmekle bu yetkisini az da olsa sür-

kırma

çabaları

XiV. yüzyılda

açıklanması

yasa tarafmdan

Düşünce

Madde 11.

ve inançlann

8. Laiklik mücadelesinin dine karşı verilmediğinin en önemli göstergesi, Fransa'da kurucu meclis üyeleri tarafından hazırlanan ve Ağustos 1789'da

bunlan

başkalanna

basıp

yayabilir; bu

özgürlüğün

kötüye

kullantlmasmdan ancak yasaca belirlenen dummlarda sommlu olur. FransızAnayasası'nın

9. Bu bildirge, 1791 tarihli başlangıç

bölümü

Kilisesinin

imtiyazlarına

olmuştuS.

Bu anayasa, Katolik

son vermeyi ve protestan, haklarını,

özellikle din

ve vicdan hürriyeti adına her çeşit dinı görüntüyü eşit

görmeyi'hedefliyordu6 . Çünkü kilise bir başka

din mensubuna hayat hakkı tanımazdı. Bildirgenin

kabul edilen insan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi'nin 10 ve 11. maddeleridir. Bu maddeler şöyledir:

sağlanan

biridir; her yurttaş özgürce konuşabilir, yazabilir ve

yahudi veya dinsiz olanların

başlam IŞtl r4 .

bu

özgürce iletilmesi insan m en önemli haklanndan

dürmektedir. Fransız tarihi, kiliseye karşı verilmiş mücadelelerle doludur. Kilisenin devlet üzerindeki

dolayı rahatsız edilemez; elverir ki,

kamu düzenini bozmasın.

deyince Katalik kilisesi anlaşılır. Laiklik mücadelesi

egemenliğini

İLIŞKILERI

Madde 10. Hiç kimse, dinsel inançlan dahil,

2- LAiKLiK

kişilere

DEVLET

v c

başlangıcında

insan hak ve

hürriyetlerinin önemi şu ifadelerle belirtilmektedir: 5- Büyük Larousse Ansiklopedisi, insan maddesi

2- Büyük Larousse

Ansiklopedi.~i, Laik maddesi

6- GRIC (Groupe de Rechercehes Islamo- Chretien Araştırmaları

Hır,stiYHn

Din ve Devlet, IslamochrisıanH, 12, Roma 19R6, s. 49-72' den. Tercüme M. SHit HATIPOGlU, IsIOmi

3-TÜMER, KÜÇÜK, a.g.e. s. 256. 4- Büyük Larousse Ansiklopedisi. Laiklik maddesi,

IS

= Islam

Ara§tırmHlar

Eğitim amaçlı taranmıştır

Topluluğu),

Dergisi, C. III, SH)'! 3, AnkHra 1989, s. 102.

19

'D

t

N

v e

D E V L ET

ı

L

tŞ

K t LER t

"Fransız halkının, Ulusal meclisi oluşturan

DIN

ve

DEVLET

ILtŞKtLERt

"Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli

temsilcileri, halkın mutsuzluklanna ve hükümetlerin

dayamşma

yozlaşmasına tek neden olarak, insan haklarının

haklanna saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı,

bilinmemesini, unutulmasmı ve çiğnenmesini gördük-

başlangıçta

lerinden insamn doğal, vazgeçilmez ve kutsal

mokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir.

haklanm resmi bir Bildirge ile açıklamaya karar verdiler.. "

ile gereğinden fazla sınırlanmaması için Bildirge'ye madde konmuştur. ilgili maddeler şöyledir:

Madde 4. Özgürlük başkasına zarar vermeyen her şeyi yapabilmek demektir. O halde her insanın haklannm kullamlması ancak, toplumun öteki

üyelerine sağladtğt aym nitelikteki haklarla smlrlamr. Bu sımrlar ancak yasayla belirlenebilir.

içinde, insan

belirtilen temel ilkelere dayanan, deii

12. Demek ki, laiklik Türk Devleti'nin bir özelliğidir. .

eylemleri yasaklar. Yasa tarafmdan yasaklanmayan hiç bir şeye engelolunamaz ve hiç kimse yasanm bir şeyi yapmaya zorlanamaz.

11. Türkiye'deki resmi belgelerde de laiklik dine karşı değildir. Anayasa'nın

?O

olmasıdır.

Anayasa'nın dinı

2. maddesi şöyledir:

24. maddesi her vatandaşa vicdan,

inanç ve kanaat hürriyeti tanımıştır. Yani

Anayasa, laikliğin devletin bir özelliği olduğunu, vatandaşın

dindar olabileceğini kabul etmiştir.

13. Anayasa'nın 26. maddesi de düşünceyi açıklama giriş

Madde 5. Yasa yalmzca topluma zarar verici

emretmediği

anlayışı

Devletin bir başka özelliği de insan haklarına saygılı

10. Burada özgürlüğün tanımı yapılmış ve yasa

doğal

ve adalet

ve yayma hürriyeti vermiştir. Maddenin

cümlesi şöyledir:

"Herkes veya

düşünce

başka

açıklama

ve kanaatlerini söz,

yollarla tek

baş ma

yazı,

resim

veya toplu olarak

ve yayma hakkma sahiptir... "

Anayasa'nın böyle olması tabiidir. Zaten insan

ve Yurttaş Hakları Bildirgesi'nin 16. maddesi şöyledir:

Eğitim amaçlı taranmıştır

., 1

\:~.

DtN

DEVLET

ve

DIN

ILIŞKILERI

"Haklan güvence altına alınmamış, kuvvetlerin aynflğı belirlenmemiş

toplumlann anayasalan yok

DEVLET

İLIŞKILERI

rine getirerek dinini ya da inancmı ortaya koymak özgürlüğünü

de içerir7 •

15. Anayasa'nın Başlangıç'ında da;

demektir. II

14. 1948'de

Birleşmiş

Milletler

tarafından

kabul

edilen insan Hakları Evrensel Beyannamesi de düşünce

ve

vicdan ve din hürriyeti konusunu karara

bağlamıştır.

Bu madde dini, ne sosyal alandan ne

ii ..

laiklik

ilkesinin gereği kutsal din duygulanmn, Devlet işle­ rine ve politikaya kesinlikle kanştmlmayacağı .. "

ifade edilmiştir. Demek ki vatandaşa hizmet götürülürken dinı inançlarına göre ayırım yapılamaz.

bir alandan soyutlar.

16. Bu, islam'da zaten vardır. Bu konuda

Böyle bir şey zaten düşünülemez. Dindar kişi, dini-

sabıkası olmayan bir dinin mensubuyuz. Dinimiz

kamu

alanından

ne de

başka

nin emrini

bırakarak başka kişilerin

getiremez.

Eğer

emrini yerine

yerine getirmek zorunda

kalırsa

ya

gizlice ya da açıktan buna karşı koyar. Bu da insan ve

Yurttaş Hakları

tildiği

Bildirgesi'nin

giriş kısmında

belir-

gibi "... halkm mutsuzluklarma ve hükümetlerin

yozlaşmasına .. ii sebep olur. insan Hakları Evrensel

Beyannamesinin 18. maddesi

şöyledir:

insanlarla ilişkilerde onların dinlerinden kaynaklanan bir ayırıma izin vermez. 17. Bütün bu durumlara göre ,laiklik, dine karşı değil devletin dinı kurumların hakimiyetine girmesine karşıdır.

islam'da devleti hakimiyeti altına alacak bir dinı kurum yoktur. Fransa'da kiliseye karşı yürütülen laik-

"Herkes düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne

lik mücadelesi bir kaç asır sürmüş ve çok kanlı

sahiptir; bu herkes için yalmz ya da topluca, gerek

olaylar meydana gelmiştir ama Türkiye Cumhuriyeti

kamu önünde gerekse özelolarak öğretimle, uygula-

laikliği kabul ederken hiçbir dinı kuruluşun tepkisini

malarla, taplnmayla ya da dinsel yükümlülükleri ye-

almamıştır. Çünkü islamda hem devleti hakimiyeti altına alacak bir dinı kurum yoktur hem de laiklik için 7- Büyük Lrousse Ans. İnsan maddesi. İst. 19f!6.

??

Eğitim amaçlı taranmıştır

23

D!N

ıLışKİLER!

DEVLET

ve

DtN

ve

DEVLET

yapılan yukarıdaki tamınların islam'a aykırı bir yanı

konusunda toplumu

yoktur. Ayrıca islam'da ruhban sınıfı da bulunmaz.

olmaya

Hiç kimse bu dini, insanlar üzerinde nüfuz sağ­

teokrasiye tamamen

lamanın aracı

gın olduğu

teşkilatı

gibi

olarak kullanamaz. Camiler de kilise

islam, inançlara baskı yapılmasını kabul etmez. rına bağlıdır.

aydınlatan

çalışan kişiler

ve onlara örnek

olarak gören ve

kapamış

kapısını

olan bir dinin yay-

yerde laiklik ne anlama gelebilir?

işte problem tam bu noktada doğmaktadır.

değildirB.

Bir kimsenin müslüman

tLtŞKİLERt

olması

tamamen kendi kara-

Bunun için bir dinı kuruluşun onayı

Burada laikliği islam ın alternatifi sayan ve onu dine karşı

kabul edenler ortaya çıkmaktadır.

19. Türkiye'de,

azımsanmayacak

oranda ateist9 ,

aranmaz. Vaftize benzer bir törenin yapılması da

yani hiç bir dini kabul etmeyen insanlar

sözkonusu değildir. Çünkü islam da ne din adamı, ne

Kimileri de dine uzak dururlar; ondan

de bir

başka kişi

Allah

adına

hareket edebilir. Allah

müslüman olmayı öyle bir kaideye bağlamıştır ki,

alır beğenmediklerini

vardır.

beğendiklerini

kenara iterler. Bunlar etkin ko-

numdadırlar.

buna kimse karışamaz. Çünkü dinin özü imandır. imanın temeli de onu içten kabul etmek, yani kalp ile

tasdiktir. Kalpteki tasdiki bir o Orası insanın

kişi,

bir de Allah bilir.

en hür olduğu yerdir. Bu sebeple hiç

kimse bir inancı kabule veya inkara zorlanamaz.

18. Kiliseye benzer bir

teşkilatı

olmayan, din

adamlarını birer ruhan! lider değil, sadece din 8. Şcyhülislamlığı bir dini kurum ,uyanlar olabilir. Şeyhülislamlık kilise gibi bir dini durum değildir. Bunun Kur'an'a veya sünnete dayandırılan bir tarafı yoktur. 0, ihtiyaç duyulduğu için ihdas edilmi§ bulunan ilmı ve hukuki bir kurumdur. Şeyhtilislam siyasi otoriteye bal\1ı idi. Göreve gelmesi ve görevden ayrılması siyasi otorilenin emri ile olurdu. Nitekim bir kanunla varlığına son verilmi§tir. Ama devletler binlerce kanun çıkarsa kiJisenin varlığını sona erdiremez.

9. Ateizm, tanrıtanımazlık anlamına gelir. Adımı ister IHbiat, ister Gök isterse ne denirse densin, bütün varlıkları yaratan ve evrenin tck hakimi olan Allah'ı inkar mümkün olmadığından tanrıtanımaz, babasını tanımazlık eden kişiye benzer. 0, en sıkışık zamıınında nasıl

Tanrı

babasını

ararsa tanrıtanımaz da iyice dnnı düşünce AlIahla sığınır.

bunlar, her §eyi veren ama kendilerine emir vermeyen bir Allah isterler. Bazı kimseler de Allah'a inandıklarını açıkca söyler ve ateizmi redderler. Ama Allah'ın ve peygamherinin emirlerini, kendi anlayışlarına göre ,ınınara ayırır, kimini kabul eder kimini de reddederler. Bunların durumu, Kur'anda yer ahın Şey tan ın durumuna benzer. Şeytanı o haıc getiren Allah'ın bir tek emrini beyenmemesidir. Yoksa o Allah'a, ahiret gününe ve inanılması gereken bir çok §eyc inanır. Kurlan'da hunu açıkca irade eden ayetler vardır. Ahaznh suresinin 36. fiyeti şöyledir: "AIIalı ı'e Rası/Iii bi,. işte Iıiikiiııı I'e,.iııce iııaıııııış Iıiçl'i,. erkek ve kadııı o işle ilgili daı'ra/11şlanııda ser/,est "'aıııaz." Müslüman, bu uyete uygun davranır. Aslında

Eğitim amaçlı taranmıştır

5

\:.:;. DIN

ve

DIN

ILIşKILERI

DEVLET

Ateistler din ile ilgili her görüntüyü

laikliğe aykırı

kişiler,

kendilerinin

sayarken dine uzak duran hoşlanmadığı dinı

görüntüleri

laikliğe aykırı sayıp

or-

tadan kaldırmaya çalışırlar. Bunlar laikliği dinı bir kurumun hakimiyetine doğrudan

dine

Onlara göre

karşı

karşı

mücadele olmaktan

mücadeleye

Allah'ın

çıkarıp

dönüştürmüşlerdir.

sosyal ve kamusal alanla ilgili

emirleri uygulanamaz. O alanda yetkili olan kendileridir. Bunu davranış

ve

açıkca

söylemezler ama söz,

uygulamalarına başka

bir anlam verme

imkanı yoktur. Özel alanı da ilgilendirse, kendi karar

ve

uygulamalarına,

dine

asla kabul etmezler. düşen dinı

aykırı

diye

Onların görüşlerine aykırı

emir ve uygulamalar ya

da yürürlükten duydukları

karşı çıkılmasını

değiştirilmeli,

ve

diği şeyler,

İLıŞKıLERİ

DEVLET

insan

tabiatı

değerlerle

bütün evrensel

Çünkü bu din, o

ve sosyal hayatla, yani tam bir uyum içindedir.

değerleri

Allah'ın

dinidir.

bu dine, A/lah'm

fıtratma

koyan

Kur'an'da şöyle buyurulur: "Sen yüzünü

dosdoğru

(yaratma kanununa) çevir. O insan/an ona göre yaratmıştır.

A/lah'm yarattığmm yerini tutacak bir

şey yoktur. işte sağ/am din bu dindir. Ama in-

san/ann çoğu bunu bi/m ez/er. " (Rum 30/30)

21. Bu sebeple onlara laiklik tanımından, insan haklarından,

anayasa ve yasalarla

haklardan ve evrensel man ülkenin özel

tanınm ıŞ

değerlerden bahsettiğiniz

şartlarını

za-

ileri sürerek kabul

ya

etmezler. Laiklik devletin bir özelliği iken onu ken-

kaldırılmalıdırlar. Onların saygı

dilerine ait bir özellik olarak belirtir ve "Ben laikim,

anlayışlarına

uyan dindir.

sen laik değilsin." gibi ifadeler kullanırlar. insanları da

islam dini konusunda karar mercii, Kur'an, sünnet ve

"laik olanlar ve olmayanlar" diye ikiye bölerler.

din bilginleri onların

din, kendi değil,

kendileridir. Yani insanlar, ancak

müsaade ettikleri kadar dindar olabilirler.

Vicdanlarını

20. Vicdanlara sıkıştırılmak istenen din, islam dini olunca ona karşı mücadele çok zor olmaktadır. Çünkü islam'a

karşı çıkmak

her

şeyden

önce

evrensel değerlere karşı çıkmaktır. Zira islam'ın iste26

Bunlar kendi

vicdanlarına karşı

da rahat

değillerdir.

rahatlatmak için zaman zaman

yaptıklarının doğru olmadığını

söyleyenler

çıkar.

işte bütün huzursuzlukların temelinde bu yanlış anlayış

ve

davranış vardır.

etkili mücadele,

Eğitim amaçlı taranmıştır

Bunlarla

yapılacak

en

bıkmadan doğruları anlatmaktır.

27

ı-:--

\.':~,

. 'DtN

ve

DEVLET

Dt N

tLtŞKtLERt

Çünkü evrensel değerlere karşı mücadele ta başından kaybedilmiş

bir mücadeledir,

Eğer

o

değerlerin samimi savunucuları varsa onlar, kısa sü-

rede

DEVLET

ve

İ Lİ ŞK! LERİ

3- KUR'AN'A UYGUN MÜSLÜMANlıK 22, islam Allah'ın dini, O'na dua ve selam olsun, Allah'ın

Hz, Muhammed de

son elçisidir.

Kur'an-ı

Kerim, hem Hz, Muhammed'in Allah'ın elçisi

başanya ulaşırlar.

nun belgesi, hem de istediğini açıkça

bize

ulaşmış

Allah'ın

olduğu­

insanlardan neler

ortaya koyan ve güvenli yollarla

olan

ilahı kitaptır.

Bu sebeple

Kur'an'ı

iyi anlamak gerekir. Allah Teala

şöyle

buyurur:

Bunlar Kur'an üzerinde akıl yormazlar mı? Yoksa kalpler üzerinde kilitler mi vardır? (Muhammed 47/24) And olsun ki, biz Kuran'ı, üzerinde düşünülsün diye kolaylaştırdık; ama hani düşünen? (Kamer 54/17, 22,32 ve 40)

23, Müslümanlar Kur'an üzerinde asırlarca

unuttular. Kur'an üzerinde akıı yorma

unutulunca o, yıldı

düşünmeyi

ve onu

ulaşılamaz, erişilemez

gereği

bir kutsal sa-

anlayamayacağımız şeklinde

bir ka-

naat oluştu, Sonra eskilerin her şeyi hallettiği savunuldu ve yeniliklere yalnız

kapılar kapandı.

sevap kazanmak için okunan bir kitap haline

dönüştü,

28

29

Eğitim amaçlı taranmıştır

Nihayet Kur'an,

-r~-

·D i N

v c

D'E V L ET

D t N

t L j Ş K j LER i

doğruya

ve en

sağlama

doğru

Kur'an, gerçekten en

sağlam

ve en

Fakat o, anlamak için

değil

olana

de sadece

sevap olsun diye okunursa onunla bir yere ulaşılamaz.

Böyle bir

şey, tıpkı

kaliteli bir

balın, sırf

görüntüsü ve kokusu ile yetinmeye benzer. Yenmeyen

balın

vücuda

ne faydası

olur.

Müslümanlar asırlardır böyle yapmışlar ve Kur'an ile yeterince kalıpları mıştır.

beslenememişlerdir.

ile hurafeler iç içe

Ama

artık Kur'an'ı

Kur'an üzerinde

akıı

Geleneksel kültür

girmiş, halkı

hurafeler sar-

anlamak için okuyanlar ve yoranlar

kendilerini ve toplumu hareket geçmişle de

vardır.

Bunlar

sorgulamaktadırlar.

Bu

hesaplaşmaktadır.

İLtŞKILERI

çoğu

yoldan çıkmış durumdadır. (Hadid 57/16)

azdır. Kendini müslüman sayanlar iki kesimdir. Birinci

kesim kendini inanç boyutunda müslüman sayar. Onların

içinde oruç tutan, kurban kesen, bayram na-

mazı kılan

ve zaman zaman Cuma

ler vardır. Onlar

Batı

medeniyetini

namazına

giden-

hedeflemişlerdir.

Kolaylık olsun diye onlara "Batıcılar" diyelim. Diğer

kesim ise dinin emirlerini yerine getirme arzu ve kararlılığı

içindedirler. Onlara da "dindarlar" diyelim.

Batıcılar dindarları

gerici ve tutucu sayar,

dindarlar da onları dinin dışında kalmakla suçlarıar. 25. Son

yıllarda

gösterilen gayretler her iki kesimi

de Kur'an'ın etrafında toplamıştır. Kur'an'a yönelen Batıcılar, dindarlardan bir kısmının yaşadığı dini n

Allah Teala şöyle buyurur:

hurafelerle dolu olduğunu görmüşler ve böyle bir din

inanmış kimseler için Allah'ı gönülden hatırlama

anlayışı

ve ondan inen gerçeğe içten bağlanma zamant hala gelmedi mi? Sakın daha önce kendilerine Kitap

,i

DEVLET

24. Türkiye'de kendini müslüman saymayan

ulaştırır." (isra 17/9)

ulaştırır.

v c

zaman geçmişti de kalpleri katılaşmıştı. Onlardan

Allah Teala şöyle buyurur: "Bu Kur'an, gerçekten en

~.;;.

verilenler gibi olmayalar. Onlann üzerinden uzun

ve uygulamasından uzak oldukları için

kendilerini şanslı saymışlardır. Bu durum, böyle dindarları

fena halde sarsmıştır. Bu sarsıntı karşısında

onlar kendilerini savunmak için Kur'an'a yönelince yapılan tenkitlerin çoğunun haklı olduğunu gör-

ii

müşlerdir.

30

Eğitim amaçlı taranmıştır

Bu

yöneliş,

hurafeye

31

bulaşmış

olsun

\.:;:.

1c'

'DİN

ve

D'EVLET

İLİşKİLERİ

olmasın, bütün dindarları ve Batıcıları derinden etkilemiştir. Artık bunların hepsi, Kur'an'ın etrafında tek

vücut olma noktasına yaklaşmışlardır. tamamen dinin dışında görmelerine sebep olmuştur. Allah'ın Kitabına yönelmenin olduğu her yerde bu

süreç kaçınılmaz olarak yaşanır. Allah Teala bu koşöyle

buyurur:

ve

verdik. Birbirlerine düşmeleri ancak, kendilerine bu bilgi geldikten sonra, aralanndaki çekemezlikten do-

layı oldu. işte senin Rabbin kıyamet günü, onlann aYT/lığa düştükleri konularda aralarmda hük-

medecektir. (Casiye 45/17)

İLİŞKİLERİ

DEVLET

i

ı

Kendilerine Kitap verilenlerin bölük bölük bölünmeleri, ancak bu

apaçık

belgenin (Kur/an/m)

olmuştur. (Beyyine 98/1-3)

De ki: "Doğru geldi, eğri yok oldu. Çünkü eğri hep yok olagelmiştir. inananlan esirgeyen ve iyileştiren ne varsa, biz Kuran ile onu indiririz. Ama bu, zalimlerin sadece yıkımmı

Onlara bu işte (din işinde) apaçık belgeler

"

DİN

onlara gelmesinden sonra

26. Bu sarsıntı, bazı kimselerin kendilerini

nuda

i

artIT/r. (isra 17/81-82)

27. Kur'an'a yönelmenin güçlü

olduğu

her yerde

çözülen gruplar, ellerindekini kaybetme korkusuyla harekete geçerler. Duygusal

davrandıkları

dumana katarlar. Kendilerine hiç bir mazsınız.

Onlara

karşı sabırlı

şey

için tozu anlata-

olmak gerekir. Allah

Teala bu konuda şöyle buyurur:

Ehl-i Kitap'tan ve müşriklerden olan o tammazlar, kendilerine apaçık bir kamt gelinceye dek çözülecek değillerdi.

"Sizde bir iyilik görülse bu onlan Başmıza sabırlı

O (kamt) AI/ah'm elçisidir ki, tertemiz sayfalar okur.

tasalandıTIr.

bir kötülük gelse ona da sevinirler. Eğer

olur ve korunursamz onlann kurduklan düzen

size bir zarar vermez. Çünkü onlar ne yapsalar Allah, onu çepeçevre kuşatır." (AI-i imran 3/120)

Onlarda dosdoğru hükümler bulunur.

Bu sevap

32

Eğitim amaçlı taranmıştır

çalkantılar faydalıdır.

kazanır,

Bu sayede kimileri

kimilerinin de gerçek

33

kimliği

ortaya

\:> DtN çıkar.

ve

Sonunda

DEVLET sağlam

bir dip

tLtŞKtLERt anlayışı

elde etmek

28. Kur'an'a yönelme bir fantazi ya da bir moda iştir.

evrensel ve

kalıcı boyutları

olan ciddi bir

Kur'an'a yönelme sloganı ile çıkanlardan kimileri,

Kur'an'a uyma yerine çabasına

ve

DEVLET

Kur'an'ı

kendilerine uydurma

girebilmektedirler. Bunlar

başkalarını

ederken kendilerinin ne duruma düştüklerinin

Eğer yüz çevirirlerse bilesin ki, AJ1ah bir takım gü-

tenkit

istiyordur. Zaten insan/ardan çoğu gerçekten ya/dan çıkmıştır.

Yoksa Cahiliye devri hükmünü mü anyor/ar? iyi bilen bir millet için kimin hükmü Aliah'm hükmünden güzel o/abilir? (Maide 5/49,50)

farkına

bile varam ıyorlar. Bu sebeple Kur'an'a yönelen herkes kendini bu

açıdan sık sık sorgulamalıdır.

Allah Teala şöyle buyurur: , "

AI/ah'm ipine hep birlikte

sımsıkı

sanIm;

birbirinizden aynlmayın. (AI-i imran 3/103) Ey inananlar! Allah'a boyun eğin, elçisine boyun eğin,

sizden olan yetkililere de. Bir konu üzerinde

çekişince, eğer

Allah'a ve ahiret gününe inanlyor-

sanlz onu hemen Allah'a ve Resulüne götürün. Bu hem daha

haYlflıdlf,

hem de sonu daha iyi olur. (Nisa

4/59)

Allah'ın indirdiği Kitap ile aralarmda hükmet. Sakm

on/ann heves/erine uyma. On/ardan kaçm ki Aliah'm sana

tLtŞKİLERI

nah/anna karşılık baş/anna bir kötülük gelmesini

mümkün olur.

değildir;

DIN

indirdiğinin

bir kısmmdan seni saptlfmasm/ar. 34

Eğitim amaçlı taranmıştır

35

\::S;--_ ..

DIN

ve

DEVLET

ıLİŞKİLERİ

DiN

onun

4- TARiKATLAR

okuması sayılır."

0,

meşhur

bir hadisinde de

şöyle demiştir: "imam tekbir almca siz de alm, imam

29. Her insan, rahatlıkla gidip katılacağı sohbet

"".,

İLıŞKİLERİ

DEVLET

ve

okuyunca siz susun." imama uyan kişinin, imamın

ve dostluk ortamları arar. Peygamberler bu ortamı

arkasında kıraatta

sağlamışlardır. Kendilerine her kesimden insan ra-

habilerden 80

hatlıkla ve hiçbir engele takılmadan ulaşabiimiş,

Bunların

sohbetlerine katılabilmiştir. Mesela Hz. Peygamber,

Ebı

Medine'deki mescidini kadın-erkek, yaşlı-genç, alim-

kıraatta

cahili, müslüman-kafir ve yerli-yabancı ayırım i

şudur:

apmadan herkese açmıştı. Herkes oraya rahatlıkla

olmak

girer ve sohbete katılırdI. Sohbet, Kur'an etrafında

göre davranmaRtır. ibn Mes'Cıd şöyle demiştir:

olduğu için herkes kendi bilgi ve kabiliyetine göre

"Kur'an, ona uyu/sun diye indirildi ama insan/ar

oradan bir şeyler alırdı. Burası için ödenecek bir

tuttu, onu okumayı ibadet saydı/ar." imam okur,

aidatı veya verilecek bir çay parası da yoktu.

cemaat da okunan

30. Namazda okuduğu Kur'an'ın manasını

anlamayan kişinin namazı olur. Çünkü o, kendisine bu konuda verilen emri yerine getirmektedir. Emrin içinde okuduğu Kur'an'ı anlama yoktur. Ama Kur'an'ı anlamak en önemli hedeflerden olduğu için namazda okunuşu da onu daha kolay anlayacak şekilde olur.

Mebsut'ta bunu anlatan ifadeleri dikkatle inceleyelim:

yasağı

bulunma

kişi tarafından

rivayet

büyük saedilmiştir.

isimlerini hadisçiler toplamışlardır. Sa'd b. demiştir

Vakkas

bulunursa

ki, "Kim imammm arkasmdan

namazı

Kur'an okumada değil,

bozulur." Bunun

asıl

maksat onu

onu anlamak,

düşünmek

anlamı

okumuş

ve ona

Kur'anı

dinlerse istenen elde

edilir. Ama namazda herkes

kıraatla meşgulolursa

istenen

şey

yerine

Demek ki okunan

0lmaz10 ."

gelmiş

onların asıl

hedefi, namazda bile olsa

Kur'an'ı anlamaktı.

31. Tarikatlar, Hz. peygamberin yolunda gitseler, Kur'an'ı

anlamaya yönelik sohbetler yapsalar, bu

maksatla

eğitim

ve

öğretim ortamları

meydana ge-

"Ona dua ve selam olsun, Hz. Peygamber şöyle demiştir: "Kim

imama uyarsa, o imamm 36

okuması

10_ Şcmsüddin es-Scrahsi, cl-Mchsul, Beyruı, 1409/1989, c. ı, s. ı 99-200.

Eğitim amaçlı taranmıştır

37

--"='--------~-'\:c;;c.

· D i N

v c

D' E V L E TIL i Ş K i LER i

tirselerdi çok iyi olurdu. Ama onlar, Kur'an'ı anlamak için çaba göstermediler. Okudukları Kur'anlar

akıllarına değil, kulaklarına ve gönüllerine hitabetti. Mana unutuldu, onunsözleri ve musikisiyle yetiniidi. Böylece Kur'an, sohbetin süsü haline geldi.

Bu

durum, kaçınılmaz olarak hurafelere ortam hazırladı. Tarikat şeyhi, tıpkı hırıstiyan azizi gibi ruhani lider

DİN

ve

--~~~-

DEVLET

ıLİşKİLERİ

şeyhin kutsallaştırılmasını sağladı. Allah'ın verdiği ettiğini

nimetleri

söylemeye

şeyhinin

başladı.

Bir çok mürit,

himmetiyle elde

Onlara bir

geldiğine, gaybı

bilebildiklerine

ettirebilmek için

şeyhin

inanıldı.

çeşit

vahiy

Bunu kabul

keramet göstermesi bir ihti-

yaç haline geldi. Sonra her mürit,

şeyhine

ait bir

keramet yakalamak için seferber oldu. Küçük bir

sayıldı ve ruhEmı alemle bağlantısının olduğuna ina-

tesadüf, büyük abartılarla keramet olarak anlatıl­

nıldı. O, Allah ile müritleri arasında bir vesile ve

maya başlandı. ilm-i ledün ve ilm-i batın diye bir ilim

vasıta yerine kondu. Kur'an-ı Kerime göre her

müslüman Allah'ın dostu, yani veli kulu iken bu

uydurularak

onların

kabul edildi l1 . Böylece

vasıf tarikat büyüklerine has kılındı. Dostun dosta

hikmet olarak

nazı geçer, denilerek Allah'ın bunların nazını çeke-

önce,

ceği kabul edildi. Onların olağan dışı yollarla insanlara yardım edeceği ne inanıldı. Tarikata girme, el alma şeklinde bir törene bağlandı. Bundan önce

adayın o tarikattan nasibinin olup olmadığını belirlemek için rüya görmesi ve bu rüyayı şeyhe anlatması şartı getirildi. Böylece istenmeyen ve

şeyh tarafından onaylanmayan kişilerin tarikata alınması engellendi. Kapılar dışarıya sıkı sıkıya ka-

patılmış oldu. insanlar, tarikattan olan ve olmayan diye gruplara ayrıldı. Bu da tarikatın ve dolayısıyle

böyle bir ilime sahip

yaptıkları saçmalıklar

algılanmaya başlandı.

Nakşibendi tarikatının

rabıta adı altında

birer

180 sene kadar

Halidiye kolunda şeyhe

yeni bir ibadet türü ortaya

11_ Kehf Suresinin 65. ayelinde, Hz. Musa ile kar~ıla~an ki~i ile ilgili olarak "Oııa keııdi kaıııııızdaıı Iıir iliııı ö,~reııııişıik" buyurulur. "kal" diye lercüme elliğimiz kelimenin Arapça kar~,lığı "Icdünn" kelimesidir. Hadis-i §eriflerden bu ki~inin Hızır aleyhisselam olduğunu öğreniyoruz. Ilm-i ledün ve ilm-i bfilından bahsedenler Hızır aleyhisselamın bu ilmin~i kasdederler. Fakal Hz. Hızırla beraber olan Hz. Musa'nın bu ilmi öğrenemediğini de kabul ederler. Çünkü bu husus hem ayeııerde hem Hz. Peygamberin sözlerinde geçer.(Bkz. Buhnri, Ilim 44) Bununla beraber Wrikaı ~eyhleri, ellerinde hiçbir belge olmadığı halde Hz. Hızır'u verilen bu özel ilmin kendilerinde de verildiğini iddia eder, kendilerini Hızır aleyhisselam yerine müriııerini de onu anlamayan Hz. Musa yerine koyarlar. Hiç bir kaynağı ve dayanağı olmayıın bu iddia-, .~eyhleri §eyıanın elinde bir oyuncak haline gelirmi§lir. Islam aleminin Allah'ın gazabın~ uğrayıp dünyu sahnesinden çekilmi§ olmasının asıl sebeplerı bunlardır.

38

oldukları

Eğitim amaçlı taranmıştır

39

\,.~.

DIN

ve

DEVLET

ILIŞKILERI

i

i

sayamadığımız

götürüldü. Dünyada müritlerine yardım edeceği ne

yoktur.

cehennemden kurtaracağına inanıldl. Şeyh, sanki Allah Tealanın özel kalem müdürü ve sır katibi gibi bir mevkiye getirildi. Kur'an'dan adeta cımbızla çekilmiş bir kaç ayetin manası ciddi biçimde tahrif

edilerek bu yanlışlıklar Kur'an'a tasdik ettirilmek istendi. Allah Teala bütün bu iftiralardan uzaktır. Bunlar Kur'an'a temelden aykırı şeylerdir. Kur'an dikkatle okunursa görülür ki, bütün peygamberler

.\

ve

kondu 12 • iş, şeyhte Allah'ıntecelli ettiğine kadar

inanılan şeyhin, ahirette de şefaat ederek müritlerini i

DİN

hayatlarını, bu gibi şeylere karşı mücadele ile ge-

DEVLET

nice hurafeye

karışmamış

nasını

anlamadan okuma ve güzel sesli

ağzından şeyhlerini

dinleme boyutuna

indirildiği

Şimdi

örnek olarak

Haklı

onların şu

sözlerine ibretle

dahi görünse mür/din üstadma itirazı ha-

f3

ramdır .

Şeyh

müride bir

şeyleri, daha iyi müslüman olma arzusuyla yapmış

şey

meşgulolmalı

telkin

ettiğinde devamlı

ve kalbine

hayır

ve

şer

bir

Müride lazım olan şartlardan biri de şeyhin

her şey bitmiş olacaktır. Duamız, bunların bu

emrettiği şeyleri

dünyadan ayrılmadan doğruları öğrenip gerekli dö-

yapmasıdır.

nüşü yapmaları içindir. Şahsi araştırmalarım ıza göre

sebeptirfS.

tevil etmeyerek ve geciktirmeyerek

Zira tevi! ve geciktirme büyük kesintiye

az veya çok yukarıdaki hurafelere ve burada

40

için tarikat

bakalım:

şey getirmemelidirf4 .

Rııbılııyı. "Şeyhin suretinin mürşidin iki gözünün urıısıııda t"savvur edilerek müridin mürşide karşı kendisini son derece alçııllıp ona yulvarmıısı ve onu Allah ile kendi arasında vesile kılması şeklinde" tarif eden ve tarikatu böyle hir nıhıtayı sokan Halid Bagdfldi'dir. Ölümü 1242 h. 1827 miladi tarihidir. (Bu gibi konular' için bkz. Abdüluziz BAYıNDıR, Kur'an Işığındu Tarikutçılığa Bukış. Istanbul 1997,) .

hafızların

böyle bir konuma getirmek zor olmamıştır.

onunla

12_

bir tarikat

32, Müslümanların Kur'an ile ilişkileri onu, ma-

çirmişlerdir. En üzücü olanı da o insanların bu olmalarıdır. Gerçeği öğrendikleri zaman, ne yazık ki,

İLıŞKİLERı

13- KOTKU. Tasavvufi Ahlak. c, II. s,5. 2, paragra!'. 14- KOTKU. Tasavvııfi Ahlak, c, II. s, 248, 15- KOTKU. Tasavvufi Ahlak. c, II. s, 246. parugraf 5.

Eğitim amaçlı taranmıştır

41

,,

DIN

DEVLET

ve

şeyhinin

Mürit

ILIşKILERI

şeyh,

istediği gibi

müride

kısaca

mürit şeyhinin kölesi

köleden de öte bir bağlılığı efendisine zaman zaman homurdanır şeyhine

olmalıdır.

bulunmalıdır. baş kaldırır

Hatta

Çünkü köle

veya içten içe

ama mürit hem içi ile hem de

tam boyun

5- DiN EGiTiMi Din hürriyeti, dini

hareket edebilsin 16•

Yani

ıLıŞKİLERİ

DEVLET

ve

yıkayanrn

terbiyesinde ölü

elindeki ölü gibi olmalıdır ki,

DIN

dışı

ile

eğer.

eğitimi;

öğrenme

hürriyetini de içerir. Din

inanç, ibadet ve ahlak eğitimi diye üçe

ayrılabilir.

A- iNANÇ EGiTiMi 34. Dine inanmak isteyen kişi, hangi eğitim sevi-

yesinde ve ne durumda olursa olsun 33., Tarikatlar, insanı sönükleştirmekte, kendine

olan güveni ortadan

kaldırmakta

ve onu

kişiliksiz

hale getirmektedir. Türkiye'de tekke ve zaviyeler resmen

kapalıdır

ama fiilen çok tarikat

vardır.

insanları bu konuda uyarmak için ciddi çalışmalar

yapmak gerekir. Ancak devlet, bu konuda da taraf olmamalı

ki,

yapılan çalışmalara

duygular

karış­

masın,

konu rahat bir ortamda tartışılsın ve istenen

sağlıklı

ve

kalıcı

sonuçlara

ulaşmak

mümkün olsun.

inandığı

ve

gibi yaşamaya çalışır. Eğer inancını doğru

öğrenememişse boşluğu

Zamanımızda

nayici ve

inanır

hurafelerle doldurur.

nice ilim adamı, yüksek bürokrat, sa-

iş adamı

samimi olarak dinini

yaşama

gay-

retine girmiş ama inancı ile ilgili yeterli bilgisi olmadığı için sonradan hurafecilerin ve

istismarcıların

esiri

haline gelmiştir. 35. Bir müslüman, öncelikle hurafelerden uzak bir inanca sahip

olmalıdır.

Bunun en güvenli yolu,

inancını

Kur'an'dan öğrenmesidir. Kur'an, bütün

insanlığı

yaratan

Allah'ın kitabı olduğu

için

inancını

Kur'an;dan öğrenenler bütün insanlığı kucaklayan ve herkese

karşı anlayışlı

davranabilen ufku

insanlar olurlar. Allah Tea.la şöyle buyurur: 16- KOTKU, Tasavvuli Ahlak, c. ll, s.245, 3. paragraf.

42

Eğitim amaçlı taranmıştır

43

açık

'tc;:.

DtN

ve

DEVLET

ILIŞKiLERI

De ki: "Doğru olan Rabbinizden gelendir. " Artık dileyen inansın, dileyen tammasın. ( Kehf 18/29) "Kim yola gelirse sadece kendi için gelir. Kim de

kaybeder~e sadece kendi aleyhine

yolunu

kaybeder. Hiç bir günahkar başkasının günahım çekmez. Biz de bir elçi gönderinceye kadar azab etmeyiz. (isra 17/16) ii

MÜSlümanlığl doğru öğretmek için, Kur'an meali

DiN

kelime-i

şehadeti

renler pek

azdır.

dahi

aslına

uygun olarak seslendi-

Bu durum, yüksek seviyede bilgi insanın,

ve görgü sahibi olan nice duymasına

ILIŞKILERI

DEVLET

ve

ve kendini küçük görmesine yol aç-

maktadır.

37.

Kur'an'ı,

kendi harfleriyle doğru olarak okumak

da her müslümanın arzu ve ihtiyacıdır. işte bu yetişmiş öğretmenler

arzusunu normal yollarla, iyi

okullarda ders olarak okutulmaııdır. Bu, aynı za-

gözetiminde gideremeyenler

manda hurafelere karşı güvenli ve etkin bir müca-

yollara

dele olur.

için ilkokuldan

başvurmak

zorunda

başlayarak

şikayetlere

yol açan

kalmaktadırlar.

isteyen her

Onun

öğrenciye

Kur'an öğretmek gerekir. Kur'an kursları ve imam

B- iBADET EGiTiMİ

Hatip Liseleri bu konudaki

36. Namaz, oruç, hac ve zekat konusunda temel bilgileri doğru bilmek gerekir.

karşılayacak

ihtiyacı

değillerdir.

kapasitede

Orta

tümüyle kısımları

kapatılmadan önce imam Hatip Liselerinde görülen

Namaz kılan herkesin Fatiha Suresini, namaz

aşırı yığılmaların

sebebi, evladına dinı eğitim

surelerini, Ayet'el-kürs,yi doğru okuması icabeder.

vermek isteyenlerin bu

Namaz duaları ile günlük hayatta sıklıkla karşılaşılan

cevap verememesidir.

konularla ilgili buyrukları ve öğütleri içeren ayetleri de

memiş olanların aşağılık

öğrenmelidir. Bunların sayısı azdır. Onları doğru

yanlış davranışların

arzularına diğer okulların

Diğer

bir

doğru seslendirmeye bağlıdır. imam-Hatip Liselerini

ve Kur'an Kurslarını bitirmiş olanlar bir yana, bugün

Eğitim amaçlı taranmıştır

okullarda dinini

45

öğrene­

kompleksine girmeleri de

başka

okumak, kendi harfleriyle öğrenmeye ve o harfleri

44

bu konuda eziklik

sebebidir.

1::;:;--ve

DIN

DEVLET

ILIŞKILERI

DIN

Kişinin

DEVLET

Bakanlığına bağlanması

c- AHLAK EGiTiMi 38.

ve

sağlık

kendine, ailesine,

yaşadığı

topluma,

Bakanlığına, Üniversiteler Yükseköğretim Kurumuna bağlanmış, vakıflara

vardır.

Bir müslüman bu konudaki görevlerini;

yetkisi

farzları,

hel al ve

olmazsa örnek bir insan ve iyi bir müslüman

Böyle

olması

mümkün olmaz ..

Bugün Tevhid-i Tedrisat Kanununa göre faaliyetini sürdüren tek kuruluş imam Hatip Lisesidir.

diniyenin

39. 1340 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu, ilmi kuruluşların tamamını

Milli Eğitim Bakanlığına

bağlamıştır.

Bu cümleden olarak, Şer'iyye ve Evkaf

Vekaletine

bağlı

medreseler ve mektepler, özel

vakıflar tarafından

idare olunan medreseler ve

mektepler, Milli Savunmaya

bağlı

Sağlık Bakanlığı'na bağlı

askeri

rüşti

ve

dar'ul-eytamlar

gibi kanunlar, ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar

sebebiyle ya yürürlükten

kaldırılır,

ifası

yetişmesi

vazifesiyle mükellef memurlann

için

ya da

!irler. Tevhid-i Tedrisat Kanunundaki ilk

değiştiri­ değişiklik

1341 tarihinde Askeri liselerin Milli Savunma

ayn

mektepler

küşad

edecektir... "(4. Madde)

40. Bugün imam Hatip Liselerinin programları imamlık

man

ve hatiplik gibi görevleri yerine getirecek ele-

yetiştirmeye

Anayasa'nın

24.

denetiminde din

değildir.

uygun

Bunlar,

maddesine göre devletin eğitimi

ve

öğretimi

öğrenciler

yaptıran

de bu gayeyle

gelmektedir. Din görevlisi olmak isteyenler ise imamHatip Lisesi

yanında

bir Kur'an Kursu'na gitmek-

tedirler. Sekiz yıllık kesintisiz eğitim sonra, mihraba geçip namaz bulmak çok zor

46

de

liselerdir. Buraya gelen

Eğitim Bakanlığına bağlanmıştır.

Bilindiği

verilmiştir.

".Maarif Vekaleti.. .imamet ve hitabet gibi hidematı

KURSLARı

Milli

özelokul ve üniversite kurma

Bu kanunun imam Hatiplerle ilgili ifadeleri şöyledir:

D- iMAM HATip LisELERi VE KUR'AN

idadiler,

ile yapılmıştır. Daha sonra

yetiştiren eğitim kurumları Sağlık

personeli

ülkesine ve bütün insanlığa karşı hak ve görevleri haramları doğru öğrenmelidir.

ILIŞKILERI

Eğitim amaçlı taranmıştır

olacaktır.

47

uygulamasından

kıldıracak kişileri

Çünkü lise

çağında

DİN

ve

DEVLET

İLİŞKıLERİ

DİN

verilecek eğitimle doğru dürüst Kur'an okuyacak sekişiler yetiştirmek

viyede

hemen hemen

imkansızdır.

Zira Kur'an harflerini doğru seslendirmek için gerekli ağız

ve kulak terbiyesi daha küçük yaşta

verilmelidir.

Kısa

bazı

süreli olanlar

Kur'an'ı

yüzünden okutma ve

sure ve duaları ezberletme gayesiyle

ulaştırılmazsa

bu

42. imam Hatip Liseleri bir taraftan Kur'an Kurslarının desteği

insanları

varlığı

çeşittir:

iyi bir seviyeye

kurslara olan ihtiyaç devam edecektir.

elemanlar

41. Kur'an Kursları kısa ve uzun süreli olmak üzere iki

programları,

İLışKıLERİ

DEVLET

ve

ile dinı hizmetleri yerine getirecek

yetiştirirken diğer

topluma

taraftan dinini bilen

kazandırmaktadır.

Böyle

insanların

toplum için büyük bir güvencedir. Bu se-

beple imam Hatip Liselerinin en önemli görevi hurafelere

karşı

kalkan

olmaktır.

Çünkü hurafeciler dini şekilde

açılmıştır. Öğrencilere bu süre içinde ihtiyaç duyulan

iyi bilmeyenleri ararlar. Cahillikleri ancak bu

din dersleri de verilmektedir. ilk ve orta dereceli okul-

farkedilmeyecek ve kendilerine boyun

lardaki din dersleri yeterli olur ve Kur'an da öğretilirse

Bütün okullarda verilmekte olan din dersleri yeterli

hem bu kurslara ihtiyaç kalmaz hem de lise çağında

seviyeye çıkarılmalı ve imam Hatip Liseleri Tevhid-i

öğrenciyi, Kur'an'ı doğru

Tedrisat

okuyacak şekilde eğitme

güçlüğünün doğuracağı sakıncalar

ulaştırılmalıdır.

ortadan kalkar.

Uzun süreli Kur'an Kursları, imam Hatip Liselerine destek

olmaktadır.

Buralarda

hafız yetiştirilmekte

ve

daha yoğun bir din eğitimi ile öğrenciler mesleğe hazırlanmaktadır.

Tevhid-i Tedrisat Kanunundaki

hedeflere ancak bu

şekilde ulaşılabilmektedir.

imamlık

ve hatiplik yapacak

Yoksa

memurları yetiştirmek

mümkün olmamaktadır. imam Hatip Liselerinin

Din

istediği

eğitimi müfredatı

seviyeye

Kur'an

ışığında

gözden geçirildiği taktirde ülkeye aklın ve bilimin hakim olması kaçınılmazdır. 43. Sekiz lanmasından

yıllık

kesintisiz

eğitimin

uygu-

sonra eğitimle ilgili her konuda olduğu

gibi din eğitimi konusunda da büyük bir kaosa girildiği

ve sıkıntıların doruğa çıktığı açıkca gö-

rülmektedir. Buna taraf olanlardan kimileri bunun insanları

48

Kanununun

eğilecektir.

Eğitim amaçlı taranmıştır

dinden

uzaklaştıracağı,

49

kimileri de bu sayede

\:.~.

DİN

ve

DEVLET

İLİşKİLERİ

DIN

ve

:' İLıŞKİLERİ

DEVLET

dinı hayata istedikleri şekli verebilecekleri umuduna

kapılabilirler. Ama insanların dine yönelişlerine engel

6- SiYASi PARTiLER

olmak mümkün değildir. Bu, bütün dünyada ya-

45. Anayasya göre, ",.devletin bir

kişi

veya

şanan bir süreçtir. Dine yönelen kişiler ise din konu-

zümre tarafmdan yönetilmesini veya sosyal bir

sunda sadece, o dinin önderlerinin yolunda giderler.

smlfm diğer sosyal slntflar üzerinde egemenliğini

44. Dinden değil, dinin eksik ve yanlış öğ­

sağlamak

veya dil, Ifk, din ve mezhep

aymmı

ya-

renilmesinden korkmak gerekir. Eğer dini eğitim

ratmak veya sair herhangi bir yoldan bu kavram ve

yaygınlaştırılmaz ve imam Hatip Liselerinin mesleki

görüşlere

ağırılıkları artırılmazsa inancını sorgulamayan, dini li-

cıyla .. ii siyasi

derleri Allah'ın yeryüzündeki temsilcileri gibi algı­ layan insanlar çoğalır. işte asıl felaket o zaman olur.

dayanan bir devlet düzenini kurmak amaparti kurulamaz 17 .

Anayasa böyledir ama ideolojilerini öne halkı

kimi idarecilerin

çıkaran

kendileri gibi inanmaya

zorlayan tavırları dil, ırk, din ve mezhep farklılığına dayalı lO"~"~

partilerin

Bunlara çok

karşı başka

sayıda

taban

kurulmasına

ortam

hazırlamıştır.

partiler de kurulunca birdenbire

parti ortaya

çıkmış

ve her biri kendine

bulabilmiştir.

Bu durum gereksiz sürtüşmelere, vatandaşların sınıf

ve zümrelere

ayrılması

gibi tehlikeli sonuçlara

yol açmakta, ülkenin gücü ve

imkanları

bu çark

içinde heba olup gitmektedir. idarecilerin kendi ideolojierini kabul ettirme

çabaları, karşı

ideolojileri

17- Bunlar Anayasa'nın 14. maddesinde konulan sınırlamalardır. Anayasanın 69. maddesinde siyasi parlilerin 14. maddedeki sınırlamaların dı~ına çıkamayacağı yazılıdır.

50

Eğitim amaçlı taranmıştır

51

'Ii;;.

DIN

ve

ILIşKILERI

DEVLET

devlete hakim olma mücadelesine sokmuştur. Bir çok siyasi parti, bir hizmet temsil

ettiği

yarışı

ideolojiyi hakim

ortaya koyma yerine kılma

ve

yandaşlarını

devlet imkanlarından 'yararlandırma yarışına girmiş görünmektedir. Böyle bir ortamda sonu

alınmaz

sebepler ortadan

doğuran

hukuki ve sosyal

kaldırılmazsa

sonuç

alınamaz.

Nitekim. 12 Eylül 1980'den sonra siyasi parti sayısını

azaltma gayreti

\

'

: .~ i

DEVLET

tLtŞKtLERt

A- DiNE DAYAlı PARTi 48. islamı parti olmaz ama müslümanların partisi olabilir. ikisi arasında fark vardır. islam bir dindir. Bu dinin hedefi kişilerdir. O, dünyalık elde etmenin aracı

başarısızlıkla

sonuç-

gamberlerin ortak sözü

şudur:

"Ben sizden buna bir ücret istemem, benim ücretim sadece var/ık/ann sahibi o/an AI/aha aittir. " (Şuara

26/180)

oyalan partiler

49. Dine karşı çıkanlar, din tebliği ile iktidar

Türkiye'nin en büyük partileri olarak hükümet kur-

mücadelesini birbirine karıştırmışlardır. Hz. Musa ile

maktadırlar.

devrin en büyük krallarından olan Firavun arasında

lanmıştır. Artık , ','1

ve

olarak kullanılamaz. Dini tebliğ ile görevli pey-

çatışmaların olması kaçınılmazdır.

46. Bu ortam i

DtN

%20 ler

civarında

ideolojik davranışlara son verilecek olsa partiler . kendi ideolojilerini hakim kalkınması

için hizmet

kılmaktan

vazgeçerek ülke

yarışına

girmek zorunda

kalırlar.

konusu özel bir önem

"Musa dedi ki, "Bak, Firavun! Ben alem/erin Rabbinin bir elçisiyim. Bana düşen, A/lah'a karşı gerçek,dışı bir şey

47. Türkiye'de en büyük çatışma, islam dinine karşı yaşanmaktadır.

geçen şu konuşma bu açıdan önemlidir.

Bu durumda dine dayalı parti taşır. Şimdi

o konuya girelim:

söylememektir. Size Rabbinizden bir mucize getirdim,

israiloğu/larım

benimle

beraber

gönder." (Araf 7/104-105) Firavun dedi ki: "Alemlerin Rabbi de neyin nesi oluyor?"

52

Eğitim amaçlı taranmıştır

53

,.,,-,~----~~~~~~-~-~-----------.,.-----------~~~---

DIN

ve

DEVLET

ILIşKILERI

Dedi ki, kesin olarak inanacaksamz, o göklerin, yerin ve ikisinin arasmdaki her şeyin Rabbidir. /i (Firavun) Çevresinde bulunanlara dedi ki, /lişitmiyor musunuz?/I

Firavun dedi ki, /ISize gönderilen elçiniz gerçekten delidir. /i

i

(Firavun,) çevresinde bulunan ileri gelenlere dedi ki: "Bu gerçekten bilgin bir büyücü.

istiyor ki büyüsüyle sizi toprağmızdan çıkar.

Dediler ki, /lOnu ve

kardeşini alıkoy, şehirlere

Sana bütün bilgin büyücüleri getirsinIer. " (Şuara

Musa dedi ki: /IEğer akımızı kullanabilirseniz o,

Burada Hz. Musa: "israiloğullanm benimle be-

doğunun, batmm ve bu ikisinin arasmda olanlann

raber gönder." dediği halde Firavun, tam aksine

Rabbidir./I

onun

edin, and olsun seni zindanliktardan biri yapanm. /i "Ya sana apaçık bir şey getirmiş olsam da mı?"

i

ILIŞKILERI

26/18-37)

Firavun dedi ki: /lHele benden başkasım tann

i

DEVLET

toplayıcılar gönder.

atalanmzm da Rabbidir. /i

"'ı, ..

ve

sm. Ne emredersiniz?

Musa devam etti: /LO sizin de Rabbiniz, önceki

"

DIN

iktidarı

duyguları

ele geçirmek

istismar

istediğini

etmiştir.

iddia ederek milli

Firavun'un sözünü tekrar

edelim: "O istiyor ki büyüsüyle sizi toprağlntzdan çıkarsm./I

dedi. /lHaydi getir bakalım; eğer doğru/ardan biri isen. "

i

Halbuki, Hz. Musa israiloğullarını alıp gitmek istiyor. Firavun Hz.

dedi. Hemen değneğini attı, bir de ne görsün apaçık bir ejderha! Elini çıkardı, o da bakanlar için bembeyaz

Musa'nın

dediğini

ama sanki onun gerçek niyetini

iyi

yapıyor ')fe

kendini

halkını düşündüğünü

söylemeye

çalışıyor.

doğruyu

söylemek işine gelmiyor.

Eğitim amaçlı taranmıştır

55

anlıyor

sezmiş

davranarak demagoji

oluverdi. 54

ne

gibi

değil

de

Çünkü

--

-----·~----------:--\.s:,

DİN

ve

DEVLET

İLışKİLERİ

50, Bu sebeple islamı, iktidara gelmenin bir vasıtası

olarak kullanmak

yanlıştır.

O zaman yetkili

DIN

emir ve yasakları inandığı

makam da bulunanlar islama duygusal yaklaşırlar.

gibi

ve

Osmanlının,

kaçırmamak

için dine karşı çıkarken, kimileri de

iktidara gelebilmek için dini kullanırlar. Her ikisi de dini, gereği gibi düşünmeye ve bir etki altında kalmadan o konuda karar vermeye engelolur. 51. islamın partisi olmaz ama müslümanların bir veya birden çok partisi olabilir. Bunlar programlarını ortaya koyar, gerekli bilgi birikimi ve tecrübeye sahip olduklarını gösterir ve iktidar mücadelesine katılırlar. iktidara gelirlerse din adına değil, kendi adlarına yönetirler. iyi yönetirlerse sevabı kendilerine,

kötü yönetirlerse vebali yine kendilerine olur. Çünkü islamda yanlış olmaz ama müslümanda olabilir. 52. Din hürriyeti önemlidir. inanç bir kalp işi olduğu

için inanç hürriyetini tanımak veya

tanımamak

fazla bir anlam

taşımaz.

Ama din

Bunun daha

açık

ifadesi,

hürriyetidir.

baskı

inançlara

tiştirmeyi

ve

meyhane

gayrimüslimlere serbest

hakareti

açmayı

müslüman

yasaklar.

ve domuz yeyasaklayıp

kesime

bırakması

bu yüzdendir.

Bu anlayış, ispanya'dan kaçan yahudilere kucak açmamıza

ve onlara tarihlerinin en mutlu dönemini

yaşatmamıza

sebep

hatırasına

Yıl Vakfı'nı kurmuşlardır.

500.

53. Ama

artık

eski

olmuştur.

Yahudiler bunun

hoşgörü ortamı

yoktur. Çünkü

etkili mevkilerde bulunan ateistler ve dine uzak kimseler,

hoşgörülü olamamaktadırlar.

sebeplerle müslüman görünme dukları

için problem

karmaşık

Bunlar,

ihtiyacı

çeşitli

da duy-

hale gelmektedir.

1946'dan beri kurulan siyasi partiler, daha çok oy alabilmek için

halkın dinı duyguları na

konusunda adeta samimi olanlar edenler de

Eğitim amaçlı taranmıştır

hitabetme

yarışm ışlardır. Bunların

olduğu

gibi

olmuştur.

hürriyeti çok önemlidir. Din deyince, o dini n bütün

56

ıLİŞKıLERİ

islam, insana inandığı gibi yaşama imkanı sağlar

Ayrıca

da harekete geçirir. Sonunda kimileri iktidarı elden

anlaşılır.

yaşama

Zira hiç kimse elindeki imkanları kaybetmek istemez. bu davranış iktidar hırsıyla yanıp tutuşanları

DEVLET

ve

57

dinı duyguları

içinde

istismar

"'~~'------------------------~------------------~~----------------~t~>------r~,

!J

(

DIN

·1

'i

ı.Li

ve

DEVLET

ILIŞKILERI

Anayasanın 24. maddesine göre '

DIN

liKimse .. her

Sana

IIBaşüstüne

ll

derler, ama senin

ne suretle olursa olsun, dini veya din duygulanm

uzaklaşınca,

içlerinden bir

yahut dince kutsal sayılan şeyleri istismar edemez

dEfdiklerinden

başkasını

ve kötüya kullanamaz. /i

rın

Din istismarının adı ikiyüzlülük ve münafıklıktır. ikiyüzlü ile gerçek dindarı ayırmak zordur. Hele insanlara dinleri konusunda problem çıkarılırsa

ILIşKILERI

DEVLET

ve

takımı,

yanından

geceleyin senin

ortaya koyar. Allah da onla-

gece yaptıklanm yazar.

Artık

onlardan yüz çevir.

Allah'a dayan. Koruyucu olarak Allah yeterli. (Ni sa 4/81)

54. Din evrensel ve zamanüstüdür. Yani dinin

ikiyüzlüler için bulunmaz bir fırsat doğar. Bu defa

zamana ve mekana

bağlı

gerçek dindarlar din istismarcılğı ile suçlanırlar. Bu da

kuralları vardır.

politikaları

her şeyi alt üst eder. Türkiye'de yaşanan budur. Bir

zamana, mekana ve ihtiyaçlara göre değişir. Bir

de her türlü dinı görüntüye, laiklik adına karşı çıkan,

devlet, eğer din ve vicdan hürriyetini tanırsa kanun-

dinı eğitime darbe vurup insanları dinlerinden

larını

uzaklaştırmayı çağdaşlık sayanların,

yapılacak

kendilerine

duyulan tepkileri azaltmak için zaman zaman çıkıp dine saygılı olduklarını, fakat din istLsmarına karşı olduklarını söylemeleri yok mu, işte bu tavır, daha

büyük tepki toplamakta ve dindarlara, alaya alındıkları

duygusunu vermektedir.

Kur'an'da bu konuda bir çok uyarı vardır.

A"ah Teala şöyle buyurur:

58

politikalarını

değişmez

ve kanunlar ise

ona göre düzenler. Çünkü dine

müdahaleyi hiç bir dindar kabul edemez.

Mesela, Nur Suresi'nin 31. ayeti, müslüman kadınların başlarını

günden beri

örtmelerini emreder. Bu emir, ilk

tartışmasız uygulanmıştır.

Bugün, hem

Türkiye'de hem de diğer islam ülkelerinde müslüman kadınlar başlarını

ikiyüzlüler Hz. Peygambere de sıkıntı çektirmişlerdi.

ve

Devlet

olmayan

örterler. Tutulur kimi yerlerde

kadınların başlarını müslümanların

örtmesini

tepkisi

alınır.

tepki sona ermez.

Eğitim amaçlı taranmıştır

59

yasaklanırsa

bütün

Kur'an var oldukça bu

}

DIN

DEVLET

ve

olduğu

Bu tepki

ILIŞKILERI

sürece onu istismar edenler de

DIN

bir şey

ve

kalmayınca

diğeri karşı

Bu da zor

çıkar. Buna ateistlerin ve islama uzak kimselerin, dini

donanıma

olur. Bir parti

başörtüsünü

sıkıştırma

vicdanlara

savunur,

gayretleri de eklenince laiklik

dinsizlik olarak uygulama alanı bulur. duygular öne verenler de ülke

hareket ederler. Partilerin

birlik ve beraberlik için ne yapacağı

çok ilgilendirmez. Partilerden birine oy veren

için önemli olan dininin emrini yerine getirme imkanını elde etmek, maktır.

diğeri

için önemli olan da buna mani ol-

Böylece her iki parti de tepki

oylarıyla

parlamentoya girer ve siyasal dengeleri bozarlar. Dürüst

politikacılar

dürüstlüğe

ise ya silinip gitme

pahasına

devam ederler, ya da menfaatlerini dü-

şünerek politikalarını değiştirme zorunluluğu

hisse-

55. Halbuki bizim devlet olarak devlet dine

geleneğimize

karışmasa, dinı duyguları

uygun

istismar

mümkün olmaz. Böylece kendi elimizle kendimizi atmamış

oluruz. O zaman dürüst politi-

kacıların işi kolaylaşır,

den ikiye ya da üçe

ciddi politikalar üretmek gerekir. yapıya

Bilgi birikimine, alt olmayı

sahip

Kim daha çok

ve yeterli

gerektirir. Ama istismar

bağırır

ve daha çok yalan

söylerse daha çok taraftar bulabilir.

B- iRAN BENZERi iSLAM CUMHURiYETi . 56. islam dini ruhban sınıfını kabul etmez. Allah insanların

önünde

Şiilikte vardır.

olacağı

siyasi parti

düşer.

60

sayısı kendiliğin­

hepsi

eşittir.

Bunun tek

Bu mezhep devlet

hususunda

çıkan

. Peygamber tarafından tayin günahlardan sın

Hz. Ali

ihtilaftan

onlara göre devlet devlet

başkanı

edilmiş olmalı

konusunda ittifak başkanlığı

konusundaki

Hz.

ve bütün bu

şah­

etmişlerdir.

Yani

siyasi bir makam

makamdır. Şimdi onların imamlık,

başkanlığı

kim

doğmuştur.

arındırılmış bulunmalıdır. Şiiler

olduğu

bir

istisnası

başkanının

Onlara göre imam, yani devlet

değil, dinı

derler.

tehlikeye

kolaydır.

iştir.

ILIŞKILERI

Bu durumda partilere oy

duygularıyla

kalkınması,

onları

çıkar.

Artık akıı değil,

DEVLET

yani

bazı görüşlerine

bakalım:

"imamılk ancak Allah/tan nass ile, yahut

o

imamdan önceki imamm onun imametini beyaniyle tahakkuk eder. insan/ann seçmesiyle, istemesiyle

Çünkü istismar edilecek

Eğitim amaçlı taranmıştır

61

,,~-------------------------,..---------,---'t~,

DtN

ve

DEVLET

tLtŞKtLERt

olmaz. insanlar dilediklerini imam olarak tayin, yahud dilediklerini azil hakkma sahip Şiilerin, imamın

;1

özellikleri ile ilgili inançları şöyledir:

rünürde, gizli/ikte, bütün kötü ve pis

i

Ii

doğumundan

vefatına

şeylerden,

dek masun

olduğuna

inamyoruz. imam, imametten önce, sonra, soy boy şerefi bakımmdan

en yüce ve temiz

kişi

olup her

türlü kötülükten, suçtan, yamlmadan,

yanlış iş

görmeden, unutmadan ve her türlü

aşağılık

masundur19,"

inançlarını şöyle

ifade ederler:

meder, o şeyi künhüyle anlar, bilir. Bir şeye yönelirse, onu bilmek dilerse, o şey hakkmda, ancak gerçeği

gerçeklik, adalet, tedbir, hikmet ve bütün üstünlük/er

i

bakımmdan

gerekir ve buna

halkm en seçkini

olması

inanmaktayız...

hususta

ak/1 delil/ere,

imamm ilahı hükümlere, ilahı maarife, bütün olması,

yahut

bel/etenlerin

bel/etmesine ihtiyacı yoktur. Bilgisi iktiza edince daha da

derinleşir.

Daha da ziyadeleşir...

/i

imamlardan hiçbiri bir mua/lime gitmemiş, bir

mürebbiden bir

şey öğrenmemiştir

görmemiş,

... Hiç biri bir

hiç biri bir mektebe, bir

medreseye gitmemiştir. Böyle olduğu halde kendilevermedeler. Dillerine bilmiyorum sözü gelmediği gibi. cevap vermek için

düşünmeleri

yahut

cevabı

müddet sonraya tehir etmeleri de vaki deği/dir...

bir

2011

imarnlara itaat

i

bilgilere sahip

bilir, yamlmaz, şüpheye düşmez, bu

rine bir şey sorulunca ona derhal en doğru cevabı

/limamm peygamber gibi, yiğit/ik, kerem, temizlik, ve iyi huylar

İ Lİ şKİ LERİ

ettiği kudsi kuwetle, ilham yoluyla gereği gibi hük-

hocadan ders

iran'daki Şiiler, imam ın sıfatları ve bilgisi konusundaki

DEVLET

kendisinden önceki imam vasıtasıyladır. Yepyeni

/i. . .

şeylerden

ve

bir şey hakkmda da imam, Allahu Ta/a'nm ona ihsan

değillerdir. 18/1

/limamıı? da peygamber gibi içte, dışta, gö··1 '

Dt N

peygamber,

yahud

lR- Muhammed Rıza'I-Muzaffer, Akflaid'ül-ImOmiyye, Şia Inançları (Türkçeye çeviren Abdiilhnki GÖLPıNARLı) Isınnhul 197R, s. 50. 19- Şin Inançları, s. 51.

Şiilerin

imamlara itaat konusunda inançları

sövledir:

20-

Eğitim amaçlı taranmıştır

Şia Inançları, s. 52-53.

63

~~-------~--:------------'!!\!'I'ı"\~~----:-------C-

DİN

İLİŞKıLERı

DEVLET

ve

"Onlann buyruklan Allah'In buyrukland/(. Yasaklan O'nun yasakland/(. Onlara itaat A/lah'a itaatt/(o Onlara isyan, A/lah'a isyand/(. Onlan seven AI/ah'ı

sever. Onlara

düşman

olan A/lah'a da

düş­

DtN

ve

görevlendirdiği

karşılığı

.\1;:.

DEVLET

İLtŞKİLERİ

insana resul denir24 . Bunun Türkçe

elçi'dir.

Allah Teala elçilerinin görevini üç şekilde belirlemiştir:

man olur. Onlann emirlerini reddetmek caiz

Elçinin birinci görevi emri

değildir. 21 ii

şöyle

57. Ehl-i sünnetin

bunları

budur. Ehl-i sünnete göre devlet makamdır.

söylediklerinin

başkanlığı

siyasi

Onun için bu konuda bir ayet ya da Yukarıda

hadis yokur.

çoğunu

onların

imamlar için

biz peygamberler için dahi

söyleyemeyiz. Kur'an'a göre "Hz. Muhammed sadece bir reelçiliği

yüklenen

kendini Allah'ın,

3/144)

kişiye

karıştırmadan

ulaştırmakla

buyurur:

"Elçilere apaçık tebliğden başka ne düşer?"

görevli

Arapça'da bir sözü ve

resul denir22 . Yani resul, birinin sözünü bir

kişidir

23

•

Dinı

kendi hükümlerini halka

işe

başkasına

terim olarak da

ulaştırmak

üzere

21- Şin Inançları. s. 54. 22- Rağlb eı-Isfahnnl, el- Müfrednı, s.353. 23- Mecelle m. 1450. (Risaleı, bir kimse ıasarrurıa dahli olmaksızın bir kimesnenin sözünü diğere ıebliğ elmektir. OL kimseye resul ve ol kimesneye mirsil ve diğerine mürselun i1eyh denir.)

64

(Nahl

16/35)

"Ey Elçi! Rabbinden sana indirifeni tebliğ et,

eğer

bunu yapmazsan O'nun elçiliğini yapmamış olursun"

(Maide 5/67)

Elçinin ikinci görevi emri

suldür. " (AI-i imran

Allah Teala

kabul etmesi mümkün

değildir. Türkiye'de yaygın olan islam anlayışı

bir

tebliğdir.

açıklamadır.

Ayette şöyle

buyurulur: "Biz ne elçi gönderdiysek sadece kendi halkının diliyle gönderdik ki, onlara

açık açık

anlatsin."

(ıbrahim 14/4)

Allahlın uyarmadır.

Elçisinin üçüncü görevi müjdeleme ve Bu konuda şöyle buyurulur:

"Biz seni bütün insanlara sadece bir müjdeci ve bir uyan cı olarak göndermişizdir."

(Sebe 34/28)

24- E§-Şerlf Ali b. Muhammed el-Curcfinl, cl-Tarimı, ıarih ve yer yok. s.110.

Eğitim amaçlı taranmıştır

\:.~.

DIN

ve

DEVLET

ILIŞKILERI

Elçi baskı yapamaz. insanlara tam bir inanç hürritanıyan

yeti

Allah

şöyle

Di N

bir

ve

iş yapsın

etmesin."

buyuruyor:

"Sen öğüt ver!, Esasen sen sadece bir öğütçü­ sün.

88/21-22)

olağanüstü olduklarını

itibarı i

ve Rabbine ibadette kimseyi ortak

58. işte bir tarafta imamlarını kutsal bir kişiliğe şiilik, diğer

tarafta Hz. peygamberi bile

herkes gibi bir insan sayan ehl-i sünnet devlet

Allah'ın

ŞKI LERI

t Lt

(Kehf 18/110)

büründüren

Sen on/ann tepesine dikilecek değilsin. " (Gaşiye

DEVLET

başkanlığını

inancı.

dini bir makam sayarken

Biri

diğeri

elçileri mucize gösterirler. Mucize, onlara

siyasi bir makam saymaktadır. Üstelik sünniler

bir kişilik vermek için değil, Allah'ın elçisi

devletlerini, islam adıyla değil, Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı

belgelemek içindir. bir

Amerika'nın

kişi,

günün birinde

kalkıp

ben

Ankara Büyükelçisi oldum dese, Türk

gibi adlarla

kurmuşlardır.

minde devlete ad bile değildir.

Dört halife döne-

konmamıştır.

Bunlar

boşuna

şiiler

ile ehl-i

Arada bu kadar fark varken aynı

saymak kabul edilemez bir hata olur.

Devleti Amerikan hükümetinin onu elçi olarak

sünneti

görevlendirdiğine dair belge ister. işte mucize de

Türkiye'de iran benzeri bir islam Cumhuriyeti

i

Allah'ın elçisinin görevlendirme belgesidir. insanların

kurulacağını

böyle bir belge düzenleme imkanı olmadığı için

bilmevenlerdir.

adına

mucize denmiştir.

7- ORDU-MiLLET KAYNAşMASı

Hz. Muhammed tıpkı bizim gibi bir insandır. Bizden şöyle

farkı, Allah'ın

Elçisi

.olmasıdır.

Kur'an'da

buyuruluyor:

59. Ordusuz millet ve milletsiz ordu lemez. Bunlar et ve kemik gibi birbirine ile kemik

"De ki, ben de tıpkı sizin gibi bir insantm. Bana, sizin tanrınızın bir tek tann olduğu vahyediliyor. Artık

iddia edenler esasen bu farkı yeterince

arasına yabancı

dayanılmaz ağrılar bancı unsurların

66

Eğitim amaçlı taranmıştır

muhtaçtır.

girmesi de fı7

Et

madde girerse vücutta

olur. Ordu ile millet

kim Rabbine kavusmayı umuyorsa hemen iyi

düşünü­

arasına

aynıdır. Yabancı

ya-

unsur-

DIN

ve

DEVLET

ıLışKİLERı

lardan kastedilen ikiyüzlülerdir. ne millete

faydası

Ordu

yanında

yer

almış

gözükerek bir

koparmaya çalışırlar.

mensuplarıyla

kabul eden bir

ne orduya

olur. Bunlardan kimileri ordunun,

kimileri de milletin tarafı diğerinden

Bunların

ilim

yapıya

adamları

gerçekleri kolay

sahiptirler. Çünkü her iki

meslek de yalandan, dolandan uzaktır. Ama bunlar kimseyi rini

kandırmadıkları

için

başkalarının

da kendile-

kandıramayacaklarını sanırlar. Kandırıldıklarını

anladıkları

zaman da iş

işten geçmiş

olur.

':\... I '. . -:

için ortalığı karıştırmakta üstlerine

yoktur. Halkı, bunların samimi olmadıklarına inandırmak

zordur. Bu sebeple onlara karşı mücadele

yumuşak,

dikkatli ve sürekli olmalı ve onları

cesaretlendirecek, ·1

i

verecek bir

uygulama içine girilmemelidir. Bu bakımdan devlet sorumluluğu

ile hareket etmeli ve bunların ordu millet

kaynaşmasının

\

istismarlarına fırsat

ve

önüne geçmeleri engellenmelidir.

60. ikiyüzlüler ordu mensuplarının iyi niyetini istismar için ellerinden gelen her şeyi yaparlar.

DEVLET

büyük sancılara sebep olabilirler. Kur'an-ı

Kerim'de ikiyüzlüler ile ilgili bir çok uyarı

vardır.

Onlardan biri

Ey

inananlar!

şöyledir:

Sizden

edinmeyin, onlar sizi Size

sıkıntı

veren

öfkesi ağızlanndan daha büyüktür.

olmayam

şaşırtmaktan

taşmaktadır,

Eğer aklınızı

açık açık

sırdaş

geri durmazlar.

şeyden hoşlantrlar.

Onlann

içlerinin gizlediği ise

kullantrsantz onlarla

ortaya koymuşuzdur.

işte siz, öylesiniz ki, tutar onlan seversiniz, ama

onlar sizi sevmezler. Siz bu

Kitabın

(Kur/an/In)

tamamma da inantrsmız. Onlar sizinle karşılaşınca "inandık" derler. Meydant boş bulunca da, size olan

öfkelerinden tırnak/armı yer/er. De ki: "Öfkenizden çat/aym". Allah o göğüs/erin ne taşıdığmı bilir. Sizde bir iyilik görü/se bu on/an tasa/andlTlr. Başlntza bir kötülük gelse ona da sevinir/er. Eğer sabırlt olur ve korunursantz onlann kurduklan düzen

size bir zarar vermez. Çünkü onlar ne yapsalar Allah, onu çepeçevre kuşatır. " (AI-i fmran 3/118-120)

Bunlar bir kısım ilim adamlarını yanlarına almakta da

68

ILIşKILERI

zorluk çekmezler. Böylece durup dururken ülkede

ilgili ipuçlannt

ikiyüzlüler, bulanık suda balık avlamaktan hoşlandıkları

DIN

Eğitim amaçlı taranmıştır

69

----~,---------------~,~~G.--------------------~--r---

DIN

ve

DEVLET

ILIŞKILERI

insanlar, tarih boyunca en büyük sıkıntıyı ikiyüzlülerden çekmişlerdir. Onlara münafık denir.

DtN

mesafe sokmakta ve Ordu, bu

halkın

kaynaşmayı

ordusuyla

bırakacak bir çizgi çizebilir. Nitekim onların içinde Hz.

artarak devam etmesi

Muhammed'i bile hayran bırakanları olmuştur.

sayede, araya

şöyle

buyurulur:

kaynaşması, karşılıklı

imrendirir. Konuşurlarsa, konuşmalanna kulak verirsin. Tıpkı, dayalı kof kütükler gibidirler; her çığlığı kendi aleyhlerine sayarlar. işte düşman onlardır. Onlardan sakm. A/lah onlann canlanm alsm. Nasıl da saptm1worlar. (MünafikCın 63/4)

61. Ordu ile milleti birbirinden soğutmak ve arayı açmak isteyenlerin işlerini kolaylaştıran bir husus vardır ki, onu gözden geçirmek gerekir. Ordu mensuplarının kışlaları ayrı, lojmanları ayrı, kantinleri

ayrı, eğlenme ve dinlenme yerleri ayrıdır. Erkek

vatandaşlar, sadece ömürlerinin bir döneminde er

veya yedeksubayolarak ordu mensuplarıyla yüzyüze gelirler. Orada da konum gereği, ilişkiler askeri disiplin içinde olur. Bu tarz, askeri personeli bazı dış

acısından

aracılar

da ordusunu yakından

"Onlan gördüğün zaman dış görünüşleri seni

Belli bir olgunluğa

ve

girildiği

cok önemlidir. Bu halkını,

erişmemiş kişiler geçmişi

vardır.

ölçüleri

halk

tanıma fırsatı bulacaktır.

ordu mensubu ve

kökleşmiş

olan Türk ordusunun bu konuda

yerleşmiş

halkın

destek ve güvenin

girmeden ordu

olamazlar. Büyük bir tarihi geleneği

önlemektedir.

ordusudur. Bu sebeple

Bunların bir kısmı' dürüst davrananları hayran

Ayette

ıLışKİLERı

DEVLET

etkilerden koruyor gibi gözükse de halk ile araya

Bunlar, inanmadıkları halde inanmış gözükürler.

'0"

ve

gelişmiş

Halkla birebir

zaman, askeri personeli

bazı dış

ilişkiye

etkilerden

koruma düşüncesiyle nalktan uzak tutmanın aşırı bir hassasiyet olduğu görülecektir. Şunu

da unutmamak gerekir ki, bundan zarar

görecek olan iki yüzlüler ve millet

kaynaşmasını

gelirse

onların uzantıları.

ordu-

engellemek için ellerinden ne

yapacaklardır.

Çünkü bu,

onların oyunlarını

bozacak, araya giremeyecekler ve milleti ordusundan ayırma umutlarını kaybedeceklerdir. işte asıl o zaman ordu-millet olduğumuz bütün açıklığı ile ortaya çıkacaktır. Çağımızdaki şavaşların hattı müdafaayı değil, sathı müdafaayı gerekli kıldığı, o

70

Eğitim amaçlı taranmıştır

71

.~~------------------~~--------------~~~.

DİN

sathın

ve

kılmaktadır.

O zaman

alınmış olacaktır.

DEVLET

İ Li ŞKİ LERİ

ülkemiz

da ellerinden

konu da

iKiNCi BÖLÜM

görülmüştür.

şudur:

bazı basın organları

Kimi siyaset

adamları

derin devlet, çeteler vs.

gibi üstü kapalı ve iğneleyici sözlerle kendi başarısızlıklarını

KiTAB-I MUKADDES'E VE KUR'AN'A GÖRE

veya halk tarafından kabul gör-

meyecek tekliflerini orduya mal etme gibi bir kurnazlık

ve

Bunun ne kadar faydalı olduğu

terörle mücadelede zaten başka

düşmanların

imkanları

üzerinde planlar yapma

ve

Di N

da bütün vatan olduğu gerçeği, fiilen de bunu

zorunlu

Bir

ıLİŞKıLERı

DEVLET

)

içine girerek menfaatlerini koruma uğruna bu

ayrılığı

körükleyebilmektedirler. Ordu millet-kay-

naşması

gibilerin

TEOKRASi VE LAiKLiK

ideal boyutta devam kurnazlıkları

,

da

ettiği

kursaklarında

taktirde bu kalacak ve

kendi başarısızlıklarını örtmek için üstü kapalı da olsa orduyu

kullanamayacaklardır.

72

Eğitim amaçlı taranmıştır

73

}

DIN

ve

DEVLET

ILIşKILERI

1- KiTAB-I MUKADDES VE TEOKRASi 63. Teokrasi, theos (tanrı) ve kratein (hükmetme) sözlerinden oluşan birleşik bir kefimedir25 . Hakimiyeti Tanrıya, ya da Tanrı iradesine dayandıran yö-

netimler için kullanılır. Buna göre krala ve hükümetlere itaat Tanrı'ya itaattir. Onlara karşı gelmek Tanrı'ya karşı gelmektir. Çünkü kral, hükümetler ve

valiler Tanrı tarafından belirlenir ve onun tarafından

DİN

ve

DEVLET

İLİŞKİLERİ

Süleyman dedi ki, "Eyoğlum Rab'den ve kraldan kork. ihtilalcilere karısma26 ." inciı, iki yerde teokrasiyi açıkça emreder. Bu me-

tinler Pavlos'un ve Petrus'un mektuplarında yer alır. a- Pavlos'un Romalılar'a mektubu

66. Pavlos mektubunda şöyledir: "Herkes emri altmda bulunduğu hükümetlere boyun eğsin. Zira Allah tarafmdan verilmemiş bir

göreve getirilirler. Bunun Kitab-ı mukaddes'te dayanağı vardır. Ama Kur'an böyle bir yönetimi kabul etmez.

yetki yoktur. Mevcut hükümetler Allah tarafmdan atanmıştır.

Bunun için hükümete karşı gelen Allah'm

düzenine karşı direnmiş olur. Direnenler kendilerini sorumluluk altma

A- iLGiLi METiNLER

sokacaklardır.

Çünkü hükümdarlar

iyi işler için değil, sadece kötü işler için korkuturlar. 64. Kitab-ı mukaddes, Ahd-i atık ve Ahd-i cedıd­

Hükümetden korkmamak ister misin? Öyleyse iyi

den oluşur. Tevrat'a Ahd-i atik, inci/'e de Ahd-i ce-

olant yap, o zaman onun tarafmdan övülürsün.

d'ıd

Çünkü o Allah tara fm dan, senin iyiliğin için görev-

denir.

65. incil'de teokrasiyi öngören metinler vardır.

lendirilmiştir.

Ama eğer kötü olant yaparsan kork,

Tevrat'ta ise bu anlama gelebilecek bir ifade yer

çünkü kılıcı boş yere taşımıyor. Zira o Allah'm

alır. Tevrat'ın ifadesi şöyledir:

hizmetindedir, kötülük işleyene olan öfkeden dolayı 26- .... Eyoğlum Rab'den ve melik'ten kork. Ihtilalcilerle ihtilat etme"

25- Mümtaz Soysal, Anayasaya Giri§, Ankam 196R, s, 16,

74

Eğitim amaçlı taranmıştır

Emsal-i Süleyman, XXIV/2I, Kitab-, Mukaddes, Ibrani, KeldOn! ve Yunan dillerinden tercüme, Dersııadet 1910. Ahd-i atık

75

DIN

ve

DEVLET ILIşKILERI

DiN

DEVLET i Li

ve

şKI

LERI

intikam alır. Bu sebeple yalmz korkudan değil,

yapmaym. Ancak A/lah'm kullan gibi olup iyilik

gönülden bir bağlılıkla da ona bağımı! olmak gere-

yaparak cahil kişilerin cahilliğini susturun. Herkese

ki~7".

saygı gösterin. Kardeşleri sevin. Tann'dan korkun. saygı

Krala

b- Petrus'un 1. mektubu

gösterin28. II

67. Petrus'un 1. Mektub'unda şu ifadeler geçer:

"imdi insanlar tarafmdan kurulan her düzene Rabb için bağımlı olun. Gerek başta bulunan kişi olması nedeniyle krala, gerekse valilere boyun

eğin. Çünkü onlar, O'nun tarafmdan, suçlulan ceza-

landITsmlar ve iyi iş yapan/an övsünler diye

\::

gönderilmiş/erdir. Zira Allah'm istediği şudur: Hür kişiler gibi yaşaym, ama hürriyetinizi şerre örtü

.~" li

27- Mektup sadele§tlrilmi§tir, asıt §öyledir: "Herkes emri altında bulundugu hükumetIere itııııt etsin. Zira Allnh tarafından oLmayan

bir hükümet yoktur ve mevcut hükumetler Allah tarafından tertip olunmu§tur. Bunun içün hükumete muha-

lefet

eden

Allah'ın

tertibine

mukavemet

etmi§

olur

ve

mukavemet edenler kendi aleyhlerine hüküm davet edecekler.

i 1

28-

Ifadeler sadele§tirilmi§tir,

aslı

§öyledir.

"Imdi

Rahh

içün

Zira hükümdarlar iyi ameller içün degiı, ancak kötü ameller

tanzimat-ı

içün korkuturlar. Hükümetden korkmamak ister misin. Iyi olanı

oldugundan, gerek valilere, §er i§leyenlerin müenznil ve hayır

he§eriyyenin her birine gerek padi§aha cümleye faik

i§le ve onun tarafından medholunacaksın. Çünkü Senin iyiligin

i§leyenlerin

içün Allah tarafından

hulunduklarından

memurdur. Lakin eğer kötü olanı i.~ler

isen kork, çünki kılıcı beyhude yere ta§ımıyor. Zinı Allah tarafından memur olup kötülük i§leyen üzerine gazah icnısı içün intikam altcıdır. Bu ecilden yalnız gazub sehehiyle değil, ancak zamir sehehiyle dahi tahi olmak lazımdır." (Puvlos'un Romuhlara Mektuhu,l3. bah, 1-5, Kituh-ı Mukaddes, Ahd-i cedid s. 206.)

hürler Allah'ın

medhi

gihi,

içün

irsal

olunanlar

uma hürriyelinizi §erre örtü tutmayup uncak gihi olarıık cuhil ademIerin cehuletini hayır

i§lemekle iskut seviniz. (Peıros'un

Eğitim amaçlı taranmıştır

tarafından

kullurı

edesiz. Cümleye hürmet

Allah'lnn

i.

korkunuz.

mektuhu,

11/13-17.

ecdid, s. 298.)

76

anın

ituat ediniz. Zinı Allah'ın inıdeti hudur ki,

77

Padi§aha Kitah-ı

ediniz. hürmet

Biraderleri ediniz."

Mukaddes,

Ahd-i

)

DtN

ve

DEVLET

tLtŞKtLERt

DIN

DEVLET

ve

ILIŞKILERI

Çünkü prensierin ve yöneticilerin iktidarı Tanrı'dan

B- TEOKRASi iLE iLGiLi YORUMLAR 68. Hırıstiyan ?üşünürlerden Jean Calvin ve

Pavlos der ki, "Herkes emri altmda bulunduğu

Stephanus Junıus Brutus'a göre Hırıstiyanlık

hükümetlere boyun eğsin." Şu halde her kim

teokrasiyi emretmektedir.

hükümete

a- Jean Calvin'in yorumları 69. Calvin Kitab-ı mukaddes'in yukarıdaki ifadelerini şöyle yorumlamaktadır:

karşı

gelmiş

olur.

70.

Şu

Tanrı'ya

"Oğlum Tanrı'dan ve kraldan kork." dediği zaman

karşı

düzenine

silahsız

karşı

bir yönetici ceza-

için küçümsense de Tanrı

küçümseyişin intikamını

karşı

aldatmasın,

gelmeksizin yöneticilere

Çünkü

landıramayacağı

ve bu

Tanrı'nın

gelirse

hususta kimse kendini

çıkamayız.

"Petrus, "krala saygı gösterin." ve Süleyman,

\::

gelir...

derhal

silahlıdır

alacaktır.

bizden bir şey istiyor. Çünkü birincisi, saygı terimi

itaat kavramı altında şu unsurları görüyorum:

ardında içten ve gerçek bir hürmeti kastediyor,

Fertler kamu ile ilgili konularda kendilerini yetkili gör-

ikincisi, kralı Tanrı'yla birlikte anarak kralın bir çeşit

memeli, devlet

kutsal yücelik ve değerle donatılmış olduğunu

yetkisine giren

gösteriyor.

genelolarak kamuyu ilgilendiren herhangi bir girişime

Pavlos'un önemli buyruğunu da unutmamalıyız.

işlerine karışmamalı,

yöneticilerin

işlere burunlarını sokmamalı

kalkışmamalıdırlar.

ve

Kamu düzeninde düzeltilmesi

Onun, "Bu sebeple yalmz korkudan değil, gönülden

gerekli olan bir bozukluk varsa kargaşa çıkarmamalı,

bir bağlılıkla da ona bağımit olmak gerekir. "sözüyle

ellerinin

anlatmak istediği. prensiere ve vöneticilere olan

lar. Bu alanda eli kolu

itaatin sadece korkudan değil, bunun aynı zamanda

neticidir. Demek

Tanrı'ya itaat olduğu bilinerek yapılması gereğidir.

den hiç bir

Eğitim amaçlı taranmıştır

bağlı olduğu

bir işe kendilerini bağlı

istediğim,

olmayan tek

kişi

yö-

kendilerine emir verilme-

işe kalkışmasınlar.

79

sokmamalıdır­

Çünkü

eğer

yönetici

\.~-

DIN

DEVLET

ve

ILIŞKILERI

emir verecek olursa onlar da kamu otoritesi ile yetkilendirilmiş

71. Kamu

olurlar ....

yararına

Tanrı'nın

yargılanan

sanları günahkarlıklarından dolayı cezalandırmak

yasalar

Yine de onlarda yasal

lara

vardır ...

düşecek

kamu yetkisine sahipse,

Tanrı'nın

kendi buyrultusuyla adaletinin ve yargısının bakanlarına

havale

donatılm ıştır

ettiği

ve

bakımından kralların

görmeye

o görkemli, kutsal iktidarla

dolayısıyla

halkına

itaati

en iyisi kadar şerefe ve saygı

saygıyı,

Karakterleri ne olursa olsun, bu bu dindarca

bağlılığı

kadar göstermek

terli

Tanrı'nın yardımını

istemektir...

kutsadıklarını

öpmeyen,

yoksul insanlara zulüm, dul

kadın­

öksüzlere eziyet eden, yeryüzünün ve

yargıçları

sonunda yerlerinden

ve ezileceklerdir29 ."

b- Stephanus

Junıus

Brutus'un

73. Brutus bu konuda Tanrı'nın

aldıkları

kendi

şöyle

yorumları

der: Kutsal Kitap,

sultasıyla, kralların

ise

tanrı'dan

sultaya dayanarak hükmettiklerini, asıl

egemenliğin Tanrı'da bulunduğunu, kralların olduklarını

onun

söyler3o .

hatta

Bunu

sık sık

tekrar

29- Jean Calvin, Hırıstiyan Dininin Ö~retisi'ııden seçme parçalar (Christianae religionis instilutio, Kilup .IV, Bölüm 20: Devlet

ediyorum ki, kişileri kendi başlarına ele almamayı sılmaz

yürek ve meyil-

bütün yöneticilerimize sonuna

zorundayız.

öğrenelim; Tanrı'nın

düşmez.

boynu bükükleri ezmek için adaletsiz

kralları

delegeleri

layıktır.

kralların

bütün

önünde onun

haksızlık,

bütün

eğer

şey,

çıkaran,

gücü Tanrı'dan aldıklarını gösteren o kutsal haşmet

kimse bile

tek

Ieri elinde olan

diktatörce hükmedenler de yine Tanrı tarafından in-

Bütün şereften yoksun, en kötü karakterli bir

i

düşen

Tanrı'nın

görevlendirilmişlerdir.

ıLİŞKıLERı

72. Kötülükleri tedavi etmek üstümüze Bize

uygun yönetenler,

DEVLET

ve

hakimiyetinin gerçek örnekleridir. Adaletsizce ve

için

i

DIN

Yönetimi

buyrultusuyla kişiliklerinde sar-

bir haşmetin yazılı ve kazınm ıŞ olmasını ye-

sayalım ...

çağ.

ALPAY,

Bat,'da Siyasal

Derleyen Mete TUNCAYAnkara

30- Stephanus Junıus Brutus, Vindiciae cantnı Tyrıınnos (Tiranlara kar.~, haklar) Çeviren Mete TUNCAY, Bııtı'da Siyasul Dü§üncclcr Turihi 2, Yeni

80

Şuhin

Üstüne) çeviren

Dü§ünceler Tarihi 2, Yeni 1969, s.48-5 ı.

Eğitim amaçlı taranmıştır

Çağ,

Seçilmi§

8

ı

Yuzılar, Ankanı

1969, s. 62.

DtN

Kral

ve

DEVLET

makamını,

Krallar

Kralı

İLtŞKtLERI

Kralların olduğunu olması

halkın

korumak

amacıyla alır ..

taç giymesinde iki türlü

okuyoruz: Biri

ve

DEVLET

İLıŞKİLERİ

efendimiz Tanrı'dan,

kendi halkına adalet dağıtmak ve onları bütün düşmanlarına karşı

DİN

74. Kilise, teokratik sistemin en temel kurumudur.

sözleşme

halkın Tanrı'nın halkı

için Tanrı'yla kral ve halk

arasında,

ikincisi,

sadakatla itaat, kralın da adaletle hükümdarlık

etmesi için kralla halk arasındadır31 ."

C- KiLiSE VE TEOKRASi

Çünkü bu sistemde kralı, hükümetleri ve valileri belirleyen ve göreve getirenin Tanrı olduğuna inanııır. Hırıstiyanlara göre Tanrı Baba, Oğul ve

Kutsal Ruh üçıüsüdür. Oğul isa'dır. "Gökte ve

yeryüzünde bütün iktidar ona verilmiştir32 ." isa adına

hareket etme ve karar verme yetkisi ise

kiliseye aittir. isa kilisede hazır bulunur. Çünkü kilise onun manevi varlığı ile bütünleşmiştir33 • Kutsal Ruh ise kiliseyi Allah'ın yani Baba'nın nimeti ve armağanlarıyle doldurur ve hatalardan korur34 .

75. Matta incil'ine göre Hz. isa çarmıha gerilip defnedildikten üç gün sonra kabrinden çıkmış, Galile'de 11 havarisine görünmüş ve şöyle demiş­ tir: "Gökte ve yeryüzünde bütün iktidar bana verilmiştir. Şimdi

gidin, bütün u/us/an öğrenci yapm.

32- "Ve Isa yanlarına gelOb anlara hilaben dedi ki, semada ve . zeminde bülün hükum~ı bana verildi." (Malta 1B, Kilab-, Mukaddes, Ahd-i ecdid, s. 43.) 33- Günay TÜMER, Ahdurrahman KÜÇÜK, Dinler Tarihi, Ankara 1993, s.263. 34-TÜMER, KÜÇÜK, a.g.c. s. 256.

31- Brutus, a.g.e. s. 63.

82

Eğitim amaçlı taranmıştır

83

\:;:,

DİN

Onları

ve

Babam, Ben ve Kutsal Ruh adma vaftiz

edin. Sizlere

buyurduğum

kurtuluş

yoktur, Roma,

diğer

kiliselerin

dışında

ruhanı

merke-

tarafından

hırıstiyanlar yanında

Hatta bir kimsenin onayı

güçlü bir hale

hırıstiyanlığa

kabulü

ile olur. Bunun için vaftiz gerekir.

Vaftiz, Yunanca suya

batırmak

demektir. Bir

sevk ve idare edilir. Kutsal Ruh Baba ve

Oğul'dan çıkar. incil'in yorumu kilise eliyle olur37 ,

77. Teokratik düzende

kralı,

hükümetleri ve

valileri belirleme ve göreve getirme yetkisi kiliseye aittir. Çünkü kilise

Tanrı adına

kullanır.

hareket eder ve ona

Hırıstiyanlık terimi olarak isa'nın manevi vücuduyla

ait olan yetkiyi

birleşmeyi

sorumluluk üstlenmez. Zaten Kutsal Ruh'un kiliseyi

ve Kutsal Ruh'la yeniden

eder. Vaftiz, kiliseden 76.

i

bir otorite, kilise ise evrenseldir. Kilise

an siz/erle beraberirrf3s.1/

de kilisenin

!

şeyi tutma/arım

ILtŞKtLERt

DEVLET

zidir ve hepsinden üstündür. Kilise, Kutsal Ruh

getirmiştir.

!

her

ve

on/ara öğretin. işte dünyanm sonuna kadar ben her

Bu, kiliseyi

i

DİN

İLİŞKİLERİ

DEVLET

)

hırıstiyan olmanın

diğerine

doğmayı

ilk

ifade

şartıdır.

Bir

geçmek de vaftizle olur36 •

Hırıstiyan dünyasında

en çok mensubu

hatalardan

Fakat kilise bu konuda bir

koruduğu 38 inancı

onlara sorumluluk

yüklemeye engeldir. 78. Buna göre teokrasiyi

şöyle

tarif etmek

bulunan mezhep Katolik Mezhebidir. Bu mezhep

gerekir: "Teokrasi, hakimiyeti kilisenin iradesine

kendini Petrus'a bağlar. Ruhanı reis Papadır. Papa,

bırakan

isa'nın vekili ve Petrus'un halefidir. Papa yanılmaz

hükümetleri ve valileri belirleyen ve göreve getiren

35- Metin sadele~tirilmi~tir. Elimizdeki nüshadaki iredeler ~öyledir. " Ve onbir §akirdler Gı~liI'e ısa'nın onlara emr etdigi dağa vard,lar. ve Onu g'örünce ona secde k,ld,l"r. Lakin baz,s, ~üphe etdiler. Ve Isa yanlarına gelüb anları, hitaben dedi ki, semada ve zeminde büt.ün hükumet

bana verildi.

yönetim biçimidir. Bu sistemde

kilisedir."

Imdi gidiniz, cümle milletleri

~akird

ediniz. Onları Peder ve Ben ve Ruh'ul-Kudüs ismine vaftiz ediniz.Ve size emreııiğim §eylerin cümlesini h,fz etmeyi anlara talim ediniz ve i~te dünyanın nihayetine degin ben her vakt

sizin ilc beraberim." ( Malla 16-20, Kitab-ı Mukaddes, Ahd-i ecdid, s. 43.) 36- TÜMER, KÜÇÜK, a.g.e. s. 268.

84

37- TÜMER, KÜÇÜK, a.g.c. s. 270. 38-TÜMER, KÜÇÜK, a.g.c. s. 256.

Eğitim amaçlı taranmıştır

85

kralı,

\;:;:.

DIN

DEVLET

ve

2- KUR'AN VE

ILIşKILERI

DIN

ıLİşKıLERı

DEVLET

ve

Yaptıklanm kendilerine bir bir anlatacağız, çünkü

TEOKRASı

uzakta değiliz.

79. Kur'an'da devlet

başkanı,

yöneticiler ve

yönetim sistemiyle ilgili özel bir hüküm yoktur. Bu konuda Hz. Muhammed'den de bir emir ve tavsiye gelmemiştir.

Bu,

verilmediğini onların sayılamadığını

yöneticilere

gösterir. Teokrasi bu

Allah'ın

onunla

paylaşılması anlamına geldiği

masını şirktir.

kutsallık

hiç bir konuda dokunulmaz

olarak

kullananların

bir

anlayışa zıt

yetkisinin bir kuruma devri veya için bu yetkiyi

sorumsuz, kutsal ve dokunulmaz ol-

gerektirir. Kur'an'a göre böyle bir

davranış

Allah Teala şöyle buyurur:

bulunmayan, acizlikten ötürü bir dosta ihtiyacı olmayan A/lah'a hamdolsun." O/nu büyükledikçe büyükle." (isra 17/111)

Kur'an'a göre Peygamberler bile

yaptığından

az gelirse böyleleri

karşı haksız davramşlan

de ayetlerimize

sebebiyle kendilerini kay-

betmiş olacaklardiL (Araf 7/6-9)

Teokrasi de yöneticilerin

zalimliği, onların

suçu

değil, Allah'ın insanları cezalandırması sayılır.

Halbuki Allah zalimlerden uzak şöyle

durmayı

emreder. O,

buyurur:

Siz, zalimlik yapanlara yönelmeyin, yoksa o size de dokunur. Allah/tan

yapacak

kimse

yoktur;

başka

sonra,

size velilik

yardım

da

göremezsiniz. (Hud 111113) Haksızlık

yapan kim olursa olsun,

haksızlığa

olmak gerekir. Allah Teala

şöyle

buyurur: Her kim, zulme uğradıktan sonra hakkım alacak

"Kendilerine elci gönderilenleri kesinkes sorguya çekeceğiz.

tartılan

Kimin

Kimin tartılan

böyleleri başarmış olacaklardır.

uğrayanın yanında

sorumludur. Allah Teala şöyle buyurur: çekeceğiz.

ağır gelirse, işte

ateş

"De ki: Çocuk edinmemiş olan, hakimiyette ortağı

tartı yapılacağı doğrudur.

O gün

O elçileri de kesinkes sorguya

olsa ona

karşı

durmanm bir yolu yoktur.

Asıl yol, insanlara zulmedenlere, yeryüzünde haksız

Eğitim amaçlı taranmıştır

yere taşkmlık edenlere karşı bulunmalıdır.

ın

)

DIN

DEVLET

ve

Onların payına düşen

ILIŞKILERI

azaptır.

elemli bir

(Şura

42/41-42) Kendi kötü davranışlarını Allah'ın onayladığını,

ve

i Li

DEVLET

ŞKI LERI

A- VÖNETiMLE iLGiLi KURALLAR 80.

Kur'an'ın

kuralları

devlet yönetimi ile ilgili

sadece Allah'a ortak 'koşanlar söyler. Allah Teala

evrenseldir. Bunlar her türlü rejimde savunulabilir.

şöyle

Onların yokluğu huzursuzluğa

buyurur:

"Eş koşanlar

onun

dışında

biz ve ne de

dediler ki:

"Eğer

Allah dileseydi

devlet sistemi haline gelir.

O'nun

koymazdık."

buyruğu

Onlardan

düşen açıktan

bildirmekten başka ne o/abilir ki?" (Nahl 16/35) eğer

gibi yöneticilere

boyun eğmeyi ister. Onlara itaat Allah'a itaat, onlara muhalefet Allah'a karşı gelmek sayılır. Kur'an bunu şirk

sayar. Çünkü

onların Allah'ın

emrine

aykırı

isteklerine boyun eğen, o konuda onları Allah'ın yerine koymuş olur. Şirk yani Allah'ın yetkisini paylaşmaya

güç du-

ruma sokar. Bu kurallara uyan her sistem, ideal bir

Teokrasi, Allah'a boyun

da

karşı çıkmak insanı

babalarımız yapardı.

öncekiler de böyle yapmıştı. E/çilere açığa

açar. Onlara doğrudan

ve kargaşaya yol

hiçbir şeye kulluk etmezdik. Bunu ne

olmadan bir yasak da

,~U ..

DI N

veya paylaştırmaya kalkama,

ba-

ğışlanmaz bir günahtır. Allah Teala şöyle buyurur:

"Allah kendine ortak koşu/masım bağışlamaz, bunun altında olam dilediği kimse için bağışlar. /i (Nisa

çını

88

bunlardan bir ka-

teokrasi ile mukayeseli olarak görelim.

a- Adalet 81. Kur'an, bir ön şart koymaksızın adil olmayı emreder. Bu sebeple yöneticiler, din, ırk, yaş, cinsiyet ve sosyal konum vs.

ayırımı yapmaksızın

herkese adil davranmakla yükümlüdür. Bu konudaki emirler kesindir.

Allah şüphesiz adaleti, iyilik yapmayı, yaklnlara bakmayı aşmayı

emreder;

hayasızllğı, fenalığı

yasak eder. Belki

tutarsınız

ve haddi

diye size

öğüt

verir. (Nahl 16/90) 82.

Allah

ödüllendireceğini

4/48)

Şimdi

Eğitim amaçlı taranmıştır

zorbalara boyun bildirmektedir.

89

eğmeyenleri

)

DtN

ve

DEVLET

İLtŞKİLERİ

Zorba/ardan, on/ara içtenlik/e boyun

kaçmıp Allah'a yöne/en/er varya, işte bu müjde

i

i

~ i

" i

eğmekterf3 9

.

i i

on/aradır. Kullanmı

yararına

uygun yönetenler

Tanrı'nın

hakimiyetinin gerçek örnekleri, adaletsizce ve diktatörce yönetenler de

Tanrı tarafından insanları

günahkarlıklarından dolayı cezalandırmak

j

revlendirilmiş kişiler

i

yönetimde adalet aramak boşuna olur.

ı "

1'1 '''1 j '~iI,.

olarak

algılanırlar.

için gö-

Böyle bir

İLİŞKİLERİ

DEVLET

lamında kullanllır 4o • Türkçede buna kulluk ve kölelik

denir. Allah'tan başkasına kul-köle olmayın, demektir. Bu sebeple teokratik sistem, peygamberlerin bu ortak isteklerine aykırıdır. Çünkü bu sistem insanları yöneticilere köle etmektedir. Burada inanç ve ibadet hürriyeti ile inandığı gibi yaşama

hürriyeti, özel önem

kazanmaktadır.

(1) - inanç ve ibadet hürriyeti 85. Dinin özü imandır. imanın temeli de onu içten

b- Hürriyet 84. Dinin hür iradeyle seçilmesi Allah'ın yasasıdır.

ve

"Allahltan başkasına ibadet etmeyin" demek,

müjde/e. (Zümer 39/17)

. 83. Teokraside adalet olmaz. Çünkü bu sistemde kamu

DİN

değişmez

Bu sebeple bütün peygamberler

hürriyet konusu üstünde titizlikle

durmuşlardır.

kabul etmek, yani kalp ile tasdiktir. Kalpteki tasdiki bir o

kişi,

olduğu

Orası insanın

en hür

yerdir. Bu sebeple hiç kimse bir

inancı

bir de Allah bilir.

insanlara; "Allah/tan başkasma ibadet etmeyin"

kabule veya inkara zorlanamaz. Çünkü bu, insan

demelerinin anlamı budur. Çünkü ibadet sözlükte

fıtratına aykırıdır.

taat

anlamına

gelir. Taat boyun

eğmek

demektir,

daha çok "emre uymak ve izinden gitmek." an-

Allah Teala şöyle buyuruyor:

"Dinde zor/ama yoktur; birbirinden iyice

ayn/mıştır.

artık doğru

ile

eğri

Bundan böyle kim zor-

ba/an tammaz da Allah'a inamrsa kopmak bilmeyen 39- Ayette "onları ibadet etmekten" ifadesi geçiyor. Onun yerine "içtenlikle boyun egme" ifadesi kullan,lm'§tır. Çünkü ibadet

i 1

içiyle ve dı§ıyla boyun eğmektir. Eğer bu boyun eğmc Allab'ın istegine uygunsa ona ibadet edilmi.~, aykırıysa ba§ka §eye ibadet edilmi§ olur. .

CJ()

40-

Eğitim amaçlı taranmıştır

Ibnu ManzOr, Lisan'ul-Arab, Beyrut 1410/1990. Rağıh elISfahfini, el-MüfredOt (SafvOn Adnan Davudi'nin tahkikiyle) Dıma§k ve Bcyrut 1412/1992, s.529

91

DIN sağlam

DEVLET

ve

ıLıŞKİLERİ

bir kulpa yapışmış olur. Allah işitendir, bi-

B6. insanlar ibadete de zorlanamaz. Çünkü ibadet için niyet gerekir. Niyet, bir

şeye

içten karar

vermektir. "Ameller niyetlere göredir41 ." Bir ibadetin yapıldığını,

tam olarak bir o ibadeti

yapan bir de Allah bilir. Niyetsiz ibadet lamadığından

DEVLET

ve

(2) - inandığı gibi yaşama hürriyetl

yapı­

zorla ibadet olmaz. Birisine zorla

tanımanın

veya

o dini n bütün emir ve daha açık ifadesi, 89. Devletin

mış, boşuna yatmış kalkmış

inandığı

şeye

yaramaz. 87. Müslüman olmak için bir tören e gerek yoktur.

değil,

devlet

açmayı

yetiştirmeyi

ve domuz

Çünkü

sağlamamıza

lediğini

açmamıza

Sahih-i Buhnd'nin en

92

'başında

yer

serbest

göre bunlar

hatırasına

ve onlara huzurlu bir hayat

sebep olmuştur. Onlar bunun

Türkiye'de 500.

(Kasas 28/56)

şerif,

mey-

müslüman

hırıstıyanlara

onların inançlarına

yola getirir. Yola gelecekleri en iyi o bilir."

41- Bu hadis-i

Osmanlı,

Bu anlayış, ispanya'dan kaçan yahudilere

Muhammed'e bile vermemiştir. O,

"Sen, sevdiğini yola getiremezsin, ama Allah, di-

insanların

değildir.

kucak

buyurur:

dini veya

geleneğinde,

hane

günah

Bunun

adalet boyutunda olur.

Mesela

sokar. insanları dine kabul yetkisini Allah Hz. şöyle

ilişkisi

fırsatı verilmemiştir.

bırakmıştır.

manevi baskısı altında

ile

karet

uymayı

hırıstiyanı, papazların

yoktur.

gibi yaşamaları sağlanmış ve inançlara ha-

kesime yasaklarken

dine kabul, vaftizle olur. Bu tören

anlamı

gibi yaşama hürriyetidir.

vatandaşı

inanılması gereken şeylere içten inanan ve Kur'an'a

kabul eden herkes müslüman olur. Ama

bir

yasakları anlaşılır.

inandığı

ideolojik boyutta Müslümanların

olur. Bu da bir

tanımamanın

Ancak din hürriyetinden bahsedilebilir. Din deyince,

namaz kıldınlabilir ama niyet etmezse namaz kıIma­

hırıstiyanlıkta

İLtŞKİLERt

88. inanç bir kalp işi olduğu için inanç hürriyetini

lendir. " (Bakara 2/256)

ne maksatla

DİN

alır.

Eğitim amaçlı taranmıştır

93

Yıl Vakfı'nı kurmuşlardır.

)

DIN

ILIşKILERI

DEVLET

ve

c- Aklı kullanmak

92.

90. Akıı insanı hayvandan ayırır. arzularını

DIN

dizginleyebilirse güzel

şeyler

insan

olur. Arzular

öne çıkarsa düşünceler, bakışlar ve anlayışlar değişir.

ve

DEVLET

ILIŞKILERI

Teokratik sistem, vatandaşın

kullanmamasını

ve bir

şeye karışmamasını

aklını

ister.

Jean Calvin'in şu ifadeleri bunu açık bir şekilde göstermektedir: "Fertler kamu ile ilgili konularda kendilerini yetkili

çağırır.

görmemeli, devlet işlerine karışmamalı, yöneticilerin

Kur'an'da akıı (J,WI) kelimesi geçmez onun yerine

yetkisine giren işlere burunlarını sokmamalı ve

16 yerde lübb'ün (.,.JJ~ çoğulu olan elbab (yLıJ'J i)

genelolarak kamuyu ilgilendiren herhangi bir girişime

aklı

91. Kur'an daima

geçer. Lübb, lekesiz saf şartlanmış,

Çünkü esiri

olmuş kişiler

gereği

kullanmaya

akı1

42

anlam ına gelir.

menfaatlerinin ve beklentilerinin de

akıllıdır

ama onlar

gibi kullanamazlar. Kullansalar bile

nuca güven duyup

kullanma

çıkan

lar. Bu alanda eli kolu bağlı olmayan tek kişi yöne-

so-

bağlanamazlar. Onların akııları

Bunlardan biri

42-

Buna karşılık Kur'an, insanın etrafında olup bitenlerle ilgilenmesini, yanlış davranışlara karşı çık­ masını ister. Kur'an'da, israiloğullarından inkar

kelimeler 48 yerde geçer.

edenlerin, Hz. Davud'un ve Meryem oğlu isa'nın

türetilmiş

olup

şöyledir:

diliyle lanetlendikleri ve bunun sebeplerinden birinin

"AI/ah piSliği akıl/annt kullanmayanlarrn üstüne bırakır.

ticidir43.

aklı

kökünden

anlamındaki

rekli olan bir bozukluk varsa kargaşa çıkarmamalı, ellerinin bağlı olduğu bir işe kendilerini sokmamalıdır­

maktan kurtarmak gerekir. akıı

Kamu düzeninde düzeltilmesi ge-

akıllarını

lekeli ve bulanıktır. Öncelikle aklı, arzuların esiri ol-

Kur'an'da

kalkışmamalıdırlar.

şu olduğu açıklanır:

" (Yunus 10/100)

.,...:I,....:.JI..,.. ..,..ı\.;l.1 JWI: .,..uı. er-Rağıb el-lsfah3ni. Bcyruı 1412/1992, .S. 733.

eımz'iI-Kur'an,

94

Müfred31ü 43- Jean Calvin. Baıı'da Siyasal Düşünceler Tarihi 2, Yeni çağ. s.49.

Eğitim amaçlı taranmıştır

95

\.;". DIN

ve

DEVLET

ILISKILERI

"Onlar birbirlerinin işledikleri fenalıklara engel 01mazlardı. Yapmış olduklan şey ne kötü idi!" (Maide 5/79)

e- Yanlışa

DEVLET

ILIŞKILERI

karşı çıkmak

94, Allah Teala şöyle buyurur:

"içinizde iyiliğe çağ/(an bir öncüler grubu bulunsun. Doğruyu emretsinler ve uygunsuzluğa engel

kötülük görürse onu eliyle düzeltsin. Buna gücü

olsunlar. işte böyle toplumlar düz/üğe çıkar." (AI-i

yetmezse diliyle düzeltsin. Ona da gücü yetmezse

imran

3/104)

Halkını

93. Allah Teala şöyle buyurur: "insanlardan

eğerlerdi.

değiştirmeyin." (Maide 5/44)

(Tevbe 9/13)

güçlü bir

krallık kurmuştu.

köle yerine. koyar, onlar da ona Allah bunu kınamış ve

şöyle

baş

bu-

yurmuştur:

"Musa'yı

"Eğer inanlyorsanlz bilin ki asıl korkmanız

gereken A/lah't/(."

Mısır'da

Firavun

d- Yalnız Allah'tan korkmak

korkmayın, benden korkun, ayetlerimi hiçbir değerle

belgelerimizle ve açık bir yetki ile

göndermiştik,

Firavun'a ve adamlanna ... Ama onlar Firavun'un

Teokrasi, yöneticiden korkulmasını ister. Jean Calvin'in sözleri şöyledir: "Ülkenin babası, halkının çobanı, barışın koruyucusu, adaletin başkanı, suç-

suzların savunucusu olan yöneticinin gücünü kabul

i

ve

Hz. Muhammed de şöyle der: "Sizden kim bir

içten içe karşı çıksın. Bu imanın en zayıf olanıdır44 ."

i

DİN

)

etmeyen kişi haklı olarak deli sayllmalıdır45 ." Demek ki bu sistemde yöneticiden korkmayan ve onun gücünü kabul etmeyen deli damgası yer.

44- Müslirn, Iman 78 (49).

buyruğuna

uydular; oysa Firavun'un buyruğu doğ­

ruyu göstermiyordu."

Bir

kişi,

(Hud 11/96-97)

Hz. Muhammed'e sordu:

"- Hangi cihad daha değerlidir? Dedi ki, "Zalim sultanın yanında söylenen doğru SÖZ 46 ."

46- Ncsai, Bey'a, 37, Bahü men tekelierne h'il-hakki 'inde imarnin

45- Jean Calvin, Batı'da Siyasal Dü§ünceler ·Tarihi 2, Yeni çağ. s.49.

96

Eğitim amaçlı taranmıştır

cnir.

97

\.ı;;·

DIN

DEVLET

ve

Teokrasi, yetkililerin Iandırması

sayarak

söylenecek her

doğru

sözü

yaptığı

her şey doğru, onlara karşı çıkmak yanlıştır. şöyle

bağlılığı

kadar göstermek yöneticilere

saygıyı,

hatta

bütün yöneticilerimize sonuna

zorundayız ...

gösterileceği

Bundan itaatin adil

sonucunu

çıkarıyorsanız

i

J\

i

i

i~

~'1

'~

yanlış düşünüyorsunuz. fından

lükse

işkence

zalimce düşkün

şekilde

görürsek,

tarafından

vahşi

eğer

tara-

haris ve

doymak bilmez bir eğer

ihmal edilecek olursak,

doğruluğumuz

bir tembel

eğer kısacası

yüzünden dine ve kutsal şeylere tarafından

olan bir prens

olursak ilk önce çünkü

... Eğer bir

soyulacak olursak,

tarafından

saygısız

biri

eza görecek

işlediğimiz günahları hatırlayalım,

Tanrı, şüphesizdir

ki

karşımıza çıkan

bu kötü-

lüklerle bizi cezalandırmaktadır. Böylelikle boyun eğiş

Di N

DEVLET

ve

İ Lİ şKI LERI

kralların yürek ve yönsemeleri elinde olan Tanrı'nın yardımını

istemektir47 ."

95. Kur'an'a göre bir kimsenin etkili ve yetkili bir makamda olması onun doğru davrancağı anlamına gelmez.

Yanlış

davranışı

diyor:

Karakterleri ne olursa olsun, bu

bu dindarca !

Böyle bir sistem

sayar. Çünkü bu sistemde yetkililerin

ii ..

'

kutsamaktadır.

ceza-

yanlış

Jean Calvin'in

i

zalimliğini Allah'ın halkı

sultanın yanında

zalim

ILIşKILERI

)

davranan kim olursa olsun, onun bu

onaylanamaz. karşı halkına

Güçlü kral Firavun Hz. Musa'ya şöyle demişti:

" Ey kavmim!

Mısır'm

değil mi?

hakimiyeti bende

Bu nehirler benim topraklanmm içinde

akmıyor mu?

Görmez misiniz?" "Yoksa ben bile

şundan,

açıklayamayan şu

istediğini

daha ne demek alçaktan iyi

değil

miyim?"

(Zuhruf 43/51-52)

Firavun dedi: da Rabbini

"Bırakm

beni Musa'yı öldüreyim; o

çağırsm bakalım.

sizin dininizi

değiştirir

Çünkü

korkarım

veya bu toprakta

o,

karışıklık

çıkanr."

Musa şöyle dedi: "işte ben, benim de Rabbim sizin de Rabbiniz olan Allah'a

sığmmm.

Hesap gü-

bizi sabırsızlığımızdan kurtaracaktır. Ve düşü­

nelim ki bu kötülükleri tedavi etmek bizim üstümüze düşmez. Bizim üstümüze düşen tek şey, bütün

98

47- Jean

Eğitim amaçlı taranmıştır

Cıılvin, Bıılı'dıı Siyıısıı! Düşünceler Tarilıi

99

2, Yeni

Çıığ.

sS!.

'-'~,

DİN

ve

DEVLET

İLıŞKıLERİ

Di N

ve

) İ

DEVLET

Lt

şKI

LERt

nüne inanmayan her kibirlinin şerrinden. 1/ (Mümin 40/26-27)

B- MEZHEP VE TARiKATLAR

Çünkü Hz. Musa, gereken her uyarıyı yapm ıŞ, ama Firavun .bu uyarıiara zulmünü artırarak cevap vermişti.

görüşüdür.

Bütün bunlar, siyasi çalışmalara katılıp yanlış

!

Buraya kadar Ama

anlatılanlar şiilik

ilerinin konu ile ilgili

zorunlu kılar. Ama teokratik sistem bunu kabul etmez.

rüşlerine bakalım.

!

ile tarikatlar öyle

değildir.

iran'da şianın imamiye kolu yaygındır. Şimdi iran şi­

davranışlara engelolmak için elden geleni yapmayı

.1

sünni mezheplerin

görüşleri

ile tarikatların

bazı

gö-

a- iran benzeri islam Cumhuriyeti

96. iran'a hakim olan mezhep şiiliktir. Bu mezhep devlet

başkanının

kim

olacağı

ihtilaftan

doğmuştur.

başkanı

Hz. Peygamber

hususunda

çıkan

Onlara göre imam, yani devlet tarafından

tayin

edilmiş

olmalı ve bütün günahlardan arındırılmış bulunmalıdır. ilk şiiler bu şahsın Hz. Ali olduğu ko-

nusunda ittifak başkanlığı imamlık,

siyasi

etmişlerdir. değil dinı

yani devlet

Onlara göre devlet

bir

başkanlığı

makamdır. Onların

konusundaki

bazı

görüşleri şöyledir:

"imamlık ancak Allah'tan nass (açık bir emir) ile,

yahut o imamdan önceki

imamın

onun imametini be-

yaniyle tahakkuk eder. insanların seçmesiyle, iste100

Eğitim amaçlı taranmıştır

101

DIN

ve

DEVLET

ILIŞKILERI

mesiyle olmaz. insanlar dilediklerini imam olarak

ILIŞKILERI

DEVLET

ve

imarnın ilahı hükümlere, ilahı maarife, bütün

tayin, yahud dilediklerini azil hakkına sahip değil­

bilgilere sahip

lerdir. 48"

den önceki imam vasıtayladır. Yepyeni bir şey

olması,

peygamber, yahut kendisin-

Şia'nın konu ile ilgili inançları şöyledir:

hakkında da imam, Allahu Ta"~'nın ona ihsan ettiği

"imarnın da peygamber gibi içte, dışta, gö-

kudsi kuwetle, ilham yoluyla şeyi

gereği

gibi hükmeder,

künhüyle anlar, bilir. Bir şeye yönelirse, onu

rünürde, gizlilikte, bütün kötü ve pis şeylerden,

o

doğumundan vefatına dek masun (korunmuş)

bilmek dilerse, o şey

olduğuna inanıyoruz. imam, imametten önce, sonra,

yanılmaz, şüpheye düşmez,

soy boy şerefi bakımından en yüce ve temiz kişi

lere, yahut belletenlerin belletmesine

olup her türlü kötülükten, suçtan, yanılmadan,

Bilgisi iktiza edince daha da

yanlış iş

yadeleşir ... "

görmeden, unutmadan ve her türlü aşağılık

şeylerden

ilgili

mürebbiden bir hocadan ders

inançları şöyledir:

"imarnın peygamber gibi, yiğitlik, kerem, temizlik, gerçeklik, adalet, tedbir, hikmet ve bütün üstünlükler ve iyi huylar bakımından halkın en seçkini olması gerekir ve buna

hakkında,

49-

inanmaktayız ...

medreseye

görmemiş,

gitmemiştir.

kendilerine bir

şey

102

ihtiyacı

derinleşir.

bilir, delil-

yoktur.

Daha da zi-

Hiç biri bir

hiç biri bir mektebe, bir Böyle

olduğu

halde doğru

cevabı

vermedeler. Dillerine bilmiyorum sözü gel-

mediği

gibi cevap vermek için

cevabı

bir müddet sonraya tehir etmeleri de vaki

50- Şia Imınçları, s. 52-53.

s. 5 ı.

akıl

sorulunca ona derhal en

Muhnmmcd R,zn'I-Muzaffcr. Aknnid'üı-Imnmiyyc, Ş i ii lnıınçlıırı (Türkçeye çeviren Ahdülhaki GÖLPıNARLı) Istanhul 1978, s. 50. Şia Inançları,

gerçeği

bu hususta

şey öğrenmemiştir ...

değildir ... 50" 48-

ancak

" .. , imamlardan hiçbiri bir muallime gitmemiş, bir

masundur49 ."

97. iran'daki şiilerin, imarnın sıfatları ve bilgisi ile ) i

l

DIN

103

Eğitim amaçlı taranmıştır

düşünmeleri

yahut

ve

DIN

Şiilerin

98. ,

::

i;'

ILIşKILERI

DEVLET

imamlara itaat konusunda

inançları

şöyledir:

Yasakları

buyrukları

O'nun

Allah'ın

yasaklarıdır.

itaattır.

Onlara isyan, Allah'a

Allah'ı

sever. Onlara

düşman

olur.

Onların

buyruklarıdır.

Onlara itaat Allah'a

düşman

kurmuşlardır.

adlarla

olan Allah'a da

sıradan

Selçuklu ve Osmanlı gibi

Dört halife döneminde devlete

konmamıştır.

teokrasi ile

bağdaşır.

Ehl-i sünnetin

değildir. Şia'nın

kabul etmesi mümkün çoğunu

ehl-i sünnet pey-

gamberler için dahi söylemez. Çünkü Kur'an'a göre Hz. Muhammed farkı, Allah'ın

tıpkı

Elçisi

bizim gibi bir olmasıdır.

insandır.

Bizden

Allah Teala

şöyle

bir insan sayar, ona

vermezler. O da herkes gibi

olağanüstü kişilik

yanılabilir

ve

yanlış

Bir gün Halife Ömer minberden şöyle seslenmişti:

"Ey insanlar, ona salat ve selam olsun

Muhammed'in gerçeği

görüşü doğru

gösteriyordu. Bizim

zan ve sorumluluk

altına

idi. Çünkü Allah ona

görüşüm üz

/IDe ki, ben de

tıpkı

sizin gibi bir insantm. Bana,

Halife Ebubekir bir konuda

sizin tannntzln bir tek tann

olduğu

Artık

umuyorsa hemen iyi

kim Rabbine

iş yapsın

kavuşmayı

vahyediliyor.

ve Rabbine ibadette kimseyi ortak

(Kehf 18/110)

kendi

görüşüne

"Bu benim yanlışsa

Allah'ın kitabında şey

göre ictihad eder ve

görüşümdür.

bendendir.

ise sadece

girmekten ibarettir."

Hz. Muhammed'in sünnetinde bir

buyurur:

/i

başkanını

Sünniler, devlet

kararlara varabilir.

görüşler

etmesin.

adıyla değil, Abbası,

ad bile

emirlerini reddetmek caiz

imamlar için söylediklerinin

bir

99. Sünniler devlet başkanlığını siyasi bir

seven

isyandır. Onları

değildir51 . "

bunları

İLİŞKıLERı

DEVLET

makam sayarlar. Bu sebeple devletlerini, islam

"Onların

Bu

ve

DIN

Allah'ın

bulamazsa şöyle

Doğruysa

beni

ve

derdi:

Allah'tan,

bağışlamasını

di-

lerim." Halife Ömer bir kişiyle karşılaşmış ve ne var ne yok, diye sormuştu. O da Ali ve Zeyd şöyle bir hüküm verdiler demişti. Bunun üzerine Ömer; "Eğer

51- Şia Inançları, s. 54.

104

Eğitim amaçlı taranmıştır

105

DIN

ben

DEVLET

ve

olsaydım şu şekilde

İLIŞKILERI

hükmederdim." dedi. Adam

dedi ki;

DİN

gerçekleşir.

teslim

ILIŞKILERI

DEVLET

ve

Böylece

şeyh

müridi Allah yolunda

almış sayılır. Kurtuluş

için bir tarikata girmek

"Senin hükmetmene ne engel var, yetki senin elindedir." Ömer şöyle cevap verdi: "Senin meseleni Elçisinin hükmüne

dayandırsaydım

hakkı ortaktır.

Zeyd'in

Allah'ın

ya da

bunu

yapardım.

görüşe dayandırıyorum, görüş

Ama meseleni lirtme

Allah'ın Kitabına

Benim

görüşünü değersiz

görüşüm

be-

Ali'nin ve

hale getirmez s2 ."

Ikinci busamak salikin şeyhini, Aııah'ın isim ve sıfallurının ortaya çıkıp

gözüktiiğü

yasaklarıyla yanında

o

kişi

olmak

bimesidir.

Allah'ın

emir

ve

yükümlü olun kimse nasıl saygı duyursa şeyhinin

şekilde suygılı olmalıdır.

Bu orla

basamaktır.

Üçüncü basamakta sali k şeyhini hiç görmemelidir, o manevidir. Onun yerine Aııah'ın sıfaılarını görmelidir. Şeyhi arada fani bilmeli,

Allah'ı

hfikl bilmelidir.

Doğrusu

da hudur. Bu hal üç

basamağın en üsıüdür. ( KOTKU, Tasavvul'i Ahınk, Isı. 19R2, c. LI s. 185)

b- Tarikatlar

100. Tarikatlar

teşkilatlıdır. Onların

tekkeleri ve

zaviyeleri vardır. Her birinin bir ruhEmi reisi yani şeyhi

bulunur. Onlara göre

arasında dır 53 . 52-

bir

şeyh,

kul ile Allah

vasıta, Allah'ın kaplarından

bir

kapı­

Tarikata giriş el alma (bey'at) denen bir işlemle Ibnu'I-Kayyım

el-

Cevziyye;

1'lnmu'I-Muvakkıln,

1407/1987 c. I, s. 54. 53- Abdulgani en-Nablusl'nin bu konuda §öyle

dediği

Beyruı

nakledilir:

"Bir kimse Allah yolunda kendini ıeslim ulun hir şeyhe teslim olursa onun,

gerekir.

A1Iah l ın

Şeyhi

dü§üğüdür. Şunu

Aııah'lan Alluh'ın

bilmeli. ona

kapılarından

hir

kapı

olduğunu

inanması

bu merlebede görmek mcrlcbelcrin en du inanmalıd,r ki, şeyhden kenide ne gelirse şeyhten

hidayeıi,

salikin yani larikala

şer

girmiş

bilmemelidir. gelirse O'nun bir kimsenin

Eğer

hay,r gelirse

imıihanıdır. Şu

hulde

şeyhini Alluh'ın kapısı

bilmesi ilk basanıakllr.

106

Eğitim amaçlı taranmıştır

107

) DİN

ve

şarttır 54 • Şeyh

yanılmaz

peygamberin vekili 55 ve

kaynağı olmuşsa

dışında oluşan

vardır.

ışığında eğitilmesiyle

Kilise,

Kur'an'ın

bizde de

tarikatlar teokratik

hazırlamışlardır.

DEVLET

Kur'~n'a açıkca aykırı şeylerdir.

Nasıl gerçek incil'in dışında oluşan

teokrasinin

ve

edilecek bir çok konu Kurlan

babasıdır s7 •

bir otoritedirs6 • O müridin manevi 101. Bunlar

DiN

İLİŞKİLERİ

DEVLET

düşünceye

Tarikatlar tarafından

zemin

asırlarca işle­

nen fikirler bugün tarikat mensubu olmayan

kişileri

de sarmıştır. ( (

,

teşkilatlanmış değildir.

Hiç bir tarikat kilise gibi

t

ı

ı

f

Bugüne kadar bir tarikatın emrine olduğu

girmiş

devlet de

olmamıştır.

Kur'an var

çekleşmesi

beklenemez. Tarikatlarla ilgili

sürece bunun ger-

54- Mehmet Zahid KOTKU'nun konu ilc ilgili ifadeleri huzur-ı

dülııılden

ilahiye

halas edecek bir §eyhi, diye icma ve Fcna

sıfatlardan

iııifak

men

mür§İI

eden

.~öyledir:

sıfat-ı

Kalbi

mezmumeden

illihaz elmek insan için vacibdir

vakidir.

kurtulmıığa

etmeyen kimseler, Allah

vcsiyle olan hir §cyhi mür§id ittihaz Tenınya

ve R.:s(ll- 7.i

şfinına

olurlar. Zirn hak bir tarika sali k olmayan kimse sıfatlardan

şikayet

iöyan

etmiş

mür§İlsi7.

bu

kurtulamaz. (KOTKU, Tasavvufi AhInk, c. LI s.IR3)

55- Hasan Kamil YILMAZ, Islam Tasavvufu,

Tasavvlina Ilgili Sorular-

Cevaplar, Isı. 1996, s. 494. 56-

Haklı

dahi görünse müridin

Taönvvufi

Ahınk,

§eylıine

itirazı haramdır.

(KOTKU,

c. LI s. 5)

. 57- - KOTKU, Tasnvvufi AhWk, c. ii s. 247: ıog

Eğitim amaçlı taranmıştır

ıoy

ıLıŞKİLERı

Bunlar,

müslümanların

ortadan kalkar.

D i N

ve

DEVLET

ILISKILERI

DIN

ve

DEVL-ET

ILI'KfLERI 'oi

dinı kuruluşun onayı aranmaz. Vaftize benzer bir

C- CAMi VE TEOKRASi

törenin yapılması da sözkonusu değildir. Çünkü

102. islam da ruhb~n sınıfı yoktur. Camiler kilise teşkilatı gibi örgütlenmemiştir. Eskiden camide gö-

revli imam ve müezzin bile bulunmazdı. Cemaatten biri eza n okur, ehliyetli biri de namaz kıldırırdı. Camiierin düzenli olarak açılması,

ezanın

zamanında okunması, cami bakımıarının yapılıp eşyasının korunması gibi ihtiyaçlar cami görev-

lerinin ihdasına sebep olmuştur. Cuma namazı için de durum aynıdır. Ancak Cuma günü büyük bir cemaate namaz kıldırmak ve onlara hitabetmek bir

islamda ne din adam ı, ne de bir başka kişi Allah adına hereket edebilir. Zaten Allah müslüman olmayı öyle bir kaideye bağlamıştır ki, buna kimse

karışamaz. Çünkü dinin özü imandır. imanın temeli de onu içten kabul etmek, yani kalp ile tasdiktir. Kalpteki tasdiki bir o kişi, bir de Allah bilir. Orası insanın en hür olduğu yerdir. Bu sebeple hiç kimse

bir inancı kabule veya inkara zorlanamaz. Allah Teala

şöyle

buyurur:

"Dinde zorlama yoktur; artık doğru ile eğri

çok kimsenin ilgisini çekeceği için bu konuda

birbirinden iyice ayn/mıştır. Bundan böyle kim zor-

çekişme ve tartışma çıkabilir. Bunu göz önünde bu-

ba/an tammaz da A/lah'a inamrsa kopmak bilmeyen

lunduran Haneff mezhebi, Cuma namazını ya o

sağ/am bir ku/pa yapışmış o/ur. Allah işitendir, bi-

yerleşim yerinin en yetkili kişisinin ya da onun tayin

/endir." (Bakara 2/256)

edeceği bir kişinin kıldırmasını şart koşmuştur.

Kiliseye benzer bir teşkilatı olmayan, din

Yoksa ibadet için toplaşan insanlar birbirine girebilirler 58.

adamlarını birer ruhanı lider değil, sadece din

103. Bir kimsenin müslüman olması tamamen

olmaya çalışan kişiler olarak gören bir dinin

kendi kararına bağlıdır. Bunun için caminin veya bir

konusunda toplumu aydınlatan ve onlara örnek teokrasiyi kabul etmesi sözkonusu olamaz.

58 Şcmsüddin cs-scrahsi, cl-Melısaı, Mısır 1324, 1l,24.

110

Eğitim amaçlı taranmıştır

III

\:.;;.

DtN

DEVLET

ve

tLtŞKtLERİ

ve

. Kilisesidir,

3- LAiKLiK 104.

DIN

DEVLET

dolayısıyle

tLtŞKtLERt

bu kilisenin hakimiyetinde

olmayan her kurum laiktir.

Laiklik,

devletin dinı bir kurumun

105. Laiklik mücadelesi dine karşı değil, kiliseye

hakimiyetinde olmaması demektir. Bu sebeple laiklik

karşı verilmiştir.

ile teokrasi birbirine zıttır.

üyeleri tarafından hazırlanan ve Ağustos 1789'da

Kilisenin

Tanrı

inanıldığından

adına

kralı,

hareket

ettiğine

hükümetleri ve valileri

belirlemede ve göreve getirmede kilise kendini hep yetkili görmüştürS9 . Bugün kilise, seçilmiş kişilere yemin ettirmekle bu yetkisini az da olsa sürdürmektedir. Bu sebeple teokrasiye karşı mücadele kiliseyi devletten uzaklaştırmakla başarılabiimiştir. Fransız

Nitekim Fransa'da kurucu meclis

kabul edilen insan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi'nin 10. maddesi düşünce özgürlüğünü, 11. maddesi de ifade

özgürlüğünü

düzenliyordu. Bu bildirge 1791

tarihli Fransız Ayasası'nın başlangıç bölümü 0ldu s2. Böylece bu anayasa, Katolik Kilisesinin imtiyazlarına

son vermeyi ve protestan, yahudi veya dinsiz

olanların haklarını,

özellikle vicdan hürriyeti

adına

tarihi bu konuda verilmiş mücadelelerle doludur. Bu

her çeşit dinı tezahürü eşit görmeyi hedefliyordu s3 .

ülkede Kilisesinin devlet üzerindeki egemenliğini

Çünkü teokratik sistemde bir başka din mensubuna

kırma çabaları XiV. yüzyıla kadar giderSO. Laiklik,

hayat

gösterilen bu çabalar sonucu ortaya çıkmıştır.

saydı, başarıldıktan

Fransızca'da dinı kuruluşların hakimiyetinden

hakkı tanınamazdl.

Bu hareket dine

sonra din

özgürlüğü

aksine bu özgürlük tümüyle ortadan

karşı

ol-

verilmez,

kaldırılırdl.

bağımsız bir kuruma Laik (laic veya laique) denir sı .

106. 1948'de Birleşmiş Milletler tarafından kabul

Fransa'da dinı kuruluş deyince akla gelen Katolik

edilen insan Hakları Evrensel Beyannamesi de düşünce

vicdan ve din hürriyeti konusunu karara

62- Büyük Larousse Ansiklopedisi, insan maddesi 59-TÜMER, KÜÇÜK, a.g.e. s. 250. 60- Büyük Larousse Ansiklopedisi, Laiklik maddesi, 61- Büyük Larousse Ansiklopedisi, Laik mııdde~i

=

Islam 63- GRIC (Groupe de Rcehereches Islamo- Chretien Din ve Devlet, Islamaehristana, 12, Rom" 1986, s. 49-72' den. Tercüme M. Sait HATlpOGLU, Isınm' Araştırmıılur Dergisi, C. LLL, sayı 3, Ankaru 19R9, s. 102. Hırıstiyan Ara~tırmaları Topluluğu),

1 12

Eğitim amaçlı taranmıştır

1 13

·---------------:----------....,..,~
DİN

ve

DEVLET

İLİşKİLERİ

DIN

bağlayarak teokrasinin önünü iyice kesmeye çalıştı.

DEVLET

ve

ILIŞKILERI

"Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli

Bu madde de dine değil, kilisenin hakimiyetine karşı­

dayanışma

dır.

haklanna saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı,

Bu hareket, dinin sosyal alandan ve kamu

alanından soyutlanmasına

yönelik de değildir. Bu

zaten düşünülemez. Dindar bir kişi, dininin emrini bırakarak başka kişilerin emrini yerine getiremez. Eğer

yerine getirmek zorunda kalırsa ya gizlice ya

da açıktan buna karşı koyar. Bu da toplumda huzursuzluk doğurur. Beyannamenin ilgili 18. maddesi şöyledir:

"Herkes

düşünce,

vicdan ve din

özgürlüğüne

kamu önünde gerekse özelolarak öğretimle, uygulamalarla, tapmmayla ya da dinsel yükümlülükleri yerine getirerek dinini ya da inancmı ortaya koymak de içeri~4.

107. Bütün bu durumlara göre laiklik, devletin dinı kurumların hakimiyetinden bağımsız hale gelmesi

belirtilen temel ilkelere dayanan,

demokratik, !aik ve sosyal bir hukuk Devletidir. " başka özelliği

de

haklarına saygılı olmasıdır. Anayasaının

24.

Türkiye Cumhuriyeti'nin bir insan

maddesi her

vatandaşa

naat hürriyeti

tanımıştır.

ceyi

sahiptir; bu herkes için yalmz ya da topluca, gerek

özgürlüğünü

başlangıçta

ve adalet anlayışı içinde, insan

açıklama

bağlandığı

dinı

inanç ve ka-

26. maddeyle de

ve yayma hürriyeti açısından

Konu Kur'an Kur'an'da din

vicdan,

düşün­

verilmiştir.

değerlendirilince,

özgürlüğünün değişmez

esaslara

görülür.

Dinin özü imandır. imanın temeli de kalp ile tasdiktir. Kalp insanın iç dünyasındadır. insan burada

alabildiğine

hürdür. Bu sebeple hiçbir inanç

insana zorla kabul ettirilemez. Din hürriyetinin teminatı Kur'an'dır.

Allah Teala şöyle buyurur:

demektir. Yani laiklik devletin bir vasfıdır. Nitekim 1982 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Anayasaının 2.

"Rabbin dileseydi, yeryüzünde bulunanlann

maddesi de bunu böyle belirlemiştir. Madde aynen

hepsi inamrdı. Öyle iken insanlan inanmaya sen mi

şöyledir:

zorlayacaksm?" (Yunus 10/99)

64- Büyük Lroussc Ans. Insan maddesi. Isı. 19RIi.

114

Eğitim amaçlı taranmıştır

1 15

-_._)-

"+'>" i i

DtN

tLlşKILERİ

DEVLET

ve

DIN

ve

DEVLET

ILIŞKILERI

"ihtilalcilere karışma" ifadesi de "bozgunculara 4- OEGERLENOiRME

karşıma" şeklinde yorumlanırsa

teok~asinin

108. Tevrat'ta

delili diye gösterilen

söz Hz. Süleyman'a aittir. Elimizdeki Tevrat'a göre Hz. Süleyman Kur'an Hz.

Allah'ın

elçisi

değil,

Süleyman'ı Allah'ın

bir

ihtilalci/ere

"Eyoğlum

kanşma 66 •

karşı

zulmüne

haksızlığa

Ama

olduğu

bildirilen

Rab'den ve melik'ten kork.

/i

Kral'dan korkmak, onun

korunmak için olabilir. Çünkü bu,

bir çeşit

Kerim'de kafir ve

karşı koymadır.

münafıklara karşı

benzer bir ifade

vardır.

Nitekim

Kur'an-ı

korunma ile ilgili

Allah Teala

ifade edilen bu söz, teokrasinin delili olmak-

tan çıkar.

109. incil'deki metinlere gelince; Pavlos'un ve Petrus'un mektuplarının incil diye gösterilmesini

elçisi sayar.

Tevrat'ta Hz. Süleyman'a ait

ifade şöyledir:

kraldırGs.

olduğu

Hz. Süleyman'a ait

şöyle

bu-

yuruyor:

Kur'an kabul edemez. Çünkü Kur'an'a göre incil Allah'ın kitabı, Hz. isa da elçisidirG7 . Petrus ile Pavlos ise birer hırıstiyandır. Petrus Hz. isa'nın havarilerindendirG8 . Pavlos ise Kur'an'ın tanımladığı anlamda bir havari değildir ama hırıstiyanlar onu ha'varilerden sayarlarr G9 . Hz. isa'nın havarileri, Kur'an'a göre Hz. Muhammed'in sahabileri gibidir70 . 67- ... Meryem oğlu ısa'ya, yol gösıerici, aydınlaı,c, olan ve önünde

"Eğer sabırlt

bulunan Tevral"

olur ve korunursamz onlann hileleri

gösıerici

doğrulayan

Incil'i sak,nanhın, öğüı ve yol

olarak verdik. (Maide 5146)

size bir zarar vermez." (AI-i imran 3/120) Korunma

68- Bak. Büyük Lnroussse Ansiklopedisi, Pelrus ve Paulus maddeleri.

ihtiyacı

Isı. 19R6. 69- Pavlos Hz. Isay" görmemi§lir. Elimizdeki Incil'de Pavlos'un as,l

korkudan

doğar.

Bu sebeple ayette, "ko-

runma" diye tercüme

ettiğimiz

korku diye de tercüme

edilmiştir.

adının

ittika (.\04';1) kelimesi

Sııul

dü§manı

66-

Eıpsal-i Süleyman,

lll,

Kitab-ı Mukaddes, Ahd-i atik

Emsal-i Süleyman, XXIV/2l,

Kiıah-,

(A'mnl-i rusul 13/9) azılı hir hırısıiyan

çevresini sardığı, Hz. ısa'nın ona seslendiği(A'mnl-i rusul 9/3-6), sonra onun Hz. ısa'ya inandığı ve vaftiz edildiği «A'mnı-i rusul 9/1R vd.) ifade edilmekıedir. Buna göre Pı,vlos, Kur'an',n ıanımladığı

65- Bkz.

olduğu,

iken, Şam yolunda ansızın gökten parlayan hir nurun

5.751.

Mukaddes, Ahd-i

70-

aıik

havarilerden

değildir.

"Ey inananlar! Allah'ın dininin yardımcılan olun. Nitekim, Meryem oğlu Isa. Havarilere: "Allah'n giden yolda yardımcılanm kimlerdir?" deyince, Havariler: "Allah'ın dininin yardımcılan

s.775.

116

Eğitim amaçlı taranmıştır

117

.

r·------------------------------~--------------------~~~----------------~~--~.~--------------------------~----

DIN

ve

DEVLET

110. Tevrat, incil ve Kur'an, Allah'ın sözlerini içeren

kitaplardır.

DIN

ıLİşKıLERı

Bunlarda insan sözü olmaz. Ama

ndır.

Kur'an'da

Allah'ın

sözleri

dışında

şındadır

ve hadis

adını alır.

Havariler ise Hz. Ali ve

Hz. Ebubekr gibidir. Ali ve Ebubekr'in sözlerine sahabi sözü denir. Hz. Peygamber'in sözleri Kur'an seviyesinde kabul edilemez. Sahabinin sözü de peygamber sözü seviyesinda olamaz.

Dolayısiyle

Petrus ve Pavlos'un mektupları incil'in bir parçası sayılamaz.

Bunlar birer insan sözüdür.

incil'de Hz. isa çarmıha gerilip defnedildikten üç gün sonra kabrinden görünerek

çıktığı,

ILIŞKILERI

an siz/er/e beraberim 7ı . "

Bu sözler kilisenin, güçlü olduğu zaman devletler üzerinde hakimiyet kurmasına yol

tek bir söz

Kur'an'ın dı­

yoktur. Hz. Muhammed'in sözleri

DEVLET

lara öğretin. işte dünyanm sonuna kadar ben her

elimizdeki Tevrat ve incil'e insan sözü karışmıştır. Bunun en açık .delili Pavlos ve Petrus'un mektupla-

ve

açmıştır.

Aynı incil'in bir başka ifadesine göre Hz. isa

dünyaya hakimiyet kurmak için hayatını

ve

vermek için

değil,

gelmiştir 72 .

hizmet etmek Bu, bir önceki

ifadeyle çelişmektedir. Kur'an Hz. isa'nın vefatından sonra dünya ile ilişkisinin kesildiği ni olmadığını

ve olup bitenlerden haberdar

bildirir.

"Allah, (ahirette şöy/e) diyecektir. "Ey Meryem oğlu isa! Sen mi insan/ara beni ve annemi Allah/tan başka

iki tann olarak benimseyin dedin?" O da

Galile'de 11 havarisi ne

şöyle dediği yazılıdır:

71-

Metin

sadeleştirilml§tir.

Elimizdeki nüshadaki iredeler

şöyledir.

"

Ve onbir şakirdlcr GnUlle ISH1nın onlara cmf cldigi dağa vardılar.

"Gökte ve yeryüzünde bütün iktidar bana verilmiştir. Şimdi

gidin, bütün u/us/an

öğrenci yapm.

On/an Babam, Ben ve Kutsa/ Ruh

adına

vaftiz

edin. Siz/ere buyurduğum her şeyi tutma/anm onhiziz" demişlerdi. Isrnilollullarının hir takımı höylece inanmış, bir takımı ,da inkar cınıi~ti; anııı hiz, innnanları dü.)manlarına karşı desıekledik de üsttin geldiler." (SaiT 61/14)

llR

ve Onu görünce ona seede Ve

İsa

yanlarınıı

gcHih

kıldılar.

,ınıari!

Lakin

hazısı

hililhcn dedi

~ürhe

ki,

etdiler.

semiıda

ve

zcminde bütün hükumet hana verildi. Imdi gidiniz, cümle milletleri şakird ediniz. Onları Pedcr ve Ben ve Ruh'ul-Kudüs ismine vaftiz ediniz. Ve si~.c emrettiğim ~eylerin cümlesini hırz etmeyi anlarn talim ediniz ve işte dünyanın nihayetine degin hen her vakı sizin ilc heraberim." ( Malta ırı-20, Kiıan-ı Mukaddes, Ahd-i eedid. s. 43.) 72- "Nitekim Ihn'iil-insan (yani Isa). kendine hizmet olunmak içün değil. ancak hizmet etmek ve canını çok kimseler bedeline fidye vcrmek içün geldi, dedi." (Matta 20/28)

Eğitim amaçlı taranmıştır

1 19

·--------------------------~------------------~·~.~ffl,r~~·~···-·-·----~------~,~~,~.---------------­ i

DIN

ve

DEVLET

ILIŞKILERI

şöyle cevap verecektir: "Haşa, hak olmayan sözü

i

DtN

ve

DEVLET

Şiiler imamlarının

tLIŞKtLERI

ve müctehidlerinin sözlerine

söylemek bana yaraşmaz; eğer söylemişsem,

Allah'ın sözü demezler. Ama bir çoğu onları Allah'ın

şüphesiz

sözü gibi bağlayıcı sayar. Onların şu ifadelerine

sen onu bilirsin; sen, benim içimde olam

bilirsin; ben senin içinde olam bilmem; doğrusu görülmeyeni bilen ancak sensin"

bakalım:

"ictihad şartlarını kendisinde toplamış müctehit,

"Ben onlara sadece Rabbim ve Rabbiniz olan

gaybet (imamın gözlerden uzak bulunması) zama-

Allah'a kulluk edin diye bana emrettiğini söyledim.

nında imam aleyhisselam'ın naibidir, mutlak olarak

içlerinde bulunduğum sürece onlan gözetiyordum.

hakim ve reisdir'; hüküm vermekte, halka hükmetekte

Beni vefat ettirince artık onlar üzerine gözetteyici

imamın salahiyetine sahiptir. Onun hükmünü kabul

yalnız

etmemek imam'ın hükmünü kabul etmemektir;

sen oldun. Sen her şeyi görüp gözetirsin."

(Maide 5/116-117) Nasıl

imam'ın hükmünü kabil etmemek ise Allah'ın hük-

ki Hz. Muhammed'in sözleri Kur'an ayeti

münü kabul etmemektir ki, bu, sadık-i al-i

değilse Hz. isa'nın sözleri de incil ayeti değildir.

Muhammed'den rivayet edilen hadise göre Allah'a

Hele Hz. isa/nın vefatından sonra söylediği iddia

şirk koşmakla

edilen sözler onun sözü bile olamaz. Teokrasi bu

Sadık-i

birdir73 ."

al-i Muhammed, Hz. Muhammed'in

sözler üzerine kurulduğuna göre gerçek incil'in

soyundan, gelen

Kur/an gibi teokrasiyi kabul etmediği ortaya çıkar.

Hasan veya Hz. Hüseyin dahi olsa

111.

Hırıstiyanlar nasıl

Petrus ve Pavlos'un

mektuplarına

dayanarak bir teokratik sistem

kurmuşlarsa

şiilerin

doğru kişi

rine verilen

değere

onların

çok benzemektedir.

imamiye kolu da kendi

savunucuları olmuşlardır. 73· Şin Inançları, s, 24.

120

kişi

Hz.

sözleri

bize delilolamaz. Bu, Petrus ve Pavlos'un sözle-

büyüklerine ait sözlere dayanarak teokratik sisteme benzer bir sistemin

demektir. Bu

Eğitim amaçlı taranmıştır

121

)

DIN

ve

DEVLET

ILIŞKILERI

DIN

ve

ıLıŞKıLERİ

DEVLET

Ehl-i sünnet, müctehid imamlardan hiç birine kutsallık tanımaz ve hiç birinin sözünü bağlayıcı

saymaz.

SONUÇ

112. Kur'an teokratik sistemi asla kabul etmez.

Ma'n binisa el-Kazzaz demiştir ki, imam

Teokrasi,

Allah'ın

yetkisinin kiliseye devri veya

Malik'ten şunu işittim; "Ben sadece bir insanım, hata

kilise ile

yaptığım

göre böyle bir davranış

da olur doğruyu bulduğum da. Görüşüm

üzerinde düşünün, Kitap ve Sünnet'e uygun olanını alın, Kitap ve Sünnet'e uygun olmayanını da bırakın 74 ."

Diğer

paylaşılması anlamına geldiği

için Kur'an'a

şirktir.

taraftan teokraside Allah'a boyun eğilmesi

yöneticilere boyun

eğer

istenmektedir. Onlara

itaat Allah'a itaat, onlara muhalefet Allah'a

imam Malik sık sık şöyle derdi: "Bizimkisi zandan ibarettir. Kesin bir kanaate varamayız,75"

gelme

sayılmaktadır.

113. Bunun

şöyle dediğini nakletmişlerdir. "Bizim şu ilmimiz bir görüştür. 0, gücümüze göre vardığımız en güzel

görüştür. Kim bundan daha güzelini getirirse kabul

ederiz7G ."

zamanüstü

dışında Kur'an'ın

olması

Bunların

Onlar öyle

tavsiye

islamın

takım

ettiği

bir

evrensel ve

da bunu gerekli

Kur'an devletlerden, bir bulunur.

karşı

Kur'an, bunu da şirk sayar.

devlet düzeni yoktur. Ebu Yusuf ve Hasan bin Ziyad, Ebu Hanife'nin

gibi

kılmaktadır.

evrensel isteklerde

bir

kısm i yukarıda belirtilmiştir.

şeylerdir

ki, hiçbir toplum bunlardan

vazgeçemez. Hiç bir idare de bu konuda mücadele eden

insanları doğrudan karşısına

alamaz Bu da

islamın her zaman ve her yerde yaşanabilmesine

imkan verir. 74- Iblıu'I-Kayyını el-Ccvziyyc. EhO Abdiilah Muhnııımcd b. Ebihckr (lil. 70! h.) 1'lfim'uI-llluvakkıil1, c. I, Beyruı, !<JH7/1407, S. 75.

75- lbl1u'I-Kayyım, a.g.e. c. ı. s. 7(,.

76- Ihml'I-Kııyyım, ıı.g.e. c. I, s. 7rı.

122

114. islam bilginleri'nin siyasi otoriteden bekledikleri görevler otorite

Eğitim amaçlı taranmıştır

kanunları

şöyle

uygular, 123

özetlenebilir: "Siyasi cezaları

infaz eder,

\:.~,

DIN

toplumun toplar,

DEVLET

ve

ihtiyaçlarını

ıLışKıLERİ

giderir, askeri

zorbaları, soyguncuları

ve

donatır,

vergi

eşkiyayı

dize

getirir. insanlara, inandıkları gibi yaşama hürriyetini sağlar. Adliye,teşkilatının aksamadan ve serbestçe çalışmasını

dengeli

temin eder. Gelir ve servet

olması

için tedbirler

çocukların ihtiyaçlarının

alır.

dağılımının

Korunmaya muhtaç

tabii ortam içinde

karşı­

lanabimesi için gerekeni yapar. Yoksullara destekte bulunur." Sonuç olarak

şunu

söylemek gerekir: Teokrasi

Kur'an'ın kabul etmediği bir devlet sistemidir. incil'in

teokratik düzeni emreden ifadeleri, Kur'an ölçülerine göre gerçek incil'e ait olamaz. Bu konu yukarıda açıklanmıştır.

teokrasiyi kabul

Bundan gerçek etmeyeceği

hırıstiyanlığın

sonucu

çıkar.

da

Laiklik de

teokrasiye karşı verilen mücadelenin adı olmuştur.

124

Eğitim amaçlı taranmıştır

)