Opera Theologica Vol. 05

LIBER ll QUAEST. l

4

stinguntur realiter quia Deus et creatura, et oritur ex natura rei quia posita creatura statim dicitur Deus creans. Item, omni relationi reali correspondet relatio realis; sed crea­ turae ad Deum est relatio realis; igitur etc. ltem, nihil denominat aliquid realiter nisi ipsum sit reale; sed

s

Deus denominatur realiter creans; igitur etc. Ad o p p o s i t u m: Si differat realiter a Deo, igitur est creatura. Probatur, quia capit esse a Deo post non esse, et si sic, igitur per creationem. De ista creatione quaero, utrum differat a Deo vd non. Si sic, erit

ro

processus in infìnitum; si non, statur in primo eadem ratione. Similiter, ista creatio non potest esse Deus,

certum

est, igitur non

est aliqua res.

(0PINIO COMMUNIS] Dicitur communiter quod creatio actio dicit tantum respectum

1s

rationis t. Quod probatur, quia quando aliqua distinguuntur et re­ feruntur, ita quod unum dependet ab alio et non econtra, in non dependente est tantum relatio rationis. Sed Deus et creatura di­ stinguuntur et referuntur, et creatura dependent a Deo et non econtra, igitur etc.

:2D

ltem inter quae est mutua dependentia, est mutua relatio rea1 aeatura] crearlo C 5 aliquid] aliud EG Il sed

2 posita] posito Deo

ad

ABDE

et

G

4 relatio] terminus FGZ

7 oppositum] Deo] ab ipso E 9 creatioD] Et ad. FG 10 crit] est A, caet FG 11 statur in primo] ltabitur in prima G Il eadem ratione] Et eadem ratione distingutur FZ, qua in secunda ll G 12 non2 -. Z 12-13 nonl... n:s] potest es alia n:s quia vel caet vel caet (!) il crearlo. Scd il crearlo non 15 Dicitur] Ad quaestionem p,_ G Il tantum -. EZ 16 quia-. AFG Il est alia n:s B et -. CF 18 ratiouis] realis ll D

arguitur sic ll Z

om.

8 Si] crearlo tMIJ. A,

6 denomi=tur] d-r ABDEFGZ c.

actio tMIJ. Z Il

l Cf. Thomas Aquinas, Summa theol., I, q. 13, a. 7 Resp.; q. 45, a. 3, Henricus Gandavensis, Quodl. IX, q. 1 (ed. Parisiis 1518, 1f. 341-4);

1;

Scotus, Opus Oxon., IV, d. 13, q. 1, n. 23; 9 (ed. Wadding, Vl 801; XI, 702).

n.

a

Report4tio Paris., IV, d. 13,

q. 1,

UTRUM DEUS SIT CAUSA IMMEDIATA ET LIBERA OMNIUM

per e u m

1

53

voluntas divina et nostra vult Deum naturaliter, et

sic quando aliquid iudicatur ab intellectu, voluntas neceso vult illud. Igitur non est idem quaere unum et aliud. Item, P h i l o s o p h u s tenet quod producit per intelectum s

et voluntatem, et tamen necessario

et

non libere

2•

A d r a t i o n e s o p i n i o n i s: Ad primam dico quod in argumento est consequens 'praesti­ tuit fìnem, igitur libere', quia potest praestituere neceso. Ad secundam dico quod in nobis natura non magis deterw

minatur ad unum quam voluntas, immo minus, quia natura per idem principium omnino indistinctum producit plura, voluntas autem frequenter non agit diversa nisi per diversas volitiones per quas determinatur, maxime cum volitio sit ita bene causa effectus sicut voluntas. 1 eum] eundem doctorem HZ Il etl] eti.am K 2 aie] IÌI BEZ,si F, dicit K, quod iMld. ADK Il iudicatur] indicatur A 7 primam] probationem B Il conseqUCl] f.ùlacia conso­

quentis FKZ

7-8 praestituit] sibi ll FZ

9 dico] rapondeo A, direndnm BE, mi. indistinc] indeterm Z

sicut natura et volitio sit ita bene agens

13-14

causa

8 praestit] praestar A, sare D

cor. E Il magis] plus BE cum. ••

11 omnino] omnium K U

voluntas] cum voluntas sit ita cauA bc:nc dli:aus

14 dli:aus] efcicns DGK

dli:aus sicut voluntas E

naturale. Tertio, omne agens agit sibi simile, igitur ef producti a

Deo praetunt in Deo. Sed nonnisi intellectualiter, igitur Deus agit per intellectum, et per consequens per voluntatem. Quarto, actio divina est actio immanens. Sed actio immanens non est nisi intel et voluntatis, igitur agit per voluntatem. - Contra has rationes: quia non valent nec probant quod intendunt. Quod patet, quia quaestio non quaerit utrum Deus agat per in­ lectum et voluntatem, sed utrum agat libere. Quod non est idem quaerere, quia voluntas divina vult Deum naturaliter, et- per eum qui ponit- vo­ luntas habet duplicem modum agendi. ltem, philosophi posuerunt Deum producere per voluntatem et intellectwn, et tamen naturaliter (necesrio s.

/in.).- Ad rationes opinionis:

ad primam dico quod ibi est fal �

quentis cum dicitur 'non praestituit, igitur libere'; ìmmo potest naturaliter et neces sario l

illum intendere •.

Thomas Aquinas, Summa theol., I, q. 60,

Scriptum

in

I Sent., d. 43, q. 1

supra, p. 50, nota 2.

(OTh

IV,

625).

aa.

2-3 R.esp. Cf. Ockham, 2

Potius Avicen, ubi

66

LlB

ll

QUAEST. m-IV

diatione causae, et hoc sine aliqua mutatione ex parte sui. Sicut si causa naturalis - puta sol - eodem modo semper se haberet

ad ista inferiora et staret, semper produceret sine aliqua nova mutatione a parte sui. CAUSA OMNIUM IMMEDIATIONE

[EsTNE Quantum ad

secundum

1

EF ?)

5

dico quod Deus est causa

omnium immediatione effectus. Quod probatur, quia non magis dependet accidens ab accidente, quam accidens a substantia. Sed Deus potest fàcere accidens sine substantia media in ratione effec­ tus. Igitur potest fàcere quodcumque accidens sine alio in ratione

10

effectus, et sic est de omnibus ali.

[OMNIS Quantum ad

FORMA ABSOLUTA SlMPLICITEl

CREATUR)

t e r t i u m 2 dico universaliter quod omnis

forma quae potest produci per potentiam Dei sine subiecto simpliciter creatur a Deo de facto. Sed illae sunt tantum formae

ts

absolutae. Sed si sint aliae forma - puta respectus - quae non possunt creari a Deo sine subiecto vd fundamento, tales non creantur. Istud tamen secundum dico s i n e a s s e r t i o n e. Probatur p r i m u m sic: quia illud simpliciter creatur quod fìt de pure nihilo, ita quod nihi1 eius praecessit in materia nec 1 a1iqua] E

4

omne E Il ex] a CK. 01

parte] ex p. B,

3 lt2let 01 K.Z DK

3-4

nova

mutarin]

6 IC] artkulum tl HK I l causa] tUid. Il in rarinne Z 8

im.mc­ HK aa:idem1 ab] actionis ex C, cf aliquis Z Il ac] agente Z, agente tUid. D Il substaur] subiecto K 10-11 lgitur... cf 11· E, 01. ('-..) K 9 &.cere ac] separare ac a substanr K ne

a

diata II EL

13

7

omnium]

Quantwn] Excmplum

quac] qui

EKZ

proposit K

l

18

K Il univenaliter] breviter Z

16 aliae] aliquac ACE, quaequac B il

causantu (ihl d Utfra) E Il tamen 01 DFZ 20 fu] sit DK Il pure] puro BDFZ li nc] mco D creantur]

Supra, p. 56, lin. 9.

2 Ibidem.

19

primum]

:10

149

UTRUM MOTUS SIT VERA RES EXTRA ANIMAM

a termino per aliquid positivum sed. solum per negationem. Sed. accipiendo motum pro omni eo quod datur intelligi per motum, sive absolutum sive respectivum, sic indudit respectum ad pas­ sum et ad agens, et sic differt a termino motus. Et quantum ad 5

illum respectum potest poni in genere passionis, sicut dicit C o m­ m e n t a t o r, V Physicorum Ad aliud

l.

dico quod ipse 'terminus ad quem' in motu est

2

quasi materia, secundum illum modum loquendi; et respectus formae ad subiectum vd ad agens est quasi forma. Quantum ad 10

primum modum est in genere cum termino ad quem, quantum

ad secundum est in genere passionis. Ad aliud 3 dico quod ad hoc quod motus et terminus sint idem, non tantum requiritur quod terminus ultimus sit idem, sed. etiam quod intermedi. Nunc autem licet idem ultimum sit 15

'ubi' respectu motus sursum et deorsum, tamen 'ubi' intermedia sunt diversa. Unde quando terminus totalis motus, qui compo­ nitur ex omnibus adquisitis per motum, non est idem cum ter­ mino totali alterius motus, tunc non sunt idem motus. S i d i c a s quod in motu augmentationis albed.inis et dimi-

3>

nutionis sunt omnes affirmationes eaed.em et negationes similiter, et tamen sunt motus contrarii, r e s p o n d e o: licet omnia 1 termino)

motus

respectu IUÙi. L tamen es motus

tMIJ. Z

motus BFGZ

opiniOI po-

quia nihil ibi moveretur. Et ita quantum ad huiusmodi

dif a termino motus ll. L 9 ve!) illud F,

respectivum) secundum

4 motus) Nam eui forma produa:re a Deo sucve sine subiecto,

DCltcm non

3 sivel) lit ll. Z Il

es-

8 quasi) quia C Il

6 V) in V F

respectu motus materia) motus aJd. L

et L Il agens) ve! ad utrumque ponendo huiusmodi respectu IUÙi. L 10 modum) 11 in) eodem ll. E !l pasionis) ve! si ncgentur huiusmodi respectu dicatur

aliter consequenter, sic (!) videbitur expedien secundum alium et alium modum subsiltm tMiJ. L 12 aliud) secundum D li

om. ACDE Il intermed] inten et) motus ll. Z 18 idem) iidem Z a quodam gradu certo incipic:ndo et motu remiaionis usquc ad il �

et

terminus

om.

ACDE

dius A, inter medium F, sint idem IUÙi. BG

1�

et

diminutionis)

dem gradum similiter etiam in

vcrus deonum Iicet) in ll. D l

L

motu

20 similiter)

14 quod

15

locali a quodam determin ubi mleundo per eadcm media

et

il omnia media tUlJ. L

Averoes, In Aristot. Physicam, V, t.

pra, p. 101, lin. 17.

3

9 (ed.

Supra, p. 102, lin. 1.

21

rcsponde) quod ll

Iuntina, IV, f.

99r).

2

Z Il

Su­

LIBER ll QUAEST. Vl

150

sentalia in uno motu sint de essentia alterius, quia tam affirma­ tiones quam negationes, tamen diversa est successio in uno et alio, quia in primo affirmationes succedunt negationibus, in

secundo

e converso. Exemplum: quando aliquid movetur de minus albo ad magis album et e converso. Ad aliud

1

s

dico quod est passio realis quo ad aliquid et affir­

mativa, et negativa quo ad aliud. Et talis passio bene potest con­ cludi in demonstratione. Ad aliud

2

dico quod circumscribendo mobile et motorem in

omni motu, tunc motus localis est simpliciter imperfectissimus,

10

quia per motum localem tantum adquiritur unus respectus de genere 'ubi', et per omnem alium motum vd mutationem adqui­ ritur aliqua forma absoluta. Et sicut respectus quicumque est im­ perfectior omni absoluto, ita motus localis terminatus ad respec­ tum

- immo qui est ipsius respectus - est imperfectior omni

15

alio motu, et sic est imperfectissimus. Tamen non circumscri­ bendo motorem nec mobile, sic potest

es

perfectior omni alio

motu, quia motor in aliquo motu locali est perfectior omni mo­ tore in ali motibus. Similiter praesupponit mobile perfectius quo ad aliquam condicionem, scilicet quo ad incorruptibilitatem et quo ad

ens

in actu; quia generatio non praesupponit

ens

in actu

3 negationibus] 2 uno] motu tltld. FGZ Il et] in adtl. CGH Il alio] altero Z, m.otu tldJ. G et tldtl. BE 4 e conveno] negationes afonibus sua:edun EFGZ � aliquid] aliquis Z Il 5 ad] in CF 6 est paso et] est p. .. . est F, paso. .. est GZ Il quo m.ovetur] motus E et] et q . ... est B 6-8 et... demonstrone] dico quod paso reai quo ad aliquid, utpote quo ad af et non quo ad aliud, puta quo ad negation bene concludi potest de su­ biecto suo in demonstroue scientia reai L 7 aliud] aliquid B 7-9 Et... mobile 01 D 7 pas] non H 9 motorem] movms D, moventem Z 9-10 in... tuDc] et ponendo huiusmodi respectu L 10 simpliciter 01. BD 12 vd] et E 14 omni :ibsolut] absohno quocumque FZ Il ad] unum tulJ. D 14-15 respc] respectivum FZ 15 immo... rapectus 01 (11om.) E Il qui ... respectus] quies ipsius C Il imperfi:ctor] imperfèctu A 16 et... 01. GH !l est oPI. DE 17 m.otorem] moventem Z Il nec] ve! FGZ 17-18 alio. .. omni 01 (holn.) E 18 omni] alio II. D 19 in] et sic de E, omnibus tld. Z Il motibus] movmtibus Z Il Similiter] Tamen FZ 20 aliquam] aliam ADE : : incorpti­ bilitate] corptibilitatem D ..•

I Supra, p. 102, lin. 9.

2 Supra, p. 102, lin. 14.

.•.

2n